STICORDI: kan het? Mag het? Zijn STICORDI-maatregelen effectief in de aanpak bij leerstoornissen
KAN HET? Ja!
Geachte professor, Beste collega De UGent wil álle talentvolle jongeren de kans geven om een academisch diploma te behalen. Om dat voor sommige studenten mogelijk te maken bestaat het bijzonder statuut voor bijvoorbeeld topsporters, studentondernemers, … In deze email gaan we dieper in op het bijzonder statuut voor studenten met een functiebeperking. Zij vormen één van de expliciete doelgroepen van ons diversiteitsbeleid. Studenten met een functiebeperking kunnen het bijzonder statuut aanvragen en kunnen daardoor aanspraak maken op redelijke aanpassingen zoals studie en -examenfaciliteiten. Een bijzonder statuut wordt niet zomaar toegekend. De Vlaamse universiteiten hebben samen de criteria voor de toekenning van dit statuut afgesproken. De UGent past die gedetailleerde criteria onverkort toe en beslist pas over de toekenning van het bijzonder statuut na advies van de gespecialiseerde vzw Cursief, die daarvoor vaste protocollen en aan de universiteiten ontwikkelde testbatterijen hanteert. Een toegekend bijzonder statuut mag dan ook niet door de opleidingen zomaar ter discussie worden gesteld. Individuele lesgevers mogen studenten ook niet verplichten om hun bijzonder statuut nog eens te verantwoorden en worden geacht de privacy van de studenten met een bijzonder statuut te respecteren. Een student moet zijn functiebeperking niet bekend maken aan medestudenten en mag daar ook niet indirect toe gedwongen worden
Na de toekenning van het bijzonder statuut ontvangen de student en de verantwoordelijk lesgever een adviesbrief van Cursief met daarin de redelijke aanpassingen die voor de student wenselijk zijn gezien de specifieke functiebeperking. De student spreekt vervolgens de verantwoordelijke lesgever aan om samen te bepalen welke faciliteiten haalbaar en aanvaardbaar zijn met betrekking tot de specifieke opleidingsonderdelen. Het monitoraat kan hierbij ook bemiddelen. De examenvorm en soms de doelstellingen van het opleidingsonderdeel zullen mee bepalen welke faciliteiten haalbaar en redelijk zijn. Het is geen arbitraire beslissing van de lesgever of de opleiding om faciliteiten al dan niet toe te kennen: als het er op aankomt, zal men concreet moeten kunnen motiveren waarom bepaalde faciliteiten worden geweigerd. De interne beroepscommissie let er ook op dat de redelijke aanpassingen werden toegestaan aan studenten met een functiebeperking. Ook de betrokken studenten hebben dus hun verantwoordelijkheid: zij moeten contact opnemen met de lesgevers indien ze faciliteiten voor een specifieke opleidingsonderdeel wensen. Ze moeten dat bovendien tijdig doen, namelijk voor de examenperiode.. Het volstaat niet dat een student op het moment van het examen zelf wijst op het bijzonder statuut.
Ik ben ervan overtuigd dat u met uw constructieve houding tegenover studenten met een functiebeperking ons diversiteitsbeleid mee verder vorm zal geven en er zo toe zal bijdragen dat álle talentvolle jongeren met succes aan de UGent kunnen studeren. Met vriendelijke groeten Prof. Paul Van Cauwenberge, Rector
MAG HET? Ja!
SITUERING STICORDI BINNEN WETTELIJK KADER VN-verdrag inzake de rechten van het kind (2 september 1990)
Vlaams decreet gelijke kansen en behandeling (10 juli 2008)
VN-verdrag voor de rechten van personen met een handicap (2006 – 2009) 6
IS HET WETENSCHAPPELIJK VERANTWOORD? Ja! Zie 3 studies
Studie 1: DL Odysseusonderzoek Ugent prof. Brysbaert
Wim Tops Maaike Callens
(PhD 19.6.2012) (PhD 4.11.2013)
Odysseus-onderzoek - DYSLEXIE • Spelling/ schrijf problemen > leesproblemen – Geen rekening met schrijf/structuurfouten, kopie nota’s
• Lezen is vnl snelheidsprobleem, – Meer tijd, voorleessoftware, luisterboeken, spreiding examens
• Probl. met fonologische verwerking/werk- & auditief geheugen • Probl. met hoofdrekenen, kloklezen/tijdsduur – Zakrekenmachine, hulp met plannen
• Probl. vreemde talen (Eng.) • Metacognitie? – Hulp met studeren, structureren
Wet. verantwoorde STICORDI DYSLEXIE SELECTIE UIT – Geen rekening met schrijf/structuurfouten – Enkel basisleerstof (geen medianen van ‘anderen’ op rapport) – Nadruk op mondelinge taal – Rekening met problemen met vreemde talen – Kopie nota’s en agenda lk. – 20 à 30% meer tijd voor examens – Examens in rustig lokaal – Spreiding examens (studeertijd) – Voorleessoftware – Luisterboeken – Zakrekenmachine – Hulp met plannen, studeren
Meer info Odysseus-studie Symposium “Dyslexie in het hoger onderwijs” 23 oktober 2013 van 13u30 tot 17u30 Thagaste,, Trefpunt Augustijnen, Gent
WG problemen bij dyscalculie …
Studie 2: DC Onderzoek Ugent
De Weerdt, F., Desoete, A., & Roeyers, H. (2012). Working Memory in Children with Reading and/or Mathematical Disabilities Journal of learning disabilities, in press doi: 10.1177/0022219412455238
Werkgeheugen
FL: cijfers herhalen
500 ms
500 ms
1000 ms/digit; 1000 ms between digits of same trial
Werkgeheugen
FL: Woorden herhalen
500 ms
500 ms
1000 ms/word; 1000 ms between words of same trial
Werkgeheugen
CE: CIJ omgekeerd
500 ms
500 ms
1000 ms/cijfer; 1000 ms tussen cijfers van een zelfde aanbieding
Werkgeheugen
CE: Wo omgekeerd
500 ms
500 ms
1000 ms/woord; 1000 ms tussen woorden van een zelfde aanbieding
Werkgeheugen
CE: Listening span dubbeltaak
500 ms
500 ms
2000 ms Leeuwen hebben 4 poten
500 ms Juist/fout Laatste woord?
Werkgeheugen
Problemen met WG bij DL/DC Centraal executief
Fonologische lus
Visuospatiaal schetsblok
Conclusie Frauke De Weerdt – PhD 27.11.2012 Kinderen met DL deficits op vlak van: Werkgeheugen Gedragsinhibitie Kinderen met DC deficits op vlak van werkgeheugen hoeveelheden Geen gedeelde cognitieve risicofactoren
Twee tinten dyscalculie …?
Studie 3: DC
Onderzoek Ugent Pieters, S., Roeyers, H., Rosseel, Y., Van Waelvelde, H.,& Desoete, A. (2013) Identifying subtypes among children with developmental coordination disorder and mathematical learning disabilities, using model-based clustering. Journal of learning disabilities, doi: 10.1177/0022219413491288
Number of observations per cluster: 1 2 3 209 112 70
Semantische Mean patterns per cluster: geheugen DC [,1] [,2] KRT 0.4739268 -1.027120 TTR 0.3946649 -1.179546
Procedurele DC [,3] -0.7609023 0.3834001
Studie naar subtypes – Pieters
SEMANTISCHE GEHEUGENDYSCALCULIE problemen met tafels, onthouden van formules hoofdrekenen, wisselende resultaten problemen met WG & LTM
4 x 5=
15
16 (4x4) 20 25 24 (4x6)
20 tot 30% meer tijd voor toetsen/taken
PROCEDURELE DYSCALCULIE problemen met WG moeite met stappenplannen moeite met lange opdrachten en rekentaal
gebruik opzoekboekje
Wet. verantwoorde STICORDI DYSCALCULIE – 3 à 5 STICORDI ‘op maat’ – – – – – – – – –
Nadruk op inzicht, niet op tempo (wg / LTM problemen) Kopie nota’s en agenda lk. 20 à 30% meer tijd voor examens Examens in rustig lokaal Zakrekenmachine Gepersonaliseerd opzoekboekje laten gebruiken Ev. bonuspunten voor leerstof zonder opzoekboekje Opletten met tabellen, figuren, legendes, … Hulp met plannen, studeren
HOE?
SITUERING STICORDI BINNEN CONTINUÜM VAN ZORG/ UNIVERSAL DESIGN FOR LEARNING (UDL) BREDE BASISZORG VERHOOGDE ZORG
26
UDL: waar het kan Universal Design for Learning (UDL) : tegemoet komen aan de noden van een heel diverse leerlingenpopulatie door flexibel om te springen met doelstellingen, methoden, materialen, evaluatie… Variatie en flexibiliteit staan centraal bij de idee van universeel design.
Uitdaging : didactiek waar geen of zo weinig mogelijk kinderen om welke reden dan ook dreigen uit de boot te vallen.
27
UDL •
• • • • • • • •
Wijs erop als een bepaalde vraag niet of onvolledig werd ingevuld Wees consequent in woordkeuze bij toetsen Maak toetsen en examens vergelijkbaar met oefeningen tijdens de les Vermijd samengestelde vragen Geef opgaven steeds op papier Gebruik een overzichtelijke lay-out Wees zuinig met tabellen, legendes, figuren, schaal, symbolen Stuur de aandacht in de goede richting Geef voldoende tijd
‘op maat’: gepersonaliseerde STICORDI waar het moet UDL lost niet alles op – zie subtypes van DC.
• STICORDI-maatregelen (Henneman, 1989): op maat – Stimuleren – Compenseren – Remediëren – Dispenseren
indien voldaan aan de 3 diagnostische criteria voor ontwikkelingsstoornissen
30
RISICO’S?
1. IEDEREEN RAAKT AAN EEN ATTEST • Kwaliteitsbewaking diagnostische verslagen • 3 criteria + testresultaten
Criteria
Aanwezig
Niet aanwezig
Hardnekkigheidscriterium
46.1%
53.9%
Achterstandscriterium
39.6%
60.4%
Exclusiecriterium
14.7%
85.3%
Alle criteria
9.8%
90.2%
De valide en niet-valide verslagen per jaartal. Valide verslagen
Studie 4: Attesten DL in SO Onderzoek Ugent
Niet-valide verslagen
Totaal verslagen
1998 (n=1)
0%
100%
0.4%
1999 (n=2)
50%
50%
0.8%
2000 (n=5)
0%
100%
2%
2001 (n=3)
0%
100%
1.2%
2002 (n=3)
33.3%
66.7%
1.2%
2003 (n=11)
9.1%
90.9%
4.5%
2004 (n=25)
12%
88%
10.2%
2005 (n=42)
9.5%
90.5%
17.1%
2006 (n=20)
10%
90%
8.2%
2007 (n=17)
23.5%
76.5%
6.9%
2008 (n=21)
4.8%
95.2%
8.6%
2009 (n=31)
9.7%
90.3%
12.7%
2010 (n=31)
0%
100%
12.7%
2011 (n=27)
14.8%
85.2%
11%
Totaal (n=245)
9.8%
90.2%
100%
χ²
Df
p
15.648
14
0.333
CONCLUSIE STUDIE • Nood aan kwaliteitsbewaking attesten/verslagen! • Nood aan prominente(re) rol voor het CLB
2. STICORDI VERGT OPVOLGING Studie 5 Gemotiveerd verslag AHS PWO
Directie: Ja, B. mag op het einde van elke maand zijn notities laten nakijken door de betrokken vakleraar. Die leraar kijkt de notities dan na op volledigheid, op correctheid van symbolen, op structuur, enzovoort. Maar de leerling moet zelf wel de stap naar de vakleraar zetten. Doet B. dat of doet hij dat niet, daar heb ik momenteel geen zicht op. B. mag ook notities laten kopiëren op school. Hij kan de notities van medestudenten laten kopiëren in de mediatheek. Dat is een bijzondere maatregel voor die leerlingen die omwille van bijvoorbeeld dyscalculie of een andere leer- of ontwikkelingsstoornis moeite hebben met het nemen van goede notities. B. heeft die uitleg gekregen over het kopiëren. Maar als hij het niet doet, dan gebeurt het ook niet. Ik merk dat er niet veel gebruik gemaakt wordt van die maatregel.
. 35
Interviewer: Ik heb gehoord dat jij ook notities mag gaan kopiëren als je dat wilt. Maar dat heb je nog niet veel gedaan? Leerling B.: Neen, ik vind dat niet zo tof, want het is altijd nogal een omweg om naar de mediatheek te gaan. Als ge met uw vrienden zijt na twee zware lesuren of zo, en als ge dan naar buiten wilt, is dat niet de eerste en de beste keuze om nog een keer te gaan kopiëren. Het duurt ook een tijdje. En ge moet dan altijd vragen aan een klasgenoot om zijn notities af te geven en ge moet dat dan ook nog terug gaan brengen bij hem. Ze zeggen dan meestal: ‘laat het hier maar achter. Wij zullen het voor jou kopiëren. Je mag het komen afhalen na 4u.’ Maar als ge moet wachten tot na 4 uur dan mist ge de bus. En die klasgenoot moet dat ook nog blijven tot na 4 uur… en zo gaat dat echt niet goed.
3. NOG ARGUMENTEN CONTRA... – Werklast (gekibbel sterkt hen om geen STICORDI toe te kennen) – Niet eerlijk (voor de anderen) – Verzwakking van leerpotentieel/ risico op verzwakking – ...
TEGENARGUMENTEN – Gedeelde verantwoordelijkheid:
ll. meeverantwoordelijk voor STICORDI
– Eerlijk?
• Verbod op negatieve discriminatie: gelijk behandelen van mensen die ongelijk zijn • Ll. worden afhankelijk van willekeur / lot (wie ze tegenkomen) • Opheffen van drempels die anderen niet ervaren • Welbevinden, motivatie, zelfbeeld
– Gaat niet om ‘nooit’ maar om ‘niet altijd’ Bv. daisyboek + boek: woordenschat, leesplezier Bv. sprint/kurzweil
BATEN?
Studie 6:
Aantal: 0-jarigen: 3017 6-jarigen: 1903 12-jarigen: 1501
Spreiding
Studie van Welbevinden bij leerproblemen en STICORDI in SO
Impact op welbevinden? Algemeen zelfconcept
Academisch zelfconcept
Niet-academisch zelfconcept
Welbevinden n = 987 jongeren zonder leerproblemen 149 jongeren rekenprobleem (RP), 123 taal- & rekenprobleem (R+P)
Comorbiditeit: maakt zich meer zorgen Meisjes met RP of R+P meer psychosociale problemen Meer depressieve signalen dan jongens met RP of R+P
Verdiepend onderzoek
Ervaren jongeren problemen op school?
Probl neen ja op school Totaal
co 10 9
DL 0 3
DC 4 7
DC+ 1 0
Totaal 15 19
19
3
11
1
34
CONTROLS
CASES
Problemen Tafels Hoofdrekenen Kloklezen Meetkunde Formules onthouden SWVG - Beleidsplatform 27 januari 2009
Meer tijd krijgen voor toetsen als STICORDI-maatregel Controle DL DC DL+DC Krijg je meer tijd voor toetsen? neen 24 1 9 3 ja 3 3 6 0 Totaal 27 4 15 3
Totaal 37 12 49
Speciale maatregelen als STICORDI Controle
DL
DC
DL+DC
Totaal
Speciale maatregelen neen 18 ja 4 Totaal 22
3 2 5
11 2 13
3 0 3
35 8 43
STICORDI: zie JonG! Rapport
http://sticordibank.wikispaces.com Recht op redelijke aanpassingen
Studie 7 Mapje/blad met samenvatting, formules, tafels, extra uitleg,…
Denken aan geld
Mapje met hulpmiddelen
Zakrekenmachine
Oefeningen maken
Extra tijd Wat werkt?
WERKZAAMHEID STICORDIMAATREGELEN
Wat werkt niet?
Opzoekboekje
Zelfstandig rekenen
Ouders die opvragen
Hulpmiddelen
Symbolenkaarten
Kwalitatief onderzoek deeltijds kunstonderwijs M. Huninck Studie 8: lln 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
M/V ♂ ♂ ♀ ♀ ♀ ♀ ♀ ♀ ♀ ♂ ♂ ♀ ♀ ♀
Leeftijd (in maand) 115 gitaar DC + DL 166 drum VSLD 149 dwarsfluit DC 150 viool DC 160 cornet DC 124 trombone DC 142 viool DC 117 hoorn DC 156 piano DC 152 drum DC 162 gitaar DC 211 klarinet DC + DL 211 hobo DC 237 dwarsfluit DC + ADD + 14 contrlln gematcht leeft./jaren muziek
STICORDI in DKO
Voorbeelden van STICORDI-maatregelen voor het leren van muziek
In de les notenleer en in de instrumentles
In de les notenleer
· · · · · · · · · · ·
complimenten geven en aanmoedigen benoemen wat goed gaat (naast wat niet goed gaat) moeilijke passages of ritmes aanduiden (met kleurtjes) op de partituur laten meespelen of meezingen met een cd waar een begeleiding op staat de maat laten voelen door zachtjes op de schouder of arm van het kind te tikken muziekstuk opdelen in stukken en stap per stap aanleren voldoende tijd geven om muziekstukken en oefeningen te herhalen gebruik maken van een agenda
· · · · · · · · · ·
leerling vooraan in de klas laten zitten controleren of leerlingen de tips en trucjes van de theorie begrijpen en kunnen gebruiken gebruik van ritmetaal om ritmes aan te leren (evt. als blijvende ondersteuning) vergroten van muziekpapier wanneer kinderen zelf noten moeten leren schrijven meer tijd geven voor het maken van huiswerk gemakkelijkere opgaven geven gebruiken van stappenplannen en schema’s (evt. ook op toetsen) toetsen voldoende ruim op voorhand aankondigen meer tijd geven voor het maken van toetsen toetsen opdelen in twee stukken en verspreiden over meerdere dagen meer voorbereidingstijd geven voor zanglessen op het examen (door bv. mee te laten volgen wanneer andere kinderen examen doen) het examen op voorhand thuis laten voorbereiden vrijstellen van examens, taken en toetsen in de notenleer
In de instrumentles
· · · · · · · · · · · · ·
zorgen voor een goed (mooi) instrument een leuk lesboek en leuke muziekstukken aan het kind geven voor afwisseling in de opgaven van partituren zorgen het kind in een groepje plaatsen dat bij hen past qua niveau en qua vriendschappen schrijven van vingerzettingen bij de noten (evt. notennamen) minder of kortere muziekstukken laten spelen vereenvoudigen van partituren repertoire aanpassen aan niveau en motivatie van de leerling (evt. optie samenspel laten volgen) leerlingen op voorhand een opname laten horen van het muziekwerk dat ze moeten spelen of dit zelf voorspelen laten oefenen met metronoom kinderen de maat laten meetikken met hun voet of als leerkracht zelf de maat voor hen meetikken tekst zetten op de noten die het kind moet spelen, zodat het een liedje wordt langer les geven of meer gespreid les geven (bv. twee keer per week)
[email protected]
50
