STT-werkprogramma 2016

STT Academy To make society future ready

STT-werkprogramma 2016

Concept 21-1

2

Inhoudsopgave Voorwoord ................................................................................................................................................... 3 Samenvatting werkprogramma.................................................................................................................... 5 Projectplanning ............................................................................................................................................ 7 Werkprogramma .......................................................................................................................................... 9 1. Bestuur ................................................................................................................................................. 9 2. Financieel kader ................................................................................................................................... 9 3. De toekomstverkenningen ................................................................................................................... 9 3.1 Algemeen ........................................................................................................................................ 9 3.2. Verkenningen 2016-17 ............................................................................................................... 10 3.3. Toelichting op de projecten ......................................................................................................... 10 4. Speciale evenementen ....................................................................................................................... 12 5. Young STT ........................................................................................................................................... 13 6. STT Academy ...................................................................................................................................... 13 7. Communicatie .................................................................................................................................... 15 8. Internationalisering ............................................................................................................................ 16 9. Personeel ............................................................................................................................................ 16 Bijlage 1 – Uitgebreide informatie over STT............................................................................................... 17 Bijlage 2 – Samenstelling bestuur STT (oktober 2015) ............................................................................... 21 Bijlage 3 – Leden Young STT ..................................................................................................................... 23 Bijlage 4 – Leden stuurgroep ...................................................................................................................... 24 Leden stuurgroep verkenning Big Data: ................................................................................................. 24 Stuurgroep verkenning de Mens van 2050 ............................................................................................ 24 Bijlage 5 – STT-publicaties .......................................................................................................................... 25 Bijlage 6 - Verankering ............................................................................................................................... 27

Concept STT-werkprogramma 2016

versie 21 januari

3

Voorwoord De Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) is 48 jaar oud en gaat dynamisch op weg naar de 50. Er is veel bereikt met mooie verkenningen en goede verankering en we gaan met nog mee elan door ’to make society future ready. Ons bestuur van meer dan 60 topmensen uit overheid, bedrijfsleven, wetenschap en maatschappelijke organisaties draagt daarbij niet alleen bij aan draagvlak voor gedurfde toekomstbeelden uit onze verkenningen en de landing daarvan, het is ook een grote denktank en adviserend orgaan dat de thema’s voor STT-verkenningen mede bepaalt. Het brede bestuur levert door lidmaatschapsbijdragen en sponsoring ook een wezenlijke bijdrage voor een goede financiële basis. De letters STT zouden gelet op de doelstellingen de afkorting kunnen zijn van Samenleving, Techniek en Toekomst. Toekomst van technologie in de samenleving Dat is waar onze brede maatschappijgerichte, lange termijn toekomstverkenningen zich op richten en waaraan honderden personen uit alle maatschappelijke domeinen en wetenschappelijke disciplines deelnemen. Zo krijg je draagvlak. In 2016 staan vier toekomstverkenningen op de agenda: de mens van 2050; de toekomst van oceanen; Big Data, en de toekomst van energie. Verkenningen op het snijvlak van technologie en samenleving. Voor draagvlak en verankering van mogelijke toekomstbeelden is ook de menselijke factor van groot belang. Met welke weerstanden moeten we rekening houden? Welke angsten zijn er ten opzichte van technologieën en waarover is men positief? Daarom start STT met de Nationale Toekomstmonitor die voortbouwt op de uitkomsten van de STT Horizonscan 2050 en de andere STT-verkenningen van de afgelopen jaren. We steken de peilstok in de maatschappij via een grote nationale enquête i.s.m. een bureau voor marktonderzoek. Onze streven ‘to make society future ready’ is een doorsnijdend thema waarmee in al onze activiteiten rekening wordt gehouden. De jeugd heeft de toekomst. Young STT, waaraan young high potentials uit de aan het AB deelnemende organisaties deelnemen, is inmiddels van start gegaan. Het beoogt als sparringpartner van het AB op te treden, denkt mee bij verkenningen en organiseert ook zelf activiteiten. De schoolgaande jeugd moet ook meer ‘future minded’ worden gemaakt. Die betrekken we steeds meer. We organiseren voor deze groep activiteiten vanuit onze verkenningen. Er is een speciale projectsite opgezet onder de noemer Proef de Toekomst. Het gaat ook om bredere exposure van bevindingen uit onze projecten op een nationale schaal. Een van de nieuwe activiteiten is een jaarlijkse nacht van de toekomst voor een breed publiek. We zijn actief op sociale media en in het voorjaar verschijnt een nieuw STT-magazine. Een goede fundering van onze toekomstverkenningen is wezenlijk. Vanuit de STT Academy-functie wordt daarom complementair onderzoek verricht naar bijvoorbeeld de methodiek van toekomstverkenningen, omgaan met onzekerheden en disrupties, horizonscannning, en de menselijke factor en weerstanden. Over deze en andere thema’s worden ook cursussen en masterclasses georganiseerd. De STT-hoogleraren en research fellows spelen hierbij een belangrijke rol. Een uitdaging vormt bij dit alles de instandhouding van de financiële basis. De stichting is in de afgelopen jaren geconfronteerd met significante bezuinigingen op overheidssubsidies in het kader van de kaasschaaf van het kabinet. In 2016 ontvangen wij nogmaals een voorziene korting van 10% op de subsidie. Wij hebben de laatste jaren een aantal bezuinigingen doorgevoerd om een deel van de korting op te vangen en een en ander wordt deels ook opgevangen door een verbreding van het bestuur, maar dat is niet voldoende om de nieuwe activiteiten ten volle te ontplooien. Daarom doen wij voor het eerst in vijf jaar aan AB-leden die een basis-membership fee betalen het verzoek om akkoord te gaan met een kleine verhoging van de jaarlijkse fees. Wij kijken uit naar een mooi jaar en een mooie samenwerking met bestuursleden en bij onze activiteiten betrokken stakeholders en geïnteresseerden. Als u vragen of opmerkingen heeft, aarzelt u dan niet contact met ons op te nemen. Rein Willems Voorzitter Concept STT-werkprogramma 2016

Pierre Morin Directeur versie 21 januari

4

Tel. (070) 3029830 E: [email protected] Bezoekadres: Prinsessegracht 23, 2514 AP Den Haag Postadres: Postbus 30424, 2500 GK Den Haag

www.stt.nl `


versie 21 januari

RSIN 003014034

5

Samenvatting werkprogramma Als onafhankelijke stichting en kennisorganisatie organiseert STT brede, maatschappijgerichte toekomstverkenningen op het snijvlak van technologie en samenleving, in samenwerking met honderden enthousiaste stakeholders en belangstellenden uit bedrijfsleven, wetenschap, overheid en maatschappij. Vanuit de projecten worden gedurfde toekomstbeelden gemaakt met strategische vragen en kennisvragen waarover wij ons nu al moeten buigen willen wij bijvoorbeeld tot duurzame investeringen komen en tijdig kunnen bijsturen. Ons motto is: to make our society future ready. Dat geldt ook voor jongeren. De resultaten van de projecten worden verankerd in onderzoek, innovatie, onderwijs en beleid. Een breed bestuur van ruim 60 topmensen uit bedrijfsleven, wetenschap, overheid en maatschappij ondersteunt de activiteiten. In bijlage 1 is meer informatie over de stichting opgenomen. De bestuursledenledenlijst staat in bijlage 2. Bestuur, dekking domeinen en draagvlak studies Het Algemeen Bestuur (AB) bestaat nu uit ruim 60 high level vertegenwoordigers van bedrijfsleven, overheid, wetenschap en maatschappij, inclusief de STT-hoogleraren die als adviserend lid deelnemen. Ministeries nemen deel als waarnemer. Het AB is naast een besluitvormend gremium ook een denktank en adviserend orgaan. Zoals hieronder vermeld, wordt het AB verder verbreed. Dat is enerzijds van belang voor de financiële basis van de stichting, en anderzijds belangrijk voor een betere dekking van maatschappelijke domeinen en disciplines. Ook is het nodig als basis voor de domeinoverstijgende en interdisciplinaire benadering van de STT-verkenningen. De waarde van het AB als netwerk, denktank en adviserend orgaan en de bijdrage aan draagvlak voor toekomstvisies en de indirecte economische waarde van de stichting nemen hiermee ook verder toe. Het AB is ook een ontmoetingsplaats waar op informele wijze (innovatie)plannen kunnen worden besproken. Financiën 1 De stichting is in de afgelopen jaren geconfronteerd met significante bezuinigingen op overheidssubsidies in het kader van de kaasschaaf van het kabinet Rutte II. Ook in 2016 vindt een korting plaats van 10%. Dit wordt deels opgevangen door verbreding van het bestuur en een aantal in de afgelopen jaren doorgevoerde bezuinigingen. Maar dat is niet voldoende om de nieuwe activiteiten, zoals de bevordering van toekomstgerichtheid van de schoolgaande jeugd, de activiteiten van Young STT en versterkte communicatie, ten volle te ontplooien. Daarom is aan de AB-leden die een basis-membership fee betalen voor het eerst in vijf jaar verzocht om akkoord te gaan met een kleine verhoging van de jaarlijkse fees. Verkenningen In 2016 staan de volgende projecten op de agenda:  De mens van 2050, inclusief robotica, educatie en arbeid (gestart in 2015, afronding najaar 2016)  Big Data (gestart in 2015, afronding najaar 2016)  Toekomst van energie (gestart in januari 2016, afronding 2017)  Toekomst van Oceanen (gestart 2015, eindrapport en conferentie voorjaar 2016)  Nationale Toekomst Monitor, inclusief een nationale enquête (2016) Onderaan deze samenvatting staat een schema met de looptijd van de projecten. In het Algemeen Bestuur zal, zoals elk jaar, in de oktoberbijeenkomst de rolling agenda voor 2016-17 worden besproken. De door het bestuur eerder geselecteerde reservethema’s worden daarbij ook betrokken.

1

STT ontvangt in 2016 een basissubsidie van de ministeries van OCW (219.000) en EZ (na korting € 176.000).


versie 21 januari

6

Young STT Het in 2015 opgerichte Young STT, een netwerk van young high potentials uit de gelederen van de organisaties van AB-leden, zal een wezenlijke rol krijgen onder de STT koepel. Tijdens hun jaarlijkse ledenvergadering bepalen de Young STT-ers zelf de activiteiten voor het volgende jaar. Die activiteiten sluiten aan bij één of meer rollen van Young STT: o.a. sparringpartner van het AB, deelnemer aan verkenningen en/of ambassadeur van STT. In 2016 organiseert YSTT ieder twee maanden een activiteit. Actuele samenstelling in bijlage 3. Speciale projecten Jeugd Een van de doelstellingen is, zoals gezegd, ook de jeugd future minded te maken. Daartoe worden vanuit de verkenningen initiatieven ontplooid. Op de STT-site is een aparte projectpagina voor de jeugd ingevoegd. Onder de noemer ‘Proef de Toekomst’ wordt ingezet op het uitvoeren van dit soort activiteiten voor de jeugd tijdens speciale gelegenheden (waar kinderen lekker aan de slag gaan en hun ouders ondertussen iets meer over STT en toekomst verkennen te weten komen). De nacht van de toekomst De nacht van de toekomst is een avond/nacht met sciencefictionfilms en discussies over de toekomst. Van belang voor STT is dat science fiction een correlatie blijkt te hebben met innovatie. Het wordt in verkenningsland gebruikt als instrument voor het creëren van toekomstbeelden. De bedoeling is dat De nacht van de toekomst een jaarlijks terugkerend evenement wordt, mogelijk georganiseerd door Young STT. In 2016 wordt het evenement gekoppeld aan de verkenning over De mens van 2050, omdat sciencefiction als instrument in die verkenning een belangrijke rol speelt. STT Academy De STT Academy-activiteiten dragen bij aan de ontwikkeling van STT als kennis- en expertisecentrum op het gebied van toekomstverkenningen en methodiekontwikkeling. De Academy levert de basis voor een goede methodologische onderbouwing van STT-verkenningen. De Academy-activiteiten hebben ook de disseminatie van kennis tot doel. Tot de activiteiten behoren de organisatie van masterclasses en leergangen op basis van de uitkomsten van STT-studies, het faciliteren van het Netwerk Toekomstverkenningen (NTV), het verrichten van onderzoek ter ondersteuning van verkenningen, en het faciliteren van stages uit het hoger onderwijs. In de loop van 2016 zal op basis van een wetenschappelijke publicatie van STT-hoogleraren en een afstudeerder een seminar worden gehouden over Horizonscan 2050 en de topsectoren. Communicatie en vergroting exposure Naast de gebruikelijke verankering van resultaten van STT-verkenningen in innovatie, onderwijs en onderzoek, wordt de door de betrokken ministeries gewenste brede maatschappelijke verspreiding van resultaten van STTverkenningen – vooral ook naar jongeren om ze ook technologisch meer toekomst minded te maken – verder vormgegeven via een nieuwe communicatiestrategie. De exposure in de media was het afgelopen jaar al aanzienlijk. STT is vanuit een nieuwe website en met extra communicatieondersteuning nu ook actief via sociale media (Twitter e.a.), met weblogs etc. Er wordt een informatie-magazine gemaakt met een terugblik en actualia over STT-activiteiten. Internationalisering Behalve vanuit de verkenningen wordt ook in het kader van de Academy gewerkt aan internationalisering. Doel is kennisuitwisseling en netwerkvorming. STT wordt regelmatig bezocht door buitenlandse delegaties, m.n. ook voor de Horizonscan. Het voornemen bestaat om een internationale conferentie te organiseren over het thema foresight for society. Voor de UNEP zal een vervolgpresentatie worden gehouden. De STT-website komt in 2016 ook beschikbaar in het Engels. Van een aantal nieuwe publicaties wordt een Engelstalige versie gemaakt voor internationaal gebruik, te weten Toekomst van Oceanen, en Van autonome robots tot zilte aardappels.


versie 21 januari

7

Personeel In september 2016 gaat de huidige directeur, Pierre Morin, met pensioen. De selectie van zijn opvolger vindt in januari plaats.

Projectplanning 2016

STT werkprogramma 2016 Planning projecten

1

Toekomst van de Oceanen. Gestart in 2015. Projectleider Stephanie Ijff

2

3

4

C

Boek en conferentie (i.s.m. Deltares) naar verwachting in mei De mens van 2050. PL Ellen Willemse. Conferentie naar verwachting in november Big data; PL Dhoya Snijders. gestart 1 april 2015. Duur 1,5 jaar.

C C

Toekomst van de energie. Nieuwe PL start op 4 januari 2016. Slot medio 2017 Nationale Toekomstmonitor. Presentatie naar verwachting begin juli

C

Winterschool (STT Academy). Leergang met verschillende modulen Diversen Seminar over Horizonscan en topsectoren. Datum nog niet bekend. Young STT: Diverse bijeenkomsten en activiteiten Nacht van de Toekomst (in kader van De Mens van 2050) i.s.m. Filmhuis

Het NTV organiseert vijf bijeenkomsten in 2016 Toelichting: C = boek en conferentie PL = projectleider

Discussie over rolling verkenningenagenda 2016-17 in AB van okt. 2016.

   

Actuele informatie over alle activiteiten is te vinden op de website www.stt.nl. In bijlage 1 staat compacte samenvattende informatie over STT, de werkwijze en de resultaten. Bijlage 2 bevat de bestuurslijst. In bijlage 7 zijn voorbeelden van verankering van de resultaten van STT-verkenningen opgenomen.


versie 21 januari

8

www.stt.nl Tel. (070) 3029830 E: [email protected] Bezoekadres: Prinsessegracht 23, 2514 AP Den Haag Postadres: Postbus 30424, 2500 GK Den Haag


versie 21 januari

9

Werkprogramma 1. Bestuur Het Algemeen Bestuur (AB) van STT is in de afgelopen vijf jaar gegroeid van 27 naar ruim 60 topmensen uit overheid, bedrijfsleven, wetenschap en maatschappij. In de planperiode vindt verdere verbreding plaats. Dat is, conform de statuten, nodig voor een betere dekking van de domeinen en disciplines waarop STT zich met haar activiteiten begeeft (STT werkt domeinoverstijgend en interdisciplinair). Verder is het brede bestuur van belang voor het draagvlak van de uitkomsten van verkenningen. De waarde van het Algemeen Bestuur als brede denktank en adviserend orgaan van de stichting neemt door de verbreding ook toe. Het is een ontmoetingsplaats waar op informele wijze (innovatie)plannen kunnen worden besproken. De leden waarderen deze functie. Daartoe wordt jaarlijks een diner-pensant met lezingen georganiseerd. Voor AB-leden of hun vervangers zijn er ook verdiepingssessies rond thema’s uit de STT-verkenningen. Verder worden voor bestuursleden vanuit de STTAcademy cursussen aangeboden. De verbreding van het AB draagt ook bij aan de noodzakelijke versterking van de financiële basis in het licht van een bezuinigende overheid. Zie paragraaf 2. De meest actuele bestuurslijst is opgenomen in bijlage 2. Het in 2015 mede op verzoek van het AB opgerichte Young STT is een netwerk van young high potentials uit de gelederen van de organisaties van AB-leden. Young STT zal een wezenlijke rol krijgen onder de STT koepel. Tijdens hun jaarlijkse ledenvergadering bepalen de Young STT-ers zelf de activiteiten voor het volgende jaar. Die activiteiten sluiten aan bij één of meer rollen van Young STT: sparringpartner van het AB, een schaduw-bestuur, deelnemer aan verkenningen en/of ambassadeur van STT. YSTT-ers hebben de mogelijkheid om deel te nemen aan cursussen en leergangen vanuit de Academy.

2. Financieel kader De activiteiten van STT worden door bijdragen van overheid en bedrijfsleven gefinancierd. De stichting werd in de afgelopen jaren geconfronteerd met een significante reductie van overheidsbijdragen in het kader van de kaasschaaf van het kabinet Rutte II. Voor 2016 is vanuit EZ een reeds eerder aangekondigde korting van 10% aan de orde. In dit licht is het streven om via beperkte verbreding van het Algemeen Bestuur de structurele inkomsten uit financiële lidmaatschapsbijdragen van de bedrijven (AB-leden) en de projectsponsoring, ook in natura, geleidelijk verder te vergroten teneinde hetzelfde aantal verkenningen en nieuwe activiteiten met dezelfde kwaliteit te realiseren en de activiteiten van de STT Academy en Young STT te versterken. Gelet hierop is aan de bestuursleden die een basis-membership fee betalen voor het eerst in vijf jaar een kleine verhoging van de bijdrage gevraagd.

3. De toekomstverkenningen 3.1 Algemeen Kernactiviteit van STT blijft het uitvoeren van onafhankelijke, domeinoverstijgende, interdisciplinaire en participatieve langetermijntoekomstverkenningen, quick scans en horizonscans op het snijvlak van technologie en samenleving in samenwerking met honderden belanghebbenden. STT creëert een vrije ruimte waar grote aantallen enthousiaste belanghebbenden elkaar ontmoeten en via kennisfusie op creatieve wijze toekomstbeelden en inspirerende visies op de toekomst van techniek en maatschappij kunnen ontwikkelen en delen. De verkenningen met gedurfde toekomstbeelden kunnen bijdragen aan visievorming en strategische vragen en Concept STT-werkprogramma 2016

versie 21 januari

10

agenda’s voor de toekomst waarover wij ons nu al terdege moeten buigen, willen we bijvoorbeeld tot duurzame investeringen komen. Maar ze leiden ook tot onderzoeksprogramma's, netwerken, instituten en projecten, waarvoor de basis zo mogelijk al tijdens de verkenningen wordt gelegd. De maatschappelijke benadering en bestudering van Human Factors, het menselijk gedrag, is cruciaal in de STT-benadering. Tussen verkenningen vindt ook kruisbestuiving plaats. De langetermijnbenadering is nodig voor duurzaamheid, omdat technologische ontwikkelingen door de samensmelting tussen nanotechnologie, biotechnologie, informatietechnologie en cognitiewetenschap (NBIC convergentie) steeds sneller gaan. Voor je het weet, word je ingehaald door een ontwikkeling die nog slechts als een Weak Signal werd gezien, ver weg aan de horizon. Daarbij worden complementaire activiteiten ontplooid vanuit de STT Academy. In dat kader wordt bijvoorbeeld gewerkt aan de wetenschappelijke basis voor methodiek van toekomstverkenningen. Meer informatie in bijlage 1. Een belangrijke doorlopende activiteit is horizonscanning. Horizonscans zijn zeer brede complexe metaverkenningen die veel meer domeinen en disciplines dekken dan de afzonderlijke STT-verkenningen. De scans geven een staalkaart aan signalen, Weak en Strong (indeling volgens STEEP) en hun mogelijke invloed op Grand Challenges. In 2014 verscheen de Horizonscan 2050 waarvan de resultaten in 2015 gebruikt worden voor voeding van verkenningen en rolling agenda, maar ook voor presentaties over omgaan met onzekerheden, risk assessment en risk management. Voor de verkenningen worden in toenemende mate ook nieuwe instrumenten gebruikt, zoals online raadpleging van grotere groepen via bijvoorbeeld ‘Survey Monkey’, zonder dat daarbij aan kwaliteit, draagvlak en verankeringsmogelijkheden wordt ingeboet. De rolling agenda van STT wordt mede bepaald door het Algemeen Bestuur. Voor de ‘rolling agenda’ worden onder meer via een online sondering thema’s verzameld bij de AB-leden. Zij krijgen daarbij als basis eenmaal per jaar een groslijst met mogelijke thema’s die al eerder naar voren waren gebracht of uit verkenningen naar voren kwamen, en technologische signals for change uit de STT Horizonscan 2050. Op basis daarvan worden in bestuursworkshops rankings gemaakt en thema’s voor de rolling agenda geselecteerd.

3.2. Verkenningen 2016-17 In 2016 staan de volgende toekomstverkenningen op de agenda:     

De mens van 2050, inclusief robotica, arbeid en educatie (gestart 2015, afronding november 2016) Big Data, (gestart 2015, afronding eind 2016) Toekomst van energie (start in januari 2016, afronding 2017) Toekomst van Oceanen (quick scan; eindrapport en conferentie voorjaar) Nationale Toekomst Monitor (jaarlijkse follow up van de STT Horizonscan 2050) die tevens input vormt voor de rolling agenda van STT en alle STT-verkenningen en de STT Academy.

3.3. Toelichting op de projecten Toekomstverkenning De Mens van 2050 Deze verkenning beoogt toekomstbeelden te genereren van ons dagelijks leven in 2050 en de rol die technologie, zoals robotica, daarin speelt. Daarbij komen vragen aan de orde als: Wat voor werk doen we, hoe en wanneer worden we opgeleid, wat doen we in onze vrije tijd, hoeveel vrije tijd hebben we, hoe gaan we om met onze familie, vrienden, andere relaties, wat zijn onze ambities, waar geloven we in, etc.


versie 21 januari

11

In de zomer van 2015 is in samenwerking met het Shell Creative Team al een korte proloog gehouden. De focus lag daarbij op werk in de toekomst. De resultaten van de proloog zijn tijdens de najaars-bestuursvergadering kort gepresenteerd. Ook is in het najaar van 2015 samengewerkt met groepen studenten van twee opleidingen van de Haagse Hogeschool. Zij richtten zich op menselijke interacties & relaties, respectievelijk HRM in de toekomst. De resultaten van de subprojecten worden meegenomen in de rest van de verkenning. In het najaar van 2015 is de stuurgroep gevormd, waarvoor nadrukkelijk ook enkele aanstormende talenten en een kunstenaar zijn uitgenodigd. In maart februari 2016 wordt een eerste reeks workshops gehouden, die draaien om het genereren van toekomstbeelden. Sciencefiction films worden gebruikt om de workshops aantrekkelijk te maken voor een brede groep mensen. In juni 2016 volgt een tweede reeks workshops, over de toekomstbeelden die op basis van de resultaten van de eerste reeks zijn ontwikkeld. In die workshops komen aspecten als wensen, kansen en bedreigingen aan de orde. In het najaar wordt de verkenning afgerond. De eindbijeenkomst wordt gekoppeld aan De nacht van de toekomst. Projectleider is Ellen Willemse. Zie bijlage 4 voor de samenstelling van de stuurgroep. Toekomstverkenning Big Data Per seconde gaat er meer informatie over het internet dan er 20 jaar geleden op het hele net was opgeslagen. Deze grote hoeveelheid (on)gestructureerde informatie komt van een veelheid aan bronnen en wordt wel Big Data genoemd. De opkomst van krachtigere processoren, snellere netwerken, betere algoritmes en zelflerende datasystemen leidt ertoe dat hier steeds meer toepassingen van zijn. Een uitgelezen moment voor een toekomstverkenning dus! De toekomstverkenning Big Data loopt tot medio 2016 en verkent de toekomstige impact van Big Data technologie op ons handelen als burger, consument en als mens. Het doet dit door op een innovatieve manier trends in kaart te brengen, scenario’s op te stellen en door randvoorwaarden en risico’s van datagedreven technologie te schetsen. Projectleider is Dhoya Snijders. Zie bijlage 4 voor de samenstelling van de stuurgroep Nationale Toekomst Monitor STT lanceert in 2016 de Nationale Toekomst Monitor om te analyseren hoe Nederland over de toekomst van technologie denkt. De monitor zal jaarlijks worden gehouden onder duizend Nederlanders en geeft een ongekend inzicht in de vraag wat de plaats van technologie in de Nederlandse samenleving is. De eerste Toekomst Monitor wordt opgesteld op basis van de Horizonscan 2050 en geeft input voor komende Horizonscans en toekomstverkenningen van STT. Daarnaast levert de monitor meerdere producten op waarmee STT breed naar buiten kan treden, zoals diverse publicaties, Top 10-lijsten, een technologie kalender, grafische analyses en masterclasses. Bovenal draagt de Nationale Toekomst Monitor bij aan de positie en zichtbaarheid van STT als expertisecentrum op het gebied van toekomst en technologie. De uitvoering van de enquête zal door een extern marktonderzoekbureau worden verricht. Voordeel hiervan is dat een dergelijke monitor onafhankelijk, professioneel en op relatief korte termijn kan worden uitgezet. Vanuit STT zorgt het projectteam voor het opstellen van de vragenlijst, de interpretatie van de data en de rapportage. Het AB wordt gevraagd om input en mogelijke enquêtevragen die in de Toekomst Monitor kunnen worden opgenomen. Projectleider is Dhoya Snijders. Voorzitter van de begeleidingsgroep is prof. dr. Marieke Martens van de UT, tevens STT hoogleraar human factors. Toekomst van oceanen De oceanen vormen ruim twee derde van het aardoppervlak maar vormen voor veel mensen een blinde vlek. Onterecht, want de oceaan is van groot belang voor ons welzijn en onze welvaart. Zij vormen de longen van onze planeet: de algen aan het oceaanoppervlak zorgen namelijk voor 70% van de wereldwijde zuurstofproductie. Daarnaast is de oceaan een belangrijke bron van voedsel en energiewinning. Tegelijkertijd hebben we als maatschappij te maken met uitdagingen zoals voedselzekerheid, een toenemende vraag naar energie en de gevolgen van klimaatverandering. Vanuit de relatieve onbekendheid over de oceaan en de belangrijke rol die zij Concept STT-werkprogramma 2016

versie 21 januari

12

speelt voor de mensheid enerzijds, en de grote maatschappelijke problemen anderzijds, heeft deze quick scan zich gericht op de vraag hoe de oceaan kan bijdragen aan het oplossen van en omgaan met grote maatschappelijke uitdagingen van de komende 35 jaar. Door middel van online enquêtes en creatieve workshops zijn ideeën verzameld over de vraag hoe de oceaan in 2050 op duurzame wijze zou kunnen bijdragen in de voorziening van natuurlijke hulpbronnen (voedsel, grondstoffen en energie) en in het omgaan met de effecten van klimaatverandering. Hierbij is expliciet aandacht besteed aan de rol van technologie en het belang van governance met betrekking tot duurzaam beheer en gebruik van de oceaan. Begin 2016 vindt de afronding plaats van de eindpublicatie, welke in het voorjaar van 2016 in boekvorm wordt gepresenteerd tijdens een conferentie die STT i.s.m. Deltares organiseert. Verder staat een vertaling op de targetlijst t.b.v. internationale disseminatie. Doel is ook input tijdens het EUvoorzitterschap. Projectleider a.i.: Stéphanie van Eijk (sinds 1 januari Deltares) Voorzitter van de begeleidingsgroep: Hans Huis in ’t Veld, voorzitter Topsector water.

Toekomst van energie De nieuwste toekomstverkenning over de toekomst van energie is in januari van start gegaan. Projectleider is Mevr. Soledad van Eijk. Het thema is extra actueel door de klimaatdoelstellingen. De verkenning richt zich op de verre toekomst, 20-30 jaar vooruit, en kijkt van daaruit naar de gevolgen van de mogelijkheden uit (gewaagde) toekomstbeelden voor de korte termijn en mogelijkheden voor grand challenges. Aandachtspunten zijn niet alleen de opwekking van energie maar ook opslag en transport, de rol van eindgebruikers, geopolitieke aandachtspunten, en wet en regelgeving. De signals for change uit de STT Horizonscan 2050 vormen input voor het project. Projectleider is Soledad van Eijk. Er is nog geen stuurgroep gevormd.

4. Speciale evenementen De nacht van de toekomst De nacht van de toekomst is een avond / nacht met sciencefiction films en discussies over de toekomst. Bedoeling is dat de nacht van de toekomst een terugkerend evenement wordt, mogelijk georganiseerd door Young STT. In 2016 wordt het evenement gekoppeld aan de verkenning over De mens van 2050, omdat sciencefiction in die verkenning een belangrijke rol speelt. Voor de organisatie van de nacht van de toekomst wordt samenwerking gezocht met het Haags Filmhuis of één van de filmhuizen elders in Nederland. STT-projectleiders alsmede externe sprekers worden ingezet om discussies in te leiden en voor te zitten. Trekker is Ellen Willemse. Toekomst van techniek voor kids Een van de doelstellingen is ook de jeugd future minded te maken. Daartoe worden vanuit de verkenningen initiatieven ontplooid. Op de website van STT is een speciale projectpagina voor jongeren gemaakt. In 2015 is het in 2012 geschreven verhaal over Jamie, het jongetje uit de toekomst, herzien. Het boekje is aangevuld met spelletjes, raadsels en meer, en voorzien van een professionele opmaak. Tijdens de kinderboekenweek hebben tijdens workshops in boekenmuseum Meermanno en het kinderboekenfeest in de stadsschouwburg van Nijmegen meer dan 100 kinderen geluisterd naar een deel van het verhaal en proefjes gedaan.


versie 21 januari

13

In 2016 wordt wederom ingezet op het uitvoeren van dit soort activiteiten tijdens speciale gelegenheden (waar kinderen aan de slag gaan en hun ouders ondertussen iets meer over STT en toekomstverkennen te weten komen). Daarnaast wordt gezocht naar manieren om het boekje inclusief de educatieve activiteiten onder de aandacht te brengen van mensen uit het onderwijs. Naast het boekje is in 2015 ook een website over Jamie gemaakt. In 2016 wordt deze website verder uitgebreid met verhalen over Jamies avonturen in de toekomst, spelletjes, raadsels en meer (gebaseerd op uitkomsten uit de verkenningen of toekomstverkennen in het algemeen). Er wordt gezocht naar manieren om meer bekendheid aan de website te geven (bijvoorbeeld door samenwerking met kindertijdschriften). Projectleider: Ellen Willemse

5. Young STT Het in 2015 opgerichte Young STT, een netwerk van young high potentials uit de gelederen van de organisaties van AB-leden, zal een wezenlijke rol krijgen onder de STT koepel. In overleg met het algemeen bestuur en de aanstaande Young STT-ers is besloten om Young STT geen formele organisatiestructuur mee te geven. In plaats daarvan organiseert STT in het najaar een ledenvergadering. Tijdens die ledenvergadering bepalen de Young STT-ers zelf de activiteiten voor het volgende jaar. Die activiteiten sluiten aan bij één of meer rollen van Young STT (sparringspartner van het AB, deelnemer aan verkenningen en/of ambassadeur van STT). In 2016 zal Young STT ongeveer iedere twee maanden een activiteit organiseren (in principe in februari, april, juni, augustus, oktober en december). De activiteit in juni wordt mogelijk gekoppeld aan het diner pensant, de activiteit in december aan de ledenvergadering van Young STT. De exacte invulling van de activiteiten wordt in de loop van het jaar vastgesteld. Daartoe wordt steeds na afloop van een activiteit een ideeën-ronde gehouden. De leden pitchen individueel of in groepen hun ideeën voor de volgende activiteit en stemmen welk idee wordt opgepakt. De pitcher(s) is in principe organisator, al dan niet in samenwerking met andere leden. Dit flexibele systeem biedt vele voordelen: het maakt het onder andere mogelijk voor toekomstige leden om meteen actief mee te doen, om in te spelen op actualiteiten (binnen en buiten STT) en om voortschrijdend inzicht te benutten. Het sluit perfect aan bij het dynamische karakter dat wordt beoogd voor Young STT. In februari 2016 wordt gestart met een bezoek aan een kennisinstituut op het gebied van hersenen (een museum of het Dondersinstituut), waarna een brainstorm wordt gehouden over de toekomst van de hersenen: gaan we technologie gebruiken om slimmer te worden? Of neemt technologie het denken van ons over en worden we dommer? Etc. De resultaten van deze activiteit vormen input voor de verkenning De mens van 2050. Actuele samenstelling van YSTT in bijlage 3. Projectleiders Ellen Willemse en Dhoya Snijders

6. STT Academy De STT Academy-activiteiten dragen bij aan ontwikkeling van STT als kennis- en expertisecentrum op het gebied van toekomstverkenningen en methodiekontwikkeling. De Academy levert de basis voor een goede methodologische onderbouwing van STT-verkenningen en vormt een ontmoetings- en ontwikkelplaats voor onderzoek, bedrijfsleven en maatschappij. STT verstrekt in dit kader een jaarlijks stipendium aan een aantal hoogleraren en research fellows. De formatieplaats wordt door de betreffende universiteit betaald.


versie 21 januari

14

Thema’s die bijvoorbeeld in het kader van de Academy-activiteiten aan de orde zijn: methodiek van toekomstverkenningen; good practice in verkenningen; toekomstgericht denken en (systeem)innovatie; omgaan met onzekerheden; inter- en transdisciplinariteit; technologische ontwikkelingen en absorptievermogen van de maatschappij. Tot de activiteiten behoren de organisatie van masterclasses en leergangen, mede op basis van de uitkomsten van STT-studies, het faciliteren van het Netwerk Toekomstverkenningen (NTV), het verrichten van onderzoek ter ondersteuning van verkenningen, en het faciliteren van stages uit het hoger onderwijs. In 2016 kent de stichting de volgende STT-hoogleraarschappen:  ICT en Governance; Technische Universiteit Delft (TUD)  Onzekerheid en Adaptiviteit van Maatschappelijke Systemen; Radboud Universiteit (RU)  Human Factors; Universiteit Twente (UT)  ICT en gezondheidszorg, ICT en fraude, data-analytics; bij de UT Daarnaast zijn er twee research fellows voor de volgende thema’s  Methodiek van verkenningen en verkenningen en innovatie (Fontys en TU-Delft)  Horizonscanning en weak signals (UvA en Unesco) De namen van de hoogleraren en de research fellows staan in de bijgevoegde bestuurslijst in bijlage 2. Zij zijn adviserend lid van het Algemeen Bestuur. De STT-hoogleraren en de research fellows staan ten dienste van de STT-activiteiten. Zij dragen ook bij aan masterclasses en cursussen. STT-researchers geven ondersteuning bij projecten en door bijvoorbeeld coaching van projectleiders. Methodiekontwikkeling is een belangrijk element binnen het kenniscentrum van STT voor een goede kennisbasis van projectleiders. Ten behoeve van disseminatie van kennis worden o.a. lectures en masterclasses georganiseerd voor bestuursleden en andere geïnteresseerde partijen. STT-onderzoekers en projectleiders publiceren regelmatig in tijdschriften over toekomstonderzoek. Stages STT biedt de mogelijkheid van (afstudeer)stages voor studenten bij toekomstverkenningen en onderzoeksprojecten. Vaak wordt op basis van hun deelname aan een toekomstverkenning een rapport gepubliceerd. Studenten nemen regelmatig deel aan STT-verkenningen vanuit (afstudeer)stages en krijgen daarbij coaching van projectleiders en STT-hoogleraren. Masterclasses en leergangen Ook in 2016 worden met medewerking van STT-researchers masterclasses en andere lectures georganiseerd over thema’s zoals:  Methodiek van toekomstverkenningen  Omgaan met onzekerheid  Black swans  Toekomstverkenningen en innovatie  Horizonscanning  Creatief toekomstverkennen  Toekomstverkennen en science fiction Tijdens de masterclasses worden ook praktijkvoorbeelden uit verkenningen gebruikt. Projectleiders geven ook cursussen en colleges. In 2014 en 2015 heeft projectleider Ellen Willemse cursussen ontwikkeld en gegeven aan studenten van de CAH Vilentum. De inhoud van de cursussen is gebaseerd op ervaring en resultaten uit de drie STT-verkenningen over voeding en geneesmiddelen, toekomst van technologie in de agrifoodsector, en de toekomst van zorgtechnologie. In 2016 zullen deze cursussen worden aangeboden als twee los van elkaar te volgen, praktijkgerichte masterclasses: Concept STT-werkprogramma 2016

versie 21 januari

15

1. Creatief overbrengen van ideeën over de toekomst 2. Toekomstscenario’s maken met stakeholders Tot de onderzoeksactiviteiten behoort in 2016 ‘STT revisited’. Voornemen van uitvoering ligt bij Masterstudenten onder de hoede van STT-hoogleraren. Doel is bestudering van werkwijze, uitkomsten en verankering van STTstudies uit de afgelopen 10 jaar. Deze worden tegen het licht van de uitkomsten van de STT Horizonscan 2050 gehouden om te zien of er een vervolgverkenning nodig is, bijvoorbeeld in verband met nieuwe Signals for Change en snelle technologische ontwikkelingen. Handboek Toekomstverkenner In 2015 is een eerste versie van het Handboek Toekomstverkenner gemaakt. Het bevat beknopte informatie over toekomstverkennen in het algemeen, alsmede verwijzingen naar vakliteratuur voor verdieping. Daarnaast bevat het meer specifieke informatie over activiteiten van STT. In 2016 wordt het handboek gebruikt bij het inwerken van de nieuwe projectleider (energie) en de nieuwe directeur. Mogelijk wordt het handboek naar aanleiding daarvan herzien/uitgebreid. Netwerk Toekomstverkenningen (NTV) STT faciliteert onder de Academy ook het NTV. Dit is een in 1968 opgericht open platform waarbinnen kennis wordt uitgewisseld over methoden en resultaten van verkenningen. Het netwerk bestaat uit een kleine 80 geïnteresseerden in toekomststudies. In 2016 organiseert het NTV vijf bijeenkomsten. Aansluitend op bijeenkomsten vindt een netwerkborrel plaats. Deelnemers kunnen gratis STT-publicaties ontvangen. Leden van het AB van STT en hun achterban en Young STT kunnen gratis deelnemen aan de bijeenkomsten. Voor andere deelnemers is een jaarlijkse financiële bijdrage in de kosten vastgesteld. Er wordt gewerkt aan samenwerking met andere relevante groepen, waaronder het Interdepartementaal Informeel Rijksstrategennetwerk en Young KIVI. Er vindt een sterkere koppeling aan het STTverkenningenprogramma plaats. Voorlopige agenda NTV 2016: o 5 februari: Toekomst van Big Data, in het kader van de gelijknamige STT-toekomstverkenning. Contactpersoon is dr. Dhoya Snijders, STT-projectleider. o 15 april: Robotica. Contactpersoon Pierre Morin, dir. STT en lid van het bestuur van RoboNED o 3 juni: WLO scenario’s (Welvaart en Leefomgeving) van het CPB. Contactpersoon is dr. Patrick van der Duin, STT research fellow. o 9 september: Nationale Toekomstmonitor, naar aanleiding van het gelijknamige STT-project. Contactpersoon is Dhoya Snijders, projectleider STT. o 11 november: Internet of Things. Contactpersoon prof. dr. Ir Marijn Janssen TUD en STT-hoogleraar).

7. Communicatie Exposure; make society future ready De door de betrokken ministeries gewenste brede maatschappelijke exposure van resultaten van STTverkenningen, vooral ook naar jongeren, om ze ook technologisch meer toekomst minded te maken, wordt in de planperiode verder vormgegeven. STT is actief op sociale media en zet in op brede online disseminatie van de STTcontent via de website. Doel is ook verbeteren van de zichtbaarheid van de stichting en verspreiden van de (uitkomsten van) de verkenningen in een breder veld dan alleen direct betrokken stakeholders, namelijk het bredere kennislandschap en de maatschappij. Naast de gedrukte eindpublicaties van verkenningen in boekvorm zal in toenemende mate het uitgangspunt van ‘content based’ online disseminatie gelden. Alle boeken zijn ook als PDF via de website beschikbaar.


versie 21 januari

16

Target voor het voorjaar is de publicatie van een nieuw STT magazine met een terugblik op 2015 en informatie over nieuwe activiteiten en interviews met o.a. bestuursleden. De activiteiten vinden plaats met ondersteuning van een extern communicatiebureau.

8. Internationalisering Behalve vanuit de verkenningen wordt ook daarbuiten verder gewerkt aan bredere netwerken op het gebied van toekomstverkenningen en horizonscanning, ook in EU-kader. Er zijn regelmatige contacten met buitenlandse foresight organisaties, waaronder die van Singapore. Voor UNEP wordt een vervolgpresentatie georganiseerd vanuit de Horizonscan. Een van de voornemens is om een conferentie te organiseren met buitenlandse organisaties op het gebied van maatschappijgerichte technologische toekomstverkenningen.

9. Personeel Het bureau van STT zal in 2016 uit de volgende functies bestaan: o Directeur: op 1 september bereikt de huidige directeur, drs. P. Morin, de pensioengerechtigde leeftijd. De werving voor zijn opvolger is reeds in gang gezet. o Officemanager (32 u): ondersteuning van directie en bestuur, personeelsaangelegenheden, financiële administratie o Twee parttime secretaresses ter ondersteuning van de stuurgroepen van de toekomstverkenningen, organisatie van seminars, redactie, facilitering NTV en ondersteuning van Young STT, STT-Academy en daarbinnen Winterschool. o Drie tot vier, deels parttime, projectleiders die een verkenning binnen 1,5 jaar afronden en tevens een aantal andere projecten begeleiden o (Afstudeer)stagiair(e)s van instellingen voor hoger onderwijs Een aantal functies is (deels) uitbesteed: o Communicatie, webredactie, social media, STT-magazine o De loonadministratie en een deel van de financiële administratie o De redactie van STT-boeken o ICT ondersteuning o Websitebeheer


versie 21 januari

17

Bijlage 1 – Uitgebreide informatie over STT

Wat is STT De Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) is een onafhankelijke stichting die gefinancierd wordt uit bijdragen van overheid en bedrijfsleven. De stichting voert al 48 jaar brede toekomstverkenningen uit (domeinoverstijgend en interdisciplinair) op het snijvlak van technologie en samenleving. Het Algemeen Bestuur (AB) bestaat uit meer dan 60 topmensen uit overheid, bedrijfsleven, onderzoekswereld en maatschappelijke organisaties en STT-hoogleraren en -research fellows (adviserend lid). Het AB denkt mee over de STT-programmering, is betrokken bij verkenningen en vormt een belangrijke denktank waarbinnen de leden praten over bijvoorbeeld toekomstige technologische ontwikkelingen, innovatie en risk management. De bijeenkomsten leveren ook aanknopingspunten op voor nieuwe netwerken buiten de verkenningen. Omdat de jeugd de toekomst heeft en hun visie voor draagvlak voor vergezichten belangrijk is, is ook een Young STT gestalte gegeven, met high potentials uit de deelnemende organisaties. Op verkenningenniveau is er ook een intensievere betrokkenheid van jongeren.

De verkenningen STT kijkt ver vooruit. De horizon van de verkenningen is meer dan 20 jaar. De verkenningen zijn altijd interdisciplinair en gaan over de grenzen van sectoren of domeinen heen op zoek naar nieuwe technologische ontwikkelingen en mogelijke invloeden op de maatschappij of de bijdrage aan de oplossing van problemen of ‘grand challenges’. STT voorspelt de toekomst niet, maar creëert mogelijke gedurfde toekomstbeelden die stof tot nadenken geven. Met strategische vragen waarover wij ons nu al terdege moeten buigen, willen we bijvoorbeeld tot duurzame investeringen komen. Die maatschappelijke benadering en de human factor, het menselijk gedrag, is cruciaal in de STT-benadering. STT co-financiert dan ook een leerstoel over dit thema. De lange termijnbenadering is ook nodig voor duurzaamheid, omdat technologische ontwikkelingen steeds sneller gaan en je voor je het weet wordt ingehaald door een ontwikkeling die een weak signal leek, ver weg aan de horizon.

Unieke werkwijze De toekomstbeelden ontstaan niet alleen door desk research maar vooral door het bijeenbrengen van honderden stakeholders, experts en creatieve geesten. Jongeren spelen daarbij ook een steeds grotere rol, zowel op bestuurlijk als op projectniveau. De unieke werkwijze van STT helpt overheden, bedrijven, wetenschappers en burgers over de grenzen heen hun horizon te verbreden en toekomstgericht te denken. De deelnemers aan verkenningen helpen we om ‘out of the box’ te denken en de huidige uitgangspunten te verlaten, zonder kokerdenken. Via onze methode van 'kennisfusie' tussen betrokkenen komt men gezamenlijk tot nieuwe inzichten en ideeën. De vrije ruimte die wij creëren vanuit een zo verre blik op de horizon maakt dat actuele invloeden en schuttersputjes vervallen en bereidheid ontstaat tot samenwerking tussen bedrijven, overheid, onderzoeksorganisaties en andere partners, op een manier die vanuit het hier en nu niet mogelijk is. STT zal in de komende jaren voor het raadplegen van grotere groepen mensen meer van nieuwe instrumenten voor crowd sourcing gebruikmaken. Concept STT-werkprogramma 2016

versie 21 januari

18

Verankering Door de participatieve benadering en de betrokkenheid van veel personen en organisaties wordt tijdens de rit al de basis voor de verankering en de vervolgactiviteiten gelegd. Het kan gaan om onderzoeksprogramma's, maar ook de realisering van instituties die kunnen bijdragen aan systeemsprongen in de richting van bepaalde toekomstbeelden, onderzoeksprogramma's of curriculumontwikkeling. Daar heeft STT al mooie resultaten mee behaald in de afgelopen decennia. Een boek met de resultaten van een verkenning is slechts de neerslag van al het werk. Vanuit de toekomstbeelden die uit de verkenningen ontstaan, wordt bezien welke aanknopingspunten er zijn voor (systeem)innovatie, beleid, onderwijs en investeringen in onderzoek. Het draagvlak voor veranderingen ontstaat al tijdens de verkenning door de betrokkenheid van een veelheid aan stakeholders. Door het brede bestuur wordt dat draagvlak nog versterkt. De wisselwerking tussen technologie en samenleving is een wezenlijk element, dat ook van belang is voor duurzaamheid. Maar vanuit de toekomstbeelden is er ook input voor risk assessment en risk management door bijvoorbeeld bedrijven; is een organisatie al ‘future ready’?

Rolling agenda en Horizonscan Op basis van een raadpleging van bestuursleden en discussie in het AB, stelt het bestuur jaarlijks de thema’s voor de rolling verkenningenagenda vast en bepaalt welke thema’s voor de korte termijn aan de orde zijn voor een nieuwe grote STT-verkenning of een quick scan, een voorverkenning om te zien of een grotere verkenning nodig is. De AB-discussie over de thema’s wordt allereerst gevoed vanuit de STT Horizonscan 2050, een zeer brede domeinoverstijgende meta verkenning met een scope van meer dan 40 jaar, die weak en strong signals en seeds of change verkent en hun invloed op grand challenges. STT werkt daarbij samen in internationaal verband. Deze exercitie wordt elke drie jaar herhaald. Het gehele STT-bestuur is actief betrokken bij deze exercitie die de ruggengraat is van STT. Verder is bij de discussie in het AB aan de orde of ‘oude’ STT-verkenningen in het licht van de uit de Horizonscan gebleken technologische en maatschappelijke toekomstvisies toe zijn aan een ‘revisited’ actie. En tot slot kunnen ook AB-leden en sponsors zelf thema’s voor de discussie over de rolling agenda aandragen. De Horizonscan voedt behalve de verkenningenagenda ook innovatieagenda’s, onderzoekagenda’s en (methodiekontwikkeling voor) exercities m.b.t. risk assessment en risk management. STT heeft meer dan 80 verkenningen uitgevoerd. In de afgelopen paar jaar waren dat:  STT Horizonscan 2050  Toekomst van de zorgtechnologie  De toekomst van technologie in de agrifoodsector  ICT en Fraude  Het vervoer van morgen begint vandaag (superintelligentie in vervoer van de toekomst)  Toekomst van social media (Samen Slimmer)  Serious Gaming Voor 2015-16 zijn de volgende nieuwe thema’s geagendeerd:  Big data: is in 2015 gestart. Afronding najaar 2016.  De mens van 2050 (inclusief robotica en arbeid) gestart in juli 2015  Toekomst van energie: start 1 jan. 2016  Toekomst van Oceanen; gestart in 2015, afronding voorjaar 2016)  National Future Monitor (follow up Horizonscan 2050); start in 2016. Daarnaast vinden onderzoeken plaats i.h.k.v. de STT Academy.


versie 21 januari

19

Speciale projecten ST is een aantal nieuwe activiteiten gestart Jeugd Een van de doelstellingen is, zoals gezegd, ook de jeugd future minded te maken. Daartoe worden vanuit de verkenningen initiatieven ontplooid. Op de STT-site is een aparte projectpagina voor de jeugd ingevoegd. Onder de noemer ‘Proef de Toekomst’ wordt ingezet op het uitvoeren van dit soort activiteiten voor de jeugd tijdens speciale gelegenheden (waar kinderen lekker aan de slag gaan en hun ouders ondertussen iets meer over STT en toekomst verkennen te weten komen). De nacht van de toekomst De nacht van de toekomst is een avond/nacht met sciencefictionfilms en discussies over de toekomst. Van belang voor STT is dat science fiction een correlatie blijkt te hebben met innovatie. Het wordt in verkenningsland gebruikt als instrument voor het creëren van toekomstbeelden. De bedoeling is dat De nacht van de toekomst een jaarlijks terugkerend evenement wordt, mogelijk georganiseerd door Young STT. In 2016 wordt het evenement gekoppeld aan de verkenning over De mens van 2050, omdat sciencefiction als instrument in die verkenning een belangrijke rol speelt.

STT Academy De naam STT Academy wordt gebruikt voor STT als kennis- en expertisecentrum dat een ontmoetings- en ontwikkelplaats t.b.v. onderzoek, bedrijfsleven en maatschappij vormt. De Academy ondersteunt en versterkt de verkenningen en het onderzoek m.b.t. methodiekontwikkeling van toekomstonderzoek, toekomstverkenningen en innovatie, futurologie en gedrag. STT verstrekt vanuit een samenwerkingsverband met betrokken universiteiten in dit kader ook stipendia aan een aantal STT-hoogleraren en research fellows die bijdragen aan de STTdoelstellingen. Zij begeleiden projectleiders, dragen bij aan leergangen t.b.v. bijv. STT-bestuursleden en andere stakeholders. Zij kunnen ook stagiaires (bachelors en masters) coachen die meedraaien in STT-verkenningen en die zelf i.h.k.v. de verkenningen publicaties kunnen leveren. In het kader van de Academy is recent een bachelor thesis afgerond over Horizonscan 2050 en de toekomst van de topsectoren. Het doel is ook om de samenwerking tussen wetenschap en andere partijen in de verkenningen te versterken. Onderwerpen zijn bijvoorbeeld: methodiek van verkennen; toekomstverkenningen en innovatie; risk assessment; en human factors. Er worden vanuit de expertise van de Academy PAO-cursussen en masterclasses georganiseerd voor young high potentials uit de organisaties van bestuursleden, maar ook voor andere stakeholders. Young high potentials krijgen extra aandacht. Zij worden ook op bestuursniveau bij STT betrokken. Studenten worden via de Academy ook ingezet bij de verkenningen. In 2015 is Young STT opgericht. Binnen de Academy speelt het Netwerk Toekomstverkenningen (NTV), met ca. 100 leden onder de koepel van STT ook een belangrijke rol. STT beheert ook een nationale verkenningendatabase Toekomstverkenningen Online.

Functie AB en opbrengst voor leden Het Algemeen Bestuur van STT vergadert 2 x per jaar ’s avonds. Daarnaast wordt er halverwege het jaar nog een STT-diner-pensant georganiseerd voor de leden, de sponsors en STT-hoogleraren. In de AB-vergaderingen worden actuele thema’s via lezingen gepresenteerd, bedrijfsvisies van AB-leden getoond alsmede presentaties van projectleiders of STT-hoogleraren. De vergaderingen hebben de vorm van workshops. Rond de toekomstverkenningen worden speciale verdiepingssessies georganiseerd waaraan AB-leden dan wel strategen of experts namens de leden of sponsors kunnen deelnemen. De leden worden ook intensief betrokken bij het nieuwe, eerder genoemde project, de periodieke brede Horizonscan die input levert voor de rolling agenda waarover eenmaal per jaar uitgebreid wordt gesproken in het AB en waarvoor leden ook zelf thema’s voor discussie kunnen aandragen. Voor bestuursleden of strategen uit de deelnemende bedrijven en organisaties organiseert STT cursussen, masterclasses en PAO-leergangen. Het kan gaan om thema's uit de verkenningen, maar ook om methodiek van verkennen en toekomstonderzoek, risk assessment (omgaan met onzekerheid) en innovatie.


versie 21 januari

20

Het AB-lid kan ook deelnemen aan aparte lezingen over actuele thema’s en kan daarvoor ook suggesties doen. De bijeenkomsten van het NTV zijn gratis toegankelijk voor AB-leden. Vanzelfsprekend zijn ook alle STT-publicaties gratis beschikbaar voor de leden.

De waarde van STT STT heeft een unieke positie in Nederland opgebouwd. Allereerst door de in de afgelopen 46 jaar opgebouwde inhoudelijke en methodologische expertise op het gebied van domeinoverstijgende, interdisciplinaire lange termijn toekomstverkenningen. De expertise en de body of knowledge uit de meer dan 80 toekomstverkenningen blijft voor de stichting toegankelijk en kan gebruikt worden als input voor nieuwe verkenningen. De stichting kan daarbij een beroep doen op het enorme netwerk van de bij eerdere en nieuwe verkenningen betrokken stakeholders, experts, (voormalige) bestuursleden en de (ex-)projectleiders, en ook het Netwerk Toekomstverkenningen (NTV). Nieuwe expertise wordt ook geleverd via de academische tak van STT met hoogleraren, research fellows en student-stagiairs. Daarmee wordt de basis versterkt voor methodologisch goede toekomstverkenningen en de analyse van voor de verkenningen belangrijke doorsnijdende materie, zoals de human factors, ICT en governance en het omgaan met onzekerheden. STT kan bogen op een grote impact van de verkenningen uit de afgelopen 46 jaar, leidend tot innovatieprojecten, onderzoeksprojecten, nationale netwerken en voeding van onderwijscurricula. Het brede bestuur van topmensen uit bedrijfsleven, wetenschap, maatschappij en overheid draagt daaraan bij. De kracht van STT zit ook met name in het continuüm van de samenhangende en elkaar versterkende gremia en activiteiten in de STT-Academy, de vanuit hun verkenningen samenwerkende projectleiders, het bestuur, en de vele stakeholders en hoogleraren. Dat geheel leidt tot een unieke meerwaarde, waarvan ook deelnemende bestuursleden en stakeholders kunnen profiteren. Meer informatie is ook via www.stt.nl te verkrijgen of via [email protected].

Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT) tel. 070-3029830 E-mail: [email protected] Bezoekadres: Prinsessegracht 23, 2514 AP Den Haag Postadres: Postbus 30424, 2500 GK Den Haag Site: www.stt.nl


versie 21 januari

21

Bijlage 2 – Samenstelling bestuur STT Ir. R. Willems, voorzitter

Voormalig President-directeur Shell Nederland

Ir. C.C.J. Vincent MBA, vicevoorzitter

Managing partner PwC Consulting Indonesia, COO PwC South East Asia Consulting

Mevr. dr. ir. N. Buitelaar MBA, secretaris

Chief Business Officer, BiosanaPharma

Ir. J.H.J. Mengelers, penningmeester

Voorzitter College van Bestuur TU Eindhoven

Drs. M.E. Remerie, lid DB

Voormalig directeur Business Development Siemens Nederland

Prof. dr. E.H.L. Aarts

Rector Magnificus Tilburg University

Drs. ir. J. van den Arend Schmidt

CEO Capgemini Consulting Nederland

Dr. C. de Boer

Directeur Technologiestichting STW

H. Blokhuis

CTO & Director for Collaboration & Video, Cisco

Drs. A.C.J. van den Boom

Directeur Interpolis

Jhr. ing. M. Boreel

CTO Sogeti Group

Dr. K.H. Chang

Voormalig Algemeen Directeur Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW)

Drs. Ch. Evers

Lid Raad van Bestuur en CFO Atrium Orbis Medisch Centrum en Zorgconcern

Ir. J.P. Fontijne MBA

Executive Vice President Power TIC, DNV GL - Energy

Ir. B.C. Fortuyn

Lid Raad van Bestuur van Siemens Nederland NV

Drs. J.H. de Groene

Algemeen Directeur Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek(NWO)

Dr. B. ter Haar (waarnemer)

Directeur-generaal Participatie en Inkomenswaarborg, ministerie van SZW

Drs. F.P.U. Haffmans

Head of Corporate Coverage Benelux, Country Executive Bank of America Merrill Lynch The Netherlands

Dr. M. van den Hauten (waarnemer)

Plv. directeur Onderzoek en Wetenschapsbeleid, ministerie van OCW

Drs. J.H.D. van Hemsbergen

Voorzitter van de hoofddirectie VvAA Groep B.V.

Dr. C.A.M. Hermans

Wnd. Hoofd Centrale Eenheid Strategie, ministerie V&J

F. Herrebout

Senior Strategy Manager T-Mobile

Drs. A.J. van den Hoogen

Director R&D Products and Applications, Tata Steel Research, Development & Technology

Dr. H. van Houten

Executive Vice President, Philips Research

Ir. E.H.M. Hoving

CTO KPN Group

Dr. T. Jongsma

Directeur Stichting Public Private Partnership Institute for Sustainable Process Technology (ISPT)

Mevr. dr. M.J. Jonkman

Corporate director R&D Koninklijke FrieslandCampina

Prof. dr. ir. J.T.F. Keurentjes

CSO, lid Raad van Bestuur TNO

Ir. P.A.O.G. Korting

CEO Executive Board ECN

Ir. G.A. Kroon

Algemeen directeur ARCADIS Nederland

Dr. B. Leeftink (waarnemer)

Directeur-generaal Bedrijfsleven en Innovatie, Ministerie van Economische Zaken

Mevr. drs. E.P.J. Lemkes-Straver

Algemeen Directeur ZLTO

Mevr. ir. M. van Lier Lels

Lid Raad van Commissarissen Reed Elsevier, Imtech en Eneco; diverse bestuursfuncties

Mevr. drs. M. Mettes

Directeur Innovatie RWE/Essent

Ir. P.C. Molengraaf MBA

Voorzitter Raad van Bestuur Alliander

P.W. Mollema MSc

Director Environmental Management, Port of Rotterdam Authority

Mevr. prof. mr. A. Oskamp

Rector magnificus van de Open Universiteit

Ing. M.C.J. van Pernis

President KIVI

Ir. P. van Riel

CEO Fugro

Ir. P.W.F. Rutten MBA

Partner McKinsey and Company

Mevr. drs. J.H. Scholten

Directeur VSNU

Ir. Y. Sebregts

Executive Vice President Innovation, R&D, CTO Projects & Technology Royal Dutch Shell


versie 21 januari

22

Drs. ing. G.E.A. Smit

CTO IBM Benelux, IBM Distinguished Engineer

F. E. Smith

Director Public Affairs, ANWB

Ir. M.T.J.H. Smits

Algemeen directeur Deltares

Prof. dr. ir. M. Steinbuch

Hoogleraar Automotive Technology, TU Eindhoven

Mevr. dr. V.C.M. Timmerhuis

Algemeen Secretaris Sociaal-Economische Raad (SER)

Ir. H. Timmerman

CTO EMC Nederland

Dr. J.M.A. Verbakel

Vice President Global R&D Operations Unilever

Prof. dr. M. Verkerk

Bestuurslid VitaValley, Bijzonder hoogleraar Christelijke Wijsbegeerte TU/e

Mevr. prof. dr. ir. M.P.C. Weijnen

Hoogleraar TU Delft, faculteit Techniek, Bestuur en Management, lid WRR

Mevr. mr. J.S. van der Woude

Company Secretary and Legal Director Continental Europe, Reed Elsevier NV

Dr. M. Wubbolts

CTO Royal DSM

Drs. R. Zandbergen

CEO USG People

Prof. dr. A.N. van der Zande

Directeur-Generaal Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)

Adviserende leden uit de STT-Academy STT hoogleraren Prof.dr.ir. M.F.W.H.A. Janssen

TU Delft: ICT en Governance

Prof.dr.ir. V.A.W.J. Marchau

Radboud Universiteit: onzekerheid en adaptiviteit van maatschappelijke systemen

Mevr. prof. dr. M.H. Martens

Universiteit Twente: Intelligent Transport Systems (ITS) en Human Factors

Prof.dr.ir. T. de Vries

Universiteit Twente: ICT en gezondheidszorg, ICT en fraude, data-analytics

Research fellow Dr. P. van der Duin

TU Delft: methodiek van verkenningen en innovatie; Lector Futures Research & Trendwatching bij Fontys Academy for Creative Industries

Drs. V. van Rij

UvA, Unesco, foresight, Horizonscannning

Directeur bureau

Drs. P. Morin

STT-projectleiders zijn waarnemer in het AB.

www.stt.nl Tel. (070) 3029830 E: [email protected] Bezoekadres: Prinsessegracht 23, 2514 AP Den Haag Postadres: Postbus 30424, 2500 GK Den Haag


versie 21 januari

23

Bijlage 3 – Leden Young STT Naam

Bedrijf

Annelinde Veen

Siemens

Daniel Mourad

Min. OCW

Deben Lamon

T-Mobile

Dhoya Snijders

STT

Dolf Noordman

IBM

Emmanuel van Ruitenbeek

Alliander

Frank Wartena

Philips

Hanneke Drewes

RIVM

Johanna de Groot

VSNU

Julien Spliet

McKinsey

Mahsa Motegh

Shell

Maira de Vreede

FrieslandCampina

Marnix van de Weijer

KPMG

Marten Nijhof

TNO

Martijn Verwegen

NWO

Michael van der Schoot

ZLTO

Narjiss Hamdi

Cisco

Nick Kruijsen

Min. EZ

Nino Bellengé

VitaValley

Pascal Spelier

Capgemini

Pieter van Hout

ZLTO

Regina Luttge

TUE

Roel Glasbeek

min SZW

Ruby Harteman

Mobile Doctors

Sandra Oudejans

STW

Sebastiaan van der Veer

ANWB

Simon Stunnenberg

USG People

Soledad van Eijk

ECN

Somayeh Djafari

OU

Stef de Jong

Siemens

Stéphanie IJff

Deltares

Susanne Bach

Essent


versie 21 januari

24

Bijlage 4 – Leden stuurgroep Leden stuurgroep verkenning Big Data: Mevr. Somayeh Djafari

Open Universiteit

Prof. dr. Valerie Frissen

EUR, directeur SIDN Fonds

Drs Fred Herrebout

Senior manager T-Mobile Netherlands BV

Mr Maarten Hillenaar

o.a. PBLQ, Smart City Lead, Visions Connected

Prof. dr. Geert-Jan Houben

hoogleraar big data TU Delft/TUE

Prof. dr. Ir. Marijn Janssen

TU Delft, STT hoogleraar

Prof. dr Jos Keurentjes

TUE, directeur TNO, lid AB STT

Ir. Marike van Lier Lels

o.a. lid Raard Leefomgeving en Infra, commissaris Eneco en Reed Elsevier

Drs. Steven Luitjens

Ministerie BZK

Drs. Pierre Morin

Directeur STT

Drs. Max Remerie

Lid DB van STT

Dhr Jan Roggeveen, BSc

Cisco Systems

Ir. Gerard Smit

CTO IBM BeNeLux

Ir. Hans Timmerman

CTO EMC

Drs. Eric van Tol

Directeur Expertisecentrum Big Data Fontys hogeschool

Prof. dr. Maarten Verkerk

UT, directeur Vitavalley

Prof. dr. Willem Vermeend

Open Universiteit, hoogleraar MSM

Prof. dr. Arre Zuurmond

Ombudsman Gemeente Amsterdam

Stuurgroep verkenning de Mens van 2050 Bram Hendriks

Netwerkstad Twente

Carine van Oosteren

SER

Jeroen Graus

SKVR/ Cultuurschool Den Haag

Hans Peter Benschop

Trendbureau Overijssel

Henk Sips

TU Delft

Jettie Hoonhout Maarten Steinbuch

TU Eindhoven

Maarten Verkerk

VitaValley/ Universiteit Maastricht

Mahsa Motegh

Shell

Marieke Martens

TNO/ Universiteit Twente

Olf de Bruin

Illustrator

Pierre Morin

STT

Ruby Harteman

Mobile Doctors


versie 21 januari

25

Bijlage 5 – STT-publicaties STT 83: In voorbereiding: Een oceaan vol mogelijkheden. Verschijnt voorjaar 2016 Redactie Stéphanie IJff, Marie-Pauline van Voorst tot Voorst STT 82: Beter? Toekomstbeelden van technologie in de zorg Ellen Willemse, 2015 e STT 81: 2 druk. Van Autonome robots tot zilte aardappels; toekomstverkenning naar de invloed van technologische ontwikkelingen op de agri- en foodsector tot 2050 Auteur e STT quick scan: Fraude loont nog steeds; 2 herziene editie Auteur STT 80: Horizonscan 2050 Redactie Jacintha Scheerder, Rene Hoogerwerf en Silke de Wilde, 2014 STT 79: Aspirine op je brood; convergentie voeding en geneesmiddelen Ellen Willemse, 2013 STT 78: Het vervoer van morgen begint vandaag; de toekomst van superintelligent vervoer in de maatschappij Marie-Pauline van Voorst tot Voorst, Rene Hoogerwerf, 2013 STT quick scan: Fraude loont e Alex van Geldrop, Theo de Vries, 2012. 2 editie 2015 STT 77: Samen slimmer. Hoe de ‘wisdom of crowds’ onze samenleving zal veranderen Maurits Kreijveld en 25 coauteurs, 2012. Tweede druk via Vakmedianet 2014 STT 76: Serious Gaming: Vergezichten op de mogelijkheden (serie van 3 publicaties) Jacco van Uden, 2011 STT-NTV: De voorstelbare toekomst: praktijken van toekomstverkenning bij bedrijven, gemeenten en transitienetwerken. Redactie Paul Rademaker, Erik van de Linde, Cock Hazeu, STT 2011 STT 75: Future of Technology in Africa Jasper Grosskurth, 2010 STT Quick Scan: Robotica, onderwijs en arbeid Erik van de Linde, 2010 STT 74: Bargaining Norms – Arguing Standards Redactie: Judith Schueler, Andreas Fickers, Anique Hommels, 2008 STT 73: Brain Visions: how the brain sciences could change the way we eat, communicate, learn and judge Redactie: Ira van Keulen, 2008 Idem: Nederlandstalige samenvatting: Beelden van het Brein; vergezichten en toepassingen va hersenwetenschappen binnen voeding, mens-machine interfaces, onderwijs en justitie Red. Ira van Keulen, 2012 STT 72: Deus et Machina. De verwevenheid van technologie en religie Redactie: Michiel D.J. van Well, 2008 STT 71: Converging Technologies: Innovation patterns and impacts on society Edited by Maurits Doorn, 2006 STT 70: Genomics 2030: Part of Everyday Life Edited by Mark de Graef, 2005 STT 69: Techniek als menselijk ontwerp; nieuwe opleidings- en loopbaanroutes voor jongeren Redactie: dr.ir. Remke M. Bras-Klapwijk, 2005 STT 68: Beter bouwen en bewonen. Een praktijkgerichte toekomstverkenning Redactie: drs. Michiel D.J. van Well, 2004 STT 67: Zee in zicht, zilte waarden duurzaam benut Redactie: dr. Esther Luiten, 2004 De eindeloze ether; mobiel breedbandinternet en de toekomst van de omroep Frank Biesboer, Herbert Blankesteijn, Christan Jongeneel, 2004 Concept STT-werkprogramma 2016

versie 21 januari

26

STT 66: Zorgtechnologie, kansen voor innovatie en gebruik Redactie: dr.ir. Jessika van Kammen, 2002 STT 65: Dealing with the data flood, mining data, text and multimedia Edited by Jeroen Meij, 2002 STT 64: Betrouwbaarheid van technische systemen, anticiperen op trends Redactie: dr. Mark R. de Graef, 2001


versie 21 januari

27

Bijlage 6 - Verankering Voorbeelden van verankering van resultaten van toekomstverkenningen in de afgelopen 10 jaar Verankering van resultaten van STT-verkenningen kan in veel vormen plaatsvinden. Bijvoorbeeld via presentaties die door projectleiders en directeur worden gehouden op verzoek van AB-leden en organisaties die niet aan STT verbonden zijn. Exposure in de gedrukte en online media, in de vorm van artikelen en interviews, was in 2014 al aanzienlijk. Doel is daarbij brede disseminatie van resultaten. Verankering van resultaten van verkenningen vindt ook plaats in visieontwikkeling van de overheid, onderzoeksprogramma’s, netwerken, instituten, enz. De stichting heeft op dat punt een lange staat van dienst. Hieronder een kleine selectie.  Zorgtechnologie: onder meer interactieve sessies bij Mediq, de RV&S, Hogeschool Utrecht – verpleegkundig specialisten, ZonMW en de VvAA, waarbij aanwezigen kennismaken met nieuwe technologie en prikkelende toekomstbeelden en erover in discussie gaan. Ook in 2016 zullen vergelijkbare sessies plaatsvinden (o.a. bij een conferentie voor studenten farmacie en bij Fonds Nuts Ohra). De slotconferentie van het project heeft geleid tot (versterking van) een aantal innovatie-intiatieven. Aan Samenwerkingsverband Cello in Leiden werd tijdens de jaarlijkse VVAA conferentie een innovatie award van VVAA, STT en Ksyos uitgereikt  Van autonome robots tot zilte aardappels (over de toekomst van technologie in de agridfoodsector): interactieve sessie bij ZLTO en bij het LEI (2x). Oprichting van een Nationaal Platform Agrifoodtech waarin de stuurgroepsleden van de verkenning samenwerken. Met subsidie van EZ een tweede druk van het boek t.b.v. brede gratis verspreiding onder stakeholders.  De mens van 2050: “Working in 2050”, an online challenge for the Shell Creative team, “HRM in 2050”, een workshop bij de Haagsche Hogeschool, International Business Management en “Relationships in 2050”, een samenwerkingsproject met de Haagse Hogeschool, Creative Design.  Horizonscan 2050 (2012-14): onder andere input voor visievorming bij AB-leden via presentaties, input voor de STT Winterschool, een leergang over omgaan met onzekerheid, TV-presentatie bij Niehe, vier pagina’s in NRC Next en 2 pagina’s in NRC en De Morgen. De Horizonscan wordt mede gebruikt voor voeding van de rolling verkenningenagenda.  Het vervoer van morgen begint vandaag (2012-13): voorbeelden: op basis van het eindrapport van de verkenning is een casus mobiliteit als bijlage bij het AWT-advies Waarde Creëren uit maatschappelijke uitdagingen over de topsectoren opgenomen. Het advies is in 2014 aan regering en Tweede Kamer gestuurd. Aanbeveling over pilots is door het Minister van IenM overgenomen. Er is sinds de slotconferentie een veelheid aan uitnodigingen voor lezingen in den lande ontvangen. Veel publiciteit in gedrukte media.  Convergentie Voeding en geneesmiddelen (2013-14): eindrapport vormt input voor aanpassing van curriculum bij hogeschool Vilentum waar projectleider als docent optreedt. Organisatie van workshops voor jongeren en ludieke acties voor volwassenen. Deze activiteiten zijn ook in 2015 voortgezet (o.a. tijdens de kinderboekenweek in museum Meermanno en de Stadsschouwburg Nijmegen).  Fraude loont: quick scan over ICT en fraude, 2012. Heeft in 2013-14 geleid tot een nationaal samenwerkingsplatform en de instelling van een onderzoeksinstituut bij de Universiteit Twente (National Fraud Initiative) . Tweede, herziene editie van het rapport onder de titel ‘Fraude loont, nog steeds’ verscheen begin 2015 tijdens topconferentie in aanwezigheid van de minister van VenJ.  Wisdom of the Crowd (2011-12): eindrapport genomineerd voor Managementboek van het jaar 2013 (top 5). Tweede druk van het boek is via de uitgever Vakmedianet gepubliceerd. Veelheid aan lezingen door ex-projectleider. Gebruik van de inhoud van het boek als lesmateriaal in het hoger onderwijs. Concept STT-werkprogramma 2016

versie 21 januari

28







   

   



Robotica, Educatie en Arbeid (2009): vormde de aanzet voor het strategisch plan van RoboNed, een samenwerkingsverband van bedrijven en instellingen die actief zijn in de robotica. STT is lid van het bestuur (RoboNed ontstond uit de Horizonscan 2007). Beelden van het Brein (Brain Visons, 2008): o.a. basis voor een vijfjaars NWO-onderzoeksprogramma (maatschappelijk verantwoord innoveren); input voor Deltaplan-Bètatechniek; bijdrage totstandkoming van het Europese project Equal dat onder de naam De Glazen Muur door de ministeries van SZW en OCW werd uitgevoerd en in 2007 werd afgesloten; samenwerkingsverbanden tussen industrie (Unilever, Friesland Foods, Thieme Meulenhoff) en wetenschap; initiatie van Breinhuis Nederland (i.e. permanente expositie, belevings- en activiteitencentrum over de hersenen). Toekomst van Infrastructurele Netwerken in Europa (Bargaining Norms, Arguing Standards, 2008): onder andere een permanent magazine, de oprichting van een normalisatiecentrum, en de kennisagenda voor de Stichting Next Generation Infrastructures. Techniek en Religie (Deus et Machina), 2008: realisatie van een NWO thematisch onderzoeksprogramma Religie en Technologie, Centrum voor Technologie en Religie bij de Universiteit Twente. Converging Technologies (2006): twee smart mix projecten; input voor een Rijksbrede Verkenning. Genomics, part of everyday life (2005): input tweede fase van Regieorgaan Genomics. Jongeren en Techniek nieuwe opleidings- en loopbaanroutes voor jongeren (rapport: Techniek als menselijk ontwerp, 2005): input voor Deltaplan Bètatechniek, bijdrage totstandkoming EU project; input Deltaplan; STT-lustrummanifestatie in het teken van Jongeren en Techniek met bedrijfsleven en schooljeugd. Hieruit is een aantal ideeën gerealiseerd met IBM en AKZO Nobel. Bijdrage totstandkoming van het Europese project Equal dat onder de naam van De Glazen Muur door de ministeries van SZW en OCW werd uitgevoerd en in 2007 werd afgesloten. Ocean Farming (Zee in zicht, 2004): ideeën die o.a. werden gerealiseerd: Sea Wing, Aquaproductieparken, herontwerp Afsluitdijk en IJsselmeer Friese zijde. Dealing with the dataflood; mining data, text and multimedia ( 2002): eindrapport gebruikt als lesmateriaal aan de UT en de UU. Betrouwbaarheid van technische systemen (2001): het eindrapport werd verplichte literatuur bij de studie Techniek en Management van de TU Eindhoven. Stroomversnelling; de volgende elektrische innovatiegolf (1999): het project heeft geleid tot de oprichting van het Innovatiegerichte Onderzoekprogramma (IOP EMVT) door het ministerie van EZ. Dit IOP loopt nog steeds onder AgentschapNL. Nanotechnology (1998): oprichting NanoNed (Nu NanoNext) door leden van de stuurgroep van de studie; het project leidde o.a. tot de oprichting van een MSC+ bij de Universiteit Groningen en MESA+ bij de Universiteit Twente.


versie 21 januari

STT-werkprogramma 2016

Recommend Documents