Strategie en organisatie van publieke organisaties. Sebastian Desmidt Aimé Heene

Strategie en organisatie van publieke organisaties

Sebastian Desmidt Aimé Heene

Woord vooraf “Strategie en organisatie van publieke organisaties” is een handboek dat leidinggevende ambtenaren (die we vandaag “overheidsmanagers” noemen) en studenten die zich willen voorbereiden op een leidinggevende functie in publieke organisaties de begrippen, modellen en theorieën wil aanreiken die hen moeten in staat stellen om de strategische en organisatorische dimensies van hun organisatie op een succesvolle wijze gestalte te geven. Daarmee ondersteunt het boek de fundamentele en ingrijpende veranderingsprocessen die zich momenteel in publieke organisaties op alle bestuursniveaus voltrekken. Het begrip “publieke organisatie” moet daarbij in zeer ruime zin worden begrepen: de “echte” overheid, maar evenzeer al die organisaties die vooral bedoeld zijn om “maatschappelijke waarde” tot stand te brengen en die niet in de eerste plaats op hun financiële winstgevendheid worden afgerekend. Om een praktisch bruikbare, maar theoretisch verantwoorde benadering van strategie en organisatie uit te werken vertrekt het boek expliciet van de eigenheid van publieke organisaties. We starten daarom in het eerste deel van het boek met een verkenning van deze eigenheid en we concentreren ons op de vraag of en hoe management in publieke organisaties anders is dan management in private ondernemingen. Managementprincipes ontwikkeld voor ondernemingen worden immers soms wat al te snel en te weinig doordacht getransfereerd naar een context waarvoor ze niet zijn ontwikkeld. Managementprincipes voor private ondernemingen behandelen vraagstukken en problemen die niet altijd even prominent aanwezig zijn in publieke organisaties en vertrekken van uitgangspunten die vreemd kunnen zijn aan de eigenheid van publieke organisaties. Anderzijds hebben publieke organisaties en de context waarin ze opereren bijzonderheden en kenmerken die we niet altijd (even duidelijk) terugvinden in private ondernemingen. Daarom zijn we er van overtuigd dat een kritische houding aangewezen is bij het ontwikkelen van managementtheorieën en modellen voor publieke organisaties. Het tweede deel van het boek bespreekt de essentiële thema’s van het strategisch beheer van publieke organisaties. We besteden aandacht aan de vraag wat “strategie” betekent en kan betekenen en hoe strategieën kunnen worden opgebouwd in publieke organisaties, we bieden een overzicht van modellen en theorieën voor het beschrijven van de wenselijke toekomst van de organisatie en we schetsen de kaders voor omgevings- en SWOT-analyse. We gaan in op het vraagstuk van het formuleren van strategieën, maar schenken ook aandacht aan het uitvoeren of implementeren, het evalueren en het bijsturen van strategieën. Het derde deel bespreekt de organisatietheoretische aspecten van het algemeen beheer van publieke organisaties. Modellen uit de klassieke organisatiestructuurtheorie passeren “de revue” en worden op de publieke organisatie toegepast. Dominante theorieën in het denken over organisaties, zoals de organisatietheorie van Mintzberg krijgen daarbij ruime aandacht. Het boek biedt niet alleen een aantal theoretische uitgangspunten, maar bevat ook een aantal werkbladen waarmee de managers van publieke organisaties concreet aan de

2

slag kunnen bij het vormgeven van het strategisch en organisatorisch beleid van hun organisatie. De nood aan kennis om op een succesvolle wijze managementgeoriënteerd om te gaan met publieke organisaties is groot. Zowat iedereen (politici, burgers, wetenschappelijke onderzoekers, de leidinggevende ambtenaren zelf) verwacht ondertussen van leidinggevende ambtenaren dat ze “managers” worden. We hopen dat dit boek hen zal helpen om beter te begrijpen wat dit precies betekent en hen zal ondersteunen om hun organisatie anders te “leiden” dan dit vroeger het geval was. Gent, 15 januari 2005

3

Inhoudstafel Inhoudstafel................................................................................................................4 Lijst van figuren.......................................................................................................10 Lijst van tabellen......................................................................................................13 Deel 1: Uitgangspunten voor het managen van publieke organisaties Hoofdstuk 1: Organisaties, maatschappelijke waarde en management ...................16 1.1 Inleiding .........................................................................................................16 1.2 Organisaties....................................................................................................16 1.2.1 Wat is een organisatie? ...........................................................................16 1.2.2 De organisatie als een gesloten of een open systeem .............................17 1.2.3 Doelstellingen van organisaties ..............................................................18 1.3 Maatschappelijke waarde ...............................................................................19 1.3.1 Wat is “maatschappelijke waarde”? ........................................................19 1.3.2 Het creëren va n maatschappelijke waarde ..............................................21 1.4 Management...................................................................................................22 1.4.1 De essentie van management ..................................................................22 1.4.2 De essentie van strategisch management ................................................23 1.5 Theoretische grondslagen van management ..................................................24 1.5.1 De klassieke managementbenaderingen .................................................25 1.5.1.1 Het wetenschappelijk management ..................................................26 1.5.1.2 De administratieve principes............................................................28 1.5.1.3 De bureaucratische organisatie ........................................................29 1.5.2 Het Human Relationsmodel....................................................................30 1.5.3 Het Open systeemmodel .........................................................................31 1.5.4 Het Concurrerende Waardenmodel.........................................................32 1.6 Bibliografie ....................................................................................................35 Hoofdstuk 2: Het onderscheid tussen publieke en private organisaties: fictie of realiteit?....................................................................................................................37 2.1 Inleiding .........................................................................................................37 2.2 Private waarden als katalysator voor efficiënt handelen................................37 2.2.1 De integratie van private waarden in de (Belgische) publieke sector.....38 2.2.2 New Pub lic Management: competitie voor publieke organisaties..........39 2.2.3 NPM: revitalisatie in de jaren ‘90 ...........................................................40 2.2.4 NPM: een conflict met de traditionele publieke waarden? .....................41 2.3 Het onderscheid tussen publieke en private organisaties...............................43 2.3.1 De klassieke generieke manage menttraditie ...........................................43 2.3.2 Een theoretische vadermoord..................................................................45 2.3.3 De “Moeder, waarom leven wij- vraag” voor publieke organisaties. .....45 2.3.4 Publieke en private organisaties: als kat en hond?..................................47 2.3.5 De illusie van de ideaaltypes...................................................................49 Unidimensionale ordeningen .......................................................................50 Tweedimensionale ordeningen ....................................................................52 Multidimensionale ordening ........................................................................53 2.4 Implicaties van het onderscheid tussen publieke en private organisaties. .....55

4

2.5 Empirische onderbouw van de publiek - private distinctie............................58 2.6 Besluit ............................................................................................................61 2.7 Bibliografie ....................................................................................................62 Deel 2: Het strategisch managen van publieke organisaties Hoofdstuk 3: Strategie, de drijvende kracht van de organisatie ..............................66 3.1 Inleiding .........................................................................................................66 3.2 Het concept “strategie” ..................................................................................66 3.2.1 De bewuste en de opduikende strategie als de archetypes van strategie 67 3.2.2 De generieke strategietypes van Mintzberg en Waters ...........................71 3.2.3 De publieke strategietypes van Wechsler en Backoff.............................73 3.3 Benaderingen in strategie en strategievorming ..............................................74 3.3.1 De tien scholen in strategie en strategievorming ....................................74 3.3.1.1 De ontwerpschool ............................................................................75 3.3.1.2 De planningschool ...........................................................................75 3.3.1.3 De positioneringschool ....................................................................76 3.3.1.4 De ondernemersschool.....................................................................76 3.3.1.5 De cognitieve school........................................................................76 3.3.1.6 De leerschool....................................................................................77 3.3.1.7 De politieke school...........................................................................77 3.3.1.8 De culturele school...........................................................................77 3.3.1.9 De omgevingsschool........................................................................77 3.3.1.10 De configuratieschool ....................................................................78 3.3.2 De tien scholen in strategie en strategievorming samengevat ................78 3.3.3 Toepassing van de tien scholen in de praktijk ........................................79 3.4 De strategische vragen en het strategisch spanningsveld ..............................80 3.5 Besluit ............................................................................................................82 3.6 Bibliografie ....................................................................................................84 Hoofdstuk 4: Strategisch management in publieke organisaties. ............................86 4.1 Inleiding .........................................................................................................86 4.2 Het concept “strategisch management” .........................................................86 4.3 Benaderingswijzen van strategisch management ...........................................88 4.3.1 De inventarisatie van Nutt & Backoff ....................................................88 4.3.2 Het matrixmodel van Idenburg...............................................................91 4.3.3 De indeling volgens Johnson & Scholes.................................................92 4.4 Strategische planning als dominante benadering ...........................................93 4.4.1 Het concept “strategische planning” .......................................................93 4.4.2 Strategische planning als synoniem van strategisch management? ........94 4.4.3 De evolutie van strategische planning naar strategisch management .....95 4.4.4 Processen van strategisch planning.........................................................96 4.4.4.1 Het stappenplan voor strategische planning van Cohen & Eimicke 97 4.4.4.2 Het strategisch planningsmodel van Montanari & Bracker.............98 4.4.4.3 Het strategisch planningsmodel van Bryson..................................103 4.4.5 Nut en beperkingen van strategische planning .....................................107 4.5 Het competentiedenken in strategisch management ....................................109 4.5.1 De conceptuele onderbouw van het competentiedenken......................110 4.5.2 Het competentiebegrip in strategisch management ..............................111 4.5.3 Eigenschappen van ‘competentie’ in strategisch management.............112

5

4.5.4 De bouwstenen van ‘competentie’: de publieke organisatie als open systeem...........................................................................................................113 4.5.4.1 De publieke organisatie als open systeem .....................................113 4.5.4.2 De bouwstenen van de publieke organisatie als open systeem......114 Producten en product/domein-combinaties............................................114 Operaties ................................................................................................114 De tastbare organisatorische middelen ..................................................114 De ontastbare organisatorische middelen ..............................................114 Managementprocessen...........................................................................115 De strategische logica ............................................................................115 4.6 Strategisch management in een publieke context ........................................116 4.7 Besluit ..........................................................................................................117 4.8 Bibliografie ..................................................................................................119 Hoofdstuk 5: Sturende elementen in de organisatiestrategie .................................121 5.1 Inleiding .......................................................................................................121 5.2 Het mandaat van de organisatie ...................................................................121 5.2.1 Een principal-agent benadering van het organisatorisch mandaat........122 5.2.2 Mandatenanalyse...................................................................................123 5.2.2.1 Formeel mandaat............................................................................123 5.2.2.2 Informeel mandaat .........................................................................124 5.3 De missie van de organisatie........................................................................125 5.3.1 Een theoretische kijk op mission statements ........................................125 5.3.1.1 De strategische school....................................................................127 5.3.1.2 De culturele school.........................................................................128 5.3.1.3 Integratie van beide scholen...........................................................129 5.3.2 Een praktische kijk op mission statements ...........................................130 5.3.3 De toegevoegde waarde van mission statements ..................................131 5.4 De visie op de organisatie ............................................................................132 5.4.1 Een theoretische kijk op visieverklaringen...........................................133 5.4.2 Een praktische kijk op visieverklaringen..............................................134 5.4.3 De toegevoegde waarde van visieverklaringen.....................................135 5.5 De cultuur van de organisatie .......................................................................135 5.5.1 Het concept “organisatiecultuur”..........................................................136 5.5.2 Componenten van organisatiecultuur ...................................................137 5.5.2.1 Het Ui- model van Sanders & Neuijen ...........................................138 5.5.2.2 Het Cultural Web- model van Johnson & Scholes ........................139 5.5.3 De functies van organisatiecultuur ........................................................141 5.5.4 Types van organisatiecultuur ................................................................141 5.5.5 Subculturen binnen de organisatie ........................................................143 5.5.6 Het veranderen van een organisatiecultuur ...........................................144 5.5.6.1 Voorwaarden voor cultuurverandering ..........................................144 5.5.6.2 Technieken voor het veranderen van de organisatiecultuur...........145 5.6 Bibliografie ..................................................................................................147 Hoofdstuk 6: SWOT-analyse, stakeholders en strategische issues........................151 6.1 Inleiding .......................................................................................................151 6.2 Analyse van sterkten, zwakten, opportuniteiten en bedreigingen (SWOT).151 6.2.1 Sterkten en zwakten..............................................................................152 6.2.2 Opportuniteiten en bedreigingen...........................................................152

6

6.2.3 Een praktijkgerichte analyse door middel van de SWOT-matrix .........153 6.2.4 De SWOT-analyse, steeds een sleutel tot succes? ................................155 6.3 Stakeholdermanagement ..............................................................................155 6.3.1 Het stakeholdermodel ...........................................................................156 6.3.2 Stakeholders..........................................................................................157 6.3.3 Het ident ificeren en classificeren van stakeholders ..............................158 6.3.3.1 Het stakeholdermodel van Wheeler & Sillanpää ...........................159 6.3.3.2 De macht/interesse matrix van Mendelow.....................................160 6.3.3.3 Het stakeholdermodel van Mitchel, Abell & Wood ......................163 6.3.4 Stakeholdermanagement in de praktijk.................................................164 6.4 Issue management ........................................................................................165 6.4.1 Het concept strategisch issue management (SIM) ................................166 6.4.2 Benaderingen voor het identificeren van een issue ...............................166 6.4.2.1 Directe benadering .........................................................................167 6.4.2.2 Doelbenadering ..............................................................................168 6.4.2.3 “Visie op succes” benadering ........................................................168 6.4.2.4 Indirecte benadering.......................................................................168 6.4.3 Het classificeren en beoordelen van strategische issues .......................169 6.5 Bibliografie ..................................................................................................171 Hoofdstuk 7: Strategieformulering, - implementatie,- evaluatie en -bijsturing......173 7.1 Inleiding .......................................................................................................173 7.2 Strategieformulering ....................................................................................174 7.2.1 Technieken voor strategieformulering ..................................................175 7.2.1.1 De vijfstappen- methode voor strategieformulering .......................175 7.2.1.2 De SODA- methodiek .....................................................................176 7.2.2 Het resultaat van de strategieformulering: het strategisch plan. ..........176 7.2.3 Valkuilen bij de formulering va n strategie ...........................................177 7.3 Strategie implementatie: het uitvoeren en in realiteit brengen van de strategie. ............................................................................................................................178 7.3.1 Hinderpalen voor een succesvolle implementatie van een strategie.....179 7.3.1.1 De sluipende moordenaars van strategie- implementatie ...............179 7.3.1.2 Hindernissen bij de implemenatie van strategie ............................180 7.3.1.3 De belangrijkste problemen bij de implemenatie van strategie .....182 7.3.2 Voorwaarden voor een succesvolle implementatie van strategie .........183 7.4 De evaluatie en bijsturing van strategie .......................................................184 7.4.1 Evaluatie van de strategie .....................................................................184 7.4.2 Kenmerken van een “goede” strategie ..................................................185 7.4.3 Bijsturing van de strategie ....................................................................186 7.4.3.1 Redenen voor laattijdige bijsturing van de strategie ......................186 7.4.3.2 Attributiemechanismen..................................................................186 7.4.3.3 Parameters voor de beoordeling van een gevolgde strategie .........187 7.4.3.4 Dataverwerking bij het managen van de organisatie als een open systeem.......................................................................................................187 7.5 De Balanced Scorecard als instrument voor de implementatie en bijsturing van de strategie ...................................................................................................188 7.5.1 De essentie van de Balanced Scorecard ................................................189 7.5.2 De Balanced Scorecard in de publieke sector .......................................191 7.5.3 De vier perspectieven van de Balanced Scorecard ...............................193 7.5.3.1 Het financiële perspectief...............................................................193

7

7.5.3.2 Het klantenperspectief....................................................................194 7.5.3.3 Het interne processenperspectief ...................................................194 7.5.3.4 Het innovatie– en leervermogenperspectief...................................194 7.5.4 De implementatie van de Balanced Scorecard......................................195 7.5.5 Valkuilen bij de implementatie van de Balanced Scorecard.................195 7.5.6 De voordelen van de Balanced Scorecard.............................................197 7.6 Bibliografie ..................................................................................................198 Deel 3: Organiseren van publieke organisaties Hoofdstuk. 8: Organisatiestructuurtheorie ............................................................. 202 8.1 Inleiding .......................................................................................................202 8.2 De organisatie als voorwerp van de organisatiestructuurtheorie .................202 8.3 De organisatiestructuur ................................................................................203 8.3.1 De definitie van organisatiestructuur ....................................................203 8.3.2 De formele versus de informele organisatiestructuur ...........................203 8.3.3 De horizontale versus de verticale organisatiestructuur .......................204 8.3.3.1 De horizontale indeling of departementalisatie .............................205 8.3.3.2 De verticale indeling ......................................................................208 8.3.4 De juridisch-bestuurskundige interpretatie van organisatiestructuur ..209 8.4 Dominante organisatiestructuren .................................................................211 8.4.1 De eenvoudige structuur .......................................................................212 8.4.2 De functionele structuur........................................................................212 8.4.3 De divisiestructuur ................................................................................213 8.4.4 De matrix structuur ...............................................................................215 8.4.5 De horizontale structuur........................................................................216 8.4.6 De hybride structuur ..............................................................................218 8.5 Bibliografie ..................................................................................................220 Hfdst. 9: Organisatieontwerp ................................................................................. 221 9.1 Inleiding .......................................................................................................221 9.2 De definitie van organisatieontwerp ............................................................221 9.3 De configuratietheorie van Mintzberg.........................................................223 9.3.1 De zes basisdelen van de organisatie ....................................................224 9.3.2 De zes coördinatiemechanisme n binnen een organisatiestructuur ........225 9.3.3 De tien ontwerpparameters in een organisatiestructuur ........................226 9.3.4 De vier contingentiefactoren.................................................................228 9.3.5 De zeven structuurconfiguraties van organisaties.................................229 9.3.5.1 De eenvoudige configuratie ...........................................................229 9.3.5.2 De machinebureaucratie.................................................................230 9.3.5.3 De professionele bureaucratie ........................................................231 9.3.5.4 De divisieconfiguratie ....................................................................232 9.3.5.5 De adhocratie .................................................................................233 9.3.5.6 De missionaire configuratie ...........................................................234 9.3.5.7 De politieke configuratie................................................................234 9.3.5.8 Vergelijkend overzicht van de zeven configuraties .......................235 9.4 De bureaucratie als typeconfiguratie voor publieke organisaties?...............236 9.4.1 Weber als grondlegger van de bureaucratische organisatie ..................237 9.4.2 De relatie tussen de omvang van een organisatie en bureaucratie ........238 9.4.3 De disfuncties van de bureaucratische organisatie ...............................240

8

9.4.4 De adaptieve organisatie als antwoord op het mechanistische karakter van de bureaucratie ........................................................................................242 9.5 Bibliografie ..................................................................................................244 Deel 4: Werkbladen en toepassingen “strategie en organisatie van publieke organisaties" Werkbladen, oefeningen en toepassingen..............................................................247 Werkblad 1 : Private en publieke organisaties...................................................248 Werkblad 2: Management in publieke en private organisaties..........................249 Werkblad 3: De strategie-types volgens Mintzberg en de rollen van management ............................................................................................................................251 Werkblad 4: De strategietypes volgens Wechsler en Backoff ...........................252 Werkblad 5: Scholen in strategievorming in de eigen organisatie ....................253 Werkblad 6: Een antwoord op de fundamenteel strategische vragen................254 Werkblad 7: “Strategisch management” in de eigen organisatie .......................255 Werkblad 8: De strategische “rijpheid” van de organisatie ...............................256 Werkblad 9: De organisatie als een “open systeem” .........................................257 Werkblad 10: De mandaten van de organisatie ................................................258 Werkblad 11: Formuleren van een missie en van de doelstellingen..................259 Werkblad 12: Bestaande en gewenste organisatiecultuur.................................263 Werkblad 13: SWOT-analyse ............................................................................264 Werkblad 14: Stakeholders en stakeholdermanagement ...................................265 Werkblad 15: Issues management ......................................................................266 Werkblad 16: Strategiebepaling met behulp van de vijstappen- methode..........268 Werkblad 17: Strategiebepaling met behulp van de SODAmethodiek .............273 Werkblad 18: Strategie- implementatie ..............................................................274 Werkblad 19: Strategie-evaluatie......................................................................275 Werkblad 20: Analyse en (her)ontwerp van de organisatie ...............................277 Werkblad 21: De organisatie in de structuurconfiguraties volgens Mintzberg .278

9

Lijst van figuren FIGUUR 1: DE ORGANISATIE ALS OP EN SYSTEEM ...............................................................................................18 FIGUUR 2: TYPES VAN ORGANISATIES OP BASIS VAN HUN WAARDECREATIE.................................................19 FIGUUR 3: DE PUBLIEKE STRATEGISCHE DRIEHOEK VOOR WAARDECREATIE ................................................22 FIGUUR 4: DE VIER FUNCTIES VAN MANAGEMENT ............................................................................................22 FIGUUR 5: DE VIJF TAKEN VAN STRATEGISCH MANAGEMENT ..........................................................................24 FIGUUR 6: DE KLASSIEKE MANAGEMENTBENADERINGEN ................................................................................26 FIGUUR 7: HET CONCURRERENDE WAARDENMODEL VAN QUINN & ROHRBAUGH .......................................33 FIGUUR 8: DE BASISPROCESSEN VAN PRIVATE ORGANISATIES.........................................................................48 FIGUUR 9: DE BASISPROCESSEN VAN PUBLIEKE ORGANISATIES ......................................................................49 FIGUUR 10: HET PUBLIEK-PRIVATE CONTINUÜM................................................................................................51 FIGUUR 11: UNIDIMENSIONAAL MODEL VAN FOTTLER.....................................................................................52 FIGUUR 12: BIDIMENSIONAAL MODEL VAN W AMSLEY & ZALD .....................................................................52 FIGUUR 13: TWEEDIMENSIONAAL MODEL VAN BOZEMAN ...............................................................................53 FIGUUR 14: DE ORGANISATIEKENMERKEN..........................................................................................................58 FIGUUR 15: DE TYPES VAN STRATEGIE ................................................................................................................68 FIGUUR 16: DE TYPES VAN STRATEGIE EN DE MANAGEMENTROLLEN ............................................................70 FIGUUR 17: HET CONTINUÜM VAN STRATEGIETYPES ........................................................................................71 FIGUUR 18: DE GENERIEKE STRATEGIETYPES VAN M INTZBERG & W ATERS.................................................72 FIGUUR 19: CONTINGENTIES IN DE SCHOLEN IN STRATEGIEVORMING............................................................80 FIGUUR 20: DE FUNDAMENTELE STRATEGISCHE VRAGEN ................................................................................81 FIGUUR 21: HET FUNDAMENTELE SPANNINGSVELD IN STRATEGIE..................................................................82 FIGUUR 22: HET HOLISTISH KARAKTER VAN STRATEGISCH MANAGEMENT ...................................................88 FIGUUR 23: BENADERINGEN VAN STRATEGISCH MANAGEMENT......................................................................89 FIGUUR 24: HET MATRIXMODEL VAN IDENBURG...............................................................................................91 FIGUUR 25: FASES IN DE EVOLUTIE VAN STRATEGISCHE BESLUITVORMING..................................................95 FIGUUR 26: HET STRATEGISCH PLANNINGSMODEL VAN M ONTANARI & BRACKER.....................................99 FIGUUR 27: DE DIENSTENANALYSE VAN M ONTANARI & BRACKER.............................................................100 FIGUUR 28: DE POLITIEKE CYCLUS VAN M ONTANARI & BRACKER..............................................................102 FIGUUR 29: HET STRATEGISCH PLANNINGSMODEL VOLGENS BRYSON.........................................................105 FIGUUR 30: DE ORGANISATIE ALS EEN OPEN SYSTEEM ...................................................................................113 FIGUUR 31: HET MODEL VAN DE STRATEGISCHE LOGICA ...............................................................................116 FIGUUR 32: HET MISSION STATEMENT VAN TOERISME VLAANDEREN .........................................................128 FIGUUR 33: HET MISSION STATEMENT VAN DE FOD VOLKSGEZONDHEID,.................................................129 FIGUUR 34: DE BOUWSTENEN VAN HET MISSION STATEMENT........................................................................130 FIGUUR 35: DE KERNVRAGEN VAN HET MISSION STATEMENT........................................................................131 FIGUUR 36: DE BOUWSTENEN VAN DE VISIEVERKLARING..............................................................................133 FIGUUR 37: HET UI -MODEL VAN SANDERS EN NEUIJEN..................................................................................138

10

FIGUUR 38: HET CULTURAL WEB-MODEL VAN JOHNSON & SCHOLES..........................................................140 FIGUUR 39: HET TO-FRAMEWORK VOOR EEN SWOT-ANALYSE ...................................................................154 FIGUUR 40: DE SWOT-CONFRONTATIEMATRIX...............................................................................................155 FIGUUR 41: HET STAKEHOLDERMODEL VAN W HEELER & SILLANPAÄ ........................................................160 FIGUUR 42: DE MACHT /INTERESSE MATRIX VAN MENDELOW .......................................................................161 FIGUUR 43: DE STEREOTYPEN VAN STAKEHOLDERMAPPING..........................................................................161 FIGUUR 44: HET STAKEHOLDERMODEL VAN MITCHELL, A BELL & W OOD .................................................164 FIGUUR 45: DE IDENTIFICATIE VAN EEN STRATEGISCHE ISSUE ......................................................................167 FIGUUR 46: DE IDENTIFICATIE VAN EEN STRATEGISCHE ISSUE: DE DIRECTE BENADERING.......................167 FIGUUR 47: DE IDENTIFICATIE VAN EEN STRATEGISCHE ISSUE: DE DOELBENADERING..............................168 FIGUUR 48: DE IDENTIFICATIE VAN EEN STRATEGISCHE ISSUE: DE VISIE OP SUCCES BENADERING .........168 FIGUUR 49: DE IDENTIFICATIE VAN EEN STRATEGISHE ISSUE: DE INDIRECTE BENADERING......................169 FIGUUR 50: DE STRATEGISCHE ISSUE-IMPACTMATRIX....................................................................................169 FIGUUR 51: DE BOUWSTENEN VAN STRATEGIEFORMULERING.......................................................................174 FIGUUR 52: DE SODA-METHODE........................................................................................................................176 FIGUUR 53: DE SLUIPENDE MOORDENAARS VAN STRATEGIE-IMPLEMENTATIE...........................................180 FIGUUR 54: HET STRATEGISCH KARAKTER VAN DE BSC ................................................................................189 FIGUUR 55: DE VIER PERSPECTIEVEN VAN DE BSC .........................................................................................190 FIGUUR 56: DE VIJF PRINCIPES VAN DE STRATEGIE-GEFOCUSTE ORGANISATIE...........................................191 FIGUUR 57: DE BSC TOEGEPAST IN DE PUBL IEKE SECTOR .............................................................................193 FIGUUR 58: DE FUNCTIONELE INDELING............................................................................................................205 FIGUUR 59: DE PRODUCTINDELING ....................................................................................................................206 FIGUUR 60: DE PRODUCTINDELING, EEN BELEIDSGERICHT VOORBEELD ......................................................206 FIGUUR 61: DE GEOGRAFISCHE INDELING.........................................................................................................207 FIGUUR 62: DE DOELGROEPINDELING................................................................................................................207 FIGUUR 63: DE KANAALINDELING......................................................................................................................207 FIGUUR 64: DE DOMINANTE STRUCTUURCONFIGURATIES..............................................................................211 FIGUUR 65: DE FUNCTIONELE INDELING AAN EEN UNIVERSIT EIT ..................................................................213 FIGUUR 66: DE DIVISIESTRUCTUUR AAN EEN UNIVERSITEIT ..........................................................................214 FIGUUR 67: DE MATRIXSTRUCTUUR AAN EEN UNIVERSITEIT FIGUUR...........................................................215 FIGUUR 68: DE STERKTEN EN ZWAKTEN VAN DE MATRIXSTRUCTUUR .........................................................216 FIGUUR 69: DE HORIZONTALE STRUCTUUR......................................................................................................217 FIGUUR 70: DE CONTEXTUELE EN STRUCTURELE DIMENSIES VAN HET ORGANISATIEONTWERP ..............222 FIGUUR 71: DE ZES BASISDELEN VAN DE ORGANISATIE ..................................................................................225 FIGUUR 72: DE ZES COÖRDINATIEMECHANISMEN BINNEN EEN ORGANISATIESTRUCTUUR........................225 FIGUUR 73: DE EENVOUDIGE CONFIGURATIE....................................................................................................230 FIGUUR 74: DE MACHINEBUREAUCRATIE..........................................................................................................231 FIGUUR 75: DE PROFESSIONELE BUREAUCRATIE..............................................................................................231 FIGUUR 76: DE DIVISIECONFIGURATIE...............................................................................................................232 FIGUUR 77: DE ADHOCRATIE ...............................................................................................................................233

11

FIGUUR 78: DE MISSIONAIRE CONFIGURATIE ....................................................................................................234 FIGUUR 79: DE POLITIEKE CONFIGURATIE.........................................................................................................235 FIGUUR 80: DE ORGANIATORISCHE GROEICYCLUS ..........................................................................................239 FIGUUR 81: DE RELATIE TUSSEN COÖRDINATIEMECHANISMEN EN DE COMPLEXITEIT VAN TAKEN..........240

12

Lijst van tabellen TABEL 1: DE MANAGEMENT PERSPECT IEVEN...................................................................................................................... 25 TABEL 2: PRINCIPLES OF SCIENTIFIC M ANAGEMENT ......................................................................................................... 27 TABEL 3: DE ADMINISTRATIEVE FUNCTIE............................................................................................................................ 28 TABEL 4: DE 14 MANAGEMENTPRINCIPES VAN FAYOL...................................................................................................... 29 TABEL 5: DE BUREAUCRATISCHE ORGANISATIE ................................................................................................................. 29 TABEL 6: UITTREKSEL VLAAMSE MANAGEMENTCODE ..................................................................................................... 31 TABEL 7: O VERZICHT VAN DE ENKELVOUDIGE MANAGEMENTPERSPECTIEVEN............................................................. 32 TABEL 8: DE SPEERPUNTEN VAN NEW PUBLIC MANAGEMENT ........................................................................................ 40 TABEL 9: DE SPEERPUNTEN VAN "REINVENTING GOVERNMENT ".................................................................................... 41 TABEL 10: DE DRIE WAARDENCLUSTERS VAN PUBLIEKE ORGANISATIES........................................................................ 42 TABEL 11: DE OORZAKEN VAN MARKT FALEN..................................................................................................................... 46 TABEL 12: M ULTIDIMENSIONALE INDELING VAN PERRY & RAINY ................................................................................. 54 TABEL 13: ONDERSCHEIDENDE KENMERKEN VAN PUBLIEKE ORGANISATIES................................................................. 57 TABEL 14: DE EMPIRISCHE ONDERBOUW VAN DE PUBLIEK-PRIVATE DISTINCTIE.......................................................... 59 TABEL 15: DE PUBLIEKE STRATEGIE BEÏNVLOEDINGSFACTOREN..................................................................................... 73 TABEL 16: STRATEGIETYPES IN DE PUBLIEKE SECTOR....................................................................................................... 74 TABEL 17: DE TIEN SCHOLEN IN ST RATEGIEVORMING VAN M INTZBERG........................................................................ 79 TABEL 18: BENADERINGEN VAN STRATEGISCH MANAGEMENT ........................................................................................ 90 TABEL 19: DECREET HOUDENDE DE OPRICHTING VAN DE INSTELLING KIND EN GEZIN ............................................. 124 TABEL 20: HET MISSION STATEMENT COMPONENTEN...................................................................................................... 126 TABEL 21: DE KENMERKEN VAN HET CONCEPT " ORGANISATIECULTUUR" ................................................................... 137 TABEL 22: OVERZICHT VAN POTENTIËLE STERKTEN EN ZWAKTEN ................................................................................ 152 TABEL 23: OVERZICHT VAN DE POTENTIËLE OPPORTUNITEITEN EN BEDREIGINGEN................................................... 153 TABEL 24: STAPPENPLAN, DE ONTWIKKELING VAN EEN SWOT-ANALYSE .................................................................. 153 TABEL 25: DE STEREOTYPEN VAN ST AKEHOLDERMAPPING............................................................................................ 162 TABEL 26: DE PRINCIPES VAN STAKEHOLDERMANAGEMENT - "DE CLARKSON PRINCIPLES"................................... 165 TABEL 27: DE LAKMOESTEST VOOR STRATEGISCHE ISSUES............................................................................................ 170 TABEL 28: EEN DOMINANT VERTICALE STRUCTUUR VERSUS EEN DOMINANT HORIZONTALE STRUCTUUR.............. 211 TABEL 29: DE STERKTEN EN ZWAKTEN VAN DE EENVOUDIGE STRUCTUUR.................................................................. 212 TABEL 30: DE STERKTEN EN ZWAKTEN VAN DE FUNCTIONELE STRUCTUUR ................................................................ 213 TABEL 31: DE STERKTEN EN ZWAKTEN VAN DE DIVISIESTRUCTUUR............................................................................. 214 TABEL 32: DE STERKEN EN ZWAKTEN VAN DE HORIZONTALE STRUCTUUR.................................................................. 218 TABEL 33: DE TIEN ONTWERPPARAMETERS VOLGENS M INTZBERG............................................................................... 227 TABEL 34: DE ORGANISATORISCHE CONFIGURATIES VAN M INTZBERG ........................................................................ 236 TABEL 35: BUREAUCRATISCHE VERSUS ADAPTIEVE ORGANISATIES.............................................................................. 242 TABEL 36: M ECHANISCH - ORGANISCH CONTINUÜM VAN BURNS & STALKER............................................................ 243

14