Stichting Wilhelmina Ziekenhuis Assen
Maatschappelijk Verslag 2009
Definitieve versie 31 mei 2010
Inhoudsopgave Inhoudsopgave __________________________________________________________________ 2 Voorwoord Raad van Bestuur ______________________________________________________ 4 1
2
Uitgangspunten van de verslaggeving ___________________________________________ 5 1.1
Uitgangspunten___________________________________________________________ 5
1.2
Verspreiding _____________________________________________________________ 5
Profiel van het WZA ___________________________________________________________ 6 2.1
Algemene identificatiegegevens _____________________________________________ 6
2.2
Structuur van het WZA _____________________________________________________ 6
2.3 Kerngegevens ____________________________________________________________ 2.3.1 Kernactiviteiten en nadere typering _________________________________________ 2.3.2 Kerngegevens capaciteit, personeel, productie en opbrengsten __________________ 2.3.3 Werkgebied ___________________________________________________________
7 7 8 9
2.4 Samenwerkingsrelaties ____________________________________________________ 9 2.4.1 Huisartsen ___________________________________________________________ 10 2.4.2 Transmurale Zorg _____________________________________________________ 11 2..4.3 Inspectie voor de Gezondheidszorg _______________________________________ 13 2.4.4 Zichtbare Zorg Ziekenhuizen _____________________________________________ 13 2.4.5 Zorgverzekeraars______________________________________________________ 14 2.4.6 Gemeentelijke overheid _________________________________________________ 15 2.4.7 Relaties met opleidingen ________________________________________________ 15 2.4.8 Medische ondersteuning ________________________________________________ 15 2.4.9 Samenwerking Zorgbelang ______________________________________________ 16 2.4.10 Zorg Innovatie Forum __________________________________________________ 16 2.4.11 HIT (Hanze Insitute of Technology) ________________________________________ 16 2.4.12 Samenwerking Drentse Ziekenhuizen ______________________________________ 16 2.4.13 Verloskundige zorg ____________________________________________________ 16 2.4.14 Dialysecentrum _______________________________________________________ 17 3
Bestuur, toezicht, bedrijfsvoering en medezeggenschap ___________________________ 18 3.1 Normen voor goed bestuur ________________________________________________ 18 Zorgbrede Governance Code ___________________________________________________ 18 3.2
Raad van Bestuur ________________________________________________________ 18
3.3 Toezichthouders _________________________________________________________ 20 3.3.1 Raad van Toezicht (RvT)________________________________________________ 20 3.4
Bedrijfsvoering __________________________________________________________ 24
3.5
Cliëntenraad ____________________________________________________________ 27
3.6
Ondernemingsraad _______________________________________________________ 29
3.7
Vereniging Medische Staf _________________________________________________ 30
3.8
Ethische commissie ______________________________________________________ 31
3.9
Medisch Ethische Toetsingscommissie ______________________________________ 31
3.10 4
Verpleegkundige Adviesraad _____________________________________________ 32
Beleid, inspanningen en prestaties _____________________________________________ 33 4.1
Meerjarenbeleid__________________________________________________________ 33
4.2 Algemeen Beleid ___________________________________________________________ 4.2.1 Klantgericht __________________________________________________________ 4.2.2 Actieve marktbenadering ________________________________________________ 4.2.3 Proces ______________________________________________________________ 4.2.4 Huisvesting __________________________________________________________ 4.3
35 35 36 36 36
Algemeen Kwaliteitsbeleid_________________________________________________ 36 2
4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.3.4 4.3.5
Visie op kwaliteit in relatie tot de ziekenhuismissie en -visie_____________________ Doelstellingen kwaliteitsbeleid ____________________________________________ Veiligheid ____________________________________________________________ Kwaliteit van informatie en registratie, gegevensbeveiliging _____________________ Brandveiligheid _______________________________________________________
37 38 40 42 43
4.4 Kwaliteitsbeleid ten aanzien van patiënten/cliënten ____________________________ 4.4.1 Kwaliteit van zorg______________________________________________________ 4.4.2 ZIROP (Ziekenhuis Rampenopvangplan) ___________________________________ 4.4.3 Verbeteren van zorgprocessen.___________________________________________ 4.4.4 Overige zorg projecten en activiteiten. _____________________________________ 4.4.5 Kwaliteit van farmaceutische zorg _________________________________________ 4.4.6 Klachten _____________________________________________________________ 4.4.7 Toegankelijkheid en wachttijden __________________________________________ 4.4.8 Bereikbaarheid________________________________________________________ 4.4.9 Onderhoud medische apparatuur _________________________________________
43 43 45 46 49 50 51 54 54 54
4. 5 Kwaliteit ten aanzien van medewerkers ______________________________________ 54 4.5.1 Personeelsbeleid ______________________________________________________ 54 4.5.2 Kwaliteit van werk _____________________________________________________ 56 4.6 Samenleving ____________________________________________________________ 58 Maatschappij ________________________________________________________________ 58 Milieu ______________________________________________________________________ 58 4.7 Financieel Beleid ___________________________________________________________ 59 Overzicht van bijlagen behorende bij het jaarverslag: _________________________________ Bijlage I de organisatiestructuur van het WZA_______________________________________ Bijlage II Samenstelling en nevenfuncties Raad van Bestuur en Raad van Toezicht _________ Bijlage III Matrix profielkenmerken Raad van Toezicht ________________________________ Bijlage IV Samenstelling bestuur- en medezeggenschapsorganen en externe commissies ___ Bijlage V Samenstelling medische en sociaalwetenschappelijke staf _____________________
64 65 66 68 69 71
3
Voorwoord Raad van Bestuur Voor u ligt het jaarverslag van de Stichting Wilhelmina Ziekenhuis Assen over het verslagjaar 2009. Het Wilhelmina Ziekenhuis Assen (WZA) staat er goed voor, zowel in kwalitatief als financieel opzicht. Zo behaalde het ziekenhuis in 2009 een keurige derde plaats in de AD Ziekenhuis Top 100 en is er in 2009 wederom sprake van een positief financieel resultaat. Dit resultaat is naar de toekomst toe echter ook noodzakelijk, gezien de wereldwijde financiële crisis en de verwachte budgetkortingen die de overheid de Zorgsector dientengevolge op zal gaan leggen. Zwarte cijfers zorgen ervoor dat het WZA enig weerstandsvermogen op kan bouwen waardoor het beter in staat is financiële tegenvallers, zoals een hierboven genoemde korting, op te vangen. Daarnaast wil het ziekenhuis gaan renoveren en bouwen. Om de benodigde financiële middelen te kunnen aantrekken, is een gezonde financiële positie nodig. Het beleid van het ziekenhuis is proactief. De zwarte cijfers van nu zijn hier een voorbeeld van en geven aan dat het ziekenhuis het goed doet. Helaas bieden resultaten uit het verleden geen garantie voor de toekomst. Om onze goede positie te handhaven, zal het ziekenhuis in blijven zetten op slim en efficiënt werken. Daarnaast blijft het WZA uiteraard anticiperen op de ontwikkelingen in de zorgsector, zoals bijvoorbeeld: • Het (nog) beter coördineren van de zorg rondom de zorgvraag van de patiënt door het opzetten van integrale zorgketens; • Het aanbieden van een volledig (samenhangend) pakket van zorgproducten of – diensten; • Extramuralisering; • Het voldoen aan minimale kwaliteitseisen, bijvoorbeeld in de vorm vaneen minimum aantal verrichtingen bij zeer complexe behandelingen; • Het tijdig inspelen op ontwikkelingen op het gebied van financiering. Dit beleid zal in 2010 verder vormgegeven worden in de vorm van een nieuw ’strategisch beleidsplan’. In dit beleidsplan wordt een duidelijke lijn uitgezet, een toekomstvisie waarmee het ziekenhuis ook de komende jaren in staat zal zijn kwalitatief hoogwaardige zorg te leveren voor Assen en haar omgeving. Onder de Stichting Wilhelmina Ziekenhuis Assen valt ook de Wilhelmina Zorgservices BV alsmede de BV’s die hier deel van uit maken: de Wilhelmina Apotheek BV en de Huidlaser Kliniek BV De verantwoording heeft dus betrekking op het gehele concern. De gegevens over de Kwaliteitsindicatoren (IGZ, NVZ en de Kwaliteitsindicatoren zorginkoop) zullen separaat van dit jaarverslag aangeleverd worden via www.ziekenhuizentransparant.nl. Het ziekenhuis laat met dit document zien dat het verantwoord omgaat met de beschikbare middelen en dat het voor patiënten, verwijzers, zorgpartners en verzekeraars een goede en betrouwbare compagnon in zorgverlening wil zijn.
Assen, mei 2010
Raad van Bestuur Wilhelmina Ziekenhuis Assen Drs. B.A. Ponsioen
4
1
Uitgangspunten van de verslaggeving
1.1
Uitgangspunten
In het jaarverslag geeft het Wilhelmina Ziekenhuis Assen inzicht in de uitvoering van de wettelijke en maatschappelijke taken van het ziekenhuis en de daarmee gemoeide middelen. De jaarverantwoording volgt conform de hiertoe opgestelde wettelijke verplichting (artikel 16 WTZI) het format dat het ministerie van VWS hiervoor heeft opgesteld. Jaarverslag, jaarrekening en het ingevulde DIGIMV vormen gezamenlijk de maatschappelijke verantwoording. Het jaarverslag is, samen met de jaarrekening, uiterlijk op 1 juni 2010 digitaal gedeponeerd bij het CIBG. Daarnaast zullen de stakeholders van het WZA op diverse wijzen geïnformeerd worden over de inhoud van het jaarverslag. De jaarrekening zal in een apart document gedeponeerd worden. Het Wilhelmina Ziekenhuis Assen ondersteunt van harte de transparantie die met het op deze wijze afleggen van maatschappelijke verantwoording wordt nagestreefd. Hiermee voldoet het WZA aan de informatieplicht die het heeft richting de verschillende verantwoordingspartijen zoals: • Het Ministerie van VWS • Het CBS • De branchepartijen • De Inspectie Gezondheidszorg (IGZ) • De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) • Het College Bouw Zorgvoorzieningen (CBZ) Met het tijdig aanleveren van het jaarverslag voldoet het WZA in één keer aan alle wettelijke jaarlijkse verantwoordingsverplichtingen zoals bijvoorbeeld de Kwaliteitswet, de Wet Medezeggenschap Cliënten zorginstellingen, de Wet klachtrecht cliënten zorginstellingen, de Wet Bijzondere Medische Verrichtingen, de Wet op het Centraal Bureau voor de Statistiek en de Wet Openbaarheid uit publieke middelen gefinancierde topinkomens (WOPT). Naast de doelstelling van het voldoen aan de vereisten, ziet het WZA bovengenoemd document vooral als extra mogelijkheid om de stakeholders, de belanghebbenden rondom het ziekenhuis, adequaat te informeren. Uiteraard is het document dan ook terug te vinden op de website van het WZA, evenals op het intranet Een derde en laatste doel van dit jaarverslag is dat het de transparantie in de zorg bevordert. De overheid en de Inspectie sturen aan op een steeds grotere mate van openbaarheid van gegevens. De in het kader van dit jaarverslag aangeleverde informatie zal dan ook openbaar zijn, bijvoorbeeld via de website www.jaarverslagenzorg.nl.
1.2
Verspreiding
Het jaarverslag wordt uiterlijk 1 juni 2010 digitaal, samen met de jaarrekening, gedeponeerd bij het Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg (CIBG). Ook zal er in juni een beknopte, publieksvriendelijke versie verschijnen die onder betrokken stakeholders van het ziekenhuis zal worden verspreid..
5
2
Profiel van het WZA
2.1
Algemene identificatiegegevens
Naam verslagleggende rechtspersoon Adres Postcode Plaats Telefoonnummer Identificatienummer(s) NZa Nummer Kamer van Koophandel E-mailadres Webadres
2.2
Stichting Wilhelmina Ziekenhuis Assen Europaweg Zuid 1 9401 RK Assen 0592 325 555 010-0100 410.173.23
[email protected] www.wza.nl
Structuur van het WZA
Juridische structuur Binnen de Stichting Wilhelmina Ziekenhuis Assen vindt de exploitatie van de ziekenhuisorganisatie plaats. De Stichting Wilhelmina Ziekenhuis Assen vormt een groep met de volgende rechtspersonen: •
Wilhelmina Zorg Services B.V. Op 31 december 2009 was Wilhelmina Zorg Services B.V.een 100% dochter van de Stichting Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Wilhelmina Zorg Services B.V. moet mede bewerkstelligen dat het WZA snel en flexibel kan inspelen op ontwikkelingen in de markt, zoals verwoord in het Beleidsplan 2007-2010. Het oprichten van deze bv maakt het onder meer mogelijk om samen met medisch specialisten uit het WZA initiatieven te ondernemen en eventuele samenwerking met derden eenvoudiger te kunnen realiseren.
•
Huidlaserkliniek WZA B.V. Op 31 december 2009 participeerde de Wilhelmina Zorg Services B.V. voor 51% in Huidlaserkliniek WZA B.V. De overige 49% van de aandelen is in handen van de dermatologen die werkzaam zijn in het ziekenhuis. In deze kliniek worden huidlaserbehandelingen uitgevoerd door ervaren huidtherapeuten onder supervisie van dermatologen.
•
Apotheek Wilhelmina Ziekenhuis B.V. Tot 2007 had de Stichting Wilhelmina Ziekenhuis Assen een 50% deelneming in de poliklinische apotheek (Apotheek Wilhelmina Ziekenhuis B.V. ) die in het gebouw van het ziekenhuis is gehuisvest. In de loop van 2008 heeft het ziekenhuis de resterende 50% van de aandelen van Achmea verworven. Daarmee is het in eerste instantie een 100% dochteronderneming van de Stichting Wilhelmina Ziekenhuis Assen geworden. In 2009 is de Apotheek Wilhelmina Ziekenhuis B.V. door de Stichting overgedragen aan Wilhelmina Zorg Services B.V. Op 31 december 2009 was Apotheek Wilhelmina Ziekenhuis B.V. een 100% dochter van Wilhelmina Zorg Services B.V..
Wilhelmina Zorg Services bv, Huidlaserkliniek WZA bv en Apotheek Wilhelmina Ziekenhuis bv zijn opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van de Stichting Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Organisatie De Stichting Wilhelmina Ziekenhuis Assen, hierna te noemen WZA, biedt algemene ziekenhuiszorg aan inwoners van Assen en omgeving. Het ziekenhuis heeft krachtens de WTZi een erkenning IMCZ type II. De organisatiestructuur is weergegeven in het organigram in bijlage I van het jaarverslag. Besturingsmodel Het ziekenhuis wordt bestuurd door een éénhoofdige Raad van Bestuur. Deze functie wordt sinds 1 juni 2007 vervuld door de heer drs. B.A. Ponsioen. Het WZA functioneert volgens het Raad van 6
Bestuur/Raad van Toezicht model. Formele besluitvorming vindt plaats door de Raad van Bestuur en wordt voorbereid in het Managementteam. Het Managementteam (MT) van het ziekenhuis wordt gevormd door de managers van de clusters, het hoofd van de Stafdienst Management Ondersteuning, een vertegenwoordiging van het bestuur van de Vereniging Medische Staf WZA en de secretaris Raad van Bestuur. Het MT wordt voorgezeten door de Raad van Bestuur. De samenstelling van het Managementteam is weergegeven in bijlage IV van dit jaarverslag. Binnen de specialismen is sprake van duaal management. De gemandateerd medisch specialist vormt samen met het hoofd (Specialistische) Eenheid de (S)E leiding. De (S)E leiding legt verantwoording af aan de Clustermanager Zorg. Medisch specialisten werken in het WZA op basis van een toelatingsovereenkomst dan wel op basis van een arbeidsovereenkomst conform AMS. De medisch specialisten zijn lid van de Vereniging Medische Staf WZA. Medezeggenschapsstructuur Het WZA kent een Ondernemingsraad waarmee de Raad van Bestuur om de zes weken overleg heeft. De Raad van Bestuur en de Cliëntenraad van het ziekenhuis hebben vier keer per jaar hun medezeggenschapsvergadering. Zowel de Ondernemingsraad als de Cliëntenraad kennen hun rechten en plichten conform de Wet op de Ondernemingsraden respectievelijk Wet Medezeggenschap Cliënten Zorginstellingen. Nieuwe ontwikkelingen op wetmatig gebied worden nauwlettend gevolgd. Meer informatie over de wijze waarop deze medezeggenschapstructuur is vormgegeven is te vinden in de paragrafen 3.4 (Cliëntenraad) en 3.5 (Ondernemingsraad) van dit document. De Raad van Bestuur heeft wekelijks overleg met het bestuur van de Vereniging Medische Staf WZA en is maandelijks aanwezig bij de vergadering van de Medische Staf. Voor meer informatie over wat er in deze overleggen aan de orde is geweest wordt verwezen naar paragraaf 3.7 van dit jaarverslag.
2.3
Kerngegevens
2.3.1 Kernactiviteiten en nadere typering Het WZA verleent als algemeen ziekenhuis medisch specialistische zorg (diagnostiek, behandeling en nazorg) en de daaraan gerelateerde verpleging en verzorging. Het ziekenhuis beschikt over de volgende specialismen: • Acute geneeskunde • Anesthesiologie/Pijnpolikliniek • Apotheek • Bacteriologie (vanuit Lab. voor Infectieziekten) • Orthopedie • Pathologie (vanuit Martini Ziekenhuis) • Pulmonologie • Cardiologie • Chirurgie • Vaatchirurgie • Mammachirurgie • Algemene Chirurgie • Dermatologie • Gynaecologie en Verloskunde • Interne geneeskunde • Intensive care • Mondkaakchirurgie • KNO heelkunde • Kindergeneeskunde • Klinische chemie (vanuit Lab Noord) • Klinische oncologie • Maag- darm en leverziekten 7
• • • • • • • • •
Medische microbiologie (vanuit Laboratorium voor Infectieziekten) Neurologie Nucleaire Geneeskunde Oogheelkunde Psychiatrie Radiologie Reumatologie Revalidatie Urologie
In bijlage V van dit document vindt u een overzicht van de samenstelling van de medische en sociaal wetenschappelijke staf in het WZA op 31 december 2009
2.3.2 Kerngegevens capaciteit, personeel, productie en opbrengsten
Kerngegevens Capaciteit Aantal beschikbare bedden (klinische en dag/deeltijdbehandeling) op 31 december Waarvan wiegen waarvan bedden voor hartbewaking waarvan bedden voor Intensive Care waarvan IC bedden met beademingsmogelijkheden 7x24 uurs afdeling Spoedeisende Hulp op minimaal basisziekenhuisniveau Productie Aantal in verslagjaar geopende DBC’s - A-segment - B-segment Aantal in verslagjaar gesloten DBC’s - A-segment - B-segment Aantal aan verzekeraar in rekening gebrachte overige en ondersteunende producten - O(V)P's-, waaronder verrichtingen op verzoek van de eerste lijn: aantal O(V)P's Aantal in verslagjaar aan verzekeraar in rekening gebrachte overige trajecten en verrichtingen: aantal trajecten en verrichtingen Aantal in verslagjaar uitgevoerde operatieve verrichtingen in curatieve zorg excl. GGZ-DBC’s in PAAZ en PUK Aantal klinische opnamen exclusief overnamen Aantal ontslagen patiënten in verslagjaar Aantal eerste polikliniekbezoeken Aantal overige polikliniekbezoeken Aantal dagverplegingsdagen of deeltijdbehandelingen Aantal klinische vepleegdagen (inclusief verkeerde bed) Waarvan verkeerde-bed-dagen Personeel Aantal personeelsleden in loondienst exclusief medisch specialisten op 31 december Aantal FTE personeelsleden in loondienst exclusief medisch specialisten op 31 december Aantal medisch specialisten (loondienst + inhuur + vrij beroep) op 31 december Aantal FTE medisch specialisten (loondienst + inhuur + vrij beroep) op 31 december Bedrijfsopbrengsten Totaal bedrijfsopbrengsten verslagjaar Waarvan wettelijk budget voor aanvaardbare kosten Waarvan overige bedrijfsopbrengsten
Aantal/bedrag 2009 276 10 6 8 5 ja 112.731 81.608 31.123 108.865 84.939 23.926 558.418 11.263 22.166 12.660 10.156 74.491 115.631 9.964 62.841 130 1.186 784 89 72 € 85.775.808 € 45.451.310 € 40.324.498
8
2.3.3 Werkgebied Het WZA richt zich primair op de regio Assen en omgeving. Het adherentiegebied bestaat uit de gemeenten Assen, Aa en Hunze, Noordenveld, Midden-Drenthe, Tynaarlo en Ooststellingwerf.
Noordenveld Tynaarlo
Aa en Hunze Ooststellingwerf
Assen BorgerOdoorn
Midden-Drenthe
Tabel 1: Adherentie Klinische adherentie Poliklinische adherentie raming
2009 107.800* 116.500*
2008 107.773 116.416
2007 107.881 116.549
9
2.4
Samenwerkingsrelaties
Het WZA staat midden in de maatschappij. Het ziekenhuis vervult een belangrijke kennisfunctie ten aanzien van de zorg. Daarnaast vervult het ook nog een sociaal economische rol: het WZA is een van de grootste werkgevers van Assen en omstreken. De zorg voor de inwoners van het adherentiegebied van het WZA is niet voorbehouden aan het ziekenhuis alleen. Wel is het ziekenhuis de belangrijkste leverancier van tweedelijns gezondheidszorg in Assen en omliggende regio. Om goede zorg te leveren is samenwerking met andere zorgpartners essentieel. Hierbij kan worden gedacht aan huisartsen en andere verwijzers, de geestelijke gezondheidzorg, verpleeg- en verzorgingshuizen, andere ziekenhuizen, thuiszorg, ondersteunende diensten en opleidingsinstituten. Vanuit deze maatschappelijke rol hecht het WZA waarde aan samenwerking en overleg met de diverse belanghebbende partijen. Voor een aantal belanghebbenden volgt hieronder een nadere toelichting, waarbij aangetekend dient te worden dat de lijst niet uitputtend is.
2.4.1 Huisartsen Het WZA hecht aan goede contacten met huisartsen. In 2009 is hieraan op de volgende manier vormgegeven: a. Het tripartiet overleg In dit overleg ontmoet een afvaardiging van de Regionale Huisartsen Vereniging (RHV), de Medische Staf en de Raad van Bestuur elkaar. Het doel van dit overleg is verbeteren van de communicatie tussen huisartsen en ziekenhuis en optimaliseren van de dienstverlening aan de patiënt. In 2009 heeft dit overleg twee keer plaatsgevonden. Tijdens dit overleg zijn onder andere de volgende onderwerpen aan de orde geweest: • Zorgdomein/verwijsprotocollen, • communicatie met specialisten, • correspondentie/verslaglegging • promotiecommissie. De in de regio werkzame huisartsen hebben in 2008 de Drentse Huisartsen Coöperatie (DHC) opgericht, die er vooral op is gericht om de gezamenlijke afspraken met zorgverzekeraars voor de keten-DBC’s te maken. De contacten met de in de regio Noord- en Midden- Drenthe werkzame huisartsen/HAGRO’s verlopen primair met de Regionale Huisartsen Commissie. b. De nieuwsbrief voor huisartsen In 2006 is gestart met deze nieuwsbrief, die vanuit het ziekenhuis vier keer per jaar naar alle huisartsen in het verzorgingsgebied wordt gezonden. De nieuwsbrief houdt de huisarts op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen, zoals nieuwe specialismen en nieuwe specialisten in het ziekenhuis. Tevens bevat de brief een geüpdate telefoonlijst van alle medisch specialisten en alle poliklinieken. c. Compagnonscursus Eens in de twee jaar worden de zogenaamde compagnonsdagen gehouden. In 2008 heeft deze plaatsgevonden met als thema: “Zorg in ontwikkeling”. In 2010 vinden de eerstvolgende compagnonsdagen plaats. d. Promotiecommissie De promotiecommissie heeft als doel specialisten en huisartsen met elkaar in contact te brengen door het bezoeken van huisartsengroepen. De promotiecommissie is in 2009 vijfmaal bijeen geweest. e. Refereeravonden Een aantal malen per jaar worden refereeravonden in het WZA gehouden voor huisartsen. Doel is in eerste instantie het bevorderen van de deskundigheid, maar uiteraard is het ook een contactmoment om de wederzijdse communicatie verder te verbeteren. f. Huisartsenpost Vanaf 2008 is de centrale huisartsenpost gevestigd in het WZA. Vanuit de Acute Zorgpost Assen (AZA) verlenen de centrale huisartsenpost en de spoedeisende hulp poli van het WZA samen geïntegreerde acute zorg. Op deze manier kan optimale acute zorg aan de patiënt worden verleend, waarbij gebruik wordt gemaakt van elkaars kennis en inzet ten behoeve van hogere kwaliteit. De AZA in het WZA is geopend op de zogenaamde ANW-uren (avond-, nacht en weekenddiensten).
10
g. Zorgdomein In 2009 is een vervolg gegeven aan de implementatie van de verwijsapplicatie Zorgdomein. Zorgdomein draagt bij aan snelle en betrouwbare communicatie bij het verwijzen van patiënt naar het ziekenhuis. Doelen zijn dat de huisarts en de patiënt beter geïnformeerd zijn, dat communicatie tussen professionals in de zorgketen goed verloopt, dat de patiënt sneller op het juiste spreekuur komt en dat onnodige bezoeken worden voorkomen. Zorgdomein wordt per 1 april 2010 geïmplementeerd.
2.4.2 Transmurale Zorg Regionaal Team Transmurale Coördinatie (RTTC) Het RTTC richt zich primair op een goede afstemming en samenwerking tussen de eerste en tweede lijn voor die ziektebeelden die zich lenen voor transmurale benadering. In dit team zijn WZA, Icare en Huisartsen vertegenwoordigd. Basisactiviteiten zijn: • inhoudelijke afstemming tussen zorgverleners; • ontwikkelen van nieuwe projecten en zorgpaden; • communicatie, informatie en PR; • transmurale inzet ICT. Er is actie ondernomen op de volgende transmurale trajecten: Astma/COPD, hartfalen, vasculaire risicopoli, wondzorg en CVA-nazorg. Bovendien is het RTTC betrokken bij de ontwikkeling rond Zorgdomein. Interzorg Noord Nederland (INN) In het voorjaar van 2009 is met INN een raamovereenkomst gesloten waarin alle samenwerkingsvormen zijn gebundeld. Primair richt de samenwerking met INN zich op de zorg aan patiënten van het WZA die nazorg en revalidatie behoeven. Anholt (het somatisch verpleeghuis van INN) heeft 48 bedden beschikbaar voor revalidatienazorg (nu nog AWBZ-zorg, ZZP9) en 21 bedden voor de Stroke Service Assen. Bovendien is er een kleine revalidatie unit (10 bedden) in een van de verzorgingshuizen. Daarnaast wordt samengewerkt op de volgende gebieden: • Themapoliklinieken WZA: verpleeghuisartsen participeren in de geheugenpoli en de ouderpoli • Farmacie: De apotheek van het WZA levert de geneesmiddelen voor de verpleeghuizen van INN en er is regelmatig overleg tussen apothekers en verpleeghuisartsen • Professionele samenwerking van paramedici en geestelijk verzorgers • Consultaties door specialisten van het WZA in de verpleeghuizen • Infectiepreventie: De ziekenhuishygiëniste van het WZA participeert in de infectiecommissie van INN en het WZA verzorgt de hepatitisvaccinatie en prikaccidenten van INN Het raamcontract is voorzien van een werkplan dat jaarlijks door de betrokken managers van beide instellingen wordt geactualiseerd. Stroke Service Assen Specifiek onderdeel van de samenwerking met INN is de Stroke Service Assen. In dit samenwerkingsverband participeren het WZA, Verpleeghuis Anholt (INN), Icare (thuiszorg) en ZGD (De Vijverhof). CVA-patiënten die opgenomen worden in het WZA gaan, wanneer verdere intramurale zorg nodig is, naar verpleeghuis Anholt. Het streven is dat dit binnen 14 dagen plaatsvindt. In 2009 kwam deze doorstroming goed op gang. In de thuissituatie worden patiënten begeleid door een transmuraal verpleegkundige (Icare), maar revalideren zij verder op de revalidatieafdeling van het WZA. De Vijverhof levert overbruggingszorg wanneer langere nazorg nodig is. Jaarlijks worden in het WZA ± 200 CVA- patiënten opgenomen, waarvan er 70 in Anholt revalideren. GGZ Drenthe Naast INN levert ook de GGZ Drenthe nazorg voor patiënten van het WZA. Het betreft afdelingen van verpleeg-/verzorgingshuizen te weten: • De Vlonder (in verzorgingshuis De Vijverhof); • De Halthe (in Verzorgingshuis De Boshof); • Altingerhof in Beilen; • Verpleeghuis De Vierackers. Verpleeghuis De Vierackers richt zich daarbij speciaal op ouderen met cognitieve stoornissen en (mogelijke) dementie. In de Vierackers vindt revalidatie plaats, maar ook observatie, om tot een goed 11
definitief woon-/verblijfadvies te komen. Daarnaast levert De Vierackers overbruggingszorg voor PGpatiënten. De andere instellingen richten zich op kortdurende zorg en revalidatie De afspraken met GGZ Drenthe zijn sinds 2008 vastgelegd in samenwerkingsovereenkomsten die jaarlijks door de betreffende managers worden geactualiseerd. Psychiatrie Vanaf 1 januari 2008 wordt de psychiatrische zorg in het WZA verzorgd door een psychiater in dienst van het WZA. Bij afwezigheid van de psychiater wordt de opvang verzorgd door een psychiater van GGZ Drenthe. Stichting Zorggroep Drenthe (SZD) Met de SZD wordt door het WZA samengewerkt op de volgende gebieden: • Thuiszorg: SZD is een van grootste nieuwe thuiszorgaanbieders in de regio • Stroke-Service: overbruggingsplaatsen voor CVA-patiënten • Nazorg : KDO en revalidatie De SZD is bezig met het verkrijgen van verpleeghuiserkenning en met het ontwikkelen van mogelijkheden voor KDO. Hierover is nauw contact met het WZA. Thuiszorg In de wereld van de thuiszorg is de marktwerking duidelijk naar voren gekomen. Werkte het WZA vroeger vrijwel alleen samen met Icare, nu is er rond Assen een groot aantal thuiszorgaanbieders. Icare neemt nu ongeveer 50% van de thuiszorg vanuit het WZA op zich. Andere aanbieders zijn: De Nieuwe Zorg Thuis, Thuiszorg Ina Koning en SZD. Met Thuiszorgleverancier Icare voert het WZA een groot aantal transmurale projecten uit, onder andere op de gebieden van diabeteszorg, COPD, hartfalen, neurologie en wondzorg. In 2009 speelde vooral de eerste maanden de onzekerheid over de financiering van de ziekenhuisverplaatste zorg. Met alle thuiszorgaanbieders kon deze problematiek in goed overleg worden opgelost, en medio 2009 kwam er definitieve regelgeving. Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) Het CIZ maakt de omslag van uitvoerder van indicaties AWBZ naar toezichthouder. Dit betekent voor de zorgaanbieders dat veel van het indicatiewerk door de instelling zelf moet worden gedaan. Het transferpunt van het WZA regelt deze indicaties voor patiënten uit het WZA, soms door SIP’s (standaard indicatieprotocollen) soms door al het voorwerk voor het CIZ al te doen. De samenwerkingspartners vertrouwen daarbij op de expertise van het transferpunt en nemen patiënten al over voordat de definitieve indicatie is afgegeven. De patiënt kan hierdoor sneller het ziekenhuis verlaten. Dit scheelt veel ligdagen voor het WZA. Hoewel doelstelling van het WZA en CIZ elkaar soms bijten probeert het WZA toch een goede verstandhouding met het CIZ te onderhouden. Het WZA heeft daarom overleg met CIZ en alle zorgpartners in het leven geroepen. Dit overleg wordt tweemaal per jaar gehouden. Gemeentes en de WMO In 2009 werd de huishoudelijke hulp uit de AWBZ overgeheveld naar de WMO, en daarmee naar de gemeentes. Wanneer voor patiënten uit het WZA huishoudelijke hulp moet worden geregeld wordt dit verzorgd door het WZA (service en snelheid). De kosten daarvan zijn voor rekening van de gemeentes. Het WZA heeft hierover contracten afgesloten met: Gemeente Tynaarlo/Noorderveld Gemeente Assen Gemeente Midden Drenthe Gemeente AA en Hunze (nog in onderhandeling) Transferpunt Om de bemiddeling en toewijzing van zorg zo soepel en snel mogelijk te laten verlopen heeft het WZA sinds vijf jaar een transferpunt. De medewerkers brengen de zorgbehoefte in kaart en regelen de nazorg. Door de goede en intensieve contacten met alle zorgaanbieders in de regio, de gemeentes en met het CIZ loopt de doorstroming uit het WZA erg goed. Dit is te zien aan de gemiddelde verpleegduur die in 2009 opnieuw daalde. Opmerkelijk is dat het percentage patiënten dat na een ziekenhuisopname nazorg nodig heeft sterk stijgt (van 12,6 % in 2007 naar 16,2 % in 2009).
12
Stichting Dementie Drenthe Het LDP (Landelijk Dementie Programma) is landelijk initiatief ter verbetering van de zorg aan dementerenden. In de regio Drenthe participeert het WZA hierin samen met INN, GGZ Drenthe (Ouderenpsychiatrie), Stichting Zorggroep Drenthe en Icare. In september 2009 resulteerden de lokale initiatieven in het oprichten van de Stichting Dementie Drenthe. Het WZA heeft als niet-directe aanbieder van dementiezorg gekozen voor een participantenovereenkomst met deze stichting. De stichting heeft tot doel het bevorderen van de ketenzorg en innovatie op het terrein van welzijn en zorg ten behoeve mensen met dementie. In de regio rond Assen wordt vooral aandacht besteed aan goed case-management voor dementerenden: één aanspreekpunt/persoon voor alle zaken de ziekte betreffende. Netwerk palliatieve Zorg Al sinds 2005 participeert het WZA in dit netwerk samen met Icare, Hospice Drenthe, verpleeghuis Anholt (palliatieve unit), huisartsen en vrijwilligers in de terminale thuiszorg. Het doel is: het verbeteren van de palliatieve zorg op organisatorisch, professioneel en relationeel vlak. Het WZA participeert zowel in de stuurgroep als in het lokale netwerk. Vanuit dit netwerk komt de wens om te gaan werken met het Zorgpad Stervensfase, dit zal in 2010 zo mogelijk worden geïmplementeerd.
2..4.3 Inspectie voor de Gezondheidszorg De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) is belast met het handhaven van de Kwaliteitswet Zorginstellingen. Haar missie luidt: De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) bevordert de volksgezondheid door effectieve handhaving van de kwaliteit van zorg, preventie en medische producten. De inspectie adviseert de bewindspersonen en maakt ten opzichte van de zorgaanbieders gebruik van advies, stimulans, drang en dwang als bijdrage aan verantwoorde zorg. De inspectie onderzoekt en oordeelt onpartijdig, deskundig, zorgvuldig en onafhankelijk van politieke kleur of heersend zorgstelsel. Met bovenstaande missie houdt de IGZ het WZA scherp om te voldoen aan de steeds strengere vereisten die worden gesteld aan het naleven van de Gezondheidswet. Het WZA heeft ook in 2009 aan deze wet voldaan. De open relatie tussen beide organisaties en de adviezen van de IGZ hebben hier zeker aan bijgedragen. De IGZ informeert zorginstellingen over nieuwe ontwikkelingen op het gebied van wet- en regelgeving. Het WZA houdt op zijn beurt de IGZ op de hoogte van relevante ontwikkelingen in het ziekenhuis. Daarbij wordt de Inspectie geïnformeerd over calamiteiten, mochten deze zich in het ziekenhuis voordoen. Op 3 maart 2009 heeft het reguliere jaargesprek met de IGZ plaatsgevonden. De naar aanleiding van dit jaargesprek door de IGZ gegeven adviezen zijn in de loop van 2009 opgevolgd. Zo is in 2009 veel tijd en aandacht besteed aan de implementatie van het VMS-onderdeel Veilig Incident Melden en is de registratie van kwaliteitsindicatoren in 2009 verder verbeterd. Tijdens het jaargesprek 2010 konden daardoor betrouwbare gegevens over 2009 getoond worden.
2.4.4 Zichtbare Zorg Ziekenhuizen Patiënten, zorgaanbieders, zorgverzekeraars, politiek en media vragen steeds nadrukkelijker om inzicht in de kwaliteit van de ziekenhuiszorg. Zichtbare Zorg Ziekenhuizen stelt zich ten doel de kwaliteit van de zorg voor tachtig aandoeningen inzichtelijk te maken. Kwaliteit, en de verschillen daarin, wordt zichtbaar als ziekenhuizen op een gestandaardiseerde manier inzicht geven in hun zorgproces en de resultaten. Zichtbare Zorg Ziekenhuizen ondersteunt ziekenhuizen hierbij en werkt aan eenduidige sets van kwaliteitsindicatoren. De door het WZA aangeleverde kwaliteitsinformatie kan voor verschillende doeleinden worden gebruikt zoals: • Keuze-informatie voor cliënten; • Inkoopinformatie voor zorgverzekeraars; • Toezichtinformatie voor de IGZ; • Spiegel- en sturingsinformatie voor zorgverleners voor het verbeteren van de eigen prestaties; • Beleidsinformatie. In 2009 is de eerste tranche van Zichtbare Zorg (ZiZo) uitgevraagd. Het WZA hecht aan een zorgvuldig proces van gegevensaanlevering en heeft om deze reden bij de eerste tranche niet 13
gekozen voor openbaarheid van gegevens. De kwaliteitsindicatoren van ZiZo zijn later in 2009 alsnog doorgeleverd aan de zorgverzekeraars. Het proces van aanleveren van zorgvuldige en betrouwbare kwaliteitsindicatoren heeft inmiddels goed vorm gekregen binnen het WZA. Hierdoor is het mogelijk om volledig transparant te zijn en zullen naast de indicatoren van de eerste tranche ook indicatoren van de tweede tranche openbaar gemaakt worden.
2.4.5 Zorgverzekeraars Algemeen Het WZA heeft in 2009 meerdere keren overleg gepleegd met zorgverzekeraars. Vanuit het WZA gebeurt dit door een vaste onderhandelingsdelegatie, waarin ook (vrijgevestigd) medisch specialisten zijn vertegenwoordigd. Met verzekeraars wordt jaarlijks onderhandeld over de prijsafspraken in het B-segment en volumeafspraken in het A-segment. De laatste jaren wordt daarbij steeds meer aandacht besteed aan kwaliteit en wordt gezamenlijk gekeken naar mogelijkheden om over en weer meerwaarde te leveren door een goede samenwerking. Het WZA vindt dit een goede ontwikkeling. Enkele voorbeelden van goede samenwerking met zorgverzekeraars: met Achmea zijn afspraken gemaakt over gynaecologische zorg voor collectiviteiten en over begeleiding van hartpatiënten via het COACH-traject van Achmea. Naast het Topzorg-predikaat voor borstkanker, heeft Menzis het WZA ook voor amandelen een Topzorg-predikaat toegekend. Daarnaast zijn met Menzis afspraken gemaakt over psychosociale signalering voor oncologiepatiënten. Met Achmea en Univé zijn afspraken gemaakt over zorgverbetering en -vernieuwing in het kader van onder andere de lokale productiegebonden toeslag. Alle verzekeraars hebben de kwaliteitsindicatoren over het jaar 2008 van het WZA ontvangen. A-segment (gebudgetteerde zorg) In 2009 moesten in het A-segment allereerst afspraken worden gemaakt over de budgetschoning vanwege de verdere uitbreiding van het B-segment naar circa 35%. Anders dan in voorgaande schoningsrondes mochten zorgaanbieders en verzekeraars in lokaal overleg afspraken maken over het aantal en de prijs van de te schonen DBC’s. Dit betekende enerzijds een complex en tijdrovend traject, maar anderzijds een kans afspraken te maken over een reëel schoningsbedrag. In het lokaal overleg zijn afspraken gemaakt over de te hanteren methode voor het vaststellen van aantallen en (kost)prijzen. Op basis hiervan heeft het WZA de aard en omvang van de schoning berekend. Volgens afspraak zijn deze berekeningen gecontroleerd door een externe accountant. Op deze manier is uiteindelijk in juni een definitief schoningsbedrag vastgesteld. De toets van de uitgangspunten en berekeningen door de accountant, heeft een positieve bijdrage geleverd aan de inzichtelijkheid en doorlooptijd van dit traject. De productieafspraken in het A-segment zijn vrij snel na vaststellen van de schoning afgerond. Hierbij zijn tevens afspraken gemaakt over de vergoeding van projecten in het kader van de Lokale Productiegebonden Toeslag. Het betreft onder andere het opstarten van een multidisciplinaire seksuologiepoli, een nieuwe aanpak van de multidisciplinaire obesitaspoli, introductie van de nieuwe methode Novasure bij gynaecologie en een bijdrage voor de ontwikkeling van het EPD. B-segment (vrij onderhandelbare zorg) In het B-segment hebben gesprekken plaatsgevonden met de vier belangrijkste inkoopcombinaties van zorgverzekeraars. Voor het WZA zijn dit: Achmea, Univé, Menzis en Multizorg VRZ. Met de overige partijen hebben de contacten per e-mail en telefoon plaatsgevonden. Omdat de schoningsprijzen van invloed waren op de prijzen in het B-segment, konden de onderhandelingen in het B-segment pas in juni echt van start gaan. Mede hierdoor was ook in 2009 de doorlooptijd van de onderhandelingen weer te lang. Uiteindelijk waren de laatste tarieven in augustus bekend en was de facturering in september compleet op gang. Vooruitblik Het WZA blijft verder bouwen aan een goede relatie met zorgverzekeraars. Het feit dat het WZA in het algemeen een goede prijs-kwaliteitsverhouding biedt, vormt hiervoor een goede basis. Daarnaast
14
wordt met de belangrijkste verzekeraars actief gezocht naar mogelijkheden voor ontwikkeling en samenwerking die ten goede komt aan patiënten en verzekerden. We hebben al eerder geconstateerd dat lange onderhandelingstrajecten niet gewenst zijn. De late facturering heeft nadelige gevolgen voor de liquiditeit van het ziekenhuis. Daarnaast komt de langdurige onzekerheid over volume- en prijsafspraken de bestuurbaarheid van het ziekenhuis niet ten goede. Het WZA streeft naar een korte doorlooptijd van de onderhandelingen in 2010, maar houdt er ook nu weer rekening mee dat de onderhandelingen pas in het tweede kwartaal 2010 zijn afgerond.
2.4.6 Gemeentelijke overheid Er vindt regelmatig contact plaats met vertegenwoordigers van de gemeente Assen. Op bestuurlijk niveau is verschillende malen overleg gevoerd met leden van het College van B&W, onder andere over de eventuele huisvestingsontwikkelingen van het ziekenhuis. Op haar beurt is ook de gemeente Assen bezig met ontwikkelingen zoals verwoord in de “Structuurvisie Assen” en de daarvan afgeleide studie naar de zogenaamde Florijn-as. Het WZA aan deze as gehuisvest en heeft gebruik gemaakt van het recht op inspraak. Dit heeft inmiddels geresulteerd in een bezoek van het voltallige college van B&W aan het ziekenhuis waarin de inspraak nader mondeling is toegelicht. Hierbij is afgesproken de ontwikkelingen zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen. Ook op andere niveaus van de organisatie vindt regelmatig overleg plaats met de gemeente Assen.
2.4.7 Relaties met opleidingen Het WZA werkt samen met een aantal opleidingen. Zo levert het WZA een bijdrage aan de opleiding Geneeskunde door het bieden van Junior coassistentschappen in het eerste jaar van de master fase curriculum G2010. Coassistenten kunnen een wetenschappelijke stage volgen bij elf medische specialismen. In samenwerking met het Drenthe College heeft het WZA sinds vijf jaar een aantal leerbedrijven in de zorg met als doel de kwaliteit van opleiden en begeleiden van verpleegkundigen te verhogen en daarmee de instroom te vergroten. Het WZA werkt samen met de Hanzehogeschool, het Wenckebach Instituut en diverse andere opleidingen om leerlingen en stagiaires op te leiden. Daarnaast is er in breder verband regionaal overleg om de kwaliteit van opleiden te verhogen en de afstemming met opleidingen en het werkveld te vergroten.
2.4.8 Medische ondersteuning In een aantal gevallen werkt het WZA op het gebied van medische ondersteuning nauw samen met derden. Deze worden hieronder benoemd. Apotheek Geneesmiddelenvoorziening De ziekenhuisapotheek van het WZA voorziet naast het ziekenhuis ook een aantal externe zorgaanbieders van geneesmiddelen. Het betreft onder andere Icare (verpleeghuizen), Accare, GGZ Drenthe (psychiatrie en verpleeghuizen), Van Boeijen, Trans, Nieuw Woelwijck en Brink (gehandicaptenzorg), en het st. Lucas Ziekenhuis in Winschoten. Farmacogenetica De ziekenhuisapotheek van het WZA voert in samenwerking met het Medisch Laboratorium Noord farmacogenetische bepalingen uit voor een aantal externe zorgaanbieders, waaronder GGZ Drenthe, Symfora, Altrecht, UMCG, huisartsen. De ziekenhuisapothekers hebben bovendien een landelijke consultfunctie op het gebied van de interpretatie van de uitslagen en vertaling hiervan naar adviezen voor de dagelijkse praktijk. PA-laboratorium Het PA-laboratorium is reeds enige jaren uitbesteed aan de Stichting Pathologisch Laboratorium Assen/Emmen. De betreffende werkzaamheden worden uitgevoerd door de afdeling pathologie van het Martini Ziekenhuis. Laboratorium voor Infectieziekten 15
Samen met de andere Groningse en Drentse ziekenhuizen (met uitzondering van het UMCG) kent het WZA een samenwerkingsverband met het Laboratorium voor Infectieziekten. Medisch Laboratorium Noord (MLN) Met ingang van 1 januari 2009 heeft het WZA de uitvoering van het klinisch chemisch laboratorium en trombosedienst uitbesteed aan MLN. De medewerkers van het klinisch chemisch laboratorium zijn eveneens overgegaan naar MLN. De samenwerking biedt het ziekenhuis duidelijke voordelen ten aanzien van kwaliteit en continuïteit van de dienstverlening. Met deze samenwerking voegt het WZA zich bij het Martini Ziekenhuis te Groningen, het Refaja Ziekenhuis te Stadskanaal, het Delfzicht Ziekenhuis te Delfzijl en de GGZ Drenthe te Assen, die allen hun laboratoriumdiagnostiek al door het Medisch Laboratorium Noord laten uitvoeren.
2.4.9 Samenwerking Zorgbelang In de missie van het WZA, verwoord in het Beleidsplan 2007–2010, staat vermeld dat het WZA een klantvriendelijk ziekenhuis wil zijn. Input vanuit het patiëntenperspectief is hierbij niet alleen gewenst maar vooral ook noodzakelijk. Om deze input goed vorm te geven is in maart 2008 een samenwerkingsconvenant met Zorgbelang Drenthe gesloten. De samenwerking richt zich op het gezamenlijk uitvoeren van projecten die leiden tot verbetering van de zorg in het ziekenhuis vanuit het perspectief van de patiënt. Jaarlijks vindt een evaluatie plaats van dergelijke projecten en wordt tevens een werkplan opgesteld voor het daaropvolgende jaar. Tevens betrekken beide instanties elkaar bij het opstellen van elkaars strategische beleidsplannen. Het enquêterecht is belegd bij Zorgbelang Drenthe. Dit uiteraard in nauw overleg met de Cliëntenraad (zie ook paragraaf 3.5).
2.4.10 Zorg Innovatie Forum Het Zorg Innovatie Forum (ZIF) is een platform voor synergie en vernieuwing in de zorg. Het ZIF is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een samenwerkingsverband van vijftien stakeholders en vier kennispartners. De missie van het ZIF is “het ondersteunen bij innovaties in de zorg die bijdragen aan een kwalitatief hoogwaardige, bereikbare en betaalbare zorg voor burgers en in het bijzonder de inwoners van Noord-Nederland.” Het WZA neemt onder andere deel aan de taskforce die zich richt op het vinden van oplossingsrichtingen en zorgconcepten die bijdragen aan de veiligheid van dementerenden in hun thuissituatie. Het project “Voorkomen van vallen en dwalen” maakt hier onderdeel van uit.
2.4.11 HIT (Hanze Insitute of Technology) Deze internationale Engelstalige opleiding voor toegepaste sensortechnologie heeft in september 2008 de deuren in Assen geopend. Een van de vier pijlers van de opleiding is Gezondheidszorg. Het WZA heeft contact gezocht met de opleiding om te kijken wat partijen mogelijk voor elkaar kunnen betekenen. De opleiding wil zich expliciet richten op de toepassing, op het dagelijks gebruik van de sensortechnologie. Mogelijk kan het WZA daarbij behulpzaam zijn, maar ook baat hebben bij deze ontwikkeling zoals in het project “Voorkomen van vallen en dwalen” als hiervoor genoemd onder 2.4.10. Bij het nader verkennen van mogelijke toepassingen is gebleken dat het niet altijd eenvoudig is de theorie toe te passen in de praktijk. Zo is onderzocht om sensortechnologie toe te passen bij het reinigingsproces op de CSA, maar dit bleek in de praktijk vooralsnog te stuiten op te veel praktische bezwaren om al tot toepassing over te gaan.
2.4.12 Samenwerking Drentse Ziekenhuizen De vijf Drentse ziekenhuizen voeren regelmatig overleg. Doel is om via samenwerking te bereiken dat de medisch specialistische ziekenhuiszorg in Drenthe zo breed mogelijk en op een goed niveau geboden kan blijven worden. In 2009 zijn twee van de gesprekspartners (Leveste en Zorggroep Midden Drenthe/Bethesda) fusiebesprekingen aangegaan hetgeen geresulteerd heeft in een fusie op 1 januari 2010
2.4.13 Verloskundige zorg De gynaecologen, verloskundigen uit het ziekenhuis en de eerstelijns-verloskundigen in de regio werken in het Verloskundig Samenwerkingsverband samen aan regionale afspraken over het verwijs16
en terugverwijsbeleid. Alle eerstelijns-verloskundigen kennen een individuele toelatingsovereenkomst met het ziekenhuis.
2.4.14 Dialysecentrum Sinds 2007 is de definitieve huisvesting van de dependance van het Dialyse Centrum Groningen binnen de muren van het WZA afgerond. Er worden vier groepen van gemiddeld negen patiënten gedialyseerd. In het Dialysecentrum worden tevens patiënten behandeld door medisch specialisten uit het Martini Ziekenhuis. De maatschap interne geneeskunde van het WZA gaat in de toekomst nadrukkelijker participeren in de activiteiten van het dialysecentrum. In 2010 wordt de maatschap interne geneeskunde uitgebreid met een internist-nefroloog, die tevens werkzaamheden binnen het dialysecentrum zal verrichten.
17
3
Bestuur, toezicht, bedrijfsvoering en medezeggenschap
3.1
Normen voor goed bestuur
Zorgbrede Governance Code Het WZA hanteert de Zorgbrede Governancecode van de Branchevereniging Zorg. Dit geldt zowel voor de Stichting WZA als voor de onderliggende Wilhelmina Zorgservices bv (met daaronder de Apotheek Wilhelmina Ziekenhuis bv en de Huidlaserkliniek WZA bv). Daarnaast is er in 2009 een buitenpoli opgericht, het Medisch Centrum Wilhelmina. Deze poli is geen aparte bv en valt onder de reguliere zorgactiviteiten van de Stichting. Het WZA heeft alle normen van de governancecode doorgevoerd. In december 2006 zijn de statuten van het WZA en de daarbij behorende reglementen conform de governancecode gemoderniseerd. In oktober 2007 zijn de statuten wederom aangepast. Dit in verband met een voorgenomen concernvorming. De statuten zijn terug te vinden op www.wza.nl. In 2007 heeft het WZA de ANBI (Algemeen Nut Beogende Instellingen)-status verkregen. Zorginstellingen die de rechtsvorm van Stichting hebben zijn ex artikel 6.2 Uitvoeringsbesluit WTZi met ingang van 1 januari 2007 verplicht het enquêterecht toe te kennen aan een orgaan dat de cliënten van de instelling vertegenwoordigt. Dit is in de statutenwijziging van december 2006 ook als zodanig doorgevoerd. De stichtingsstatuten melden echter geen concrete cliëntenvereniging. De Raad van Bestuur van het WZA acht het niettemin wenselijk dat er een organisatie wordt aangewezen die het enquêterecht verkrijgt, namelijk Zorgbelang Drenthe. Deze organisatie voldoet aan de in de statuten genoemde criteria. De Cliëntenraad heeft in de medezeggenschapsvergadering van 27 november 2007 ingestemd met het voorstel Zorgbelang Drenthe als zodanig aan te wijzen. Het enquêterecht is in maart 2008 daadwerkelijk toegekend aan Zorgbelang Drenthe. Een en ander is in een overeenkomst vastgelegd. Model van toezichthoudend bestuur Het WZA hanteert het model van toezichthoudend bestuur (ook wel Raad van Toezicht model) als bestuursmodel. De Raad van Toezicht heeft in dit model primair een toezichthoudende en adviserende functie. Ook hier geldt dat dit zowel voor de Stichting Wilhelmina Ziekenhuis Assen als voor de onderliggende Wilhelmina Zorgservices bv (met daaronder de Apotheek Wilhelmina Ziekenhuis bv en de Huidlaserkliniek bv). De Raad van Bestuur is belast met beleidsvorming en beleidsuitvoering. In 2009 is veel gezegd en geschreven over het onderwerp governance in de zorg. Raad van Bestuur en Raad van Toezicht van het WZA volgen deze ontwikkelingen en zijn van mening dat dit onderwerp consequent aandacht behoeft. Naar aanleiding van deze ontwikkelingen zijn in 2009 o.a. de volgende zaken ingevoerd: • Het onderwerp “kwaliteit en veiligheid” staat als vast onderwerp op de agenda van de Raad van Toezicht en het Managementteam van het WZA; • In 2009 is een toezichthouder met de portefeuille “kwaliteit” benoemd; • In 2010 wordt een zorgprofessional in de Raad van Toezicht benoemd die deze portefeuille overneemt; • Er is een periodiek overleg “vakgroep – Raad van Bestuur” geïnitieerd. In dit overleg worden onderwerpen als strategie en kwaliteit besproken door de voltallige vakgroep van een specialisme met de Raad van Bestuur; • Conclusies en aanbevelingen uit visitatierapporten worden ter beschikking gesteld aan de Raad van Bestuur van het ziekenhuis.
3.2
Raad van Bestuur
De eenhoofdige Raad van Bestuur wordt sinds 1 juni 2007 gevormd door de heer B.A. Ponsioen. Een overzicht van de nevenfuncties van de Raad van Bestuur is te vinden in bijlage II alsmede op de website van het ziekenhuis www.wza.nl. 18
De taken en bevoegdheden van de Raad van Bestuur zijn vastgelegd in een reglement Raad van Bestuur dat is te raadplegen op de website van het ziekenhuis. Dit reglement gaat onder meer in op: • De positionering van de Raad van Bestuur in de Stichting; • De verantwoordelijkheid van de Raad van Bestuur; • De wijze waarop de Raad van Bestuur verantwoording aflegt aan de Raad van Toezicht. Ook de informatievoorziening naar de Raad van Toezicht en de medezeggenschapsorganen zijn in dit reglement geregeld. De regeling voor conflicten tussen het toezichthoudend orgaan en de dagelijkse leiding van het ziekenhuis is opgenomen in de statuten. Deze zijn te raadplegen via www.wza.nl. Het WZA heeft het reglement Raad van Bestuur en statuten zodanig opgesteld dat deze voldoen aan de uitgangspunten van de Zorgbrede Governancecode. De Raad van Bestuur heeft regulier overleg met de verschillende inspraakorganen van het ziekenhuis: • Eén keer per maand houdt de medische staf zijn stafvergadering in aanwezigheid van de Raad van Bestuur; in 2009 tienmaal; • In 2009 heeft er daarnaast 26 maal een overleg met het bestuur van de medische staf plaatsgevonden; • Iedere zes weken met de Ondernemingsraad; in 2009 zesmaal; • Ieder kwartaal heeft overleg met de Cliëntenraad plaatsgevonden. De uitkomsten van deze overleggen vindt u terug in de paragrafen elders in dit hoofdstuk, daar waar het betreffende inspraakorgaan beschreven is. In 2009 nam de Raad van Bestuur onder andere besluiten over de volgende onderwerpen: • Vaststelling aannamebeleid, restrictief administratieve- en secretariële functies • Goedkeuring ten aanzien van de verbouw investeringen ten behoeven van de Apotheek • Goedkeuring van beddensluiting van een verpleegafdeling • Vaststelling van het bedrijfshulpverleningsplan, vierde versie • Vaststelling Kadernota 2010 • Vaststelling begroting 2010 • Vaststelling jaarrekening 2008 • Vaststelling jaarverslag 2008 • Goedkeuring invoering herregistratie BIG • Vaststelling van enkele voorgestelde bijzondere beloningen • Goedkeuring van alternatief twee van de ingediende bouwinvesteringen, betreffende vervangende nieuwbouw en tijdelijke noodvoorzieningen • Goedkeuring oprichting buitenpoli Medisch Centrum Wilhelmina • Goedkeuring van een aantal businesscases: o cardiologie; uitbreiding o moeder- en kindzorg o multidisciplinaire LRSR poli; neurologie o navigatieysteem (KNO) o Novasure (gynaecologie) o obesitas o OSAS (KNO, longartsen, mkc, neurologie) o mondkaakchirurgie; uitbreiding o seksuologie o dermatologie; uitbreiding o vaatpatiënten; samen beter o essure methodiek gynaecologie o uitbreiding gynaecologie o uitbreiding nefroloog o uitbreiding oogheelkunde o hoofdpijnpoli • Vaststelling concurrentiebeding in (leer-)arbeidsovereenkomsten • Goedkeuring investering ten behoeven van het datanetwerk • Goedkeuring voor start project aangaande digitalisering en optimalisering poliprocessen • Goedkeuring investeringen ten behoeve van DOK’s 19
• •
Vaststelling beheersplan flexibele scopen Vaststelling van de volgende functiebeschrijvingen: o technicus cardioimplantaten o documenten/applicatiebeheerder o recovery verpleegkundige o medisch codeur o gipsverbandmeester o adviseur kwaliteit o teamleider bedrijfsbureau o ziekenhuishygiënist • Goedkeuring aanschaf geneesmiddelenrobot en schouwapparaat • Vaststelling beleidsnota kindermishandeling • Instellen taskforce 'slimmer werken 2009' • Instellen teamleidersfunctie, structuuraanpassing zorg • Vaststelling nieuwe organisatiestructuur hotelzaken • Vaststelling WZAlaCarte; meerkeuzesysteem arbeidsvoorwaarden Naast de onderwerpen waarover besluiten zijn genomen, heeft de Raad van Bestuur veel aandacht besteed aan onder andere kwaliteit van zorg, huisvestingsplannen, de verdere kanteling van de organisatie en marktontwikkelingen. De Raad van Bestuur voert maandelijks overleg met het Managementteam (voor samenstelling; zie bijlage IV). Bovenstaande onderwerpen zijn tevens in dit overleg aan de orde gekomen. Bezoldiging Het beleid over de bezoldiging van de éénhoofdige Raad van Bestuur is gebaseerd op de Wet Openbaarheid uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens (WOPT). Met inachtneming van die wet, maar ook op basis van de arbeidsovereenkomst, worden geen bonussen of tantièmes uitgekeerd. Er is geen variabele component in de bezoldiging. De bestuurdersbeloning is tot stand gekomen conform de NVZD-adviesregeling. Voor meer gedetailleerde informatie omtrent de bezoldiging van bestuurder wordt verwezen naar hetgeen hieromtrent is opgenomen in de jaarrekening alsmede hetgeen hierover vermeld wordt in de DIGIMV. Vertrekregeling De voorzitter Raad van Bestuur heeft een arbeidsovereenkomst eindigend op 1 december 2012. Er is met hem een tussentijdse vertrekregeling (ten bedrage van maximaal één jaarinkomen) overeengekomen.
3.3
Toezichthouders
3.3.1 Raad van Toezicht (RvT) De Raad van Toezicht is bevoegd tot benoeming, schorsing en ontslag van de Raad van Bestuur. De Raad van Toezicht houdt toezicht op de activiteiten van de Raad van Bestuur, op de algemene gang van zaken en op de financiële huishouding van het ziekenhuis. Met ingang van het jaar 2009 is er tevens een raadslid expliciet aangewezen als toezichthouder voor het onderwerp kwaliteit. De werkwijze van de Raad van Toezicht is vastgelegd in het reglement Raad van Toezicht, dat te raadplegen is op de website www.wza.nl. Het WZA heeft het reglement Raad van Toezicht zodanig opgesteld dat het voldoet aan de uitgangspunten van corporate governance. Themabijeenkomst kwaliteit In april 2009 heeft een themabijeenkomst plaatsgevonden omtrent de ontwikkelingen op het gebied van kwaliteit in de zorg. Onderwerpen die hierbij aan de orde zijn gekomen zijn: • Strategie van het ziekenhuis en de plaats die het onderwerp “kwaliteit van zorg” hierbij inneemt; • De wijze waarop dit zich vertaald in een concreet kwaliteitsbeleid; • Welke kwaliteitsprojecten er momenteel in het ziekenhuis lopen en de status van deze projecten. Vervolgens is ingezoomd op ontwikkelingen in andere ziekenhuizen en de consequenties die deze hebben voor het WZA. Mede naar aanleiding hiervan is na deze vergadering afgesproken:
20
• • •
Het onderwerp “kwaliteit” als vast agendapunt op iedere vergadering terug te laten komen. Dit is met ingang van de raadsvergadering van 29 mei 2009 gerealiseerd. Een lid van de RvT expliciet te benoemen als toezichthouder voor het onderwerp kwaliteit; Het interne toezicht verder te professionaliseren door een zorgprofessional in de RvT te willen benoemen.
Met de benoeming van mevrouw Derks op 1 december 2009 is gerealiseerd dat er een toezichthouder voor het onderwerp kwaliteit is benoemd. Wel wordt er in 2010, met het vrijvallen van de vacature van de heer Kroon, gezocht naar een zorgprofessional met aantoonbare ervaring met kwaliteitsaspecten binnen de zorg. Mevrouw Derks zal dan, gezien haar financiële expertise, benoemd worden als lid van de Auditcommissie. Zelfevaluatie Gezien de uitgebreide zelfevaluatie van maart 2008 is ervoor gekozen in 2009 niet wederom over te gaan tot een uitgebreide zelfevaluatie. Wel is er gesproken over het waarborgen van de eigen kwaliteit. In 2008 is afgesproken deze waarborg onder meer te realiseren door elkaar consequent aan te spreken op gedrag en door aan het einde van elke vergadering te evalueren hoe de vergadering is verlopen. Dit heeft in 2009 steeds plaatsgevonden. Verslag van activiteiten Reguliere vergaderingen De Raad van Toezicht en de Raad van Bestuur hebben gezamenlijk jaarlijks vier reguliere vergaderingen. In 2009 hebben deze plaatsgevonden in de maanden maart, mei, oktober en december. Mede middels deze vergaderingen houdt de RvT toezicht op de strategie van het ziekenhuis en zijn prestaties. Naast deze vergaderingen wordt de RvT ook op andere wijze, zowel schriftelijk als mondeling geïnformeerd. De RvT bevraagt het ziekenhuis bovendien ook regelmatig. Tijdens het kwartaaloverleg zijn onder andere de volgende onderwerpen aan de orde geweest: • Goedkeuring jaarverslag en jaarrekening 2008; • Goedkeuring beleid en begroting 2010; • Bespreking van de kwartaalrapportages; • voortgang specifieke medisch specialistische dossiers; • Bespreking van de doorkanteling van specialistische eenheden (SE’s) naar resultaat verantwoordelijke eenheden (RVE’s); dit in het kader van het project “structuuraanpassing zorg”; • Bespreking van een notitie over bestuurlijke continuïteit in het WZA; • Terugkoppeling van de evaluatie van het samenwerkingsconvenant dat met Zorgbelang Drenthe is afgesloten en waar ondermeer het enquêterecht is belegd: • Er hebben presentaties plaatsgevonden over: de nieuwe website van het WZA; • Bouw- en renovatieplannen van het WZA. De Raad van Bestuur heeft de Raad van Toezicht onder andere geïnformeerd over: • De voortgang van het onderzoek naar mogelijkheden nieuwbouw en renovatie; • Het overheidsbeleid en de consequenties die dit heeft voor het ziekenhuis; • Het instellen van het periodiek overleg dat de Raad van Bestuur houdt met alle vakgroepen; • De onderzoeken die er lopen naar potentiële samenwerkingsverbanden met derden; • Het opzetten van de buitenpoli “Medisch Centrum Wilhelmina”; een gezamenlijke activiteit van het ziekenhuis met medisch specialisten, met name gynaecologen en de urologen; • De activiteiten van de “promotiecommissie”: een delegatie van RvB en leden van de medische staf die huisartsengroepen in het adherentiegebied van het ziekenhuis bezoekt; Kwaliteit is vanaf de meivergadering een vast agendapunt geweest, met onder meer als onderwerpen • Verslag van het jaargesprek met de IGZ; • Verslag van het overleg met de IGZ over de calamiteitenprocedure; • Verslag van de OK-audit die door een extern bedrijf is uitgevoerd; • Vertaling van de landelijke ontwikkelingen als gevolg van de gebeurtenissen in “Twente” en “Emmen” naar kwaliteitsbeleid in het WZA; • Nominatie van het medicatieveiligheidsproject voor de Nationale Patiëntveiligheids Award 2009;
21
Informeel overleg met Raad van Bestuur De voorzitter van de Raad van Toezicht en de voorzitter Raad van Bestuur treffen elkaar maandelijks in een informeel overleg. Overleg met andere partijen binnen het ziekenhuis Delegaties van de Raad van Toezicht hadden in het verslagjaar een ontmoeting met de Ondernemingsraad, het Bestuur van de Medische Staf en de Cliëntenraad. De Raad van Bestuur was bij deze ontmoetingen aanwezig. In het overleg met het Bestuur van de Medische Staf is gesproken over algemene ontwikkelingen in het ziekenhuis zoals: • Het ruimtegebrek dat op sommige poliklinieken ervaren wordt; • De bouwplannen die dit ervaren ruimtegebrek (deels) moeten wegnemen; • De voortgang van de verbeterplannen op de OK; • Het toezicht op kwaliteit en de wijze waarop dit vormgegeven wordt; • De klachtenbehandeling; • De individuele aanspreekbaarheid van medisch specialisten. In het overleg is door het Stafbestuur bevestigd dat de relatie tussen het Stafbestuur en de Raad van Bestuur goed is. In het overleg met de Cliëntenraad is gesproken over onder meer de mogelijke samenwerkingsvormen met andere instellingen en de mogelijke uitbreiding van deze samenwerking. Tevens heeft de Cliëntenraad aan de Raad van Toezicht gevraagd hoe deze zijn toezichthoudende rol vorm geeft. De Raad van Toezicht heeft hierover uitleg gegeven. Ook met de Ondernemingsraad is gesproken en wel over de thema’s waar de OR zich mee bezighoudt, zoals de bouw, structuuraanpassing zorg en het project meals on wheels. Tevens is in deze gesprekken de rol van de Raad van Toezicht aan de orde geweest, mede ten aanzien van genoemde onderwerpen. Daarnaast is gesproken over de rol van de OR. De Raad van Toezicht opperde dat ook de OR keuzes moet maken in de onderwerpen waarover ze wil adviseren. De voorzitter van de OR heeft aangegeven een dergelijke opmerking als zeer zinvol te ervaren en dat deze opmerking ook als input heeft gediend voor reflectie van de OR op zijn eigen werkwijze. Samenstelling In artikel 8 van de statuten van het WZA staat de profielschets voor omvang en samenstelling van de Raad van Toezicht. In bijlage III is de profielschets van alle leden van de Raad van Toezicht in te zien. De statuten zijn in te zien op de website van het WZA, via www.wza.nl. De samenstelling van de Raad van Toezicht kende in 2009 één mutatie. Juni 2009 is mevrouw M. van Dijken als lid afgetreden vanwege het aflopen van de benoemingstermijn. Van haar is op informele wijze afscheid genomen. In december 2009 is mevrouw I.A.M. Derks-Groenendijk benoemd als nieuw lid. Aangezien mevrouw Van Dijken benoemd was op bindende voordracht van de Cliëntenraad, is ook dit nieuwe lid op bindende voordracht van de Cliëntenraad benoemd. De wijze waarop dit heeft plaatsgevonden is tekenend voor de goede verhoudingen binnen het ziekenhuis. Omdat er in toenemende mate eisen aan de Raad van Toezicht van het ziekenhuis worden gesteld is samenstelling van de Raad van eminent belang. De Raad dient dus voldoende invloed op een benoeming te hebben. Op zijn beurt is het voor de Cliëntenraad van belang dat een kandidaat wordt benoemd die het cliëntenperspectief voldoende aan de orde kan stellen. Gezien deze belangen is ervoor gekozen een sollicitatiecommissie in te stellen die bestond uit leden van zowel Cliëntenraad als Raad van Toezicht. Bij deze sollicitatie is gebruik gemaakt van de profielschets zoals die in artikel 8 van de statuten van het WZA staat beschreven. Deze profielschets is uitgebreid met een aantal vacaturegebonden aspecten als: • Branchekennis; • Ervaring met kwaliteitsaspecten binnen de zorg; • In staat zijn onderwerpen vanuit een patiëntenperspectief te benaderen; • Werkzaam in het verzorgingsgebied van het ziekenhuis; • Zich bewegend in voor het ziekenhuis relevante netwerken. Deze goede samenwerking heeft uiteindelijk geleid tot benoeming van eerder genoemde kandidate. Mevrouw Derks-Groenendijk is werkzaam als concern controller/hoofd algemene zaken bij de Gemeente Midden-Drenthe en heeft een arbeidsverleden in de gezondheidszorg. 22
Met de benoeming van mevrouw Derks op 1 december 2009 is een toezichthouder voor het onderwerp kwaliteit benoemd. Wel wordt er in 2010, met het vrijkomen van de vacature van de heer Kroon, gezocht naar een zorgprofessional met aantoonbare ervaring met kwaliteitsaspecten binnen de zorg. Mevrouw Derks zal dan, gezien haar financiële expertise, benoemd worden als lid van de Auditcommissie. In onderstaande tabel is de samenstelling van de Raad van Toezicht 2009 aangegeven, alsmede het rooster van aftreden en de frequentie waarin de leden de vergaderingen in 2009 hebben bijgewoond (tussen haakjes staat het aantal vergaderingen wat mogelijkerwijs bijgewoond had kunnen worden). Naam
Dhr. L.J. Klaassen Dhr. L. Dijkema Mevr. M. van Dijken Dhr. F. Kroon
Functie Raad van Toezicht Voorzitter Vicevoorzitt er en secretaris Lid Lid
Mevr. Lid J.E.A.M. Nooren Mevrouw Lid I.A.M. Derks
Aandachtsgebied
1e Huidige benoeming termijn
Remuneratiecommissie Auditcommissie RemuneratieCommissie
november 2006 maart 2003
1 termijn
juni 2001
2 termijn
maart 2002
2 termijn
april 2008
1 termijn
december 2009
1 termijn
Auditcommissie Remuneratiecommissie
Kwaliteit
Rooster Van Aftreden juni 2011 (herbenoembaar) juni 2011
5 keer (5)
e
juni 2009
2 keer (4)
e
juni 2010
4 keer (5)
e
juni 2012 (herbenoembaar)
4 keer (5)
e
juni 2013 (herbenoembaar)
1 keer (1)
e
e
2 termijn
Aanwezigheid vergaderingen 5 keer (5)
De Raad van Bestuur en de Secretaris Raad van Bestuur waren tevens bij alle vergaderingen aanwezig. In bijlage II treft u een overzicht aan van de hoofd- en nevenfuncties van de leden van de Raad van Toezicht. De leden van de Raad van Toezicht hebben, buiten hun toezichthoudende rol, geen betrokkenheid bij het Wilhelmina Ziekenhuis. Hierop wordt standaard bij het invullen van nieuwe vacatures nauwlettend toegezien. Commissies De Raad van Toezicht kent een Remuneratiecommissie en een Auditcommissie. De reglementen van beide commissies zijn te raadplegen op internet, via www.wza.nl Remuneratiecommissie De Remuneratiecommissie bestaat uit drie leden van de Raad van Toezicht: de voorzitter, vicevoorzitter en een lid. De Remuneratiecommissie doet voorstellen aan de gehele raad over het bezoldigingsbeleid Raad van Bestuur en voert het functioneringsgesprek met de Raad van Bestuur. Dit functioneringsgesprek vindt plaats met minimaal twee leden van de Remuneratiecommissie en heeft ook in 2009 plaatsgevonden. Op 29 mei 2009 heeft de jaarlijkse evaluatie van de Raad van Bestuur door de Raad van Toezicht plaatsgevonden. Auditcommissie De Auditcommissie bestaat uit twee leden van de Raad van Toezicht. Deze commissie ziet toe op het gevoerde financiële beleid van het ziekenhuis, de daarbij behorende beheer- en risicosystemen en voert namens de Raad van Toezicht het overleg met de accountant. De Auditcommissie is drie keer bijeen geweest in vergadering met de Raad van Bestuur en het hoofd Stafdienst Management Ondersteuning. Tijdens twee vergaderingen was de externe accountant aanwezig. Deze besprekingen stonden in het teken van het volgen van de financiële huishouding van 23
het ziekenhuis. Belangrijkste agendapunten waren de jaarrekening 2008, de managementletter 2009, Beleid en Begroting 2010 en het monitoren van de tussentijdse resultaten en de hiermee samenhangende aannames en risico’s. Tevens is gekeken in hoeverre deze resultaten zich verhouden tot de gestelde doelen. De Auditcommissie heeft geconstateerd dat het resultaat 2008 weliswaar licht positief was, doch dat er sprake is van een negatief resultaat indien gecorrigeerd wordt voor bijzondere posten. Bij ongewijzigd beleid dreigde mei 2009 een verliesgevende exploitatie te ontstaan. Gecombineerd met de dreigende nieuwe kortingen die de ziekenhuissector opgelegd kan krijgen door het Ministerie van VWS, heeft dit ertoe geleid dat de Auditcommissie de Raad van Toezicht middels een notitie heeft geadviseerd om in de meivergadering de Raad van Bestuur te verzoeken een presentatie te verzorgen over mogelijk te nemen maatregelen. In dezelfde vergadering heeft de Auditcommissie aan de Raad van Toezicht medegedeeld dat de financiële administratie van het WZA op orde is en dat de jaarrekening een adequaat beeld geeft van het financiële verloop van het boekjaar 2008. Ze adviseert de Raad van Toezicht deze goed te keuren hetgeen in de vergadering van mei 2009 heeft plaatsgevonden. In de verdere loop van het jaar heeft de Auditcommissie samen met de externe accountant geconstateerd dat de resultaatontwikkeling over 2009 goed is. Inmiddels kan geconcludeerd worden dat ook 2009 met een positief resultaat is afgesloten. Naast de positieve resultaatontwikkeling, wordt in de in december 2009 verschenen Management Letter Interim Controle, ook gesteld dat de interne beheersing op orde is. Desgevraagd antwoordt de externe accountant dat het WZA op dit gebied tot de voorlopers behoort en dat er geen grote issues spelen. Op advies van de Auditcommissie heeft de Raad van Toezicht de begroting voor 2010 goedgekeurd. Het begrotingsproces is dit jaar beter verlopen dan het voorgaande jaar, hetgeen vooral te maken heeft met een nieuwe methodiek die hiervoor gehanteerd is door het Bedrijfsbureau. Dit wordt nader toegelicht in paragraaf 3.4. In de Auditcommissie is tevens gesproken over onderwerpen als integraal risicomanagement en compliance management. Hier zal in 2010 actie op ondernomen worden. Bezoldiging De Raad van Toezicht kent een bescheiden vergoedingsregeling. De vergoedingsregeling is gepubliceerd op de website van het ziekenhuis. Voor meer informatie omtrent de bezoldiging van de Raad van Toezicht wordt verwezen naar de jaarrekening.
3.4
Bedrijfsvoering
Planning & Control Het WZA kent een planning & control-cyclus (“Beleid en Begroting”) waarbij beleid wordt vastgesteld, doelstellingen worden geformuleerd en systematisch toetsing plaatsvindt op alle organisatieniveaus. Belangrijkste stappen in de planning & control-cyclus zijn: •
Kadernota. De Kadernota vormt het startsein voor Beleid en Begroting. In de Kadernota legt de Raad van Bestuur de beleidslijnen voor het komende jaar vast. De Kadernota is richtinggevend en kaderstellend voor de begrotingen en jaarplannen van de clusters, afdelingen en specialistische eenheden (SE’s).
•
Begrotingen en jaarplannen. Het traject om te komen tot beleid en begroting 2010 is als volgt doorlopen: o Startsessie. In een startsessie worden Kadernota en begrotingsproces besproken met alle leidinggevenden en specialisten; o Voorzet begroting. In 2009 is de aanpak op dit punt gewijzigd. Het Bedrijfsbureau heeft voor alle clusters, afdelingen en SE’s een cijfermatige voorzet gegeven voor de productieen exploitatiebegroting 2010. Deze voorzet is gebaseerd op de begroting 2009, verwachte realisatie 2009 en actuele ontwikkelingen. De voorzet is zodanig opgezet dat het totaal van alle deelbegrotingen leidt tot een sluitende begroting. Daarnaast is een blanco sjabloon aangeleverd voor de investerings- en opleidingsbegroting.
24
o
o
Indienen begroting. De clusters, afdelingen en SE’s hebben met behulp van de voorzet hun begrotingen opgesteld. Zij kunnen daarbij uiteraard (onderbouwd) afwijken van de gegeven voorzet, maar krijgen een signaal indien de opgegeven kosten en baten leiden tot een uitkomst die per saldo negatief afwijkt van de aangeleverde voorzet. Bewaken voortgang. Gedurende het begrotingsproces vindt regelmatig terugkoppeling aan en afstemming met betrokkenen plaats omtrent voortgang van het begrotingsproces en tussentijdse overzichten van aangeleverde informatie.
•
Toetsing. Na indiening van alle deelbegrotingen en -plannen worden deze getoetst en vindt afweging en prioriteitstelling plaats. In deze fase is gebleken dat de nieuwe aanpak met de voorzet van het Bedrijfsbureau goed heeft gewerkt. Het totaal van de ingediende deelbegrotingen leverde weliswaar nog niet meteen een sluitende totaalbegroting op, maar vergeleken met voorgaande jaren was het te dichten “gat” beperkt van omvang. Hierdoor kon het begrotingstraject relatief snel en in een positieve sfeer worden afgerond.
•
Vastleggen Beleid en Begroting. Na bespreking met de Auditcommissie heeft vastlegging plaatsgevonden in het document Beleid en Begroting 2010. De begroting is op 18 december 2009 vastgesteld door de Raad van Bestuur en goedgekeurd door de Raad van Toezicht.
•
Monitoring. Alle clusters, afdelingen en SE’s ontvangen begin 2010 hun definitieve deelbegrotingen. Middels periodieke managementinformatie wordt de voortgang bewaakt. Het betreft onder andere productie-, exploitatie-, loonkosten-, liquiditeits- en investeringsrapportages. Zo nodig vindt op basis hiervan bijsturing plaats.
Administratieve Organisatie en Interne Controle (AO/IC) De AO/IC rondom DBC’s is inmiddels goed ingericht en het WZA voldoet hiermee aan de vereisten in het kader van de Kaderregeling AO/IC. Op 1 februari 2010 is het verantwoordingsdocument 2009 aangeleverd, voorzien van een positieve verklaring van de accountant. Uit de steekproef van 400 DBC’s is een totale foutmarge van 2,00 gevonden. De foutmarges in 2008 en 2007 bedroegen respectievelijk 1,86 en 3,42. Deze steekproefcontroles van de afgelopen jaren laten een positief beeld zien van de betrouwbaarheid van de DBC-registratie binnen het WZA. Op basis van de foutfractie mag in 2010 met een kleinere steekproef gewerkt worden. Het WZA zal in 2010 een steekproef van 259 hanteren. Risicomanagement Elke organisatie wordt geconfronteerd met risico’s die realisatie van de strategische doelstellingen kunnen belemmeren. Risicomanagement is erop gericht deze risico’s te onderkennen en, afhankelijk van de aard van de risico’s, maatregelen te nemen. Binnen de organisatie worden diverse maatregelen genomen om risico’s te beheersen, waaronder het hanteren van protocollen, VMS, maatregelen op het gebied van hygiëne en infectiepreventie, beveiliging, monitoren van kwaliteitsindicatoren, interne audits, (brand)oefeningen, Medirisk audits, verzekering van aansprakelijkheids- en schaderisico’s en financiële voortgangsrapportages. Bij het vastleggen en beheersen van risico’s in een integraal risicomanagementsysteem wordt gezocht naar een goed evenwicht tussen optimale risicobeheersing en praktische uitvoerbaarheid. Dit is onderwerp van gesprek geweest met zowel de Auditcommissie van de Raad van Toezicht als het Managementteam. Het WZA werkt toe naar een integraal systeem van risicomanagement dat aansluit op de reguliere planning & control-cyclus. Belangrijkste risico’s Het WZA heeft op diverse terreinen risico’s onderkend en hiervoor in de reguliere bedrijfsvoering maatregelen genomen. Het WZA onderkent als belangrijkste risico’s: •
Financiële risico’s. Financiële risico’s en bijbehorende doelstellingen zijn vastgelegd in het Financieel Statuut 2008–2011. Hierin zijn tevens de maatregelen beschreven die de risico’s beheersbaar houden en bijdragen aan de realisatie van de doelstellingen. In het Financieel Statuut wordt aandacht besteed aan: solvabiliteit, exploitatieresultaat, doelmatigheid, deelname Waarborgfonds voor de Zorgsector, liquiditeit, beleggingsrisico’s en leningenbeheer.
25
•
•
Kredietcrisis. Uiteraard wordt het WZA geconfronteerd met de gevolgen van de kredietcrisis. In 2009 zijn deze gevolgen beperkt geweest. De zorgvraag is relatief ongevoelig voor conjuncturele ontwikkelingen en in de ziekenhuisbudgetten en prijzen in het B-segment zijn in het algemeen de prijsindices voldoende verwerkt. Daarbij heeft het WZA in 2009, gezien de goede solvabiliteit en liquiditeit, geen problemen met de financiering ondervonden. Voor de langere termijn kunnen de effecten veel groter zijn. De overheid heeft forse bezuinigingsmaatregelen aangekondigd, ook voor de medisch-specialistische zorg. Hoe deze bezuinigingen worden doorgevoerd is nog niet bekend, maar gesproken wordt over: o Generieke kortingen en/of budgetplafonds: Het WZA speelt hierop in door blijvend aandacht voor een efficiënte bedrijfsvoering; o Functiespreiding en concentratie: Het WZA wil ook in de toekomst een basisziekenhuis zijn voor de eigen regio. Verdergaande functiespreiding en concentratie kan kansen en bedreigingen met zich meebrengen. Het WZA investeert actief in kwaliteit van de zorg en benut de mogelijkheden tot samenwerking in de regio. Hiermee ontstaat een goede uitgangspositie; o Beperking zorgvraag door hogere eigen bijdrage patiënten en/of beperking basispakket: Deze maatregelen kunnen de autonome groei van de zorgvraag afzwakken, maar zullen naar verwachting niet leiden tot krimp. Het WZA speelt hierop in door zorgvuldige afwegingen te maken, eventueel in de vorm van business cases, bij eventuele nieuwe activiteiten of uitbreidingen. De kredietcrisis heeft daarnaast effecten op de bancaire sector. In combinatie met toenemend risicoprofiel van ziekenhuizen, zal dit de financierbaarheid van de zorg bemoeilijken. Het WZA creëert op dit punt een goede uitgangspositie met een relatief sterke solvabiliteit en een bestendig risicomijdend financieel beleid.
•
Onduidelijkheid toekomstige financiering. Na de val van het kabinet is de implementatie van DOT (DBC’s op weg naar transparantie, waarbij de huidige DBC’s worden omgevormd tot nieuwe DBCzorgproducten) en Prestatiebekostiging controversieel verklaard. Besluitvorming over deze onderwerpen vindt plaats na kabinetsformatie. Naar verwachting wordt DOT uiteindelijk wel geïntroduceerd, mogelijk in 2012. Of Prestatiebekostiging uiteindelijk door zal gaan en in welke vorm, is sterk afhankelijk van de “politieke kleur” van het volgende kabinet. Demissionair minister Klink heeft in een brief aan de Kamer aangekondigd dat hij de bekostiging van medisch specialisten via de ziekenhuizen wil laten lopen. Ziekenhuizen krijgen een gelimiteerd budget voor honoraria. Ziekenhuis en specialisten moeten vervolgens afspraken maken over verdeling van dit budget. Vanuit het veld is er veel weerstand tegen het voorstel van Klink. Indien dit plan wel wordt doorgevoerd, zal dit ingrijpende gevolgen hebben voor de samenwerking tussen raden van bestuur en medisch specialisten in ziekenhuizen. Voor bovenstaande punten geldt dat er pas in de loop van 2010 meer duidelijkheid komt. Hierdoor zijn de effecten voor het WZA nog niet volledig in te schatten. Het WZA speelt op deze onzekerheid in door een degelijk financieel beleid te voeren, met onder andere een goede kostenbeheersing. De voorbereidingen voor DOT worden in 2010 voortgezet. Daarbij zorgt het WZA ervoor goed op de hoogte te zijn van actuele ontwikkelingen en wordt bewust een actieve rol gespeeld bij beïnvloeding van landelijke besluitvorming door participatie in expertgroepen van NVZ en NZa.
•
Kapitaallasten en financierbaarheid (bouw)activiteiten. Mede door de val van het kabinet is er nog steeds geen duidelijkheid over het landelijke dossier kapitaallasten. Het WZA is desondanks in 2009 gestart met voorbereidingen voor verbouw. In het kader van risicobeheersing is hierbij bewust gekozen voor een gefaseerde aanpak. De eerste fase betreft uitbreiding van de poliklinieken en midlife renovatie/upgrade van het operatiecomplex, de centrale sterilisatieafdeling, apotheek en installaties. Hiermee kan het WZA op middellange termijn verantwoorde en kwalitatief goede zorg blijven leveren. In de volgende fasen vindt vervangende nieuwbouw op de huidige locatie plaats. Over deze volgende fasen vindt pas besluitvorming plaats op het moment dat de toekomstige financiering zich heeft uitgekristalliseerd.
•
Veiligheid/kwaliteit/imago. Veiligheid en kwaliteit zijn van cruciaal belang voor goede patiëntenzorg. Om risico’s op dit punt te minimaliseren en beheersen worden diverse maatregelen genomen, waaronder gebruik van protocollen, gestructureerde kwaliteitsmetingen, goede MIPprocedures en de opzet van het VMS. Voor meer informatie wordt verwezen naar paragraaf 4.3.3 waar uitgebreid aandacht wordt besteed aan “kwaliteit in het WZA”.
26
•
Beschikbaarheid personeel. Voor enkele functies in het ziekenhuis is sprake van krapte op de arbeidsmarkt. Het WZA investeert in het opleiden van medewerkers voor deze functies. Daarnaast streeft het WZA meer in algemene zin ernaar een aantrekkelijk werkgever te blijven door het bieden van marktconforme arbeidsvoorwaarden en ruimte voor ontwikkeling.
3.5
Cliëntenraad
De Cliëntenraad van het WZA behartigt de gemeenschappelijke belangen van de cliënten van het ziekenhuis. Onder cliënten worden (potentiële) patiënten, hun familie en hun bezoekers verstaan. De Cliëntenraad is op 29 januari 1998 geïnstalleerd. Taken en werkwijze De wettelijke taken en bevoegdheden van de Cliëntenraad zijn vastgelegd in de Wet Medezeggenschap Cliënten Zorginstellingen (WMCZ). Deze wordt binnen afzienbare tijd vervangen door een nieuwe wet, de Wet Cliëntenrechten Zorg (WCZ). De invoering van deze wet is gepland op 1 januari 2011. Zowel Cliëntenraad als het ziekenhuis volgen deze ontwikkeling nauwlettend, omdat het ministerie van VWS met deze wet voornemens is de positie en invloed van cliënten in de zorg te versterken. Dit sluit goed aan op de visie van het WZA, dat graag in alles een “gastgericht ziekenhuis” wil zijn. In de Samenwerkingsovereenkomst tussen de Raad van Bestuur en de Cliëntenraad zijn afspraken vastgelegd over de overlegvergadering, het omgaan met informatie, de bevoegdheden van de Cliëntenraad en de procedure voor de voordracht van een lid van de Raad van Toezicht. In het Instellingsbesluit staan de taken en de samenstelling van de Cliëntenraad beschreven. Ook staat hier de benoeming van leden en het eind van het lidmaatschap beschreven, evenals de voorwaarden voor de medezeggenschap.
27
De medezeggenschapsvergaderingen tussen de Cliëntenraad en de Raad van Bestuur vinden in de regel vier keer per jaar plaats. Daarnaast komt de Cliëntenraad zelf nog circa twaalf keer per jaar bijeen. De Raad van Bestuur voorziet de Cliëntenraad van de relevante informatie en rapportages. De Cliëntenraad ontmoet de Raad van Toezicht eens per jaar en vergaart verder zelf informatie in de jaarlijkse overleggen met de Ondernemingsraad, het Stafbestuur, de Ombudsfunctionaris en de Coördinator Patiëntenvoorlichting. Ook wordt de Cliëntenraad regelmatig uitgenodigd voor deelname in commissies en werkgroepen die zich bezighouden met bijvoorbeeld de ontwikkeling van zorgpaden en andere zaken die de kwaliteit van zorg betreffen. Tevens kan de Cliëntenraad gevraagd worden mee te denken over onderwerpen die betrekking hebben op facilitaire zaken die de patiënt raken. Zo heeft een lid zitting in de Projectgroep Veilige Zorg. Ook heeft een lid zitting in de werkgroep die zich bezighoudt met het patiëntentevredenheidsonderzoek in het WZA en neemt de Cliëntenraad deel aan de werkgroep mensgerichte zorg. De Cliëntenraad legt zijn oor regelmatig te luister in het WZA en komt dan met zinvolle opmerkingen en suggesties over potentiële verbeterpunten voor het ziekenhuis. Samenstelling Naam Ed Schut Cor Onderwater Birgitta Marijnissen Johan Held
Functie Cliëntenraad voorzitter Secretaris Lid Penningmeester
Eerste benoeming 01-02-2008 1-11-2008 13-09-2006 27-3-2002
Huidige termijn 1e termijn e 1 termijn e 1 termijn e 2 termijn
Rik van Tongeren
Vice-voorzitter
1-11-2008
1 termijn
e
Aanwezigheid vergaderingen 4 keer (4) 3 keer (4) 4 keer (4) 4 keer (4) 2 keer (4)
De samenstelling van de Cliëntenraad is in 2009 niet gewijzigd. Voordracht lid Raad van Toezicht De Cliëntenraad heeft recht op een bindende voordracht van één van de leden van de Raad van Toezicht. In 2009 is deze zetel opnieuw ingevuld door de benoeming van mevrouw I. DerksGroenendijk. Ondersteuning Cliëntenraad De Cliëntenraad kan gebruik maken van de faciliteiten in het WZA. De Cliëntenraad is aangesloten bij het Landelijk Steunpunt Cliëntenraden (LSR). Het WZA is aangesloten bij de Landelijke Commissie van Vertrouwenslieden (LCvV). Bezoldiging Cliëntenraad De leden ontvangen een vaste vergoeding van € 750 per jaar voor het bijwonen van vergaderingen en de reiskosten daarvoor. De voorzitter ontvangt een vergoeding van € 1000 per jaar. Besproken onderwerpen Besproken onderwerpen met de Raad van Bestuur waren onder andere: • De jaarrekening 2008 • De begroting 2009 • Het operationeel beleidsplan • Kwartaalrapportages Adviezen De Cliëntenraad brengt zowel gevraagd als ongevraagd advies uit. Activiteiten, oriëntatie en deskundigheidsbevordering De Cliëntenraad heeft gedurende het jaar 2009 diverse interne, regionale en landelijke bijeenkomsten bijgewoond.
28
Interne bijeenkomsten • Gesprek met de ombudsfunctionaris over het jaarverslag 2008. • Gesprekken met de Coördinator Patiëntenvoorlichting over informatiefolders en de website. • Werving twee nieuwe leden voor de Cliëntenraad. • Deelname aan de werkgroep Project Veilige Zorg. • Deelname werkgroep tevredenheidsonderzoek. • Deelname werkgroep mensgerichte zorg. • Deelname werkgroep nieuwe website. • Gesprek medische staf. • Gesprek oncologiecommissie. Externe bijeenkomsten • Jaarlijkse bijeenkomst cliëntenraden ziekenhuizen Drenthe. • Contacten met Zorgbelang Drenthe. • Deskundigheidsbevordering LSR (landelijk steunpunt op het gebied van (mede)zeggenschap). • Gesprek Diabetes Vereniging Nederland.. • Bijwonen voorzittersoverleg cliëntenraden ziekenhuizen Drenthe. • Themadag LSR; communicatie patiënt / arts. Financiën De cliëntenraad wordt bekostigd vanuit de begroting van het WZA. Totaal was er voor 2009 een budget van € 11.950,- beschikbaar. De bestedingen zijn binnen dit budget gebleven. Werkplan 2010 In zijn werkplan benoemd de Cliëntenraad voor 2010 de volgende speerpunten: 1. Kwaliteit van zorg; 2. Contact achterban; 3. Communicatie; 4. (Ver)bouwplannen; 5. Dienstverlening. De wijze waarop invulling wordt gegeven aan deze speerpunten is nader verwoord in het werkplan.
3.6
Ondernemingsraad
De medewerkers van het WZA worden vertegenwoordigd door de Ondernemingsraad (OR). De OR van het WZA heeft maximaal vijftien zetels en heeft een ambtelijk secretaris voor twintig uur tot zijn beschikking. Taken en werkwijze De OR brengt op basis van zijn wettelijke taak gevraagd en ongevraagd advies uit aan de Raad van Bestuur over alle onderwerpen die de medewerkers van het ziekenhuis aangaan. De taakverdeling en werkwijze van de OR zijn vastgelegd in een reglement. De OR kent een aantal commissies, ieder met een eigen aandachtsgebied. Deze commissies voeren voorbereidend werk uit ten behoeve van de gehele OR: • Veiligheid, Gezondheid, Welzijn en Milieu (VGWM); • Organisatie en Ontwikkeling (O&O); • Sociaal Beleid (SB); • Financiële zaken (FZ); • PR. De commissies VGWM en SB maken gebruik van de kennis van externe leden (WZA-medewerkers). De OR komt vier donderdagen per maand bijeen. Een keer per zes weken vindt er een ORvergadering plaats, alsook een Overlegvergadering met de Raad van Bestuur. Ook de commissies vergaderen een keer per zes weken. De OR heeft frequent contact met clustermanagers, leidinggevenden en betrokken medewerkers over de aan de OR krachtens de WOR voorgelegde adviesplichtige en instemmingsplichtige zaken. 29
Achterbancontact vindt regelmatig plaats door bijvoorbeeld jaarlijkse afdelingsbezoeken, bijeenkomsten van de klankbordgroep, het wekelijkse spreekuur op de donderdag of het maandelijkse inloopspreekuur in een van de vergaderruimtes van het ziekenhuis. De OR streeft ernaar zo vroeg mogelijk betrokken te worden bij het maken van plannen, beleid en nieuwe ontwikkelingen zodat maximale invloed uitgeoefend kan worden. Leden van de OR hebben zitting in WZA-werkgroepen die voorbereidend werk uitvoeren voor diverse projecten. Adviezen krachtens artikel 25 van de WOR Over de volgende onderwerpen heeft de OR in 2009 advies uitgebracht: • De overgang van de Centrale Sterilisatieafdeling van Apotheek naar OK; • Integratie magazijnen Apotheek en Inkoop; • Deeladviezen structuurwijziging cluster zorg; • Organisatieaanpassing voedingszaken; • Optimaliseren en digitaliseren poliklinieken en hun processen. Instemmingsverzoeken krachtens artikel 27 van de WOR Over de volgende onderwerpen is in 2009 aan de OR instemming verzocht: • WZAlaCarte; het verbeterde meerkeuze systeem arbeidsvoorwaarden; • Wijziging klachtenreglement; • Concurrentiebeding; • Wijziging werktijden pré operatief spreekuur; • Aanpassing diensttijden verloskundigen; • BHV-plan versie 4; • Digitalisering poliklinieken; restrictief aannamebeleid. Details over de samenstelling van de OR zijn terug te vinden in bijlage IV van dit jaarverslag.
3.7
Vereniging Medische Staf
In bijlage V is de lijst van leden van de Vereniging Medische Staf (VMS) van het WZA op 31 december 2009 opgenomen. Stafbestuur De Vereniging Medische Staf WZA (VMS) kent een bestuur dat bestaat uit zes leden. Dit Stafbestuur wordt ondersteund door een parttime secretaresse. De VMS heeft een eigen jaarrekening en begroting. Er zijn dit jaar geen mutaties geweest in het bestuur. Details over de samenstelling van het bestuur VMS (stafbestuur) zijn terug te vinden in bijlage IV van dit jaarverslag. Het Stafbestuur vergadert wekelijks op de maandagavond aan de hand van een agenda. De taken en werkwijze van het Stafbestuur zijn vastgelegd in verenigingsstatuten en een reglement. Het Stafbestuur draagt zorg voor beleidsvoorbereiding en voorbereiding van adviezen aan de Raad van Bestuur. Ook heeft het Stafbestuur namens de leden overleg met in- en externe partijen (zoals de Raad van Toezicht, OR, de Cliëntenraad, de Regionale Huisartsenvereniging en zorgverzekeraars. Stafvergadering In de Stafvergaderingen vindt besluitvorming plaats over adviesaanvragen vanuit de organisatie, beleidsvoornemens en zorginhoudelijke aangelegenheden, zoals medische protocollen. Alle leden van de staf worden voor deze vergaderingen uitgenodigd. De Stafvergadering vindt tien keer per jaar plaats. Algemene Ledenvergadering Er heeft een Algemene Ledenvergadering plaatsgevonden op 20 april 2009, waarbij het jaarverslag 2008 is gepresenteerd en het financiële jaarverslag 2008 ongewijzigd is goedgekeurd. Raad van Bestuur Het Stafbestuur voert frequent overleg met de Raad van Bestuur. In 2009 zijn het Stafbestuur en de Raad van Bestuur 26 keer bijeengeweest. Er wordt over uiteenlopende onderwerpen van gedachten gewisseld en/of advies gegeven. Hieronder volgt een, niet uitputtende, opsomming van deze onderwerpen: • Voortgang doorkanteling / kostenstructuur per maatschap 30
• • • • • • • • • • • • •
Neurochirurgie in het WZA Ruimtegebrek poli’s / verbouw Bijzonder deel DMS Speerpuntensubsidie Externe audit OK Bezetting Anesthesie Opstarten DOK’s Beloning SEH-artsen Invoering Zorgdomein Opstarten Medisch Centrum Wilhelmina Vertrek Manager Zorg en opvulling vacature Melden calamiteiten Digitalisering poliklinieken
Beoordeling Medisch Specialisten Er is een commissie opgericht die onderzoekt welke methode gebruikt moet gaan worden voor invoering van het Individueel Functioneren Medisch Specialist (IFMS). Implementatie hiervan staat gepland voor 2010.
3.8
Ethische commissie
Algemene gegevens De ethische commissie WZA bestaat sinds september 1998. De samenstelling van de ethische commissie is terug te vinden in bijlage IV van dit jaarverslag. De commissie heeft in 2009 een nieuwe voorzitter gekregen en is vijfmaal bij elkaar geweest. Het beoordelen van biomedisch onderzoek is ondergebracht bij Stichting Beoordeling Ethiek te Assen. Activiteiten • De patiëntenbrochure: “Moeilijke keuzes rond leven en dood” die in 2007 door de Ethische Commissie werd geïntroduceerd, is aanleiding geweest tot vele gesprekken over deze thematiek tijdens bijeenkomsten georganiseerd binnen en buiten het ziekenhuis. • De commissie heeft opnieuw gesproken over het niet-reanimeren beleid. • Daarnaast werd een euthanasie besproken die in het WZA heeft plaatsgevonden. • Het beleid hierover werd opnieuw aangepast aan de landelijke richtlijnen. • Casuïstiek werd aangeleverd door enkele leden van de commissie en intern besproken. • De commissie werd gevraagd mee te werken aan een bijeenkomst over moeilijke keuzes rond palliatieve zorg en hartfalen op een verpleegafdeling • De eerste stappen voor het introduceren van een moreel beraad op een afdeling werden gezet. • Op de website www.wza.nl heeft de commissie ethiek een belangrijk ruimte gekregen. • De brochure moeilijke keuzes is te downloaden, daarnaast staat er ook lijst met veelgestelde vragen op. Met korte voorbeelden worden vragen en soms ook dilemma’s uit het dagelijkse leven besproken. Er is ook mogelijkheid om via dit medium vragen te stellen of dilemma’s voor te leggen aan de commissie. Jaarplan 2010 • Het morele beraad verder introduceren in het WZA. • Het bevorderen van het maken en bespreken van casuïstiek in het WZA. • Meewerken aan een refereeravond met huisartsen en specialisten over morele dilemma´s in de palliatieve zorg op 3 juni 2010. • Meewerken aan een symposium op 3 november over ouderen en zorg. • De richtlijn niet-reanimeer (NR) beleid in 2010 opnieuw beschrijven. • De formatie van de ethische commissie uitbreiden met twee leden, i.v.m. beschikbaarheid en continuïteit.
3.9
Medisch Ethische Toetsingscommissie
Het WZA heeft geen Medisch Ethische Toetsingscommissie (METC). Het WZA neemt veelvuldig deel aan mensgebonden wetenschappelijke studies, de zogenaamde trials. Dergelijke studies worden in voorkomende gevallen op uitvoerbaarheid beoordeeld door een externe METC. 31
3.10 Verpleegkundige Adviesraad Het WZA heeft geen Verpleegkundige Adviesraad (VAR). De rol van een expertiseplatform zoals dat van de VAR is in het WZA belegd in diverse werk- en projectgroepen die zich bezighouden met het bewaken en optimaliseren van de kwaliteit van de verpleegkundige zorg in het ziekenhuis. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan de werkzaamheden van de projectgroep zorgoptimalisatie, de regiegroep prestatie-indicatoren en de redactiecommissie die borgt dat van processen en protocollen up-to-date zijn.
32
4
Beleid, inspanningen en prestaties
4.1
Meerjarenbeleid
In 2007 heeft het ziekenhuis een strategisch beleidsplan 2007-2010 uitgebracht: “Het Wilhelmina Ziekenhuis Assen: compagnon in zorgverlening”. Het plan geeft richting aan de strategische koers van het ziekenhuis. In het operationele beleidsplan zijn de doelstellingen en actiepunten voor de periode 2007-2010 vervolgens nader geconcretiseerd. In 2007 is een begin gemaakt met de uitvoering hiervan en in 2008 en 2009 is hier een vervolg aan gegeven. Dit document ondervindt jaarlijks aan het einde van het jaar een update om de voortgang van de implementatie te monitoren en te borgen. Meer hierover in paragraaf 4.2. In het strategisch beleidsplan zijn de missie en visie als volgt geformuleerd: Missie Het bieden van ziekenhuiszorg voor de inwoners van de gemeente Assen en omgeving, op een kwalitatief hoogwaardig niveau, klantvriendelijk, tegen zo laag mogelijke kosten en met een marktconforme prijs. Een drietal aspecten van deze missie worden in onderstaande nader toegelicht: Klantvriendelijk De missie van het ziekenhuis stelt de klant nadrukkelijk centraal. Deze mag verwachten dat het WZA klantgericht zorg van goede, zo niet uitstekende, kwaliteit biedt. De klant zal in toenemende mate met “minder” geen genoegen meer nemen en zo nodig voor een ander zorgaanbod kiezen. Dat het WZA het enige ziekenhuis is binnen een straal van 25 km rondom Assen, is geen garantie dat de klant ons vanwege nabijheid zijn/haar zorgvraag zal voorleggen. Het ziekenhuis wil de patiënt en de bezoeker laten merken dat zij welkom zijn. Het doet dat door op een breed terrein goede service te bieden, toegankelijk te zijn voor vragen en wensen en actief mee te denken met de patiënt. Het ziekenhuis kent korte wacht-, toegangs- en doorlooptijden en biedt een veilige en vertrouwde omgeving voor patiënten. Daarnaast is er een audit uitgevoerd om de “gastgerichtheid” verder in de organisatie door te voeren. Kwalitatief hoogwaardig niveau Het ziekenhuis is trots op de kwaliteit die het levert. Het ziekenhuis is transparant en hecht derhalve aan het zorgvuldig aanleveren van zijn kwaliteitsindicatoren en het aanleveren van een goed jaarverslag. Dit is terug te vinden op de jaarlijkse ranglijsten. Het WZA behaalde in 2009 een mooie derde plaats op de door het AD opgestelde ranglijst die gebaseerd is op de kwaliteitsindicatoren. Indien een indicator niet bovengemiddeld scoort, inventariseert het WZA waar dit aan te wijten is en stelt een verbeterplan op. Het WZA behaalde met het jaarverslag over 2008 een score van 8,75 en zou daarmee op de ranking van Ernst & Young op een keurige zesde plaats terecht gekomen zijn. Zou, want omdat het WZA niet bij de honderd grootste instellingen behoort, is het slechts “buiten mededinging” gescoord. Marktconforme prijs Het speelveld waarop aanbieders en vragers van zorg zich bevinden verandert in rap tempo. De marktwerking heeft zijn intrede gedaan. Voor ziekenhuizen als het WZA betekent dit onder meer dat een jaarlijks toenemend deel van de omzet op basis van vrije onderhandelingen over integrale prijzen met zorgverzekeraars en in concurrentie met andere zorgaanbieders gerealiseerd dient te worden. En die concurrentie neemt toe. Niet alleen door de komst van nieuwe zorgaanbieders, maar ook door initiatieven van bestaande ziekenhuizen. Mede hierdoor is het noodzakelijk een marktconforme prijs te hanteren. Visie Het WZA is voor de regio hét ziekenhuis voor basiszorg. Het is herkenbaar aan een aantal specifieke aandachtsgebieden en benut zijn relatieve kleinschaligheid om zich ten opzichte van andere ziekenhuizen te onderscheiden op het gebied van efficiëntie en service. Daarbij hoort dat de patiëntenlogistiek optimaal is en de patiëntenzorg zo veel mogelijk voldoet aan de verwachtingen van patiënten, verwijzers en verzekeraars.
In de visie van het WZA maakt ziekenhuiszorg onderdeel uit van een keten van zorgverlening met verschillende zorgpartners. Samen met hen wil het WZA de coördinatie van die zorgketen verbeteren. Het WZA investeert in multidisciplinaire samenwerking, zowel binnen de grenzen van het ziekenhuis als met zorgpartners daarbuiten. Het WZA zorgt ervoor dat zorgketens optimaal worden benut en gaat strategische allianties aan wanneer de kwaliteit van zorg en/of de efficiëntie dat vraagt. Het gaat hier niet alleen om samenwerking met de eerste en de derde lijn, maar ook om samenwerking binnen de tweede lijn. Het ziekenhuis zal de komende jaren de nodige inspanningen plegen om zijn regionale positie te handhaven en te versterken. Het ziekenhuis signaleert een toenemende vraag naar poliklinische en ambulante zorgverlening. Het WZA gaat dit samen met zijn zorgpartners stimuleren en uitbouwen. Daartoe streeft het ziekenhuis naar een versterking van de relaties met huisartsen en andere verwijzers. Het WZA laat zien dat het verantwoord omgaat met de beschikbare middelen en vraagt aan patiënten en verzekeraars datzelfde te doen. Vanuit de gedachte dat gemotiveerde medewerkers leiden tot tevreden klanten biedt het WZA een prettige en stimulerende werkomgeving waarin medewerkers/professionals goed met elkaar samenwerken. Als inkopers van zorg zijn zorgverzekeraars ook samenwerkingspartner van het WZA om die nieuwe zorgvormen te starten waar zorgverzekeraars ook in financiële zin aan willen bijdragen. Het WZA wil aldus voor patiënten, verwijzers, zorgpartners en verzekeraars een goede en betrouwbare compagnon in zorgverlening zijn. De missie en visie als hierboven geformuleerd in het strategisch beleidsplan zijn uitgewerkt langs vier pijlers: • Het medisch-specialistisch profiel: het zorgprofiel van het WZA; • De zorgorganisatie: de wijze waarop de zorg georganiseerd en geleverd wordt; • De marktorganisatie: de wijze waarop het WZA op de markt inspeelt; • De gezonde organisatie: de wijze waarop binnen het WZA mensen met elkaar samenwerken en de manier waarop de organisatie wordt ingericht. Deze pijlers zijn zoals gezegd geoperationaliseerd in het operationele beleidsplan. In paragraaf 4.2 wordt de voortgang van deze implementatie beknopt weergegeven. Het strategisch beleidsplan is begin 2007 vastgesteld door de Raad van Bestuur. Dit na overleg met Medische Staf, Managementteam, Ondernemingsraad en Cliëntenraad van het ziekenhuis. Het document is 9 mei 2007 goedgekeurd door de Raad van Toezicht. Positionering WZA als merk Het WZA kiest voor de positionering als regionaal ziekenhuis voor basiszorg, dit evenals de meeste omliggende ziekenhuizen. Het komt er dus op aan om het merk “Wilhelmina” goed herkenbaar, onderscheidend en aantrekkelijk voor klanten in de markt te zetten. Onderscheidend vermogen Onderscheidend vermogen moet er vooral zijn ten aanzien van: 1. Medisch-specialistisch profiel: onderscheidend door specifieke aandachtsgebieden (waar zijn we nu al heel goed in) en speerpunten (waar kunnen we goed of nog beter in worden). Ten algemene moet onze ambitie zijn: de kwaliteit van onze zorg is top!; 2. Klantgerichtheid: onderscheidend op het gebied van efficiëntie (met name optimale patiëntenlogistiek), service en patiëntveiligheid. De klant wenst een snel en adequaat antwoord op zijn/haar zorgvraag. Hij/zij wil de beste medische zorg, snel qua toegankelijkheid, doorlooptijd en resultaat met een goed serviceniveau (bijvoorbeeld informatievoorziening en bejegening). De setting waarin zorg wordt geboden dient volstrekt veilig te zijn. Ook in infrastructurele zin dient beter te worden ingespeeld op de wensen van de klant (goede voorzieningen, goede bereikbaarheid).
34
Dit “veilig en vertrouwd” komt ook naar voren in de nieuwe website van het ziekenhuis die december 2009 operationeel is gegaan. Toekomstige ontwikkelingen Het ziekenhuis ziet een groot aantal ontwikkelingen op zich af komen waarvan hieronder een aantal kort wordt weergegeven: • Tendens van het Opzetten van integrale zorgketens rondom de zorgvraag van de patiënt; • Tendens tot extramuralisering; • Nieuwe financieringswijze in de zorg; • Verwachte kortingen door de kredietcrisis en de druk die hierdoor ontstaat over een “herinrichting van het zorgstelsel in Nederland” • Ontwikkeling van professionele standaarden (o.a. protocollen voor het leveren van zorg, keurmerken en kwaliteitscertificaten); minimale kwaliteitseisen waaraan zorgaanbieders moeten voldoen. Dit kan leiden tot specialisatie in het aanbod van zorgproducten. Het ziekenhuis zal in 2010 werken aan een nieuwe meerjarenvisie die vastgelegd wordt in een nieuw strategisch beleidsplan voor de periode vanaf 2011. Bovenstaande ontwikkelingen worden hierin vanzelfsprekend meegenomen.
4.2 Algemeen Beleid Het operationeel beleidsplan wordt conform de Plan-Do-Check-Act (PDCA)-cyclus doorlopend gemonitord. De voortgang van de implementatie van het beleidsplan is daarmee geborgd. In deze paragraaf worden de activiteiten beschreven die in 2009 zijn verricht om het beleid concreet vorm te geven. Steeds wordt kort beschreven: • Doelstelling voor 2009 (afkomstig uit de Kadernota 2009); • Mate van realisatie in 2009; • Doelstelling voor 2010 (afkomstig uit de Kadernota 2010).
4.2.1 Klantgericht Doelstelling voor 2009 • Het houden van patiënttevredenheidsonderzoeken. De uitkomsten ervan worden omgezet in minimaal drie concrete verbeterpunten. • De toegangstijden en doorlooptijden van behandelingen worden teruggebracht; • Iedereen kan binnen twee weken worden gezien en aansluitend wordt binnen twee weken de behandeling ingezet. • Wachttijden op de polikliniek bedragen in meer dan 95% van de gevallen maximaal 15 minuten. Mate van realisatie 2009 • Ziekenhuisbreed patiënttevredenheidsonderzoek november 2009 door Stichting Miletus plaatsgevonden. Het betreft hier de CQ index meting zoals die door zorgverzekeraars wordt opgezet. Het ziekenhuis scoorde hierop bovengemiddeld. Op basis van het onderzoek zullen verbetervoorstellen gedaan worden. • Er heeft een patiënttevredenheidsonderzoek onder diabetespatiënten plaatsgevonden. Naar aanleiding van dit onderzoek zijn er inmiddels verbetermaatregelen doorgevoerd. • Er is verder ingezet op reductie van toegangstijden en doorlooptijden van behandelingen, maar de hierboven gestelde norm hieromtrent wordt nog niet overal gerealiseerd. • Het onderzoek naar wachttijden op de polikliniek zal in 2010 plaatsvinden. Doelstelling voor 2010 • Patiënttevredenheidsonderzoeken uitvoeren en vertalen naar verbeteringen. • Toegangs-, doorloop- en wachttijden meten en zo nodig maatregelen ter verbetering nemen. • Onderhouden danwel intensiveren contacten met Cliëntenraad, Zorgbelang en patiëntenverenigingen.
35
4.2.2 Actieve marktbenadering Doelstelling voor 2009 Afspraken maken met alle specialismen over een actieve marktbenadering. Dit geldt voor de basiszorg aandachtsgebieden en voor speerpunten. Specialisten en ziekenhuis trekken samen op bij het implementeren van deze marktbenadering. In 2009 worden vier nieuwe initiatieven opgestart, zo nodig in een ZBC. Mate van realisatie 2009 De markt is actiever benaderd. Onder andere door de rol van de promotiecommissie, die het bezoeken van HAGRO’s gestimuleerd heeft. Er is een groot aantal nieuwe initiatieven gestart. Zo is in 2009 de Huidlaserkliniek bv opgericht. Ook is de buitenpoli Medisch Centrum Wilhelmina opgestart, met daarin onder andere de volgende initiatieven: • Bekkenbodemkliniek MCW; • Fertiliteitskliniek MCW; • Obesitaskliniek MCW; • Seksuologiekliniek MCW; • Vulvakliniek MCW. Doelstelling voor 2010 • Verder inzetten op het goed coördineren van de relatie tussen ziekenhuis en huisartsen; • Onderhouden van contacten met de zorgverzekeraars; inzet op partnership; • Uitbrengen van een Zorggids.
4.2.3 Proces Doelstelling voor 2009 Elk specialisme selecteert minimaal één hoofdproces waarin een structurele verbetering wordt doorgevoerd vanuit het oogpunt van efficiëntie en/of kwaliteit, eventueel specialisme overschrijdend. Mate van realisatie 2009 In 2009 is niet binnen elk specialisme een dergelijke verbetering gerealiseerd. Wel is er door initiatieven als “slimmer werken”, door het opzetten van nieuwe initiatieven als hierboven genoemd en door diverse projecten, zoals de implementatie van het EPD, een grote sprong voorwaarts gemaakt op dit gebied. Doelstelling voor 2010 • Continuering initiatief “slimmer werken” • Continuering project “implementatie EPD” • Verbeteren integrale planning en patiëntenlogistiek
4.2.4 Huisvesting Doelstelling voor 2009 In 2009 worden de in 2008 in kaart gebrachte huisvestingsverbeteringsmogelijkheden doorgevoerd. Mate van realisatie 2009 • Er zijn diverse instandhoudingsprojecten uitgevoerd, zo is de dakbedekking op de polikliniek vleugel vernieuwd • Op het OK-complex zijn enkele aanpassingen doorgevoerd • Renovatie- en bouwplannen van het ziekenhuis zijn nader uitgewerkt Doelstelling voor 2010 • Uitvoering bouwactiviteiten fase 1 • Verder ontwikkelen van het (middel)lange termijn huisvestingsplan
4.3
Algemeen Kwaliteitsbeleid
Het kwaliteitsbeleid van het WZA is vastgelegd in het strategisch beleidsplan 2007-2010 en wordt door middel van de PDCA-cyclus doorlopend gemonitord. De voortgang van het kwaliteitsbeleid is daarmee gewaarborgd.
36
In deze paragraaf wordt de relatie gelegd tussen de visie op kwaliteit en de missie & visie van het WZA. Ook wordt de betrokkenheid van de medisch staf beschreven. Daarnaast worden in deze paragraaf de activiteiten beschreven die in 2009 zijn verricht om het beleid concreet vorm te geven. Steeds wordt kort beschreven: • Doelstelling voor 2009; • Mate van realisatie in 2009; • Doelstelling voor 2010 (afkomstig uit kadernota 2010)
4.3.1 Visie op kwaliteit in relatie tot de ziekenhuismissie en -visie Het WZA hanteert als slogan “vertrouwd en dichtbij”. Hiervoor is een optimale kwaliteit van zorg nodig. Het WZA houdt zich dan ook continu bezig met vernieuwing en verbetering van zorg. Vaak zichtbaar in projecten, maar veelal ook onzichtbaar omdat dit, zoals het hoort, als regulier onderdeel van de patiëntenzorg wordt gezien. In het strategisch beleidsplan staan de volgende kwaliteitsdoelstellingen verwoord: • De patiënten krijgen in het WZA de medisch specialistische zorg volgens de “best practice” standaard. Het WZA is daarop aanspreekbaar door patiënten, patiëntenorganisaties, verwijzers en verzekeraars. Alleen die ziektebeelden worden behandeld waarbij voldaan wordt aan de kwaliteitseisen in relatie tot volume, zoals door de desbetreffende wetenschappelijke vereniging aangegeven; • In het WZA heerst een cultuur die gericht is op continue verbetering van de basiszorg rekeninghoudend met de geldende richtlijnen van de beroepsgroep. Tevens zorgt het WZA voor een adequate borging; • Er heerst een cultuur binnen de medische staf en het ziekenhuis die ertoe bijdraagt dat men elkaar aanspreekt op de medisch-professionele uitoefening en bejegening; • Er is een cultuur binnen de medische staf en het ziekenhuis waarin (bijna-)fouten op een veilige en een lerende manier besproken kunnen worden; • Het WZA legt verantwoording af over de kwaliteit van zorg en zijn geleverde prestaties op andere resultaatgebieden (personeel, opleiding, bedrijfsvoering). Het WZA voldoet aan de landelijke eisen voor de prestatie-indicatoren zoals opgesteld door de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Op elk van de prestatie-indicatoren wil het WZA bovengemiddeld scoren. Daarbij moet het WZA ook voldoen aan de landelijke eisen voor de prestatie-indicatoren zoals opgesteld door de NVZ en de zorgverzekeraars. Op deze prestatie-indicatoren wil het WZA minimaal een voldoende scoren. • Kwaliteit staat dus nadrukkelijk in het beleidsplan genoemd. De kwaliteitsvisie laat zich verder omschrijven door de volgende drie gedachten. Realiteit Het WZA is een middelgroot ziekenhuis en dient daarom prioriteiten te stellen. Het ziekenhuis ontbeert de menskracht en de financiële middelen om al het hooi in één keer op de vork te nemen. Middels “slimmer werken” wordt binnen het ziekenhuis momenteel gekeken naar de wijze waarop de processen efficiënter kunnen worden ingericht. Dit is ook van toepassing op de kwaliteitszorg. Grote projecten als het goed inrichten en aanleveren van de kwaliteitsindicatoren van zowel de IGZ als van Zichtbare Zorg, deelname aan het VMS-veiligheidsprogramma, het goed beschrijven van processen en het opgaan voor een NIAZ-accreditatie vergen veel tijd van de organisatie. Realiteit houdt voor het WZA in dat een prioritering aangebracht wordt in de op te starten kwaliteitsprojecten, in plaats van dat alle projecten tegelijkertijd worden opgestart Aansluiten bij de toekomstige NIAZ-norm Niet alles te gelijk doen houdt niet in dat er niet toegewerkt wordt naar de nieuwe NIAZ-norm. De nieuwe norm is bekend en in juli 2009 verder vervolmaakt. Er zijn gesprekken gevoerd met opstellers van de norm. Het WZA volgt de ontwikkelingen op dit gebied. Het WZA blijft lid van het NIAZ. Het WZA werkt zo veel mogelijk conform de standaard van de nieuwe NIAZ 2.1-norm, om op die manier klaar te zijn voor een snellere accreditatie in de toekomst. Daarbij moet opgemerkt worden dat het WZA dit zo efficiënt mogelijk wil doen in het belang van de patiënt. Het WZA werkt toe naar een NIAZ accreditatie eind 2013.
37
Kwaliteit is een lijnverantwoordelijkheid Het WZA kan en wil geen “afdeling kwaliteit” in het leven roepen. Het is de bedoeling dat een aantal medewerkers de visie en het beleid uitdenkt, en dat de lijnorganisatie verder verantwoordelijk is voor de uitvoering van dit beleid. Betrokkenheid Medische Staf WZA De medische staf is op verschillende manieren betrokken bij kwaliteitsprojecten binnen het ziekenhuis. Zo neemt de voorzitter van de medische staf deel aan de “Regiegroep prestatie-indicatoren” en speelt hij een actieve rol bij gesprekken met de stafleden over deze indicatoren met als doel hierop verder te verbeteren. Daarnaast is binnen het WZA een kwaliteitscommissie (KC) medische staf. De KC is een stafcommissie en bestaat uit leden van de Vereniging Medische Staf WZA aangevuld met de adviseur kwaliteitszorg. Het stafbestuur is vertegenwoordigd in de KC. Deze KC kent de volgende doelstellingen: • De KC coördineert en bewaakt het kwaliteitsbeleid van de medische staf; • De KC beheert informatie van het bestaande kwaliteitsbeleid van de vakgroepen en van de medische staf; • De KC is op de hoogte van het kwaliteitsbeleid van het ziekenhuis en zorgt voor een goede afstemming hiermee; • De KC is aanspreekpunt voor vragen over kwaliteitsbeleid; • De KC faciliteert waar mogelijk kwaliteitsbeleid; • De KC is op de hoogte van maatschappelijke ontwikkelingen op het gebied van kwaliteitsbeleid en informeert hierover zo nodig de medische staf. Taken kwaliteitscommissie • Het jaarlijks inventariseren van het kwaliteitsbeleid van de vakgroepen. • Jaarlijkse rapportage van het kwaliteitsbeleid van de vakgroepen en de medische staf aan de medische staf en het ziekenhuis. • Het stimuleren en faciliteren van vakoverstijgend kwaliteitsbeleid. • Jaarlijkse verslaglegging in de vorm van een kwaliteitsjaarverslag. • Het zo nodig formuleren van aanbevelingen/punten van aandacht. In 2009 heeft de KC zich met name beziggehouden met: • Invoering van het IFMS • Opstellen en houden van een kwaliteitsenquête bij leden van de Vereniging Medische Staf WZA • Prestatie-indicatoren • VMS veiligheidsprogramma Visitaties In 2009 zijn de volgende vakgroepen/specialismen gevisiteerd: • Kindergeneeskunde • Orthopedie • Radiologie
4.3.2 Doelstellingen kwaliteitsbeleid Doelstelling voor 2009 Het hierboven geschetste kwaliteitsbeleid is geconcretiseerd in de volgende doelstellingen voor 2009: • Implementeren van het Veilig Incidenten Melden bij alle zorg- (inclusief OK) en zorgondersteunde afdelingen. • Implementatie van conclusies en aanbevelingen van zowel thematisch toezicht als het jaargesprek van/met de IGZ. • Bevorderen van het kwaliteitsbewustzijn, kwaliteitsdenken bij zorgprofessionals. • Borging van het kwaliteitssysteem en compliance • Verzamelen en bespreken van kwaliteitsindicatoren van zowel IGZ , Zichtbare Zorg en verzekeraars. • Meten van de patiënttevredenheid.
38
Mate van realisatie 2009 Veilig incidenten melden Het implementeren van het Veilig Incidenten Melden (VIM), onderdeel van het VMS veiligheidsprogramma, is in 2008 gestart en is in 2009 voor de zorg- en zorgondersteunende afdelingen afgerond. In 2010 ligt de nadruk op het verder doorvoeren van de verbetercyclus. Naast het VIM ligt de nadruk op gedrag en cultuurbeïnvloeding. Niet alleen de patiëntenzorg is onderdeel van dit veiligheidssysteem, ook de medewerkersveiligheid maakt hier onderdeel van uit. In 2010 wordt dit verder geconcretiseerd door implementatie van “veilige zorg” Daarnaast wordt extra aandacht geschonken aan medicatieveiligheid. Niet alleen via het VMS veiligheidsthema “medicatieverificatie” maar ook door het digitaal melden aan de ziekenhuisapotheek van “sound alike, look alike en read alike” problematiek met betrekking tot het medicatieproces. Borging van het kwaliteitssysteem Het WZA beschikt over een goed functionerend documentbeheersysteem waarin onder andere zorgprotocollen en medische protocollen zijn vastgelegd en worden beheerd. Dit draaide al enige jaren naar tevredenheid (Infoland DKS). In 2010 zal de overstap worden gemaakt naar een “web based” versie genaamd iDocument. De borging is belegd in de vorm van een redactiecommissie.Het WZA beschikt over een systeem om processen vast te leggen en te beheren (Infoland Processmanager). Dit systeem is aangeschaft en geïmplementeerd. Veel, doch niet alle processen zijn beschreven. De beschreven processen zijn veelal afdelingsoverstijgend. Het project loopt nog, de borging verloopt via een redactiecommissie. Compliance Het WZA beschikt over een systeem dat inzicht geeft in de wijze waarop aan interne of externe normen wordt voldaan (Infoland iCompliance); dit systeem draagt bij aan de borging van het geïmplementeerde kwaliteitssysteem en heeft een heldere link naar de nieuwe NIAZ-norm. Het systeem is aangeschaft en wordt momenteel geïmplementeerd. Ontsluiten kwaliteitsinformatie Het WZA beschikt over een systeem dat informatie uit verschillende deelsystemen zoals hierboven genoemd ontsluit in de vorm van één uniforme ingang voor gebruikers (Infoland Portal). Dit systeem is in 2008 aangeschaft en de implementatie van deze “web based” applicatie is in 2009 afgerond. De gebruikers reageren enthousiast op het “KIS portaal”.
© infoland Kwaliteitsnormen Doordat het totale pakket aan Infoland kwaliteitssystemen is aangeschaft, is een goede integratie mogelijk. Dit overeenkomstig de nieuwe NIAZ-norm. In bovenstaand KIS is de Plan-Do-Check-Actcyclus verwerkt. Het wordt op een zodanige wijze ingericht dat het de aanstaande NIAZ implementatie alvast wordt voorbereid. De nieuwe norm wordt dus in het achterhoofd meegenomen. Daarnaast zijn de meldformulieren voor Veilig Incidenten Melden, Veilige Zorg en “sound alike, look alike en read
39
alike” via het KIS portaal beschikbaar. Enkele afdelingen hanteren daarnaast een eigen, voor het vakgebied gebruikelijk, normenstelsel zoals de GMP-Z en HACCP. Externe verantwoording vindt onder meer plaats middels de aan te leveren kwaliteitsindicatoren en door oplevering van het ingevulde jaarverslag en jaarverslag. Doel is het opleveren van een document dat naar tevredenheid van betrokken instanties is en ruim voldoet aan de door deze instanties gestelde normen. Dit maatschappelijk verslag is over het afgelopen jaar zeer positief beoordeeld in het onderzoek van Ernst & Young en door Bureau Governance Support. Andere projecten Naast bovengenoemde activiteiten is een aantal andere projecten opgestart. Deze hebben deels te maken met vragen die de IGZ het WZA het afgelopen jaar heeft gesteld en hebben deels een andere oorsprong: • Toezicht Operatief Proces • Minimaal invasieve chirurgie; • Beheer en reinigen scopen; • Veilige toepassing van ICT in de zorg; • Beleid medische apparatuur; • Oncologische zorg; • Ziekenhuis Rampen Opvang Plan; • Beleid kindermishandeling; • Volgen en begeleiden actieplannen, zoals: • Nucleaire geneeskunde; • Medirisk vangnetcriteria. Het WZA hanteert het INK-model als kapstok voor het opstellen van onder meer de kadernota en de jaarplannen van de afdelingen. Het WZA werkt toe naar een NIAZ accreditatie eind 2013. Doelstelling voor 2010 • Verdere implementatie van het VMS veiligheidprogramma • Opstellen kwaliteitsimplementatieplan 2011-2013
4.3.3 Veiligheid Meldingen Incidenten Patiëntenzorg (MIP) De kern van de doelstelling van de MIP ligt in het voorkomen/preventie van herhaling. Het onderzoek van de MIP-commissie is gericht op vermijdbaarheid van incidenten, nooit naar verwijtbaarheid (schuld). In de vergaderingen van de MIP-commissie worden alle meldingen, met uitzondering van de valincidenten inhoudelijk besproken. De MIP-commissie analyseert de meldingen en doet aanbevelingen tot preventie aan de daarvoor verantwoordelijken in het ziekenhuis. Valincidenten worden wel qua aantal meldingen in de gaten gehouden. In 2009 vergaderde de MIP-commissie eenmaal per maand, dus twaalf keer in totaal. De samenstelling van de commissie is in 2009 gewijzigd. Door de invoering van het Veilig Incidenten Melden via het KIS portaal, verandert de rol van de MIP-commissie. Om de gevolgen van deze nieuwe rol in kaart te brengen is een notitie geschreven. Deze notitie wordt in 2010 verder geconcretiseerd. Decentrale afhandeling De verantwoordelijkheid voor het afhandelen van VIM-meldingen vindt decentraal plaats op de afdeling door VIM-coördinatoren. Deze coördinatoren zijn veelal afdelingshoofd of teamleider. De coördinatoren handelen alle meldingen met een risicoscore 1 en 2 af (zie onderstaande risicomatrix). Meldingen met een risicoscore 3 en 4 worden afgehandeld door het analyseteam, dat de oorzaken van deze meldingen met behulp van de Decentrale Analyse Methode achterhaalt. Het analyseteam rapporteert zijn bevindingen aan de MIP-commissie.
40
De MIP-meldingen worden ingevoerd in het MIP-/Fonaregistratieprogramma van Prismant. De medicatiemeldingen worden in het VIM-meldformulier geregistreerd en na controle door de ziekenhuisapotheek geëxporteerd naar de landelijke CMR-databank. In onderstaande tabel wordt het percentage en soort meldingen over de afgelopen vier jaar weergegeven. Door de introductie van het veilig incident melden is het aantal categorieën in 2009 uitgebreid. Aard gebeurtenis
Apparatuur / materialen / hulpmiddelen / ICT Bloed / voeding Medicatie Onderzoek / behandeling Org. /comm./docu. Vallen Overig/n.b. Totaal
Percentage meldingen 2006
2007
2008
2009
%
%
%
%
2% 1,4% 1,9% 0,9% 0,3% 30,8% 33,8% 35,4% 31,5% 16,3% 15,4% 21,1% 29,4% 8,5% 49,8% 44,7% 38,1% 25,2% 1,7% 4,2% 4,5% 2,6% 100% 100% 100% 100%
Adviezen MIP 2009 • • • • • • • • • • •
Standaard toedientijden voor pijnmedicatie hanteren en patiënt niet wakker maken voor pijn- en slaapmedicatie. Markering aanbrengen op medicatie deellijst indien de toedientijd is verstreken. Controle voor Fragmin recepten bij chirurgische patiënten na OK. Controle patiëntidentificatie op minimaal twee patiëntkenmerken. Zorgen voor aanwezigheid van polsbandjes bij patiënten. Aandacht voor medicatie-uitdeel protocol (aftekenen nadat medicatie is gegeven en niet bij uitzetten van medicatie). Bij onduidelijk handschrift contact opnemen met voorschrijver. Zonodig aanpassen protocollen en alertheid op navolging protocollen. Aandacht voor het informeren van de drie disciplines: leidinggevende, patiënt en behandelaar. Aandacht voor controle door verpleegkundige indien medicatie door stagiaires gedeeld is. Aanpassen protocol toedienen en toedientijden van Fragmin.
41
4.3.4 Kwaliteit van informatie en registratie, gegevensbeveiliging Beleid en structuur op gebied van informatisering In het Informatiebeleidsplan 2007-2010 zijn de grote lijnen vastgelegd waarlangs het WZA middels informatisering en ICT de kwaliteit en efficiency van de zorg wil verbeteren. De focus ligt daarbij op: • Procesoptimalisatie, met name in de zorg; • Beschikbaarheid van patiëntgegevens door elektronische dossiervorming; • Communicatie in de keten; • Degelijke technische basis. De kwaliteit van (zorg)informatie wordt geschraagd door een aantal peilers. Zoveel mogelijk standaardisatie op één computerprogramma is daarin zeer belangrijk, in combinatie met integratie met andere systemen voor zover nodig. Eenheid van taal is daarbij een voorwaarde. Eenmalige invoer aan de bron draagt bij aan kwaliteit van informatie en registratie. Het informatiebeleid is in 2009 tussentijds geëvalueerd en op bepaalde punten bijgesteld. • De vorming van een digitaal Klinisch Patiënten Dossier heeft om kwaliteitsredenen hogere prioriteit gekregen. • De samenwerking met de eerste lijn en de kwaliteit van de verwijzing is tot speerpunt gemaakt. • De uitwisseling van gegevens tussen de ziekenhuisapotheek en de openbare apotheken middels OZIS is een ander speerpunt. • In de ontwikkeling van een poliklinisch Elektronisch Patiënten Dossier (EPD) bleek dat de wijze waarop de data uit medische apparatuur in het EPD ontsloten worden, heroverwogen moet worden. Het ideaal bleek onbetaalbaar. • Procesoptimalisatie zou ook zeker integrale planning moeten omvatten. Hierbij gaat het om alle schakels in de keten van poli via OK en beddenhuis tot verblijf na ziekenhuisopname. • De registratie van de beelden die bij scopiëren ontstaan, alsmede de verbetering van de systemen om de scopen zelf te volgen, is expliciet als speerpunt benoemd. • Een onderzoek naar een ‘patient data management system’ op OK en IC is gewenst. Het beleid ten aanzien van informatiebeveiliging is in 2007 voor een aantal jaren vastgelegd. Het WZA wil een afdoende, betaalbaar en controleerbaar niveau van informatiebeveiliging bereiken, waarbij gebruik wordt gemaakt van een afgewogen inzet van technische, fysieke, procedurele en organisatorische maatregelen, die breed worden gedragen en die niet als te storend of knellend worden ervaren. Het beleid is uitgewerkt in een brede waaier van maatregelen. Het WZA kent een Stuurgroep Informatisering, een platform met een brede samenstelling waar I&A beleid gedegen wordt voorbereid. De uitvoering van het vastgestelde beleid wordt gevolgd, gestuurd en geëvalueerd. De stuurgroep heeft zich in 2009 onder andere over het optimaliseren en digitaliseren van processen op de poli gebogen inclusief de digitale dossiervorming. Gerealiseerd in 2009 In samenwerking met de huisartsen is de invoering van gedigitaliseerde verwijsprotocollen voorbereid. Het WZA zal als eerste Drentse ziekenhuis Zorgdomein in april 2010 invoeren en sluit daarmee aan op de keuze die huisartsen en ziekenhuizen in Groningen en Friesland ook gemaakt hebben. De invoering van een EPD is op de poliklinieken KNO en Chirurgie een feit. Per poli wordt een digitaal dossier ingevoerd, waarbij tegelijkertijd de processen op de poli worden verbeterd. In een structureel overleg met een delegatie van medisch specialisten worden inhoudelijke keuzes besproken die impact hebben op de verdere implementatie van het EPD, de manier van (samen)werken en het delen van informatie. De implementatie van het EPD wordt in 2010 voortgezet. Daarnaast zijn diverse kleinere projecten uitgevoerd: • Onderzoek naar de wensen en mogelijkheden voor een endoscopisch systeem, dat aansluit bij het Scopenbeheersplan. • Een bewustwordingscampagne rond het onderwerp "Informatiebeveiliging" is uitgevoerd. • Specialisten kunnen ook buiten het ziekenhuis patiëntgegevens (ook röntgenfoto's) inzien. Specialisten kunnen hierdoor de spoedartsen en afdelingen beter superviseren/ondersteunen.
42
• • • •
De invoering van een veiligheidsmanagementsysteem is middels software gefaciliteerd. Acute pijnbestrijding na operaties kan beter uitgevoerd worden door een samenspel van werkafspraken, software en wireless werken op de verpleegafdelingen. De verzekeringsgegevens van patiënten kunnen snel en zeker bij de landelijke registratie van gegevens gecheckt worden. Ondersteuning van nieuwe activiteiten, o.a. de Bekkenbodempoli en de Slaapkliniek.
Daarnaast zijn op heel veel plekken resultaten behaald op bescheiden schaal. Prioriteiten voor 2010 • Procesoptimalisatie en digitalisering van de poliklinieken (EPD) van de snijdende vakken, waaronder centrale registratie van allergieën. • Beschikbaarheid pre-operatieve gegevens van indicatiestelling door specialist tot op de OK. • Versterken van de degelijke technische basis onder de beschikbaarheid van informatie middels de uitvoer van enkele grote infrastructurele projecten.
4.3.5 Brandveiligheid In 2009 is een aantal zaken aan de orde geweest om de brandveiligheid verder te verhogen. De patiëntenkamers zijn allen voorzien van zelfsluitende deuren in geval van een brandalarm. Dat wil zeggen dat de deuren dichtgaan op het moment dat de brandmeldinstallatie een brand heeft gedetecteerd in het gebied waar zich ook de patiëntenkamers bevinden. De deuren kunnen wel handmatig geopend worden. Op het OK-complex zijn op alle afzonderlijke OK’s afsluiters voor medische gassen aangebracht. De medewerkers op het OK-complex hebben allemaal instructie gehad hoe ze de afsluiters moeten bedienen. In het kader van brandveiligheid is er op het OK-complex op 11 februari geoefend in het ontruimen van het OK-complex. Naar aanleiding hiervan zijn op enkele kleine punten de taken aangescherpt. Elke medewerker die in ons ziekenhuis komt werken, krijgt tijdens de introductiedag de training “omgaan met kleine blusmiddelen”. Deze blusmiddelen zijn overal in het ziekenhuis aanwezig. In het theoretisch gedeelte van deze training wordt geleerd wat brand nu eigenlijk is en welke gevaren daarbij optreden. Tijdens het praktisch gedeelte wordt er geoefend in het bedienen van de sproeischuimblusser en de blusdeken. Op verschillende afdelingen zijn brandoefeningen geweest. Deze oefeningen worden onaangekondigd uitgevoerd. Alleen het hoofd van de afdeling waar geoefend wordt, is op de hoogte. De bedoeling van deze oefeningen is dat medewerkers herhaald krijgen welke handelingen ze moeten verrichten in geval van brand. De oefeningen worden direct na afloop van de oefening met de medewerkers geëvalueerd. Deze oefeningen worden hoog gewaardeerd door de medewerkers. Elk jaar is er overleg met de brandweer. Dit jaar heeft dat in februari plaatsgevonden. In het ziekenhuis is de compartimentering goed doorgevoerd. Elke bouwlaag bestaat uit een aantal compartimenten, die op de patiëntenafdeling weer onderverdeeld zijn in subcompartimenten. Hierdoor blijft een eventuele brand beperkt tot een klein oppervlak en is bestrijding van deze brand gemakkelijker. Ook heeft de compartimentering voordelen bij een eventuele ontruiming. De mensen die ontruimd worden, hoeven maar naar het naastgelegen compartiment te gaan om in principe veilig te zijn.
4.4
Kwaliteitsbeleid ten aanzien van patiënten/cliënten
4.4.1 Kwaliteit van zorg Het kwaliteitsbeleid van het WZA richt zich op het continu borgen en verbeteren van processen, zowel in de primaire zorg- en dienstverlening als in de ondersteunende processen. Het WZA heeft voor 2009 een aantal kwaliteitsdoelstellingen geformuleerd met betrekking tot patiëntenzorg. De belangrijkste
43
hiervan waren de ontwikkeling van de speerpunten (zie paragraaf 4.2) patiëntveiligheid, en het verbeteren van de zorgprocessen met aandacht voor de customer services en efficiëntie van de zorgverlening. Patiëntveiligheid Op het gebied van patiëntveiligheid werden in 2009 veel initiatieven ontplooid of gecontinueerd. Onder ander: • Het bijhouden van indicatoren voor pijn, sedatie, decubitus en ondervoeding op de afdelingen. • Het registreren van gegevens over postoperatieve wondinfecties. • De implementatie van een time-outprocedure (Topplus) op de Operatie Kamer (OK). • Het koppelen van digitale gegevens en het opbouwen van een kwaliteitsdatabase, zodat professionals een gedegen terugkoppeling kunnen krijgen over onderwerpen als decubitus, timeout, pijn etc. • Er is een sjabloon in gebruik voor alle prestatie indicatoren, kwaliteitsindicatoren en inkoopindicatoren. • Het invoeren van het Electronic Patiënt Dossier, op de poliklinieken KNO en Chirurgie. EPDvorming voor onder andere de Polikliniek Anesthesie (preoperatieve screening en Pijn) is in voorbereiding. Een aantal de hierboven genoemde initiatieven wordt hieronder toegelicht. Valpreventie Eind 2009 is er door het WZA samen met het ZIF (Zorg Innovatie Forum) de Rijks Universiteit Groningen en het MKB nader wetenschappelijk onderzoek gestart naar valincidenten (en “dwalen”). Doel is te beoordelen of er meer preventief gehandeld kan worden om vallen en dwalen te voorkomen. Het gaat hierbij om het onderzoeken van technische mogelijkheden om het risico op vallen en dwalen beter te kunnen voorspellen. Er kan door de zorgverleners dan nog gerichter actie worden ondernomen. In 2010 zal aan het onderzoek nader vervolg gegeven worden. Decubitus Het WZA beschikt over een Decubituscommissie waarin management, (gespecialiseerde) verpleegkundigen en een chirurg participeren. De Decubituscommissie heeft in 2009 tweemaal vergaderd. Het operationele beleid wordt mede uitgevoerd door hiervoor speciaal geschoolde “aandachtsvelders decubitus”. Elke verpleegafdeling beschikt over een of meerdere aandachtsvelders. Met de aandachtsvelders hebben er drie vergaderingen plaatsgevonden en zijn er twee scholingsdagen georganiseerd over zitten, houdingen en zitkussens en over houdingen in bed. Decubitus incidentie wordt bij opname en daarna bij de vastgestelde groep patiënten driemaal per week gemeten en in het Ziekenhuis Informatie Systeem (ZIS) geregistreerd. Periodiek worden de resultaten per afdeling teruggekoppeld met de leidinggevenden van de verpleegafdelingen. Daarnaast worden de resultaten bij elke vergadering besproken binnen de Decubitus-commissie. Op 14 oktober 2009 vond de jaarlijkse puntprevalentiemeting decubitus plaats. De meting wordt volgens de criteria van de IGZ prestatie-indicator Decubitus uitgevoerd. Er is dus rekening gehouden met de inclusie- en exclusiecriteria. Bij een puntprevalentiemeting wordt op een bepaald tijdstip (één dag) bij alle patiënten van het ziekenhuis onderzocht of zij decubitus hebben. Om de betrouwbaarheid te bevorderen, wordt decubitus graad 1 niet meegenomen; het is namelijk lastig graad 1 goed vast te stellen. Het gaat dus om decubitus graad 2 of hoger die in het ziekenhuis ontstaan is en derhalve bij de opname niet al aanwezig was. Het meten van decubitus bij opname van een patiënt is dus van groot belang.
Uitkomsten: Op 14 oktober 2009 waren 177 patiënten aanwezig op klinische afdelingen. Zonder de kinderen, de dagverplegingspatiënten en de “short stay” patiënten heeft de uitkomst van de meting betrekking op 158 (volwassen)patiënten. Er waren op het meetmoment drie patiënten met decubitus in het WZA, waarvan vastgesteld kon worden dat die decubitus hebben ontwikkeld in het WZA. De decubitus prevalentie volgens de IGZ criteria decubitus 2009 was 1,9%. Het aantal heuppatiënten met decubitus graad 2 of hoger over het gehele jaar 2009 was 1. De prevalentie van die groep was 0,3%. Vergeleken met 2008 is er sprake van vergelijkbaar aantal patiënten met decubitus.
44
Hieronder een overzicht van de uitkomsten van de metingen van 2006 t/m 2009, waarbij opgemerkt moet worden dat het decubitus percentage in 2006 niet op de juiste wijze is gemeten.
Figuur: decubitus graad 2 of hoger ontstaan in het WZA (periode 2006-2009).
4.4.2 ZIROP (Ziekenhuis Rampenopvangplan) In 2009 hebben de leden van de ZiROP commissie van het WZA een nieuw ZiROP geschreven, dat in maart door het MT is besproken en door de RvB is gefiatteerd. Het ZiROP is geschreven op basis van het landelijke format ZiROP. Het ZiROP is een dynamisch document, omdat er nog verder gewerkt moet worden aan de (afdelings)deelplannen en aan een aantal verbeterpunten. Het OTObeleid (Opleiden, Trainen, Oefenen) en het OTO-activiteitenplan zijn onlosmakelijk met het ZiROP verbonden. De OTO-activiteiten zijn deels gefinancierd met middelen uit de hieronder genoemde stimuleringsregeling Opleiden, Trainen en Oefenen. Alle documenten zijn op het document kwaliteitssysteem DKS geplaatst. Het WZA participeert in het regionale ZiROP platform Drenthe. In 2009 zijn er vier bijeenkomsten geweest van het regionale platform. Het platform stelt zich ten doel kennis en ervaringen uit te wisselen rondom ZIROP en OTO (rampentraining). De basis voor de OTO-activiteiten ligt in de stimuleringsregeling Opleiden, Trainen en Oefenen (OTO) die door het Ministerie van VWS is ingesteld. Vanuit het Acute Zorg Netwerk Noord Nederland (Traumacentrum Noord Nederland) en de GHOR-bureaus van Drenthe, Friesland en Groningen is het initiatief genomen om het programma Cycloon te starten. Het programma probeert zoveel mogelijk activiteiten op het gebied van Opleiden, Trainen en Oefenen gezamenlijk te organiseren en in de gehele regio Noord Nederland ketenbreed af te stemmen. De volgende OTO activiteiten hebben in 2009 plaatsgevonden: •
• • • •
Presentaties voor alle leidinggevenden van het WZA over ZiROP activiteiten en het aangepast ZiROP plan WZA. Tijdens de presentatie werd aandacht besteed aan de nieuwe ZiROPorganisatie, de opvangcapaciteit van het WZA bij grote externe rampen en de veranderingen die het nieuwe ZiROP heeft ondergaan ten opzichte van het oude ROP (Rampenopvangplan). Start gemaakt met maken van afdelingsdeelplannen ZiROP. Actualiseren, verbeteren en verbijzonderen van de belbomen. Studiebijeenkomsten voor alle leden van het Crisis Beleidsteam (CBT) en Operationeel Team Acute Zorg (OTAZ) van het WZA. Dit programma loopt deels door in 2010. Table Top SEH bijeenkomsten (drie) voor chirurgen, spoedartsen en SEH verpleegkundigen. Dit programma loopt deels door in 2010.
Een tweetal HBOV-studenten hebben in opdracht van de ZiROP-commissie tussen februari en juni onderzoek naar de opvang en behandelcapaciteit van een aantal poliklinieken voor zogenaamde T2 en T3 slachtoffers. Hierbij zijn door de studenten voorstellen gedaan voor de organisatorische, personele, technische en ruimtelijke voorzieningen op basis van een bepaald rampscenario. Dit 45
scenario is gebaseerd op het ramptype dat door het GHOR als meest voor de hand liggend ramptype is vastgesteld waarmee het WZA geconfronteerd kan worden. De uitkomsten van het onderzoek worden meegenomen in het ZiROP deelplan “Poliklinieken”.
De Mexicaanse griep De Mexicaanse Griep begon in het vierde kwartaal van 2009 aan een opmars. Ruim twee maanden later dan in eerste instantie was voorzien. In het ziekenhuis kwam dagelijks de coördinatiegroep Mexicaanse griep (de griepgroep) bij elkaar om de situatie rond patiënten en personeel te bespreken en zo nodig maatregelen te nemen. Zo werd bijvoorbeeld de bezoekregeling op de kinderafdeling aangepast. Er is een periode dagelijks overleg geweest met de GGD/GHOR. Hiervoor werd gebruik gemaakt van de contacten die er zijn vanuit het ZiROP platform Drenthe. Er was een landelijk en WZA draaiboek waarin ook een codering was opgenomen om de ernst van de situatie aan te geven: groen, oranje of rood. De code is in het WZA steeds groen gebleven. Naast het draaiboek “Grieppandemie” is er conform de eisen van het Ministerie van VWS voor en door het WZA een continuïteitsplan ontwikkeld. Er is sprake geweest van meer zieken dan normaal, met name het aanbod op de SEH (Spoed Eisende Hulp) nam de eerste weken sterk toe, maar de situatie is steeds onder controle geweest. Onder het personeel waren er in die periode minder ziektemeldingen dan bij de reguliere seizoensgriep. Het WZA heeft op vrijwillige basis een griepvaccinatie aangeboden aan medewerkers die patiëntencontacten hebben. Van de opgeroepen medewerkers heeft 60% zich laten vaccineren. In de eerste helft van 2010 is het draaiboek grieppandemie WZA geëvalueerd en bijgesteld voor gebruik voor eventuele nieuwe pandemieën.
4.4.3 Verbeteren van zorgprocessen. Veel processen zijn specialisme- of afdelingsoverschrijdend. Dit betekent dat verbeteringen alleen gezamenlijk kunnen worden doorgevoerd. Goede onderlinge afstemming is daarbij belangrijk, zodat processen onderling goed op elkaar aansluiten, geen dingen dubbel worden gedaan, goede afspraken worden gemaakt over inzet van mensen en middelen en suboptimalisaties worden voorkomen. Bij het uitwerken en implementatie van de procesverbeteringen wordt aangesloten op de NIAZ-systematiek.
Preoperatieve zorg en Time Out procedure In 2009 is er specifiek aandacht geweest voor het OK-proces en dan in het bijzonder voor het optimaliseren van de zorgprocessen van operatiepatiënten. Er is voor gekozen EPD-vorming op de Polikliniek Preoperatieve Anesthesiologische screening te vervroegen, omdat preoperatieve screening een belangrijk onderdeel uitmaakt van het operatieve patiëntenproces en informatie oplevert voor de Time Out procedure op de OK. Om deze reden wordt het Opnameformulier meegenomen bij EPD vorming. Track en Trace mogelijkheden van patiëntinformatie voor de hoofdbehandelaar en andere betrokkenen vormen bij het EPD Anesthesiologie ook belangrijke doelstellingen. In 2010 wordt het EPD voor de polikliniek Anesthesiologie in gebruik genomen. Op de OK is medio 2009 gestart met de zogenaamde Time Out procedure (TopPlus). Deze procedure voor operaties is ervoor bedoeld om de veiligheid van de patiënt te vergroten en de kans op fouten zo klein mogelijk te maken bij een operatie. Het is een extra controle waarbij de opererende arts samen met het operatieteam navraagt of alle gegevens juist zijn en alle voorbereidingen zijn getroffen. De Time Out vindt plaats aan het begin van de operatie en duurt enkele minuten. TopZorg-predikaat voor operatieve behandeling van amandelen Het WZA heeft voor de operatieve behandeling van amandelen het TopZorg-predikaat van zorgverzekeraar Menzis ontvangen. Dat houdt in dat Menzis vindt dat het WZA tot de beste zorginstellingen in de regio behoort voor deze behandeling. Het predikaat geldt tot eind 2011. Eerder kreeg het WZA al een TopZorg-predikaat voor de behandeling van borstkanker. TopZorg staat voor toegang tot kwalitatief goede, snelle zorg voor patiënten. De zorgaanbieders worden op deze wijze beloond voor hun topprestaties. Voor de operatieve behandeling van amandelen scoorde het WZA vooral goed op wacht- en doorlooptijden, complicatieregistratie en het geringe aantal heroperaties. Amandeloperaties worden vooral bij kinderen uitgevoerd. In het WZA is veel aandacht voor de betrokkenheid van ouders bij de behandeling, zowel op het gebied van informatievoorziening als ook de aanwezigheid van ouders bij de behandeling zelf. Met name de hoogte van de door Menzis toegekende score valt op; van alle ziekenhuizen die voor deze behandeling het TopZorg-predikaat ontvangen, scoort het WZA het hoogst. Menzis adviseert zijn verzekerden een TopZorg-aanbieder te
46
kiezen; de verzekerde blijft echter volledig vrij een eigen keuze te maken en Menzis vergoedt de behandelingen bij alle ziekenhuizen in Nederland volledig. Signalering kindermishandeling SEH In het WZA zijn twee werkgroepen bezig geweest met het onderwerp kindermishandeling en vroegsignalering. De werkgroep kindermishandeling heeft onder andere als doel de herkenning en afwikkeling van kindermishandeling in het WZA te verbeteren. Om kindermishandeling te herkennen is scholing binnen het WZA noodzakelijk. De werkgroep vroegsignalering bestaat uit zowel in- als externe leden. Het doel van deze werkgroep is om zwangeren met een verhoogd risico op kindermishandeling zo vroeg mogelijk in de zwangerschap op te sporen. Hierdoor kan op tijd gestart worden met het in kaart brengen van de risico’s en de eventueel noodzakelijke hulpverlening. Er is besloten te starten met het trainen van SEH-medewerkers, kinderartsen en medisch maatschappelijk werk. Daarna volgen medewerkers van verpleegafdelingen C1 (kinderafdeling) en C0 (Gynaecologie en Verloskunde). Uiteindelijk wordt het beleid ziekenhuisbreed geïmplementeerd. Er zijn veel instanties die zich met de problematiek rondom kindermishandeling bezig houden. Tot dusver was echter de overdracht van informatie tussen instanties onvoldoende geregeld, waardoor hulpverlening in bepaalde gevallen (te) laat op gang kwam. Met de werkgroep zijn nu werkafspraken gemaakt en er is een overdrachtsformulier ontwikkeld. Vanaf 3 november wordt er volgens deze afspraken gewerkt. Vanuit omringende ziekenhuizen is belangstelling getoond voor dit initiatief. Vaatkeurmerk In januari 2009 heeft het WZA het vaatkeurmerk gekregen van de Vereniging van Vaatpatiënten (VvVP). De vereniging is in 2009 opgegaan in de Hart en Vaatgroep. Het keurmerk wordt gegeven indien een ziekenhuis voldoet aan de gestelde kwaliteitscriteria. Het WZA heeft voor het behalen van het keurmerk een plaquette ontvangen van de Vereniging; dit keurmerk mag tot medio 2011 worden gedragen, waarna de situatie opnieuw wordt geëvalueerd en beoordeeld. Het WZA staat als “vaatziekenhuis” vermeld op de site van de Vereniging (nu: Hart en Vaatgroep) Dienstverlening Mondkaak Chirurgie In het voorjaar heeft de poli mondkaakchirurgie een enquête uitgestuurd naar alle verwijzers, dus huisartsen en tandartsen. In de enquête zijn vragen gesteld over de dienstverlening van de polikliniek MKC van het WZA en is naar de mening gevraagd over een aantal initiatieven zoals avondpoli en intercollegiaal spreekuur. De respons was ruim 30% en de uitkomsten positief. De professionaliteit en kwaliteit van de artsen en medewerkers werden van ruim voldoende tot zeer goed beoordeeld. Als aandachtspunten kwamen naar voren: toegangstijden en wachttijden, deze werden bij de helft van de respondenten als te lang ervaren. Met de komst van een derde kaakchirurg in april 2009, zal dit punt naar verwachting duidelijk verbeteren. Het initiatief voor een intercollegiaal spreekuur werd het hoogst gewaardeerd, dat van de avondpoli het laagst (neutraal tot licht negatief). Slaapkliniek Noord-Nederland In de Slaapkliniek Noord-Nederland werkt een uniek multidisciplinair team samen. Vier verschillende specialismen kijken elk vanuit hun eigen expertise, tijdens multidisciplinair overleg, naar slaapproblemen van patiënten. Een KNO-arts, een longarts, een neuroloog en een mondkaakchirurg hebben hun krachten gebundeld in de Slaapkliniek Noord-Nederland. Bijna alle afspraken worden ingepland via de polikliniek KNO, meestal het startpunt van een bezoek aan de Slaapkliniek. De Slaapkliniek biedt een totaalpakket aan onderzoeken en behandelingen voor vrijwel alle voorkomende slaapproblemen. Voorafgaand aan het eerste bezoek ontvangt de patiënt een vragenlijst. Deze kan thuis worden ingevuld en wordt meegenomen op de dag van de afspraak. Het multidisciplinair team stelt samen met de patiënt een onderzoek- en behandelplan op. Meestal kan de patiënt al binnen een week terecht voor een eerste afspraak, waarna de benodigde onderzoeken binnen twee weken worden gepland. Is het nodig dat de patiënt een nacht in de Slaapkliniek verblijft? Dan kan dit op verzoek in het weekeinde worden gepland zodat de patiënt niet in de knel komt met het werk. Medisch Centrum Wilhelmina Het Medisch Centrum Wilhelmina (MCW) is een samenwerkingsverband tussen het Wilhelmina Ziekenhuis Assen en diverse medisch specialisten die werkzaam zijn in het Asser ziekenhuis. Het MCW is gevestigd aan de Borgstee 17 in Assen. In het MCW vinden onderzoek en behandeling plaats van aandoeningen waarvoor patiënten prima buiten de muren van het ziekenhuis terecht kunnen. In het MCW kunnen patiënten laagdrempelig een afspraak maken en snel door een arts worden gezien. In het MCW is een aantal themapoliklinieken gevestigd. Enkele van deze klinieken onderscheiden zich door een multidisciplinaire opzet, hetgeen betekent dat tegelijkertijd verschillende specialisten naar 47
een specifiek medisch probleem kijken. Het grote voordeel voor de patiënt is dat alle noodzakelijke onderzoeken door de artsen achter elkaar, in één bezoek worden uitgevoerd. Vooralsnog vinden de volgende klinieken onderdak in het MCW: • Bekkenbodemkliniek MCW • Fertiliteitskliniek MCW • Obesitaskliniek MCW • Seksuologiekliniek MCW • Vulvakliniek MCW Het gaat hierbij om verzekerde zorg: na verwijzing door een huisarts wordt de zorg dus vergoed. Huisartsen kunnen hun patiënten gewoon verwijzen naar het WZA. In het WZA wordt vervolgens een selectie gemaakt van patiënten die in aanmerking komen om in het MCW te worden behandeld. De officiële opening van het MCW vond plaats op woensdag 9 december met een cyclus van korte presentaties, lezingen en minisymposia, vooral gericht op huisartsen. Voorbereiding uitbreiding OK activiteiten In het laatste kwartaal van 2009 zijn de voorbereidingen gestart voor de capaciteitsuitbreiding op de afdeling OK. Hiertoe hebben bouwkundige en technische aanpassingen plaatsgevonden en is personeel geworven. De capaciteit van de OK is per 1-1-2010 opgevoerd naar 60 dagdelen (was 54) Vanuit de OK-gebruikersraad was al geruime tijd aangedrongen op uitbreiding, mede omdat de gebruikers, de zorgverzekeraars en de patiënten de lange wachttijden voor electieve (planbare) operaties niet acceptabel vonden. Met de extra OK-capaciteit kunnen ruim 1.000 operatieve ingrepen per jaar extra worden uitgevoerd. Met name de specialismen waarbij sprake was van een relatief lange wachttijd hebben extra OK-tijd toegewezen gekregen. Het effect van de extra OK-capaciteit op de doorlooptijd en de toegangstijd voor een operatie wordt in elk overleg van de OK gebruikersraad besproken. Door het verplaatsen van de pacemakeractiviteiten (implantaties) naar de röntgenafdeling komt er medio 2010 nog één dagdeel OK-capaciteit vrij voor operatieactiviteiten. Omdat er nog steeds behoefte bestaat aan meer (en andere) OK-activiteiten, wordt onderzoek gedaan naar mogelijkheden om de capaciteit in de toekomst nog verder te vergroten. Vaatverpleegkundigen Chirurgie Per november zijn twee vaatverpleegkundigen gestart met werkzaamheden op de polikliniek chirurgie. Zij ondersteunen de beide vaatchirurgen bij het poliklinisch spreekuur, onder andere door intakegesprekken uit te voeren. Met deze uitbreiding kunnen meer patiënten worden gezien, worden zij efficiënter behandeld en wordt kwaliteitsverbetering bewerkstelligd doordat er meer tijd aan de patiënt besteed kan worden. Physician assistant Urologie In navolging van de longartsen hebben de urologen een Physician Assistant (PA) in opleiding aangenomen. Door de toegenomen werkdruk en participatie in multidisciplinaire spreekuren is de behoefte bij de maatschap Urologie ontstaan om taken te kunnen delegeren. Met het aannemen van een PA wil de maatschap zowel een productiestijging als een kwaliteitsverbetering bewerkstelligen. De Physician Assistant is in de maand september gestart met de werkzaamheden. Deskundige Steriele Medische Hulpmiddelen (DSMH) Met ingang van 1 september jongstleden is het hoofd OK benoemd tot Deskundige Steriele Medische Hulpmiddelen (DSMH) van het Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Het hoofd OK neemt deze functie over van de ziekenhuisapotheker. Deze wijziging is in lijn met de voorgenomen organisatorische overplaatsing van de centrale sterilisatie afdeling (CSA) naar de OK vanaf 1 januari 2010.
48
Audit OK Het vierde kwartaal van 2009 heeft op de OK vooral in het teken gestaan van het uitvoeren van de verbeterpunten voortkomend uit de audit die in juni is gehouden. Onder andere zijn organisatorische, technische, werktuigbouwkundige en bouwkundige aanpassingen gedaan om te zorgen dat de operatiekamers en andere vertrekken op de OK-afdeling weer voldoen aan alle relevante eisen. Bouwkundige aanpassingen zijn rond de Kerst uitgevoerd, zodat het effect op de bedrijfsvoering en de wachttijden beperkt bleef. Daarnaast is de voorbereiding uitgevoerd om de organisatorische overgang van de CSA van de ziekenhuisapotheek naar de eenheid OK te realiseren. Uit voortschrijdend inzicht blijkt dat de CSA in de huidige tijd beter bij de OK-organisatie past dan binnen de ziekenhuisapotheek. Voor deze verandering was veel draagvlak, zowel bij de CSA als bij de OK. In het najaar van 2009 is het nieuwe opleidingsplan in werking getreden. Door dit opleidingsplan hoopt het ziekenhuis op termijn de arbeidsmarktkrapte voor OK-personeel het hoofd te kunnen bieden.
4.4.4 Overige zorg projecten en activiteiten. De Huidlaserkliniek WZA De in 2009 opgerichte Huidlaserkliniek heeft eigen faciliteiten (zoals een aparte behandelruimte) en eigen medewerkers. Er werken ervaren huidtherapeuten die naast hun basisopleiding een specifieke training hebben gevolgd voor het uitvoeren van laserbehandelingen. Om kwaliteit en veiligheid te kunnen garanderen, werken de huidtherapeuten onder supervisie van de dermatologen. Bij een deel van de behandelingen zijn de dermatologen rechtstreeks betrokken. Zo kunnen de patiënten ervan op aan dat iedere behandeling medisch verantwoord is. Het betreft voornamelijk onverzekerde zorg activiteiten. De onderstaande behandelingen worden aangeboden door de Huidlaserkliniek WZA: • ongewenste haargroei • fijne rimpels (huidverjonging) • diepere rimpels (huidverjonging) • pigmentvlekjes • couperose • verwijde vaatjes • kleine (acne)littekens • grotere (acne)littekens • Het verwijderen van tatoeages Duizeligheidsinstituut Assen Volgens planning is in oktober in Assen aan de Stationsstraat 29b het Duizeligheidsinstituut Assen (DiA) gestart. Dit is een initiatief van audiologisch centrum Pento, dat een intensieve samenwerking heeft met de polikliniek KNO van het WZA. De KNO-artsen van het WZA zijn hierbij ‘preferred supplier’ voor patiënten van het DiA als zij naar een KNO-arts verwezen moeten worden. Patiënten kunnen rechtstreeks door het DiA bij de KNO-artsen worden aangemeld. Indien nodig worden patiënten van de KNO-artsen voor aanvullende diagnostiek naar het DiA verwezen. Deze werkwijze is al met succes toegepast in Amersfoort. Visitatie traumazorg WZA In 1999 is het UMCG door de Minister van Volkgezondheid aangewezen als traumacentrum. Hierbij hoorde onder meer de opdracht te zorgen voor een goede verdeling van de traumapatiënten over de verschillende ziekenhuizen in de regio. Ter ondersteuning van dit proces is een triageschema ontwikkeld, op grond waarvan ziekenhuizen zichzelf kunnen indelen in drie verschillende levels. Op basis van de door het WZA in 2005 ingevulde vragenformulieren is het WZA ingedeeld als level 2 SEH. Het ministerie en het UMCG hebben aangegeven meer verdieping en objectivering in de toetsing van de levelindeling aan te willen brengen. Hierop is het Visitatiemodel Traumazorg Noord Nederland ontwikkeld. Per visitatie wordt een adhoc commissie geselecteerd, met een evenredige verdeling tussen medisch specialisten en managers SEH vanuit de gehele regio. De adhoc commissie voor het WZA bestond uit specialisten en managers vanuit Leeuwarden, Sneek, Winschoten en Groningen. Op 23 februari 2009 is de afdeling SEH gevisiteerd. Er werd speciaal gekeken naar de traumazorg op de afdeling. Conclusies door de visitatie commissie zijn: • Het WZA heeft de ambitie goede basiszorg te leveren. • De samenwerking tussen de ambulancedienst en SEH-personeel verloopt goed.
49
• • • • •
Vraag en aanbod op de SEH zijn goed op elkaar afgestemd. Er is aandacht voor scholing en training van het SEH-personeel. Er is sprake van een verbetercultuur. De multidisciplinaire samenwerking verloopt goed. Vervolgzorg na opvang op de SEH verloopt goed dankzij de korte lijnen in de kliniek.
Allergie Op 22 april vond ‘De Avond van de Hooikoorts’ plaats in het Wilhelmina Ziekenhuis Assen. De avond was bedoeld voor (mogelijke) patiënten die kampen met de klachten van een inhalatieallergie (veelal pollen). De sessie bood plaats aan een 50-tal belangstellenden. Deze was wegens grote belangstelling binnen een paar uur volgeboekt, reden om een extra sessie later op de avond te plannen, die wederom werd volgeboekt. Tijdens de sessies legde een KNO-arts uitvoerig uit wat een allergie nu eigenlijk inhoudt. Naar schatting 15 tot 30 procent van de Nederlandse bevolking heeft een pollenallergie (hooikoorts). Dit percentage lijkt alleen maar groter te worden als gevolg van klimaatveranderingen en betere diagnoses. Allergie kan zich reeds op zeer jonge leeftijd uiten en zich op latere leeftijd verder ontplooien tot een allergische rhinitis (hooikoorts), astma of eczeem. Ook op latere leeftijd (50+) kan allergie zich voordoen bij patiënten met overgevoelige slijmvliezen. Met een juiste diagnose, behandeling en enige voorzorgsmaatregelen kan de kwaliteit van leven van patiënten vaak met sprongen vooruit gaan. Aanwezigen bij de avond konden vragen stellen en konden zich, middels een kleine test, vergewissen van het feit of zij zelf allergisch waren. Mensen bij wie een positieve uitslag werd vastgesteld, werden middels een brief doorgestuurd naar hun huisarts.
4.4.5 Kwaliteit van farmaceutische zorg Medicatieverificatie bij opname en ontslag: uitbreiding van farmaceutische opnamegesprekken bij spoedopnames Binnen het WZA vindt al langer medicatieverificatie plaats bij electieve meerdaagse opnames van volwassenen (thema 4 in het VMS-programma) en bij spoedopnames voor interne geneeskunde, longgeneeskunde en alle snijdende specialismen. Sinds medio 2009 worden ook bij de spoedopnames voor de cardiologie (inclusief overplaatsingen en opnames op de CCU) en bij de geplande opnames voor de snijders op de kinderafdeling farmaceutische opnamegesprekken uitgevoerd. In het eerste kwartaal van 2010 zal medicatieverificatie bij spoedopnames verder uitgebreid naar de spoedopnames voor de neurologie.. Bij opnames op de IC, spoedopnames op de kinderafdeling, geplande opnames op de kinderafdeling die onder verantwoordelijkheid van de kinderartsen vallen en bij dagopnames wordt nog niet standaard medicatieverificatie uitgevoerd. Ook bij ontslag vindt medicatieverificatie plaats en ontvangen zowel patiënt, huisarts als de eigen huisapotheek een actueel medicatieoverzicht. In 2010 zal tijdens het ontslaggesprek in de poliklinische apotheek wijzigingen in de medicatie met de patiënt besproken worden. Voorheen kreeg de patiënt alleen een actueel medicatieoverzicht mee met eventueel nieuwe ontslagmedicatie zonder verdere mondelinge toelichting. Binnenkort wordt deze extra informatie ook doorgefaxt naar de huisarts en huisapotheek. Overdracht van medicatiegegevens bij opname, overplaatsing en ontslag verloopt hierdoor veilig en efficiënt.
50
Nominatie nationale patiëntveiligheid award 2009 Vele ziekenhuizen hebben projecten ingediend om mee te dingen naar de nationale patiëntveiligheid award 2009. De ziekenhuisapotheek WZA heeft het project ‘medicatieverificatie bij opname en ontslag’ ingediend. Medicatieverificatie betekent dat het geneesmiddelengebruik van patiënten in kaart wordt gebracht zowel bij opname als ontslag door een gesprek tussen een apothekersassistente en de patiënt. Het WZA is absolute koploper op nationaal niveau met betrekking tot de implementatie van deze farmaceutische opnamegesprekken. Medicatieverificatie is één van de tien thema’s van het VMS om grote winst te kunnen behalen op het gebied van patiëntveiligheid. Het WZA was één van de vijf genomineerden om een presentatie te verzorgen voor een jury. Drie projecten mochten een presentatie verzorgen op de nationale patiëntveiligheidsdag op 24 november te Rotterdam. Helaas werd het WZA niet gekozen. De latere winnaar van de award (Lucas Andreas) had een vergelijkbaar project ingediend als de ziekenhuisapotheek WZA maar had de resultaten beter meetbaar gemaakt. Desalniettemin laat de ziekenhuisapotheek WZA zien dat het meedoet aan de top van farmaceutisch Nederland en daar kunnen we trots op zijn. Elektronisch voorschrijven Twee grote klanten (Vanboeijen te Assen en De Brink te Vries) zijn gestart met elektronisch voorschrijven. De implementatie is heel soepel verlopen waardoor naar verwachting een groot aantal e andere instellingen ook in de 1 helft van 2010 zullen starten met elektronisch voorschrijven.
4.4.6 Klachten De medewerkers en specialisten van het Wilhelmina Ziekenhuis Assen (WZA) vinden het belangrijk dat patiënten en hun familie tevreden zijn over de behandeling en het verblijf in het WZA. Daarom heeft het WZA een laagdrempelige klachtenregeling. Er wordt serieus aandacht besteed aan klachten om recht te doen aan de belangen van de individuele klager. Ook wil het WZA door het systematisch
51
verzamelen, registreren en analyseren van klachten beter zicht krijgen op tekortkomingen. Hierdoor kunnen verbeteringen gerealiseerd worden die leiden tot verdere optimalisering van de zorgkwaliteit. Patiënten worden van harte uitgenodigd klachten (en opmerkingen) kenbaar te maken. In eerste instantie daar waar de klacht is ontstaan. Indien dit niet tot het beoogde resultaat van de klager leidt, zijn er twee mogelijkheden: • Het ombudstraject (klachtopvang en/of klachtbemiddeling); • Behandeling van de klacht door de –onafhankelijke- klachtencommissie. In de folder ‘Een klacht? De ombudsfunctionaris’ wordt uitleg gegeven over deze twee mogelijkheden. Patiënten die opgenomen zijn en met ontslag gaan kunnen desgewenst de folder "Dit moet me nog van het hart… " invullen. Hierin worden patiënten uitgenodigd klachten, vragen en opmerkingen (ook positieve) over de zorg in het WZA kenbaar te maken. Beide folders zijn ook te vinden in de folderrekken in de centrale hal, op de verpleegafdelingen en poliklinieken. Ze kunnen eveneens worden gedownload vanaf de website van het WZA: www.wza.nl De ombudsfunctionaris heeft met nagenoeg alle personen die de folder "Dit moet me nog van het hart" hebben ingevuld en opgestuurd, na ontvangst telefonisch, schriftelijk of persoonlijk contact, tenzij is aangegeven dat dit niet op prijs wordt gesteld. Het ombudstraject (klachtopvang en -bemiddeling) De ombudsfunctionaris vervult de werkzaamheden op onpartijdige wijze en probeert door bemiddeling tussen klager en beklaagde een klacht op te lossen of een antwoord op een gestelde vraag te geven. Als de klager dat wenst, kan een gesprek met de beklaagde worden geregeld, op verzoek van de klager al of niet in aanwezigheid van de ombudsfunctionaris. In plaats hiervan kan de ombudsfunctionaris ook, na alle betrokken partijen gehoord te hebben, een schriftelijk antwoord aan de klager sturen. Als de ombudsfunctionaris hiertoe aanleiding ziet schrijft deze een punt van aandacht/aanbeveling, gericht aan de Raad van Bestuur. Hierop volgt altijd een antwoord ja wat er met dat punt van aandacht of met die aanbeveling wordt gedaan. Verbeterpunten worden vermeld in het jaarverslag van de ombudsfunctionaris. Als de klager niet tevreden is over de uitkomst van de bemiddeling, of als de klager niet eerst gebruik wil maken van het ombudstraject, dan kan de klacht worden voorgelegd aan de klachtencommissie. De klachtencommissie doet uitspraak over de gegrondheid van de klacht. Door zoveel mogelijk kansen te benutten klagers tevreden te stellen, worden tot nu toe weinig klachten door de klachtencommissie behandeld. In het WZA is de ombudsfunctionaris, in dienst van het ziekenhuis, 32 uur per week werkzaam. Binnen het WZA is voldoende duidelijkheid over de aanwezigheid en bereikbaarheid van de ombudsfunctionaris. Bij afwezigheid zijn er vaste afspraken met de portiers en de Raad van Bestuur over de opvang, de bemiddeling van klachten en de (in)directe bereikbaarheid van de ombudsfunctionaris. Het kantoor van de ombudsfunctionaris is gesitueerd in de centrale hal en is in de bewegwijzering opgenomen. Verder is informatie over de ombudsfunctionaris opgenomen in de KPN Telefoongids, de Gemeentegids Assen en de website van het WZA. In alle patiënten(voorlichtings)-brochures wordt standaard melding gemaakt over klachtbehandeling en de ombudsfunctionaris. In 2009 werden 515 klachten, vragen en opmerkingen bemiddeld. Het merendeel van de melders meldt één klachtonderwerp. Het feit dat er melders zijn die meer klachtonderwerpen noemen zorgt ervoor dat het aantal klachtonderwerpen hoger is dan het aantal melders.
Aantal melders Aantal meldingen
2009 385 515
2008 346 491
52
Bemiddelde klachten/meldingen door ombudsfunctionaris in 2008 en 2009 Percentage Informatie Vaktechn. handelen Relationeel Organisatorisch Voorzieningen Financiën Totaal
2009 9% 21% 20% 23% 22% 5% 100%
2008 10% 22% 22% 29% 3% 14% 100%
In 2009 was er een toename in het aantal gemelde klachten van 4% t.o.v. 2008. Klachtencommissie en klachtenprocedure De -onafhankelijke- klachtencommissie van het Wilhelmina Ziekenhuis Assen bestaat uit vijf leden en twee waarnemende leden. Er zijn drie externe leden: de voorzitter (jurist), een medicus (huisarts) en een lid vanuit patiëntenperspectief (Zorgbelang). Er zijn twee interne leden: één vanuit de medische staf (psycholoog) en één vanuit de verplegingsdienst (verpleegkundige). Indien een lid van de klachtencommissie op enigerlei wijze betrokken is bij een klacht, neemt hij of zij geen deel aan de bespreking en de beoordeling van de klacht en is er voor dit lid een vervangend lid beschikbaar. De ombudsfunctionaris is ambtelijk secretaris en is geen lid van de klachtencommissie. Behandeling van een klacht door de klachtencommissie is een formele procedure. De klachtencommissie doet onderzoek, zodat een uitspraak kan worden gedaan over de gegrondheid van de klacht. Klachten dienen schriftelijk te worden ingediend door of namens de klager of door nabestaanden. Het klaagschrift wordt voorgelegd aan de beklaagde(n) met het verzoek hier op te reageren en eventuele vragen te beantwoorden. Alle partijen (klachtencommissie, klager en beklaagde(n)) beschikken over dezelfde stukken. Doorgaans vraagt de klachtencommissie om toestemming tot inzage in het medisch dossier van de patiënt (of van de overledene). Daarna komt de klachtencommissie bijeen in een zitting waar klager en beklaag(n) word(t)en gehoord. Als dit noodzakelijk wordt geacht word(t)en getuige(n) of (een) deskundige(n) gehoord. De klager kan zich desgewenst laten bijstaan door een zelf gekozen adviseur. De klachtencommissie geeft binnen zes doch uiterlijk binnen twaalf weken nadat de klacht bij haar is binnengekomen, een gemotiveerd en schriftelijk oordeel over de gegrondheid van de klacht. Indien de aangegeven termijn niet kan worden gehaald, geeft de commissie daarvan met redenen omkleed kennis aan de klager en aan degene tegen wie de klacht is gericht. De uitspraak van de klachtencommissie, waarin zo nodig ook aanbevelingen worden geformuleerd ter verbetering van de zorgkwaliteit, wordt verzonden aan de klager, de beklaagde(n) en aan de Raad van Bestuur. Uiterlijk een maand na de zitting stuurt de Raad van Bestuur bericht aan de klager, beklaagde(n) en aan de klachtencommissie welke maatregelen werden genomen ter verbetering van de zorgkwaliteit. Ontvangen klachten In 2009 werden twee brieven ontvangen, gericht aan de klachtencommissie. De schrijver van de eerste brief was niet bekend met het ombudstraject. In de brief werden alleen enkele vragen gesteld met het verzoek aan de betrokken arts om deze te beantwoorden. Vooreerst werd de voorkeur gegeven aan het ombudstraject. Na ontvangst van de reactie op de vragen, zag de patiënt geen reden om de brief alsnog aan de klachtencommissie voor te leggen. De tweede brief betrof een aansprakelijkstelling. Deze worden niet door de klachtencommissie in behandeling genomen, maar door de Raad van Bestuur. In overleg met de klager werd de brief doorgestuurd naar de Raad van Bestuur met het verzoek voor afhandeling zorg te dragen. In 2009 kwam de klachtencommissie niet bijeen voor de behandeling van klachten.
53
4.4.7 Toegankelijkheid en wachttijden Wachttijden Het WZA wil een goed toegankelijk ziekenhuis zijn en blijven. De wacht- en toegangstijden van het ziekenhuis blijven in 2009 gemiddeld genomen ruim binnen de Treeknormen. Daar waar overschrijdingen plaatsvinden, worden deze doorgaans verklaard door een grote zorgvraag bij specialismen waarvoor ook landelijk te weinig specialistische capaciteit aanwezig is (oogheelkunde, orthopedie en KNO). Er is een trend zichtbaar dat er steeds meer patiënten op de “wachtlijst” staan die wachten op eigen verzoek. Met name bij patiënten die minder urgente ingrepen moeten ondergaan is deze trend zichtbaar. Het WZA heeft maatregelen genomen om de correcte wachtlijstgegevens inzichtelijk te houden. Het WZA participeert in het landelijke wachttijdenoverzicht dat de NVZ onderhoudt. Deze informatie betreft alle behandelingen in het WZA waarvoor Treeknormen zijn opgesteld. Sinds september 2008 gelden de definities van de IGZ voor het vaststellen en publiceren van wachttijden voor polikliniekbezoek, onderzoek en behandeling. Er is sprake van een publicatieplicht. De wachttijden voor OK en behandeling en toegangstijden voor polikliniekbezoek worden maandelijks e voor de 8 van de maand geactualiseerd en gepubliceerd op de WZA site. In december is het WZA over gegaan op het publiceren van actuele gegevens in plaats van 3-maandelijkse gemiddelden, omdat dit beter voorziet in de behoeften van patiënten en verwijzers. De cijfers worden onder andere overgenomen voor publicatie op www.snellerbeter.nl
4.4.8 Bereikbaarheid Het WZA is goed bereikbaar met het openbaar vervoer evenals met eigen vervoer. Het WZA is gesitueerd nabij het centrum van Assen en tegelijkertijd goed gelegen t.o.v. de verschillende invalswegen. Er is voldoende parkeergelegenheid, waarvoor in tegenstelling tot de meeste andere ziekenhuizen (nog) niet betaald hoeft te worden. Telefonische bereikbaarheid Sinds 2007 wordt gewerkt aan een verbetering van de telefonische bereikbaarheid van de poliklinieken. In 2007 werden hiervoor trainingen georganiseerd in effectief telefoneren en in mei 2008 heeft een training plaatsgevonden voor teamleiders van de poliklinieken over de technische mogelijkheden van de telefonie. Eenmaal per twee jaar wordt een meting gedaan naar de bereikbaarheid van de poliklinieken. Hoewel er een duidelijke verbetering is van de bereikbaarheid ten opzichte van de eerste metingen in 2004 is er nog geen reden tot achterover leunen. Verdere actie worden ondernomen in 2010 wanneer een aantal nieuwe mogelijkheden voor telefonie ter beschikking komen die de bereikbaarheid kunnen verbeteren.
4.4.9 Onderhoud medische apparatuur Er zijn 1.568 medische apparaten geregistreerd in het apparatuurbeheer programma Ultimo. Voor 1.332 van deze apparaten is een onderhoudsmodel ingevoerd in Ultimo. Dit betekent dat deze apparaten preventief onderhouden worden; hetzij in eigen beheer uitgevoerd, hetzij door buitenfirma’s. 238 apparaten worden alleen correctief onderhouden, omdat preventief onderhoud voor deze apparaten geen toegevoegde waarde heeft. Hierbij valt te denken aan scopen, niet-elektrische bloeddrukmeters en printers. In 2009 zijn alle medische apparaten, die gekoppeld zijn aan een onderhoudsmodel, preventief onderhouden.
4. 5 Kwaliteit ten aanzien van medewerkers 4.5.1 Personeelsbeleid Het WZA is één van de grootste werkgevers in de regio Assen en omstreken. Het personeelsbeleid is er op gericht een aantrekkelijke werkgever te zijn en te blijven voor mensen op deze arbeidsmarkt.
54
Ondanks de toenemende krapte op de arbeidsmarkt slaagt het WZA er vrijwel altijd in openstaande vacatures snel te vervullen. Veranderen wordt gewoon en leren hoort erbij is het motto van het Sociaal Beleidsplan WZA 2007 tot en met 2010. Het doel is het vergroten van het flexibel vermogen van personeel en organisatie. Om dit te bereiken is aan aantal speerpunten vastgesteld. 1. Stroomlijnen van de organisatie in het licht van de veranderende markt. 2. Ontwikkelen van leiderschap 3. Bevorderen van inzetbaarheid van de mewerkers 4. Social control 5. Opleidingbeleid 6. Positionering en participatie sociaal beleid In 2009 zijn diverse acties gedaan om dit beleidsplan te realiseren. Een aantal acties lichten we eruit: • De evaluatie van nieuwe functies in het WZA: nurse practitioner en physician assistant waarbij geconstateerd is dat meer tijd nodig is om de toegevoegde waarde van de functies in beeld te hebben; • Om jong gediplomeerden in de zorg te behouden is er intervisie gestart om vooral deze medewerkers te ondersteunen; • De verdere invoering van structuuraanpassing zorg, waarbij wordt gestreefd naar een hoge mate van zelfstandigheid van de eenheden in een optimale samenwerking binnen en tussen eenheden maar ook met ondersteunende diensten. Hiertoe is een scholingsaanbod voor de leiding van de (Specialistische) Eenheden (uitvoering in 2010) ontwikkeld; • Continuering van het scholingsaanbod voor leidinggevenden over de managementvoering op de WZA-wijze; • Afstemming met OR en leidinggevenden wordt nagegaan in hoeverre het Sociaal Beleid van het WZA levensfaseproof is. Aandacht voor bewustwording en draagvlakvorming. • Actualiseren en verbeteren van het meerkeuze systeem arbeidsvoorwaarden WZAlaCarte; • In 2009 zijn de resultaten van het voorstel ”maatregelen n.a.v. het medewerkeronderzoek” geëvalueerd. De meeste van de aanbevelingen zijn afgehandeld of maken inmiddels deel uit van beleidsplannen (zoals mobiliteit dat onderdeel uitmaakt van Sociaal Beleid). In 2008 werd voor het eerst gesproken over het thema Mensgerichte Zorg. In 2009 is voor dit thema een werkgroep samengesteld uit mensen die vanuit verschillende hoedanigheden werken voor het WZA. De opdracht was: Onderzoek de mogelijkheden hoe het WZA zich in de regio kan profileren op het thema “Focus op de Klant”. Betrek hierbij aspecten als: klantvriendelijkheid, veiligheid, gemotiveerd personeel en slimmer werken. Onderliggende gedachte: medewerkers die trots zijn op hun organisatie zullen dit uitstralen naar de klanten. De verwachting is dat de resultaten in 2010 zichtbaar worden waarbij meer mensen betrokken zullen worden
Personeelsbestand (exclusief medisch specialisten in loondienst) Personeel Aantal personeelsleden Totaal personeel in loondienst op 1 januari 2009 1.146 Totaal stagiair(e)s 57 Totaal personeel in loondienst op 31 december 2009 Totaal stagiair(e)s Verloop personeel (exclusief stagiaires) Verloop Instroom personeel in loondienst in verslagjaar
Aantal fte 763 46
1.186 53
784 43
Aantal personeelsleden 128
Aantal fte
106
52
Uitstroom personeel in loondienst in verslagjaar Verzuim (exclusief zwangerschapsverlof, volgens de definitie van Vernet) Verzuim Verzuim totaal personeel in loondienst
73
Percentage 4,57%
55
Vacatures Vacatures
Totaal aantal vacatures per einde verslagjaar:
Aantal moeilijk vervulbare vacatures per 31 december van het verslagjaar
120
1
Totaal:
Beoordelingssysteem Het WZA voert geen beoordelingsgesprekken met medewerkers. In plaats daarvan is gekozen voor een jaargesprek, waar een functioneringsgesprek onderdeel van uit maakt. Dit gesprek verschilt van een beoordelingsgesprek door het meer gelijkwaardige karakter. In 2009 heeft 58% van de medewerkers een jaargesprek met zijn of haar leidinggevende gevoerd (2008: 57%).
4.5.2 Kwaliteit van werk Veilige Zorg In 2009 is aansluiting gezocht bij het VIM (Veilig Incident melden) systeem en zijn de meldingen ingevoerd. Geconstateerd wordt dat de meldingsbereidheid door het project Veilige Zorg behoorlijk vergroot is. In toenemende mate wordt gemeld. Hoewel er meer incidenten worden gemeld hoeft dit niet te betekenen dat het aantal incidenten binnen het WZA toeneemt. In 2009 zijn 38 incidenten gemeld, onderverdeeld in de volgende categorieën: Soort agressie diefstal fysiek geweld seksuele intimidatie serieuze bedreiging verbaal geweld Totaal
Aantal meldingen 4 9 0 2 23 38
Verder hebben in 2009 kinderafdeling, medisch maatschappelijk werk en de verpleegafdeling neurologie de training “omgaan met agressie” gevolgd. Hiermee zijn alle afdelingen die regelmatig te maken hebben met agressie geschoold. In 2010 worden herhalingstrainingen georganiseerd. Maaltijdverzorging Begin maart is gestart met het delen van de warme maaltijden met behulp van de “meals on wheels” wagens. Voorafgaand aan de start hebben medewerkers kennis gemaakt met de wagens en de maaltijden. Implementatie is gefaseerd, maar in heel kort tijdsbestek, uitgevoerd. De Centrale Keuken kookt sindsdien niet meer (behalve voor het personeelsrestaurant). De voedingsassistenten hebben moeten wennen aan de nieuwe wijze van het delen van de warme maaltijden, maar dit bleek al heel snel een succes. De voedingsassistenten zijn inmiddels enthousiast over het nieuwe systeem en ook de patiënt is erg tevreden Het Wilhelmina Ziekenhuis is aangesloten bij de Stuurgroep Ondervoeding om vroegtijdige herkenning en aanpak van ondervoeding vorm te geven. In dit zgn. SNAQ-project wordt door middel van een korte vragenlijst gescreend op ondervoeding. In 2009 heeft het WZA een eervolle vermelding gekregen van de Stuurgroep Ondervoeding voor de aanpak van ondervoeding binnen het ziekenhuis.
56
Klachtencommissie, vertrouwenspersonen en beroepscommissie Medewerkers kunnen met eventuele klachten terecht bij de klachtencommissie. Ook zijn er vertrouwenspersonen werkzaam in het ziekenhuis waar de medewerker terecht kan. Tot slot is er een beroepscommissie voor de medewerker waar hij of zij terecht kan om in beroep te gaan tegen een door de werkgever genomen of te nemen beslissing die hem of haar persoonlijk raakt. De samenstelling van deze commissie is beschreven in bijlage IV van dit document. Naleving Arbo-wet Het verzuim over 2009 bedroeg 4,57 % (2008: 4,62%). In 2009 zijn twee medewerkers ingestroomd in de WIA. Naast de reguliere activiteiten zoals werkplekonderzoek en voorlichting/instructie hebben er in 2009 de volgende acties plaatsgevonden. Beleid Gezondheid en Verzuim In 2009 zijn voorbereidingen getroffen voor het verbeteren van het beleid op het gebied van gezondheid en verzuim. Het accent komt steeds meer te liggen op gezondheid en preventie. Het ziet er namelijk naar uit dat medewerkers van het WZA in de toekomst langer door zullen moeten werken. Het antwoord op de vraag hoe we het beste ons werk kunnen blijven doen, op een goede manier door het leven kunnen gaan en daarbij ook nog eens gezond en fit kunnen blijven, wordt steeds belangrijker en actueler. Daarbij spelen vele aspecten een rol. In welke fase van je leven bevind je je? Hoe voel je je eigenlijk? Wat doe je zelf om lichamelijk en geestelijk fit te blijven? Hoe zit het met de balans tussen werk en privéleven? Welke opleiding heb je nog nodig om je werk goed te kunnen blijven uitoefenen? Er zijn nog veel meer van dergelijke vragen te stellen. Het geeft aan dat er rond werken en ouder worden veel zaken spelen die voor iedereen van belang zijn, of je nu jonger of ouder bent. In het verzuimbeleid zelf wordt de nadruk gelegd op wat de medewerker nog wel kan, wat hij/zij er zelf aan kan doen en welke (praktische) zaken opgelost moeten worden om dit voor elkaar te krijgen. Op basis van een evaluatie van de verzuimbegeleiding besloten gekozen om vanaf 2010 met een andere arbodienst te gaan werken.
Fysieke belasting De fysieke belasting van de medewerkers is een voortdurend punt van aandacht. Als organisatie hebben we onszelf verplicht aandacht te blijven schenken aan de fysieke belasting van onze medewerkers. Daarom heeft het WZA als één van de eerste ziekenhuizen in Europa een systeem in
57
gebruik genomen waarbij in principe patiënten niet meer fysiek getild hoeven te worden voor wat betreft horizontale transfers. Door in de ambulance al een tilmat onder de patiënt te leggen, hoeft op de SEH de patiënt niet meer door medewerkers verplaatst te worden. Hiervoor kan nu gebruik worden gemaakt van een plafondlift. Ook op de Röntgen, IC, en het Mortuarium zijn inmiddels plafondliften geplaatst. Samen met B1, de OK en eerdergenoemde afdelingen is onderzoek gedaan naar de effecten van het gebruik van dit nieuwe materiaal en de al in gebruik zijnde mobiele liften door een extern onderzoeksbureau en de leverancier. Tijdens dit onderzoek zijn van de diverse tilmomenten video opnamen gemaakt die zullen worden gebruikt voor de uitwerking van de onderzoeken. ERGO-coaches In januari heeft de arbofunctionaris voor de ERGO-coaches van het WZA een training fysieke belasting georganiseerd van twee dagdelen. De training was voor de medisch ondersteunende, facilitaire en verpleegafdelingen op de eigen situatie toegespitst. Door de ergocoaches is deze training als zeer waardevol en nuttig ervaren. In oktober is door de ergotherapeuten een workshop gegeven over het inrichten van werkplekken. Risico Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) Er heeft een RI&E plaatsgevonden bij het cluster Psycho Sociale Revalidatie.
4.6
Samenleving
Omvang patiëntenzorg Het WZA heeft de tendens van de laatste jaren, waarin de omvang van de patiëntenzorg is toegenomen, voortgezet. De gemiddelde verpleegduur is sterk afgenomen, hetgeen in lijn is met de landelijke trend van verschuiving naar korter durende opnames.
Aantallen Dagopnames Klinische opnames Gemiddelde verpleegduur (excl Dagopnames) Polikliniekbezoeken Waarvan: eerste bezoeken Bezoekers Spoed Eisende Hulp
2009 9.946 12.662
2008 8.597 12.429
5,0
5,3
190.122 74.491 13.767
183.834 72.696 13.399
Maatschappij Het WZA houdt zich op diverse manieren bezig met “maatschappelijk verantwoord ondernemen”. Zonder hierbij uitputtend te kunnen zijn, wordt hieronder een aantal voorbeelden uit 2009 genoemd: • • • •
Er hebben voorlichtingsbijeenkomsten plaatsgevonden voor hooikoortspatiënten, orthopedische patiënten, diabetici, obesitas, borstvoeding en een aantal voorlichtingsavonden over bevallen in het ziekenhuis. Er worden met enige regelmaat groepen leerlingen uitgenodigd om te “ruiken” aan de zorg; de zogenaamde “snuffel stages”. Ook dit jaar hebben er weer een groot aantal studenten hun afstudeerstage in het WZA verricht. Op dinsdag 27 oktober 2009 is er in het ziekenhuis ruim € 7.000 bijeengefietst voor Het Behouden Huys, een psycho-oncologisch therapiecentrum in Haren. Het restaurant van het WZA was hiervoor omgetoverd in een heuse fitnessruimte.
Milieu Het WZA streeft op het gebied van milieu een maatschappelijk verantwoord beleid na. Het ziekenhuis realiseert zich dat het als een relatief grote onderneming zuinig moet omgaan met energiebronnen.
58
Zorgvuldigheid is geboden bij milieubelastende stoffen. Er vindt daarom geregeld overleg en afstemming plaats met daartoe bevoegde instanties zoals de gemeente Assen en het Waterschap Hunze en Aa’s. Jaarlijks vindt in het kader van de Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren een analyse van het afvalwater plaats. Tot dusver is gebleken dat het geloosde afvalwater voldoet aan de wettelijke normen. De huidige vergunning dateert van 1991 en in 2009 is een aanvraag voor een nieuwe vergunning WVO gedaan. Het WZA beschikt over een vergunning in het kader van de Wet Milieubeheer waarin onder andere het gebruik en de verwijdering van risicovolle stoffen staat beschreven. Er vindt periodiek controle op de naleving van de vergunning plaats. Tot op heden zijn hier geen onregelmatigheden aangetroffen. In het laatste jaar heeft een verdere reductie van het aantal risicovolle stoffen plaatsgevonden. De afvalstoffen lijst is geactualiseerd. Opslag van risicovolle afvalstoffen gebeurt conform de richtlijn CPR-15-1. De kosten van het afvoeren van afval zijn het afgelopen jaar fors gestegen vanwege de toename van het afvoeren van relatief duur Specifiek Ziekenhuisafval, Klein Chemisch Afval en Laboratorium afval. Dit laatste heeft te maken gehad met het opruimen en opschonen van de opslagruimte van dit afval en het verder terugdringen van opslag van risicovolle afvalstoffen. De toename van het specifiek ziekenhuisafval heeft waarschijnlijk te maken met het onvoldoende scheiden van afval. Dit wordt in 2010 opgepakt. Afvalcijfers 2009, in kg, swill in vaten 2008 Glas 5.381 Papier en karton 57.800 Papier vertrouwelijk 30.305 Datadragers SZA 29.100 Bouw/sloop 36.160 Restafval 205.600 50 liter vaatjes swill 384 120 liter containers swill 22 KCA/laboratorium 1577 Foliezakken 67 Verbruikgegevens gas, elektriciteit en water 2008 Gas (m3) 832.960 Elektriciteit (kWh) 5,8 mln Water (m3) 32.056
2009 5.429 46.940 28.070 40 36.710 25.076 201.180 Nvt 217 3485
2009 841.342 5,4 mln 33.527
Sinds 2008 wordt tegen een geringe meerprijs van ( € 4000,- per jaar) groene stroom ingekocht van de energieleverancier Eneco.
4.7 Financieel Beleid Algemeen Het WZA heeft in 2007 het Financieel Beleid vastgelegd in het “Financieel statuut Wilhelmina Ziekenhuis Assen 2008-2011. Dit beleid is nog steeds actueel. In 2010 wordt een nieuw strategisch beleidsplan opgesteld. Naar aanleiding hiervan vindt tevens, waar nodig, een update van het financieel statuut plaats. Het WZA stelt zich structureel ten doel een financieel gezond ziekenhuis te zijn. Dit betekent dat er sprake moet zijn van versterking van de vermogenspositie. Dit vereist jaarlijks positieve exploitatieresultaten die kunnen worden aangewend voor versterking van de solvabiliteit en financiële ruimte scheppen voor vernieuwing, geplande bouwactiviteiten en verdere ontwikkeling van de te
59
leveren zorg. Uitgangspunten daarbij zijn de continuïteit van de organisatie en het handelen in lijn met Corporate Governance. Exploitatieresultaat Het WZA heeft in 2009 een positief exploitatieresultaat gerealiseerd van € 1.176.750, hetgeen circa € 890.000 hoger is dan het resultaat 2008. De verhouding tussen omzet en winst, de netto winstmarge, bedraagt 1,37%. Voor een ziekenhuis wordt dit in het algemeen als een acceptabel percentage beschouwd. Indien de marktwerking in de toekomst verder wordt doorgezet, zullen er echter hogere eisen worden gesteld aan de toekomstige winstmarges. Bedrijfsopbrengsten Het wettelijk budget voor aanvaardbare kosten is met circa € 4,4 miljoen gedaald ten opzichte van 2008. Dit hangt direct samen met de uitbreiding van het B-segment en de hiermee gepaard gaande schoning van het A-segment. Voor het overige kende het A-segment een gematigde groei van de zorgomvang, die binnen de overeengekomen productieafspraken is gebleven. De bedrijfsopbrengsten in het B-segment zijn ten opzichte van 2008 met bijna € 11,8 miljoen toegenomen. Dit wordt verklaard door een aantal factoren: de uitbreiding van het B-segment in 2009, overloopeffecten van de uitbreiding van het B-segment in 2008, een iets hogere productiegroei dan in het A-segment en een gematigde prijsontwikkeling. Bovendien is het effect te zien van een hogere kapitaallastenvergoeding in het B-segment dan in het A-segment. Gezien de leeftijd van het gebouw zijn de kapitaallasten in het A-segment lager dan landelijk gemiddeld. Met verzekeraars is in het Bsegment een marktconforme vergoeding afgesproken, rekening houdend met een toename van de kapitaallasten in de nabije toekomst als gevolg van de geplande bouwactiviteiten. De baten van de geconsolideerde deelnemingen, Wilhelmina Zorgvservices B.V., Apotheek Wilhelmina Ziekenhuis B.V. en Huidlaserklinier WZA B.V., zijn toegenomen met ruim € 0,8 miljoen. Daarnaast bedragen de correcties budgetten voorgaande boekjaren circa € 0,7 miljoen. Bedrijfslasten De personeelskosten zijn ten opzichte van 2008 met circa 2% gestegen. De kosten per fte laten een stijging zien van circa 5%. Deze hogere kosten per fte zijn met name het gevolg van meer inhuur van derden voor moeilijk vervulbare vacatures. De personele formatie inclusief medisch specialisten in loondienst is afgenomen van 826 naar 802 fte. Vanaf 2009 heeft het WZA het klinisch chemisch laboratorium uitbesteed aan Medisch Laboratorium Noord. Hierdoor is de formatie met 40 fte afgenomen. Aan de andere kant heeft uitbreiding van de formatie met 16 fte plaatsgevonden. Het betreft onder andere leerlingen voor moeilijk vervulbare vacatures. In verband met bouwplannen in de nabije toekomst, is in 2009 kritisch gekeken naar de niet WTZi/WTG gefinancierde materiële vaste activa. In dit kader is besloten tot afschrijving van een aantal verbouwingen die in het verleden hebben plaatsgevonden. De afschrijvingskosten zijn mede hierdoor ten opzichte van 2008 toegenomen met € 2,8 miljoen. Bij de overige bedrijfskosten is sprake van een relatief sterke stijging van de patiëntgebonden kosten. Dit valt grotendeels te verklaren door de uitbesteding van het klinisch chemisch laboratorium. Ook zonder deze post is de stijging van de patiëntgebonden kosten echter relatief hoog. Dit komt overeen met het beeld van de afgelopen jaren. De medische mogelijkheden worden steeds groter en de gestelde kwaliteitseisen worden steeds hoger; hier staan echter wel hogere kosten tegenover. Exploitatieresultaat (x 1.000 €)
2006
2007
2008
2009
Exploitatieresultaat
- 413
3.216
288
1.177
60
Exploitatieresultaat 4,000
in mln €
3,000 2,000 1,000 1,000-
2006
2007
2008
2009
Eigen vermogen Het positieve exploitatieresultaat over 2009 wordt ingezet ter versterking van het eigen vermogen. In 2009 is het eigen vermogen van het Wilhelmina Ziekenhuis toegenomen van € 15,6 miljoen per ultimo 2008 naar € 16,8 miloen per ultimo 2009.
Over de periode 2006-2009 heeft het eigen vermogen zich als volgt ontwikkeld:
Eigen vermogen (x 1.000 €) Vrij vermogen RAK Bestemmingsreserves
2006
2007
2008
2009
116 3.205 8.810 12.131
116 7.184 8.047 15.347
340 7.449 7.846 15.635
343 11.402 5.067 16.812
Ontwikkeling eigen vermogen
x € 1.000
18.000 16.000 14.000 12.000 10.000
Bestemmingsreserves RAK
8.000 6.000 4.000
Vrij vermogen
2.000 2006
2007
2008
2009
Solvabiliteit De solvabiliteit geeft inzicht in de mate waarin een organisatie op lange termijn aan de financiële verplichtingen kan voldoen. Binnen de zorg wordt solvabiliteit op twee manieren tot uitdrukking gebracht. De klassieke solvabiliteitsratio is eigen vermogen gedeeld door de totale opbrengsten (ook wel vermogensniveau genoemd). Bij de andere methode wordt solvabiliteit uitgedrukt als eigen
61
vermogen gedeeld door het balanstotaal (solvabiliteit). Deze laatste methode is in het bedrijfsleven gebruikelijk en zal ook binnen de zorg steeds meer worden toegepast. De solvabiliteit wordt sterk beïnvloed door het financieringsoverschot. Gezien het grillige verloop van het financieringsoverschot en het feit dat het Wilhelmina Ziekenhuis hierop geen invloed heeft, werkt het Wilhelmina Ziekenhuis ddorgaans met een solvabiliteit die is gecorrigeerd voor het financieringsoverschot. In onderstaande grafiek wordt de ontwikkeling van de solvabiliteit volgens beide definities getoond, zowel voor als na correctie voor het financieringsoverschot. 2006
2007
2008
2009
Solvabiliteit Na correctie financieringsoverschot
16,6%
20,7%
20,2%
20,6%
Vermogensniveau
18,0%
20,2%
20,3%
19,6%
Solvabiliteit
Ontwikkeling solvabiliteit 25,0% 20,0% 15,0%
Solvabiliteit Vermogensniveau
10,0% 5,0% 0,0% 2006
2007
2008
2009
In het Financieel Statuut 2008-2011 is vastgelegd dat het WZA streeft naar een solvabiliteit van 20%, uiterlijk te realiseren in 2011. Momenteel beweegt het solvabiliteitspercentage zich rond dit niveau. De vermogenspositie ultimo 2009, uitgedrukt als percentage van de opbrengsten, is ten opzichte van het gemiddelde van de sector als goed te kwalificeren. De afgelopen jaren bevonden de diverse financiële ratio’s van het WZA zich ook reeds boven het gemiddelde niveau in de sector. Het WZA acht desondanks verdere versterking van de solvabiliteit wenselijk. Enerzijds zullen financiers op dit punt steeds hogere eisen gaan stellen vanwege verdergaande marktwerking. Anderzijds is een degelijke vermogenspositie nodig om de financiering van de verbouwplannen rond te kunnen krijgen. Rekening wordt gehouden met een toekomstige norm van 25% eigen vermogen als percentage van het totale vermogen. Liquiditeit De liquiditeit geeft inzicht in de mate waarin een organisatie aan de financiële verplichtingen op korte termijn kan voldoen. Een gebruikelijke indicator hiervoor is de current ratio ofwel de verhouding tussen de vlottende activa en het kort vreemd vermogen. De Raad van Bestuur streeft naar een current ratio van minimaal 1,0. De current ratio bedraagt ultimo 2009 1,27 en daarmee in overeenstemming met het streven. Indien evenals bij de solvabiliteit een correctie wordt gemaakt voor het financieringsoverschot van € 15,2 mln., komt de current ratio uit op 1,43 in plaats van 1,27. Het werkkapitaal (vlottende activa -/- vlottende passiva) is toegenomen van € 3,0 mln. ultimo 2008 naar € 10,8 mln. ultimo 2009. Dit wordt met name veroorzaakt door een relatief hoge cashflow als gevolg van onder andere de afschrijving van verbouwingen, in combinatie met een relatief laag investeringsniveau en enige toename van het lang vreemd vermogen.
62
Liquiditeit 2006 40.029 37.973 1,05
vlottende activa kort vreemd vermogen current ratio
2007 28.799 24.445 1,18
2008 42.095 39.071 1,08
2009 51.397 40.579 1,27
Ontwikkeling current ratio 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 2006
2007
2008
2009
Vooruitblik 2010 Zoals eerder gesteld, hebben ziekenhuizen in 2010 te maken met grote onzekerheden ten aanzien van de landelijke (politieke) keuzes over onder andere DOT, prestatiebekostiging, overschrijding van het zorgbudget 2009, bezuinigingsmaatregelen en de honorering van medisch specialisten. Dit heeft uiteraard grote invloed op de bestuurbaarheid van ziekenhuizen. De landelijke ontwikkelingen zijn met name van invloed op de batenkant van het ziekenhuis. Het WZA houdt er in ieder geval rekening mee dat de komende jaren budgetkortingen en/of andere bezuinigingsmaatregelen worden doorgevoerd. Daarnaast zullen nieuwe bekostigings- en declaratiesystemen leiden tot verschuivingen in de inkomensstromen die op dit moment nog niet te kwantificeren zijn. Het is niet bekend in hoeverre de hiermee gepaard gaande risico’s voor zowel ziekenhuis als medisch specialisten worden afgedekt door landelijke overgangsmodellen en vangnetten. Ondanks de grote onzekerheden aan de batenkant, wil het ziekenhuis vanaf 2010 gaan bouwen en renoveren. Hierbij is bewust gekozen voor een gefaseerde aanpak, waarbij verantwoorde stappen worden genomen in afwachting van verdere politieke duidelijkheid. Het rond krijgen van de financiering blijkt hierbij een langdurig traject te zijn, mede vanwege de doorlooptijden bij het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WfZ). Inmiddels heeft het WfZ een positief signaal afgegeven ten aanzien van de borging. In een periode met grote onzekerheden ten aanzien van de baten, blijft een beheerste kostenontwikkeling een belangrijk aandachtspunt. De kosten worden enerzijds bepaald door de omvang van de geleverde zorg. Met een toenemende zorgvraag zullen personele en materiële kosten stijgen. Daarnaast worden de kosten beïnvloed door de voortdurende aandacht voor verdere verbeteringen op het gebied van kwaliteit en veiligheid. Er van uitgaande dat de financiële ruimte van ziekenhuizen wordt beperkt door prestatiekortingen en landelijke budgettaire kaders, betekent dit dat de vergoeding per eenheid geleverde zorg (gecorrigeerd voor prijsontwikkelingen) steeds lager wordt en ziekenhuizen steeds efficiënter moeten gaan werken. Uit benchmarks blijkt dat het WZA een gunstige uitgangspositie heeft ten aanzien van de kostprijs en de kwaliteit van de geleverde zorg. Toch zet het WZA in 2010 in op verdere efficiencyverbeteringen, gecombineerd met hoge kwaliteit en patiënttevredenheid. Op deze manier wordt tijdig geanticipeerd op de ontwikkelingen om ons heen, met als doelstelling structureel financieel gezond te blijven.
63
Overzicht van bijlagen behorende bij het jaarverslag: Bijlage I: de organisatiestructuur van het WZA (zie paragraaf 2.2 ) Bijlage II: Samenstelling en nevenfuncties Raad van Bestuur en Raad van Toezicht (zie paragraaf 3..2 en 3.3.1) Bijlage III: matrix profielkenmerken Raad van Toezicht Bijlage IV: samenstelling bestuur- en medezeggenschapsorganen en externe commissies Bijlage V: samenstelling medische en sociaalwetenschappelijke staf
Bijlage I de organisatiestructuur van het WZA
65
Bijlage II Samenstelling en nevenfuncties Raad van Bestuur en Raad van Toezicht Op 31 december 2009
Raad van Bestuur
drs. B.A. Ponsioen: Nevenfuncties: - Lid Algemeen Bestuur van het Adviescentrum voor Zorgvoorzieningen - Lid Externe klachtencommissie UMCG Ambulancezorg - Lid Landelijke Commissie van Toezicht Landelijke Kankerregistratie - Lid Raad van Advies CSG Vincent van Gogh - Lid Raad van Toezicht Laboratorium voor Infectieziekten
Raad van Toezicht
mr. L.J. Klaassen, voorzitter Bestuurder Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie, te Den Haag -
Nevenfuncties: Voorzitter Maatschappelijke Adviesraad Stichting Philadelphia, te Nunspeet Vicevoorzitter Raad van Toezicht VILANS, te Utrecht Voorzitter Stuurgroep Noordelijke Gemeenschappelijke Meldkamer i.o.v. Politie, Brandweer en Hulpverleningsdiensten in Groningen, Friesland en Drenthe Voorzitter Raad van Toezicht RTV Noord Groningen Voorzitter Raad van Toezicht ZINN (De Borg/'t Gooregt) Verpleeg- en verzorgingshuizen in Groningen, Haren en Hoogezand Lid Raad van Toezicht NUFFIC, te Den Haag Voorzitter Gemeenschappelijke Regeling (GR) Meerstad (Groningen/Slochteren), te Slochteren.
drs. L. Dijkema, vice-voorzitter en secretaris Directeur van Koninklijke Van Gorcum bv Nevenfuncties: - Lid Raad van Commissarissen SBI - Voorzitter Klankbordgroep Levensbeschouwing en Ondernemen VNO-NCW Den Haag - Bestuurslid Stichting tot Beheer van de Aandelen Centraal Boekhuis bv - Penningmeester Stichting Publicatie en Reproductie Organisatie (PRO) te Amsterdam - Treasurer Stichting International Publication Rights Organisation (IPRO) te - Den Haag - Vicevoorzitter verantwoordingsorgaan van het pensioenfonds voor de grafische bedrijven - Voorzitter Raad van Advies CSG Vincent van Gogh - Lid Raad van Advies Van Ede & Partners - Lid Platform DGA van VNO NCW Den Haag F. Kroon RA,lid Registeraccountant bij accountantskantoor Accon-AVM Nevenfunctie: Penningmeester Oudervereniging Openbare Basisschool De Ekkel te Eelde mw.drs. J.E.A.M. Nooren Raad van Bestuur Lunetzorg
Nevenfunctie: - Lid Raad van Toezicht Stichting Centrum voor Dienstverlening te Rotterdam 66
-
Bestuurslid Progressief Akkoord te Montfoort
mw. drs. I.A.M. Derks-Groenendijk Concerncontroller/hoofd algemene zaken gemeente Midden-Drenthe, Beilen Nevenfunctie: Voorzitter van de Loopgroep en Bodywalk Beilen
67
Bijlage III Matrix profielkenmerken Raad van Toezicht Aantal
Voordracht Cliëntenraad Vertegenwoordiging patiëntenperspectief Bestuurlijke ervaring/ inzichten Bestuurlijke ervaring in complexe organisaties en/of ervaring met organisatieontwikkelingsvraagstukken
L.J. Klaassen
L. Dijkema
Één
Aanzienlijk deel
Branchekennis Inhoudelijk kennis en ervaring i.d. zorg (strategische vraagstukken en zorglogistiek)
Tenminste één
Bedrijfsleven en semipublieke org. - Bedrijfsleven - (Semi)-publieke organisaties
Enkele leden Enkele leden
Financiële deskundigheid
Tenminste twee
Juridische deskundigheid
Tenminste één
X
X
X
X X
M. van Dijken (tot 1 juni 2009) X
F. Kroon
X
X
X
X
Evenwichtige man/vrouw verdeling
J.E.A.M Nooren
X
X
X
X
X
X X
X
X
X
X
Deskundigheid op gebied van kwaliteit Netwerken - Regionale netwerken (zicht op zorginfrastructuur en voor ziekenhuis relevante terreinen en contacten - Afkomstig van buiten de regio, bewegen in voor ziekenhuis relevant netwerk - Openbaar bestuur
I.A.M. DerksGroenendijk (vanaf 1/12/2009) X
X
Enkele leden
X
Enkele leden
X
Enkele leden
X M
X
X
X
X
X
X X M
V
X M
V
V
68/73
Bijlage IV Samenstelling bestuur- en medezeggenschapsorganen en externe commissies Op 31 december 2009 Raad van Toezicht mr. L.J. Klaassen drs. L. Dijkema mw. M. van Dijken (tot 1-6-2009) mw. drs. I.A.M. Derks-Groenendijk (v.a. 1-12-2009) mw. drs. J.E.A.M. van Nooren dhr. F. Kroon RA
- voorzitter - vicevoorzitter, secretaris - lid - lid - lid - lid
Raad van Bestuur drs. B.A. Ponsioen drs. P. Wijnja
- raad van bestuur - secretaris raad van bestuur
Cliëntenraad dhr. E. Schut dhr. J.P. Held mw. B. Marijnissen dhr. R. van Tongeren dhr. C.J. Onderwater
- voorzitter - penningmeester - lid - lid - secretaris
Stafbestuur dhr. dr. F.W. Wilmink dhr. R.K. Gonera dhr. R.P.M. van Roosmalen mw. A.E. Bollen mw. I.F. Donse dhr. Dr. N.M. Timmenga
- voorzitter - secretaris - vicevoorzitter - lid - penningmeester - lid
Management Team drs. B.A. Ponsioen dhr. T.J. Blink dhr. dr. F.W. Wilmink dhr. R.K. Gonera drs. A.L. Lukkes mw. A. van Loon dhr. B.B.M. Jansen (tot 1-7-2009) dhr. drs. S. Arlotti (v.a. 1-12-2009) drs. P. Wijnja
- raad van bestuur, voorzitter - clustermanager facilitair - voorzitter stafbestuur - secretaris stafbestuur - hoofd stafdienst management ondersteuning - clustermanager psychosociaal en revalidatie - clustermanager zorg - manager zorg - secretaris raad van bestuur
Ondernemingsraad Dagelijks Bestuur dhr. J.H.G. Langen mw. S. Carli dhr. T.P.J. Bezema mw. J. Beuving
- voorzitter - secretaris - vice-voorzitter - vice-secretaris
Commissie VGWM mw. M. Bastiaans mw. J.H. van den Pol dhr. J. Boer mw. J. Beukema mw. H. Witvoet
- lid - lid - lid - extern lid - extern lid
Commissie Sociaal Beleid mw. J. Beuving dhr. K. van der Kolk dhr. H. Langen
- lid - lid - lid
mw. S. Sprengers mw. S. Bruinsma
- extern lid - extern lid
Commissie Organisatie en Ontwikkeling mw. S. Carli dhr. T.P.J. Bezema dhr. J.E. de Jonge dhr. K. van der Kolk
- lid - lid - lid - lid
Commissie Financiële Zaken dhr. H.J. Woltinge dhr. T.P.J. Bezema
- lid - lid
Commissie Financiële Zaken dhr. H.J. Woltinge dhr. W.B. Dijkman
- lid - lid
De ondernemingsraad wordt ondersteund door ambtelijk secretaris mw. P.A. Lubberts Klachtencommissie Externe leden mw. mr. C.P. van Gastel mw. drs. M.G.M. Schoenmaker dhr. H. Plieger Interne leden mw. drs. C.A.J. den Uyl-Jeunink mw. A. Brunsting Beroepscommissie dhr. F. Hoogland dhr. J. Luik mw. J. Santing dhr. H. Sikkema
- rechter (voorzitter) - huisarts - Zorgbelang Drenthe - psycholoog - verpleegkundige
- voorzitter - lid op voordracht van de werkgever - lid op voordracht van de OR - plaatsvervangend lid op voordracht van de werkgever
Ethische commissie mw. K.G. Hulst-Rusken, verpleegkundige C2 mw. D. Kalsbeek, verpleegkundige IC/CCU dhr. dr. A.A. Knipping, klinisch psycholoog mw. J. Fokkema, huisarts dhr. F.H.J. Blok, internist mw. A.P. de Kruijf, geestelijk verzorger
70
Bijlage V Samenstelling medische en sociaalwetenschappelijke staf Op 31 december 2009 Anesthesiologie/: Pijnpoli
mw. dr. P. van Twuijver dhr. A.W.H.J. Godschalx mw. dr. R. Nijholt dhr. H.A.M. Ligtendag dhr. A.M. van der Maas mw. S. Jupa dhr. J. Steppé
Apotheek
dhr. dr. H. Mulder mw. L.J.A.E. Dorhout mw. E. Helfrich mw. Y.P Dijstelbloem- de Jong mw. dr. M. Bouma mw. A.P Hendriks (buitengewoon lid) dhr. A.J. Risselada (buitengewoon lid)
Bacteriologie
dhr. A. Ott (Lab voor Infectiezieken) mw. A. Buss (Lab voor Infectieziekten)
Cardiologie:
dhr. M.J. de Leeuw dhr. I.J. van Eede dhr. R.P.M. van Roosmalen mw. M.L. Pentinga
Chirurgie
dhr. B.P. Vierhout dhr. J. Groote dhr. dr. W.A. Bleeker dhr. R.T.M. Wijffels dhr. M.G. van Andringa de Kempenaer mw. I.F. Donse
Dermatologie
dhr. H. Terpstra dhr. A.W. Venema
Gynaecologie
dhr. P.J.M. Huybregts dhr. dr. A.V. Sluijmer mw. A. Wester dhr. L. Paulsen dhr. M.W. Glas dhr. P. Stienstra
Interne Geneeskunde:
dhr. F.H.J. Blok mw. dr. J. Swart-Heikens dhr. R.K. Gonera dhr. dr. P. Nieboer dhr. H.J. Faber dhr. J.G. Lutisan dhr. dr. I.J. Klompmaker
Intensivist Maag-, darm- leverarts Kindergeneeskunde:
mw. R. Meekma mw. S. Broekhuizen mw. B.C. Gonera- de Jong mw. dr. C.N. van der Veere mw. C.G. Hoogeveen mw. dr. I.J.M. Nijhuis
71
KNO-heelkunde:
dhr. dr. A.F. Holm dhr. dr. R. van Weissenbruch
KCL:
dhr. H.A. Assink
Longziekten:
dhr. P. van Hengel dhr. dr. M.J.F. Mertens dhr. dr. M.J. Visser
Mond-kaakchirurgie:
dhr. dr. N.M. Timmenga dhr. P.S. van der Hem mw. G. van der Werff
Neurologie:
mw. A.E. Bollen dhr. J.N. Wessel dhr. J.B. van der Gaast mw. D. Oenema mw. E.E. van ‘t Riet
Oogheelkunde:
dhr. F.K. Witmer dhr. dr. H.J.B. van den Brom
Orthopaedie:
dhr. dr. J.D. Visser dhr. F. Breukelman dhr. dr. M. Heeg dhr. dr. P.H. Wiersma dhr. B. Iprenburg
Pathologie
dhr. dr. A.T.M.G. Tiebosch (vanuit Martini, buitengewoon lid)
Psychiatrie:
dhr. dr. F.W. Wilmink
Psychologie:
mw. C.A.J. den Uyl-Jeunink dhr. dr. A.A. Knipping mw. C.E. Tak mw. C.A. Swinkels
Reumatologie:
mw. E. Velthuijsen dhr. F.A. Meijer
Revalidatie:
dhr. L.D.W. Vos mw. J.G. Broeks (buitengewoon lid)
Radiologie:
dhr. J.G. v.d. Laan dhr. F. de Vries dhr. G.J. v.d. Neut dhr. A.P. Krikke
Radiotherapie
mw. dr. W.V. Dolsma (vanuit UMCG, buitengewoon lid)
Urologie:
dhr. R.J.H. Schaafsma dhr. P.L.M. van den Tillaar dhr. P.E. Kleingeld (buitengewoon lid)
Verpleeghuiszorg
dhr. J. Tideman (buitengewoon lid)
72
Ziekenhuisartsen spoedzorg
mw. T. Sandjer mw. A. Blom dhr. T. Housein mw. S. Merks dhr. C.W. Coolsma dhr. A.G. Pol dhr. E. Müller mw. L. Sikkema mw. W. van Hasselt
73
