Studiegebied Sociaal-agogisch werk. Opleiding Sociaal werk. Afstudeerrichting Individueel maatschappelijk werk. Academiejaar

Is het haalbaar om een zorgbehoevende serviceflatbewoner (KATZ-schaal B of C) te laten blijven wonen in een serviceflat mits de nodige mantelzorg en thuiszorgdiensten? Studiegebied Sociaal-agogisch werk Opleiding Sociaal werk Afstudeerrichting Individueel maatschappelijk werk Academiejaar 2006-2007 Student Soon Essel

Woord vooraf Dit eindwerk vormt de kroon op het werk van drie mooie studiejaren aan de Hogeschool West-Vlaanderen, departement Hiepso te Kortrijk. De opleiding sociaal werk was leerrijk met heel veel leuke maar soms ook moeilijke momenten. Bij het beëindigen van mijn studies wil ik graag een dankwoord richten aan iedereen die op een of andere manier heeft bijgedragen tot de realisatie van dit eindwerk. In de eerste plaats denk ik aan de sociale dienst Thuis- en Seniorenzorg, die het mij mogelijk gemaakt heeft er stage te lopen. In het bijzonder dank ik mijn stagesupervisor, mevrouw Kristien Vandamme, om haar bereidheid me alle gewenste uitleg te verschaffen en voor het nalezen van mijn eindwerk. Mijn dank gaat ook uit naar mijn stagementor, de heer Paul Vandenberghe, voor de leerrijke en goede begeleiding. Verder wil ik de heer Patrick Plancke, coördinator ouderenzorg Openbaar Centrum Maatschappelijk Welzijn Menen, hartelijk bedanken omdat ik steeds bij hem terecht kon met allerlei vragen. Tevens richt ik een woord van dank tot mijn oud-leraar Chris Battaille voor het taalkundig nalezen en corrigeren van schrijffouten. Ik houd er ten slotte aan ook mijn ouders te bedanken voor hun hulp, steun en eindeloos geduld.

Soon Essel Menen, mei 2007

Inhoudsopgave Woord vooraf .............................................................................................................. 1 Inhoudsopgave ........................................................................................................... 3 Inleiding ...................................................................................................................... 5 Lijst met afkortingen ................................................................................................... 8 THEORETISCH GEDEELTE...................................................................................... 9 1 Serviceflats ........................................................................................................ 10 1.1 Inleiding ...................................................................................................... 10 1.2 Het concept serviceflat ............................................................................... 10 1.3 Erkenning serviceflatgebouwen ................................................................. 10 1.4 Aantal erkende servicelflatgebouwen in Vlaanderen .................................. 11 1.5 Financiering ................................................................................................ 11 1.6 Doelgroep ................................................................................................... 11 1.7 Dienstverlening........................................................................................... 12 1.8 Prijzenbeleid ............................................................................................... 12 1.9 Flat ............................................................................................................. 12 1.10 Personeel, organisatie................................................................................ 12 1.11 Bewonersraad ............................................................................................ 12 1.12 Kwaliteitshandboek .................................................................................... 13 1.13 Uitsluitingsmodaliteiten............................................................................... 13 1.13.1 Doorlichting van de serviceflatgebouwen ............................................ 13 1.13.2 Besluit van de Vlaamse Regering van 18 december 1991 .................. 13 1.13.3 Ministerieel besluit van de Vlaamse Regering van 7 juni 1999 ........... 14 2 Serviceflats „De Vlasblomme‟ ............................................................................ 15 2.1 Inleiding ...................................................................................................... 15 2.2 Filosofie achter serviceflatgebouw „De Vlasblomme‟.................................. 15 2.3 Doelstellingen serviceflats OCMW Menen ................................................. 15 2.4 Missie serviceflats OCMW Menen.............................................................. 16 2.5 Visie serviceflats OCMW Menen ................................................................ 16 2.6 Samenwerkingsovereenkomst ................................................................... 17 2.7 Financiering ................................................................................................ 17 2.8 Accomodatie .............................................................................................. 17 2.9 Doelgroep ................................................................................................... 18 2.10 Dagprijs ...................................................................................................... 18 2.11 Financiële tussenkomst van het OCMW Menen ........................................ 19 2.12 Wachtlijst .................................................................................................... 19 2.12.1 Algemene voorwaarden ...................................................................... 20 2.12.2 Prioriteitsvoorwaarden ........................................................................ 20 2.13 Populatie van de serviceflats ...................................................................... 22 2.14 Nieuwe aanvragen in 2006 ......................................................................... 23 2.15 Verklaring van de huisarts .......................................................................... 23 2.16 Dagelijks verantwoordelijke ........................................................................ 23 2.17 Bewonersraad/vergadering en „gezellig samenzijn‟.................................... 24 2.18 Tevredenheidsenquête............................................................................... 24 2.19 Klachtenprocedure ..................................................................................... 24 3

2.20 Beëindiging van verblijf .............................................................................. 25 2.21 Serviceflats „Moderato‟ ............................................................................... 25 3 Besluit................................................................................................................ 26 4 Visies vanuit het beleid ...................................................................................... 27 4.1 Het Pact van Vilvoorde ............................................................................... 27 4.2 Het ouderenbeleid ...................................................................................... 27 4.2.1 Inclusief ouderenbeleid ....................................................................... 27 4.2.2 Kwaliteitsvol wonen ............................................................................. 28 4.3 De beleidsnota inzake Welzijn, Volksgezondheid en gezin ........................ 28 4.4 Conceptnota „Een nieuw woon-, welzijns- en zorgbeleid‟ ........................... 29 4.5 OCMW Menen............................................................................................ 30 4.5.1 Grondopdracht .................................................................................... 30 4.5.2 Dienst Thuis- en Seniorenzorg ............................................................ 30 4.5.3 Krijtlijnen Menense Ouderenzorg ........................................................ 32 4.6 Eigen positionering als hulpverlener........................................................... 33 PRAKTIJKGEDEELTE ............................................................................................ 35 5 Praktische uitwerking......................................................................................... 36 5.1 Inleiding ...................................................................................................... 36 5.2 Doel ............................................................................................................ 36 5.3 Doelgroep ................................................................................................... 36 5.4 Methodiek ................................................................................................... 37 5.4.1 Methodiek voor de personen van het beleid ....................................... 37 5.4.2 Methodiek voor personen op het werkveld .......................................... 37 5.4.2 Ethiek .................................................................................................. 38 5.5 Verslagen van de bevragingen ................................................................... 38 5.6 Besluit ........................................................................................................ 49 6 Voorstellen ........................................................................................................ 50 6.1 Voorstel 1 ................................................................................................... 50 6.2 Voorstel 2 ................................................................................................... 52 6.3 Voorstel 3 ................................................................................................... 53 6.4 Conclusie ................................................................................................... 54 7

Algemeen Besluit .............................................................................................. 56

8

Literatuurlijst ...................................................................................................... 59

9

Bijlagen.............................................................................................................. 60

4

Inleiding Veel jongvolwassenen gaan op zoek naar een plaats waar ze een hele levenscyclus kunnen opbouwen. Die zoektocht wordt gekoppeld aan het huren, kopen of bouwen van een woning. In deze woning speelt zich vaak een hele levensgeschiedenis af zoals het zien opgroeien van kinderen, sociale contacten, buren,… In een latere levensfase kunnen ze geconfronteerd worden met individuele en relationele problemen zoals een einde van professionele loopbaan, een verlies van een partner, vereenzaming, verzwakkende gezondheidstoestand,…. Een verandering van woonomgeving en woonvorm dringt zich op. Een verandering van woonst gaat gepaard met het opgeven van een stukje eigen identiteit. Het verbreken van de banden van het oude milieu en het binnengaan in een nieuwe leefwereld zullen een invloed hebben op het zich al dan niet thuis voelen van de oudere in zijn nieuwe woonsituatie.

Probleemstelling Uit talrijke studies en bevolkingsprognoses blijkt dat het aantal ouderen alsmaar toeneemt en zal toenemen. Dit is te wijten aan enerzijds een betere voeding en hygiëne en anderzijds technologische en medische evoluties. Ouderen verdienen het om puur te genieten van een rustige oude dag. Om die redenen werd in 1985 onder meer de woonvorm serviceflats in het leven geroepen. Met serviceflats wil men elke oudere de kans bieden om zo lang mogelijk in een aangepaste woning te laten wonen, zodat hij/zij op die manier zijn zelfstandigheid maximaal kan blijven behouden. Maar de aanvankelijk valide en zelfredzame ouderen worden ouder waardoor de zorgvraag kan toenemen en waardoor een verhuis naar een rusthuis of rusten verzorgingstehuis zich kan opdringen.

Vraagstelling Die probleemstelling was aanleiding tot mijn vraagstelling: Is het haalbaar om een zorgbehoevende serviceflatbewoner (KATZ-schaal B of C) te laten blijven wonen in een serviceflat mits de nodige mantelzorg en thuiszorgdiensten? Via dit eindwerk wil ik hierop proberen een antwoord te verkrijgen. In de vraagstelling kan de lezer duidelijk drie deelgebieden onderscheiden die één geheel vormen: - Haalbaar: nagaan of het realiseerbaar is om zorgbehoevende ouderen te laten blijven wonen in een serviceflat. Onder haalbaarheid verstaan we de fysieke, de mentale en de financiële toestand van de bewoner.

5

-

-

Zorgbehoevende ouderen: onder zorgbehoevendheid wordt verstaan een B of C scoren op de KATZ-schaal. Dit veronderstelt dat ouderen fysisch afhankelijk zijn om zich te wassen, zich te kleden en hulp nodig hebben om zich te verplaatsen en/of wegens incontinentieproblemen. Ook kan een psychische afhankelijkheid optreden, namelijk gedesoriënteerd zijn in tijd en ruimte.1 Mantelzorg en thuiszorgdiensten: mantelzorg veronderstelt zorgen verleend door familie, vrienden, buren,…. Thuiszorgdiensten houden alle diensten in die plaatshebben in het eigen milieu van de oudere.

Motivatie van mijn keuze Tijdens het tweede en derde jaar sociaal werk heb ik stage gelopen in het Openbaar Centrum Maatschappelijk Welzijn van Menen op de sociale dienst Thuis- en Seniorenzorg. Daar heb ik kennis kunnen nemen van de woonvorm serviceflats omdat mijn stagesupervisor dagelijks verantwoordelijke is van „De Vlasblomme‟ te Lauwe. In het kader van het maken van een eindwerk brainstormde ik over mogelijke onderwerpen omtrent serviceflats. Bij het ter hand nemen van de toelichting bij omzendbrief van 1996 viel mijn oog op volgend citaat: „De serviceflatbewoner behoort niet tot de categorieën van zorgbehoevendheid B of C van de KATZ-schaal, tenzij er samengewoond wordt met een valide persoon‟.2 In samenspraak met mijn stagesupervisor werd beslist om via dit eindwerk te pleiten om zorgbehoevende serviceflatbewoners levenslang te laten blijven wonen in hun flat. Serviceflats moeten voor zorgbehoevende bewoners een volwaardige en permanente woning zijn. Omdat het zorgprofiel in de serviceflats toeneemt en dit in de toekomst zal blijven doen, moet vermeden worden dat aan potentiële bewoners een verhuis wordt opgedrongen.

Werkwijze Ik ben zeer uitgebreid op zoek gegaan naar informatie omtrent mijn onderwerp. De bedoeling van die zoektocht was om de ingewonnen informatie te filtreren. Met de geselecteerde informatie bouwde ik in dit eindwerk een logische structuur op. Mijn eindwerk bestaat uit een theoretisch en een praktisch deel. In het theoretisch deel wordt eerst een globaal beeld opgehangen van de woonvorm serviceflat. Vervolgens ga ik dieper in op de serviceflats „De Vlasblomme‟ te Lauwe. Ten slotte wordt vanuit verschillende visies van het beleid alsook het standpunt en doelstelling OCMW Menen inzake ouderenzorg, het fundament gevormd van mijn eigen positionering als sociaal werker.

1 2

KATZ-SCHAAL voor bejaarden en rusten verzorgingstehuis, versie januari 2005 MARTENS, L., omzendbrief serviceflatgebouwen, doorlichting, 1996, p.5

6

In mijn praktijkgedeelte bundel ik kennis en inzicht. Ik heb naar visies en ervaringen gepeild bij personen die betrokken zijn bij de uitvoering van het ouderenbeleid alsmede personen die actief zijn op het werkveld. Vanuit deze visies heb ik drie voorstellen en een conclusie geformuleerd.

7

Lijst met afkortingen BEVAK

Beleggingsvennootschap met Vast Kapitaal

N.V.

Naamloze Vennootschap

OCMW

Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn

RIZIV

Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering

RVT

Rust- en Verzorgingstehuis

VZW

Vereniging Zonder Winstgevend Doel

8

THEORETISCH GEDEELTE

9

1

Serviceflats

1.1

Inleiding

Huisvesting is belangrijk voor ouderen. Senioren dragen een lange levensgeschiedenis met zich mee. Ze houden vast aan herinneringen. Veel ouderen blijven daarom liefst zo lang mogelijk in hun vertrouwde omgeving wonen. Ze hechten veel belang aan hun woning en aan de omgeving omdat ze er doorgaans al een geruime tijd gehuisvest zijn. Er komt echter een tijd dat hun woning niet meer aangepast is aan hun behoeften. Ouderen worden geconfronteerd met problemen zoals verlies van partner, verslechterde gezondheidstoestand, eenzaamheidsgevoel, te grote woning, woning te ver afgelegen van allerlei voorzieningen, moeilijk te onderhouden tuin,… Deze problemen leiden vaak tot de beslissing om naar een serviceflat te verhuizen. Ook kiezen sommige senioren preventief voor een serviceflat. Deze beslissing nemen ze vóór er zich problemen met hun gezondheid voordoen.

1.2

Het concept serviceflat1

Serviceflats werden geïntroduceerd in 1985. Het zijn woongelegenheden aangepast aan ouderen die er individueel en zelfstandig wonen. De dienstverlening zoals het bezorgen van maaltijden, poetsen,… is bijkomend; de ouderen kunnen er facultatief een beroep op doen. De hoofddoelstellingen van het concept serviceflats zijn het bieden van een aangepaste huisvesting en een beschermende leefomgeving. De flats zijn immers afgestemd op de behoeften van de ouderen. Ze verstrekken geen voortdurende zorgverlening, maar de nodige hulpverlening is 24 uur permanent beschikbaar via een noodoproepsysteem.

1.3

Erkenning serviceflatgebouwen2

Serviceflats zijn onderworpen aan de erkenningsnormen. Deze normen omvatten het opnamebeleid, het reglement van orde, het onthaal en de vrijheden van de bewoners, de veiligheid, de hygiëne, de zorg, het gebouw, het personeel, de inspraak, het klachtenrecht en de boekhouding (bijlage A van het Besluit van de Vlaamse Regering van 17 juli 1985). Vooraleer een erkenning te verkrijgen moet de uitbater van het serviceflatgebouw een vergunning aanvragen bij de Vlaamse Regering.

1 2

VANDEN BOER, L., Serviceflats in Vlaanderen, een haalbaar alternatief, Brussel, 1994, 166 p. VASTIAU, E. en VERLINDEN, E., Ouderenzorgbeleid, Brussel, Politeia, 2006, 121 p.

10

1.4

Aantal erkende servicelflatgebouwen in Vlaanderen1

Er zijn 374 erkende serviceflatgebouwen. 177 daarvan zijn gebouwd door OCMW‟s, 148 worden uitgebaat door een vzw en de resterende 49 vallen onder privé-initiatief.

1.5

Financiering2

De enige financiering voor het bouwen van serviceflats komt van BEVAK, genaamd n.v. Serviceflats Invest. Serviceflats Invest bouwt flats op gronden van OCMW‟s of vzw‟s op basis van een dertigjarig opstalrecht. Omdat het OCMW of de vzw als erfpachter de flats verhuurt aan ouderen wordt een leasingovereenkomst gesloten die de opstal- en erfpachtovereenkomst bevat. Het OCMW betaalt een erfpachtvergoeding aan Serviceflats Invest gedurende een periode van 27 jaar en voor de resterende duur van de opstal wordt een huurovereenkomst tussen beide partijen afgesloten. Na het verstrijken van de opstalperiode wordt het OCMW of de vzw eigenaar van het gebouw mits betaling van een einde-opstalvergoeding. De Vlaamse Gemeenschap betaalt aan het OCMW gedurende 18 jaar een subsidie van 961,83 euro per jaar per flat. Dit bedrag wordt weliswaar gestort op een geblokkeerde rekening en dient om de einde-opstalvergoeding te betalen. Recht van opstal is het recht om de eigendom van gebouwen te hebben op andermans grond. Recht van erfpacht is het recht om het volle genot te hebben van een onroerend goed dat eigendom is van iemand anders gedurende een periode van minimum 27 jaar.

1.6

Doelgroep3

Serviceflats worden voorzien voor personen van 60 jaar en ouder, alleenstaand of koppels. Ze moeten nog in staat zijn zelfstandig te wonen en geen constante verzorging of permanent toezicht nodig hebben. Wanneer een zwaar zorgbehoevende persoon een aanvraag doet voor een serviceflat, wordt die enkel toegelaten als hij/zij samenwoont met een valide partner die nog heel veel voor hem/haar kan doen.

1

VASTIAU, E. en VERLINDEN, E., Ouderenzorgbeleid, Brussel, Politeia, 2006, 121 p. BRAEM, R., cursus „De Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn en hun hulpverlening‟, tweede en derde jaar sociaal werk, 221 p. 3 http://www.seniorennet.be, Wonen en Zorg, serviceflats. 2

11

1.7

Dienstverlening1

Men kan dezelfde dienstverlening aanvragen als deze die thuis kan bekomen worden: bezorgen van maaltijden, gezins- en bejaardenhulp, poetshulp, thuisverpleging en dergelijke. Er is echter geen verzorgend of verplegend personeel permanent aanwezig.

1.8

Prijzenbeleid2

Er wordt door wet bepaald dat bewoners van een serviceflat een dagprijs betalen. Dagprijs en supplementaire diensten worden vooraf aan de bewoners meegedeeld. Er is dus geen sprake van een all-in-dagprijs.

1.9

Flat3

Iedere flat moet ten minste bestaan uit een leefruimte, een keuken, een slaapkamer, een badkamer, toilet en een bergruimte. De noodzakelijke voorzieningen voor het dagelijkse leven moeten gelegen zijn op loopafstand van het serviceflatgebouw. Hierbij denken we aan een supermarkt, een postkantoor, bank, een bushalte,….

1.10

Personeel, organisatie4

In de onmiddellijke omgeving moet altijd een medewerker aanwezig zijn die elke oproep van een oudere kan beantwoorden. Veel serviceflats leunen daarom aan bij een rusthuis of een lokaal dienstencentrum.

1.11

Bewonersraad5

Volgens de erkenningsnormen voor serviceflatgebouwen moet een bewonersraad opgericht worden die ten minste eenmaal per trimester vergadert. Deze raad is samengesteld uit bewoners van de serviceflats. Het doel van deze raad is alle bewoners inspraak te geven over zaken die hen en de werking van de serviceflats aanbelangen.

1

http://www.seniorennet.be, Wonen en Zorg, serviceflats VANDEN BOER, L., Serviceflats in Vlaanderen, een haalbaar alternatief, Brussel, 1994, 166 p. 3 VANDEN BOER, L., Serviceflats in Vlaanderen, een haalbaar alternatief, Brussel, 1994, 166 p. 4 MARTENS, L., omzendbrief serviceflatgebouwen, 1996 5 Erkenningsnormen voor serviceflatgebouwen en woningcomplexen met dienstverlening. 2

12

1.12

Kwaliteitshandboek1

Het Ministerie van Welzijn, Gezondheid en Gelijke kansen vereist een kwaliteitshandboek. Dit is een overzicht van afspraken die binnen de voorziening serviceflats gemaakt worden. Het kwaliteitshandboek moet opgevolgd en aangepast worden aan de huidige werking.

1.13

Uitsluitingsmodaliteiten

1.13.1

Doorlichting van de serviceflatgebouwen

Criterium „De serviceflatbewoner behoort niet tot de categorieën van zorgbehoevendheid B of C van de KATZ-schaal, tenzij er samengewoond wordt met een valide persoon of indien er intensieve, frequente, continue en maximale niet-inwonende mantelzorg aanwezig is‟.2 KATZ-schaal3 De KATZ-schaal is een tabel om de afhankelijkheid vast te leggen. Deze schaal functioneert ook als graadmeter voor de zorgbehoevendheid. De KATZ-schaal houdt rekening met de fysieke zelfredzaamheid zoals zich wassen, zich kleden, transfer en verplaatsingen, toiletbezoek, continentie, eten alsook het oriëntatievermogen. Op basis van deze items wordt de zorgbehoevendheid bepaald door aan de categorie een letter toe te kennen: categorie O, A, B of C. (bijlage 2 en bijlage 3)

1.13.2

Besluit van de Vlaamse Regering van 18 december 1991

„Serviceflatgebouw of woningcomplex met dienstverlening: één of meer gebouwen die, onder welke benaming ook, functioneel een geheel vormen, bestaande uit individuele wooneenheden waar bejaarden zelfstandig wonen en uit gemeenschappelijke voorzieningen voor dienstverlening waarop zij facultatief een beroep kunnen doen‟.4

1

VOGELS, M., handleiding bij het werk sectorale overleggroep ouderenvoorzieningen, 1999 MARTENS, L., omzendbrief serviceflatgebouwen, doorlichting, 1996, p.5 3 KATZ-SCHAAL voor bejaarden en rusten verzorgingstehuis, versie januari 2005 4 Besluit van de Vlaamse Regering van 18 december 1991 tot coördinatie van de decreten inzake de voorzieningen voor bejaarden, hoofdstuk 1, artikel 2, 5° 2

13

1.13.3

Ministerieel besluit van de Vlaamse Regering van 7 juni 1999

„Uit de profileringsintentie van het bestaand en/of gepland serviceflatgebouw of woningcomplex met dienstverlening blijkt dat de voorziening enkel zelfredzame bewoners of samenwonenden waarvan minimaal één partner zelfredzaam is, wenst te huisvesten. In de profileringsintentie worden de uitsluitingsmodaliteiten opgesomd voor het geval een bewoner nood aan verzorging krijgt en niet langer over de vereiste zelfredzaamheid beschikt om in een dergelijke voorziening te verblijven, tenzij er toereikende mantelzorg kan gegarandeerd worden‟.1 „In de optiek bedoeld in artikel 22, 1° van dit besluit dient de voorziening te voorzien in een functioneel samenwerkingsverband met minstens één rusthuis uit de regio. De opnamemogelijkheden van het serviceflatgebouw of woningcomplex met dienstverlening mogen niet groter zijn dan een derde van de totale opnamemogelijkheden in het rusthuis of in de rusthuizen waarmee een samenwerkingsverband afgesloten wordt. Het samenwerkingsverband tussen het rusthuis of de rusthuizen enerzijds en het serviceflat of het woningcomplex met dienstverlening anderzijds, dient waarborgen te bieden dat bewoners van het serviceflat of van het woningcomplex met dienstverlening die niet meer voldoen aan de bepalingen in artikel 22, 1° van dit besluit, bij voorrang kunnen opgenomen in het rusthuis of in de rusthuizen waarmee het samenwerkingsverband afgesloten werd, zonder dat hiermee evenwel de keuzevrijheid van de betrokken bejaarden in het gedrang mag komen‟.2

1

Ministerieel besluit van 7 juni 1999 houdende vastlegging van evaluatiecriteria zoals bedoeld in artikel 5 van het besluit van de Vlaamse Regering van 17 maart 1998 houdende vastlegging van het programma voor serviceflatgebouwen, woningcomplexen met dienstverlening en rusthuizen, hoofdstuk III, artikel 22, 1°, p.7 2 Ministerieel besluit van 7 juni 1999 houdende vastlegging van evaluatiecriteria zoals bedoeld in artikel 5 van het besluit van de Vlaamse Regering van 17 maart 1998 houdende vastlegging van het programma voor serviceflatgebouwen, woningcomplexen met dienstverlening en rusthuizen, hoofdstuk III, artikel 25, p.8

14

Serviceflats ‘De Vlasblomme’1

2

2

2.1

Inleiding

Het OCMW van Menen schenkt de nodige aandacht aan huisvesting voor senioren die de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van de ouderen waarborgt. In dit concept kan men de bouw van de 19 serviceflats „De Vlasblomme‟ in Lauwe zien. Het serviceflatgebouw werd in 2002 gebouwd en in maart 2003 in gebruik genomen. De flats zijn gelegen in de Grote Molenstraat 43 in het centrum van Lauwe, dicht bij winkels, diensten en het gemeenschapsleven. Het serviceflatgebouw „De Vlasblomme‟ is erkend door het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap.

2.2

Filosofie achter serviceflatgebouw ‘De Vlasblomme’

Het welzijn van de bewoners houdt in grote mate verband met de manier waarop het leven in het serviceflatgebouw georganiseerd wordt en met de manier waarop ze hun eigen leven kunnen leiden, namelijk hun dag indelen, zelfstandig beslissen, hun eigen flat inrichten, kiezen met wie ze willen omgaan. Maar het leven in een beschermde woonsfeer is ook een groepsgebeuren. Zo is er inspraak bij de interne werking, informatie over het reilen en zeilen binnen het gebouw, zijn er contacten met andere bewoners.

2.3 -

1 2

Doelstellingen serviceflats OCMW Menen „wegnemen van angst om bij enige vorm van afhankelijkheid toch een kwaliteitsvol leven te kunnen leiden in hun vertrouwde omgeving‟; „bevorderen van het (levens) lang wonen van ouderen‟; „inspraak en participatie van de oudere‟; „het aanwenden van domotica teneinde mensen toe te laten hun zelfstandigheid langer te bewaren (+ mensen vertrouwd maken met die domotica)‟;

Gebaseerd op documentatie OCMW Menen, serviceflats „De Vlasblomme‟. Foto‟s werden overgenomen van het demoproject OCMW Menen, 2002

15

-

„bevorderen van individuele ontwikkeling en ontplooiingskansen‟.1

2.4

Missie serviceflats OCMW Menen

„In onze serviceflats willen we mensen zo lang mogelijk op een kwaliteitsvolle manier in hun vertrouwde omgeving laten wonen, hetzij zelfstandig, hetzij met thuishulp en/of de hulp van een mantelzorger‟. „De serviceflatwerking wil een oplossing bieden voor een nood van de bewoners aan een betaalbare en aangepaste woning, aan een beter veiligheidsgevoel, aan meer sociale contacten en aan een betere stroomlijning en coördinatie van hun zorg. Via een bewonerswerking willen de serviceflats de zorg van hun bewoners voor elkaar actief stimuleren‟.2

Visie serviceflats OCMW Menen3

2.5 De bewoners -

-

„De waardigheid en eigen verantwoordelijkheid van de bewoner zijn in de werking van de flats het uitgangspunt‟. „Er wordt geen discriminatie gemaakt op basis van ras of afkomst‟. „De serviceflats respecteren de ideologische, filosofische en godsdienstige overtuigingen van alle bewoners en hun omgeving en vragen hen hetzelfde te doen‟. „Wij verwerven gegevens van de bewoners met de nodige discretie. Deze gegevens dienen enkel voor intern gebruik en in overleg met de betrokkene‟. „In ons aanbod stimuleren wij de eigen mogelijkheden van de bewoner en respecteren daarbij maximaal de individuele levensstijl‟.

De medewerkers -

„Elke medewerker is een essentiële schakel in de realisatie van de missie van de serviceflats‟. „Om de totale werking te ondersteunen, kunnen vrijwilligers worden ingeschakeld‟. „De nodige tijd en middelen, een open communicatie, voldoende overleg en verzekerde vormingskansen zorgen voor het realiseren van een gezonde werksfeer‟.

1

Kwaliteitshandboek serviceflats „De Vlasblomme‟ OCMW Menen, beschrijving hulp- en dienstverleningsaanbod. 2 Kwaliteitshandboek serviceflats „De Vlasblomme‟ OCMW Menen, opdrachtverklaring. 3 Kwaliteitshandboek serviceflats „De Vlasblomme‟ OCMW Menen, opdrachtverklaring.

16

De werking „Mensen die voldoen aan de voorwaarden kunnen in de serviceflats terecht. Men krijgt er voldoende aandacht voor zijn „beperkte‟ mobiliteit, zijn financiële mogelijkheden, zijn culturele eigenheid en zijn sociale omstandigheden. In hun algemene werking garanderen de serviceflats inspraak van de bewoner. Om onze missie te realiseren gebruikt het personeel de meest geschikte hedendaagse methodieken. Bij het uitbouwen van onze werking zorgen wij dat voldaan wordt aan de verschillende heersende regelgevingen‟. De dienstverlening „Het aanbod van de serviceflats is eigentijds en gebaseerd op bestaande behoeftes. De diensten en activiteiten zijn geïntegreerd in het aanbod en afgestemd op alle vragen, zorgen, talenten, interesses, noden en inzet van de bewoners. Met het aanbod helpen en stimuleren de serviceflats de bewoners om zo lang mogelijk in hun vertrouwde omgeving zelfstandig te wonen. Wij geven op iedere vraag een passend antwoord rekening houdend met de mogelijkheden van de bewoners en die van de flats. Wij signaleren de noden en behoeften van de bewoners en formuleren hieromtrent suggesties voor afstemming en bijsturing van het zorgbeleid‟. De wooneenheden -

2.6

„Elke individuele serviceflat is ruim en biedt voldoende comfort voor de bewoners‟. „Ze zijn toegankelijk en maximaal aanpasbaar aan personen met beperkte mogelijkheden‟. „De ligging van het gebouw zorgt voor de nodige rust van elke bewoner‟.

Samenwerkingsovereenkomst

„De Vlasblomme‟ beschikt over een samenwerkingsovereenkomst met het rusthuis Sint-Gerardus, dat recht tegenover het serviceflatgebouw „De Vlasblomme‟ gelegen is. Via het noodoproepsysteem kunnen de bewoners in geval van nood dag en nacht een beroep doen op het verplegend en/of verzorgend personeel van het rusthuis. Dit creëert bij de bewoners een veiligheidsgevoel.

2.7

Financiering

„De Vlasblomme‟ werd gebouwd via de leasingformule n.v. Serviceflats Invest.

2.8

Accomodatie

De serviceflats zijn functioneel en comfortabel maar tegelijkertijd ook aangepast aan de evoluerende noden van de ouderen.

17

Het serviceflatgebouw „De Vlasblomme‟ is ingeplant binnen loopafstand van noodzakelijke voorzieningen zoals een levensmiddelenwinkel, een bank, de post, in de nabijheid van een bushalte,…. Het gebouw telt twee verdiepingen en beschikt over een ruime lift. Er zijn een polyvalente ruimte en een zithoek voorzien, wat de sociale contacten van de bewoners kan stimuleren. De bewoners kunnen tegen betaling gebruik maken van een wasserette met een wasmachine en droogkast. Er is tevens een fietsenberging en een afvalruimte. Het hele gebouw is toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Elke serviceflat meet 54 m² en bestaat uit een inkomhal, een woonruimte, een keuken, een slaapkamer, een berging, een badkamer met toilet en een terras of balkon. Het serviceflatgebouw „De Vlasblomme‟ is uitgerust met een domoticasysteem. De domotica vormt één van de sleutels naar zelfstandig wonen. Het compenseert de zintuigelijke-, mobiliteits-, communicatie- of mentale beperkingen. Het domoticasysteem houdt onder andere volgende zaken in: - een noodverlichting; - een oproepsysteem met spreek- en luistersysteem waardoor elke oudere in geval van nood op elk ogenblik van de dag kan beroep doen op het gekwalificeerd personeel van het rusthuis. Iedere bewoner heeft een personenalarm; - in elke ruimte zijn er voldoende stopcontacten voorzien om het gebruik van de verlengsnoeren te vermijden; - rookmelders, brandalarm; - videofonie: de bewoners kunnen op hun televisiescherm een zicht krijgen op de algemene inkomhal; - dag- en nachttoets voor de verwarming; - sleutelschakelaar; - …. Het OCMW zorgt voor het onderhoud en de schoonmaak van de gemeenschappelijke ruimten van het serviceflatgebouw „De Vlasblomme‟. De oudere moet zelf instaan voor het onderhoud van zijn eigen flat, de persoonlijke verzorging en de bereiding van maaltijden. De klemtoon ligt op zelfstandig wonen. De dienstverlening is bijkomend en facultatief, ze is een middel om de zelfstandigheid te ondersteunen (bijvoorbeeld een beroep doen op de maaltijddienst van het OCMW).

2.9

Doelgroep

Om in een serviceflat te kunnen wonen, moet men de leeftijd van 60 jaar bereikt hebben. Bij echtparen wordt de leeftijd van de jongste in aanmerking genomen.

2.10

Dagprijs

De huurprijs van een flat bedraagt € 18,16 euro per dag. In de dagprijs zijn inbegrepen: - huur van de flat;

18

- waterverbruik van de flat; - energieverbruik en schoonmaak van de gemeenschappelijke ruimten; - zorgen toegediend bij noodoproep. In de dagprijs zijn niet inbegrepen: - energieverbruik en schoonmaak van de eigen flat; - onkosten voor kabeltelevisie en telefoon; - brandverzekering inboedel; - diensten geleverd aan huis zoals: maaltijden, poetsdienst,… - individuele taksen (bijvoorbeeld huisvuil,…).

2.11

Financiële tussenkomst van het OCMW Menen

Na een financieel onderzoek zal het OCMW beslissen over de mogelijkheid tot financiële tussenkomst. Er zal een financiële tussenkomst toegekend worden door het OCMW wanneer er vastgesteld kan worden dat een serviceflatbewoner, na betaling van de huur, over onvoldoende geld beschikt om een waardevol en menswaardig leven te leiden.

2.12

Wachtlijst

Er worden 3 chronologische wachtlijsten gehanteerd: - wachtlijst voor kandidaat-bewoners van 60-70 jaar; - wachtlijst voor kandidaat-bewoners van 71-80 jaar; - wachtlijst voor kandidaat-bewoners vanaf 81 jaar. Op 2 mei 2007 (momentopname) staan 33 personen ingeschreven op de wachtlijst van serviceflat „De Vlasblomme‟. Aantal ingeschrevenen op de wachtlijst op 2/5/'07 serviceflats 'De Vlasblomme' volgens leeftijd 25 20 15 Aantal 10 5 0 60-70j.

71-80j.

81j. en ouder 1

1

Gebaseerd op cijfermateriaal bijgehouden door dagelijks verantwoordelijke serviceflats „De Vlasblomme‟.

19

Bij het inschrijven op de wachtlijst wordt de datum van aanvraag vermeld.

2.12.1

Algemene voorwaarden

Onroerende goederen De kandidaat-huurder mag niet meer dan één woning in bezit hebben. Indien hij een tweede eigendom bezit, moet die verkocht worden binnen het jaar nadat hij in een serviceflat intrekt. Eigenaar zijn van meer dan twee eigendommen sluit een inschrijving op de wachtlijst uit. Inkomen Om in een serviceflat te wonen, worden geen inkomensvoorwaarden opgelegd.

2.12.2

Prioriteitsvoorwaarden

Leeftijd Er wordt bij de bezetting gestreefd naar een spreiding van leeftijd. De 19 flats worden als volgt verdeeld: - 6 flats voor personen van 60 tot en met 70 jaar; - 6 flats voor personen van 71 tot en met 80 jaar; - 7 flats voor personen vanaf 81 jaar. Wanneer er in een bepaalde leeftijdscategorie een gebrek is aan kandidaten wordt overgegaan naar een andere leeftijdscategorie. Koppels/alleenstaanden Vaak verhuizen ouderen naar een serviceflat omdat ze dreigen te vereenzamen. Vooral alleenstaanden lopen het risico van vereenzaming terwijl koppels elkaar nog hebben en hun sociale contacten nog groot kunnen zijn. Vandaar dat 12 van de 19 flats gereserveerd worden voor alleenstaanden. Van zodra 7 van de 19 flats bewoond worden door koppels, wordt voorrang verleend aan alleenstaanden op de chronologische wachtlijst. Geslacht Qua geslacht wordt gestreefd naar een bezetting die de demografische verhouding weerspiegelt. Als de bezetting van de serviceflats minder dan 30 % mannelijke bewoners bevat, wordt voorrang verleend aan een man op de chronologische wachtlijst.

20

Taal Wie voldoende de Nederlandse taal beheerst of bereid is zich deze taal eigen te maken, krijgt voorrang op een serviceflat. De reden is dat het leven in een serviceflat ook een groepsgebeuren is waarbij het niet beheersen van de Nederlandse taal een rem betekent voor de sociale contacten. Woonplaats Hier wordt met punten gewerkt en dit volgens een waardeschaal: Punten 30 jaar te Lauwe/Rekkem gewoond 15 10 jaar te Lauwe/Rekkem gewoond 10 Laatste 3 jaar te Lauwe/Rekkem gewoond 10 Wonend te Menen 5 Wonend buiten Menen 0

Categorie 1 2 3 4 5

Aan kandidaat-bewoners die onder de categorie 4 of 5 vallen maar wiens mantelzorger te Lauwe/Rekkem woont, worden 4 extra punten toegekend. Wie het hoogste aantal punten scoort, krijgt voorrang op een serviceflat. Sociaal verslag Naar aanleiding van een aanvraag voor een serviceflat, wordt een sociaal verslag opgesteld waaruit blijkt dat het betrekken van een flat voor de kandidaat-bewoner een aangewezen woonvorm is. Hierbij wordt het Hal(l)o-model van de heer Patrick Plancke, coördinator ouderenzorg, als leidraad gebruikt. De gegevens worden door de dagelijks verantwoordelijke verzameld en met ten minste 1 collega van de sociale dienst Thuis- en Seniorenzorg besproken. Het advies kan iemand toelaten tot of uitsluiten van de wachtlijst. Het Hal(l)o-model Het Hal(l)o-model is een visuele voorstelling die voor een maatschappelijk werker een leidraad vormt bij een gesprek met de zorgvrager(s). De doelstelling van dit model is om vraaggestuurd te werken: de zorgvraag wordt ontleed, de zorgmogelijkheden worden nagegaan en er wordt gestreefd naar een oplossing op maat. Patrick Plancke wil de levenskwaliteit van de ouderen hiermee waarborgen. In het Hal(l)o-model staat de oudere centraal. Er wordt geluisterd naar de zorgvraag en gepeild naar de competentie en beperkingen van de senior. Vervolgens wordt nagegaan of de oudere een beroep kan doen op mantelzorg. Daarna wordt gekeken welke eventuele professionele zorg kan ingeschakeld worden. Als laatste wordt nagedacht over de geschikte woonvorm voor de oudere. Bij dit alles moet de woonvorm een vrije keuze blijven van ouderen. „In de symbolische naam staat HALLO voor roep of uitroep om iemands opmerkzaamheid op te wekken. Hier verwijst het naar de vraag.

21

HALO staat voor lichtende kring om de zon of maan. Hier staat het voor licht, klaarheid, oplossing… bij voorkeur een oplossing op maat‟.1 (bijlage 1)

Populatie van de serviceflats2

2.13

Serviceflats 'De Vlasblomme' verhouding naar leeftijd op 31.12.2006 6 5 4 Man Vrouw

3 2 1 0 60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

>85

Er zijn in totaal 25 bewoners in de 19 flats. De verhouding is 8 mannen tegenover 17 vrouwen. Er zijn 5 bewoners ouder dan 85 jaar en 16 bewoners zijn ouder dan 75 jaar. De jongste leeftijdscategorie is bijna volledig bezet door vrouwen. Er zijn geen bewoners jonger dan 65 jaar. De gemiddelde leeftijd van de bewoners is 77 jaar. Serviceflats 'De Vlasblomme' verhouding koppels/alleenstaanden op 31.12.2006 14 12 10 8 6 4 2 0 koppels

alleenstaanden

De 19 serviceflats worden bewoond door 6 koppels en 13 alleenstaanden. 1 2

PLANCKE, P., coördinator ouderenzorg, Het Hal(l)o-model. Gebaseerd op cijfermateriaal uit het jaarverslag 2006 serviceflats „De Vlasblomme‟, OCMW Menen.

22

2.14

Nieuwe aanvragen in 2006

In de loop van 2006 werden 16 nieuwe aanvragen ingediend voor een serviceflat in Lauwe.

2.15

Verklaring van de huisarts

Om de zelfredzaamheid te bepalen, wordt van alle kandidaat-bewoners een verklaring van de huisarts vereist. De lichamelijke en geestelijke gezondheidstoestand van de bewoner moet jaarlijks geëvalueerd worden door de huisarts aan de hand van een standaardformulier. (bijlage 4)

2.16

Dagelijks verantwoordelijke1

De taak van de dagelijks verantwoordelijke voor de serviceflats „De Vlasblomme‟ wordt uitgevoerd door een maatschappelijk werker van de dienst Thuis- en Seniorenzorg. De dagelijks verantwoordelijke heeft vaste zitdagen in het rusthuis Sint-Gerardus te Lauwe op dinsdag van 9 tot 11.30 uur en in het Lokaal Dienstencentrum Allegro te Menen op vrijdag van 9 tot 11.30 uur. Taken van de dagelijks verantwoordelijke ten aanzien van kandidaat-bewoners: - aanvraag tot opname individueel onderzoeken en behandelen; - op huisbezoek gaan en opmaken van sociaal verslag; - informatie geven over werking serviceflats, accommodatie en procedures die gevolgd moeten worden voor de toekenning; - een bezoek aan een serviceflat organiseren. Taken van de dagelijks verantwoordelijke ten aanzien van bewoners: - de nodige aandacht besteden aan de voorbereiding van en de begeleiding bij opname, bijvoorbeeld voorstelling van nieuwe bewoner aan de huidige residenten; - zich bekommeren om het welzijn en de noden van de bewoners; - administratieve hulp verstrekken; - eventuele financiële tussenkomst in de huurprijs regelen; - instaan voor psychosociale begeleiding; - registreren en opvolgen van klachten of opmerkingen; - de mogelijke zorg en dienstverlening coördineren; - opvangen van vereenzamingsproblemen; - instaan voor de werking van de serviceflats; - bijhouden van het kwaliteitshandboek; - bijhouden van dossiers van elke bewoner;

1

Kwaliteitshandboek serviceflats „De Vlasblomme‟ OCMW Menen, functiebeschrijving dagelijks verantwoordelijke.

23

-

2.17

organiseren en bijwonen van bewonersvergaderingen, bewonersraad, „gezellig samenzijn‟ en coördinatie van andere activiteiten; zorgen voor doorverwijzing naar een passende instelling wanneer een serviceflat niet meer de geschikte woonvorm is.

Bewonersraad/vergadering en ‘gezellig samenzijn’

De bewonersraad van de serviceflats „De Vlasblomme‟ telt momenteel 6 vaste leden die eenmaal per trimester vergaderen. De namen van de leden worden op een zichtbare plaats uitgehangen. De andere bewoners kunnen eveneens de vergadering bijwonen wanneer een agendapunt hen interesseert. Van deze samenkomst wordt door de dagelijks verantwoordelijke een verslag gemaakt dat ter inzage ligt voor de bewoners. Bij sommige aangelegenheden worden er bewonersvergaderingen georganiseerd. Op deze vergaderingen worden alle bewoners uitgenodigd. Tijdens deze bijeenkomsten worden algemene en praktische mededelingen met de bewoners besproken zoals een infovergadering in verband met de plannen van de verbouwing van het rusthuis en de bouw van het tijdelijk rusthuis. Iedere eerste donderdag van de maand komen de bewoners samen voor een „gezellig samenzijn‟. Deze samenkomsten worden georganiseerd om de sociale contacten tussen de bewoners te bevorderen. Het „gezellig samenzijn‟ wordt vaak voorafgegaan door een infomoment van de dagelijks verantwoordelijke of door een activiteit zoals een wandeling.

2.18

Tevredenheidsenquête

In het kader van de kwaliteitscontrole moet een tevredenheidsenquête afgenomen worden bij de bewoners. In de toekomst zal deze enquête om de 3 jaar afgenomen worden in plaats van elk jaar. Bij nieuwe bewoners zal er een enquête gehouden worden na ongeveer een maand van hun verblijf in een serviceflat.

2.19

Klachtenprocedure

In de serviceflats „De Vlasblomme‟ hebben de bewoners de mogelijkheid om een klacht te uiten over het totale dienstenaanbod. Klachten kunnen via een klachtenformulier gedeponeerd worden in de brievenbus van de sociale dienst of persoonlijk doorgegeven worden aan de dagelijks verantwoordelijke. Elke klacht wordt geregistreerd en onderzocht. Op elke klacht volgt een reactie waarbij corrigerende en/of preventieve maatregelen genomen worden.

24

2.20

Beëindiging van verblijf

Beëindiging kan in volgende gevallen: - op vraag van de bewoner; - op vraag van het OCMW hetzij wegens zwaar storend gedrag van de bewoner; hetzij wegens wanbetaling; hetzij blijkt dat door de lichamelijke of geestelijke gezondheidstoestand van de bewoner een definitieve overplaatsing naar een passende instelling nodig is. Dit oordeel wordt gestaafd met een recente KATZschaal en medisch verslag. De bewoner kan prioriteit krijgen in 1 van de rusthuizen van het OCMW Menen; - door overlijden van de bewoner.

2.21

Serviceflats ‘Moderato’

Het OCMW van Menen is gestart met het bouwen van 26 serviceflats in de Volkslaan 304 te Menen. De serviceflats leunen aan bij het rusthuis Hof Ter Linden, het Rusten Verzorgingstehuis De Feniks en het Lokaal Dienstencentrum Allegro. De serviceflats in Menen worden door het OCMW zelf gebouwd en niet door Serviceflats Invest. In de lente van 2008 zouden ze moeten afgewerkt zijn. Voor de bouw van „Moderato‟ werd gepolst naar het oordeel en de tevredenheid van de bewoners van serviceflats „De Vlasblomme‟. Deze residenten leggen eventueel andere accenten wanneer kwaliteit ter sprake komt dan bijvoorbeeld de directie en het personeel. Het oordeel en tevredenheid van de bewoners werd onderzocht aan de hand van een tevredenheidsenquête. Daaruit kon geconcludeerd worden dat er nood was aan meer bergruimte waardoor de flat nu 58 m² zal meten.

25

3

Besluit

Sedert 1985 vormen serviceflats een voorziening voor ouderen waarbij het aspect zelfstandig wonen in een aangepaste woning centraal staat. Facultatieve dienstverleningen worden aangeboden en een permanent bemand oproepsysteem wordt gegarandeerd. De particuliere sector investeert in dure serviceflats die soms het concept overstijgen waardoor op een kapitaalkrachtig publiek wordt gemikt. VZW‟s en OCMW‟s bouwen serviceflats die hun dienstverlening aanbieden vanuit het rusthuis waarmee ze een samenwerkingsovereenkomst hebben. Op het vlak van ouderenzorg wil het OCMW Menen de nodige aandacht besteden aan senioren die een onaangepaste woning hebben, zich onveilig of eenzaam voelen. De serviceflats „De Vlasblomme‟ werden gebouwd om aan de wensen en behoeften van ouderen tegemoet te komen. Met het complex „Moderato‟ wil het OCMW deze voorzieningen voor ouderen verder uitbreiden.

26

4

Visies vanuit het beleid

Vanuit het beleid wordt een aantal visies geformuleerd die een invloed hebben op de ouderenzorg. Eerst heb ik het Pact van Vilvoorde doorgenomen, vervolgens het ouderenbeleid en dan verdiepte ik mij in de beleidsnota en het conceptnota van Inge Vervotte, huidig Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Ten slotte heb ik de visie van mijn stageplaats grondig onder de loep genomen. Deze visies zullen de uitgangspunten vormen voor mijn positionering als hulpverlener.

4.1

Het Pact van Vilvoorde1

Het „Pact van Vilvoorde‟ bevat 21 doelstellingen die de Vlaamse Regering wil bereiken tegen 2010. De ondertekening van deze overeenkomst vond plaats op 22 november 2001. De doelstellingen handelen over verschillende thema‟s zoals economie, tewerkstelling, mobiliteit, cultuur, welzijn,… Doelstelling 11 is gericht op een toereikend, efficiënt, effectief en voor iedereen toegankelijk en kwaliteitsvol zorgaanbod. Met „voor iedereen toegankelijk‟ wordt bedoeld kinderen, jongeren, personen met een handicap en ouderen. 11C handelt over het zorgaanbod voor ouderen. Gezien de bevolking steeds meer ouderen zal tellen, moet er een ruimer aanbod zijn aan residentiële opvang waaronder serviceflats. Deze doelstelling is concreet en wordt jaarlijks gemeten.

4.2

Het ouderenbeleid

Gezien de vergrijzing sterk toeneemt en sommige ouderen daarenboven ook nog hulpbehoevend worden, streeft Vlaanderen naar een geïntegreerd ouderenbeleid. In opdracht van toenmalig minister van Welzijn, Gezondheid en Gelijke kansen Mieke Vogels werd in 2001 een vernieuwd ouderenbeleid samengesteld. Er werden zeven werkgroepen opgericht waaronder twee toepasselijk zijn op mijn stageplaats, namelijk „inclusief ouderenbeleid‟ en „kwaliteitsvol wonen‟. Hun adviezen werden gebundeld in een eindrapport dat de leidraad vormt voor de beleidsnota van minister Inge Vervotte 2004-2009.

4.2.1

Inclusief ouderenbeleid2

Eén van de elementen van dit beleid is het „specifiek behoeftegericht ouderenbeleid‟ dat verder uitgebouwd en geoptimaliseerd moet worden zodat ouderen een beroep

1

Het Pact van Vilvoorde in concrete cijfers-De opvolging van 21 doelstellingen, versie 1 maart 2004 Werkgroep inclusief ouderenbeleid, naar een vernieuwd Vlaams ouderenbeleid, Brussel 17 december 2001 2

27

kunnen doen op diensten en/of voorzieningen en een juist, passend en toereikend antwoord krijgen op vragen. Ouderen willen door hun mondigheid zelf blijven beslissen over hun levensritme en de organisatie van hun leven. Daarom richt het ouderenbeleid zich op het bewaren, respecteren en ondersteunen van hun autonomie en zelfredzaamheid.

4.2.2

Kwaliteitsvol wonen1

Het uitgangspunt van kwaliteitsvol wonen is zelfstandig, geïntegreerd en betaalbaar wonen. Wat betreft het aanbod van de diensten „wonen‟ en „zorg‟ vertrekt men vanuit de behoefte van de doelgroep en niet zozeer vanuit het aanbod aan wonen en zorg. Men plaatst de oudere centraal. Er wordt advies gegeven omtrent het verbreden van de werking rondom serviceflats. Een serviceflat moet een huiselijk klimaat hebben, met de nodige aandacht voor het wonen. Voor zorg kan een beroep gedaan worden op thuiszorgdiensten en voor noodoproepen kan het aanleunend rusten verzorgingstehuis optreden. Wanneer een serviceflat in de nabijheid ligt van een dienstencentrum, kunnen de bewoners een maaltijd nemen, deelnemen aan activiteiten en een beroep doen op de aangeboden diensten.

4.3

De beleidsnota inzake Welzijn, Volksgezondheid en gezin2

In deze Vlaamse nota wordt aandacht besteed aan de wijzigende behoeften van kinderen, jongeren, volwassenen, ouderen, gezinnen, personen met een handicap,…. Zo staat ieder mens centraal en wordt als uniek beschouwd. Niet alleen wordt rekening gehouden met de zorgbehoevende maar ook met de zorgverstrekkers. Gezien ik stage loop in het OCMW te Menen bij Thuis- en Seniorenzorg, zal ik mij toespitsen op de beleidspunten die betrekking hebben op „ouderen‟. Naar verluidt zal het aantal ouderen de komende jaren sterk zal stijgen. Een kwart van de Vlaamse bevolking zal ouder zijn dan 60 jaar. In de beleidsnota wordt rekening gehouden met hun veranderende woon-, leef- en zorgbehoeften. Ouderen kunnen door hun levenservaring het beleid helpen uitstippelen.

1

Werkgroep kwaliteitsvol wonen, Naar een vernieuwd Vlaams ouderenbeleid, Brussel 17 december 2001 2 VERVOTTE, I., De Vlaamse beleidsnota inzake Welzijn, Volksgezondheid en Gezin 2004-2009

28

Streefdoel is senioren zolang mogelijk normaal te laten leven door hen de nodige ondersteuning thuis aan te bieden en hen zo weinig mogelijk te belasten met een verhuizing. Met deze ondersteuning wordt thuis- en mantelzorg bedoeld. Ook het gebruik van technologische hulpmiddelen (bijvoorbeeld een personenalarm) komt in aanmerking. Thuiszorg is echter niet altijd haalbaar. In haar beleidsnota vermeldt de minister dat thuiszorg en residentiële voorzieningen elkaar moeten aanvullen in het belang van de oudere. Vereenzaming, slechte huisvesting, een onveilig gevoel, gebrek aan informatie zijn factoren die men in het achterhoofd moet houden wanneer gesproken wordt over de leefwereld van ouderen. Daarom vindt de minister het belangrijk de nadruk te leggen op hun zelfredzaamheid, zelfstandig leven en sociale contacten. Langer leven houdt in dat de zorggraad toeneemt en deze toename kan zorgen voor een beslissing tot rusthuisopname, tot intrede in een serviceflat of tot een voorziening voor ouderenzorg. Binnen de welzijnssector wordt niet enkel naar het zorgcomfort gekeken maar er wordt meer belang gehecht aan het wooncomfort. Prioritair zijn flexibel bouwen, levenslang wonen, kleinschalige wijken en wooncomfort waar de zorg naar de bewoners moet worden gebracht en niet omgekeerd. De minister uit ook haar bekommernis over de betaalbaarheid van het zorgaanbod voor ouderen.

4.4

Conceptnota ‘Een nieuw woon-, welzijns- en zorgbeleid voor ouderen in Vlaanderen1

In deze nota geeft de Vlaamse minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin haar visie weer over een nieuw woon-, welzijns- en zorgbeleid voor ouderen in Vlaanderen en schetst ze het kader en de doelstellingen waaraan dit nieuw beleid moet voldoen. Om aan de toenemende zorgvraag van serviceflatbewoners tegemoet te komen, is het nodig om te streven naar een voorziening waar aangepaste hulp- en dienstverleningsvormen kunnen gegarandeerd worden. Teneinde deze hogere zorggarantie te kunnen verlenen, dienen serviceflats ingebed te zijn in een zogenaamde zorgen woonkern. Een samenwerkingsverband tussen het rusthuis, de thuiszorg, één of meer huisartsen en de thuisverpleging is noodzakelijk. Het personeel van het rusthuis kan aan de serviceflatbewoners de zorg toedienen in afspraak met de thuiszorg. Een zorgpakket op maat en op vraag van de bewoner kan samengesteld en aangeboden worden in de woning van de ouderen.

1

VERVOTTE, I., Conceptnota: „een nieuw woon-, welzijns- en zorgbeleid voor ouderen in Vlaanderen‟, 2007

29

Enkel serviceflats die deel uitmaken van een woon- en zorgkern kunnen erkend worden door de Vlaamse Gemeenschap als „assistentiewoningen‟ waarbij de nadruk ligt op het geassisteerd wonen voor ouderen. Andere serviceflats zullen niet langer erkend kunnen worden. Om de betaalbaarheid te garanderen zou de woonkost losgekoppeld moeten worden van de leef- en zorgkost en zou een systeem van huursubsidie moeten worden opengesteld voor bewoners van een „assistentiewoning‟.

4.5

OCMW Menen

4.5.1

Grondopdracht

“Elke persoon heeft recht op maatschappelijke dienstverlening. Deze heeft tot doel eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid”.1 “Het OCMW vervult zijn opdracht met eerbiediging van de ideologische, filosofische of godsdienstige overtuiging van de betrokkenen”.2

4.5.2

Dienst Thuis- en Seniorenzorg

De missie van ouderenzorg bij het OCMW van ouderenzorg wil het OCMW Menen een ouderenvoorzieningen en ouderenzorg aanbieden van de ouderen in de thuissituatie als op de noden of intramurale opvang behoeven”.3

Menen is: “Op het vlak van de gedifferentieerd aanbod van dat zowel inspeelt op de noden van ouderen die een transmurale

Transmurale opvang: ter ondersteuning van het thuismilieu van de oudere voorziet het OCMW een aantal voorzieningen zoals kortverblijf, nachtopvang en dagcentrum voor volwassen mindervaliden. Intramurale opvang: binnen de muren van een instelling. Om zijn doelstellingen te bereiken biedt het OCMW tal van diensten aan senioren. Hieronder worden deze kort toegelicht.4

4.5.2.1

Rusthuizen/Rust- en Verzorgingstehuizen

Het Rusthuis Hof Ter Linden gelegen te Menen, biedt plaats aan valide, semi-valide en demente senioren.

1

Organieke OCMW-Wet, artikel 1 Organieke OCMW-Wet, artikel 59 3 PIEPERS, H., bestuurssecretaris-jurist OCMW Menen, het zorgstrategisch plan ouderen. 4 OCMW Menen, folders. 2

30

Het rusthuis Sint-Gerardus te Lauwe is geschikt voor valide, zorgbehoevende en ook voor dementerende senioren. Het rusten verzorgingstehuis De Feniks te Menen biedt enkel opvang aan zorgbehoevende senioren.

4.5.2.2

Woonvoorzieningen voor senioren

Het OCMW Menen schenkt ook de nodige aandacht aan wonen voor senioren. Er zijn duizend en één redenen waarom senioren zich niet meer veilig voelen in hun eigen huis. Een overzicht van woonvoorzieningen voor senioren: - Residentie Nieuhof in de Poststraat nabij de Markt van Menen; - August Debunnestraat; - Emiel Vanderveldestraat - Ons Dorp; - Rusthof Ter Berken – Ons Dorp; - Serviceflats „De Vlasblomme‟ (Lauwe); - Serviceflats „Moderato‟ (in gebruik lente 2008); - De Baracanne – wijk Barakken. Deze woningen zijn aangepast aan de noden van de senioren.

4.5.2.3

Seniorenvervoer

Het seniorenvervoer biedt een oplossing voor 80-plussers, invalide personen en rolstoelgebruikers die nog thuis wonen of in een rusthuis of instelling verblijven. Zij kunnen van deze dienst gebruik maken om vervoerd te worden naar plaatsen zowel binnen als buiten Menen.

4.5.2.4

Kortverblijf

Hier gaat het om een vorm van tijdelijke opvang waarbij een senior gedurende een korte periode kan verblijven in daartoe voorziene kamers van het rusthuis Hof Ter Linden te Menen. De aanleiding tot kortverblijf is meestal omdat de mantelzorg tijdelijk niet de nodige zorgondersteuning kan bieden of eens nood heeft aan een verademing. Na het kortverblijf keert de gebruiker weer naar de thuissituatie terug.

4.5.2.5

Nachtopvang

Deze dienstverlening is bedoeld voor senioren die zich ‟s nachts niet meer veilig voelen in hun eigen huis. Nachtopvang kan ook aan de mantelzorger een geruststelling bieden. Bovendien worden tijdens deze opvang in het rusthuis Hof ter Linden de nodige zorgen verstrekt. ‟s Morgens gaan de ouderen dan terug naar hun eigen vertrouwde omgeving.

31

Hieronder volgt een korte bespreking van de verschillende diensten waar mijn stagesupervisor verantwoordelijk voor is.

4.5.2.6

Maaltijddienst

Wanneer boodschappen doen en het bereiden van maaltijden een grote inspanning vergen, wordt vaak gegrepen naar minder gezonde voeding (bijvoorbeeld diepvriesmaaltijden of broodmaaltijden). Daarom biedt het OCMW aan inwoners van het grondgebied Menen-Rekkem-Lauwe de mogelijkheid om maaltijden aan huis te bekomen en dit vanaf de leeftijd van 60 jaar. Ook personen jonger dan 60 jaar kunnen een beroep op deze thuisbedeelde maaltijden indien zij tijdelijk of definitief niet in staat zijn zelf een maaltijd te bereiden.

4.5.2.7

Personenalarm

Het OCMW Menen biedt in samenwerking met Teledienst de mogelijkheid aan senioren om zich een personenalarm aan te schaffen. Zo hebben zij, alsook hun omgeving, de zekerheid dat ze, ingeval van een noodsituatie, steeds hulp kunnen inroepen via een centrale die hun noodoproep beantwoordt.

4.5.2.8

Thuiszorgtoelage

Aan zorgbehoevende senioren van Groot Menen voorziet het OCMW een thuiszorgtoelage, dit als blijk van ondersteuning hen zo lang mogelijk in hun vertrouwde omgeving te laten wonen. Ook kan een appreciatietoelage aan de mantelzorger worden toegekend.

4.5.2.9

Serviceflats

Hiervoor verwijs ik naar het vorige hoofdstuk.

4.5.3

Krijtlijnen Menense Ouderenzorg1

Uit dit alles kan worden afgeleid dat het OCMW Menen Ouderenzorg streeft naar een goede samenwerking tussen de intramurale en extramurale zorg. Het OCMW wil tevens een goede dialoog bereiken met de oudere en zijn omgeving zodat het gerichte dienstverlening kan bieden volgens de behoeften van de senioren.

1

VAN HESSCHE, P., Krijtlijnen van de vernieuwde maatschappelijke dienstverlening in de Menense Ouderenzorg.

32

Er moet middelen komen om voor levenslang wonen te pleiten door het aanbieden van serviceflats. Het OCMW voert een beleid om via het aanbieden van bepaalde vormen van dienstverleningen het verblijf in de thuissituatie op een verantwoorde manier langer haalbaar te maken. Het OCMW staat open om de senioren zelf preventief een huisbezoek te brengen en informatie verschaffen. Extramurale zorg: zorgen toegediend buiten de muren van een instelling.

4.6

Eigen positionering als hulpverlener

In de bovenvermelde visies schuilt het fundament van mijn positionering als hulpverlener. In de maatschappij is er een vergrijzingstendens merkbaar met als gevolg dat de actieve bevolking daalt en de groep van afhankelijke personen groeit. Met deze doelgroep heb ik kennis kunnen maken tijdens mijn stageperiodes. Het gaat om ouderen die een beroep doen op maaltijden aan huis, personenalarm, thuiszorgtoelage alsook senioren die de stap hebben gezet of willen zetten naar een serviceflat. Om mijn positionering als maatschappelijk werker in de dienst thuis- en seniorenzorg duidelijk te stellen, wil ik de ouderen centraal plaatsen en ervoor zorgen dat ze een kwaliteitsvol leven kunnen leiden. Ik wil dat senioren, die wegens verminderde zelfredzaamheid zelf geen maaltijden meer kunnen bereiden of geen boodschappen meer kunnen doen, nog dagelijks een warme maaltijd voorgeschoteld krijgen. Door het aanraden van een personenalarm wil ik als maatschappelijk werker de ouderen en hun naaste omgeving veiligheid bieden. Door het toekennen van thuiszorgtoelage voor de zorgbehoevende en appreciatietoelage voor de mantelzorger wil ik de soms hoogoplopende kosten draaglijker maken. Met een serviceflat pleit ik voor levenslang wonen. Wonen bij ouderen schommelt tussen de raakvlakken wonen, zorg en dienstverlening. Met een serviceflat wil ik een volwaardig aanbod kunnen geven dat voldoet aan de noden van de ouderengroep. Een volwaardig aanbod betekent een aangepaste woning voorzien van een noodoproepsysteem. En waar zorg nodig is, moet men gebruik kunnen maken van de thuiszorgdiensten, het aanleunend rusthuis of dienstencentrum. Door dit aanbod bied ik de nodige ondersteuning thuis zodat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen functioneren in hun vertrouwde omgeving. Zo wil ik ook de levenskwaliteit van de senioren verbeteren. Het aanbieden van deze diensten gaat vaak gepaard met een huisbezoek waarbij de nodige informatie wordt verstrekt en advies wordt gegeven. Iedereen heeft recht op informatie.

33

Als dagelijks verantwoordelijke van de serviceflats sta ik in voor de begeleiding van de bewoners. Bewoners zien de verantwoordelijke als aanspreekpunt in verband met de aanwezigheid op zitdagen, het bijwonen van de bewonersraad en het organiseren van een maandelijkse samenkomst. Als er zich noden en moeilijkheden voordoen, uit ik mijn bezorgdheid en toon ik een geëngageerde beschikbaarheid. Kortom via psychosociale en sociale hulpverlening probeer ik de probleemsituatie te verlichten en samen met hen op zoek te gaan naar oplossingen. Het is vanzelfsprekend dat ik hierbij respect heb voor ieders levensverhaal, levensstijl, godsdienstige, politieke of filosofische opvatting. Men moet telkens vertrekken vanuit de zorgvraag van de oudere zodat men zorg op maat kan aanbieden want iedereen heeft recht op een kwaliteitsvol leven. Ik ben ervan overtuigd dat mijn visie inzake hulpverlening als maatschappelijk werker zal verruimen door ervaring op te doen.

34

PRAKTIJKGEDEELTE

35

5

Praktische uitwerking

5.1

Inleiding

Vorig jaar kwam het idee bij me op een eindwerk te maken rond serviceflats. Ik begon te brainstormen over mogelijke onderwerpen zoals wachtlijstenbeheer, interviews met bewoners,… Vooraleer ik in de maand november een vraagstelling moest bekend maken, ben ik langs geweest bij mijn stagesupervisor. Tijdens het gesprek haalde zij een actuele problematiek aan rond serviceflats waarrond ik een eindwerk kon maken. Vele ouderen zetten de stap naar een serviceflat. Dit is voor hen een grote beslissing want ze moeten de eigen vertrouwde omgeving, waar een hele levensgeschiedenis opgebouwd werd, verlaten. Senioren maken dan van hun serviceflat een nieuwe thuis waar ze zich goed hopen te voelen. Ouder worden betekent echter ook wel geconfronteerd worden met allerlei fysieke en mentale veranderingen. Het kan dus voorkomen dat serviceflatbewoners in de loop der jaren niet meer zelfredzaam zijn. Daardoor nemen de zorgen toe met als gevolg dat de stap naar een rusthuis onvermijdelijk wordt. En zo komen we tot mijn vraagstelling: „Hoeven deze personen wel opnieuw te verhuizen‟? „Moeten ze opnieuw hun vertrouwde omgeving verlaten‟? „Zou het niet haalbaar zijn, mochten ze in hun serviceflat blijven wonen mits de nodige thuishulp en mantelzorg‟? Dergelijke ouderen zouden, volgens de inspectie, doorverwezen moeten worden naar een rusthuis.

5.2

Doel

Ik heb kennis en inzicht verworven in visies en ervaringen bij personen die betrokken zijn bij de uitvoering van het ouderenbeleid alsmede personen die actief zijn op het werkveld.

5.3

Doelgroep

Personen betrokken bij de uitvoering van het beleid heb ik geselecteerd in het ouderenbeleid (Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten), de ouderenzorg (provincie West-Vlaanderen en OCMW Menen), de Provinciale Ouderenadviesraad en het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Wat het werkveld betreft, richtte ik mij tot personen uit het OCMW van Menen en Wevelgem, het rusthuis te Lauwe en het Woon- en Zorgcentrum te Moorslede.

36

5.4

Methodiek

Ik heb een verschillende methodiek toegepast voor personen van het beleid en de personen op het werkveld.

5.4.1

Methodiek voor de personen van het beleid

Ik heb zes personen elektronisch/schriftelijk bevraagd omtrent hun algemene visie inzake mijn probleemstelling. Gezien er van slechts twee personen respons kwam, besloot ik om de overige drie telefonisch te contacteren. Eerst stelde ik mezelf, de school en mijn stageplaats voor. Vervolgens vroeg ik om een persoonlijk contact maar niemand vond dit wenselijk. Ten slotte peilde ik of ik opnieuw een elektronische bevraging mocht doorsturen met volgende gerichte vragen: - Kan een serviceflat niet evolueren naar een „zorgflat‟? Wat is volgens u tot nu toe het grote verschil? - Moet de zorg toegediend worden door het personeel van het rusthuis of moet er voorzien worden in eigen personeel dat permanent aanwezig is om de nodige zorg te verstrekken aan zorgbehoevende ouderen? Hoe ziet u de samenwerking met de thuiszorgdiensten en mantelzorg? - Wat denkt u over de financiële kant ten opzichte van de serviceflatbewoner? - Indien een zorgbehoevende serviceflatbewoner toch moet verhuizen naar een rusthuis, hoe wordt dan rekening gehouden met zijn beleving? Deze vragen werden goedgekeurd door de heer P. Plancke, coördinator ouderenzorg van het OCMW Menen en zouden een antwoord kunnen bieden dat mij meer inzicht geeft in de materie van mijn vraagstelling. Via deze methode werden de respondenten elektronisch/schriftelijk gecontacteerd met enkele vragen. Het nadeel van deze methode is dat er een kans is van nonrespons.1

5.4.2

Methodiek voor personen op het werkveld

Eén persoon werd elektronisch gecontacteerd. Voor de andere vijf personen opteerde ik voor een vrij interview.2 De gerichte vragen dienden als leidraad voor het gesprek. Het was de bedoeling de geïnterviewde personen zoveel mogelijk te laten uitspreken teneinde nuttige informatie te bekomen voor de realisatie van mijn eindwerk. Deze methode biedt als voordeel dat je onmiddellijk om verduidelijking kan vragen bij het geven van de antwoorden.

1

DE BRABANDER, A., cursus Informatiekunde, Demografie en onderzoeksmethodologie, 2005-2006, 27 p. 2 DE BRABANDER, A., cursus Informatiekunde, Demografie en onderzoeksmethodologie, 2005-2006, 27 p.

37

5.4.2

Ethiek

Ik heb rekening gehouden met de deontologische code die gebaseerd is op vertrouwen. Aan alle gecontacteerde personen werd gevraagd of hun identiteit mocht gepubliceerd worden.

5.5

Verslagen van de bevragingen

Hieronder volgt een samenvatting van de elektronische, schriftelijke en mondelinge bevragingen.

De heer Patrick Plancke Profiel De heer Patrick Plancke is coördinator ouderenzorg van het OCMW Menen. Als coördinator is hij de drijvende kracht achter de dienst ouderenzorg. Hij staat in voor de realisatie van een maximale en geïndividualiseerde zorgverlening. Van mijn stagesupervisor heb ik vernomen dat de heer Plancke zich tevens inlaat met de materie die mijn eindwerk aanbelangt. Informatieve gegevens Op 13 oktober 2006 nam ik voor het eerst contact op met de heer Patrick Plancke om de doelstelling van mijn eindwerk mee te delen. Tijdens dit gesprek gaf hij mij ondermeer namen van personen die mij zouden kunnen helpen bij het verwezenlijken ervan. Ook lichtte hij kort zijn visie omtrent mijn vraagstelling toe. Tijdens een tweede gesprek op 21 maart 2007 legde ik de heer Plancke mijn vragen voor alvorens die te stellen aan de verschillende contactpersonen. Verslagen van de gesprekken Patrick Plancke pleit voor levenslang wonen. Senioren zouden moeten blijven wonen in een serviceflat ook wanneer ze in een mindere gezondheidstoestand verkeren. Dit ziet hij vooral in samenwerking met de thuiszorgdiensten met als aanvullende hulp het personeel van het rusthuis. Hij vindt het onlogisch dat een serviceflatbewoner die iedere nacht moet geholpen worden wegens bijvoorbeeld incontinentieproblemen, moet verhuizen naar een rusthuis. In zo‟n situatie zou het personeel van het aanleunend rusthuis moeten kunnen optreden. Hij stelt de ouderen centraal door rekening te houden met hun wensen en behoeften. Sommige niet zelfredzame serviceflatbewoners willen niet dat er thuiszorgdiensten over de vloer komen om hen te helpen. Deze ouderen moeten dus de keuzemogelijkheid hebben om naar een rusthuis te gaan. In zijn pleidooi vertrekt Patrick Plancke vanuit de competenties en beperkingen van de oudere om vervolgens te kijken welke inbreng de mantelzorg kan hebben. Daarna gaat hij na welke professionele zorg de oudere kan inroepen wanneer hij/zij dit nodig heeft.

38

Als laatste element bekijkt hij de huisvesting voor de senioren. Wonen voor ouderen moet een vrije keuze blijven, maar comfort bevordert levenslang wonen. De heer Plancke vraagt zich wel af of het financieel haalbaar is voor de bewoners om alle thuiszorgdiensten in te kopen. Hij is van mening dat niet alle senioren gebruik zullen kunnen maken van deze diensten. Alleen de kapitaalkrachtige ouderen zouden in een serviceflat kunnen verblijven . Minder gegoede senioren zouden het moeten stellen met een rusthuiskamer zonder het wooncomfort van een serviceflat. Volgens de heer Plancke zou een serviceflat moeten evolueren naar een „zorgflat‟ met als voorwaarde dat bewoners nog zelf kunnen organiseren en/of participeren in het beslissen rond de organisatie van hun zorg. Deze evolutie zou moeten gepaard gaan met een billijke financiering zodat flats voor iedereen toegankelijk blijven.

Persoon X Op uitdrukkelijke vraag van persoon X wordt zijn naam niet vermeld. Profiel Persoon X is inspecteur, ambtenaar bij het Agentschap Inspectie en Toezicht van de Vlaamse overheid. Hij voert inspecties uit in de welzijnsvoorzieningen in het kader van erkenningsprocedures, klachten en voortgangscontrole van de werking van de voorzieningen. Informatieve gegevens Tijdens mijn stageperiode mocht ik deelnemen aan een studiedag die mijn kennis en informatie over wonen voor senioren kon verruimen. De studiedag „Vernieuwde initiatieven in de ouderenzorg, wonen en zorg‟ vond plaats in Harelbeke op dinsdag 6 februari 2007. Persoon X was daar ook aanwezig. De hoofdmaatschappelijk werker van de dienst Thuis- en Seniorenzorg van het OCMW Menen deelde mij mee dat X ook bevoegd is voor inspectie van serviceflats. Daarom vond ik het opportuun om hem naar zijn visie omtrent mijn vraagstelling te peilen. Op 14 februari 2007 stuurde ik hem een e-mail die zonder gevolg bleef. Op 28 februari 2007 nam ik telefonisch contact op en op 2 maart 2007 verstuurde hij mij via e-mail zijn antwoord. Verslag e-mail Eerst verwijst X naar de profileringsintentie van een serviceflatbewoner die in de regelgeving werd bepaald. Vervolgens deelt hij los van de regelgeving zelf enkele bedenkingen mee. Ten eerste vermeldt hij enkele factoren die zouden kunnen pleiten voor levenslang wonen. 1 X gaat ervan uit dat het voor senioren, die al lang in een serviceflat wonen en voor wie de zorggraad plots toeneemt, haalbaar moet zijn om hun laatste levensfase in hun vertrouwde milieu door te brengen. Deze senioren moeten wel over de nodige mantelzorg beschikken en voldoende kapitaalkrachtig zijn om de nodige thuiszorg te kunnen betalen.

39

2 X maakt een verschil met een rusthuiskamer. Persoon X stelt een serviceflat in een mooier daglicht dan een rusthuiskamer. Een serviceflat biedt veel meer wooncomfort en is veel beter geschikt met betrekking tot de hedendaagse eisen van een kwaliteitsvolle en bewonersgerichte zorg. Maar persoon X haalt ook enkele argumenten aan die tot omzichtigheid leiden. 1 X vraagt zich af wie de zorgcoördinatie/afstemming op zich zal nemen, dit omwille van het feit dat continuïteit van de zorg en de zorgafstemming tussen de diverse hulpverleners van essentieel belang is. 2 Wat met de personeelsbezetting? Zal het toedienen van de nodige zorgen aan een serviceflatbewoner door personeel van het rusthuis geen negatieve weerslag hebben op de kwaliteit van de zorg die wordt verstrekt aan een rusthuisbewoner? 3 X vermeldt dat het principe van „zorgflats‟ het risico van een tweesporenbeleid inhoudt, namelijk dat kapitaalkrachtige ouderen de nodige zorgen zouden toegediend krijgen in een comfortabele flat terwijl de modale ouderen zich tevreden zouden moeten stellen met een eerder sobere rusthuiskamer waar ze in veel mindere mate zullen beschikken over hun privacy en het wooncomfort. 4 Persoon X is er zich ook van bewust dat een rusthuis over meer geschikte hulpmiddelen beschikt om de technische aspecten van de zorg voor zwaar behoevende bewoners te realiseren zoals tilliften, positioneringskussens,…

Mevrouw Sofie Devriendt Profiel Mevrouw Devriendt is werkzaam op de afdeling Residentiële en Gespecialiseerde Zorg van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap als sectorverantwoordelijke voor de provincie West-Vlaanderen. Per provincie is vanuit deze afdeling een sectorverantwoordelijke bevoegd voor de opvolging van de ouderenvoorzieningen. Informatieve gegevens Mevrouw Devriendt is één van de namen die de heer Plancke opgegeven heeft. Op 14 februari 2007 stuurde ik haar een e-mail gezonden met de vraag of het mogelijk was mij haar visie te laten kennen omtrent mijn vraagstelling. Deze e-mail werd spoedig beantwoord. Op 21 maart 2007 contacteerde ik haar opnieuw om na te gaan of ik haar enkele concrete vragen mocht doormailen. Dit vormde voor haar geen enkel probleem. Dezelfde dag nog stuurde ik mijn vragen door en op 27 maart 2007 kreeg ik een antwoord.

40

Verslag e-mail 16 februari 2007 Sofie Devriendt vermeldt dat de afdeling Residentiële en Gespecialiseerde Zorg van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap bevoegd is voor het vergunnen, erkennen en subsidiëren van verschillende voorzieningen voor bejaarden. Ze legt me het onderscheid uit tussen een rusthuis en een serviceflatgebouw. In een rusthuis ligt de nadruk op de diensten hulpverlening en er ontstaat een zo groot mogelijke thuisvervangende leefomgeving. In een serviceflatgebouw wordt de klemtoon gelegd op zelfstandig wonen en is de dienstverlening bijkomend. Ze verwijst naar de erkenningsnorm 2.2.1 voor serviceflatgebouwen: „Door de inrichting (het serviceflatgebouw) wordt geen bestendige gezins- en huishoudelijke zorg verstrekt. Wel wordt deze dienstverlening in het bereik gebracht van de bewoners die er naar eigen keuze, telkenmale zulks nodig is, beroep kunnen op doen‟.1 Het komt er op neer dat een serviceflatbewoner zelf instaat voor bijvoorbeeld het onderhoud van de flat, de persoonlijke verzorging en de bereiding van maaltijden. Het is moeilijk te bepalen wanneer precies de vraag naar verzorging en toezicht toeneemt en zelfstandig wonen niet meer mogelijk is. Dit hangt overigens van veel factoren af. Mevrouw Devriendt is van mening dat door de voordelen van een serviceflat (aangepaste huisvesting, de aanwezigheid en het toezicht van een medewerker en een goed gecoördineerde diensten hulpverlening) bejaarden veel langer van hun zelfstandigheid genieten dan dit in de thuissituatie het geval zou zijn. De aanwezigheid van mantelzorg speelt hierin een belangrijke rol. De visie van de afdeling Residentiële en Gespecialiseerde Zorg van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap omtrent een serviceflat klinkt als volgt: „Een serviceflatbewoner behoort niet tot de categorie B of C van de KATZ-schaall, tenzij er samengewoond wordt met een valide persoon of indien er intensieve, frequente, continue en maximale niet-inwonende mantelzorg aanwezig is. Voor bewoners die niet met een valide partner samenwonen of niet op deze mantelzorg beroep kunnen doen, moet, in overleg en samenspraak, een andere opvangmogelijkheid gezocht worden‟. 2

Verslag e-mail 27 maart 2007 Sofie Devriendt laat weten dat het in de praktijk meer en meer voorkomt dat een serviceflat opgevat wordt als een „zorgflat‟. Deze zorgvorm is momenteel niet opgenomen in de wetgeving maar is ontstaan in de praktijk. Onder een „zorgflat‟ wordt volgens haar verstaan „een ruime rusthuiskamer of serviceflat waar de bewoner de garantie krijgt dat hij/zij er levenslang kan blijven, ook als er meer zorgen vereist zijn dan die men normaal gezien in een serviceflat aanbiedt‟. „Zorgflats‟ leunen dan ook meestal aan bij een rusthuis of maken er deel van uit.

1

Erkenningsnorm 2.2.1 van de bijlage A van het besluit van de Vlaamse Regering van 17 juli 1985 tot vaststelling van de normen waaraan een serviceflatgebouw, een woningcomplex met dienstverlening of een rusthuis moet voldoen om voor erkenning in aanmerking te komen, later gewijzigd. 2 MARTENS, L., omzendbrief serviceflatgebouwen, doorlichting, 1996, p.5

41

Uit de wetgeving blijkt dat er geen eigen personeel in een serviceflatgebouw moet voorzien worden maar er moet wel voldaan worden aan de erkenningsnorm 4.2: „Bij dag en nacht moet in de inrichting zelf of in de onmiddellijke omgeving altijd een medewerker aanwezig zijn die zonder verwijl elke oproep van een bejaarde kan beantwoorden‟.1 Als een serviceflatgebouw bij een rusthuis gelegen is, wordt de permanentie meestal vanuit het rusthuis georganiseerd. Wanneer een serviceflatgebouw niet in de nabijheid van een rusthuis gelegen is, moet er ook permanentie voorzien worden. Dit gebeurt dan meestal door een inwonende conciërge of door de dagelijks verantwoordelijke. Als een bewoner nood heeft aan verpleging en verzorging verwijst mevrouw Devriendt naar het feit dat er een beroep kan gedaan worden op de thuiszorgdiensten. Het feit dat het aanbod er is van bepaalde dienstverlening wil echter niet zeggen dat je er als bewoner gebruik moet van maken. Met andere woorden, de keuzevrijheid moet verzekerd blijven. Ze vermeldt dat er geen RIZIV forfaits toegekend worden voor serviceflatbewoners. Dit is een federale bevoegdheid en momenteel is het onduidelijk of dit in de toekomst eventueel zou veranderen. In de schriftelijke overeenkomst mogen, overeenkomstig erkenningsnorm 1.10, „geen opname- of ontslagcriteria opgenomen worden die betrekking hebben op de financiële draagkracht van de bejaarde‟.2 Indien een bewoner niet kapitaalkrachtig genoeg is, moet er dus een oplossing gezocht worden, en mag men hem of haar om die reden dus niet ontslaan uit de voorziening.

De heer Michel De Wit Profiel De heer De Wit is deskundige in de ouderenzorg voor de provincie West-Vlaanderen. Informatieve gegevens Ook de heer Dewit werd me aanbevolen door Patrick Plancke. Op 14 februari 2007 stuurde ik hem een e-mail met de vraag of het mogelijk was mij zijn visie te laten kennen omtrent mijn vraagstelling. Op deze e-mail kreeg ik geen reactie. Op 28 februari nam ik telefonisch contact met hem. Ik heb nog eens de vraagstelling en doelstelling van mijn eindwerk uitgelegd. Hij vond een persoonlijk contact niet noodzakelijk en stelde voor om via e-mail te communiceren. Toen ik op 21 maart 2007 nog geen bericht van hem gekregen had, belde ik hem opnieuw op met de vraag of ik hem een paar concrete vragen mocht doormailen. Hij had daar geen bezwaar tegen en op 27 maart 2007 ontving ik wat informatie.

1

Erkenningsnorm 4.2. van de bijlage A van het besluit van de Vlaamse Regering van 17 juli 1985 tot vaststelling van de normen waaraan een serviceflatgebouw, een woningcomplex met dienstverlening of een rusthuis moet voldoen om voor erkenning in aanmerking te komen, later gewijzigd. 2 Erkenningsnorm 1.10. van de bijlage A van het besluit van de Vlaamse Regering van17 juli 1985 tot vaststelling van de normen waaraan een serviceflatgebouw, een woningcomplex met dienstverlening of een rusthuis moet voldoen om voor erkenning in aanmerking te komen, later gewijzigd.

42

Verslag e-mail Michel Dewit is niet specifiek bezig met de thematiek van serviceflats en hij kon dus voornamelijk een algemeen antwoord geven op mijn concrete vragen. Omtrent het feit dat een zwaar behoevende bewoner van een serviceflat zou moeten verhuizen naar een rusthuis is hij van mening dat hij het natuurlijk jammer vindt dat een senior, na een verhuis uit zijn eigen woning naar een serviceflat, nog eens zou moeten verhuizen naar een rusthuis. Hij is ervan overtuigd dat het ideaal zou zijn dat men er, ook bij toenemende zorgvraag, zou kunnen blijven wonen mits de nodige zorgen. Een oudere zou dan een beroep kunnen doen op de bestaande thuiszorgdiensten en eventuele mantelzorg als in een gewone thuissituatie. Voor dringende gevallen zou hij dan nog een beroep kunnen doen op de diensten van het aanleunend rusthuis.

Mevrouw Elke Vastiau Profiel Mevrouw Vastiau is stafmedewerkster bij de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten die werkt rond de materie van het ouderenbeleid en ouderenvoorzieningen. Informatieve gegevens Mevrouw Vastiau is ook één van de personen die door heer Plancke werden voorgedragen. Na een e-mail op 14 februari 2007 en telefonisch contact op 21 maart 2007 ging ze ermee akkoord haar medewerking te verlenen. Via e-mail stuurde ze me enkele gegevens door op 4 april 2007. Verslag e-mail Volgens Elke Vastiau kan een serviceflat zeker evolueren naar een „zorgflat‟. Ze duidt aan dat het verschil ligt in de zorg die aangeboden wordt. In de serviceflats wordt tot nu toe minimaal zorg verstrekt. Het grote probleem is de betaalbaarheid, zowel voor de bewoner zelf als voor de samenleving. In een ideale wereld zouden wonen en zorg moeten gescheiden worden. De totale zorgkost zou moeten gefinancierd worden door het RIZIV terwijl de bewoner enkel de woonkost voor zijn rekening neemt. Dit is echter een utopie gezien de krappe overheidsbegroting. Niet zelfredzame serviceflatbewoners kunnen niet verzorgd worden door personeel van het rusthuis want de kost mag, volgens de huidige wetgeving, niet aangerekend worden aan het RIZIV. Mevrouw Vastiau benadrukt dat een verhuis naar het rusthuis om financiële redenen onaanvaardbaar is. Om medische redenen wordt een verhuis door een bewoner naar een rusthuis wel rationeel onthaald maar toch zelden positief beleefd. Begeleiding van een maatschappelijk werk(st)er is volgens haar wenselijk.

43

Mevrouw Kristin Defrancq Profiel Mevrouw Defrancq is dagelijks verantwoordelijke voor de serviceflats Ter Meersch van het OCMW Wevelgem. Informatieve gegevens Ik vond het ook nuttig om niet alleen mensen van het beleid te gaan bevragen maar mij ook te richten naar personen die op de werkvloer staan met betrekking tot serviceflats. Daarom heb ik mevrouw Defrancq telefonisch gecontacteerd. Op 23 maart mailde ik concrete vragen door en op 28 maart 2007 kreeg ik een antwoord. Verslag e-mail Kristin Defrancq is van mening dat het geen gunstige evolutie zou zijn indien alle serviceflats zouden evolueren naar „zorgflats‟. Volgens haar is er een voldoende potentieel aan bejaarden dat beantwoordt aan de doelgroep die men nu als serviceflatbewoner voor ogen heeft. Deze doelgroep zijn personen met een laag fysisch zorgprofiel, O en A op de KATZ-schaal, maar die om allerlei redenen echt wel nood hebben aan een „beschermde‟ omgeving (combinatie van vereenzaming, onveiligheids- en onzekerheidsgevoel, onaangepaste woonomgeving, geen of weinig mantelzorg,…). Ze gaat ervan uit dat deze mensen momenteel bijna geen kansen meer krijgen binnen de rusthuizen omdat de voorkeur nu gaat naar zwaar zorgbehoevenden. Ze vindt dat deze serviceflatbewoners vaak voldoende hebben aan de beperkte, individueel te bepalen zorg die momenteel kan geboden worden in een serviceflat. Een duurdere woonvorm, wat „zorgflats‟ zeker zullen zijn, is niet altijd nodig. Ze vraagt zich dan ook af of een bijdrage van het RIZIV noodzakelijk is. Wanneer er toch een evolutie zou zijn naar „zorgflats‟ moet volgens haar een herziening gedaan worden van het personeelsbestand en dit onafhankelijk van het feit of die meer-zorg nu geboden wordt van binnen de serviceflats of van uit een rusthuis. Ze vermeldt dat de huidige personeelsbezetting van de serviceflats daar zeker niet op voorzien is. Een uitbreiding van de personeelsbezetting zal ongetwijfeld ook gevolgen hebben op het vlak van betaalbaarheid. Een bijdrage vanuit het RIZIV zal volgens haar dan wellicht wel nodig zijn om dit voor de modale bejaarde betaalbaar te houden. Ze is ook van oordeel dat een „zorgflat‟ geen veredelde vorm van een rusthuiskamer mag zijn. Ze vindt tevens de samenwerking met thuiszorgdiensten en de mantelzorg heel belangrijk. Er moet binnen de werking van serviceflats gezorgd worden voor voldoende (tijds-) ruimte om in deze samenwerking te kunnen investeren. Ten slotte vermeldt mevrouw Defrancq dat het van belang is dat de dagelijks verantwoordelijke goed bereikbaar is zowel in wat fysische aanwezigheid betreft als qua flexibiliteit.

44

Mevrouw Kristien Vandamme Profiel Mevrouw Kristien Vandamme is mijn stagesupervisor. Ze is dagelijks verantwoordelijke voor de serviceflats „De Vlasblomme‟ in Lauwe en ze zal dit ook zijn voor de serviceflats „Moderato‟ in Menen, die in gebruik zullen genomen worden in de lente van 2008. Informatieve gegevens Ik vond het ook opportuun om de visie van mijn stagesupervisor te kennen. Bij het bevragen van personen van het beleid draait het meer over de filosofie omtrent de vraagstelling. Mensen uit het werkveld gaan meer kijken naar de praktische kant. Op 22 maart 2007 heb ik haar mijn vragen gesteld. Verslag gesprek Mijn stagesupervisor is van mening dat voor het toedienen van zorgen meer een beroep zou moeten gedaan worden op het personeel van het rusthuis, vooral tijdens uren waar geen thuiszorg kan voorzien worden, mits eventuele vergoeding voor de geleverde prestaties. Het kiezen voor eigen personeel in een serviceflatgebouw vindt ze moeilijk want je weet nooit op voorhand welke bewoners in de serviceflats komen wonen. Het komt er op neer dat het te riskant zou zijn om in eigen personeel te voorzien want personeel kost ook geld. Ze denkt meer aan uitbreiding van zorg vanuit het rusthuis. Als alle nodige zorg aan serviceflatbewoners toegediend zou worden vanuit het rusthuis, thuiszorgdiensten en mantelzorg, dan ziet ze een serviceflat als een luxe rusthuiskamer. Dan zouden de bewoners de nodige zorgen krijgen in een wooncomfort dat een rusthuiskamer zeker in mindere mate bevat. Ze vermeldt dat het voor iedereen een ideale formule zou zijn, maar vraagt zich wel af of het voor iedereen betaalbaar zou zijn. Ze ziet een „zorgflat‟ enkel voor bewoners die evolueren naar zorgbehoevendheid en reeds in een serviceflat wonen. Wat het toekennen van een algemeen forfaitair bedrag betreft, vraagt ze zich af wat er allemaal in deze som zou mogen verrekend worden. Het zou misschien niet eerlijk zijn om dit forfaitair bedrag aan iedereen te vragen want niet iedereen heeft evenveel zorg nodig. De ene heeft alleen een thuisverpleegkundige nodig en anderen hebben zowel een thuisverpleegkundige als familiehulp,…nodig. Wanneer de stap toch moet gezet worden naar een rusthuis, vindt ze dat een dagelijks verantwoordelijke mee betrokken moet zijn in het proces van de overstap naar een rusthuis (bijvoorbeeld personeel van het rusthuis eens uitnodigen naar de bewoner in zijn serviceflat en, omgekeerd, de serviceflatbewoner eens meenemen naar het rusthuis om er kennis mee te maken). Het komt er op neer om er tijd en energie in te steken zodat de overstap naar het rusthuis kleiner wordt. Na de overstap moet men de bewoner en zijn proces niet onmiddellijk loslaten. Daarmee bedoelt ze dat de situatie nog moet opgevolgd worden, dat men moet nagaan hoe de bewoner de situatie beleeft. Wanneer de bewoner zich dan in zijn nieuwe situatie wat thuis voelt, houdt de taak van de dagelijks verantwoordelijke van de serviceflats op.

45

Persoon Y Profiel Persoon Y is kwaliteitscoördinator van een rusthuis. Als kwaliteitscoördinator is persoon Y eindverantwoordelijke voor het kwaliteitshandboek. Informatieve gegevens Op 27 maart 2007 ben ik langs geweest om zijn/haar visie omtrent mijn vraagstelling te vragen. Verslag gesprek Op uitdrukkelijk verzoek van persoon Y wordt het verslag van het gesprek niet gepubliceerd.

De heer Johan Scharlake Profiel De heer Scharlake is directeur van het woon- en zorgcentrum Maria Middelares in Moorslede. Informatieve gegevens Op 21 maart 2007 nam ik telefonisch contact op met de heer Scharlake. Ik had vernomen dat het woonzorgcentrum van Moorslede „zorgflats‟ heeft, wat aanleunt bij mijn eindwerk. Tijdens dit telefonisch contact regelden we een ontmoeting op 30 maart 2007 in de Pater Lievensstraat 20 te Moorslede. Verslag gesprek Het woon- en zorgcentrum Maria Middelares te Moorslede is de pionier wat betreft „zorgflats‟. De tien „zorgflats‟ in Moorslede zijn in gebruik sedert augustus 2005. Wettelijk gezien bestaan zorgflats niet, in de praktijk wel. De doelgroep zijn mensen met een broze gezondheidstoestand, en omwille van de leeftijd, mensen die nog veiliger willen wonen. De dagprijs voor een „zorgflat‟ in Moorslede bedraagt € 15,38. Wanneer de zorggraad redelijk hoog is, wordt een zorgforfait gevraagd van 75 euro/maand. De „zorgflats‟ vallen onder de wetgeving van serviceflats maar de volledige verzorging gebeurt vanuit het rusthuis. De permanentie wordt verzekerd door het personeel van het rusthuis van wie de taken kunnen vergeleken worden met die van een thuisverpleegkundige.

46

Er zijn wel voorwaarden om in een „zorgflat‟ in Moorslede te wonen: - de leeftijd van 80 jaar bereikt hebben; - nog alles zelf kunnen organiseren, structureren en plannen (bijvoorbeeld zelf om hulp roepen, als men met vakantie gaat zelf kunnen verwittigen om de zorg te stoppen, als poetshulp nodig geacht wordt zelf om deze dienst vragen…). Bewoners hebben de mogelijkheid om zelf te koken maar gezien de hoge leeftijd maakt geen 10 % zelf nog eten klaar. Het verschil met serviceflats is dat de dienstverlening (de zorg) gebeurt door het personeel van het rusthuis, de huishoudelijke zorg wordt niet verzekerd (zoals poetsen, koken,…). Het verschil met een aanleunwoning is dat een „zorgflat‟ zich bevindt binnen een rusthuis of er toch dicht bij aanleunt. Er is geen samenwerking met de thuiszorgdiensten wat thuisverpleegkundigen betreft, maar wel is er een coördinatie met mantelzorgers, thuiszorgdiensten voor huishoudelijke zorg (familiehulp, familiezorg,…) Er moet dus een onderscheid gemaakt worden tussen verpleegkundige hulp en huishoudelijke hulp. Gezien de toenemende vergrijzing van de bevolking zullen er steeds meer zorgbehoevenden zijn. Bewoners van serviceflats zullen meer en meer een beroep doen op thuisverpleegkundigen. Niettemin zal in de toekomst de vraag naar thuisverpleegkundigen groter zijn dan het aanbod. Volgens de heer Scharlake ligt de oplossing dan misschien in uitbreiding van „zorgflats‟.

De heer Patrick Debusschere Profiel De heer Debusschere is hoofdverpleger in het rusthuis Sint-Gerardus te Lauwe. Informatieve gegevens Ook vond ik het wenselijk om naar de visie te peilen van de heer Debusschere omdat hij op het werkveld staat. Hij bekijkt meer de praktische kant van mijn vraagstelling. Het gesprek is doorgegaan op 5 april 2007 in het rusten verzorgingstehuis SintGerardus. Verslag gesprek Patrick Debusschere vindt dat zwaar zorgbehoevenden (KATZ-score B) niet thuishoren in een serviceflat en dat dus de stap naar een rusthuis overwogen moet worden. Zijn vertrekpunt is dat een zwaar zorgbehoevende 24 uur permanentie nodig heeft. Deze permanentie kan, volgens hem, niet gegarandeerd worden via het personeel van het rusthuis.

47

Hij is van mening dat het niet haalbaar is (naar menselijkheid en volwaardige verzorging naar de serviceflatbewoners toe) omdat momenteel de personeelsbezetting te laag ligt in het rusthuis Sint-Gerardus om een permanentie van zorgen aan bewoners van serviceflats (KATZ-score B) te kunnen geven. Voor personeel dat zorgen toedient aan de serviceflatbewoners wordt ook geen forfait voorzien. Er zijn al bewoners van serviceflats verhuisd naar het rusten verzorgingstehuis SintGerardus. De redenen waren de verminderde zelfredzaamheid, de dementie en een persoon die op de KATZ-schaal O scoorde doch die constante begeleiding nodig had. De persoon had namelijk een alcohol- en medicatieverslaving.

Persoon Z Profiel Persoon Z is professor in de agogische wetenschappen.

Informatieve gegevens Persoon Z reageerde op geen enkele vraag van mijn kant. Ik kan begrijpen dat niet iedereen even enthousiast is om zijn kostbare tijd te besteden aan de zoveelste e-mail van een student.

Mevrouw Lieve Desender Profiel Mevrouw Desender is voorzitter van de Provinciale Ouderenadviesraad. Voorheen oefende ze de job uit van directiesecretaresse bij de Christelijke Mutualiteiten in Oostende. Informatieve gegevens De tip om haar te bevragen kreeg ik van de heer Michel De Wit. Mevrouw Desender zit in heel wat commissies en werkgroepen en weet veel af van serviceflats. Gezien ze zelf een senior is, vond ik het ook eens goed om haar visie te horen. Op 6 april 2007 belde ik haar op en vroeg haar of ik per brief enkele vragen mocht opsturen. Op 10 april verstuurde ik de brief en op 21 april kreeg ik een antwoord. Samenvatting brief De zorg kan naar de flat gebracht worden en de oudere hoeft dus niet te verhuizen. Vele persoonlijke factoren kunnen een rol spelen: is er nog voldoende mantelzorg aanwezig, bestaat de mogelijkheid tot voldoende thuisverpleging, is de mogelijkheid (materieel en financieel) voor voldoende en adequate thuiszorg aanwezig?

48

Lieve Desender zegt dat een eensluidend antwoord voor alle situaties echter onmogelijk is. Ze vindt dat serviceflats moeten kunnen evolueren naar „zorgflats‟ gezien een serviceflat bij uitstek een thuishoudende dienstverlening inhoudt. Permanentie in de dienstverlening vanuit de thuiszorg en thuisverpleging kan op vandaag nog niet echt verzekerd worden gedurende dag en nacht, althans niet voor een lange periode. Bij zware en permanente zorg zal nog altijd naar een rusthuis verwezen worden, zeker bij alleenstaanden. Wat betreft de verstrekte zorgen in een serviceflat zal er altijd permanentie aanwezig zijn (cfr. oproepsysteem, coördinator bij wie men terecht kan met vragen, klachten). Persoonlijk ziet mevrouw Desender de assistentie gebeuren doorheen goede combinatie tussen de mantelzorger, de thuisverpleging en de thuiszorgdiensten.. Het is van essentieel belang dat er een samenwerking bestaat tussen alle diensten en personen die aan huis komen. Deze samenwerking moet gebeuren in om het even welk zorgtraject (er is bijna altijd een vorm van zorg nodig in een serviceflat). Naast de zorgvrager zou de mantelzorger de eerste en bestendige betrokkene moeten zijn. Het is van groot belang dat er een optimale afspraak is tussen de trajectbegeleider (bijvoorbeeld de sociale dienst van het OCMW of het ziekenfonds) en de oudere, de mantelzorger, de thuiszorgdiensten, de thuisverpleger en in veel gevallen ook de huisdokter. Alles moet echter betaalbaar blijven. Eerst is er het welvaartvast maken van de pensioenen. Ongeveer 23 % van de ouderen leeft onder de armoedegrens of juist erboven. Het is dus van primordiaal belang dat voor de bewoners van een serviceflat er altijd (zoals bij rusthuisopname) nagegaan wordt of er rekening gehouden werd met alle financiële voorzieningen waarop aanspraak gemaakt kan worden. Sommige ouderen kunnen een beroep doen op de zorgverzekering. Het gaat hier wel over serviceflats in beheer van een OCMW. Bij private uitbatingen zal er winst moeten gemaakt worden en zullen de prijzen uiteraard hoger zijn, maar meestal gaat het dan ook niet om behoeftige bewoners. Indien een verhuis naar rusthuis zich toch opdringt, moet er bijstand geboden worden door de sociaal werker. Teneinde een optimale beleving van de bewoner na te streven, moet er gezocht worden naar een zo dicht mogelijke rusthuis/woon- en zorgcentrum en moet de bewoner mentaal voorbereid worden door alle zorgverleners.

5.6

Besluit

Uit deze bevragingen haal ik heel wat bruikbare informatie. Zelf had ik al een beetje gespeculeerd over de mogelijke antwoorden, maar toch kwamen er interessante bedenkingen naar voor zoals de financiële kant, de RIZIV forfaits, de huidige lage personeelsbezetting van rusthuizen en de niet in de wetgeving opgenomen principes van „zorgflats‟. Ik vind dat ik door mijn onderzoek een beter inzicht heb verkregen in de problematiek en dat de bevragingen mij in staat moeten stellen om enkele belangrijke besluiten te trekken en hypothesen te formuleren.

49

6

Voorstellen

De huidige regelgeving bepaalt dat bewoners uit serviceflats moeten verhuizen naar een rusthuis eenmaal ze zwaar zorgbehoevend worden. Deze intentie vind ik nogal fel uitgesproken en ik pleit er daarom voor om deze bewoners hun levenlang te laten blijven wonen in hun serviceflat. Dit zal ik uitwerken aan de hand van drie voorstellen: - zwaar zorgbehoevende serviceflatbewoners moeten kunnen blijven wonen mits coördinatie van mantelzorg en thuiszorgdiensten; - zwaar zorgbehoevende serviceflatbewoners moeten kunnen blijven wonen mits coördinatie van mantelzorg en thuiszorgdiensten aangevuld met hulp van personeel van het aanleunend rusthuis; - serviceflats moeten kunnen evolueren naar „zorgflats‟.

6.1

Voorstel 1

Zwaar zorgbehoevende serviceflatbewoners moeten kunnen blijven wonen mits coördinatie van mantelzorg en thuiszorgdiensten. Mantelzorg wordt beschouwd als informele zorg. De mantelzorger biedt op regelmatige, niet-professionele basis hulp aan een persoon uit zijn/haar omgeving met wie er een affectieve/sociale band bestaat. Met hulp bedoel ik bijvoorbeeld boodschappen doen, poetsen,…Onder de mantelzorgers vallen de kinderen, kleinkinderen, andere familieleden, vrienden, buren,… Mantelzorg vormt een belangrijke schakel in de coördinatie mantelzorg en thuiszorgdiensten. Mantelzorg kan zeer belastend zijn. Daarom moet er aan mantelzorgers voldoende ondersteuning geboden worden. Er kan bijvoorbeeld één maal in de maand een namiddag georganiseerd worden waar zij ervaringen kunnen uitdelen met lotgenoten. Het kan ook gaan om een informatieve namiddag zoals het verstrekken van informatie over hulp en dienstverleningen, premies, zorgmethodieken,… Daarnaast heb je nog formele of professionele zorg waaronder de thuiszorgdiensten vallen. De thuiszorg omvat de hulpverlening die bij de cliënt thuis wordt aangeboden. Het is de hulpverlener die naar de cliënt toe gaat en niet omgekeerd. De aard van de hulp is afhankelijk van de nood van de zorgbehoevende. Hieronder volgt een opsomming van de verschillende thuiszorgdiensten die zouden kunnen aangesproken worden ingeval een bewoner zorgbehoevend is: - thuisverpleging; - oppashulp; - gezinszorg; - poetshulp; - klusjesdienst; - maaltijddienst; - paramedische hulp (kinesitherapie).

50

Binnen de thuiszorg wordt het grootste deel van de zorg gedragen door niet-beroepskrachtigen: de zogenaamde mantelzorgers. De mantelzorgers vormen dus de hoeksteen van de thuiszorg. Zonder de hulp van de mantelzorger is de thuiszorg voor zwaar zorgbehoevenden moeilijk tot zelfs onmogelijk. Het aandeel van de professionele hulpverleners is efficiënt maar beperkt: ze kunnen slechts op bepaalde tijdstippen aan huis komen en dit volstaat vaak niet voor een zwaar zorgbehoevende om zich thuis alleen te behelpen. De thuiszorg moet dus een zaak zijn van samenwerking tussen informele en formele zorg. Beide kunnen niet losgekoppeld worden van elkaar. Goede afspraken en communicatie leiden tot een complete aanpak van de noden van een zorgbehoevende bewoner. Verscheidene actoren zijn in het geheel betrokken: mantelzorgers en professionele hulpverleners maar ook de oudere zelf want hij is het die zich in een kwetsbare periode van het leven bevindt en voor het wie het er vooral op aankomt zo optimaal mogelijk te leven ondanks zijn zorgbehoevendheid. Bij dit voorstel stoot ik wel op enkele knelpunten. Het kan gebeuren dat de zorgbehoevende bewoner het niet aankan professionele hulpverlening in de thuissituatie toe te laten. Het betreden van de serviceflat door de verschillende hulpverleners heeft een impact op het dagelijks leven van de senior. Dan verkiest hij te verhuizen naar een rusthuis of RVT waar anderen voor hem denken en handelen. Een tweede knelpunt is de financiële haalbaarheid voor de zorgbehoevende bewoner. Voor heel wat vormen van thuiszorg wordt de bijdrage bepaald op basis van de financiële toestand van de hulpvrager. Voor andere thuiszorgdiensten is er een vast tarief voorzien. Aan de professionele hulpverlening hangt dus een prijskaartje vast. Ouderen moeten niet alleen hun woon- en leefkost betalen maar, wanneer ze hulpbehoevend worden, moeten ze bovendien hun zorgen kunnen inkopen. De kostprijs overstijgt vaak hun pensioeninkomen en wanneer daar nog extra onkosten voor verzorging bijkomen, dan verminderen de spaarcenten zienderogen. Voor de modale oudere die zich in staat van zorgbehoevendheid bevindt, is het dus financieel niet steeds haalbaar om alle nodige thuiszorgdiensten in te kopen. Voor de minder gegoede oudere kan de stap naar het rusthuis noodzakelijk worden. De welgestelde ouderen zullen alle gewenste thuiszorgdiensten kunnen betalen en bovendien kunnen blijven beschikken over het wooncomfort van een serviceflat. Een derde knelpunt zijn hulpverleningssituaties waarin men botst op de grenzen van de thuiszorg, waar thuiszorg niet meer mogelijk is. Bepaalde medische behandelingen of verzorgingen veronderstellen nu eenmaal omwille van de beschikbare technische apparatuur (bijvoorbeeld tillift) een opname in een rusthuis.

51

6.2

Voorstel 2

Zwaar zorgbehoevende serviceflatbewoners moeten kunnen blijven wonen mits coördinatie van mantelzorg en thuiszorgdiensten aangevuld met hulp van personeel van het aanleunend rusthuis. Mantelzorg vormt dus het fundament van de thuiszorg. Maar naast een nauwe samenwerking tussen mantelzorg en thuiszorg kan ook naar aanvulling en coördinatie gestreefd worden van en met het aanleunend rusthuis. Momenteel wordt aan serviceflatbewoners 24 uur permanentie verzekerd via een noodoproepsysteem. Hulp wordt dan geboden door het rusthuis, in de persoon van een medewerker of verzorgende (bijvoorbeeld als een bewoner valt). Wanneer een bewoner zorgbehoevend wordt, kan gestreefd worden naar aanvulling van hulp vanwege het aanleunend rusthuis. In dit geval zou het personeel van het rusthuis, vooral ‟s nachts (gezien de thuiszorgdiensten geen 24 uur permanentie kunnen verzekeren) optreden en dit niet meer enkel voor noodoproepen maar ook voor meer continue beloproepen (bijvoorbeeld ‟s nachts uit bed helpen om naar het toilet te gaan). Een positief aspect van dit voorstel is dat gedurende de nacht voor de mantelzorger een rustpauze wordt ingelast. Hij weet dat ‟s nachts hulp geboden zal worden door het personeel van het rusthuis. Maar ook bij dit voorstel zijn er enkele knelpunten. Wil men tot deze vorm van hulpverlening overgaan, dan moet extra personeel aangeworven worden door het rusthuis, eventueel gesubsidieerd door het RIZIV. Het is nu zo dat het rusthuis niet beschikt over personeel dat extra ingezet kan worden om zorgen toe te dienen aan serviceflatbewoners. De nodige interventies zouden nadelig zijn voor de kwaliteit van zorg die toegediend moet worden aan de rusthuisbewoner. Een tweede en identiek knelpunt als in het eerste voorstel is dat ook deze zorgbehoevende ouderen kosten hebben volgens hun graad van afhankelijkheid. Hoe afhankelijker ze zijn, hoe meer thuiszorgdiensten ze moeten inkopen en hoe minder betaalbaar het lijkt voor de modale oudere. Ook hier zullen de minder gegoede senioren de stap moeten zetten naar een rusthuis terwijl de kapitaalkrachtigen in hun serviceflat zouden kunnen blijven wonen dank zij de coördinatie van mantelzorg, thuiszorg en aanvullende hulp van het rusthuis. En ten slotte: ook hier dwingen bepaalde medische behandelingen of verzorgingen tot een opname in een rusthuis.

52

6.3

Voorstel 3

Serviceflats moeten kunnen evolueren naar „zorgflats‟. Ideaal zou zijn dat serviceflatbewoners de zorgintensiteit van een rusthuis zouden kunnen genieten wanneer ze zorgbehoevend worden zodat ze niet meer hoeven te verhuizen. Dit impliceert dat ze het wooncomfort van een serviceflat blijven behouden. In tegenstelling tot mijn voorgaande voorstel waar het personeel van het rusthuis zou moeten instaan voor aanvullende hulp, zou er nu hoofdzakelijk een beroep moeten kunnen gedaan worden op het rusthuis zodat thuisverpleging niet meer hoeft. Het personeel van het rusthuis zou moeten kunnen instaan voor alle verpleegkundige en verzorgende hulp. Huishoudelijke hulp zou in dit voorstel nog steeds moeten geboden worden door de thuiszorgdiensten. Dit ideeëngoed vereist dus een samenwerking tussen mantelzorg, thuiszorgdiensten en het rusthuis. In dit geval zou de lijn tussen serviceflat en „zorgflat‟ vervagen. Ook hier bots ik weer op enkele knelpunten. Het is mogelijk dat valide ouderen het niet zien zitten om in een „zorgflat‟ hun intrek te nemen omdat ze niet wensen geconfronteerd te worden met zorgbehoevendheid van medebewoners. Een tweede knelpunt is dat het concept van „zorgflat‟ tot op heden niet wettelijk geregeld is zodat er vanuit het beleid nog een lange weg moeten afgelegd worden om de omschakeling te bekomen van alle bestaande serviceflats naar „zorgflats‟. Op de derde plaats moet er opnieuw een hele personeelsomkadering voorzien worden binnen het rusthuis gezien het zal moeten instaan voor de verpleegkundige en verzorgende hulp. Ten slotte is er het prijskaartje. Het zou vanzelfsprekend zijn om, naar gelang van de zorggraad, een zorgforfait te vragen aan betrokkene, eventueel terugbetaald door het RIZIV of rechtstreeks uitgekeerd aan de verstrekker (in dit geval het rusthuis). Valide bewoners zouden zich benadeeld kunnen voelen. De zorgbehoevende bewoners zouden dus een dagprijs betalen verhoogd met een forfait en dit bovenop de thuiszorgdiensten die instaan voor de huishoudelijke hulp. Opnieuw zullen de minder gegoede ouderen het moeilijker hebben om de zorg te betalen.

53

6.4

Conclusie

De meeste bevraagden zijn het eens dat een nieuw verhuis van de niet zelfredzame oudere niet wenselijk is en dat een oplossing geboden moet worden. Zelf had ik in het begin een eigen visie omtrent een antwoord op mijn vraagstelling. Maar de antwoorden van de bevraagden hebben mij een richtlijn gegeven om mijn voorstellen uit te bouwen. Ouderen zetten de stap naar een serviceflat wanneer hun lichamelijke en psychische conditie nog een zelfstandige leefwijze mogelijk maakt. Maar de gemiddeld al vrij hoge leeftijd van deze bewoners houdt in dat in de zeer nabije toekomst de toenemende zorgbehoevendheid een grote uitdaging zal vormen. Eenmaal ze gehuisvest zijn in de serviceflat rijst voor velen de vraag of ze er kunnen blijven wonen zolang ze wensen. Nu horen ouderen met een ernstige dysfunctie niet meer thuis in een serviceflat en moet er gekeken worden naar een andere voorziening, namelijk een opname in een rusthuis. Zo riskeren ouderen een paar keer te moeten verhuizen: van hun huis naar een serviceflat, dan naar het ziekenhuis, een rusthuis of een rusten verzorgingstehuis. Die logica moet omgekeerd worden: niet de oudere moet verhuizen maar een pakket van zorgen moet aangepast en gedifferentieerd worden zodat ze kunnen blijven wonen waar ze wensen. Een serviceflat moet voor zijn residenten een volwaardige en permanente woonplaats kunnen zijn. De oudere moet centraal staan. Het uitgangspunt is niet het zorgaanbod maar wel de zorgvraag. Dat betekent dat een pakket van zorgfuncties moet worden samengesteld, afgestemd op de zorgbehoeften en dat niet a priori vanuit één bepaalde voorziening wordt aangeboden. Een pakket van ondersteuning moet gecoördineerd worden ongeacht de voorziening die het levert. Hierdoor hoeven mensen niet meer te verhuizen wanneer zij meer zorg nodig hebben. Uit mijn voorstellen kan geconcludeerd worden dat het haalbaar is om ouderen te laten blijven wonen in hun serviceflat mits een goede samenwerking tussen mantelzorg, thuiszorgdiensten en het rusthuis. De continuïteit van zorg en zorgafstemming tussen diverse hulpverleners is essentieel. De coördinatie kan gebeuren via een maatschappelijk werker die als kerntaak heeft om zorg op maat aan te bieden. Wanneer een verhuis naar een rusthuis zich om medische redenen toch opdringt, is het dan ook de taak van de maatschappelijk werker om te zorgen voor een goede begeleiding. Door de hoge kostprijs van wonen en zorg zullen modale ouderen uit de boot vallen. Zorgsystemen zullen er dus moeten voor zorgen dat iedereen de materiële en financiële mogelijkheden moet hebben om zinvol ouder te worden. Dit veronderstelt kostenbeheersing door te werken aan een betere, meer doelmatige inzet van de middelen in de gezondheidszorg en in de zorgsector in het algemeen. Dit zal de primordiale taak worden van de volgende legislatuur van de Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Het zal zijn/haar taak zijn ervoor te zorgen dat er

54

werk gemaakt wordt van een geïntegreerd woon-zorgdecreet met de nodige aandacht voor zorgbehoevende serviceflatbewoners.

55

7

Algemeen Besluit

‘Oud-met-d mag niet out-met-t worden’1 Tijdens mijn stage in het OCMW Menen, dienst Thuis- en Seniorenzorg, heb ik het serviceflatgebouw „De Vlasblomme‟ alsook de bewoners leren kennen. Ik heb ondervonden dat deze functionele en aangepaste wooninrichting een wezenlijk onderdeel uitmaakt van het welzijn van deze bewoners en zelfs het centrum van het verder bestaan van de ouderen wordt. De kennismaking met de bewoners riep bij mij een heel ander beeld op dan dat wat ik tot nu toe had van ouderen. Zij zijn vaak de drijvende kracht van lokale initiatieven, manifesteren zich zeer goed in gesprekken, bezitten de capaciteit om om te gaan met domotica. Zij gaan vlugger relativeren. Zij compenseren het wegvallen van een aantal functies door het in de verf zetten van de resterende mogelijkheden. Ze pikken er als het ware de dingen uit die alleen maar een positieve invloed hebben en accepteren zichzelf op basis van de goede dingen die er geweest zijn. Maar deze senioren worden ook ouder en het risico van ziekte en hindernissen neemt toe. In een verdere fase is een afhankelijkheid merkbaar: moeilijkheden om boodschappen te doen, maaltijden te bereiden, te poetsen… Soms ontstaat er zelfs bedlegerigheid. De regelgeving omschrijft serviceflats als een woonworm van zelfredzame mensen die geen of weinig zorg nodig hebben. Vandaar dan ook mijn vraagstelling: Is het haalbaar om een zorgbehoevende serviceflatbewoner (KATZ-schaal B of C) te laten blijven wonen in een serviceflat mits de nodige mantelzorg en thuiszorgdiensten? Als maatschappelijk werker wil ik pleiten voor levenslang wonen voor serviceflatbewoners. Ik wil mij inzetten om mensen die minder zelfredzaam worden en die automatisch naar een andere woonvorm georiënteerd worden, te laten blijven wonen in een serviceflat. Ik wil pleiten voor de rechten van ouderen, hun belangen behartigen, zorgadvies geven en de maatschappelijke problemen signaleren. In de opleiding sociaal werk is dit een belangrijk aandachtsgebied. Volwaardig deelnemen aan het maatschappelijk gebeuren is een recht voor de ouderen. Hun advies zal in de toekomst een must zijn wil men hun inspraak in de beslissingen garanderen. Daarom is het aan te bevelen om mijn vraagstelling voor te leggen in de bewonersraden teneinde de bewoners er bij te betrekken.

1

www.yvesleterme.be/actua/ouderenzorg.htm

56

Het spreekt vanzelf dat de oudere het zelfbeschikkingsrecht heeft. De eigen keuze moet centraal blijven en de hulp zal daardoor nooit op een autoritaire wijze aangeboden worden. Dit houdt in dat de hulpverlener nooit boven de hulpvrager mag staan. De houding moet altijd gebaseerd zijn op eerbied voor de oudere en erkenning van diens verantwoordelijkheid voor eigen keuze van handelen en denken. Dit betekent dat de minder zelfredzame bewoner de wilsbeschikking kan hebben om naar het rusthuis te verhuizen. In dit geval moet het recht van de oudere erkend worden en moet de hulpverlener hem aanmoedigen tot het volgen van zijn eigen wensen. Maar de meeste zorgbehoevende senioren zullen liever in hun serviceflat blijven want zij hebben eigen wensen en behoeften en hebben nood aan privacy. Zij zullen hulp vragen en die ook accepteren. Voor die ouderen dient al het mogelijke in het werk gesteld te worden opdat zij verder levenslang kunnen blijven wonen in hun flat. In mijn praktijkgedeelte bevroeg ik elf personen. Deze mensen zijn allen actief in het ouderenbeleid en op het werkveld. Dat was voor mij een hele uitdaging. Het werd een procesmatig groeien naar het opmaken van mijn voorstellen. In deze voorstellen heb ik willen aantonen dat het mits bundeling van alle krachten, zowel professionele zorg als mantelzorg, mogelijk is dat zwaarbehoevende bewoners in hun serviceflat kunnen blijven wonen. De professionele zorg kan uit verschillende hoeken komen (thuiszorg, aanleunend rusthuis…). Maar om deze oplossing in de praktijk om te zetten, wordt er van overheidswege een grote inspanning vereist.

Advies aan de Vlaamse overheid Het wijzigen van de regelgeving alsook van de profileringsintentie van een serviceflatbewoner is een noodzaak als de niet zelfredzame residenten niet willen doorverwezen worden naar een rusthuis. De huidige meting van de zorgbehoevendheid via de zogenaamde KATZ-schaal moet vervangen worden door een medisch meer verantwoorde en verfijnder instrument. De KATZ-schaal heeft inderdaad heel wat onvolkomenheden. De sociale component komt absoluut niet aan bod. Er wordt geen rekening gehouden met de aanwezigheid van mantelzorg die van primordiaal belang is voor niet zelfredzame bewoners. Daarbij is de KATZ-schaal een momentopname. Er wordt geen rekening gehouden met een eventuele verbetering van de gezondheidstoestand van de oudere. RIZIV forfaits zou moeten uitgekeerd worden aan de aanleunende rusthuizen voor het bieden van bejaardenhulp en verpleegkundige hulp door eigen personeel. RIZIV financiering betekent extra personeel zodat de geboden hulp niet ten koste is van de zorg die geboden wordt aan rusthuisbewoners.

57

De financiële situatie van de ouderen kan een rem betekenen voor de vraag naar hulp. Het is zo dat de zwaar zorgbehoevende ouderen met een beperkt inkomen aanspraak kunnen maken op een tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden. Het bedrag ervan dekt voor heel wat mensen niet alle kosten. Ook is er een Vlaamse Zorgverzekering die voor iedereen tussenkomt, ongeacht het inkomen. Deze bedraagt voor zwaar hulpbehoevende serviceflatbewoners 105 euro per maand terwijl de rusthuisbewoner aanspraak kan maken op 125 euro per maand. Om doelmatig te zijn zou de overheid rekening moeten houden met de aard en dus de kostprijs van de zorg. Het zal de taak zijn van de volgende legislatuur om een ouderenbeleid uit te stippelen voor jonge ouderen maar ook voor honderdjarigen. Dit betekent een beleid voor zowel actieve als zwaarbehoevende ouderen. Het zwaartepunt van de zorgverlening moet verlegd worden naar de thuiszorg, waar zelfzorg, mantelzorg en professionele hulpverlening op een harmonieuze wijze de handen in elkaar dienen te slaan. De overheid moet aangepaste keuzes maken in de sociale zekerheid. Deze is in ons land zeer goed uitgebouwd en steunt op het principe van onderlinge solidariteit. Die zal in de toekomst niet verdwijnen want het principe kent een bijzondere dimensie: jong en oud zijn en blijven altruïstisch en loyaal aan elkaar. Het Vlaams ouderenbeleid steunt op volgende elementen: integratie, preventie, autonomie, zorg op maat en solidariteit. Dit zijn de uitgangspunten waarover een grote eensgezindheid bestaat, waarnaar blijvende aandacht moet uitgaan maar waaraan in de praktijk nog veel gewerkt moet worden. Er is dus nog veel werk aan de winkel!

58

8

Literatuurlijst

Boeken MARCOEN, A. en VAN DE VEN, L., Bejaarde- Familie- Hulpverlener Partners in zorg, Leuven, 1992, 143 p. GEURTS, V., Handboek wonen van ouderen: een veelzijdige kijk op het wonen van een nieuwe generatie ouderen, Brussel, 1998 SPRANGERS, A., Leren en werken als maatschappelijk assistent, Antwerpen, 2001, 111 p. VANDEN BOER, L., Serviceflats in Vlaanderen, een haalbaar alternatief, Brussel, 1994, 166 p. VASTIAU, E. en VERLINDEN, E., Ouderenzorgbeleid, Brussel, Politeia, 2006, 121 p.

Cursussen BRAEM, R., cursus „De Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn en hun hulpverlening‟, tweede en derde jaar sociaal werk, 221 p. DE BRABANDER, A., cursus Informatiekunde, Demografie en onderzoeksmethodologie, 2005-2006, 27 p.

Elektronische bronnen www.seniorennet.be www.yvesleterme.be/actua/ouderenzorg.htm

Interne documentatie PIEPERS, H., het zorgstrategisch plan ouderen PLANCKE, P., Het Hal(l)o-model VAN HESSCHE, P., Krijtlijnen van de vernieuwde maatschappelijke dienstverlening in de Menense Ouderenzorg VOGELS, M., handleiding bij het werk sectorale overleggroep ouderenvoorzieningen, 1999

59

Demoproject, 2002 Folder OCMW Menen Huishoudelijk reglement serviceflatgebouw „De Vlasblomme‟ Jaarverslag 2006 serviceflats „De Vlasblomme‟ KATZ-schaal, rusthuis Sint-Gerardus, versie januari 2005 Kwaliteitshandboek serviceflats „De Vlasblomme‟ Toewijzingsvoorwaarden serviceflats „De Vlasblomme‟ Verblijfsovereenkomst serviceflatgebouw „De Vlasblomme‟ Verslag bewonersraad serviceflats „De Vlasblomme‟, 15 maart 2007

Andere Besluit van de Vlaamse Regering van 18 december 1991 tot coördinatie van de decreten inzake de voorzieningen voor bejaarden Erkenningsnormen voor serviceflatgebouwen en woningcomplexen met dienstverlening MARTENS, L., doorlichting serviceflatgebouwen, 1996 MARTENS, L., omzendbrief serviceflatgebouwen, 1996 Ministerieel besluit van 7 juni 1999 houdende vastlegging van evaluatiecriteria zoals bedoeld in artikel 5 van het besluit van de Vlaamse Regering van 17 maart 1998 houdende vastlegging van het programma voor serviceflatgebouwen, woningcomplexen met dienstverlening en rusthuizen Het Pact van Vilvoorde in concrete cijfers-De opvolging van 21 doelstellingen, versie 1 maart 2004 VERVOTTE, I., Conceptnota: „een nieuw woon-, welzijns- en zorgbeleid voor ouderen in Vlaanderen‟, 2007 VERVOTTE, I., De Vlaamse beleidsnota inzake Welzijn, Volksgezondheid en Gezin 2004-2009 Werkgroep inclusief ouderenbeleid, Naar een vernieuwd Vlaams ouderenbeleid, Brussel 17 december 2001 Werkgroep kwaliteitsvol wonen, Naar een vernieuwd Vlaams ouderenbeleid, Brussel 17 december 2001

60

9

Bijlagen

Bijlage 1

Het Hal(l)o-model

Bijlage 2

De KATZ-schaal

Bijlage 3

De categorieën van zorgbehoevendheid

Bijlage 4

De verklaring van de huisarts

61

Het Hal(l)o-model

62

Onder gesloten omslag over te maken aan de adviserend geneesheer

EVALUATIESCHAAL TOT STAVING VAN DE AANVRAAG OM TEGEMOETKOMING IN EEN VERZORGINGSINRICHTING Identificatiegegevens rechthebbende NAAM – VOORNAAM

: ........................................................................................................................................................................................................

Adres

:

.........................................................................................................................................................................................................

Geboortedatum

:

.........................................................................................................................................................................................................

Inschrijvingsnummer VI

: ........................................................................................................................................................................................................

Evaluatieschaal (in te vullen door de verpleegkundige of de behandelend geneesheer)

CRITERIUM

Score

1

2

3

4

ZICH WASSEN

kan zichzelf helemaal wassen zonder enige hulp

heeft gedeeltelijke hulp nodig om zich te wassen boven of onder de gordel

heeft gedeeltelijk hulp nodig om zich te wassen zowel boven als onder de gordel

moet volledig worden geholpen om zich te wassen zowel boven als onder de gordel

ZICH KLEDEN

kan zich helemaal aanen uitkleden zonder enige hulp

heeft gedeeltelijke hulp nodig om zich te kleden boven of onder de gordel (zonder rekening te houden met de veters)

heeft gedeeltelijke hulp nodig om zich te kleden zowel boven als onder de gordel

moet volledig worden geholpen om zich te kleden zowel boven als onder de gordel

TRANSFER en VERPLAATSI NGEN

is zelfstandig voor de transfer en kan zich volledig zelfstandig verplaatsen zonder mechanisch(e) hulpmiddel(en) of hulp van derden

is zelfstandig voor de transfer en voor zijn verplaatsingen, mits het gebruik van mechanisch(e) hulpmiddel(en) (kruk(ken), rolstoel,…)

heeft volstrekte hulp van derden nodig voor minstens één van de transfers en/of zijn verplaatsingen

is bedlegerig of zit in een rolstoel en is volledig afhankelijk van anderen om zich te verplaatsen moet volledig worden geholpen om naar het toilet/toiletstoel te gaan en om zich te kleden en om zich te reinigen

TOILETBEZO EK

kan alleen naar het toilet gaan, zich kleden en zich reinigen

heeft gedeeltelijk hulp nodig van derden om naar het toilet te gaan of zich te kleden of zich te reinigen

moet volledig worden geholpen om naar het toilet te gaan en/of zich te kleden en/of zich te reinigen

CONTINENTI E

is continent voor urine en faeces

is accidenteel incontinent voor urine of faeces (inclusief blaassonde of kunstaars)

is incontinent voor urine (inclusief mictietraining) of voor faeces

is incontinent voor urine en faeces

ETEN

kan alleen drinken

heeft vooraf hulp nodig om te eten of te drinken

heeft gedeeltelijk hulp nodig tijdens het eten of drinken

de patiënt is volledig afhankelijk om te eten of te drinken

4

5

CRITERIUM

Score

eten

1

2

3

TIJD

geen probleem

nu en dan, zelden probleem

bijna elke dag probleem

volledig gedesoriënteerd

niet meer te testen omwille van zijn gevorderde toestand

PLAATS

geen probleem

nu en dan, zelden probleem

bijna elke dag probleem

volledig gedesoriënteerd

niet meer te testen omwille van zijn gevorderde toestand

Op basis van bovenstaande evaluatie wordt :

De verpleegkundige,

(naam, datum en handtekening) (1)

en

categorie O categorie A categorie B categorieC categorie Cdement (1) aangevraagd - een opneming in een centrum voor dagverzorging aangevraagd (1) of de behandelend geneesheer,

(naam, datum en handtekening)

Schrappen wat niet past.

63

Categorieën van zorgenbehoevendheid (versie januari 2005) RUSTOORD VOOR BEJAARDEN EN RUST- EN VERZORGINGTEHUIS

Op basis van het evaluatieschema, zoals opgenomen op de recto-zijde, worden de categorieën van zorgenbehoevendheid als volgt bepaald (een rechthebbende wordt als afhankelijk beschouwd als hij «3», «4» of «5» scoort voor het desbetreffende criterium) : categorie O : daarin zijn de rechthebbenden ondergebracht die: fysiek volledig onafhankelijk en niet dement zijn; categorie A : daarin zijn de rechthebbenden ondergebracht die: fysiek afhankelijk zijn : zij zijn afhankelijk om zich te wassen en/of te kleden; psychisch afhankelijk zijn : zij zijn gedesoriënteerd in tijd en ruimte, én zij zijn fysisch volledig onafhankelijk; categorie B : daarin zijn ondergebracht die: fysiek afhankelijk zijn : zij zijn afhankelijk om zich te wassen en te kleden, én zij zijn afhankelijk voor de transfer en voor zijn verplaatsingen en/of naar het toilet te gaan; psychisch afhankelijk zijn : zij zijn gedesoriënteerd in tijd én ruimte, én zij zijn afhankelijk om zich te wassen en/of te kleden; categorie C : daarin zijn de rechthebbenden ondergebracht die : fysiek afhankelijk zijn : zij zijn afhankelijk om zich te wassen en te kleden, én zij zijn afhankelijk voor de transfer en voor zijn verplaatsingen en naar het toilet te gaan, én zij zijn afhankelijk wegens incontinentie en/of om te eten; categorie C dement : daarin zijn de rechthebbenden ondergebracht die : psychisch afhankelijk zijn : zij zijn gedesoriënteerd in tijd én ruimte, én zij zijn afhankelijk om zich te wassen en te kleden, én zij zijn afhankelijk wegens incontinentie, en zij zijn afhankelijk voor de transfer en voor zijn verplaatsingen en/of om naar het toilet te gaan en/of om te eten.

64

65

Studiegebied Sociaal-agogisch werk. Opleiding Sociaal werk. Afstudeerrichting Individueel maatschappelijk werk. Academiejaar

Recommend Documents