Stichting Rijksmuseum Muiderslot

Aanvraag culturele basisinfrastructuur 2017-2020

Stichting Rijksmuseum Muiderslot

Beeld: Gehard Demetz

Activiteitenplan 2017-2020 (19 januari 2016 / 5935 woorden)


Pagina 1

Voorwoord

Voor u ligt het activiteitenplan 2017-2020 van de Stichting Rijksmuseum Muiderslot. In dit plan is rekening gehouden met de uitgangspunten uit de brief Ruimte voor Cultuur van minister Bussemaker. Het Muiderslot onderschrijft het beleid om kwaliteit voorop te stellen, profilering en innovatie aan te moedigen en samenwerking te stimuleren. Het gaat goed met het museum. Vanaf 2013 hebben we gekozen dat het Muiderslot meer wil zijn dan een ingericht historisch huis. Middels themajaren, tentoonstellingen en een uitgebreid activiteitenprogramma hebben we bezoekers verdieping geboden. We zijn trots op het resultaat, met een kwalitatief goed aanbod hebben we een breed publiek bereikt en een structurele stijging van het aantal bezoekers gerealiseerd. Door meer bezoekers en kostenbesparingen is de financiële positie van het museum gelukkig weer op orde. Tijd voor de volgende stap. De wereld verandert voortdurend en de interesse van bezoekers verandert mee. Daarom moeten we als museum steeds opnieuw kijken naar collectie, publieksaanbod, positionering en relevantie.

Aerial view Muiderslot (foto Beam Flights)

Toegangspoort (foto Mike Bink)

Het Muiderslot heeft als best bewaarde middeleeuwse waterburcht van Nederland een unieke positie in het museale landschap. De vaste presentatie van de Gouden Eeuw en de thematische verhaallijn over zeven eeuwen waterdefensie zijn op orde en worden door bezoekers hoog gewaardeerd. De middeleeuwse presentatie verdient aandacht. We merken dat bezoekers meer interesse tonen in de middeleeuwen. Vooral de groeiende groep buitenlandse bezoekers heeft veel belangstelling voor de Europese geschiedenis. Daarom willen we de vaste museale presentatie over de middeleeuwen uitbreiden en vernieuwen. Daarbij verbinden we de geschiedenis van het Graafschap Holland met wat er in de middeleeuwen in Europa speelde. We belichten de rol die de graven van Holland speelden in het Europese machtsspel en hun invloed op de Europese geschiedenis. Dat doen we aan de hand van Het verhaal van Holland. Graven, ridders en macht in een middeleeuws Europa, een onderwerp dat in het Nederlandse museumaanbod nog nauwelijks aan bod komt en dat perfect past bij het 13e-eeuwse kasteel waarin het museum is gehuisvest en waar een deel van deze geschiedenis zich heeft afgespeeld. Bert Boer Directeur


Henk Hagoort Voorzitter Raad van Toezicht

Pagina 2

Inhoudsopgave

Voorwoord

2

Inhoudsopgave

3

Profiel instelling 1 2 3 4

Missie, visie en hoofddoelstellingen van het Muiderslot Positionering en collectieprofiel Doelgroepen Samenwerkingsverbanden

4 5 6 8

Kwaliteit en maatschappelijke waarde 5 6

Voortgang plan 2013-2016 Activiteiten 2017-2020 6.1 Collectie 6.2 Gebouw en terrein 6.3 Product aanbod, publieksactiviteiten en jaarthema’s 2017 – Muiderslot, de sleutel tot Amsterdam 2018 – Graven van Holland 2019 – Sterke vrouwen aan de macht 2020 – Ridderspelen en heldendaden 6.4 Publieksbereik 6.5 Educatie

9 9 10 10 11 12 13 14 15 16 17

Cultureel ondernemerschap 7 8

Marketing en communicatie Organisatie en verdienmodel 8.1 Financiële positie 8.2 Financieringsmix 8.3 Personeelsbeleid 8.4 Management, organisatie en kwaliteitsborging 8.5 Toezicht en Governance Code Cultuur

Bijlagen: Bezoekersaantallen Organogram Graven van Holland Deel 1. Aanvraagformulier: subsidiekeuze en instellingsgegevens Deel 3. Begrotingsformulieren en prestatiegegevens Beschikbaar op aanvraag: Bidbook Het verhaal van Holland Collectieplan 2013-2016


19 21 21 21 22 22 23 24 25 26

Pagina 3

Profiel instelling 1. Missie, visie en hoofddoelstellingen van Rijksmuseum Muiderslot Missie Het Rijksmuseum Muiderslot is hét kasteel van Nederland met ruim zeven eeuwen gezaghebbende geschiedenis, op een eigentijdse wijze verteld en vertaald naar het hier en nu voor een breed publiek uit binnen- en buitenland. Visie Het museum vertelt op de historische locatie en aan de hand van collectie en gebouw drie belangrijke verhalen uit de geschiedenis: 1. Het middeleeuwse graafschap Holland aan de hand van de bouwheer van het Muiderslot graaf Floris V. 2. Het Muiderslot als huis van schrijver en dichter P.C. Hooft in de Gouden Eeuw en de mythevorming van de Muiderkring als verbeelding van het vaderlandse verleden. 3. Zeven eeuwen waterdefensie (van slotgracht tot waterlinie) in termen van vriend en vijand. Het Muiderslot is voor bezoekers een laagdrempelige, toegankelijke, verrassende en leerzame plek. Hostmanship staat hoog in ons vaandel. Het museum beheert collecties, gebouwen, vesting en tuinen als een culturele onderneming met museale activiteiten (collectiebeheer, presentatie, educatie, rondleidingen, activiteiten en podium) en ondersteunende commerciële activiteiten (winkel, horeca en locatieverhuur). We doen dat met deskundige medewerkers en betrokken vrijwilligers. Het Muiderslot werkt samen met overheden, onderwijsinstellingen, musea, fondsen en bedrijfsleven. Hoofddoelstellingen Vanuit de missie en visie zijn de hoofddoelstellingen vastgesteld: 1. Verwerven, beheren en behouden van de museale cultuurgoederen namens de Staat der Nederlanden op basis van het collectieplan. 2. In stand houden van het rijksmonumentale Muiderslot, de vesting en de historische tuinen op basis van het meerjaren instandhoudingsplan. 3. Presenteren van collectie en gebouw door vaste en tijdelijke tentoonstellingen, themajaren en een uitgebreide activiteitenkalender. 4. Gastvrij ontvangen van een zo breed mogelijk binnenlands en buitenlands publiek, zowel fysiek als digitaal. 5. In samenwerking met onderwijsinstellingen een breed educatief aanbod bieden volgens het concept ‘leren door zelf te beleven’.


Pagina 4

2. Positionering en collectieprofiel Aangescherpte positionering: Het verhaal van Holland Het museum is gehuisvest in de best bewaarde middeleeuwse waterburcht van Nederland. We merken dat bezoekers meer interesse tonen in de middeleeuwen. Het groeiend aantal buitenlandse bezoekers heeft belangstelling voor de Europese geschiedenis. In die Europese middeleeuwse geschiedenis hebben de graven van Holland honderden jaren lang een spel gespeeld om hun macht te bevestigen en Holland uit te bouwen tot een sterk politiek en economisch centrum tot ver buiten de landsgrenzen. Dit is het thema van ons ambitieuze plan voor de vernieuwing van de vaste museale middeleeuwse presentatie. We positioneren het Muiderslot als het museum van de Hollandse Graven in de middeleeuwen. Aan de hand van de eerste graaf Gerulf (885) tot en met de 28e gravin Jacoba van Beieren (1428), vertellen we Het verhaal van Holland. Graven, ridders en macht in een middeleeuws Europa. Aan de hand van de thema’s familie, bezit, eer & status en geweld nemen we bezoekers mee in de wereld van het internationale machtsspel van de middeleeuwen dat op verschillende terreinen werd gespeeld in een gebouw dat zelf een rol speelde in deze geschiedenis. Een relevant en boeiend verhaal voor een breed internationaal publiek. Doel van deze aangescherpte positionering is om de kwaliteit van het aanbod te verhogen, verdieping te bieden en als rijksmuseum relevant te blijven. De ambitie is om Het verhaal van Holland in de winter van 2019/2020 te realiseren en in 2020 te openen. De financiering van het project valt buiten deze subsidieaanvraag. Hiervoor hebben we een bidbook geschreven en werken we samen met een ervaren fondsenwervingsbureau. Wel is in deze aanvraag een ontwikkelsubsidie voor de realisatie opgenomen.

Collectieprofiel Het Muiderslot beheert een museale collectie van nationaal belang. De kerncollectie is een stijlzuiver Hollands interieurensemble uit de Gouden Eeuw, verzameld vanaf het einde van de 19e eeuw, mede op initiatief van architect dr. P.J.H. Cuypers. Het bestaat uit 17e-eeuws meubilair en siervoorwerpen (ca. 180 objecten), schilderijen (ca. 75) en huishoudelijke artikelen (ca. 295). De collectie is opgesteld in de privé- en werkvertrekken van de familie Hooft. Aanvullend is een deelcollectie 19e-eeuwse historiestukken en portretten van de vermaarde Muiderkring opgesteld in de Ridderzaal. De collecties tekeningen, prenten, boeken en textilia bevinden zich vanwege de grote kwetsbaarheid grotendeels in het Rijksmuseumdepot in Lelystad.


Pagina 5

Wapenvitrine (foto Mike Bink)

De middeleeuwse presentatie beperkt zich op dit moment tot de collectie wapens (ca. 100 objecten) en een aantal vroegmiddeleeuwse bergkisten. Recent heeft het Muiderslot voor de middeleeuwse presentatie 164 objecten met rijkscollectienummers overgenomen van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Topstuk is het 15e-eeuwse houten heiligenbeeld van Florianus, de naamheilige van graaf Floris V. De totale collectie groeide van 1355 naar 1529 objecten. In het kader van Het verhaal van Holland wil het museum nog meer objecten voor de middeleeuwse presentatie verwerven. Vanuit collectiemobiliteit zullen we ons in eerste instantie richten op relevante en kwalitatieve objecten die zich bevinden in de depots van collega musea en andere erfgoedinstellingen in binnen- en buitenland. Onthulling van het 15e-eeuws beeld van de heilige Florian door acteur Frank Groothof voorafgaand aan zijn kindertheatervoorstelling Ridder Florian (foto Mike Bink)

3. Doelgroepen Gezinnen (kinderen met ouders of grootouders) vormen de grootste doelgroep van het museum. Het Muiderslot is vanwege de locatie en het museale en educatieve aanbod aantrekkelijk voor kinderen en vaak hun eerste kennismaking met een museum. Een tweede belangrijke doelgroep is het onderwijs. Derde doelgroep zijn de buitenlandse bezoekers, een groep die sinds de actieve positionering van het Muiderslot als Amsterdam Castle vanaf 2012 flink is gegroeid. We verwachten verdere groei in deze groep en dragen zo ook bij aan een betere spreiding van de toeristen die Amsterdam bezoeken. Overige doelgroepen zijn actieve senioren, inwoners van de gemeente Gooise Meren, de bezoekers van de podiumactiviteiten, de zakelijke markt en speciale projecten voor mensen die zorg en aandacht verdienen.


Pagina 6


Pagina 7

4. Samenwerkingsverbanden We vinden samenwerken belangrijk en onderhouden een groot netwerk: - Buitenlandse bezoekers We zijn actief lid van Amsterdam Marketing, I Amsterdam Card, Holland pass, De Gouden Sleutels, NBTC en Holland Shore Events. - Promotie en kennisdeling musea Amsterdam We zijn lid van het Overleg Amsterdamse Musea (OAM) en Samenwerkende Amsterdamse Musea (SAM). - Promotie en kennisdeling kastelen In 2012 heeft het Muiderslot het initiatief genomen tot de groep Topkastelen. Intussen zijn twaalf Nederlandse en drie Vlaamse kastelen lid. De groep organiseert de Kastelen zomertour, publieksacties en kennisdeling door halfjaarlijks overleg. - Regionale samenwerking Binnen de nieuwe fusiegemeente Gooise Meren werken we samen met andere Waterliniemusea, zoals Pampus, Fortwerk 4 en Vestingmuseum Naarden. - Collectie ontsluiting Ondersteund door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed werkt het Muiderslot aan de digitale ontsluiting van zijn collectie (DiMCoN). Verder is met steun van het Mondriaan Fonds een samenwerkingsproject met musea rondom de Zuiderzee gestart: het project Collectie Zuiderzee. - Museum als ontmoetingsplek Met de vrijwilligerscentrale en Movisie werken we actief aan het vrijwilligersbeleid. Voor ruim 80 vrijwilligers is het museum een belangrijke ontmoetingsplek. - Kennis Rondom tentoonstellingen werken we altijd samen met een deskundigengroep en ons netwerk binnen verschillende Nederlandse universiteiten en hogescholen. - Overige samenwerkingsverbanden Museumvereniging, Kring Rijksmusea, Stichting Kastelen, Buitenplaatsen en Landgoederen (SKBL) en de Stichting Liniebreed ondernemen (Stelling van Amsterdam en Nieuwe Hollandse Waterlinie). Ook doet het museum mee aan de MuseumJeugdUniverstiteit en lezingen met de Vrije Academie. In 2015 is in het kader van themajaar Schrijvershuis P.C. Hooft met het Letterkundig Museum een samenwerking Schrijvershuizen opgezet.

Flyer Topkastelen zomertour 2015


Pagina 8

Kwaliteit en maatschappelijke waarde 5. Voortgang activiteitenplan 2013-2016 Met het beleidsplan Geschiedenis in het echt wilde het Muiderslot een aantal doelen realiseren: verbinding tussen historie en publiek, museale verdieping, cultureel ondernemerschap, beheersbare bezoekersgroei en een financieel gezonde organisatie. Vanaf 2013 hebben we vijf tentoonstellingen georganiseerd met bijbehorende catalogi (in print en als e-katern). Uitgangspunt is altijd om vanuit het verleden het heden te duiden. We hebben geleerd dat het inrichten van goede tentoonstellingen veel tijd, energie en geld kost. Maar de opbrengsten maken het zeker de moeite waard. De tentoonstellingen hebben veel positieve media-aandacht opgeleverd. Het Muiderslot heeft meer bezoekers ontvangen in het normaal rustige voor- en naseizoen en hen meer verdieping geboden.

Schilderij J.A. Kruseman, Neerlands Dicht’ren rei (1852) (bruikleen Amsterdam Museum)

Ingeborg v/d Enden, De Muiderkring van 2013, gekozen door bezoekers tentoonstelling Oog in Oog, de Muiderkring; spiegelbeeld van een Hoof(t)s gezelschap

De Raad voor Cultuur beoordeelde het beleidsplan als helder, voldoende ambitieus en realistisch. Wel maakte de Raad zich zorgen over de financiële positie van het museum. Door kostenreductie en een structurele groei van het aantal bezoekers is het eigen vermogen inmiddels weer op orde. Het is helaas niet gelukt: de (te) ambitieuze doelstelling op het gebied van educatie (prestatienorm: 19.125) te realiseren. Het museum heeft te maken met forse concurrentie van de grote Amsterdamse musea die door gratis vervoer en gratis toegang veel scholen trekken. Deze ontwikkeling is besproken in de jaargesprekken met OCW en het monitorgesprek met de Raad voor Cultuur. Met een educatief bezoek van 11,3% van het totaal bezoek scoort het Muiderslot desalniettemin ruim boven het landelijk gemiddelde van 6,8% (bron Museana 2014).

6. Activiteitenplan 2017-2020 In de vorige periode lag de focus op een financieel gezond beheer en het trekken van meer bezoekers. Nu gaan we voor intensivering van de huidige koers en verdieping van de middeleeuwse presentatie. Daarbij staat de kwaliteit van collectiebeheer, educatief programma, publiekspresentaties en activiteiten voorop. Randvoorwaarden blijven gezonde bedrijfsvoering, duidelijke resultaatverantwoordelijkheden, kostenbewustzijn op alle niveaus, flexibele inzet van personeel en een gedegen vrijwilligersbeleid.


Pagina 9

6.1 Collectie Het museum heeft een actuele collectienota 2013-2016. De museumregistratie is ondergebracht in het Adlib Museum Standaard programma en de registratiegraad is 100%. Het deel van de rijkscollectie dat het Muiderslot beheert is maximaal toegankelijk voor het publiek. Het Muiderslot exposeert bijna 50 % van de gehele collectie in een permanente contextualiserende opstelling. Eind 2016 kunnen bezoekers van onze museumwebsite in een database de verschillende deelcollecties doorzoeken en zo meer informatie vinden, inclusief beeldmateriaal. We streven ernaar om de digitale collectie ook centraal te ontsluiten via DiMCoN - Digitale Museale Collectie Nederland. Collecties die deelnemen aan DiMCoN worden ook doorgegeven aan Europeana, wereldwijd de grootste online collectie van Europees erfgoed.

6.2 Gebouw en terrein Vooruitlopend op de mogelijke afstoting van rijksvastgoed heeft het Muiderslot door adviesbureau TPAHG, met aanvullende informatie van het Rijksvastgoedbedrijf, een instandhoudingplan 2013-2034 op laten stellen. Op basis van dit plan hebben we achterstallige onderhoudswerkzaamheden en planmatig groot onderhoud laten uitvoeren.

J.A. Beerstraaten, Muiderslot in de winter (1658) (collectie National Gallery London)

Groot onderhoud door het Rijksvastgoedbedrijf in 2015 (foto Muiderslot)

In het kader van de nieuwe Erfgoedwet zijn we in gesprek met OCW en het Rijksvastgoedbedrijf over de toekomstige situatie waarin de rijksmusea zelf verantwoordelijk worden voor instandhouding en onderhoud van hun gebouw. We verwachten medio 2016 een onderhoudsovereenkomst met het Rijksvastgoedbedrijf op te stellen voor de periode 2017-2021.


Pagina 10

6.3 Productaanbod, publieksactiviteiten en jaarthema’s Het productaanbod voor de komende beleidsperiode blijft ingedeeld in drie clusters: 1. De vaste museale presentatie De vaste museale presentatie vertelt de drie hoofdthema’s van het Muiderslot:  Middeleeuwen; Graaf Floris V  Gouden eeuw; P.C. Hooft en de Muiderkring  Zeven eeuwen waterdefensie

Rondleiding Gouden Eeuw (foto David Lok)

De verhaallijn over zeven eeuwen waterdefensie in het in 2012 gerealiseerde Waterschild paviljoen heeft de komende beleidsperiode geen aanpassingen nodig. In de Gouden Eeuw presentatie verbeteren we de kwaliteit door de informatievoorziening en presentatie van de objecten en de museale verlichting te vernieuwen. Vooruitlopend op Het verhaal van Holland tonen we meer museale objecten in de huidige middeleeuwse routes. 2. Podium en culturele activiteiten Het Muiderslot biedt een gevarieerd programma met verdiepende activiteiten, seizoensgebonden evenementen en concerten, theater- en poëzie-uitvoeringen. De programmering sluit aan op de jaarthema’s. Het slot heeft een unieke claim. In 1619 ging in de Ridderzaal de tragedie Isabella van P.C. Hooft en Samuel Coster in première voor de toenmalige stadhouder, prins Maurits van Oranje. Alle podia uit de Gouden Eeuw waar stukken van grote namen als Vondel, Hooft en Bredero in première gingen zijn inmiddels verdwenen, behalve de Ridderzaal van het Muiderslot. Dat maakt het tot de oudst nog functionerende theaterzaal van Nederland. Jaarlijks organiseren we ongeveer 15 openbare podiumactiviteiten met totaal circa 1250 bezoekers. 3. Verdieping met jaarthema’s en tentoonstellingen 2017-2020 Met de keuze van vier themajaren versterken we de positionering van het Muiderslot als hét best bewaarde middeleeuwse kasteel van Nederland en als kasteel van Amsterdam. Tegelijkertijd werken we in de vier thema’s toe naar Het verhaal van Holland.


Pagina 11

2017 Muiderslot, sleutel tot Amsterdam

Tolprivilege Amsterdam (1275), collectie Stadsarchief Amsterdam

Op 27 oktober 1275 vaardigde Floris V, graaf van Holland en Zeeland, een tolprivilege uit voor de burgers van het plaatsje Amstelledamme. Het is de eerste keer dat het dorpje aan de Amstel in schrift wordt genoemd. Daarom staat dit document ook wel bekend als de geboorteakte van Amsterdam. Ongeveer tien jaar later verrees aan de monding van de rivier de Vecht bij het stadje Muiden het Muiderslot. De bouwheer was dezelfde Floris V. Zijn doel was om hiermee de handelsstroom vanaf de Zuiderzee over de vecht naar Utrecht, de belangrijkste middeleeuwse stad, te controleren. Handelen via Utrecht werd daardoor duurder en Amsterdam begon te groeien. De geschiedenis van het Muiderslot en die van de handelsstad Amsterdam zouden innig met elkaar verstrengeld raken. Het Muiderslot werd vanaf 1477 door Amsterdam in bewaring genomen om de oostflank van de stad te beschermen en werd hiermee de sleutel tot Amsterdam. Tentoonstelling Muiderslot, sleutel tot Amsterdam Educatie - Educatieprogramma voor het voortgezet onderwijs Voel jij je veilig in de stad? Jongeren zoomen in op de stadsmuren van Amsterdam en op het Muiderslot als verdedigingskasteel voor de oostkant van de stad. - Voor Amsterdamse scholen: programma dat inspeelt op de oude functie van het Muiderslot als poort van Amsterdam. - Meespeelvoorstelling Van Muyden naar Mokum. De lotgevallen van de rijke burgemeesterszoon Bicker als slotvoogd van het Muiderslot. Activiteitenprogramma - Speciale rondleidingen langs de geopende kasten in het kasteel, met aandacht voor de verschillende verborgen deelcollecties sier- en gebruiksvoorwerpen. - Publieksactiviteit Sleutelbewaarder van het Muiderslot voor één dag. Ontrafel de geheime sleutelcode. - Podiumactiviteit Jordaanliederen uit de 17e eeuw. Actieve profilering van Schouwburg Muiderslot als tot nu toe best bewaarde kasteelgeheim. - Zomervakantie wagenspel Van Muyden naar Mokum op het slotplein. - Prikkelende fotowedstrijd rond de levensgrote letters van Amsterdam Castle in de boomgaard. Het resultaat: een bont gezelschap museumbezoekers als content voor de winter-fototentoonstelling Ik en het Muiderslot. - Publicatie Muiderslotkatern 5 Het Muiderslot, de geheime sleutel tot Amsterdam.


Pagina 12

2018 Graven van Holland

Dubbelportret graven Willem II en Floris V (15de eeuw), collectie stadhuis Haarlem

‘In Den Haag, daar woont een graaf!’. Welke Nederlander kent dit kinderversje van Jantje niet? Maar niet iedereen legt direct de link naar de Hollandse grafelijke dynastie. Graven waren in de vroegmiddeleeuwse wereld van de Franken hoge aristocraten die namens de koning gezag uitoefenden in wat we nu bestuursdistricten zouden noemen. Wanneer voor het eerst een graaf in de bronnen verschijnt die actief is in het huidige Holland, en dan spreken we over het jaar 885, hoorde heel het grondgebied bij het OostFrankische of Duitse Rijk. In de 11e en 12e eeuw waren de graven leenmannen van de Rooms koning. In werkelijkheid stelde die staatkundige ondergeschiktheid niet zoveel voor en waren de graven feitelijk soevereine landsheren. Vanaf de 16e eeuw (de Habsburgse periode) werd de graventitel een adellijke gradatie zonder territoriaal gezag. Tegenwoordig zijn er nog enkele Nederlandse geslachten die een graventitel voeren, waaronder de kinderen van prins Constantijn en prinses Laurentien. Tentoonstelling Graven van Holland - Europese netwerken in de middeleeuwen. Educatie - Educatieprogramma voor het voortgezet onderwijs Durf jij in de schoenen van de graaf en gravin te staan? over graven van Holland in de tijd van opkomende steden en burgerij. Het ontstaan van het kerngezin als hoeksteen van de samenleving. - Meespeeltheater Het bloed van Holland. Spannende ‘Dan Brown-achtige’ meespeelvoorstelling over de schimmige bloedlijn van de Hollandse graven. - Publicatie kinderboek In Holland staat een Huis, over het Hollandse gravengeslacht. Activiteitenprogramma - Themarondleiding over vermaarde huwelijksportretten, spraakmakende pendantportretten en hun geheime verhalen. - Podiumprogrammering Muziek aan het grafelijk hof, in samenwerking met externe partners zoals de Stichting Oude Muziek Utrecht. - Publieksactiviteit Ben jij misschien van adel? Bezoekers traceren hun eigen dynastie in workshops met een handreiking voor het optekenen van de eigen stamboom. - Zomervakantie wagenspel editie van Het bloed van Holland op het slotplein. - Familie-fotowedstrijd Maak het grootste familieportret op het Muiderslot. De familiefoto’s zijn uitgangspunt voor de winterfototentoonstelling Ik en het Muiderslot. - Publicatie Muiderslotkatern 6 Graven van Holland – Europese netwerken in de middeleeuwen.


Pagina 13

2019 Sterke vrouwen aan de macht

Yvonne Oerlemans, Vrouwen ridder (kotsend) korset (1982), collectie Muiderslot

Mannen en macht zijn equivalenten. Geen wonder dat sterke vrouwen in eerste instantie worden geassocieerd met spierkracht en masculien machtsvertoon: Kenau van Haarlem, Jeanne d’Arc, ‘iron lady’ Margareth Thatcher, Angela Merkel en de Bond girls. Het huwelijk was in de middeleeuwen een belangrijk machtsmiddel van de man. Maar achter de schermen speelde de vrouw wel degelijk haar eigen machtsspel met een breed arsenaal aan wapens. Dat waren vooral sociale machtsmiddelen: opvoeding, erotiek en seksualiteit, strategie en vernuft, roddel en achterklap. De tentoonstelling onderzoekt de klassieke en moderne machtsmiddelen van vrouwen, vroeger en nu. Daarnaast zoomen we in op middeleeuwse gedragsspiegels waarmee vrouwen werden voorbereid op hun taak. Zo weerspiegelde het middeleeuwse bruidstoilet de gewenste deugden en vaardigheden van de ondergeschikte bruid. Eenzelfde functie als gedragsspiegel vervult straks de Oranjezaal in Huis ten Bosch voor de toekomstige koningin Amalia, die dit jaar 16 wordt. In deze zaal liet haar verre grootmoeder en naamgenoot Amalia van Solms de verheerlijkte koninklijke allures van haar echtgenoot prins Frederik-Hendrik voor het nageslacht vereeuwigen.

Tentoonstelling Sterke vrouwen aan de macht – Huwelijk en wapenarsenaal van het vrouwelijke geslacht. Educatie - Educatieprogramma voor het voortgezet onderwijs Op de catwalk. Leerlingen ontwerpen vanuit de middeleeuwse symboliek en voorschriften een hedendaagse bruidsjurk en presenteren deze op een heuse catwalk. - Daar komt de bruid! Kinderen maken kennis met de middeleeuwse machtsmiddelen van de vrouw en het belang van het huwelijk. Ze kiezen op de tentoonstelling hun favoriete machtige vrouw. - Meespeelvoorstelling In Den Haag daar woont een gravin (van 16!), een speelse voorstelling over vrouwen die hun mannetje staan… Activiteitenprogramma - Themarondleiding Als de man van huis was… over de macht en kracht van de vrouw binnenshuis. - Podiumactiviteit: concerten theaterprogrammering met de nadruk op vrouwelijke componisten en theaterstukken rond sterke vrouwen. - Publieksactiviteit Lock-in met de gravin. Een museale variant op het populaire spel lock-in. - Zomervakantie wagenspel voorstelling op het slotplein. - Een op de fotocolumn Vroeger en nu in NRC Handelsblad geïnspireerde fotowedstrijd rond trouwportretten. Maak opnieuw uw trouwfoto op het Muiderslot! Het resultaat: een blauwdruk van generaties bruidsparen voor de fototentoonstelling Ik en het Muiderslot. - Publicatie Muiderslotkatern 7 Sterke vrouwen aan de macht


Pagina 14

2020 Ridderspelen en heldendaden

Cornelis Visscher II, Gravenportret Floris IV (vroeg 17e eeuw), collectie Stadsarchief Dordrecht

Echte helden vind je op het sportveld. Dat was in de middeleeuwen al zo. Het vriendschappelijk strijden op het toernooiveld was vooral een krachtmeting. Een exposure van macht en aanzien. Maar het was ook het decor van de algemeen geldende normen en waarden, ingebed in een internationale gedragscode en gerespecteerd door alle partijen. De strijd kende ook een keerzijde: machtsmisbruik, oneigenlijke spelers en ongeoorloofde middelen. Ook de Hollandse graven leverden legendarische toernooispelers. Naast de sportieve toernooien werd er ook echte strijd geleverd. Zo vergezelde de vrome graaf Floris III (1157-1190) zijn leenheer keizer Frederik Barbarossa tijdens de derde kruistocht. Beiden overleden voordat ze het Heilige Land bereikten. Zijn jongere zoon Willem I (graaf van 1203-1222) was een echte vechtjas. Hij vocht –aan de verliezende kant – in de grote slag bij Bouvines (1214), was betrokken bij de Franse aanval op Engeland in 1216, en nam deel aan de vijfde kruistocht waarin hij een hoofdrol speelde bij de verovering van de veste Damiate in de Nijldelta. Tentoonstelling Ridderspelen en heldendaden– de riddermores als internationale gedragscode. Educatie - Educatieprogramma voor het voortgezet onderwijs Kasteelspelen, durf jij de strijd aan? Uitdagende activiteiten in het Olympisch jaar 2020, waarin leerlingen worden geprikkeld tot teamwork, strategie en durf. - De helden van Floris, een educatieve meespeelvoorstelling voor kinderen over de vorstenspiegel en de voorbeelden en idolen van graaf Floris V. - Meespeeltheater De kampioen, een voorstelling over winnen en verliezen. Activiteitenprogramma - Publieksactiviteit: demonstraties en workshops Japanse krijgskunst als equivalent van de westerse ridderspelen. - Zomervakantie wagenspel voorstelling De kampioen op het slotplein. - Podiumactiviteit Heldendaden op het toneel, van middeleeuwse heldendichten tot eigentijdse verhalen met aandacht voor de antihelden. - Foto- en filmwedstrijd rond uitzonderlijke prestaties van kinderen, geïnspireerd op het vroegere VPRO-programma Achterwerk in de Kast. Kinderen krijgen gratis entree op vertoon van hun medaille of beloning voor een bijzondere prestatie. In de Wapenzaal vertellen ze voor de camera over hun heldendaad. De mooiste verhalen verdienen een plek in de fototentoonstelling Ik en het Muiderslot. - Publicatie Muiderslotkatern 8 Ridderspelen en heldendaden – de riddermores als internationale gedragscode.


Pagina 15

6.3 Publieksbereik De afgelopen jaren heeft het Muiderslot ruim 130.000 bezoekers ontvangen. Een structurele stijging ten opzichte van de periode 2009-2012. Voor de nieuwe beleidsperiode gaan we uit van een beheersbare groei die verantwoord is voor museum en collectie. We leggen de nadruk op kwaliteitsverbetering en de ontwikkeling van Het verhaal van Holland. We verwachten stabilisatie van binnenlands bezoek en groei in buitenlandse toeristen. Bij educatie zijn we uitgegaan van een lichte daling van het bezoek als gevolg van demografische ontwikkelingen (het CBS verwacht jaarlijks 1% minder basisschoolkinderen). Daarnaast houden we rekening met minder bezoekers omdat het museum in de winter van 2019-2020 gesloten zal zijn voor de realisatie van Het verhaal van Holland. Een grotere versie van onderstaande tabel vindt u in de bijlage.

Digitaal publieksbereik Naast een fysiek museum heeft het Muiderslot een plek op internet. Het aantal bezoekers van onze website is de afgelopen jaren flink gestegen (256.068 unieke bezoekers in 2015). We verwachten 400.000 unieke websitebezoekers in 2020. Op de site staan alle tentoonstellingscatalogi en publicaties. In 2017 is de gehele collectie digitaal toegankelijk. Verblijfsduur en waardering Met de opening van het nieuwe Waterschild paviljoen in de pruimenboomgaard is de gemiddelde verblijfsduur toegenomen van 144 minuten in 2011 naar 178 minuten in 2013. Uit ons doorlopend bezoekersonderzoek blijkt dat de verblijfsduur in 2015 weer iets is gestegen: gemiddeld 183 minuten. Bezoekers vinden het Muiderslot zeer geschikt om met kinderen te bezoeken. Zij waarderen het totale bezoek met een rapportcijfer 8,3.

Ingang Waterschild paviljoen (foto Muiderslot)


Bezoekers achter het watergordijn (foto David Lok)

Pagina 16

6.4 Educatie Het Muiderslot is een laagdrempelig en aantrekkelijk museum voor kinderen. Tot de verbeelding sprekende verhalen komen er tot leven. De authentieke locatie, de collectie en de verhalen zetten kinderen aan tot verwondering, nieuwsgierigheid, verbondenheid, historisch besef en creativiteit. Kinderen beleven de geschiedenis in het echt!

Start schoolrondleiding (foto Muiderslot)

Basisschoolleerlingen in de Prinsenkamer (foto Mike Bink)

Het Muiderslot biedt een uitgebreid educatief programma dat aansluit op de kerndoelen van het onderwijs en de verschillende vensters uit de Canon van Nederland.

Educatieprogramma scholen Het educatieprogramma is bestemd voor basisonderwijs (BO) en voortgezet onderwijs (VO). Voor andere onderwijsrichtingen bieden we projecten op maat aan. Daarnaast werken we rond de tentoonstellingen samen met verschillende universiteiten en hogescholen. Tijdens werkbezoeken en een symposium bezoeken jaarlijks circa 100 studenten WO het Muiderslot.


Pagina 17

Uitreiking Hooftjuweel aan de winnaar van poëziewedstrijd Kasteeljuweel Irshaad Kaijoem door P.C. Hooftprijswinnaar 2015 Anneke Brassinga

Scholieren van het voortgezet onderwijs poseren in Rederijkersrondleiding als Muiderkring

Promotie en samenwerking Met actieve marketing, de halfjaarlijkse mailingen (januari en mei) aan ruim 2700 scholen, nabel acties, samenwerking met intermediairs en het aanbieden van extra educatieve activiteiten hebben we de afgelopen jaren fors ingezet op educatief bezoek. Daarmee hebben we de daling van het schoolbezoek om weten te zetten in een lichte groei. Voor de voorbereiding van de nieuwe vaste middeleeuwse presentatie Het verhaal van Holland in 2020 en de ontwikkeling van het bijbehorende nieuwe educatieve programma werken we in een vroegtijdig stadium samen met een aantal scholen. Daarnaast gaan we begeleid schoolbezoek aanbieden, omdat hier steeds meer vraag naar is. Onze educatie vrijwilligersgroep de Magisters gaan hierin een rol spelen. We werken samen met intermediairs in verschillende provincies en we zijn aangesloten bij Museumeducatie Amsterdam. Ontwikkeling educatieprogramma Het verhaal van Holland Bij de permanente presentatie Het verhaal van Holland in 2020 ontwikkelen we een nieuw interactief educatief programma. Een belangrijk onderdeel hiervan is De Ridderschool. Kinderen gaan in zes werkplaatsen aan de slag met hun eigen ridderkwaliteiten. Elke plek gaat over één van de zes ridderwaarden: edelheid, moed, wijsheid, kracht, eer en ijver. Ook de rode draad uit de permanente middeleeuwse presentatie komt hierin terug met de vier thema’s familie, bezit, eer & status en geweld. De Ridderschool is gebaseerd op de Grote School uit Dordrecht, de eerste stadsschool van Holland (1290), gefaciliteerd door graaf Floris V.


Pagina 18

Cultureel ondernemerschap 7. Marketing en communicatie Het Muiderslot is een sterk merk. Uit het doorlopend klantonderzoek blijkt dat meer dan de helft van onze bezoekers het museum al kent. Toch is het belangrijk om ons als Muiderslot blijvend te onderscheiden en nieuwe publieksgroepen voor het museum te interesseren. Daarnaast willen we het bezoek beter spreiden en kansrijke bezoekersgroepen (zoals actieve senioren en buitenlandse bezoekers) verleiden in de daluren te komen. Dat vraagt om een actieve marketing en communicatie. In de nieuwe beleidsperiode leggen we meer accent op onze collectie en de inhoudelijke verhalen. Met de themajaren werken we aan de positionering van het Muiderslot als hèt middeleeuwse kasteel van Nederland.

Doorlopend bezoekersonderzoek Muiderslot 2014 (Hendrik Beerda)

De website van het Muiderslot is één van de belangrijkste bronnen voor onze (potentiele) bezoekers. In 2015 hebben we onze website volledig vernieuwd en geschikt gemaakt voor tablet en smartphone. Ook hebben we een volledig Engelstalige website gebouwd. Daarnaast werken we aan de optimalisatie van onze vindbaarheid online. Op social media is het Muiderslot steeds actiever. Het aantal volgers op Facebook en Twitter stijgt snel. Via deze media bereiken we nieuwe publieksgroepen en onderhouden we een relatie met hen. Het overgrote deel van de bezoekers komt met eigen vervoer. Vesting Muiden is goed bereikbaar per auto. Nadeel is het beperkte aantal parkeerplaatsen en de hoge parkeertarieven. We zijn hierover al jaren in gesprek met de gemeente. Resultaat is dat in 2019, na de grootschalige verplaatsing van de A1, de parkeercapaciteit van de twee parkeerterreinen aan de rand van de vesting verdubbeld zal gaan worden.


Pagina 19

Marketing- en communicatiedoelstellingen Voor de nieuwe beleidsperiode hebben we de volgende doelstellingen geformuleerd: Onze merkwaarden (online) meer laten leven - Content generen en inzetten op free publicity. - Delen ervaringen op social media stimuleren. - Zichtbaarheid in Amsterdam vergroten. De positionering verbreden: actieve senioren naar het slot halen - Acties in samenwerking met de museumvereniging/museumkaart. - Aandacht voor de tentoonstellingen in de passende media. - Fiets- en wandelroutes beter promoten. - Bezoek in de daluren extra aantrekkelijk maken. In de -

oriëntatiefase de klant nog beter verleiden en informeren Voordelen daluren promoten. Informeren over alternatieve bereikbaarheid (OV, fiets en bootverbinding). Samenwerking met de touroperators en Amsterdam Marketing intensiveren. Actief persbeleid. Aandacht voor aanbod voor allochtone Nederlanders (educatie, inburgeringscursussen en gewilde locatie bruidsfoto’s Turkse en Marokkaanse huwelijken) - Acties in dalperioden (o.a. BGL prijsvouchers, Lidl museumactie, Groupon voucher)

Minister Bussemaker, Marcel Oosterwijk (algemeen directeur Lidl) en Bert Boer (Muiderslot) bij de start van de Lidl museum actie (foto Mike Bink)

Just around the corner campagne Amsterdam Marketing

De kwaliteit van het bezoek voor specifieke doelgroepen verbeteren - Meer verdiepende informatie voor de museumliefhebber. - Stopcontacten voor opladen elektrische fietsen. - Audiotour ontwikkelen (9 talen) voor buitenlandse bezoekers. Upselling en aanbevelingen verder ontwikkelen - Bezoekers met posterborden en placemat in de taveerne wijzen op komende activiteiten. - Opbouwen klantsysteem om bezoekers te blijven informeren over tentoonstellingen en culturele activiteiten en ze te verleiden tot herhaalbezoek. - Stimuleren van het geven van aanbevelingen op o.a. Facebook, Twitter en Tripadvisor. - Activiteitenkalender breder verspreiden. - Nieuwsbriefbestand vergroten.


Pagina 20

8. Organisatie en verdienmodel 8.1 Financiële positie Stichting Rijksmuseum Muiderslot heeft een gezonde financiële positie. Het gewenste eigen vermogen bedraagt € 700.000 vrije reserve volgens de norm van de voormalige rijksmusea. Hiermee is het weerstandsvermogen op orde.

Om het risico van tegenvallende inkomsten op te vangen hebben we daarnaast nog twee instrumenten. Al onze vaste medewerkers hebben ook taken in het primaire proces (zoals rondleidingen en kassa). Hierdoor kunnen we ook flexibel op schommelingen in het bezoek inspelen. Verder is er nog financiële ruimte in een verhoging van de entreeprijzen. 8.2 Financieringsmix en verdienmodel Het Muiderslot is een zeer ondernemend museum en verdient bijna driekwart van zijn inkomsten zelf. De verhouding eigen inkomsten - structurele subsidie is 267,2 %. Het gemiddelde van de BIS-gesubsidieerde rijksmusea is 93,3% (bron: Cultuur in Beeld 2015). De subsidiebijdrage per bezoeker voor het Rijksmuseum Muiderslot is € 3,68. Dat is ruim onder het gemiddelde van € 19,- voor de BIS-musea (bron: Cultuur in Beeld 2015). Verdeling baten per post % Publieksinkomsten

Allen

Muiderslot 2%

% Sponsorinkomsten

26%

9%

58%

% Overige inkomsten % Subsidies/bijdragen overheid % Subsidies/bijdragen privaat

20% 2% 14%

14%

55% 0%

De gegevens van het Muiderslot over 2014 afgezet tegen het gemiddelde van alle musea die aan Museana 2014 hebben deelgenomen.

Subsidieaanvraag Voor deze subsidieaanvraag gaan we uit van de in de voornemensbrief van de minister aangegeven jaarbedragen. Het totale subsidiebedrag € 469.050,- minus € 100.028,- voor huisvestingslasten en € 100.000,- voor het beheer van de collectie. We vragen voor de reguliere publieksactiviteiten daarom € 269.022,- per jaar aan. Daarnaast vragen we voor de doorontwikkeling van de nieuwe publiekspresentatie Het Verhaal van Holland een extra ontwikkelsubsidie van € 50.000,- per jaar aan.


Pagina 21

Los van de aanvraag is het goed om te vermelden dat we in gesprek zijn met OCW en het Rijksvastgoedbedrijf over de bekostiging van de huisvesting van rijksmusea in Monumenten met een Erfgoedfunctie. Wanneer we hierover overeenstemming hebben zal de vergoeding voor huisvestingslasten worden aangepast vanaf 1/1/2017. Verder hebben we in een zienswijze aan de minister aangegeven dat de werkelijke kosten voor collectiebeheer aanzienlijk hoger zijn dan het door de minister gereserveerde bedrag. Afgesproken is dat OCW en de Museumvereniging na het indienen van deze aanvraag een commissie vormen die onderzoekt of ze voor collectiebeheer een betere berekeningsmethode kan ontwerpen die voor alle partijen realistisch en aanvaardbaar is. Eigen inkomsten De publieksinkomsten bestaan voor het overgrote deel uit entreegelden. Daarnaast hebben we inkomsten uit commerciële activiteiten:locatieverhuur, horeca en de museumwinkel. Samen zijn deze drie activiteiten goed voor een jaarlijks inkomen van € 135.000,- (2015). Inkomsten van private middelen Voor de tentoonstellingen krijgen we jaarlijks circa € 25.000,- van het VSB Fonds en Stichting de Commissie. Ook ontvangen we jaarlijks € 30.000,- van onze Vriendenstichting Amicorum. Daarnaast zijn we dit jaar gestart met BGL geoormerkt werven, wat het museum € 25.000,- oplevert. Ook zijn legaten een nieuwe te onderzoeken bron van inkomsten. Een eerste legaat van € 50.000 kwam in 2015 tot uitkering. 8.3 Personeelsbeleid De personele lasten vormen de grootste kostenpost. Om goed in te kunnen spelen op wisselende bezoekersaantallen werken we met vaste en flexibel inzetbare medewerkers. In 2015 heeft het Muiderslot 14 medewerkers in vaste dient (10,1 Fte) en 16 medewerkers met een flexibel contract (6,4 Fte). Daarnaast mogen we rekenen op 85 vrijwilligers (8,5 Fte) verdeeld over zeven verschillende vrijwilligersgroepen. Ook begeleiden we elk jaar stagiaires.

8.4 Management, organisatie en kwaliteitsborging De beleidsmatige aansturing is de verantwoordelijkheid van de directeur, ondersteund door de adjunct-directeur. Op basis van het vierjaarlijkse activiteitenplan schrijven medewerkers jaarlijks activiteitenplannen. Vier keer per jaar maken we een prognose die we bespreken met de Raad van Toezicht. We monitoren onze prestaties aan de hand van twee benchmark onderzoeken: de jaarlijkse museumcijfers van Museana en ons eigen doorlopend bezoekersonderzoek van Beerda. Verder gebruiken we de tweejaarlijkse Erfgoedmonitor en de controle van de Erfgoedinspectie voor de staat en het beheer van de collectie.


Pagina 22

Een groep van opgeleide dagverantwoordelijken (DV-ers) heeft de dagelijkse operationele leiding. De DV-er zorgt voor het welzijn van de medewerkers en bezoekers en is aanspreekpunt bij calamiteiten. Het Muiderslot heeft een uitgebreid beveiligings- en calamiteitenplan, ontruimingsplan en BHV-organisatie. Jaarlijks inspecteren diverse instanties gebouwen, installaties en terreinen gericht op de veiligheid van bezoekers, medewerkers en museale collectie. 8.5 Toezicht en Governance Code Cultuur De Raad van Toezicht komt jaarlijks minimaal vier keer bij elkaar. Naast de reguliere agendapunten als de jaarrekening, kwartaalrapportages en begrotingen behandelt de Raad ook de in het nieuwe meerjarenplan opgenomen objecttentoonstellingen. De Raad is van mening dat deze tentoonstellingen zowel tot museale verdieping als extra bezoekers leiden en daarom een waardevolle aanvulling zijn op onze activiteiten. Daarnaast volgt de Raad kritisch de ontwikkelingen rondom de voorgenomen verzelfstandiging van het museale vastgoed en de nieuwe Erfgoedwet. De Raad van Toezicht onderschrijft de negen principes van de in 2013 verschenen nieuwe Governance Code Cultuur en gebruikt deze voor de jaarlijkse zelfevaluatie.

Beschermheer Zijne Hoogheid Floris Prins van Oranje-Nassau, van Vollenhoven is als beschermheer van het Muiderslot en als lid van het dagelijks bestuur van het Amicorum Comitia Muydae nauw betrokken bij het museum.


Pagina 23


Pagina 24

Organogram

versie 21 januari 2016

Raad van Toezicht

Directeur / Bestuurder

Officium Adjunct directeur - P&O - Secretariaat / kassa - Personeelsplanning & vrijwilligersbeleid - Automatisering & ICT - Financiële administratie - Museumwinkel - Vrijwilligers Gastwaerders

P Collectie, Presentatie & Educatie - Collectiebeheer - Vrijwilligers Schatbewaarders - Tentoonstellingen - Presentaties - Vrijwilligers Muzen - Educatie - Vrijwilligers Magisters

Marketing, Communicatie & Events - Sales - Communicatie - Fondsenwerving - Activiteitenprogramma - Cultureel podium - Vrijwilligers Podiumgesellen - Rondleiders & Routiers (coordinator)


Slotbewaarder Beheer & onderhoud

- DV-ers (dagverantwoordelijk) - Locatieverhuur - Evenementen (commercieel) - Taveerne / catering Vineyard - Custos / Major Domus (huismeester / onderhoud) - Vrijwilligers Gildenaeren - Hortulanus (tuinen) - Vrijwilligers Warmoezeniers

Pagina 25

Graven van Holland


Pagina 26

Stichting Rijksmuseum Muiderslot

Recommend Documents