‘Strenger keuren’
Invloed van niet-medische belangen op het schatten van belastbaarheid door verzekeringsartsen bij UWV. Een vergelijkende studie over garanties voor onafhankelijk professioneel taxeren.
G.K. Hebly Onderzoekverslag voor de beroepsopleiding tot verzekeringsarts aan de Netherlands School of Public and Occupational Health Opleider: Drs. H. Duin Augustus 2006
2 SAMENVATTING 28 interviews belichten factoren die pressie uitoefenen op artsen die keuren voor UWV. Het onderzoek vergelijkt 20 verzekeringsartsen met 8 beroepsbeoefenaren die, evenals verzekeringsartsen, beroepsmatig schatten en te maken hebben met collectieve en individuele belangen. Rechters, accountants en taxateurs schatten of beoordelen geleden schades, boekwaarden, de waarde van grond, executiewaarden van panden, bedrijfsinventarissen, etc. Verzekeringsartsen schatten en beoordelen belastbaarheid van patiënten. Aan de orde komen emotionele beïnvloeding, dreiging, belangenverstrengeling, honorering, taxatiemethodiek, rapportageprotocollen, bewijslast, werkgever, opdrachtgever, productieverwachtingen, toezichthouders, beroepsprocedures en onderlinge toetsing. De interviewde artsen ervaren druk van zowel patiëntenbelangen als van collectieve belangen. De claimende patiënt kan het de verzekeringsarts lastig maken, maar ook UWV. De werkgever stelt zich naar de keuringsartsen op als partij voor collectieve niet-medische belangen en heeft een veelvoudige invloed op de schattingspraktijk. UWV is monopolist, beheert faciliteiten, bepaalt de tijd voor een keuring en benoemt functionarissen, commissies en adviseurs voor beleid en regelgeving, ontwikkeling van rapportageprotocollen, richtlijnen over diagnosen, geeft aanwijzingen voor de schattingsmethodiek, stuurt hierop en controleert de artsen meer dan werkgevers of opdrachtgevers bij de andere beroepen. Om objectiviteit beter te garanderen en de schijn van partijdig keuren weg te nemen, worden diverse aanbevelingen gedaan voor een onafhankelijker functioneren van de keuringsarts.
3 Inhoudsopgave
pagina
Inleiding
4
1. Vooronderzoek 1.1 verzekeringsgeneeskunde 1.2 rechtelijke macht 1.3 accountancy 1.4 makelaars en taxateur vastgoed 1.5 taxateurs landelijk vastgoed, grondverwerving 1.6 taxateurs roerende zaken, boedels en machinerieën
6 6 7 8 8 9 9
2. Verantwoording 2.1 Methode 2.2 Motief van de onderzoeker 2.3 Relevantie 2.4 Representativiteit 2.5 Proefinterviews
11 11 12 12 12 13
3. Vraaggesprekken I 3.1 Bestuursrechter 3.2 Kantonrechter 3.3 Register Accountant NIVRA 3.4 Administratief Adviesconsulent (AA-accountant) 3.5 Makelaar en taxateur Vastgoed 3.6 Makelaar en taxateur grond en percelen 3.7 Taxateur bedrijfsboedels en machinerieën (roerende zaken)
14 14 15 16 17 18 19 20
4. Vraaggesprekken II Verzekeringsartsen 4.1 Beïnvloeding door niet-medische belangen 4.2 De invloed van de keuringsmethodiek 4.3 De invloed van het claimbeoordeling en borging systeem (cbbs) 4.4 De invloed van sturing en instructie op het schatten van belastbaarheid 4.5 De invloed van toezicht en commentaar op het schatten van belastbaarheid 4.6 De invloed van klachten en bezwaarzaken op het schatten van belastbaarheid 4.7 De invloed van productieverwachtingen op het schatten van belastbaarheid 4.8 Garanties voor een onafhankelijke schatting door - Financiële afscherming - Bescherming tegen geweld en dreiging met geweld - Emotionele distantie - Schattingonafhankelijke bewijslast
21 21 21 22 22 24 26 27 28
5. 5.1 5.2 5.3 5.4
Resultaten Het schatten bij rechters, accountants en taxateurs Het schatten bij verzekeringsartsen De vergelijking Antwoord op onderzoeksvragen
29 29 30 31 34
6. 6.1 6.2 6.3
Discussie en aanbevelingen Discussie Aanbevelingen Enkele instanties apart belicht
35 35 36 37
7. Literatuuropgave en bijlagen met internetkoppelingen
38
4
INLEIDING In 1999 verscheen het rapport ‘In de spreekkamer
zal de arts in staat moeten stellen zijn conditie vast
van de verzekeringsarts’ van het College van
te stellen. De patiënt kiest de arts niet zelf, waardoor
Toezicht voor de Sociale Verzekeringen. Het
het vertrouwen zal moeten berusten op garanties
rapport(23) wekte de indruk dat keuringsartsen de
voor deskundigheid, beroepsgeheim en objectiviteit.
ruimte hadden om te sturen op de uitkomst van
Wanneer één van deze drie ontbreekt, ontstaat een
een WAO keuring. De arts kon er zogezegd een
vertrouwensbreuk, die keuringen zal bemoeilijken
volledige
het
en de validiteit en rechtmatigheid van keuringen zal
tegenovergestelde. Sindsdien is er voor de
aantasten. Het onderzoek richt zich op één
verzekeringsartsen
vertrouwensaspect, de medische objectiviteit.
uitkering
van veel
maken
veranderd
of door
de
stelselherziening, maar ook arbeidsrechtelijk en praktisch.
UWV
Wet
Hoe graag men de verzekeringsarts ook als
verbetering Poortwachter werd ingevoerd, de
onbeïnvloedbare, onafhankelijke en onpartijdige
Minister kwam met Het Schattingsbesluit en
deskundige zou willen zien, is het zeer de vraag of
diverse wijzigingen en aanvullingen daarop. De
alleen de medische conditie van de patiënt invloed
herkeuringsoperatie (vanaf 2004) hanteert nieuwe
heeft op de schatting. Voor het onderscheid tussen
criteria, maakt onderscheid tussen harde en
medische belangen en niet-medische belangen kan
zachte diagnosen en gelast extra keuringen als er
worden verwezen naar lid 2a van artikel 1 Wet BIG,
sprake
beperkingen.
waar een rechtstreeks verband met de gezondheid
Ondertussen is de verzekeringsarts gaan werken
van de patiënt wordt vereist om te kunnen spreken
met een geautomatiseerd systeem.
van geneeskunst. Aan de artsen kan worden
Bij veranderingen zijn belangen in het geding. Dit
gevraagd of zij structureel druk ervaren en of het
onderzoek wil inzichtelijk maken in hoeverre
daarbij gaat om niet-medische belangen. Naar
keuringsartsen bij het schatten van belastbaarheid
analogie van het rapport in 1999, kan worden
druk ondervinden van die belangen.
gevraagd naar de ruimte die zij hebben bij schatten.
is
van
werd
gevormd,
omvattende
de
Bovendien kan verzekeringsgeneeskunde worden De keuringsarts schat wat lichaam en geest
vergeleken met andere beroepen, waar schatten deel
aankunnen in een arbeidssituatie. Dat is een
uitmaakt van de dagelijkse praktijk. Het beste
medische handeling, omdat arbeid, evenals het
vergelijk
gebruik van medicijnen, het ondergaan van een
Nederlandse samenleving objectiviteit vraagt ten
operatie
aanzien van collectieve en individuele belangen. Het
of
een
diagnostische
handeling
gezondheidsgevolgen kan hebben.(28) De patiënt
is
met
vakgebieden
onderzoek stelt daarom drie vragen.
waarvan
de
5 De drie onderzoeksvragen zijn
Het onderzoek is vergelijkend. Daarom is gekozen voor interviews bij 20 keuringartsen en 8 andere
1. Staat het taxeren van belastbaarheid open
voor
subjectiviteit
en
beïnvloeding?
beroepsbeoefenaren. Hoofdstuk 1 is een oriëntatie. Het beschrijft de actuele werksfeer van de verzekeringsarts
en
die
van
de
8
andere
beroepbeoefenaren. De onderzoekmethode wordt 2. Van welke niet-medische belangen ervaren
verzekeringsartsen
uitgelegd en verantwoord in hoofdstuk 2. Het 3e
druk,
hoofdstuk beschrijft de vraaggesprekken die in de
wanneer zij de belastbaarheid van
eerste helft van 2005 plaatsvonden met 8 andere
patiënten taxeren?
beroepsbeoefenaren.
De
vraaggesprekken
met
verzekeringsartsen vonden plaats in de maanden 3. In
welke
zin
verschilt
de door
oktober en november en staan in hoofdstuk 4.
verzekeringsartsen ervaren druk van
De eerste paragraaf stelt het begrip beïnvloeding
andere
rechtstreeks aan de orde. De vijf daarop volgende
beroepsbeoefenaren
die
onpartijdig en onafhankelijk taxaties
paragrafen
verrichten
afzonderlijke aspecten. In de 7e paragraaf noemen
in
het
Nederlands
maatschappelijk bestel?
van
hoofdstuk
4
behandelen
de verzekeringsartsen de door hen ervaren garanties tegen financiële en emotionele betrokkenheid, fysieke dreiging en (onevenredige) bewijslast.
Het onderzoek is explorerend. Het gaat om druk die beroepsbeoefenaren ervaren en de factoren
Het vijfde hoofdstuk vat eerst resultaten samen van
die hen daartegen beschermen. De professionele
de gesprekken met andere beroepsbeoefenaren,
integriteit(15) van de geïnterviewden is geen
daarna die van de verzekeringsartsen. Een tabel
onderzoeksobject,
omstandigheid
vergelijkt de beroepen, waarna de onderzoekvragen
waaronder integriteit zich moet bewijzen. Anders
worden beantwoord. In het zesde hoofdstuk volgen
gezegd: Op welke wijze worden autonomie,
aanbevelingen voor objectiever keuren, aan het
onafhankelijkheid
onpartijdigheid
Christelijk Nationaal Vakverbond, de Inspectie
gegarandeerd, zodat objectiviteit niet uitsluitend
Gezondheidszorg, de Inspectie Werk en Inkomen,
berust
de belangenvereniging van UWV artsen, de
op
integriteit?
de
maar
de
en persoonlijke
professionele
professionele beroepsvereniging NVVG en UWV.
6 HOOFDSTUK 1 Vooronderzoek 1.1 Verzekeringsgeneeskunde De
verzekeringsarts
De verzekeringsarts rapporteert over beperkingen
heeft
bij
een
aan de arbeidsdeskundige op drie manieren (a, b en
arbeidsovereenkomst en staat ingeschreven in het
c). (a) De verzekeringsarts schrijft een rapport met
register voor Sociaal Geneeskundigen van de
daarin een beschouwing voor arbeidsdeskundig en
Koninklijke
tot
juridisch gebruik. De verzekeringsarts moet bij
bevordering van de Geneeskunde. Voor registratie
iedere patiënt eerst aantonen dat beperkingen
is een 4-jarige in-service opleiding vereist. UWV
voortvloeien uit ziekte. Wettelijk ligt dit vast in het
stelt artsen in staat deze opleiding extern te volgen.
Medisch Arbeid Ongeschiktheids Criterium(18). De
UWV erkent het Professioneel Statuut voor
onderbouwing voor die beschouwing blijft ten dele
verzekeringsgeneeskundigen(24).
medisch geheim. (b) De verzekeringsarts vult een
In UWV ressorteren verzekeringsartsen onder een
functiemogelijkhedenlijst (fml) in(22). Dat is een lijst
‘manager claim’
Die is verantwoordelijk voor
met arbeidsgerelateerde handelingen (bijvoorbeeld
de productie, de faciliteiten en de kwaliteit van het
reiken, onthouden, tocht verdragen of nachtdiensten
werk van de verzekeringsartsen(17). Voor medische
doen) De verzekeringsarts kiest telkens het voor de
aspecten wordt deze manager bijgestaan door een
patiënt net haalbare. Voor de items die de
staf verzekeringsarts. Deze stafarts is eveneens in
keuringsarts
loondienst en wordt door het management
normaalwaarde in, bijvoorbeeld dat de patiënt tocht
benoemd. Er is geen voordracht van de artsen.
en kou kan verdragen en 40 uren kan werken, met af
Stafartsen doen weinig of in het geheel geen
en toe wat overuren. De lijst wordt opgeslagen in
keuringen. UWV zet circa 60 stafartsen in.
een centrale databank, waar de arbeidskundige met
Nederlandse
(25).
UWV
Maatschappij
overslaat, vult
het
systeem
een
het sofi-nummer mee aan het werk kan. Stafartsen Nadat een keuringsarts zijn onderzoek heeft
kunnen nagaan hoe een verzekeringsarts keurt.
afgerond, schrijft deze een rapport over de
Kantoorresultaten worden ook gevolgd. Men
medische beperkingen van die patiënt en draagt dit
spreekt van ‘bench-marking’. Het informatiesysteem
over
De
heet CBBS, Claim Beoordeling en Borging Systeem.
arbeidsdeskundige stelt vast welk werk voor de
(c) De verzekeringsarts beantwoordt vragen van de
belanghebbende theoretisch nog uitvoerbaar is.
arbeidsdeskundige, wanneer het cbbs functies
Wat de gekeurde daarmee zou kunnen verdienen is
aangeeft, die de mogelijkheden van de patiënt in
de
(schijnbaar) geringe mate overschrijden. Kan die
aan
basis
een
voor
arbeidsongeschiktheid.
arbeidsdeskundige.
het
percentage
Naarmate
de
functie wel of niet?
verzekeringsarts meer en ernstiger beperkingen aangeeft, zal het voor de arbeidsdeskundige
De functie mogelijkhedenlijst moet volledig zijn,
moeilijker worden geschikte voorbeeldfuncties te
tenzij de verzekeringsarts de patiënt medisch niet in
‘duiden’. De kans op een (hogere) uitkering neemt
staat acht tot de meest elementaire vormen van
dan toe.
functioneren. Men spreekt van ‘geen duurzaam benutbare mogelijkheden’ (gdbm). Deze kwalificatie
7 leidt doorgaans tot het hoogste percentage
wanneer de twee keuringsartsen niet tot een vergelijk
arbeidsongeschiktheid
Het
kunnen komen. De verzekeringsgeneeskunde kent
arbeidsongeschiktheidswetten’
geen precedent voor een herkeuring op basis van
(AMvB) stelt criteria voor deze schatting vast. De
schatting en diagnose. Wel heeft UWV eerder een
verzekeringarts
intensivering gelast bij het keuren van vrouwen tot
‘Schattingsbesluit
(80-100%).
moet
argumenteren
dat
het
dagelijks functioneren van de patiënt daar alle tekenen
van
draagt.
Daarmee
heeft
35 jaar.
de
verzekeringsarts een bewijslast(16).
De gekeurde kan bezwaar maken tegen de schattingen van een verzekeringsarts, zodat een
In
de
bezwaarprocedure bij de afdeling Bezwaar van het
herkeuringsoperatie op grond van een nieuwe
betreffende UWV kantoor volgt. De artsen die
AMvB, het Gewijzigd Schattingsbesluit (aSB)(19
bezwaarzaken
20).
oktober
2004
begon
UWV
aan
en
behandelen,
de
Bezwaar
Aanvragen voor een WIA uitkering waren er in
Verzekeringsartsen (BVA), werken eveneens onder
2005 nog niet, omdat de wachttijd werd verlengd
toezicht van UWV staf. Wanneer een bezwaar
van één jaar bij de WAO, naar 2 jaar. 2005 was het
ongegrond wordt geacht, heeft de patiënt toegang
overgangsjaar.
tot de Beroepsprocedure bij de Bestuursrechter.
Met de aSB-herkeuring deed het begrip ‘zachte
Over de gevalsbehandeling in ruimere zin kan een
diagnose’ zijn intrede. De medische adviseur van
patiënt een klacht indienen bij UWV management.
UWV stelde een lijst op van vrijwel alle
Over het optreden van de verzekeringsarts kan ook
psychiatrische diagnosen, met uitzondering van
een klacht worden neergelegd bij het Medisch
schizofrenie.
Tuchtcollege.
Ook
het
chronische
vermoeidheidsyndroom, fibromyalgie en ME staan in die lijst(26). Zij worden ook aangeduid als
1.2 Rechtelijke macht
moeilijk
aandoeningen.
Rechters zijn aangesteld voor het leven. Zij worden
Administratief personeel wordt opgedragen die
benoemd bij Koninklijk Besluit en beëdigd bij de
dossiers de markeren. UWV verlangt van de
rechtbank waar zij zijn benoemd. Zij worden
kantoren een onmiddellijke tweede keuring,
aangetrokken uit de groep van juristen met relevante
wanneer de eerste keuringsarts een zachte diagnose
praktijkervaring, zoals officieren van justitie of
laat samenvallen met een schatting ‘geen duurzaam
advocaten. Ook is er een gerichte opleiding tot
benutbare
rechter.
objectiveerbare
mogelijkheden’
of
met
een
‘urenbeperking’. Een urenbeperking betekent dat
Begrippen als objectiviteit en beïnvloedbaarheid
de verzekeringsarts een patiënt in geen enkel soort
worden bij de rechtelijke macht vooral besproken in
werk in staat acht 40u/wk of 8u/dg te werken.
samenhang met het begrip onpartijdigheid en in
Deze kwalificatie leidt vrijwel zeker tot een
verband
uitkering wanneer betrokkene voorheen meer uren
nevenfuncties,
werkte.
Nevenfuncties van rechters zijn openbaar en partijen
De tweede keuring wordt uitgevoerd door een
kunnen de rechter wraken, indien sprake is van een
andere arts van hetzelfde kantoor. De stafarts kiest
vermoeden van partijdigheid.(1).
gebracht
met
belangenverstrengeling,
familiebelangen,
etc(2).
8 Onafhankelijkheid van de rechter wordt historisch
moeten komen. Dit geldt vooral voor wettelijke
gegarandeerd door een aanstelling voor het leven(3)
beoordelingen. De (rechts)persoon die zich in zijn
en de scheiding der machten. De vraag of de
belangen voelt geschaad door de accountant, kan
rechter dit zo beleeft, komt in de interviews aan de
zich bij de rechter beroepen op deze wet.
orde.
Accountants hebben gedragsregels en codes(5). Het
Over de invloed van werkomstandigheden is bij
NIVRA stelt de gedrag- en beroepscode op voor
rechters weinig beschreven. Toen begin 2005 de
Registeraccountants (GBR). Een gedupeerde kan
publieke aandacht zich richtte op gerechtelijke
zich wenden tot NIVRA. Hier is sprake van
dwalingen, verschenen enkele rechters voor
tuchtrecht.
televisie en in de kranten volgden uitspraken over
De GBR maakt onderscheid tussen onpartijdigheid
tijdsdruk. Wetenschappelijk kan echter niet de
(art 9 GBR) en onafhankelijkheid (art 24 GBR). Een
hand worden gelegd op een publicatie, waaruit
registeraccountant in dienst van een partij, die
blijkt dat gebrek aan (voorbereidings)tijd van
belang stelt in een verklaring, acht men niet
invloed kan zijn op het oordeel van de rechter of
onafhankelijk(4).
op de balans tussen streng en mild oordeel.
omschreven. In januari 2005 werd het document
Wel
wordt
onpartijdigheid
‘nadere voorschriften inzake onafhankelijkheid van 1.3 Accountancy Accountants
worden
de accountant’ uit 2002, nog vernieuwd(6). niet
beëdigd.
Register
Behalve met een Register Accountant is een
accountants worden ingeschreven in het NIVRA
vraaggesprek gevoerd met een Accountant van de
register wanneer zij aan opleidingseisen hebben
Nederlandse
voldaan en een verklaring van goed gedrag hebben
Adviesconsulenten (NovAA), aangeduid als AA-
overlegd. De opleiding wordt gecombineerd met
accountant. Deze respondent is gevestigd in een
praktijk in een accountantsbureau en kan worden
agrarisch gebied en daardoor goed bekend met
bekort als de kandidaat instroomt met een
subsidie aanvragen bij het Ministerie van Landbouw,
academisch relevante opleiding, zoals economie.
schaderegelingen
De accountant ziet toe op boekhoudkundige en
tegemoetkomingen.
rekenkundige bedrijfsvoering en kan adviezen
daarbij nodig. Het Ministerie heeft geen eigen
geven aan de onderzochte rechtspersoon, maar
accountantsdienst.
kan ook verklaringen afgeven voor derden. Uit
beoordeelt op grond van de verkregen taxatie van
dien hoofde onderscheidt men interne en externe
een accountant.
Orde
van
en Een De
Administratief
aanvragen accountantsrapport “Dienst
om is
Regelingen”
accountants. De derde kan ook werkgever van de accountant zijn.
1.4 Makelaars en taxateurs vastgoed (7-10)
Verklaringen van accountants zijn van belang voor
Taxeren van onroerend goed was vóór 2003
de belastingdienst, subsidie verlenende instanties
voorbehouden aan beëdigde en geregistreerde
overheidsinstanties,
makelaars en taxateurs. Deze restrictie is losgelaten,
financiers,
verzekeraars,
aandeelhouders, e.a.
gedereguleerd. De wetgever bepaalde dat de partij
De Wet Register Accountants (WetRA) regelt de
die belang heeft bij een waardebepaling van een
wijze waarop verklaringen en rapporten tot stand
9 pand een taxatie kan laten verrichten door iedere
verricht. Bij de onteigening van grond voor de
willekeurige taxateur.
Betuwelijn en HSL zuid, spreekt het plan over een
De makelaars en hun verenigingen hebben in
‘raamwerk van schadetechnische en juridische
reactie
kaders en normen met daarbij handleidingen voor
eigen
registers
betrouwbaarheid,
opgesteld
deskundigheid
en
die
de
kwaliteit
taxateurs’ (11).
bewaken. Aanvankelijk ontstonden her en der
Bij deze projecten betrok de overheid taxateurs die
registers.
registers
zijn gecertificeerd bij de Stichting VastgoedCert(12).
samengegaan tot één register bij de Stichting
Men spreekt van Register Taxateur (RT kan achter
Vastgoed Certificering, gevestigd te Rotterdam. Zij
de naam van de taxateur worden gevoerd). De
zien toe op de kwaliteit. Er zijn nog slechts enkele
stichting werd op 1 februari 2004 opgericht en
andere kleinere registers. Degenen die niet zijn
kwam voort uit verschillende registers, te weten:
geregistreerd worden ook wel aangeduid als
CRMT te Nieuwegein, SRT te Rotterdam, NRVT te
‘bemiddelaars onroerend goed’.
Heerlen en WOZ te Zaandam. Het doel van de
De Stichting Vastgoed Certificering hanteert
Stichting is het (doen) certificeren en registreren van
beëdiging niet als voorwaarde voor registratie. Eén
makelaars en taxateurs o.z. op grond van hun
van de oprichters van dit register, de Nederlandse
vaktechnische
Vereniging
te
gedragsnormen rekent de stichting niet tot haar
Nieuwegein, stelt beëdiging voor haar leden nog
competentie. Certificering kan pas na een theorie-
steeds verplicht. Deze beëdiging vindt niet meer
examen én een praktijkexamen. Door deregulering
plaats bij de arrondissementsrechter, maar binnen
en afschaffing van de beroepseed in 2001 heeft een
de vereniging. De Stichting Vastgoed Certificering
verschuiving plaatsgevonden van een formele
ziet toe op kwaliteit. De gedragscodes worden
ethische en gedragsmatige garantie (dmv een
overgelaten aan de verenigingen.
beroepseed) naar die van de vakbekwaamheid
In
2003
van
Belanghebbende
zijn
4
Makelaars,
bij
gevestigd
taxaties
bekwaamheid.
Ethische
en
van
(alleen). Voor voortzetting van certificering dient de
onroerend goed zijn kopers en verkopers; maar
taxateur periodiek herexamens te doen. De stichting
ook financiële instanties die betrokken zijn bij
voert geen toezicht uit op feitelijke taxaties.
financiering, hypotheek en levensverzekering.
Bij het spoorwegtracé HSL Zuid is de taxateur
Banken
zijn
tevens verwerver van grond. Het gehele tracé is
betrokken (geweest) bij het vaststellen van de
verdeeld in teams met ieder een teamleider
voorwaarden voor certificering.
grondverwerving, waarboven een procesleider staat
en
partijen
grote
verzekeringsmaatschappijen
die
verantwoordelijkheid
draagt
voor
de
1.5 Taxateur landelijk vastgoed, grondverwerving
vakinhoudelijke kwaliteit van het proces. Hierboven
Grondverwerving door middel van onteigening is
staat een projectleider.
een specifiek proces tussen overheid en burger of tussen (hogere) overheid en (lagere) overheid. Het
1.6 Taxateur roerende zaken
plan van de opleggende overheid regelt de
De
onteigeningsprocedure. De plannen verschillen van
Veilinghouders in roerende zaken’ is de enige
elkaar, zo ook de wijze waarop taxaties worden
brancheorganisatie in Nederland op het gebied van
‘Federatie
van
Taxateurs,
Makelaars,
10 roerende zaken(13). Aangesloten zijn taxateurs,
van Koophandel (taxateur). Het Ministerie van
makelaars en veilinghouders met specialisaties o.a. op
Economische Zaken heeft de titelbescherming en de
de gebieden van kunst, antiek & inboedelgoederen,
eed tot verleden tijd gemaakt (deregulering). De
verzamelobjecten,
muziekinstrumenten,
federatie heeft sindsdien ook een selecterende functie.
machinerieën en bedrijfsinventarissen, merken en
Na certificering(14) zal de taxateur zijn vak moeten
modellen. Leden van de federatie taxeren en/of
blijven uitoefenen om in het register ingeschreven te
bemiddelen bij aan- of verkoop van juwelen, antieke
blijven volgens een accreditatiesysteem. Dit SRZ
meubels, schilderijen, maar ook machines en
(systeem roerende zaken) is conform de Europese
bedrijfsinventarissen. Via de site of met het boekje
Norm
van de federatie, kan per provincie en vakgebied één
onafhankelijkheid en onpartijdigheid. Eveneens in
van de leden worden gevonden. De federatie is
navolging
faciliterend.
belanghebbende partijen zitting in een College van
Om toegelaten te worden als lid van de Federatie
Deskundigen.
dient de taxateur, makelaar of veilinghouder te
consumentenorganisaties,
beschikken
over
vakkennis
wordt
aantoonbare getoetst
met
EN-45013, van
waarin deze
Onder
die
criteria
staan
EN-45013 partijen
voor hebben
rekent
men
verzekeringswezen,
vakkennis.
De
advocatuur en notariaat.
examens
per
Een toeziende functie op de feitelijke taxaties van de
vakgebied. Voorheen ging het vakexamen vooraf aan een beëdiging bij Rechtbank (makelaar) of Kamer
taxateur is er vanuit de federatie niet.
11 HOOFDSTUK 2
Verantwoording
2.1 Methode
instrumentarium van de meter. In het hedendaags
Gekozen is voor een kwalitatieve onderzoekmethode,
denken kan de behoefte aan consensus en
omdat de onderzoeksvragen explorerend van aard zijn
collectieve wenselijkheid dit overstemmen. Dit
en om respondenten de gelegenheid te geven hun
verklaart de kritische titel ten aanzien de Ministeriële
eigen antwoorden te formuleren, daar waar vragen
uitspraak: ‘We gaan strenger keuren’. Men kan regels
zich scherp verhouden met integriteit. In principe is
omtrent het verstrekken van uitkeringen strenger
de keuze om rechters, accountants en taxateurs uit te
hanteren, maar het vaststellen van belastbaarheid
nodigen voor de vergelijkingsinterviews een arbitrair
dient door zulke retoriek niet te worden aangetast.
initiatief van de onderzoeker. Daarmee doet hij
Hoe kan men de lengte van een vis ‘streng’ meten?
bewust ten koste van conventies een consessie aan
Hooguit preciezer. De dieper liggende vraag van dit
wetenschappelijke originaliteit. Het is de mening van
onderzoek is of (collectieve) wenselijkheid zijn weg
de onderzoeker dat beide weliswaar peilers zijn voor
zoekt in de ‘spreekkamer’ van de verzekeringsarts.
wetenschapsbeoefening, maar dat originaliteit altijd
In een enkel kantoor is zoiets niet uit te sluiten, maar
dient te prevaleren. De onderzoeker aanvaardt
is dit structureel?
daarmee dat de bijdrage omstreden kan blijken te zijn.
Uitgaande van een zuiver explorerend onderzoek
De interviews met de 8 niet-artsen en de 2 pilots bij
werd primair gestreefd naar 10 interviews met
artsen werden afgerond in de eerste 6 maanden van
verzekeringsartsen uit 5 kantoren. De verdubbeling
2005. De onderzoeker bezocht beroepsbeoefenaren,
van de steekproefgrootte berustte op de positieve
om zuiver pragmatische redenen (reisafstand), op in
reacties bij de niet-artsen, die de vragen (ook voor
de regio Zuid-Holland. Uiteraard werden aan allen
verzekeringsartsen)
dezelfde vragen voorgelegd in dezelfde volgorde.
verassende bevinding dat in geen der beroepen enige
Om afvlakking door consensus ook in de 2e fase van
kwalitatieve controle door een apart aangestelde
het onderzoek te voorkomen is bij vrijwel alle stappen
collega bestond. Daar zou bij de interviews met de
advies
een
verzekeringsartsen dus extra naar moeten worden
samenwerking vermeden. Dit geldt voor collega’s in
geïnformeerd. Om te kunnen spreken van enige
de groep van onderlinge toetsing, juristen, sociologen,
structurele
artsen buiten UWV, andere functionarissen in UWV,
stafartsen, die per kantoor zijn aangesteld, was een
CNV, NSPOH, etc.
onderzoek bij 5 van de 27 frontoffices van UWV te
De vraagstelling van het onderzoek beperkt zich
mager. Met interviews in 10 kantoren kon beter
nadrukkelijk tot het schatten van belastbaarheid. In
worden vastgesteld of en hoe verzekeringsartsen
wezen is de belastbaarheid van een patiënt een
deze controlecollega in de praktijk ervoeren. Door
natuurwetenschappelijk gegeven als de hoogte van een
interviews af te nemen bij circa 2½% van alle
boom of de lengte van een vis. Er kan consensus
keurende UWV-artsen, in ruim éénderde van de
worden gezocht over het gebruik van centimeters of
keuringskantoren, mag worden aangenomen dat
inches, maar de feitelijke belastbaarheid van één
consistente uitingen iets zeggen over UWV.
individu
Desalniettemin zijn de onderzoeksvragen en de
en
is
commentaar
een
harder
gevraagd,
gegeven
maar
dan
het
relevant
aanwezigheid
achtten
van
en
invloed
de
door
12 resultaten alleen in kwalitatieve zin beschouwd en is
De eerst vermelde namen werden benaderd. Bij twee
geen
door
kantoren diende een vierde te worden benaderd,
onterechte
omdat meer dan één collega er niet meer werkzaam
extrapolatie zijn van gegevens uit kwalitatief gestelde
waren. Eén collega vermeldde het te druk te hebben.
vragen.
Eén collega gaf aan dat er over deze onderwerpen al
De vragenlijst is via internet als pdf-bestand in te
genoeg was gezegd. Eén arts bleek regionaal stafarts
zien(30). De verschillen tussen de vragenlijst bij artsen
en één was in 2005 bezwaarverzekeringsarts. De
en niet-artsen, worden in paragraaf 2.3 toegelicht.
reactie van allen was positief en welwillend. Daar
Vrees bij verzekeringsartsen voor repercussies van
waar 3 respondenten beschikbaar waren, werd
UWV konden worden voorzien. Tweemaal werden in
gekeken met welke twee het eenvoudigst en op korte
2005 voor televisie (uitzendingen van ‘Zembla’)
termijn een gecombineerde afspraak kon worden
keuringsartsen geinterviewd, die onherkenbaar in
gemaakt.
beeld verschenen, met vervormde stem. De directeur
geïnterviewden thuis of op kantoor.
poging
percentages.
gedaan Dit
laatste
te
kwantificeren zou
een
De
onderzoeker
bezocht
de
van UWV stelde dat ‘die artsen’ maar beter konden verdwijnen uit UWV. Om de anonimiteit van de
2.2 Motief onderzoeker
respondenten te waarborgen zijn de artsen zonder
De interviewer was 15 jaar werkzaam als curatief
tussenkomst van UWV geselecteerd.
arts, toen hij in 1999 als bedrijfsarts begon en
De selectie van verzekeringsartsen verliep als volgt.
vanaf 2000 het werk van verzekeringsarts en
De collega deelnemers van de performancegroep
bedrijfsarts combineerde met een curatieve functie
kwamen uit Arnhem, Breda, Eindhoven, Nijmegen en
in een Amsterdams ziekenhuis. Belangstelling voor
Utrecht. De OT-groep voegde spontaan 5 kantoren
beïnvloeding door niet-medische factoren werd
toe, waarvan men wist dat er verzekeringsartsen
gewekt door de ontwikkelingen in de reguliere
werkzaam waren. Er werden geen redenen gevonden
gezondheidszorg. Daar zijn verzekeraars inmiddels
om aan te nemen dat de 10 kantoren Amsterdam
aangewezen als de financieel belanghebbende
(Queens
Eindhoven,
partij, die door concurrentie kostenreductie en
Leeuwarden/Groningen/Assen, Haarlem, Hengelo,
efficientie in de zorg kunnen bewerken. Het
Nijmegen, Rotterdam en Utrecht samen geen landelijk
vergelijk met de verzekeringsarts in dienst bij
afspiegeling zouden geven. De onderzoeker verdeelde
UWV lag voor de hand. Hoe onafhankelijk kan
hierna het alfabet in vijf segmenten (A-D, E-I, J-N,
een arts in loondienst blijven, wanneer financiële
O-T en U-Z) en gaf ze het cijfer 1 t/m 5. Onder het
belangen hun weg zoeken bij diens werkgever.
oog van de OT-groep werd door één van de
Wellicht ligt hier de reden dat in het onderzoek
deelnemers met een dobbelsteen aan ieder kantoor
juist de vragen die betrekking hebben op de
een alfabetsegment gekoppeld. Vervolgens vroeg de
beïnvloedende rol van UWV meer zijn uitgediept.
Tower),
Arnhem,
Breda,
onderzoeker aan collega’s uit de performancegroep om uit hun kantoren de namen van collega’s door te
De onderzoeker heeft, ondanks alle voordelen van
geven die beginnen met de letters uit het gekoppelde
zelf te werken als verzekeringsarts, toch een
alfabetsegment. Bij de andere 5 kantoren werden de
relatief
namen gezocht in het Medisch Adressenboek 2005.
geregistreerd als verzekeringsarts en het ligt in zijn
onafhankelijke
positie.
Hij
is
niet
13 verwachting dat hij na de afronding van de
proef de vragen voor te leggen aan een bedrijfsarts
herkeuringsoperatie,
boventallige
en een verzekeringsarts. De vragen konden nog eens
werknemer zal afvloeien. Desondanks is het
worden getoetst, de opbouw en volgorde van vragen
mogelijk dat enkele conclusies aangaande UWV
konden worden herzien, triviale elementen konden
voorzichtiger zijn dan dat een onderzoeker van
worden verwijderd en de benodigde tijd kon worden
buiten UWV zich zou kunnen permitteren. De
bepaald. De pilots maakten een schatting van 35
onderzoeker heeft evenwel alle contact met de
minuten per interview reëel. De rubricering van de
formele organisatie van UWV over dit onderzoek
vragen werd aangepast door het scheiden van
vermeden. Hij ziet geen enkel persoonlijk gewin bij
toezicht, bezwaar en sturing en door het voorleggen
het schaden of sparen van UWV.
van enkele lijsten.
Voldoende distantie bij het stellen van de vragen aan
2.4 Representativiteit van de vragen
collega’s werd bereikt, doordat de onderzoeker in
Aan alle 30 geïnterviewden is gevraagd of zij de
2005 niet werkzaam was in het te onderzoeken veld.
vragen representatief vonden om daarmee garanties
Hij heeft tot en met 2004 wel WAO- en WAJONG
voor objectief schatten en factoren van druk te
keuringen
ontdekken. De alternatieve beroepsbeoefenaren
in
gedaan,
2007,
als
inclusief
enkele
aSB
herbeoordelingen. Vanaf januari 2005 heeft hij zich
achtten
echter bezig gehouden met Ziektewetuitvoering.
vakgebied. De artsen in de pilot eveneens. Ook 16
de
vragen
representatief
voor
hun
van de 20 geïnterviewde verzekeringsartsen vonden 2.3 Relevantie
de vragen zondermeer representatief. 2 hadden
De Netherlands School of Occupational Health
daarbij graag ook nog vragen gezien over (‘de
(NSPOH) verlangt van scribenten dat zij een partij
ondermijnende’) invloed van management en de
zoeken die de relevantie van het onderzoek vooraf
verstandhouding
onderschrijft. Het Christelijk Nationaal Vakverbond
verzekeringsartsen. Eén keuringsarts vroeg aandacht
stemde in met de eerste presentatie van de
voor
onderzoeksvragen en de opzet. Verder nam CNV
betalingen op de belastbaarheid van patiënten. Ten
geen deel in uitvoering of rapport.
laatste merkte één ondervraagde op dat het verschil
Om het belang van het onderzoek voor de
tussen medisch streng en juridisch streng apart had
verzekeringsgeneeskunde te peilen, werd aan de
kunnen worden uitgevraagd.
geïnterviewden gevraagd of zij het onderzoek en de
Over de functiemogelijkhedenlijst en CBBS zijn
vragen relevant vonden. 19 van de 20 vonden het
meer vragen gesteld dan in de resultaten zijn
onderzoek
Eén
benoemd. Reden hiervoor is dat aangaande de cbbs
verzekeringsarts twijfelde aan de relevantie van het
geen vergelijk met andere beroepsbeoefenaren kan
onderzoek als geheel.
worden gemaakt. De vragen en antwoorden zijn
en
de
vragen
relevant.
het
tussen
gezondheidseffect
management van
uitblijvende
apart te bezien via de homesite met bijlagen(30). 2.4 Twee interviews bij artsen als proef Na
de
ervaringen
met
de
8
andere
beroepsbeoefenaren, was het nodig, bij wijze van
en
14 HOOFDSTUK 3
Vraaggesprekken I
In de eerste helft van 2005 vonden 7 interviews
belangen en overleggen hoe hun uitspraken op
plaats met 8 taxerende beroepsbeoefenaren die te
schrift komen. Er worden afspraken gemaakt, maar
maken hebben met collectieve en individuele
de rechters sanctioneren elkaar niet. Evenmin wordt
belangen. Hier volgt het uitgebreide verslag, in
over deze afspraken naar buiten getreden.
hoofdstuk 5, paragraaf 5.2, worden zij samengevat.
De rechter is benoemd voor het leven als rechtelijk ambtenaar. Over hun aantal uitspraken maken de
3.1 De Bestuursrechter
bestuursrechters afspraken met elkaar en met sector-
De geïnterviewde bestuursrechter heeft ook ervaring
en rechtbankbestuur. De financiering van de
met het strafrecht en kent in beide rechtsgebieden
gerechten is gekoppeld aan landelijke normen. De
taxaties waar collectieve en individuele belangen een
bestuursrechters kunnen hun werklast verdelen op
rol spelen. De bestuursrechter beoordeelt vaak
grond van de complexiteit van zaken. Ten aanzien
‘planschade’. Dat kan zijn voor een burger die
van een rechter die de gemiddelde norm niet haalt
schadevergoeding
zijn geen sancties mogelijk.
claimt
vanwege
gemeentelijk
beleid. De rechter staat hierbij op gelijke wijze in
De rechter stelt zich los te kunnen maken van de
contact met overheid en burger.
belangentegenstellingen en vrij te zijn van voordelen
De geïnterviewde bestuursrechter erkent een verschil
of nadelen van bepaalde keuzes.
tussen streng en mild oordelen, maar acht dit
Vraag: Zijn er bij Uw beoordelingen situaties
verschil in het strafrecht groter. In het bestuursrecht
denkbaar, waarbij een strenge of toegeeflijke
moeten belangen worden meegewogen. De wijze
beoordeling U meer of juist minder tijd vraagt?
waarop en de mate waarin, worden geregeld bij wet.
Antwoord: ‘Dit is niet uit te sluiten, een minder
De bestuursrechter maakt uitspraken. Hoger Beroep
principiële opstelling vraagt minder motivering.’
staat open en functioneert als professionele toetsing.
Vraag: Is te voorzien dat bepaalde beslissingen meer
Er is een klachtenprocedure, maar geen tuchtrecht,
inspanning van U vragen dan andere beslissingen?
noch enige instantie die apart toezicht houdt. Er zijn
Zo ja: Kunt U een voorbeeld geven? Antwoord: ‘Ja.
geen instructies of richtlijnen van het ministerie. De
De last die een vonnis met zich meebrengt wordt
geïnterviewde ervaart in het geheel geen stem van
vaak bepaald door de hoogte van de individuele
het rechtbankmanagement of van het Ministerie van
gevolgen. Grote gevolgen vormen een hogere
Justitie op uitspraken.
emotionele belasting en leiden tot meer uitgebreid
Homogene rechtspraak wordt gerealiseerd door het
motiveren.’
meervoudig afhandelen van complexe en principiële
Vraag: Wordt U gehonoreerd voor extra inspanning?
zaken, intervisie en jurisprudentieoverleg, met daarin
Antwoord:
ruimte voor het onderscheid in individuele zaken.
verdisconteerd door flexibel om te gaan met de
Het overleg kan worden gezien als ‘horizontale,
productienorm.’
interne afstemming, binnen de groep van rechters
Gevraagd naar garanties die financiële of emotionele
van één rechtbank’. De rechters bespreken de
betrokkenheid, fysieke dreiging en onevenredige
invloed
bewijslast voor een rechter voorkomen, noemt de
van
maatschappelijke
of
individuele
‘Extra
inspanning
kan
worden
15 bestuursrechter de ‘benoeming voor het leven met
ontwikkeld, zoals de ‘kantonrechterformule’ bij
een alleszins redelijk salaris’, fysieke aanwezigheid
ontbinding van een arbeidsovereenkomst of bij de
van andere functionarissen, overleg met collega’s bij
bepaling van smartengeld. Bij strafoplegging is meer
anderszins niet te vermijden emotionele belasting en
sprake van subjectieve belangenweging rond schade,
de mogelijkheid het aantal uitspraken individueel te
oorzaak en verwijt. Een onderscheid tussen streng
varieren.
en mild oordeel is daarbij duidelijker. De wijze waarop een rechter vonnis wijst, is geregeld
3.2 De kantonrechter
in het Wetboek Burgerlijke Rechtsvordering. Feiten,
De twee geïnterviewde kantonrechters zijn beëdigd
standpunten, bespreking en oordeel dienen aan de
door hun collega’s en benoemd voor het leven.
orde te komen. Er is geen protocol van het
Benoeming geschiedt niet door het Ministerie van
Ministerie van Justitie of van de Rechtbank. Vanuit
Justitie, maar door tussenkomst van de Raad voor de
het ministerie ervaren de rechters geen enkele vorm
Rechtspraak.
van toezicht op vonnissen of dienstaanwijzingen.
Beide rechters kunnen voorbeelden geven van
Het Hoger Beroep volstaat geheel volgens de
taxeerbare geschillen tussen collectieve belangen en
rechters.
individuele belangen. Het betreft dan zaken tussen
Professioneel kan het Bestuur van de Sector Kanton
burger en overheidsinstellingen, maar ook zaken
aandringen op onderlinge toetsing van rechters. Zij
tussen een verzekerde en een verzekeraar, huurder
bespreken dan hun optreden in de Rechtbank. Dit
en woningbouwcoöperatie, zaken van Burgerlijk
betreft gesprekstechniek en bejegening, maar zeker
Recht en zaken van Strafrecht.
niet hun besluiten of taxaties.
De rechters komen in contact met partijen en hun
De geïnterviewde kantonrechters werken zonder
raadslieden. Partijen met een rechtstreeks belang
productienorm. Zij verdelen de werkvoorraad. Het
kunnen in beroep. Tegen de kantonrechter kan een
rechtbankmanagement
belanghebbende partij ook bij de President van de
productie. Beide rechters zijn van mening dat hun
Rechtbank een klacht indienen. Dan betreft het de
beslissingen geen gevolg hebben voor henzelf, in de
bejegening.
de
vorm van extra werk, tijd of last. Beslissingen
geïnterviewden ten hoogste (via Hoge Raad en
kunnen wel fysieke dreiging opleveren, vooral bij
Procureur Generaal) leiden tot een dringende
strafzaken.
aanbeveling voor overplaatsing.
Gevraagd naar
De Kantonrechters vinden dat zij civielrechtelijke
emotionele betrokkenheid, fysieke dreiging en
taxaties geheel los kunnen maken van belangen en
onevenredige bewijslast, noemen de kantonrechters
dat de samenleving dat terecht van hen verwacht. Zij
de benoeming voor het leven, het reglement over
stellen dat een geleden schade (eerst) objectief moet
onpartijdigheid,
worden vastgesteld. Weging van belangen zal in een
aansprakelijkheid van de Staat bij onjuist handelen
vonnis wel plaatsvinden en daar een meer
van een rechter, voldoende onafhankelijkheid van de
prominente
Een
klacht
plaats
objectiveerbaarheid Kantonrechters
kan
innemen van
hebben
volgens
beoordeelt
garanties
publicatie
tegen
van
niet
naar
financiële of
nevenfuncties,
naarmate
de
functie,
minder
is.
mogelijkheid zaken met speciale persoonlijke lading
richtlijnen
over te dragen aan een collega, het nimmer alleen
schade enkele
ervaring,
professionele
distantie,
de
16 zijn met de mogelijk verongelijkte partij (agent,
Belanghebbenden kunnen tegen de RA een klacht
griffier, officier, andere partij), de aanwezigheid van
indienen bij het NIVRA. NIVRA past tuchtrecht toe
een alarm, het zichtbare en herkenbare gezag van De
en kan sanctioneren. Lagere overheden kunnen zich
Staat in de Rechtbank en het werken zonder een
beklagen over het accountantsrapport bij het
door de werkgever opgelegde productienorm.
ministerie dat de rapporten verlangt. Ook civiele procedures kunnen worden gevoerd bij geschillen
3.3 De Register Accountant (NIVRA)
tussen belanghebbenden en de RA.
De geïnterviewde RA is in loondienst. Inschrijving in
Er is overheidstoezicht op de jaarrekeningen
het register gaat door een verklaring van goed gedrag
conform de Wet Toezicht Accountantorganisaties.
te overleggen met een diploma van het Nederlandse
Ministeries kunnen aselecte proeven doen (Reviews),
Instituut voor Register Accountants (NIVRA). Met
terwijl ook het NIVRA, als publiekrechtelijke
de inschrijving onderschrijft de RA ook de
organisatie belast is met toezicht op kwaliteit. Dit
gedragscode van NIVRA. De geïnterviewde RA
laatste ziet de geinterviewde RA als professioneel
verwijst naar Artikel 5 en spreekt over ‘De eer van
toezicht en ervaart NIVRA als geheel onpartijdig.
stand’.
Ministeries kunnen, volgens de ondervraagde, hun
De geïnterviewde RA heeft te maken met zowel
eigen
individuele als collectieve belangen. ‘Een RA dient
discussies aan te gaan, nieuwe berekeningen te
het belang van allen in het maatschappelijke verkeer.’
vragen of rapporten eenvoudigweg af te keuren. Bij
Jaarrekeningen dienen het collectieve belang. Op
rvb’s kan het accountantskantoor een belang
verzoek van rechtspersonen stelt de RA over hun
hebben,
financiën ook ‘rapporten van bevindingen’ op. Rvb’s
opdrachten.
kunnen
De
De Register Accountant ondervindt naar eigen
geïnterviewde RA stelt jaarrekeningen en rvb’s op
zeggen geen financiële gevolgen van zijn taxaties.
voor stichtingen, verenigingen, publiekrechtelijke
Hogere of lagere schattingen van waarden hebben in
organen en lagere overheden. De centrale overheid
zijn praktijk geen gevolgen voor de hoeveelheid
verlangt geregeld rapporten van accountants van de
werk, last of salaris. Extra werk wordt door het
lagere overheden.
kantoor doorberekend aan de cliënt. De mate waarin
Zowel jaarrekeningen als rvb’s bevatten schattingen
de individuele RA zich in de materie verdiept
van de RA. De geïnterviewde meent dat de
(kwaliteitsaspect) roept wel spanning op met het
samenleving terecht van de RA verwacht dat
aantal
waarden onpartijdig en onafhankelijk van belangen
geïnterviewde RA kan door meer producten af te
worden getaxeerd. Beroepsregels, werklijsten en
leveren een 5% salaris bonus verdienen. Taxaties en
reviews helpen daarbij. Van mild of streng oordelen
rapporten kunnen soms tot verbale agressie van
kan alleen sprake zijn bij rvb’s. Bij rvb’s is de vorm
belanghebbenden leiden.
vrij. Voor de jaarrekeningen maakt de geïnterviewde
Gevraagd naar garanties die financiële of emotionele
gebruik van computerprogramma’s, die in het
betrokkenheid, fysieke dreiging en onevenredige
accountantskantoor zijn ontwikkeld.
bewijslast voor een register accountant voorkomen,
verschillende
belangen
dienen.
noemt
financiële belangen
omdat
het
redelijkerwijs
laten
kan
te
voelen
leiden
declareren
tot
door
nieuwe
uren.
De
de RA de periodieke en verplichte
17 ondertekening van een onafhankelijkheidsverklaring,
noemt
tuchtrecht, de gedragscode, verdeling van de
uitkoopregeling bij een faillissement. Milde of
portefeuille (de individuele RA kan daardoor geen
strenge oordelen zijn alleen te onderscheiden bij
klanten naar zich toe trekken), onderlinge toetsing
adviserende
vanuit
subsidieaanvragen kunnen alleen regels worden
andere
kantoren,
‘de
onontkoombare
in
dit
verband
verklaringen.
de
Bij
‘earn-out’
belastingen
of
of
narekenbaarheid van het getal’, de mogelijkheid
toegepast.
opdrachten te weigeren of op te zeggen, de
Partijen kunnen bij een vermeend onjuiste AA-
registratie van klanten en hun gedrag en daarvoor
verklaring, behalve bij de Burgerlijk Rechter, een
passende voorzorgsmaatregelen (speciaal bureau
beroep doen op een geschillencommissie. Het
hiervoor van de werkgever), de mogelijkheid cliënten
tuchtrecht bij de Publiekrechtelijke Vereniging
samen met een collega te bezoeken, de verplichting
(NovAA) heeft volgens de geïnterviewde alleen
van iedere nieuwe accountant te rade te gaan bij de
betrekking op de uitvoering door de AA, niet op de
vorige over de reden van overstappen en tenslotte
schattingen en getalswaarden.
het declarabel zijn van extra werk.
Afhankelijk van de soort verklaring, rapporteert de AA met vaste modellen. De Wet op de Jaarrekening
3.4
De
Administratie
Adviesconsulent
(AA-
schrijft een model voor. Aanvragen van subsidies
accountant)
gaan vaak met een vast model, de ‘eigen verklaring’.
De geïnterviewde AA werkt met compagnons in één
Belastingaangifte is protocollair. Ook zijn er
kantoor. Hij is zelfstandig ondernemer. Hij vermeldt
internationale financiële rapportagestandaarden.
dat voor certificering bij de Nederlandse Orde van
Professioneel toezicht op zijn praktijk wordt
Accountants-administratieconsulenten (NovAA) een
uitgevoerd door ‘audits’ van de NovAA, die daarmee
onderzoek naar zijn antecedenten werd gedaan.
een publiekrechtelijke taak uitvoert. Er is geen
Historisch zijn de accountants van deze Orde meer
sprake van toezicht door enig ministerie. De AA
gericht op advies dan de NIVRA register-
staat als gevolg van certificering ook onder
accountants. Het onderscheid tussen controle en
professioneel
advies vervaagt volgens de geïnterviewde.
steekproeven toetsen verschillende kantoren elkaars
De ondervraagde AA doet in zijn werk vaak
verklaringen en dossiers. De geïnterviewde AA
schattingen. Collectieve belangen en individuele
ervaart de genoemde instanties allen als neutraal en
belangen kunnen tegenover elkaar staan. Dat geldt
belangeloos ten aanzien van schattingen.
bij belastingaangiften, subsidieaanvragen, maar ook
De geïnterviewde AA declareert op urenbasis. Er is
voor
of
daardoor geen druk op het doen van veel rapporten
aandeelhouders onderling. Van alle zaken tussen
in weinig tijd en als zodanig geen invloed van tijd op
bedrijven en overheid, gaat het in 60 % van de
keuzes en schattingen. De AA vermeldt het
gevallen om de fiscus.
materialiteitsbeginsel (minder aandacht besteden aan
De geïnterviewde vindt dat de samenleving terecht
kleinere bedragen).
van de AA verwacht dat waarden worden getaxeerd
De AA stelt dat de waardering voor zijn werk
los van de belangen. In de praktijk lukt het hem
afhankelijk kan zijn van uitkomsten van rapporten.
vrijwel nooit los te komen van alle belangen. De AA
Dit kan schattingen beïnvloeden. Een verklaring bij
aandeelhouders
versus
ondernemer
toezicht
van
collega’s.
Door
18 ontbinding van een samenwerkingsovereenkomst of
vernomen. Het is niet uitgesloten dat een bank, als
bij een echtscheiding kan voor één van de partijen
regelmatige opdrachtgever, ervaring opbouwt met
gunstig zijn. Een voortzetting van de relatie met die
makelaars en daarom een voorkeur kan hebben voor
partij ligt meer voor de hand dan met de ander.
de éne boven de andere.
Fysieke dreiging vindt de geïnterviewde nauwelijks
Bij het taxeren van panden kan sprake zijn van een
voorstelbaar, omdat de klant meer heeft te verliezen
pessimistische of optimistische schatting. Een gering
dan te winnen als hij aandringt op malversatie. Dit is
voordeel voor de makelaar kan bestaan in de
verankerd in de plicht van een volgende accountant
berekening van het taxatietarief van 1,5 promille van
bij de vorige naar beroepsethische bezwaren te
de vrije verkoopwaarde. 60% van alle taxaties
informeren.
worden vergoed volgens de 1,5 promillennorm, 40%
Gevraagd naar garanties die financiële of emotionele
met een vast bedrag. De makelaar wordt in alle
betrokkenheid, fysieke dreiging en onevenredige
gevallen per verrichting betaald en heeft geen norm
bewijslast voor een AA-accountant voorkomen,
voor het aantal taxaties dat hij moet verrichten.
noemt de geïnterviewde: de jaarlijkse ondertekening
Extra
van
alle
stadsvernieuwing en onteigening of de aard van het
medewerkers van het kantoor, de daarbij behorende
vastgoed. Vooraf wordt dan de prijs voor de taxatie
verplichting
vastgesteld. Daar wordt ook een uitloopclausule bij
onafhankelijkheidsverklaring mogelijke
door
belangenverstrengeling
inspanning
kan
voortvloeien
uit
kenbaar te maken, steekproefsgewijze collegiale
opgenomen.
toetsing, audits van de NovAA, vrije keuze van
NVM, St. Eigen Huis en LMV kwamen tot een
accountant,
de
gezamenlijke standaard voor het taxatierapport. De
Burgerlijk Rechter, het materialiteitsbeginsel en het
banken waren hier niet bij betrokken. De overheid,
werken op declaratiebasis.
noch de vereniging zien toe op schattingen van
geschillenprocedure,
tuchtrecht,
makelaars.
Partijen
kunnen
zich
volgens
de
3.5 De Makelaar Onroerend Goed
geïnterviewde wenden tot een andere makelaar voor
De geïnterviewde makelaar is in loondienst bij de BV
een andere taxatie. Daarnaast kan men met een
waar hij zelf 50% van de aandelen bezit. Hij werd
klacht naar de vereniging. Het Tuchtrecht van de
vóór 2000 beëdigd bij de arrondissementsrechtbank.
vereniging richt zich op zorgvuldigheid en de
De geïnterviewde makelaar taxeert regelmatig
gedragscode. De taxateur kan bij geleden schade
panden voor banken, verzekeringsmaatschappijen,
door een verkeerde taxatie aansprakelijk worden
kopers en verkopers. Privaatrechtelijke belangen van
gesteld bij de rechter.
partijen kunnen strijdig zijn. De makelaar staat bij
Gevraagd naar garanties die financiële of emotionele
taxaties niet altijd in contact met beide partijen. De
betrokkenheid, fysieke dreiging en onevenredige
geïnterviewde meent dat de samenleving van de
bewijslast voor een taxateur vastgoed voorkomen,
(NVM) makelaar verwacht dat hij los van de
noemt
belangen taxeert en stelt dat hij dat in de praktijk ook
onafhankelijkheid in het standaardrapport, de
kan.
beroepseed, het goede vergelijk met andere objecten
Incidenteel
kan
een
mening
van
de
makelaar
de
verklaring
van
een
in de transparante vastgoedmarkt, de verschillende
opdrachtgevende bank van te voren worden
taxatierapporten voor koper, hypotheeknemer en
19 verzekeraar van een zelfde object, de mogelijkheid
gronden, met ieder een eigen termijn voor bezwaar
een rapport te weigeren (bij een malverserende of
en beroep: 1. de planologische argumentatie, 2. het
dreigende
administratieve nut en de noodzaak voor de
belanghebbende)en
de
mogelijkheid
eventueel extra tijd via een uitloopclausule te
onteigening, 3. de financiële schatting.
verdisconteren of het in een promillage verrekenbaar
Behalve bezwaar, beroep en contra-expertise kan
zijn van bewerkelijke schattingen van omvangrijke
een gedupeerde zich met een klacht wenden tot de
objecten.
Nederlandse Vereniging voor Rentmeesters. Bij de certificering aanvaardt de taxateur tuchtrecht. Dit
3.6 Taxateur grond en percelen
tuchtrecht behandelt de schattingen niet.
De geïnterviewde taxateur is in loondienst bij een
Het product van de taxateur is het doen van een
door de overheid ad hoc in het leven geroepen
finaal aanbod. Dit product wordt tegelijk met dat
rechtspersoon. Collega’s
ook worden
van de contra-expert naar voren gebracht. De
ingehuurd. De geïnterviewde taxateur schat de
rapporten zijn protocollair en omvatten 4 vaste
waarde van grond, inclusief de percelen, voor
rubrieken: kadastrale gegevens, bestemming, feitelijk
onteigeningsprocedures ten behoeve van de aanleg
gebruik
van spoorlijntracés. Hij is gecertificeerd bij de
Professioneel wordt toegezien op de rapporten door
Nederlandse Vereniging voor Rentmeesters.
de werkgever, niet door de verenigingen NVM of
De taxaties zijn kwantitatief en bevinden zich in een
NVR. Ook niet rechtstreeks door de overheid.
spanningsveld van belangen tussen overheid en
Het taxeren heeft een strenge tijdslimiet. De
burger. De taxateur komt in rechtstreeks contact met
taxateurs in loondienst hebben een productienorm,
beide partijen. De beroeps gedragscode van de
waarop ook toezicht bestaat van de procesleider. Zo
taxateur vereist dat tussen hem en zijn projectleider
zijn er portefeuilles die na een jaar af dienen te zijn.
geen gegevenswisseling is over de (beschikbare)
Krappe schattingen maken de onderhandeltijd
budgetten. Op deze wijze meent de geïnterviewde
misschien langer, maar de onderhandeling verloopt
zijn taxaties ook onafhankelijk van de collectieve
ook
belangen te kunnen verrichten.
Schattingen
De geïnterviewde erkent een verschil tussen krappe
belanghebbenden vergroten het gemak en de
en royale schatters. Emotionele belangen spelen een
acceptatie (meer aan de burgers onderling overlaten).
rol. Hij is eraan gehouden een onderscheid te maken
Hoge schattingen werken doorgaans sneller af. Bij
tussen persoonlijke voorkeuren en persoonlijke
lage schattingen zijn gewelddadige reacties niet uit te
omstandigheden. Omstandigheden kunnen worden
sluiten.
verdisconteerd, zoals voorziening bij invaliditeit,
Gevraagd naar garanties die financiële of emotionele
voorkeuren niet. De taxateur vindt dat hij los van
betrokkenheid, fysieke dreiging en onevenredige
andere belangen kan en moet taxeren.
bewijslast voor een taxateur bij onteigening van
Degene wiens eigendom wordt onteigend, heeft
grond
recht op een vergoeding voor een contra expertise
gedragscode en het tuchtrecht, het transparante
en deskundige bijstand. De weg naar de rechter is
directe
hiermee niet afgesloten. Er zijn drie formele
beroepshouding, het meekijken van een andere
kunnen
en
vlotter
persoonlijke
door voor
een
voorkomen, vergelijk
meer
noemt
van
omstandigheden.
onderhandelruimte. hele
de
objecten,
groep
taxateur ervaring
van
de en
20 taxateur (4 ogen procedure), het feitelijk bezoeken
geen beroepsmogelijkheid bij een rechter, noch
voorafgaand aan het finale aanbod, maatregelen bij
tuchtrecht. Er is geen overheidstoezicht.
dreigende situaties (bv door met een andere taxateur
De taxateur rapporteert aan de opdrachtgever en
samen naar het land te gaan) en het ontbreken van
komt bij zijn onderzoek in contact met de
een verband tussen hoogte van schatting en
beherende partij. Het veilingkantoor heeft een eigen
hoeveelheid werk.
wijze van rapporteren. De geïnterviewde merkt van opdrachtgever, noch werkgever enig belang bij de
3.7 Taxateur Roerende Zaken
uitkomsten van zijn schattingen. Er is ook geen
De geïnterviewde taxateur is in loondienst bij een
professionele controle door collega’s.
gecombineerd
De
Het salaris van de geïnterviewde heeft geen relatie
geïnterviewde werd beëdigd en is geregistreerd bij de
met het aantal schattingen dat hij doet. Hij kent geen
Federatie van Taxateurs Makelaars Veilinghouders in
productienorm. Voor de continuïteit van het bedrijf
Roerende Zaken.
is relatiebeheer van groter belang. De opdrachtgever
De geïnterviewde taxeert vaak in een spanningsveld
betaalt het bedrijf per verrichting. De hoeveelheid
van belangen, zoals die van de failliet en de
werk per verrichting is door de taxateur zelf te
schuldeisers (belastingdienst, banken) of tussen
beïnvloeden. Hij kan meer of minder vergelijking
scheidende
erfgenamen,
zoeken en nauwkeuriger, gedifferentieerder schatten.
fusiepartijen, etc. De geïnterviewde meent dat de
Dit laatste is minder gewenst vanwege de afname
samenleving
de
van acceptatie bij partijen. Hoog schatten of laag
partijbelangen te schatten. Hij kan dit ook in zijn
schatten staat in geen verband met tijd of inspanning
praktijk.
die nodig is voor een taxatie.
De geïnterviewde neemt tussen collega taxateurs
Gevraagd naar garanties die financiële of emotionele
verschillen in hoog en laag schatten waar. Dat kan
betrokkenheid, fysieke dreiging en onevenredige
blijken als objecten na schatting worden geveild. Een
bewijslast voorkomen, noemt de taxateur de
verschil van 10% tussen taxatie en executiewaarde
onpartijdige en onafhankelijke postitie van de
wordt acceptabel geacht. Op zich kunnen hoge
curator, de geringe ruimte ten opzichte van
schattingen meer veilingopdrachten opleveren, maar
executiewaarde, het feit dat de uiteindelijke schatting
door herhaaldelijk tegenvallende executies kan een
niet gebeurt in bijzijn van partijen en dat
opdrachtgever (meestal curator) het vertrouwen
gerapporteerd wordt aan de curator, het feit dat
verliezen.
hoger schatten of lager schatten niet gekoppeld is
taxatie-
vennoten, van
Partijen
hem
en
veilingbedrijf.
echtelieden, verlangt
kunnen
een
los
van
contra-expert
inschakelen. Dan volgt arbitrage en comparitie. Er is
aan enige toename of afname van werk of moeite.
21 HOOFDSTUK 4
Vraaggesprekken II, de verzekeringsartsen
4.1 Beïnvloeding door niet-medische belangen
verwachten dat zij belastbaarheid schatten op zuiver medische gronden. Eveneens 15 verzekeringsartsen
Tabel 4.1.1
zeggen dat zij zich in de praktijk niet volledig
Bent u beïnvloedbaar in de wijze waarop u schat? Ja
18
Nee
kunnen losmaken van niet-medische belangen. 19
2
van de 20 ondervraagden zegt bij hun schatting af te
Enkele toevoegingen
kunnen wijken van wat de patiënt zelf aangeeft. 18
‘alleen de andere verzekeringsartsen’ (ironisch)
van de 20 keuringsartsen geeft aan dat zij bij het
‘zo weinig mogelijk’ of ‘in geringe mate’
schatten van belastbaarheid worden beïnvloed (tabel 15 van de 20 ondervraagde verzekeringsartsen vinden dat de Nederlandse bevolking van hen mag
4.1.1.) 5 ondervraagden vinden dat sociaal-medische belangen deel moeten uitmaken van de schatting.
___________________________________________________________________________ Tabel 4.1.2 Zo ja, door wie? (meerdere antwoorden mogelijk)
veelvuldige opmerkingen
Patiënt, diens gedrag of opstelling
13
vaak averechts effect
Patiënt, diens niet-medische belangen
6
vaak averechts effect
Meekomenden
10
vaak averechts effect
Leidinggevenden van verzekeringsarts
4
Staf
10
Bezwaar en beroepsinstanties
6
Opinie collega’s
6
De minister van SoZaWe
6
Arbeidsdeskundige
1
vooral het geval bij aSB herkeuringsoperatie
door MAOC, vaak averechts effect
het
(22 april 2005, NOS-journaal) maken weinig indruk.
uitkeringspercentage is niet speciaal gevraagd.
Daarentegen kennen de keuringsartsen aan de ‘staf
Enkele verzekeringsartsen zeggen spontaan dat zij
verzekeringsarts’ (SVA) van hun eigen kantoor veel
het effect bij hun schattingen niet zo groot achten.
invloed toe. De paragrafen 4.2, 4.4 en 4.5 (over
Eén verzekeringsarts merkte ironisch op dat alleen
keuringsmethodiek, sturing en toezicht) gaan hier op in.
Naar
het
effect
van
beïnvloeding
op
anderen zich laten beïnvloeden. Beïnvloeding door de patiënt wordt gerelativeerd
4.2 De invloed van de keuringsmethodiek
doordat pogingen hiertoe vaak averechtse gevolgen
Alle ondervraagden hebben richtlijnen voor de wijze
zouden hebben. Hetzelfde geldt voor de bemoeienis
van schatten en ook hun rapport is protocollair. Het
van personen die meekomen naar het spreekuur.
gebruik van de functie mogelijkhedenlijst (fml) en cbbs-
Ook uitspraken van de Minister van Sociale Zaken
richtlijnen is imperatief. (zie paragraaf 2.2)
en Werkgelegenheid als ‘We gaan strenger keuren’
22 Tabel 4.2.1
15 van de 20 verzekeringsartsen zeggen nieuwe
Volgt u bij het rapporteren en het invullen van de fml
richtlijnen steeds via de (regionale) stafverzekeringsarts
instructies en protocollen?
te ontvangen.
Ja
20
16 artsen volgen bij het schatten de richtlijnen en protocollen van UWV geheel of grotendeels. Redenen
De verzekeringsartsen verwachten richtlijnen en
om af te wijken worden in de tabel 4.2.3 weergegeven.
schattingsprotocollen van UWV. Enkelen wijzen op het
voormalig
Landelijk
Instituut
Sociale
Verzekeringen (1), de beroepsvereniging (2) of de Minister van SoZaWe (1). 5 keuringartsen blijken in
Tabel 4.2.3 Motieven om af te wijken van UWV instructies en protocollen Bij invullen rubriek I, gdbm(*) stellen, urenbeperkingen(*)
2
Bij aSB en ‘zachte diagnosen’(*)
1
Bij schrijnende gevallen
1
Bij gewetensnood
1
Tabel 4.2.2
Bij medische redenen
1
Waar komen uw instructies en protocollen voor het
Bij praktische onwerkbaarheid
1
schatten vandaan? (meer dan één antwoord mogelijk)
Bij vergeten instructies
1
Medisch adviseur, Bureau SMZ, (regio)stafartsen 9
Bij lage rugklachten
1
‘Hoofdkantoor’ of ‘Amsterdam’
8
Bij onredelijke instructies (zoals ‘lopende’ rolstoelers)
1
Afdeling opleidingen, ‘hoofdkantoor’
1
Prevaleren van gezond verstand
1
UWV in het algemeen
7
FML vul ik in naar eigen inzicht
1
Onbekend
5
Bij twijfel
1
(voormalig) LISV
3
(*) zie hoofdstuk 1, paragraaf 1.1
‘Cursussen’
2
Beroepsvereniging (NVVG)
2
Ministerie SoZaWe
1
het geheel niet te weten waar hun richtlijnen voor het schatten vandaan komen.
4.3 De invloed van het Claim Beoordelings en Borgings Systeem
Zij die de protocollen en richtlijnen voor het schatten van UWV verwachten zijn niet specifiek. 8 van
de
20
ondervraagden
spreken
over
‘hoofdkantoor’ of ‘Amsterdam’. 9 denken dat de richtlijnen en protocollen een gezamenlijk product zijn van de (regio)stafartsen, de Medisch Adviseur (MA) en de in 2004 opgerichte commissie Sociaal Medische Zaken. De medische adviseur van UWV is deel van deze commissie. De commissie werkt in het ‘hoofdkantoor’ te Amsterdam. In dat verband spreekt een enkeling over een ‘raad van wijze mannen’, een ander van een ‘clubje schimmige figuren rond de medisch adviseur’.
Aan de verzekeringsartsen werd gevraagd naar de objectiviteit en wetenschappelijke basis van het bij de schatting door UWV gebruikte systeem. 15 van de 20 ondervraagde artsen zeggen dat bij éénzelfde medische toestand
verschillende
invulling
van
de
functie
mogelijkhedenlijst kan plaatsvinden. 18 keuringartsen zien in de functie mogelijkhedenlijst ruimte voor subjectiviteit. 7 van de 20 uiten zich daar stellig over. ‘De fml is boterzacht’, stelt één der ondervraagden’. De wetenschap biedt geen objectieve meetinstrumenten om daarmee alle items in te vullen, aldus alle 20 ondervraagde artsen. 14 van hen vullen geen enkel item in door een objectieve meting. De overigen komen niet verder dan 7 van de 70 items.
23 De verzekeringsartsen beschouwen hun medisch
Theoretisch zien de ondervraagde verzekeringsartsen
onderzoek als een meetinstrument met objectieve
wel mogelijkheden voor de ontwikkeling van meer
waarnemingen. De objectiviteit geldt in hun
objectieve meetinstrumenten, zij het, voor een beperkt
beleving echter niet voor de vaststelling van de
aantal items. Per rubriek konden de ondervraagden
belastbaarheid. Daar waar een patiënt meewerkt,
veelal aangeven of zij objectieve meetinstrumenten
dramatiseert, fingeert, aggraveert, dissimuleert of
mogelijk achten. Bewegen (lopen, dragen, tillen en
conversie vertoont, moet dit meer of minder
reiken) en houdingen (gebogen, langdurig zitten, staan,
worden verdisconteerd in de feitelijke taxatie van de
etc.) schieten eruit ten opzichte van de rubrieken over
belastbaarheid. Dat is de subjectieve sprong van
persoonlijk functioneren (concentreren, onthouden,
objectieve waarneming naar de invulling van de lijst.
initiatief nemen e.d.), sociaal functioneren, arbeidsduur
Dit wordt op verschillende wijzen door de
(aantal uren, werktijden en onregelmatig) en het kunnen
verzekeringsartsen verwoord. Sommigen spreken
verdragen van diverse werkomstandigheden (kou,
over een integraal kenmerk van de beoordeling (‘de
dampen, lawaai, etc.) Volgens 18 van de 20
beoordeling is altijd een mening’), anderen geven
verzekeringsartsen zullen objectieve meetinstrumenten
aan dat de sprong van waarneming naar vaststelling
nooit meer dan de helft van de items bepalen.
per item verschilt. Enkele artsen leggen als
Om te achterhalen of het systeem in praktische zin
voorbeeld uit dat de wijze waarop een patiënt zit te
neutraal is, werd aan de verzekeringsartsen gevraagd of
draaien op zijn stoel tijdens het onderzoek objectief
het cbbs het gemakkelijker maakt veel of juist weinig
kan worden waargenomen, maar dat de conclusie
beperkingen aan de patiënt te koppelen of dat het geen
dat de patiënt werkelijk niet rustig kán blijven zitten,
verschil maakt.
subjectief is. Een andere geïnterviewde benoemt de
16 van de 20 verzekeringsartsen geven aan dat het
omgekeerde subjectieve inschatting dat een patiënt,
stellen van veel beperkingen gevolgen heeft voor
die 30 minuten bij de verzekeringarts rustig zit te
henzelf. 12 van de 16 zeggen dat er meer tijd nodig is
praten, ook zittend bureauwerk kan (blijven)
voor het invoeren van meer beperkingen (1e kolom van
verrichten. In onderhavig onderzoek zijn deze
tabel 4.3.1). De 4 anderen verwoorden deze invloed
subjecties niet met gerichte vragen uitgewerkt.
meer als een last (ervaren last, 2e kolom van tabel 4.3.1).
` Tabel 4.3.1 Gevolgen van veel beperkingen invoeren in de fml voor de verzekeringsarts zelf. Meer tijd
12
Meer last
Meer argumenteren
4
meer argumenteren
3
Veel muisklikken cbbs 1
gdbm motiv. > fml(*)
1
Meer omschrijven
1
cbbs lastig
1
FML kost meer tijd
1
meer overleg nodig
1
Meer overleg met AD 1
hinder van borging
1
Gdbm kost meer tijd 1
meer commentaar
1
Urenbeperking meer
meer last van toezicht
1
1
4
Waardering 1
Meer werk 1
van de cliënt
meer motiveren
(*) Hier wordt bedoeld dat het lastiger is om te kiezen voor de kwalificatie ‘geen duurzaam benutbare mogelijkheden’, waarbij uitgebreider over persoonlijk en sociaal functioneren moet worden gerapporteerd.
24 De
groep
ondervraagde
verzekeringsartsen
antwoordt consistent op de omgekeerde vraag. 14
tijdens het spreekuur als claimend herkende patiënten op deze wijze invloed uitoefenen.
vinden dat er voor de verzekeringsarts persoonlijk evengoed gevolgen zijn bij het vaststellen van
4.4 De invloed van sturing en instructie op het schatten
weinig beperkingen. Eén twijfelt. De gevolgen voor
Alle geïnterviewde verzekeringsartsen ondervinden
de verzekeringsarts bij het weinig beperkt schatten
sturing bij het vaststellen van belastbaarheid. Sturing
zijn grotendeels het omgekeerde van de gevolgen bij
werd gedefinieerd als het geven van richtlijnen en
het aangeven van veel beperkingen.
aanwijzingen
voorafgaand
verzekeringsgeneeskundige
aan
het
schattingen.
doen Sturing
van is
Tabel 4.3.3 Genoemde gevolgen van het aangeven
daarmee afgezet tegen de begrippen toezicht en
van weinig beperkingen
commentaar (paragraaf 4.5) Sturing is proactief.
Minder tijd
6
Voortdurend en te verwachten commentaar op
Meer gemak
4
verrichte keuringen heeft ook een sturend effect op nog
Meer waardering binnen UWV
1
te verrichten keuringen en is vaak ook zo bedoeld. Het
meer last bij claimende patiënt
1
meer tijd bij bezwaarmakende patiënt
6
sturende effect van toezicht op latere casus is daarom opgenomen in deze paragraaf. De invloed van
De eerste drie kan men op grond van tabel 4.3.2 verwachten: een patiënt weinig beperkt achten kost minder tijd en is makkelijker. Bovendien verschuift de waardering van de patiënt naar waardering van UWV, merkt één van de ondervraagden op. De laatste 2 geven aan dat de verzekeringsarts die
commentaar en toezicht op een behandelde casus is aan de orde in paragraaf 4.5. Tabel 4.4.1 Heeft sturing effect op de wijze waarop u belastbaarheid vaststelt? Ja
16
(15 verzekeringsartsen geven voorbeelden )
minder beperkingen aangeeft meer last voorziet van
Mogelijk
1
claimende en bezwaarmakende patiënten. Dit wijst
Nee
3
op een factor, komend van de patiënt (en diens begeleiders). In paragraaf 4.1 kwam deze factor al
De volgende tabel (tabel 4.4.2) laat een niet-limitatieve
aan de orde. De verzekeringsartsen koppelen deze
scorelijst zien. De geïnterviewden konden de in hun
druk aan de opstelling en het gedrag van de patiënt.
ogen meest sturende instanties of functionarissen
Niet
de
aangeven. Meerdere antwoorden waren mogelijk. Alle
bezwaard
antwoorden werden opgeschreven. 20 artsen noemden
Strikt genomen zullen alleen de
er samen 59, gemiddeld 3 per geïnterviewde. 18 van hen
iedere
patiënt
verzekeringsartsen gekenschetst.
als
wordt claimend
door of
brachten daar een gradatie in aan.
25
Tabel 4.4.2 als 1e
als 2e
als 3e
De afdeling Bezwaar & Beroep van UWV
1
3
5
De bestuursrechter
1
2
Zonder gradatie
Meest ervaren sturing van
2
De beroepsvereniging NVVG
1
Uw groep van Onderlinge Toetsing binnen UWV
2
12
4
9
2
2
1
19
1 2
totaal 3
Uw manager bij UWV De stafarts bij UWV
als 4e
5
6
1
3
1
16
De Inspecteur voor Werk en Inkomen (IWI)
0
De Inspecteur Gezondheidszorg
0
De Minister van SOZAWE Enig ander
3
Medisch specialist
1
1
4 1
NSPOH
1
1
Medisch Adviseur UWV
1
1
Toaalscore gradatie
6
18
18
14
3
59
Van de 19 artsen die de staf verzekeringsarts
politiek van aard en missen het rechtstreekse verband
vermelden, noemen 12 de staf verzekeringsarts ook
met de gezondheid van de patiënt.
de voornaamste. Hoewel 16 artsen hun onderlinge toetsingsgroep ook sturend vinden, is dit slechts
Tabel 4.4.3 Voorbeeld van sturende instantie of
voor 4 verzekeringsartsen de belangrijkste of enige.
functionaris
De tabel toont aan dat de staf verzekeringsarts
eerstgenoemde wordt vermeld)
verreweg de grootste sturende capaciteit bezit.
Politiek/minister
5
19 van de 20 ondervraagde artsen geeft aan dat zij
Stafarts
5
bij
Manager
4
B&B
3
Medisch adviseur
1
UWV in het algemeen
1
de
lijst
van
sturende
instellingen
of
functionarissen motieven waarnemen van nietmedische aard. Wanneer aan deze 19 artsen wordt gevraagd naar één functionaris of instantie in het bijzonder worden ‘de politiek’, de minister of de
met
niet-medische
motieven
(alleen
Tabel 4.4.4 De meest ervaren motieven bij aansturing
stafarts genoemd. (tabel 4.4.3)
De eerstgenoemde motieven die de 19 artsen waarnemen bij
En als dan vervolgens wordt gevraagd om welke
sturende instanties en functionarissen.
motieven het gaat ontstaat het beeld van tabel 4.4.4
Uitkeringsvolume verlagen
8
over de aansturing. Van de eerste 4 motieven kan
Minder gdbm
5
worden gezegd dat ze allen te maken hebben met
Minder beperkingen
2
het terugdringen van het uitkeringsvolume. Van het
PSF(*) beter inschatten
2
‘Werk boven uitkering’ (**)
1
Veel beoordelingen doen
1
2e t/m de 5e motief kan worden gezegd dat zij gerelateerd zijn aan WbU. Beide motieven zijn
26 Vervolg tabel 4.4.4
12 zien de kwaliteitsborging door de UWV stafarts ook
(*) Het Persoonlijk en Sociaal Functioneren van de
als medisch professioneel toezicht. Volgens 5 artsen is
patiënt dient de verzekeringsarts zo te documenteren dat
er geen medisch professioneel toezicht. Drie artsen
daaruit te lezen valt dat de gekeurde voor zichzelf en in de omgang met anderen onmachtig is.
respectievelijk de medische adviseur, de Inspecteur
(**) ‘WbU’ is een politiek ‘statement’.
Werk en Inkomen of de manager in het UWV kantoor.
4.5 De invloed van toezicht en commentaar op het schatten van belastbaarheid Alle
geïnterviewde
verzekeringsartsen
ervaren
toezicht op hun rapportages en schattingen door de staf verzekeringsarts. 10 artsen ervaren deze ‘kwaliteitsborging’ als overheidstoezicht. 5 van de 20 artsen weten niet of hier sprake is van overheidstoezicht.
5
artsen
verwijzen voor medisch inhoudelijk toezicht naar
ervaren
Analoog aan de vraag bij sturing werd aan de ondervraagden een niet-limitatieve lijst voorgelegd met mogelijk toeziende functionarissen en instanties. Meer dan één antwoord was mogelijk. (zie tabel 4.5.1) Evenals bij sturing, werd gevraagd naar niet-medische motieven. (Zie tabel 4.5.2)
geen
overheidstoezicht. Tabel 4.5.1 Ervaren commentaar en toezicht Zonder gradatie De afdeling Bezwaar & Beroep van UWV
1
De bestuursrechter
1
1e of enige 5
als 2e
als 3e
totaal
13
1
20
2
3
Uw manager bij UWV
0
De stafarts/kwaliteitsborging van UWV
1
14
2
17
De beroepsvereniging NVVG
0
Uw groep van Onderlinge Toetsing binnen UWV
1
De Inspecteur voor Werk en Inkomen (IWI)
1
2
3
6 1
De Inspecteur Gezondheidszorg
0
Enig ander gremium of orgaan (arbeidsdeskundige)
1
Totalen per gradatie
5
1
20
17
6
48
Tabel 4.5.2 Neemt u bij toezichthouders
Consistent met de vragen bij sturing blijken de
motieven waar van niet-medische aard?
verzekeringsartsen
Ja
16
motieven waar te nemen. (zie paragraaf 4.4) Zij vinden
Nee
4
het
vaakst
volumebeperkende
het toezicht op hun schattingen niet neutraal.
De 16 bevestigende verzekeringsartsen noemen de staf verzekeringsarts en de politiek/de minister het vaakst als eerste drager van niet-medische motieven voor
het
schatten
door
verzekeringsartsen.
Tabel 4.5.3 Staan de toezichthouders neutraal tegenover de uitkomst van de keuringen? Nee
15
Ja
5
27 4.6 De invloed van klachten en bezwaarzaken bij
onderzoeksvragen
is
het schatten van belastbaarheid
verzekeringsartsen
van
van deze
belang
in
hoeverre
procedures
invloed
ondervinden of verwachten op hun schattingen. 12 van De rechten van de patiënt zijn aangegeven in
de 20 artsen ondervinden consequenties van een
hoofdstuk
gegrond bezwaar. (Zie de tabellen 4.6.1 en 4.6.2)
2,
paragraaf
2.
Voor
de
Tabel 4.6.1 Verwacht de keuringsarts toetsing van zijn/haar ingevulde functiemogelijkhedenlijst Ja
Nee
Naar bevinden
Van de bezwaarverzekeringsarts
11
4
5
Van de bestuursrechter
9
4
2
Van de UWV klachtenprocedure
8
12
In de tuchtrechtprocedure
Weet niet 5
15
5
Tabel 4.6.2 Heeft een gegrond bezwaar tegen uw
casus die meer moeite kosten. Extra inspanningen
beoordeling voor u gevolgen?
worden niet gehonoreerd, zij het dat 2 artsen
Ja
12
Bezwaarzaken kosten tijd
(5x)
Bezwaarzaken zijn lastig
(5x)
Bezwaarzaken waardeert UWV
(5x)
aangeven dat er complimenten kunnen komen van de patiënt, de stafarts, de bezwaarsarts of van de arbeidsdeskundige.
Gegrond bezwaar ervaar ik als afkeuring (4x) Nee
7
Onbekend
1
Tabel 4.7.1 Is er van de zijde van het management sprake van honoreren van uitkomsten van Uw beslissingen?
4.7 De invloed van productieverwachtingen op het schatten van belastbaarheid
Nee
14
Streng oordelen vindt waardering
5
Streng oordelen is lastig (door klachten)
1
Alle ondervraagde verzekeringsartsen werken met een
kantoornorm,
uitgedrukt
in
een
aantal
Om na te gaan of de productieverwachting op deze
keuringen per week. Eén verzekeringsarts zegt niet
wijze van invloed kan zijn op het schatten van
op zijn aantal te worden beoordeeld. Eén arts
belastbaarheid, werd gevraagd naar de mogelijkheid
spreekt van een vaag verband tussen de beoordeling
last en werk te verminderen door de schatting.
van zijn/haar functioneren en het aantal keuringen. Eén weet het niet. De overige 17 zeggen door de
Tabel 4.7.2 Kunt u uzelf last of extra werk besparen door
manager zondermeer te worden beoordeeld op het
bepaalde keuzes bij het schatten?
aantal
Nee
6
Ja
14
beoordelingen
per
week.
Geen
der
geïnterviewden krijgt van UWV extra tijd voor
28 Vervolg tabel 4.7.2
Tabel 4.8.1 Emotionele druk Kunt U garanties benoemen die voorkomen dat u
(Bij het antwoord ‘ja’) ‘Kunt u een voorbeeld geven van
emotioneel wordt belast door de aard van uw eigen
het uzelf last of extra werk besparen?’
schatting? Geen enkele garantie
14
Door geen urenbeperking te stellen
4
Onderling overleg tussen verzekeringsartsen
3
Door geen gdbm te stellen
7
Steun van de Staf Verzekeringsarts
1
Door te kiezen voor fml in plaats van gdbm
1
Professionaliteit
1
Door geen zachte diagnose te stellen
1
Vakervaring
1
Door weinig invullen bij rubriek I
1
Protocollaire werkwijze
1
Door minder beperkingen te stellen
2
Door minder beperkingen uit te vragen
1
Tabel 4.8.2 Geweld en geweldsdreiging
Door niet af te wijken van collega bij aSB
1
Kunt U garanties benoemen die fysieke bedreiging voor u
Geen informatie opvragen bij behandelaars
1
als gevolg van uw schattingen voorkomen?
4.8 Garanties voor een onafhankelijke schatting In de paragrafen 2 t/m 7 is naar beïnvloedende factoren gevraagd. In paragraaf 1 kwam aan de orde
Geen enkele garantie
14
De alarmknop in de spreekkamer
5
Kantoormaatregelen tegen geweldplegers
2
Onbereikbaarheid
1
Uitkomst en uitkering volgen pas later
3
Tabel 8.4.3 Financiele verleiding of druk Kunt U garanties benoemen die voorkomen dat u
dat verzekeringsartsen het effect van beïnvloeding
financieel betrokken raakt of bent bij Uw eigen schatting?
gering achten. Aan alle verzekeringsartsen is
Geen enkele garantie
14
gevraagd of zij condities kunnen noemen, die
De getekende verklaring bij voormalig USZO
1
garanderen dat verzekeringsartsen zich bij hun
De bezwaarprocedure
1
schattingen niet laten beïnvloeden door de volgende
Regelgeving/management
1
vier factoren van druk. Emotionele factoren (zielig,
Dossierverdeling buiten verzekeringsarts om
2
Vast salaris van de verzekeringsarts
1
drama in de spreekkamer, e.d., tabel 4.8.1); Geweld van de zijde van de belanghebbende of diens genoten (tabel 4.8.2); Financiële verleiding voor de verzekeringsarts (tabel 4.8.3); Bewijslast (tabel 4.8.4).
Tabel 4.8.4 Druk door onevenredig verdeelde bewijslast Kunt U garanties benoemen die voorkomen dat u extra werk of moeite ondervindt door de aard van uw eigen schattingen? Geen enkele garantie
17
Onduidelijk
2
Door bezwaar en verhaal
1
29 HOOFDSTUK 5
Resultaten
5.1 Het schatten bij rechters, accountants en
en praktische garanties. Eén uitzondering bestaat
taxateurs
wellicht door het voordeel van het verkrijgen van
De geïnterviewde bestuursrechter overlegt met
nieuwe
collega’s op locaal niveau. Hier kan sprake zijn van
Jaarrekeningen worden volgens protocol opgesteld.
sturing, maar niet van toezicht op beslissingen en
Dat is een vorm van invloed, c.q. sturing door een
taxaties. De enige professionele toets is het Hoger
belanghebbende partij (de belastingdienst of subsidie
Beroep. Met de werkgever bestaat een beperkte
verstrekkende instanties).
opdrachten
van
dezelfde
cliënt.
gezagsrelatie. Inhoudelijk heeft de werkgever geen invloed. Er zijn voor de bestuursrechter goed
De accountant die is gecertificeerd bij de NovAA
benoembare garanties die ervoor zorgen dat diverse
wordt
vormen van druk weinig tot geen invloed hebben op
publiekrechtelijke vereniging. De wet laat toezicht
de inhoud van uitspraken. Emotionele druk is
geheel over aan de beroepsgroep. Er is sprake van
wellicht het minst afgeweerd.
tuchtrecht.
gecontroleerd
Een
door
audits
gecertificeerde
van
deze
AA-accountant
onderwerpt zich bovendien aan steekproefsgewijze De geïnterviewde kantonrechters ondervinden geen
collegiale toetsing in een regionale groep. Een
sturing of toezicht van de werkgever op de inhoud
gedupeerde kan zich rechtstreeks wenden tot de
van vonnissen, het aantal vonnissen of de wijze van
Burgerlijk Rechter. De AA komt niet onder morele
rapporteren. De beroepsprocedure voorziet in alle
of fysieke druk van de cliënt, omdat een volgende
inhoudelijke
kan
AA verplicht is te informeren bij de vorige AA. Het
onderdeel zijn van bespreking op aanwijzing van de
werken op declaratiebasis voorkomt een relatie
werkgever. Die bespreking is alleen onderling.
tussen uitkomsten en last. Personeel van het kantoor
Beïnvloeding is in hoge mate beperkt door goed
ondertekent
benoembare garanties.
belangenverstrengeling
controle.
Alleen
bejegening
jaarlijks
een
verklaring
zullen
dat
vermelden.
zij Het
belang van de accountant een goede relatie te Register Accountants werken met narekenbare
onderhouden
getallen, waardoor hun schattingen bij uitstek
Rapportageprotocollen kunnen komen uit de
toetsbaar zijn. Behalve civielrechtelijke aanspraken,
beroepsgroep, van de belastingdienst en van
vigeren onderlinge toetsing, tuchtrecht, gedragscodes
subsidiefondsen.
en toezicht door het Publiekrechtelijk NIVRA. Er is
dwingende protocollen is derhalve niet uit te sluiten.
valt
hier
Invloed
op
niet
onder.
uitkomst
door
geen sturing ten aanzien van de vorm van rapporteren of motivering van de schattingen. De
De
beoordelingen houden in principe geen verband met
ondernemer. Hij rapporteert taxaties volgens een
de inspanning. Daar waar dat wel zo is voorkomt de
standaard van de beroepsvereniging. Op zijn
mogelijkheid extra te declareren iedere keuze voor
schattingen is geen professioneel, intercollegiaal of
een
Tegen
overheidstoezicht. Er is wel sprake van tuchtrecht.
belangenverstrengeling bestaan voor de RA formele
Gedupeerden kunnen schade verhalen op de
gemakkelijke
afhandeling.
geïnterviewde
(NVM)
makelaar
is
vrij
30 makelaar. Transparantie van de markt voorkomt
Andere controles op schattingen door collega’s,
willekeur. Iedere partij kan zijn eigen taxateur kiezen
werkgever of overheid komen niet voor. Met hoger
voor
tussen
of lager schatten bewerkt de taxateur voor zichzelf
optimistisch (hoog) of pessimistisch (laag) schatten
geen gemak of ongemak, veel werk of weinig werk,
en inspanning of tijd ontbreekt. De 1,5 promille
veel verdienste of weinig verdienste. Partijen kunnen
honorering maakt het voordeel voor de makelaar bij
alleen door contra-expertise en arbitrage tot een
hoger schatten vrijwel verwaarloosbaar. Regelmatige
comparitie komen. De distantie van de taxateur tot
opdrachtgevers kunnen een voorkeur opbouwen
partijen ligt vooral in het feit dat aan de
voor een makelaar (‘bench-marking’).
opdrachtgever
éénzelfde
object.
Een
verband
gerapporteerd.
(meestal De
een
taxateur
curator)
wordt
ervaart
deze
De taxateur die grond verwerft voor een groot
opdrachtgever als onafhankelijk derde. De taxateur
spoorwegtracé is in loondienst bij een bedrijf dat de
komt
overheid in het leven roept. De wijze van schatten
belanghebbende die de te taxeren zaken (nog)
wordt bepaald door dit bedrijf. Er wordt toegezien
beheert.
wel
rechtstreeks
in
contact
met
de
op tijdige afronding, vanwege een strakke tijdslimiet. De overheid heeft daarom een tweeledig belang:
5.2 Het schatten bij verzekeringsartsen
kosten en tempo. De taxateur merkt in de aansturing
De geïnterviewde verzekeringsartsen verwachten
van de werkgever meer van diens belang bij tempo
niet dat in hun praktijk het schatten kan worden
(realisatie spoorlijn) dan van het onteigeningsbudget.
vervangen door objectieve metingen. Schatten
De
betekent dat er ruimte is voor strenger of milder
overheid
gedragscode
respecteert
voor
financiële
de
professionele
onafhankelijkheid
beoordelen.
Streng
keuren
betekent
weinig
zodanig, dat over gelden en budgetten met de
beperkingen erkennen.
taxateur niet wordt gecommuniceerd. De overheid
De artsen geven aan dat zij kunnen worden
faciliteert de burger voor een contra-expertise en
beïnvloed. Zij geven een consistent beeld van hoe zij
juridische bijstand. Het vergelijk met andere
beïnvloed worden of hoe er pogingen worden
objecten en de standaard contra-expertise zijn
gedaan hen te beïnvloeden. Wisselend gaat druk uit
garanties voor objectiviteit. Hoog schatten kan
van de patiënt en diens opstelling, diens begeleider
voordelig zijn voor de taxateur doordat een snelle
en in mindere mate diens (sociale of financiële)
afwikkeling dan is te voorzien. De taxateur heeft
belangen. Het effect van niet-medische belangen op
namelijk een gestelde tijd met een daarop gebaseerd
de uitkomst van de keuring achten zij gering. De
taxatiehonorarium. Voor de burger staan in de
geïnterviewde verzekeringsartsen menen zich goed
onteigeningsprocedure een viertal bezwaar- en
los te kunnen maken van wat de patiënt wil. Zij
klachtprocedures ter beschikking.
spreken zelfs van een averechts effect. Toch blijkt dat een patiënt, wellicht ongemerkt, druk op de
De geïnterviewde taxateur roerende zaken schat
integriteit van de verzekeringsarts kan uitoefenen
executiewaarden die ook feitelijk door een veiling
door de indruk te wekken in bezwaar te zullen gaan.
kunnen worden getoetst. De beroepsgroep heeft een
De geïnterviewden verwijzen bij verschillende
mening over welke afwijking acceptabel is (10%).
aspecten van hun keuringspraktijk naar de rol en
31 invloed van UWV-functionarissen. UWV bepaalt de
geven van professionele richting aan de wijze
productieverwachting en dus de tijd per beoordeling,
waarop zij hun beroep (moeten) uitoefenen.
biedt
een
De geïnterviewde UWV-artsen kennen hun manager
keuringsmethodiek vast, geeft instructies over de
weinig invloed toe op hun schattingspraktijk. De
wijze van schatten en het hanteren van de functie
manager wordt wel regelmatig vermeld als een
mogelijkhedenlijst, maakt protocollen, stelt eisen aan
functionaris die zich uitspreekt voor weinig
de rapportages, toetst plausibiliteit van schattingen,
uitkeringsvolume op kantoorniveau, maar wordt
dient het ministerie van advies omtrent nieuwe
door hun primair gekoppeld aan de wens veel
richtlijnen
ontwerpt
keuringen per week te doen. Toch oefent UWV via
diagnoselijsten, besluit tot herkeuringen, ziet toe op
de manager indirect ook druk uit op de uitkomsten
bezwaarartsen, behandelt klachten, ziet toe op het
door een vaste productienorm. Verzekeringsartsen
keuringspatroon van iedere arts afzonderlijk en op
ervaren namelijk een oplopende bewijslast bij het
het keuringspatroon van één kantoor (bench-
stellen van meer beperkingen (cbbs) of ernstiger
marking). In tegenstelling tot de overtuiging dat zij
beperkingen (urenbeperkingen en ‘geen duurzaam
zich eenvoudig kunnen onttrekken aan wat een
benutbare mogelijkheden’).
patiënt
de
De UWV-artsen werd gevraagd naar condities die
UWV
garanderen dat verzekeringsartsen geen persoonlijke
al
dan
niet
voor
faciliteiten,
het
verwacht
verzekeringsartsen
of de
legt
schatten,
wil,
zeggen
instructies
van
nauwgezet te volgen.
last, hinder, voordeel of nadeel ervaren van hun
De intenties die de geïnterviewden in 2005 van
eigen schatting. Tegen geweldsdreiging, financiele
UWV-functionarissen
betrokkenheid en emotionele belasting formuleren 6
hebben
ervaren,
waren
merendeels gericht op minder volume van de
artsen
uitkeringen (lagere of in het geheel geen uitkeringen)
bezwaarprocedure als een garantie tegen de invloed
en het stellen van minder (ernstige) beperkingen. In
van selectieve argumentatieverplichtingen.
garanties.
Eén
arts
beschouwt
de
het bijzonder was in 2005 sprake van beleid gericht tegen het aangeven van urenbeperkingen en de
5.3 De vergelijking
schatting ‘geen duurzaam benutbare mogelijkheden’.
De vergelijking met 7 taxerende beroepen levert
De artsen vinden de toezichthouders niet neutraal.
voor paralellen en verschillen op, waarvan tabel 5.3
UWV stelt zich, in hun beleving, op vóór de
een overzicht geeft. In de linker kolom zijn factoren
collectieve partij. De stafarts neemt daarbij een
vermeld die een rol kunnen spelen bij het schatten.
belangrijkere plaats in dan collega’s, bezwaarartsen,
Dit begint met factoren die konden worden
beroepsrechter,
hun
ontleend aan algemene bronnen. Bij het tweede deel
opleidingsinstituut, wetenschap en literatuur, de
staan de percepties en dus de uitkomsten van de
Inspecteur voor de Gezondheidszorg, de Minister
interviews meer centraal. Rechters, accountants en
van Sociale Zaken en Werkgelegenheid etc. De
taxateurs (on)roerende zaken zijn gegroepeerd in de
geïnterviewde keuringsartsen ervaren hun stafarts als
kolommen 2 t/m 4.
de
beroepsvereniging,
degene die overheidstoezicht combineert met het
32 Tabel 5.3 Interview uitkomsten ten aanzien van beïnvloedende rol Functie bestaat door wetgeving Per casus in contact met meer partijen Beroepseed
Rechters
Accountants
Taxateurs (on) roerend goed
Verzekeringsartsen bij UWV
Opmerking bij *
Ja
Ja* en nee
Nee
Ja
Jaarrekeningen Subsidieaanvragen
Ja
Nee
Nee
Nee
Ja
Nee*
Nee*
Ja
Niet meer
Oordeelt tussen collectief en individueel belang
Ja*
Ja
Ja
Ja*
Bestuursrechter en verzekerings-arts altijd
Samenleving vraagt objectiviteit Tuchtrecht
Ja
Ja
Ja
Ja
Nee
Ja
Ja
Ja
Beroepsprocedure
Ja
Ja
Ja*
Ja
Bezwaarprocedure
Nee
Nee
Nee
Ja
Contra expertise
Nee
Nee
Ja
Nee
Wettelijke rol voor professionele vereniging Onderlinge toetsing
Nee
Ja
Nee *
Nee
Wel belangrijkste rol
Ja
Ja*
Nee
Ja
Aselecte steekproeven
Kan zich losmaken van belangen Onderscheidt mild en streng oordeel Erkent beïnvloeding*
Nee*
Ja
Ja
Nee
Ja*
Ja
Ja
Ja
Weegt complex van belangen mee Strafzaken m.n.
Ja
Ja
Ja
Ja
Door belangen
Ervaart overheids toezicht op taxatie Ervaart toezicht werkg. op taxaties Transparant markt vergelijk voor tax. Partij dicteert taxatie protocol Geweldsdreiging
Nee
Ja*
Nee
Ja
Jaarrekeningen
Nee
Nee
Nee
Ja*
Staffunctionaris
Ja*
Ja
Ja
Nee
Jurisprudentie
Nee
Ja*
Nee**
Ja**
Ja
Nee*
Nee*
Ja
Jaarrekeningen (** discussie) Minimaal
Veiligheidsgarantie
Ja
Nee*
Nee*
Nee*
In geringe mate
Financiele verleiding
Nee
Ja
Ja
Nee
Financiele afscherming
Ja
Ja
Ja
Ja
Emotionele last
Ja
Nee
Nee
Ja
Emotionele afscherming
Nee
Ja
Ja
Nee
Bewijslast
Nee
Nee
Nee
Ja
Compensatie extra lasten
Ja
Ja
Beperkt
Nee
Verschilt
33 Overeenkomsten
de taxateur roerende zaken bereikt bij openbare
De tabel laat zien dat beroepsbeoefenaren werden
veiling. Ook dit is ondenkbaar bij de schatting van
geselecteerd
medische beperkingen.
die
taxaties
verrichten
in
een
spanningsveld tussen collectieve en individuele
2 Verzekeringsartsen zijn de enige taxateurs na wier
belangen. De bestuursrechter, de verzekeringsarts
schatting
en de taxateur/grondverwerver staan altijd in dit
alvorens toegang ontstaat tot de rechter. De
spanningsveld. Allen menen dat de samenleving
bezwaarverzekeringsarts kan de schatting ook
professionele objectiviteit van hen verlangt. De
inhoudelijk
burger kan tegen allen in beroep gaan bij de rechter
bezwaaraccountants,
(bij de taxateur roerende zaken is dit het minst het
bezwaartaxateurs bestaan niet.
geval). Allen erkennen bovendien beïnvloed te
3 Alleen verzekeringsartsen hebben een vrijgestelde
kunnen worden en dat er bij hun schattingen ruimte
collega (stafarts) die hun rapportages controleert en
is tussen mild oordelen en streng oordelen. De
een sturende invloed uitoefent op schattingen. Er
terminologie hiervoor verschilt per vak. Tenslotte
zijn geen stafrechters, stafaccountants, stafmakelaars
menen ook alle geïnterviewden dat er in de
of staftaxateurs, die instrueren, controleren of letten
uitoefening
structurele
op het naleven van protocollen en richtlijnen.
omstandigheden bestaan die hen afschermen tegen
Evenmin ervaren de andere deskundigen een
financiele betrokkenheid.
‘gebouw
van
hun
vakgebied
een
bezwaarprocedure
wijzigen.
van
volgt,
Bezwaarrechters,
bezwaarmakelaars
functionarissen’
‘hoofdkantoor’,
intern
‘Amsterdam’,
of
(aangeduid ‘wijze
als
mannen’,
Verschillen
‘schimmige figuren’) die het vakgebied van de zijde
Voor de beantwoording van de 3e onderzoeksvraag
van de werkgever of opdrachtgever vorm geven,
zijn
zoals de geïnterviewde verzekeringsartsen bij UWV.
de
factoren
waarmee
verzekeringsartsen
afwijken van alle andere geïnterviewden van belang.
4 De verzekeringsartsen zijn de enigen met een
Het zijn de volgende vijf factoren.
gefixeerde productieverwachting. Er is voor hun
1 Bij patiënten bestaat geen vergelijk. Ziektebeelden
geen
manifesteren zich bij verschillende patiënten in
onderzoeken, invullen, argumenteren en nuanceren
verschillende mate. De casuïstiek is bovendien niet
bij patiënten met veel beperkingen. Toch worden die
openbaar in verband met privacy bescherming en
extra inspanningen als een bewijslast aan de
medische beroepsgeheim. Geheel anders is dit bij
verzekeringsartsen
schadevergoedingen,
oefent druk uit. Weinig tijd per casus verhoudt zich
ontslagregelingen,
compensatie
voor
het
opgedragen.
meer
De
moeten
combinatie
strafopleggingen, taxaties van panden, machines of
slecht met veel of ernstige beperkingen.
grond. Burgers kunnen de redelijkheid van een
5 Van alle geïnterviewden percipiëren alleen de
schatting toetsen aan de markt, jurisprudentie of
verzekeringsartsen hun werkgever als partij, en wel
lotgenoten. Berekeningen van accountants zijn
voor het collectieve belang. Interne aansturing, de
bovendien direct narekenbaar en de schatting van
kwaliteitsborging en het toezicht uiten zich niet
taxateurs onroerend goed berusten op bekende
neutraal ten aanzien van uitkomsten van de
marktprijzen. Een ultieme transparantie wordt voor
schattingen, zo blijkt uit de vraaggesprekken.
34 5.4 Beantwoording van de drie onderzoeksvragen
De geïnterviewde UWV-artsen ondervinden van collectieve zijde belang bij het aanmerken van weinig
Antwoord op vraag 1 Van
beperkingen, terwijl van de patiënt het tegengestelde
verschillende
verzekeringsartsen
zijden druk
wordt
ervaren
op
door hun
belang wordt ervaren. De
verzekeringsgeneeskundige
schattingspraktijk
schattingen. De interviews wijzen uit dat de
wordt,
schattingspraktijk ruimte biedt voor subjectiviteit
verzekeringsartsen, in hoge mate vorm gegeven door
en beïnvloeding. De geïnterviewden stellen
hun werkgever. Dit in tegenstelling tot wat andere
beïnvloed
beroepsbeoefenaren antwoorden.
te
kunnen
worden,
maar
hun
blijkens
de
antwoorden
van
de
integriteit zou garantie bieden voor een gering
Het vergelijk met de taxateur van te onteigenen grond
effect.
voor een spoorwegtracé is interessant. De overheid roept daar, als manifest partij, een orgaan in het leven
Antwoord op vraag 2
dat taxaties verricht. Bij HSL-Zuid zorgen echter een
Verzekeringsartsen ondervinden wisselend druk
aantal solide garanties voor objectiviteit, zoals de
van de zijde van de patiënt en structureel van de
transparantie en het direct vergelijk met andere
zijde van UWV. Hun werkgever stelt zich voor de
onteigende stukken grond. Er is een standaard
geïnterviewden merkbaar op als partij. Stafartsen,
vergoeding
managers,
en
rechtsbijstand. Bovendien ervaart de taxateur geen
de
partijdigheid, omdat de overheid zelf tegengestelde
interne
stuurgroepen
colleges,
voeden
dit
instructeurs beeld
van
geïnterviewde verzekeringsartsen.
voor
externe
contra-expertise
en
belangen heeft bij de hoogte van schatten (snel realiseren en budget). Deze garanties nemen veel van
Antwoord op vraag 3
de schijn weg dat deze taxateurs onder een partijdige
Zij
arbeidsongeschiktheidsuitkering
curatele taxaties verrichten. Bij de 20 geïnterviewde
aanvragen kunnen geen keuringsarts uitkiezen.
verzekeringsartsen komen zulke garanties niet naar
Evenmin ontvangen zij een vergoeding voor een
voren. Controle op hun werk komt daarentegen
contra-expert.
primair van het bestuursorgaan zelf.
die
een
35
HOOFDSTUK 6
Discussie en aanbeveling
De resultaten uit hoofdstuk 5 maken discussie over de
voorbehouden aan artsen. Wellicht twijfelde de
objectiviteit van medische keuringen bij UWV mogelijk.
minister aan de objectiviteit van keuringsartsen in
Paragraaf 6.1 stelt enkele vragen aan de orde. Paragraaf
het verleden en zou ‘in de spreekkamer van de
6.2 doet een aantal aanbevelingen voor maatregelen om
verzekeringsarts’(2) een te gunstig klimaat zijn voor
de schijn van partijdigheid bij UWV-artsen te
niet-medisch verzuim. Het sturen op extra bewijslast
verminderen. Paragraaf 6.3 adresseert de aanbevelingen
kan dan als ‘passende tegendruk’ worden gezien.
aan een select groep van betrokken partijen.
Wat
politiek
passend
is
voor
het
totale
uitkeringsvolume kan echter een bijsmaak krijgen op 6.1 Discussie
het terrein van rechtmatigheid en rechtsgelijkheid.
6.1.1 Is bevoogding van artsen nodig?
De rechtmatigheid van keuringen kan in twijfel
Uitvoerig rapporteren om een hiervoor vrijgestelde
worden getrokken als verzekeringsartsen keuren
collega tevreden te stellen, kan worden ervaren als
onder invloed van druk en tegendruk (claim en
partijdige sturing met andere dan gezondheidsmotieven.
rapportagelast).
Bij rechters, accountants en taxateurs toetsen de
De rechtsgelijkheid is door een ander fenomeen in
praktiserenden elkaar onafhankelijk van opdrachtgevers
het geding. Uit de interviews komt naar voren dat
of werkgevers. Er is daar geen sprake van enige
een verzekeringsarts die gevoelig zou zijn voor
professionele bevoogding. Onderlinge toetsing en de bij
factoren die het hem lastig maken, reden kan
taxateurs bestaande contra-expertise geeft aan dat de
hebben alternerend mee te buigen met een sterk
samenleving bij die beroepsbeoefenaren vertrouwen
claimende belanghebbende en vervolgens bij een
stelt in het onderling vergelijk. Onduidelijk is waarom
inschikkelijke patiënt mee te buigen met de pressie
praktiserende keuringsartsen
van het collectief belang. De ‘statistiek’ van die arts
dit
vertrouwen
niet
genieten. Bovendien is de kritische vraag te stellen dat
verraadt
wanneer de borging door UWV berust op de indruk dat
bewijslast leidt bij deze pressiegevoelige artsen dus
verzekeringsartsen
wel tot (grotere) rechtsongelijkheid.
zich
teveel
zouden
laten
geen
willekeur,
maar
de
selectieve
beïnvloeden, dit wantrouwen alleen maar versterkt
Rechtsgelijkheid en rechtmatigheid zijn begrippen
wordt door het uitoefenen van collectieve invloed: We
met een direct juridische betekenis. De artsenstand
gaan strenger keuren”.
hoede zich bovendien voor een valse loyaliteit met
Zijn hier niet-medische
belangen in het geding?
collectieve belangen. Het vertrouwen is in het geding.
6.1.2 Kan objectiviteit worden afgedwongen? Voor het NOS journaal van 30 maart 2006 verklaarde
6.1.3 Is UWV een partijdige werkgever?
de Minister van SZW, dat hij zich had ingezet tegen
De gesprekken geven aan dat geïnterviewde
arbeidsverzuim dat niets te maken heeft met ziekte. Dit
verzekeringsartsen uit 10 kantoren met name van de
onderscheid
sturende en controlerende functionarissen uitingen
is
een
medische
beslissing
en
is
36 percipiëren, die als partijdig voor het collectief belang
WBU?’ zou een aardige vraag zijn om een diepte
kunnen worden aangemerkt (uitkeringsvolume en ‘werk
interview bij keuringsartsen mee te starten.
boven uitkering’). Komt door UWV-borging de integriteit van de verzekeringsarts niet teveel onder
6.2.1 Contra-expertise en onderlinge toetsing
druk? Kan niet beter een voorbeeld worden genomen
De regeling bij onteigening van grond voor de HSL
aan de andere geïnterviewde beroepen?
(hoofdstuk 1, paragraaf 5) kan als voorbeeld dienen. De gedupeerde ontvangt geld voor contra-expertise
6.2 Aanbevelingen
en rechtsbijstand. Dit is niet ondenkbaar voor
In de interviews komen kwantificeerbare en niet-
arbeidsongeschiktheidskeuringen.
kwantificeerbare factoren van beïnvloeding aan het
onderling toetsen, kan de rechtsgelijkheid bij
licht. De schijn van partijdigheid van UWV, de
keuringen bevorderen. Onderlinge toetsing voldoet
ministeriële aansturing, de borgingspraktijk en de
en volstaat immers ook bij accountants en rechters.
Structureel
verzekeringsartsen zelf is niet-kwantificeerbaar. De schijn bestaat en is, in zichzelf, reden voor beraad en
6.2.2 Een minder afhankelijke positie
maatregelen. Erkenning van partijdigheid in de
Om de schijn te vermijden dat een UWV-arts er
keuringspraktijk rechtvaardigt contra-expertise buiten
enig afgeleid persoonlijk belang bij heeft een
UWV en structurele onderlinge toetsing tussen
inschikkelijke of weinig assertieve patiënt meer
verzekeringsartsen binnen en buiten UWV. Zij worden
belastbaar te schatten (gemiddelde positie in de
nog eens aangegeven in paragraaf 6.2.1
bench-marking,
De
schijn
van
partijdigheid
kan
ook
kantoorstatus,
etc.)
en
een
worden
omstandig claimende (lastgevende) patiënt meer
weggenomen door maatregelen die beïnvloeding door
medische onmacht toe te rekenen (bezwaar mijden
het collectieve belang van de zijde van de werkgever
en extra werk omwille van zorgvuldigheid), kunnen
lastig of onmogelijk maken. Paragraaf 6.2.2 destilleert
onderstaande
enkele opties uit de interviews.
voortvloeiend
Kwantificeerbare factoren van beïnvloeding nodigen
antwoorden in de vraaggesprekken. De als derde
uiteraard uit tot het doen van kwantitatief onderzoek.
genoemde maatregel is het minst ingrijpend.
maatregelen uit
de
worden
verbanden
overwogen, tussen
de
Experimenten met de functiemogelijkhedenlijst of met alternatieven
hiervoor
zijn
uitvoerbaar,
evenals
a.
De tijd per beoordeling, evenals bij rechters,
experimenten met beïnvloeding in de spreekkamer. Al
accountants en de meeste taxateurs, relateren
eerder, in hoofdstuk 2, werd aangegeven dat in de
aan de inspanning voor de keuring.
gesprekken bij de verzekeringsartsen meer over het
b. De verzekeringsarts onafhankelijk van een
werken met cbbs en functiemogelijkhedenlijst is
werkgever worden gepositioneerd, zoals bij
gevraagd(31).
rechters (benoeming), in accountantskantoren
Het adagium ‘werk boven uitkering’ kan worden
en notarissen,
onderzocht. Vooralsnog betreft het een vaag politiek begrip en kunnen zuivere definities al helpen bij de vraag of artsen zich bij het keuren van belastbaarheid, door deze kreet moeten laten leiden. ‘Doet u iets aan
c. Interne UWV-sturing en –controle afschaffen, zie 6.2.1.
37 6.3 Enkele instanties apart belicht 6.3.1 Christelijk Nationaal Vakverbond
6.3.4 NVVG
CNV kan langs politieke weg (SER) aandringen op een
De Nederlandse Vereniging voor Verzekerings
wetenschappelijke omschrijving van het beginsel ‘werk
Geneeskunde kan zich actief richten op een
boven uitkering’, zodat de betrokkenheid van artsen kan
onafhankelijke structuur voor Onderlinge Toetsing
worden getoetst. CNV kan aandringen op een systeem,
en vakontwikkeling.
waarbij werknemers een beroep kunnen doen op een verzekeringsarts buiten UWV voor contra-expertise.
6.3.5 UWVA De interne artsenvereniging kan mede zorgdragen
6.3.2 De Inspectie Gezondheidszorg IGZ
voor een overgang van interne rapportagecontroles
Garanties voor objectiviteit (vertrouwen in de medische
naar externe onderlinge toetsing. Bovendien kan
stand) horen onder toezicht van de IGZ. IGZ zal
UWVA voor de noodzakelijke communicatie op
daarom met UWV moeten kunnen handelen als met
kantoorniveau, helpen zoeken naar alternatieven
iedere andere instellingen in de gezondheidszorg.
voor de ‘stafarts’. Wellicht kan worden gekeken
Belastbaarheid schatten is medisch handelen. De IGZ
naar hoe vakgenoten in de curatieve sector zich naar
kan volgens het werkmodel van de patiëntveiligheid
ziekenhuisdirecties laten vertegenwoordigen.
indicatoren ontwikkelen (voor structuur en prestatie), uitkomstcontrole ongemak,
verrichten
schade
ongewenste
6.3.6 Verzekeringsartsen
uitkomst),
Verzekeringsartsen kunnen zich richten op contra-
(doeltreffendheid,
expertise en onafhankelijke praktijken. Zij die in
doelmatigheid, structuur, proces en verantwoorde zorg).
loondienst blijven tussen twee vuren, de patiënt en
IGZ kan prestatie-indicatoren ontwikkelen voor proces
diens (financiële) belangen en de collectieve
en structuur (RIVM type) en een gelaagd en gefaseerd
economische of politieke belangen, kunnen bij hun
onderzoek van de medische praktijk in UWV
inspanningen integer en onafhankelijk te keuren een
overwegen
hart onder de riem worden gestoken door de oude
zorgaspecten
of
(patiënttevredenheid,
belichten
maar actuele (aan)beveling uit de Tora: 6.3.3 UWV en de Inspectie Werk en Inkomen IWI Voor onafhankelijke professionele sturing kan UWV meer ruimte beschikbaar stellen voor onderlinge
Gij zult de meerderheid in het kwade niet volgen, noch
toetsing. Toezicht kan aan IGZ worden overgedragen.
in een rechtsgeding een getuigenis afleggen met de
UWV kan zijn betrokkenheid bij de vakontwikkeling laten
varen.
Externe
contra-expertise
zal
de
bezwaarafdelingen vermoedelijk ontlasten. Dit alles past bij deregulering, bezuiniging, privatisering en de ingezette krimp van UWV.
meerderheid mee, om het recht te buigen. Ook zult gij een
onaanzienlijke
rechtsgeding.(32)
niet
voortrekken
in
zijn
38 7. Literatuuropgave en bijlagen met internetkoppelingen (27) Rechtelijke macht 1. Kuijer M; Schijn van partijdigheid, de resultaten van het WODC-rapport over wraking, verschoningscode en nevenfuncties, NJB 2002, p. 2089 - 2093 2. Wetenschappelijk onderzoek- en documentatiecentrum van het ministerie van justitie; De schijn van partijdigheid van rechters; publicatie 2002 08 mei 3. Jessurun d’Oliviera HU. Rechter kán niet eens partijdig zijn; Trouw 6 januari 2004 pag 16 http://www.verenigingvoorrechtspraak.nl/nl-NL/Content.aspx?type=content&id=336 Accountancy 4. Schilder A, Frielink AB; GBR / GBA verklaard; 2004 isbn 9020725742 5. Laman W. Kwaliteitstoetsing net begonnen. De Accountant september 2003 pag 32-3 http://www.nivra.nl/Downloads/kwaliteitgetoetst.pdf 6. Nadere voorschriften onafhankelijkheid, december 2002 http://www.nivra.nl/Downloads/Nadere_voorschriften_onafhankelijkheid.pdf Makelaars/Taxateurs vastgoed (panden) 7. http://www.erkende-taxateurs.nl 8. http://www.nvm.nl/nvm/index.jsp 9. http://www.lmv.nl/ 10. http://www.vastgoedcert.nl/ Taxateurs onroerend zaken (onteigening grond met percelen) 11. Projectorganisatie HSL-Zuid; Grondverwerving HSL-Zuid; 15 juni 1998 beperkte uitgave http://www.hslzuid.nl/hsl/info/index.jsp 12. http://www.vastgoedcert.nl/ Taxateurs roerende zaken 13. Jaarboek 2005 Federatie van Taxateurs Makelaars Veilinghouders in Roerende Zaken www.federatie-tmv.nl 14. http://www.skocert.nl/ Verzekeringsgeneeskunde I, Bronnen openbaar 15. Plomp HN, Weel ANH, Wal G van der. Professionele integriteit binnen commerciële Arbodienstverlening. Ned Tijdschr Geneeskd 1999 26 juni; 143: 1379-84 16. Mullenders, P; De rol van de standaard 'Geen duurzame benutbare mogelijkheden' in de rapportages van verzekeringsartsen, 2000 http://cba.uwv.nl/cba/opencms/CBA/module6/procesvanbeoordeling/324/?chapterIndex=true 17. Berendsen L, Mullenders P; De manager de baas? Een onderzoek naar WAO-managers en hun integrale verantwoordelijkheid voor het werk van verzekeringsartsen http://tno-arbeid.adlibsoft.com/adlib/docs/managerbaas.pdf 18. Schattingsbesluit arbeidsongeschiktheidswetten; 8 juli 2000, Stb. 2000, 307; Inwerkingtreding: 26 juli 2000 http://www.st-ab.nl/wetwaoorsa.htm 19. Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden; Besluit van 20 april 2005 tot wijziging van het Schattingsbesluit arbeidsongeschiktheidswetten (verlaging leeftijdsgrens voor herbeoordeling) http://www.eerstekamer.nl/9324000/d/301/w30198stb2005.pdf 20. Besluit eenmalige herbeoordelingen arbeidsongeschiktheidswetten; Staatsblad 463, 2004 sept http://www.st-ab.nl/wetwaoorbeha.htm 21. Deursen, C.G.L. van; Claimbeoordeling WAO: Het handelen van verzekeringsartsen in de praktijk; Rapport AS/tri voor LISV; 2000 http://www.siswo.uva.nl/sznet/WAO/abstractswao.asp?id=123 22. WIA intake advies met voorbeeld functiemogelijkhedenlijst http://www.care-group.nl/docs/WIA_intake3.pdf
39
Verzekeringsgeneeskunde II, Bronnen via UWV intranet 23. Bont AA de, Berendsen L, Boonk MPA, Brink JC van den; In de spreekkamer van de verzekeringsarts Een onderzoek naar het verzekeringsgeneeskundige deel van de WAO claimbeoordeling, april 2000 http://uwvintranet.info.uwv.nl/images/rapport%20in%20de%20spreekkamer%20van%20de%20verzekerings arts_tcm5-22019.pdf of http://www.uwv.nl/cba/module6/332/14.htm Verzekeringsgeneeskunde III, bijlagen via http://home.wanadoo.nl/gkhebly 24. Professioneel Statuut verzekeringsartsen 25. Hoofdtaken verzekeringsarts met schema organisatorische eenheid van de claimbeoordeling 26. Lijst met diagnosecodes bij Intensivering herbeoordeling op grond van aSB per 1-10-2004 27. Deze literatuurlijst met te activeren schakels naar bijlagen en sites 29. Wet B.I.G., artikel 1 30. De vagenlijsten, zoals deze zijn gebruikt bij de interviews 31. Vragen en antwoorden over het werken met cbbs en functiemogelijkhedenlijst De Tora 32. Leviticus 23 vers 2 en 3
