Stichting Pensioenfonds Rockwool
Stichting Pensioenfonds Rockwool Industrieweg 15, 6045 JG Roermond Postbus 1160, 6040 KD Roermond Telefoon: 0475 - 35 35 35 Telefax: 0475 - 35 33 34 Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel en Fabrieken onder nummer 41066094
Verslag over het boekjaar 1-1-2008 t/m 31-12-2008
2
Inhoud
Pagina
Bestuur en organisatie
5
Meerjarenoverzicht
7
Bestuursverslag Profiel
9
Organisatie
9
Hoofdlijnen
10
Goed pensioenfondsbestuur
13
Beleggingen
18
Risicoparagraaf
22
Toekomstparagraaf
23
Bestemming van het saldo
23
Jaarrekening Balans per 31 december
26
Staat van baten en lasten
28
Kasstroomoverzicht
29
Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling
30
Toelichting op de balans per 31 december
32
Toelichting op de staat van baten en lasten
37
Overige gegevens
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
Gebeurtenissen na balansdatum
41
Financiering
41
Resultaatbestemming
41
Uitvoering
41
Actuariële verklaring
42
Accountantsverklaring
43
3
4
Bestuur en organisatie
Bestuurssamenstelling
Vertegen-
Einde
Naam
Functie
woordiging
Lid sinds
zittingsduur
E. Wolf
Voorzitter
Werkgever
01-12-2007
01-01-2013
P. Boonen
Secretaris
Werkgever
20-12-2000
01-01-2012
J. Ruijters
Lid
Werkgever
26-11-1997
01-01-2011
A. Evers
Lid
Werknemer
01-01-2007
01-01-2013
J. Ramakers
Lid
Werknemer
01-01-1999
01-01-2011
H. Jansen
Lid
Gepensioneerden
01-01-2007
01-01-2012
Organisatie
Administrateur
Nationale Nederlanden Levensverzekering Maatschappij N.V., Rotterdam
Vermogensbeheerder
ING Investment Management, Den Haag
Certificerend actuaris
Ernst & Young Actuarissen, Amsterdam
Adviserend actuaris
Accountant
Financiële administrateur
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
Kleynen Consultants B.V., Heerlen Ernst & Young Accountants LLP, Maastricht AZL N.V., Heerlen
5
6
Meerjarenoverzicht 1)
2008
2007
2006
2005
Aantallen
Deelnemers
1302
1.317
1.272
1.203
Gewezen deelnemers
1093
1.069
1.050
1.050
Pensioengerechtigden
547
503
469
443
Totaal aantal verzekerden
2.942
2.889
2.791
2.696
Financiële gegevens
(in duizenden euro)
Technische voorzieningen
Voorziening pensioenverplichtingen voor
risico pensioenfonds
171.802 2)
129.273 2)
134.026
132.134
Overige technische voorzieningen
Reserves
0
0
523
250
Algemene reserve
-14.498
29.094
18.860
14.013
Bijdragen
8.536
7.760
7.524
7.168
Pensioenuitkeringen
4.546
4.190
4.096
3.482
152.510 3)
156.123 3)
151.452
144.251
Beleggingen:
Belegd vermogen voor risico pensioenfonds
Return o.b.v. total return
-2,30%
0,24%
2,70%
10,90%
Dekkingsgraad FTK 4)
91,6%
122,5%
–
–
Dekkingsgraad APP
n.v.t.
n.v.t.
114,00%
1)
In verband met onvoldoende vergelijkingscijfers, zijn slechts drie oudere jaargangen opgenomen in plaats van vier.
2)
Rekenrente per 31 december 2008 3,49%, per 31 december 2007 4,85%.
3)
Inclusief schulden uit hoofde van derivaten opgenomen onder de kortlopende schulden en exclusief liquide middelen (152.669 -/- 159)).
4)
Berekenwijze: activa -/- ov. passiva / passiva.
5)
Dekkingsgraad berekend op basis van rentetermijnstructuur ultimo 2005.
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
110,80% 5)
7
8
Bestuursverslag
Profiel
Medezeggenschap
Stichting Pensioenfonds Rockwool, statutair gevestigd te
Sinds 1 januari 2003 heeft een vertegenwoordiger van de
Roermond is opgericht op 18 februari 1977.
gepensioneerden zitting in het bestuur.
De laatste statutenwijziging was op 30 januari 2009. De stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel
Uitvoeringsorganisaties
onder nummer 41066094. Het fonds is een ondernemings-
De uitvoeringsorganisatie voor de financiële administratie
pensioenfonds en is aangesloten bij koepelorganisatie
vanaf boekjaar 2007 is AZL N.V. De pensioenadministratie
Opf. Het fonds heeft tot doel uitvoering te geven aan de
is contractueel ondergebracht bij Nationale Nederlanden
pensioenregeling van Rockwool Benelux Holding B.V.
Levensverzekering Maatschappij N.V.. Het vermogensbeheer is via dit zelfde contract ondergebracht bij ING Investment Management. De uitvoeringsorganisaties
Organisatie
verstrekken SAS70-rapportages.
De uitvoering van de dagelijkse werkzaamheden gebeurt door een eigen pensioenadministrateur en diverse
Beleggingscommissie
uitvoeringsorganisaties. Deze werkzaamheden betreffen
Door de overdracht van het vermogensbeheer naar een
bestuursondersteuning, pensioenadministratie en ver
externe partij heeft het bestuur een beleggingscommissie
mogensbeheer. Het bestuur blijft, conform de eisen van
opgericht met als mandaat het monitoren van de ver
de Pensioenwet, verantwoordelijk voor de juiste uitvoering
mogensbeheerder, het doen van voorstellen van een
van de uitbestede taken.
beleggingsbeleid en het opstellen van het beleggingsplan. De commissie is samengesteld uit leden van het bestuur,
Dagelijks bestuur
die het bestuur van advies dienen ten behoeve van besluit-
Het dagelijks bestuur van het fonds wordt gevormd
vorming ten aanzien van het vermogensbeheer. Daarnaast
door de voorzitter en de secretaris ondersteund door
beschikt de commissie over de hulp van een externe
de pensioenadministrateur. Alle operationele besluiten
deskundige.
worden voorgelegd aan ten minste één medebestuurslid. Het bestuur heeft uitsluitend bevoegdheden conform de
Agenda commissie
statuten en reglementen van het fonds, overeenkomstig
De voorbereiding van de bestuursvergaderingen geschiedt
de vastlegging in de actuariële en bedrijfstechnische nota
door de agendacommissie bestaande uit het dagelijks
(ABTN).
bestuur, de pensioenadministrateur en een vertegen woordiger van de werknemers.
Verantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan zal in 2009 worden ingesteld.
Communicatie commissie
In 2008 is hiertoe een reglement door het bestuur
Ten behoeve van de uitvoering van het communicatie
goedgekeurd.
plan heeft het bestuur een communicatie commissie ingesteld die bestaat uit drie bestuursleden en de
Intern toezicht
pensioenadministrateur.
Het bestuur heeft besloten dat vanaf het boekjaar 2009 een visitatiecommissie zal zorgen voor het interne toezicht.
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
9
Compliance officer
begonnen in de Verenigde Staten, zich als een inktvlek
Het bestuur heeft sinds 2008 een compliance officer.
wereldwijd uitbreidde. Diverse Amerikaanse hypotheekbanken, zakenbanken en verzekeraars stortten als een
Externe ondersteuning
kaartenhuis in en sleurden in hun val hun aandeelhouders
Het fonds wordt bijgestaan door een externe deskundige
mee. Eens te meer bleek de grote continentenover
voor actuariaat en risicobeheersing op lange termijn.
schrijdende verwevenheid van deze wereld. De turbulentie op de financiële markten heeft ook de positie van de pensioenfondsen geraakt. De kredietcrisis
Hoofdlijnen
heeft de dekkingsgraden onder grote druk gezet. Tegelijk met de kredietcrisis speelde de neerwaartse
Algemene ontwikkelingen
ontwikkeling van de marktrente. Door een sterke daling van deze rente moest de voorziening pensioenverplichtingen
Een jaar met twee gezichten
hoger worden gewaardeerd, hetgeen vervolgens leidde
Het verslagjaar is een jaar met twee gezichten, een jaar van
tot een verdere daling van de dekkingsgraden. Vele
grote tegenstellingen.
pensioenfondsen raakten daardoor verder achterop en
De eerste helft stond grotendeels in het teken van de
kwamen in een situatie van onderdekking terecht. In het
nieuwe Pensioenwet (PW) en de vertaling van deze wet
hoofdstuk ‘Beleggingen, algemene ontwikkelingen’ wordt
en uitvoeringsbesluiten in de diverse basisdocumenten
op het voorgaande nader ingegaan.
van het pensioenfonds. Bij vele pensioenfondsen kon het eigen implementatieproces, met instemming van
Het nieuwe Financieel Toetsingskader uit de PW is in het
De Nederlandsche Bank (DNB), pas in het eerste kwartaal
verslagjaar direct zwaar op de proef gesteld. In eerste
van het onderhavige verslagjaar worden afgerond, met
instantie klonk er nog een gematigde reactie van DNB dat
als sluitstuk de aanpassing van de actuariële en bedrijfs
de wetgeving voldoende ruimte bood om adequaat te
technische nota.
reageren op de onzekere tijden. De toezichthouder gaf in
Het grootschalige wetgevingsproces kreeg daarna te
een circulaire van 13 oktober 2008 aan dat het verstandig
maken met een nasleep van enkele resterende onder
was in geval van een daadwerkelijk reserve- of dekkings-
werpen die nog om nadere regelgeving vroegen. Zo bleek
tekort en dus vanwege de noodzaak van het opstellen van
het nodig dat een groot aantal technische onvolkomen
een lange- of kortetermijnherstelplan geen overhaaste
heden in de PW moest worden gerepareerd. Dit werd
beslissingen te nemen. Uitdrukkelijk wees DNB erop
gerealiseerd bij de zogenaamde Veegwet Pensioenwet.
dat pensioenfondsen wettelijk niet verplicht waren hun
Daarnaast kwam de regelgeving met betrekking tot het
beleggingsbeleid aan te passen. De toezichthouder achtte
toeslagenlabel en de consistentie-eis ten aanzien van
het voorts te vroeg om algemeen geldende uitspraken te
de voorwaardelijkheid van de toeslagverlening tot een
doen over de invloed van de kredietcrisis op de indexatie
voltooiing.
en premiestelling door pensioenfondsen. Daarvoor was de
In het verslagjaar werden verder aanpassingen van de
marktsituatie te onzeker.
UPO-modellen tot stand gebracht. Ten slotte werd de
Ruim een maand later moest DNB, als gevolg van een
Stichting Pensioenregister opgericht en de pensioen- en
snel verdergaande verslechtering van de dekkingsgraden
verzekeringssector geïnformeerd over de doelstellingen
van pensioenfondsen, in een brief van 18 november 2008
van het register, met inbegrip van een eerste heffing ter
besluiten om meer tijd te geven voor het opstellen van
financiering van dit nieuwe instituut.
herstelplannen. De indieningtermijn werd uitgesteld tot 1 april 2009. De toezichthouder was van oordeel dat de
Kredietcrisis zet pensioensector op zijn kop
volatiliteit op de financiële markten en de gebrekkige
In schril contrast met de hiervoor genoemde pensioen
liquiditeit in meerdere relevante deelmarkten een goede
technische vervolmaking van het wettelijke kader werd
inschatting van te nemen maatregelen moeilijk maakten.
in de tweede helft van het verslagjaar, maar met name
Wel moesten de pensioenfondsen doorgaan met de
in het laatste kwartaal, de gehele financiële wereld
voorbereiding van noodzakelijke maatregelen, waarbij men
geconfronteerd met een ongekende kredietcrisis die,
moest uitgaan van realistische aannames.
10
De Autoriteit Financiële Markten volgde op zijn
Bijvoorbeeld door kleine ondernemingspensioen-
toezichtterrein DNB door aan te kondigen dat de gedrags
fondsen. Als reactie daarop heeft de Stichting voor
toezichthouder niet vòòr 1 april 2009 zal controleren of
Ondernemingspensioenfondsen (Opf ) in het onderhavige
het toeslagenlabel in alle communicatie-uitingen van het
verslagjaar aandacht gevraagd voor een in zijn ogen meer
pensioenfonds is opgenomen.
urgente kwestie, de mogelijkheid voor ondernemings
Tenslotte kwam DNB in een brief van 18 december 2008
pensioenfondsen om hun zelfstandigheid te bewaren
met nadere instructies over de wijze waarop de herstel
door het wettelijk toestaan van samenwerking tussen deze
plannen moeten worden aangeleverd. De besturen
fondsen onderling. Door samenwerking kunnen met name
moeten de financiële positie van hun fondsen actief
kleinere ondernemingspensioenfondsen een bepaalde
monitoren en deze binnen enkele werkdagen na afloop
schaalvergroting en daarmee efficiency bereiken, zonder
van iedere maand melden aan DNB. Illustratief voor de
genoodzaakt te worden tot overschakeling naar andere
onrust aan het einde van het verslagjaar was een snel
uitvoeringsvormen zoals via verzekeraars.
opkomende discussie over de werkbaarheid van de rentetermijnstructuur voor de bepaling van de voor
Principes voor goed pensioenfondsbestuur en
ziening pensioenverplichtingen, die door DNB weer de
medezeggenschap gepensioneerden worden geëvalueerd
kop ingedrukt werd.
Voor het einde van het verslagjaar heeft een onafhankelijk onderzoeksbureau grotendeels de gegevensinzameling
In het hierna volgende fondsspecifieke hoofdstuk zal nader
kunnen afronden, op basis waarvan een evaluatie zal
worden ingegaan op de specifieke financiële situatie van
plaatsvinden van de Principes voor goed pensioenfonds
het Pensioenfonds Rockwool. Voor zover mogelijk zal in dat
bestuur en het medezeggenschapsconvenant.
hoofdstuk reeds worden ingegaan op de maatregelen die
Ondertussen is gebleken dat de medezeggenschap van
het bestuur van het pensioenfonds in het kader van het
gepensioneerden binnen de organisatie van pensioen
herstel in het volgende boekjaar inmiddels heeft genomen.
fondsen, een onderwerp dat reeds enkele decennia aandacht opeist, nog lang niet in rustiger vaarwater gekomen.
Algemene Pensioeninstelling
Vanuit de Tweede Kamer is in het verslagjaar door de leden
Nederland wordt binnen de Europese Unie wel eens
Blok (VVD) en Koser Kaya (D66) het initiatief genomen om
getypeerd als ‘gidsland op pensioenterrein’ vanwege de
de positie van de gepensioneerden verder te verbeteren.
decennialange kennis en ervaring op het gebied van de
Door sociale partners is echter verzocht om dit wets
organisatie en uitvoering van kapitaalgedekte pensioen-
voorstel bij de hiervoor genoemde evaluatie te betrekken.
voorzieningen. Deze kennis en ervaringen zouden binnen
Naar het zich thans laat aanzien zullen de evaluaties en
een Europese, interne markt van pensioenuitvoerings
wellicht daaruit voortvloeiende beleidsvoorstellen in het
organisaties veel beter moeten worden benut en ten
voorjaar van het volgende verslagjaar aan de orde worden
dienste gesteld aan buitenlandse pensioenregelingen.
gesteld.
Om dit te bereiken is door het kabinet-Balkenende de algemene pensioeninstelling geïntroduceerd.
Geen voortgang met de Europese pensioendossiers
In het verslagjaar is een onderdeel van deze instelling
In het verslagjaar kon geen noemenswaardige voortgang
daaruit gelicht en met voorrang behandeld. Minister
in de Europese pensioendossiers worden gemeld. De
Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft
conceptrichtlijn ‘Portability’ stuitte op verzet van meerdere
een wetsvoorstel gereed, waarbij een (Nederlands)
lidstaten en kon vanwege de vereiste unanimiteit voor aan-
pensioenuitvoeringsvehikel wordt opgetuigd, waarmee
vaarding in zijn huidige vorm en inhoud niet verder worden
buitenlandse defined contribution regelingen kunnen
gebracht. Solvency II blijft als een zwaard van Damocles
worden uitgevoerd. In het volgende verslagjaar moet deze
boven de pensioenfondsensector hangen. De discussie
uitvoeringsvorm zijn wettelijke beslag krijgen.
of het toezichtkader voor verzekeraars ook zou moeten gelden voor pensioenfondsen blijft bij tijd en wijle opspe-
De tot nu toe ontwikkelde algemene pensioeninstelling
len. In dit kader is wel een technische aanpassing van de
blijkt de mogelijkheid te bieden om deze instelling
Pensioenfondsenrichtlijn in de maak.
louter voor ‘binnenlands’ gebruik aan te wenden.
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
11
Fondsspecifieke ontwikkelingen
Het herstelplan is opgesteld met inachtneming van de
In het verslagjaar zijn diverse documenten goedgekeurd
uitgangspunten zoals die door DNB zijn voorgeschreven.
zoals;
Nadrukkelijk merken wij op dat inherent aan de model
–– statuten van de Stichting Pensioenfonds Rockwool;
matige aanpak ook het herstelplan een benadering van de
–– het Pensioenreglement;
werkelijkheid is. Dit betekent dat de werkelijke ontwikkeling
–– het reglement voor het Verantwoordingsorgaan;
van de dekkingsgraad in positieve of negatieve zin kan
–– het reglement voor het Intern Toezicht;
afwijken van het verwachte herstelpad, waardoor de
–– het reglement voor de Klachten- en
financiële positie van het fonds zich sneller of langzamer
Geschillencommissie;
kan herstellen dan voorzien.
–– de uitvoeringsovereenkomst; –– de gedragscode;
De belangrijkste uitkomsten zijn:
–– de ABTN.
1. In de vijfjaarsperiode 2009-2013 zal er geen sprake zijn van indexatie;
Dekkingsgraad Per 31 december 2008 bedraagt de dekkingsgraad van het pensioenfonds 91,6% (2007: 122,5%).
2. De premie is verhoogd van 30,0% naar 32,6% van de pensioengrondslag, waarbij de vaste bijdrage van de werkgever 20,0% van de pensioengrondslag bedraagt; 3. De premie franchise wordt bevroren tot het moment
Solvabiliteitseisen
dat deze gelijk is aan de franchise “opbouw nieuwe
Ultimo 2008 bedraagt het eigen vermogen negatief
regeling”;
€ 14.498.000,- Het minimaal vereist eigen vermogen
4. Het beleggingsbeleid wordt niet aangepast.
bedraagt 104,6% en het vereist eigen vermogen 111,1%.
Er wordt de komende jaren een stijging van de marktrente
Per 31 december 2008 voldoet het fonds niet aan beide
verwacht.
normen. Hierdoor is zowel sprake van een reservetekort als een dekkingstekort. Door het bestuur van het fonds is op
Herstelkracht op korte termijn
10 oktober en 16 december 2008 melding gedaan aan de
Uit het herstelplan blijkt herstelkracht. Bij het tot stand
toezichthouder DNB. Dientengevolge is een korte termijn
komen van het herstelplan is voldaan aan de wettelijke
en lange termijnherstelplan opgesteld.
eisen en was evenwichtige belangenbehartiging het uitgangspunt. De herstelkracht is voldoende om na vijf
Herstelplan
jaar (op 31 december 2013) een dekkingsgraad te berei-
In de vergadering van 25 mei 2009 heeft het bestuur de
ken die tenminste gelijk is aan 104,6%, zijnde de som
inhoud van het korte termijn- en lange termijnherstelplan
van het minimaal vereist eigen vermogen (MVEV) en de
vastgelegd. Het herstelplan is vervolgens ingediend bij
pensioenverplichtingen. De verwachte feitelijke dekkings-
DNB. Uiterlijk 1 juli 2009 zal het herstelplan door DNB zijn
graad wordt geschat op ruim 105,0%, zijnde boven het
getoetst.
minimaal vereiste niveau.
Belangrijkste uitgangspunten van het herstelplan
Herstelkracht op lange termijn
Het fonds maakt gebruik van de eenmalige mogelijkheid
Uit het voorliggende herstelplan blijkt dat het pensioen-
die de Minister heeft geboden om binnen vijf jaar (in plaats
fonds binnen vijftien jaar voldoet aan de wettelijke eisen
van drie jaar; dus uiterlijk 31 december 2013) het minimaal
ten aanzien van het vereist eigen vermogen (VEV).
vereist eigen vermogen te bereiken. Bij het opstellen van het herstelplan heeft het bestuur zich laten ondersteunen
Premie
door externe adviseurs en is het voorgenomen beleggings-
Met ingang van 1 april 2008 is de vaste bijdrage van de
beleid afgestemd met de beleggingscommissie. Met de
werkgever voor onbepaalde tijd gefixeerd op 20% van de
werkgever is intensief overleg gevoerd over ontwikkelingen
pensioengrondslag.
op pensioengebeid.
12
Beleggingen
uit vertegenwoordigers van werkgever, werknemers en
De beleggingsmix vastgoed 10%, zakelijke waarden 20% en
gepensioneerden en voor Intern Toezicht door externe
vastrentende waarden van 70% blijft gehandhaafd.
specialisten.
Verder is er geen teruggang voorzien naar de risicovollere
Ten aanzien van de medezeggenschapsverplichting heeft
strategische mix.
een afgevaardigde van de gepensioneerden zitting in het
De berekening van het gemiddeld rendement is gebaseerd
bestuur.
op de Regeling Parameters (rekenkundige waarden). Deskundigheidsbevordering Toeslagverlening
De eerste opdracht van het nieuwe bestuur in 2009 zal
Het fonds heeft een indexatieambitie van 100% CPI. Voor
zijn een herverdeling van functies. Op basis hiervan zal
actieve deelnemers is dit 100% van de CAO-verhoging. Dit
het gecertificeerde opleidingsprogramma van OPF/SPO
alles is afhankelijk van de financiële positie van het fonds.
worden uitgevoerd gericht op: –– verder uitbouwen van algemene kennis en
Kostendekkende, gedempte en ontvangen premie 2008 Artikel 129 van de PW schrijft voor dat de te ontvangen
–– functiegerichte kennis opbouwen per functiehouder met daaraan gekoppeld een plaatsvervanger.
premie tenminste gelijk dient te zijn aan de conform de ABTN vastgestelde kostendekkende premie. Een premie-
Naleving wet- en regelgeving
korting is alleen toegestaan als aangetoond kan worden
Het bestuur is niet bekend met overtredingen van wet-
dat naast de onvoorwaardelijke verplichting en het vereist
en regelgeving. Er zijn geen boetes opgelegd door de
eigen vermogen ook voldoende vermogen aanwezig is
toezichthouder.
om de voorwaardelijke toeslagen te kunnen nakomen. De feitelijke premie over boekjaar 2008 bedraagt € 8.536.000,-
Gedragscode
(2007: € 7.760.000,-) en de kostendekkende premie
De gedragscode is in 2008 ingevoerd.
€ 7.235.000,- (2007: € 7.495.000,-). Gezien het bovenstaande is de actuaris van mening dat de ontvangen premie
Toezichthouder
toereikend is.
Een vertegenwoordiging van het Bestuur van het Pensioenfonds is op 24 juni 2008 op bezoek geweest bij de DNB. Tijdens dit bezoek is gesproken over:
Goed pensioenfondsbestuur
–– risicogebaseerde Toezicht; –– (risico) management;
Integere bedrijfsvoering
–– solvabiliteitsbeheer;
In 2008 heeft het bestuur op basis van het eindrapport
–– solvabiliteitspositie;
van een werkgroep, het besluit genomen, de bestuurs
–– beleggingsrisico’s;
omvang per 1 januari 2009, terug te brengen van tien naar
–– fondsstukken.
zes personen. Dit betekent dat het bestuur zal bestaan uit; –– drie vertegenwoordigers van de werkgever;
Uitbesteding
–– twee vertegenwoordigers van de werknemers;
Vertegenwoordigers namens het bestuur hebben
–– één vertegenwoordiger van de gepensioneerden.
periodiek overleg gevoerd met Nationale Nederlanden
Tevens is per 1 januari 2009 een nieuwe voorzitter door
over pensioenregeling en de administratieve verwerking.
de werkgever aangewezen. De heer E. Wolf volgt de heer
Tevens heeft er een evaluatie met AZL plaatsgevonden
D. Snellenberg op.
over de uitbesteding van de financiële administratie en jaarverslaggeving.
Intern toezicht en verantwoordingsorgaan Het bestuur van het Fonds heeft in het kader van goed bestuur, verantwoording en intern toezicht gekozen voor de instelling van een Verantwoordingsorgaan, bestaande
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
13
Communicatie
–– in het licht van bovengenoemde de feitelijke inhoud
In het boekjaar zijn de volgende activiteiten uitgevoerd: –– nieuwsbrieven naar actieven en gepensioneerden met nieuws over het pensioenfonds;
van de uitvoeringsovereenkomst; –– de inhoud van de statuten van het Pensioenfonds; –– het gewijzigde reglement van het Pensioenfonds;
–– pensioenmiddag voor gepensioneerden;
–– de problemen rond de indexatie;
–– infosessies aan de actieve werknemers;
–– de financiële crisis en de impact hiervan op het
–– voorlichting over pensioenregeling aan nieuwe
Pensioenfonds.
werknemers; –– startbrief ingevoerd voor de nieuwe werknemers;
Pensioenparagraaf
–– intranet ingericht om de deelnemers de mogelijkheid
Overeenkomstig artikel 10 van de Pensioenwet worden
te bieden, berekeningen te maken met betrekking tot
in deze paragraaf de belangrijkste wijzigingen en de ken
hun premiebetalingen;
merken van de pensioenregeling weergegeven.
–– actieven, slapers en gepensioneerden geïnformeerd over de indexatie per 1 januari 2008; –– UPO (Uniform Pensioenoverzicht) en PGO
Kenmerken regeling In het boekjaar zijn er geen wijzigingen in de bestaande
(Pensioengerechtigden Overzicht) verstrekt aan
regeling aangebracht. De kenmerken van de regeling zijn
werknemers en gepensioneerden.
als volgt: Pensioensysteem
Pensioenregeling
Bestuursvergaderingen
gebaseerd op voorwaardelijk
Het bestuur van het fonds heeft het afgelopen jaar zeven
geïndexeerd middelloon
maal vergaderd. De belangrijkste onderwerpen die behan-
Pensioenleeftijd
65 jaar
deld werden waren:
Opbouw Franchise
€ 18.230,-
–– de finale inhoudelijke discussie over de statuten, regle-
Pensioengevend salaris 12 x maandsalaris inclusief
ment en uitvoeringsovereenkomst; –– behandeling van de jaarrekening en actuarieel rapport over 2007;
ploegentoeslag plus 8%
vakantietoeslag en 13e maand
Premie Franchise
€ 20.504,-
–– voorbereiding en evaluatie bespreking met DNB;
Pensioengrondslag
Pensioengevend salaris minus
–– advies van de beleggingscommissie;
Opbouw Franchise
–– de ontwikkeling van de dekkingsgraad ook in per-
Premiegrondslag
Pensioengevend salaris minus
spectief met de financiële crisis en het te ontwikkelen
Premie Franchise
herstelplan;
Opbouwpercentage
1,90% van de pensioengrondslag
Nabestaandepensioen
70% van oudedagspensioen
Werknemersbijdrage
12,6% van premiegrondslag
–– evaluatie overlegvergaderingen met werkgever;
Werkgeversbijdrage
vaste premie van 20%
–– uitvoering communicatieplannen;
van premiegrondslag
–– nieuwe bestuurssamenstelling en de aanstelling van het verantwoordingsorgaan;
–– kostenbegroting 2009; –– indexatiebeleid voor 2009.
De pensioenregeling heeft het karakter van een uitkeringsovereenkomst.
Overleg werkgever Er heeft op kwartaalbasis overleg plaatsgevonden tussen
Garantieregeling
afgevaardigden van het Pensioenfonds en de werkgever.
Na invoering van de huidige regeling per 1 januari 2006, is
De belangrijkste onderwerpen tijdens dit overleg waren:
voor de actieven uit de oude regeling een garantieregeling
–– de algemene financiële situatie van het fonds op lange
overeengekomen. Deze houdt het volgende in:
termijn en een reparatie maatregel van de werkgever in de vorm van een vaste hogere premie (20% van de pensioengrondslag) door de werkgever;
a. voor medewerkers geboren < 1 januari 1950 blijft de oude regeling van toepassing; b. voor medewerkers geboren op of na 1 januari 1950 is er mogelijk een garantieregeling van toepassing.
14
Toeslagbeleid De huidig geldende indexatietabel, die door het bestuur als leidraad wordt gehanteerd, is als volgt samengesteld: Dekkingsgraad < 110%:
geen indexatie
Dekkingsgraad tussen 110% en 130%:
lineaire indexatie
Dekkingsgraad > 130%:
100% indexatie
Dekkingsgraad > 135%:
100% indexatie
plus eventueel
inhaalindexatie
Als indexatie factor voor de actieven wordt genomen het percentage van de jaarlijkse algemene ontwikkeling van de CAO-lonen voor Rockwool medewerkers.Als indexatie factor voor slapers en gepensioneerden geldt de prijs ontwikkeling (CPI alle huishoudens) (sept./sept.). Onderstaand een overzicht van de toegepaste indexatie in vergelijking met de werkelijke indexatie factoren:
2008
2007
2006
2005
2004
Actieven
Werkelijke indexatie
0,00%
0,00%
1,25%
0,00%
1,25%
Indexatie factoren
2,00%
1,50%
1,25%
0,00%
2,50%
Slapers/Gepensioneerden
Werkelijke indexatie
0,00%
0,00%
1,80%
0,50%
1,01%
Indexatie factoren
1,32%
1,05%
1,80%
0,99%
2,02%
Het bestuur kan om haar moverende redenen afwijken van de leidraad. Het bestuur heeft besloten per 1 januari 2009 geen indexatie toe te passen. Verwachte wijzigingen in het komend jaar Er worden het komend jaar geen wijzigingen verwacht in de pensioenregeling.
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
15
Samenvatting actuarieel rapport
De hoogte van de overige resultaten
Opbouw premie
Component bedragen
De opbouw van de actuarieel benodigde premie conform
x € 1.000
systematiek vorig jaar Intrest
-46.146
bedragen
Kosten
13
Component x € 1.000
Premie
2.145
Sterfte
479
4.861
Arbeidsongeschiktheid
227
Inkoop garantieaanspraken nieuwe regeling
781
Uitkeringen
134
Solvabiliteitsopslag (18,7 %)
1.055
Waardeoverdrachten
-39
Kostendekking (excl beheerskosten)
538
Mutaties
-11
________
Afkopen
22
Overig
-416
Actuarieel benodigde inkoop pensioen
Totale premie
7.235
Ontvangen premie
8.536
________ Totaal
-43.592
________ Resultaat op premie
+1.301
Toereikendheidstoets, minimaal vereist eigen vermogen en vereist eigen vermogen
Geconcludeerd kan worden dat op basis van de voor gestelde systematiek de premie kostendekkend is.
Dekking van de minimumpositie
Analyse resultaatsamenstelling
Dekking van de minimum-
Ultimo
% van
positie (x € 1.000,-)
2008
VPV
Netto activa
157.304
91,6%
Verloop van de VPV Component bedragen
Af: Voorziening pensioen-
x € 1.000
verplichtingen
171.802
100,0%
Premie
5.754
Overdekking/(Onderdekking) (14.498)
(8,4%)
Intrest
6.446
Binnenkomende waardeoverdracht
1.050
Uitkeringen
-4.743
Uitgaande waardeoverdracht
-721
Indexatie
0
verplichtingen (dekkingsgraad van 104,6% komt overeen
Overig
425
met € 179.745,-). Wordt volgens de methode van de DNB
Technisch resultaat
-695
de worteltoets gehanteerd om het vereist eigen vermogen
Aanpassing marktrente
35.013
________
Het minimaal vereist eigen vermogen dat volgens de regels van de DNB wordt vastgesteld is gelijk aan 4,6% van de
te berekenen dan volgt een vereist eigen vermogen groot 11,1% van de verplichtingen (dekkingsgraad van 111,1% komt overeen met € 190.952,-).
Totaal
16
42.529
Hieruit blijkt dat het vermogen niet toereikend is om aan het minimaal vereist eigen vermogen te voldoen, laat staan aan het vereist eigen vermogen. Het fonds bevindt zich in een periode van dekkingstekort. Voor het oordeel van de certificerend actuaris wordt verwezen naar de actuariële verklaring die is opgenomen onder de overige gegevens.
Verzekerdenbestand Deelnemers
Gewezen
Pensioen-
deelnemers gerechtigden
Stand per 31 december 2007
1.317
1.069
503
Mutaties door:
Nieuwe toetreding
94
0
0
Ontslag met premievrije aanspraak
-69
69
0
Waarde-overdracht
-3
-29
0
Ingang pensioen
-21
-17
38
Afkoop
0
0
0
Andere oorzaken
-16
1
6
Mutaties per saldo
-15
24
44
Stand per 31 december 2008
1.093
547
2008
2007
* Waarvan deelnemers met (gedeeltelijke) vrijstelling van premiebetaling wegens
arbeidsongeschiktheid
Gemiddelde deelnemersleeftijd
1.302 *)
60
56
Specificatie pensioengerechtigden
Ouderdomspensioen
357
314
Partnerpensioen
160
158
Wezenpensioen
30
31
547
503
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
17
Beleggingen
De balans van pensioenfondsen, tot uitdrukking komend in de dekkingsgraad, is in 2008 in vele gevallen ook nog
Algemene ontwikkelingen
minstens zo hard geraakt door de daling van de rente, die
Voor pensioenfondsen zet de terugblik op de
mede werd veroorzaakt door beleggers die zich, door hun
ontwikkelingen in het jaar 2008 aan tot het hanteren van
vlucht uit alles wat met risico werd geassocieerd, alleen
bewoordingen die teleurstelling en negativisme in de
nog veilig waanden met beleggingen in staatsobligaties.
overtreffende trap tot uitdrukking moeten brengen. Zoals
Deze rentedaling was op zichzelf beschouwd nog positief
eerder opgemerkt, hebben deze ontwikkelingen voor de
voor de waarde van de betreffende obligaties, ware het
meeste pensioenfondsen geleid tot een ongekende daling
niet dat met de enkele jaren geleden geïntroduceerde
van hun dekkingsgraad, waardoor Nederland aan het einde
marktwaarde van de pensioenverplichtingen de waarde
van 2008 nauwelijks nog pensioenfondsen kende die zich
van deze component van de pensioenfondsbalans nog
niet in een situatie van een reservetekort of, erger nog,
veel harder steeg. Er zullen dan ook heel wat pensioen
onderdekking bevonden.
fondsen zijn waar de schade aan de dekkingsgraad voor
De kredietcrisis heeft pensioenfondsen aan alle kanten
méér dan de helft is terug te voeren op de forse stijging van
geraakt en slechts weinigen hebben zich zodanig weten
de marktwaarde van de pensioenverplichtingen. Alleen
te beschermen dat ze relatief ongeschonden deze zware
een voldoende omvangrijke afdekking van het renterisico,
storm wisten te doorstaan. Aan de ene kant was daar
die ervoor kon zorgen dat de stijging van de waarde van
de dramatische, wereldwijde koersval op de aandelen-
die pensioenverplichtingen kon worden ‘bijgebeend’ door
beurzen. Elk kwartaal van 2008 liet, aangevoerd door de
de beleggingen, had er voor kunnen zorgen dat pensioen-
instortende koersen van met name banken en verzekeraars,
fondsen van die ontwikkeling slechts in beperkte mate de
een negatieve aandelenperformance zien, waardoor aan
negatieve gevolgen zouden voelen. Met het oog op de
het einde van het jaar bij het opmaken van de balans een
in de eerste helft van 2008 nog bestaande vrees voor een
koersdaling van circa 40% zichtbaar is geworden.
verder oplopende inflatie, en de daarmee gepaard gaande
En alsof deze ontwikkeling niet al dramatisch genoeg
verwachting dat dit in een oplopende rente zou resulteren,
was, werd de balans van de pensioenfondsen daarnaast
hebben vele fondsen afgezien van een dergelijke afdekking
ook nog geraakt door de koersdalingen in de sfeer van
van het renterisico.
vastgoed en alternatieve beleggingen. Dit werd vooral
De rentedaling die zich in 2008 heeft gemanifesteerd,
zichtbaar in de tweede helft van het jaar toen de grondstof-
kan worden afgelezen uit onderstaande grafiek. Hierin
fenprijzen in een vrije val terecht kwamen en allerlei andere
wordt de door DNB maandelijks gepubliceerde rentecurve
alternatieve beleggingsvormen, die in de voorgaande
getoond die pensioenfondsen moeten hanteren bij
jaren steeds meer aan populariteit wonnen door hun lage
de berekening van de marktwaarde van de pensioen-
correlatie met de traditionele beleggingscategorieën
verplichtingen. De grafiek laat het renteniveau zien dat
waarin pensioenfondsen belegden, opeens een aantal
in de markt wordt waargenomen voor verschillende
minder prettige eigenschappen ten toneel spreidden.
looptijden (van 1 tot 60 jaar). De verplichtingen aan de
Zo bleek de lage correlatie onder de, weliswaar extreme,
deelnemers van het pensioenfonds kennen verschillende
marktomstandigheden toch minder te zijn en bleek de
looptijden en de dienovereenkomstige renteniveaus
koersvorming in de praktijk vaak mijlenver af te liggen
moeten bij de calculatie van de tot de totale marktwaarde
van hetgeen theoretisch onder normale omstandighe-
van die verplichtingen worden gebruikt. Lagere rente-
den zou kunnen worden berekend. Vooral een volledig
niveaus leiden ertoe dat de verplichtingen een hogere
opgedroogde verhandelbaarheid was debet aan dit laatste
marktwaarde krijgen. Omgekeerd geldt dat hogere
fenomeen.
renteniveaus tot een daling van de marktwaarde van de pensioenverplichtingen leiden.
18
Ontwikkeling DNB rentecurve
obligaties in. Dat deze rally tot medio mei kon aanhouden, had te maken met de veerkracht die de Amerikaanse
5,5
economie toen nog toonde. Het economische nieuws en de kwartaalcijfers van de bedrijven vielen mee en beleggers
5
hoopten zelfs op het einde van de kredietcrisis. Daarbij 31-12-2007
bood de aanhoudende forse groei in de opkomende
Rente in %
4,5
economieën ruimte voor enig optimisme over de wereldeconomie. Daarin lag ook de bron voor de prijsstijgingen
4
van olie, andere grondstoffen en voedsel en leek de inflatie zelfs het kernprobleem van 2008 te worden. De Europese
3,5
Centrale Bank verhoogde begin juli met het oog op die
2,5
oplopende inflatie zelfs nog het officiële rentetarief tot
31-12-2008
3
4,25% (+25 basispunten).
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
Looptijd
Echter, negatieve berichten van banken keerden de situatie vervolgens verrassend snel. De hoop op het einde van de kredietcrisis vervloog. Katalysator van de snelle verslechtering op de markten was de ondergang van investment
Samenvattend kan dan ook gesteld worden dat 2008 een
bank Lehman Brothers in september. Hierdoor keerde
van de slechtste en meest turbulente jaren voor beleggers
het optimisme en verslechterden de kredietmarkten
ooit was, waarin de aandelenkoersen wereldwijd bijna
verder. Centrale banken en overheden moesten alle zeilen
40% (in euro) daalden, spreads op (hoogrentende) bedrijfs
bijzetten om het financiële systeem overeind te houden.
obligaties naar recordhoogte stegen en enkel Westerse
Banken werden van omvangrijke liquiditeiten voorzien
staatsleningen profiteerden van de behoefte aan veiligheid
om de balansen te versterken. Overheden gingen over tot
en liquiditeit bij beleggers, met als gevolg dat de rentes op
maatregelen die we slechts in de jaren ‘30 eerder hebben
dit papier (vooral in het vierde kwartaal) sterk daalden.
gezien en feitelijk zijn in een aantal westerse landen “systeembanken” genationaliseerd.
Een aantal (macro-economische) factoren zijn debet geweest aan deze ontwikkelingen. Zo richten de prijs
Vanaf oktober werd het effect van de crisis zichtbaar in
dalingen op de Amerikaanse huizenmarkt al circa 1,5 jaar
de reële economie. Wantrouwen bij banken, bedrijven
een enorme economische schade aan, niet alleen bij de
en consumenten leidde wereldwijd tot vraaguitval. In de
betrokken hypotheekbanken en huiseigenaren, maar
Verenigde Staten steeg de werkloosheid fors en wereldwijd
zeker ook op financiële markten. De in de laatste jaren tot
nam de industriële productie af, met dalende grondstoffen-
grote omvang gestegen activiteiten rondom het bunde-
en energieprijzen als gevolg. Een olieprijs van nagenoeg
len en doorverkopen van pakketten financiële producten
$150 in juli leidde nog tot inflatieangsten. De ineenstorting
(‘securitisation’) en de handel erin op weinig transparante
van de economische groei en een olieprijs van onder $40
en illiquide kredietmarkten, hebben sterk bijgedragen
heeft eind december de situatie en vooruitzichten voor
aan de verspreiding van de effecten van de negatieve
pensioenfondsen 180 graden doen omslaan.
huizenmarkt naar andere regio’s. Met name ook Europese financiële instellingen zijn hierbij hard getroffen.
Fondsspecifieke ontwikkelingen
Eerder in het jaar, in maart toen de Amerikaanse centrale
Asset mix
bank en JP Morgan Chase de Amerikaanse investment bank
Naar aanleiding van de ALM studie en de daarbij gepre-
Bear Stearns van de ondergang redden, was er nog sprake
senteerde risicospreiding is in 2007 besloten om de stra-
van optimisme. Gesteund door gedaalde koersniveaus,
tegische beleggingsmix uit te breiden met beleggingen
zette er een forse rally bij aandelen en bij de risicovollere
in vastgoed. Het totaal belegd vermogen inclusief liquide
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
19
middelen per 31 december 2008 bedraagt € 156.992.000,-. Voor de samenstelling van het belegd vermogen wordt verwezen naar de toelichting op de balans. De strategische beleggingsmix, realisatie en benchmarks kunnen als volgt worden samengevat:
Feitelijke
Strategische
allocatie
allocatie per 31-12-2008
Benchmark
Vastrentende waarden
70%
77,3%
Lehman Brothers
Aandelen
20%
15,4%
MSCI WorldIndex
Vastgoed
10%
Derivaten
0%
-0,1%
Liquiditeiten
0%
2,9%
4,5% ING Real Estate
Bandbreedtes
resulteren, hebben vele fondsen, waaronder ook Stichting
Voor ieder type belegging in de assetmix geldt een
Pensioenfonds Rockwool, afgezien van een dergelijke
bandbreedte van + of – 5%.
(volledige) afdekking van het renterisico. Om de rente gevoeligheid terug te dringen heeft het fonds maatregelen
Rendement
genomen waarmee de duratie van de assets en liabilities
In de onderstaande tabel staan de performancecijfers van
meer in evenwicht komt (long duration fund). Dit vindt
de portefeuille versus de benchmark over geheel 2008
onder andere zijn weerslag in een hoog transactievolume
opgenomen. De balans van de pensioenfondsen werd
ten aanzien van de portefeuille vastrentende waarden.
enerzijds geraakt door de koersdalingen in aandelen, vast-
Tevens is de zaak niet volledig dichtgezet om meer te
goed en alternatieve beleggingen. Aan de andere kant is
kunnen profiteren met een eventueel herstel.
de financiële positie van pensioenfondsen, tot uitdrukking komend in de dekkingsgraad, in 2008 in vele gevallen
Verdeling rendement:
minstens zo hard geraakt door de daling van de rente, die
Rende-
Bench-
mede werd veroorzaakt door beleggers die zich, door hun
ment
mark
vlucht uit alles wat met risico werd geassocieerd, alleen nog veilig waanden met beleggingen in staatsobligaties. Bij vele
Vastrentende waarden
12,1%
18,4%
pensioenfondsen is de schade aan de dekkingsgraad voor
Aandelen
-40,8%
-38,5%
méér dan de helft terug te voeren op de forse stijging van
Vastgoed
-3,6%
-3,6%
de marktwaarde van de pensioenverplichtingen. Alleen
_______
_______
Totaal rendement
-2,3%
2,3%
een voldoende omvangrijke afdekking van het renterisico, die ervoor kon zorgen dat de stijging van de waarde van die pensioenverplichtingen kon worden ‘bijgebeend’ door de beleggingen, had er voor kunnen zorgen dat pensioenfondsen van die ontwikkeling slechts in beperkte mate
Totale portefeuille
de negatieve gevolgen zouden voelen. Met het oog op
De slechte performance van aandelen en (hoogrentende)
de in de eerste helft van 2008 nog bestaande vrees voor
bedrijfsobligaties hadden ook een negatief effect op de
een verder oplopende inflatie, en de daarmee gepaard
performance van Stichting Pensioenfonds Rockwool. De
gaande verwachting dat dit in een oplopende rente zou
daling van de rente en de (gedeeltelijke) afstemming van
20
de vastrentende portefeuille op de verplichtingen zorgde
recessie sinds de Tweede Wereldoorlog. Het is de eerste
voor een hoge absolute performance van de vastrentende
recessie ooit die zich in alle regio’s tegelijkertijd voordoet.
portefeuille. Door deze (gedeeltelijke) afstemming heeft de rentedaling op de financiële markten een minder negatieve
Omdat deze recessie zich in alle regio’s tegelijkertijd voor-
invloed gehad op de dekkingsgraad van het pensioenfonds
doet, kan geen enkele regio als stoomlocomotief voor de
van Rockwool.
wereldeconomie optreden. Overheden en centrale banken zijn de enige partijen die in betekenisvolle zin tegenwicht
Vastrentende portefeuille
kunnen bieden aan de ongekend forse vraaguitval die zich
De hoge absolute performance kan niet los worden gezien
in de particuliere sector, bij bedrijven en consumenten,
met de verplichtingen kant van de balans. De afstemming
voordoet. Overheden hebben intussen forse fiscale
van de looptijden van de vastrentende beleggingen met
stimuleringen aangekondigd. Centrale banken hebben
de looptijden van de verplichtingen in combinatie met een
hun monetaire beleid agressief versoepeld. Zij begrijpen
dalende rente zorgt voor een hoog absoluut rendement.
dat onorthodoxe maatregelen absoluut noodzakelijk zijn
De relatieve onderperformance in de vastrentende
om een situatie van de jaren dertig van de vorige eeuw,
portefeuille werd veroorzaakt door een hoger gewicht
een langdurige depressie met structurele prijsdalingen, te
in achtergestelde bankobligaties, bedrijfsobligaties en
voorkomen.
leningen van opkomende landen.
Wij verwachten dat centrale banken doorgaan met het verder versoepelen van hun monetaire beleid en dat zij
Aandelen portefeuille
andere maatregelen die de financiële condities structureel
Elk kwartaal van 2008 liet, aangevoerd door de instortende
kunnen verbeteren, zullen blijven nemen. Overigens is
koersen van met name banken en verzekeraars, een
daarvoor ook ruimte doordat de inflatie in rap tempo
negatieve aandelenperformance zien, waardoor aan het
afneemt. Op basis van de daadkracht van de beleidsmakers
einde van het jaar bij het opmaken van de balans een
denken wij dat er vanaf de tweede helft van het jaar een
koersdaling van circa 40% zichtbaar is geworden.
bescheiden economisch herstel kan starten.
Vastgoed portefeuille
Vastrentende waarden: marktontwrichtingen afgenomen
Voor Stichting Pensioenfonds Rockwool was de daling
maar niet verdwenen
op de vastgoed beleggingen in 2008 beperkt tot -3,6%.
Op de verschillende markten van vastrentende waarden
Stichting Pensioenfonds Rockwool belegt in niet beurs-
zijn de spreads (verschil tussen de rente op staatsleningen
genoteerd vastgoed waarbij wereldwijd beursgenoteerd
en de rente op bedrijfsleningen, ook wel risicopremie of
vastgoed een daling liet zien van circa -47%. Het fonds is
kredietopslag genoemd) in januari iets gedaald, vooral
zeer terughoudend geweest bij het beleggen in nieuw
bij leningen van bedrijven in de defensieve sectoren. Zij
vastgoed. Capital calls zijn zolang mogelijk uitgesteld.
zijn echter nog steeds extreem hoog. Wij spreken nog steeds van marktontwrichtingen, omdat de markten geen
Vooruitblik 2009
realistische scenario’s inprijzen. De markten van (hoog rentende) bedrijfsleningen verdisconteren een wereld-
Economie: zware wereldwijde recessie
wijde langdurige depressie met onder meer heel veel
Voor de volwassen economieën (VS, VK, Eurozone en Japan)
faillissementen van bedrijven. De huidige situatie is ernstig,
wordt 2009 een jaar van duidelijke economische krimp. De
complex en hoogst onzeker, maar onze visie is dat wij niet
groei van de wereldeconomie zal naar verwachting terug-
zullen afglijden naar een depressie (met structurele prijs
vallen tot circa 0,5%. Met een verwachte groei van hooguit
dalingen, deflatie), dankzij de onorthodoxe maatregelen
2% zitten opkomende markten in feite eveneens in een
van de beleidsmakers.
recessie. Zoals in de volwassen economieën, is ook in de opkomende economieën een fors deel van de productie
Van de vlucht uit risicovollere beleggingen profiteerden
capaciteit onbenut. Kortom, de wereld zit in de zwaarste
staatsobligaties in 2008 sterk. De rentes daalden zeer fors
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
21
in het vierde kwartaal. Door aanhoudende risicoaversie,
karaktereigenschappen van de Amerikaanse aandelen-
verdere renteverlagingen van centrale banken en dalende
markt, in combinatie met een zeer proactieve houding van
inflatie, verwachten wij dat 10-jaars rentes in de komende
de beleidsmakers. Daarnaast is de neerwaartse cyclus in de
maanden nog iets verder kunnen dalen. Wanneer vanaf
Amerikaanse bedrijfswinsten veel eerder begonnen dan
de tweede jaarhelft een bescheiden economisch herstel
in Europa. Wij verwachten dat de bodem ook eerder zal
optreedt, kunnen rentes enigszins stijgen.
worden bereikt in de VS. Tot slot verwachten wij dat de euro sterk blijft ten opzichte van de Amerikaanse dollar.
Aandelenmarkten: zware recessie ingeprijsd De periode van alleen maar dalende aandelenkoersen (september tot en met november 2008) lijkt voorbij. In
Risicoparagraaf
december en januari zagen wij tekenen van weerstand, bij nog steeds forse koersschommelingen, maar niet meer
Risico- en beheersingsbeleid
de extreme volatiliteit tijdens de genoemde maanden
Het bestuur heeft zijn beleid verwoord in de ABTN.
van vorig jaar. Dat kan een teken zijn dat wij de bodem in
Algemene leidraad voor het uitvoeren van zijn beheers
deze cyclus gepasseerd zijn of binnenkort bereiken. Ook
taken is risicomijdend operationeel management.
de waarderingen indiceren dat wij in de buurt van een
Onderstaand treft u de risico’s aan die het bestuur met
bodem zitten. Aandelenmarkten verdisconteren een zware
prioriteit heeft aangepakt:
recessie; zij indiceren dat de bedrijfswinsten wereldwijd
–– beleggingsrisico’s;
met 40-45% zullen dalen (van de top tot de bodem). Dit is
–– actuariële risico’s;
in lijn met onze verwachtingen.
–– renterisico.
Dividendinkomen belangrijk
Beleggingsrisico’s
De periode tussen de bodem in de aandelenmarkten en
In het nieuwe beleggingsbeleid is sprake van een grotere
de bodem in de bedrijfswinsten zal een groot deel van
spreiding over de verschillende beleggingscategorieën en
2009 in beslag nemen. Wij verwachten dat aandelen in
regio’s. Per beleggingscategorie is een strategische weging
deze periode hoofdzakelijk zijwaarts zullen bewegen in een
aangegeven en zijn de bandbreedtes aangegeven die op
brede ‘trading range’, bij een aanhoudend hoge volatiliteit.
bestuursmandaat, naar inzicht van de externe vermogens-
Het neerwaarts risico wordt beperkt door de lage waarde-
beheerder, benut kunnen worden.
ringen, terwijl het opwaarts potentieel wordt ingedamd door de neerwaartse winstbijstellingen. In deze zijwaartse
Koersrisico
markt zullen zich geregeld ‘bear market rallies’ voordoen.
Een daling van de zakelijke waarden in ontwikkelde
Een duurzaam herstel van de aandelenmarkten kan echter
markten en het indirect vastgoed van 25% leidt tot een
pas starten enkele maanden voordat de bedrijfswinsten
verslechtering van het resultaat en het eigen vermogen
uitbodemen (op zijn vroegst eind 2009). Omdat koers
met € 7,5 miljoen.
winsten in deze periode per saldo beperkt zullen zijn, wint dividendinkomen aan belang. Onze voorkeur gaat uit naar
Een daling van de zakelijke waarden in opkomende mark-
grote bedrijven met een hoog en handhaafbaar dividend,
ten met 35% leidt tot een verslechtering van het resultaat
een sterke balans en een hoge cashflow.
en het eigen vermogen met € 0,4 miljoen.
Voorkeur voor VS
Renterisico
Wat betreft regio’s, hebben wij onze overweging in Japan
De duration van de vastrentende waarden bedraagt 14,7.
teruggebracht naar neutraal. Dit is ten gunste gekomen van
De duration van de technische voorzieningen bedraagt
Europa, waar wij onze onderweging hebben gereduceerd.
18,7. Bij een rentedaling van 22% neemt de waarde van de
Niettemin blijft Europa onze minst favoriete regio. Wij
activa toe met € 16,37 miljoen en neemt de waarde van de
behouden onze voorkeur voor Amerikaanse aandelen.
technische voorzieningen toe met € 29,55 miljoen.
Onze voorkeur voor de VS is gebaseerd op de defensieve
22
Kredietrisico
Nieuwe bestuursstructuur
Een stijging van de credit spread met 40% leidt tot een
De nieuwe bestuursstructuur die per 1 januari 2009 is
stijging van de waarde van de vastrentende waarden
geëffectueerd dient verder te worden ingevuld met een
en daarmee tot een stijging van het kredietrisico met
duidelijke splitsing van taken waaraan gekoppeld ver
€ 3,9 miljoen.
antwoordelijkheden en bevoegdheden. In dit kader zal een opleidingsplan voor de bestuursleden dienen te worden
Valutarisico
uitgevoerd.
Een daling van non-euro markt versus de euro met 20% leidt tot een verslechtering van het resultaat en het eigen
Pension Fund Governance
vermogen met € 5,11 miljoen.
Alle zaken die betrekking hebben op het PFG en die nog niet zijn verwezenlijkt worden ingevoerd.
Actuariële risico’s In het verslag zijn de prognosetafels AG 2005-2050
Extern toezicht
gehanteerd met leeftijdsterugstelling -1/-2 voor mannen
Het per 1 januari ingestelde verantwoordingsorgaan moet
en -1/-3 voor vrouwen. In deze tafels is de meest recente
zijn taak gaan uitvoeren en zal een gerichte opleiding
sterftetrend verdisconteerd.
dienen te krijgen. Tevens zal er een Visitatie commissie dienen te worden aangesteld.
Toekomstparagraaf
Nieuw contract
Voor de komende tijd ziet het bestuur zich geplaatst voor
Het huidige (kapitaal)contract met Nationale Nederlanden,
het tot uitvoering brengen van activiteiten ten aanzien van
betreffende pensioenadministratie, vermogensbeheer
de volgende onderwerpen:
en herverzekering, eindigt op 31 december 2009. Binnen het bestuur is een contractcommissie benoemd, die een
Lange termijn financiële positie
of meerdere voorstellen voor een nieuw contract zal uit-
Het bestuur zal het uitgewerkte herstelplan nauwge-
werken. De eventuele voorstellen zullen aan het bestuur
zet moeten volgen en adequaat dienen te reageren bij
worden voorgelegd.
gewijzigde omstandigheden. Bestemming van het saldo In de bestuursvergadering van 29 juni 2009 heeft het bestuur besloten het negatieve resultaat over het boekjaar 2008 ad € 43.592.000,- te onttrekken aan de algemene Roermond, 29 juni 2009
reserve.
Het Bestuur
E. Wolf
P. Boonen
(voorzitter)
(secretaris)
J. Ruijters
A. Evers
J. Ramakers
H. Jansen
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
23
24
Jaarrekening
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
25
Balans per 31 december na winstbestemming, in duizenden euro
Activa
2007
Beleggingen voor risico pensioenfonds [1]
2008
• Onroerende zaken – Aandelen vastgoedmaatschappijen
7.098
8.298
24.178
40.519
121.392
107.300
1
6
• Zakelijke waarden
– Aandelen
• Vastrentende waarden
– Obligaties
• Derivaten
– Valutatermijntransacties
152.669
156.123
Vorderingen en overlopende activa [2]
1.245
1.780
Liquide middelen [3]
4.482
1.419
158.396
159.322
[..] De tussen haken vermelde nummers verwijzen naar corresponderende nummers in de toelichting op de balans, die een integraal
26
onderdeel uitmaakt van de jaarrekening.
Passiva
2008
2007
-14.498
29.094
171.802
129.273
Voorziening reserve sterftetafel [6]
0
0
Langlopende schulden [7]
0
0
Kortlopende schulden [8]
866
839
Overlopende passiva [9]
226
116
158.396
159.322
Reserves
Algemene reserve [4] Technische voorzieningen Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds [5] Overige technische voorzieningen
[..] De tussen haken vermelde nummers verwijzen naar corresponderende nummers in de toelichting op de balans, die een integraal
onderdeel uitmaakt van de jaarrekening.
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
27
Staat van baten en lasten in duizenden euro
2008
2007
Beleggingsopbrengsten voor risico pensioenfonds
Directe beleggingsopbrengsten [10]
2.579
3.339
Indirecte beleggingsopbrengsten [11]
-7.106
-2.887
Kosten vermogensbeheer [12]
-160
-198
-4.687
254
Premiebijdragen van werkgevers en werknemers [13]
8.536
7.760
Saldo van overdrachten van rechten [14]
290
981
Pensioenuitkeringen [15]
-4.546
-4.190
Mutatie voorziening pensioenverplichtingen
voor risico pensioenfonds [16]
Toevoeging pensioenopbouw
-5.754
-5.817
Rentetoevoeging
-6.446
-5.664
Onttrekking voor uitkeringen
4.743
4.457
Wijziging marktrente
-35.013
13.170
Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten
-329
-985
Overige mutaties
270
1.037
-42.529
6.198
Herverzekering
Premies herverzekering [17]
-41
-29
Pensioenuitvoerings- en administratiekosten [18]
-619
-600
Overige baten en lasten [19]
4
1.133
Saldo van baten en lasten
-43.592
11.507
-43.592
11.507
Bestemming van het saldo
Algemene reserve
[..] De tussen haken vermelde nummers verwijzen naar corresponderende nummers in de toelichting op de staat van baten en lasten, die een
28
integraal onderdeel uitmaakt van de jaarrekening.
Kasstroomoverzicht in duizenden euro
Pensioenactiviteiten
Ontvangsten
2008
Bijdragen
8.536
7.760
Overgenomen pensioenverplichtingen
979
1.659
Overige
0
0
Uitgaven
Uitgekeerde pensioenen en afkopen, loonheffing,
9.515
sociale premies en andere inhoudingen
-4.545
-4.215
Overgedragen pensioenverplichtingen
-263
-162
Premies herverzekering
-33
0
Pensioenuitvoerings- en administratiekosten
-775
-535
Overige
-21
-62
-5.637
2007
9.419
-4.974
Beleggingsactiviteiten
Ontvangsten
Directe beleggingsopbrengsten
2.997
3.372
Verkopen beleggingen
125.477
209.615
128.474
212.987
Uitgaven
Aankopen beleggingen
-135.255
-217.173
Kosten vermogensbeheer
-160
-198
-135.415
-217.371
Mutatie geldmiddelen
3.063
61
Saldo geldmiddelen 1 januari
1.419
1.358
Saldo geldmiddelen 31 december
4.482
1.419
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
29
Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling
Derivaten Derivaten zijn afgeleide financiële instrumenten, waarvan de waarde afhankelijk is van een of meer onderliggende
Algemeen
primaire financiële instrumenten. Derivaten bevatten rechten en verplichtingen waardoor een of meer van de
Toepassing richtlijnen voor de jaarverslaggeving
financiële risico’s waaraan de onderliggende primaire
Stichting Pensioenfonds Rockwool heeft bij de samen-
financiële instrumenten onderhevig zijn tussen partijen
stelling van dit jaarverslag de Richtlijnen voor de
worden overgedragen. Derivaten leiden bij het aangaan
Jaarverslaggeving nageleefd.
van de transactie niet of tot een relatief gering vermogensbeslag. Basisvormen van derivaten zijn termijncontracten,
Stelselwijziging
opties, swaps en futures. Het onderliggende primaire
Met de invoering van de Pensioenwet per 1 januari 2007
financiële instrument kan onder meer een renteproduct,
worden beleggingen en pensioenverplichtingen
een valutaproduct of een aandelenproduct zijn.
gewaardeerd tegen actuele waarde. Voor het fonds heeft
Derivaten worden gewaardeerd tegen marktwaarde. Voor
dit belangrijke gevolgen voor de waardering van de
beursgenoteerde contracten is dit de beursprijs per balans-
pensioenverplichtingen. Met ingang van boekjaar 2007
datum. Voor niet-beursgenoteerde contracten is de waar-
vindt waardering plaats met inachtneming van de uit-
dering gebaseerd op recente marktinformatie, als input
gangspunten van het Financieel Toetsingskader (FTK). Dit
voor de gehanteerde gangbare waarderingsmodellen.
betekent de introductie van onder meer andere sterfte tafels (met sterftetrend) en het gebruik van de marktrente
Algemene reserve
in plaats van een vaste rekenrente van maximaal 4%. Deze
De jaarlijkse resultaten worden toegevoegd cq onttrokken
wijziging kwalificeert als een stelselwijziging.
aan de algemene reserve.
Waardering
Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds
Algemene grondslagen
De voorziening pensioenverplichtingen voor risico is geba-
Alle activa en passiva zijn gewaardeerd tegen de kostprijs,
seerd op de volgende actuariële grondslagen:
tenzij hierna een andere waarderingsgrondslag wordt vermeld. Voor kortlopende vorderingen en schulden wordt
Intrest
de kostprijs geacht een redelijke benadering te zijn van de
Rentetermijnstructuur van De Nederlandsche Bank. De
reële waarde.
gewogen gemiddelde marktrente ultimo 2008 bedraagt 3,5%.
Aandelen en aandelen vastgoedmaatschappijen Aandelen worden gewaardeerd tegen de actuele waarde
Rentetoevoeging
ultimo boekjaar. Voor ter beurze genoteerde effecten is dit
Onder het FTK is de rente gelijk aan de 1-jaars rente. Op
de beurskoers voor niet ter beurze genoteerde fondsen is
basis van de DNB rentetermijnstructuur primo 2008 is deze
dit de intrinsieke waarde. De koersverschillen worden ver-
gelijk aan 4,7%.
antwoord in de staat van baten en lasten. Sterfte Obligaties
AG Prognosetafel 2005-2050 (startjaar 2008) wordt
De obligaties worden tegen de actuele waarde gewaar-
toegepast.
deerd. Voor ter beurze genoteerde effecten is dit de
Mannen -1 voor 65 jaar, -2 na 65 jaar.
beurskoers voor niet ter beurze genoteerde fondsen is dit
Vrouwen -1 voor 65 jaar, -3 na 65 jaar.
de intrinsieke waarde. De koersverschillen worden verantwoord in de staat van baten en lasten.
30
Leeftijdsverschil
geschieden in nominale waarden. De overrente, dat wil
Het leeftijdsverschil tussen man en vrouw is op 3 jaar
zeggen het verschil tussen de op de beleggingen ver-
gesteld (man ouder dan vrouw).
diende intrest en de voor de financiering van de pensioenverplichtingen benodigde rekenrente, komt contractueel
Uitkeringen
ten gunste c.q. ten laste van het fonds.
De uitkeringen worden continu betaalbaar verondersteld.
Alle beleggingen en de bij het depot horende bank rekening bij de Bank of New York zijn eigendom van
Kosten
Nationale Nederlanden. Het pensioenfonds loopt echter
In de voorziening pensioenverplichtingen is een excasso-
het economisch risico over de beleggingen waar het de
voorziening begrepen van 2,1% van de netto voorziening.
waarde en het rendement betreft.
Continuïteitstoeslagen
Resultaatbepaling
Continuïteitstoeslagen Nationale Nederlanden 0,5% Algemeen Voorziening reserve sterftetafel
De lasten en baten worden toegerekend aan het jaar
Voor de overgang op de meest recente sterftetafels in de
waarop ze betrekking hebben.
toekomst te realiseren, wordt een voorziening gevormd. Ten behoeve van deze overgang is 1% nodig en wordt in
Directe beleggingsopbrengsten
vijf jaar opgebouwd. Jaarlijks wordt daarom 0,2% van de
Onder directe beleggingsopbrengsten wordt bij vast
voorziening pensioen verplichtingen opgebouwd. Ultimo
rentende waarden verstaan de rente-opbrengst
2006 is 0,4% opgebouwd. Met ingang van boekjaar 2007 is
verminderd met de kosten. De intresten van overige activa
deze voorziening vrijgevallen als gevolg van de introductie
en passiva worden opgenomen op basis van nominale
van de sterftetrend.
bedragen. Bij de zakelijke waarden (aandelen) en aandelen vastgoedmaatschappijen wordt hieronder verstaan het
Herverzekering
bruto-dividend, voor aftrek van dividendbelasting, verminderd met kosten.
Kort levenrisico’s
De beleggingstransacties zijn op basis van transactiedatum.
De risico’s die verband houden met het nabestaanden pensioen zijn herverzekerd via een kapitaalcontract. Het
Indirecte beleggingsopbrengsten
positieve technisch resultaat komt vanaf 1 januari 2005
Onder indirecte beleggingsopbrengsten worden de
voor 60% ten goede aan het pensioenfonds. Bij beëin
volgende resultaten opgenomen:
diging van het contract zullen alle verzekeringen afgekocht
–– gerealiseerde en niet-gerealiseerde koersverschillen op
worden en de beleggingen worden overgedragen.
de beleggingsportefeuille; –– valutaverschillen met betrekking tot deposito’s
Arbeidsongeschiktheid
en bankrekeningen in buitenlandse valuta en
Het arbeidsongeschiktheidsrisico is herverzekerd. Indien er
valutatermijntransacties.
een arbeidsongeschiktheidspercentage van 35% of meer bestaat krachtens de WIA zal er een gedeeltelijke vrijstelling
Kosten van vermogensbeheer
van premiebetaling worden verleend. Vanaf 80% is er een
Onder de kosten van vermogensbeheer worden de kosten
gehele vrijstelling.
opgenomen die verband houden met het beheer van de beleggingen Het is praktisch niet mogelijk om de kosten
Gesepareerd beleggingsdepot
naar de verschillende beleggingscategorieën te verdelen.
Met Nationale Nederlanden Levensverzekering Maatschapij N.V. te Rotterdam is een vermogens- en beheerovereenkomst afgesloten. De gestorte gelden zijn ondergebracht in een gesepareerd beleggingsdepot. De beleggingen
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
31
Toelichting op de balans per 31 december in duizenden euro Activa [1]
Beleggingen voor risico pensioenfonds
Gerealiseerde
en niet
Stand
Aankopen/
ultimo
verstrek-
uitlotingen/
koers-
ultimo
2007
kingen
(af)lossingen
verschillen
2008
8.298
141
0
-1.341
7.098
40.519
1.045
-650
-16.736
24.178
Categorie
Verkopen/ gerealiseerde
Stand
Onroerende zaken Aandelen vastgoedmaatschappijen Zakelijke waarden Aandelen Vastrentende waarden
Obligaties
53.110
110.716
-121.687
2.383
44.522
Vastrentende beleggingsfondsen
54.190
22.032
-8.280
9.016
76.870
107.300
133.934
-130.617
11.311
121.392
6
135
0
-299
-158
0
159
Derivaten Valutatermijncontracten Bij: herrubricering onder de kortlopende schulden
Belegd vermogen activa zijde
6
135
0
-299
1
156.123
135.255
-131.267
-7.065
152.669
0
-159
Derivaten Valutaderivaten Belegd vermogen passiva zijde
-159
Totaal belegd vermogen
156.123
135.255
-131.267
-7.065
152.510
Er wordt niet belegd in premiebijdragende ondernemingen. Tevens worden er geen beleggingen uitgeleend.
32
Nadere toelichting beleggingen voor risico pensioenfonds
Onroerende zaken
Verdeling onroerende zaken naar valuta:
2008
2007
€
%
€
%
– Euro
7.086
99,8%
8.298
100,0%
– Niet-euro
12
0,2%
0
0,0%
7.098
100,0%
8.298
100,0%
Zakelijke waarden
Verdeling zakelijke waarden per categorie:
– Mature markets
22.923
94,8%
40.519
100,0%
– Emerging markets
1.255
5,2%
0
0,0%
24.178
100,0%
40.519
100,0%
Verdeling zakelijke waarden naar valuta:
– Euro
8.467
35,0%
8.060
19,9%
– Niet-euro
15.711
65,0%
32.459
80,1%
24.178
100,0%
40.519
100,0%
59.577
54,7%
Vastrentende waarden
Verdeling vastrentende waarden (inclusief lopende
intrest) per kredietrisico:
– AAA
78.026
63,6%
– AA
20.451
16,7%
9.786
9,0%
– A
11.751
9,6%
19.652
18,1%
– BBB
5.473
4,5%
6.468
6,0%
– Lager dan BBB
5.757
4,7%
13.213
12,2%
– Geen rating
1.070
0,9%
0
0,0%
122.528
100,0%
108.696
100,0%
Verdeling vastrentende waarden (inclusief lopende intrest)
naar valuta:
– Euro
113.063
92,3%
108.696
100,0%
– Niet-euro
9.465
7,7%
0
0,0%
122.528
100,0%
108.696
100,0%
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
33
[2]
2008
2007
Vorderingen en overlopende activa Lopende intrest en dividend
Hieronder is opgenomen de aan het boekjaar toe te rekenen intrest en dividend van:
Obligaties
1.136
1.396
Liquide middelen
6
5
1.142
1.401
Overige vorderingen
Te vorderen waardeoverdrachten
78
379
Diverse kleine vorderingen
25
0
Totaal vorderingen en overlopende activa
[3]
103
379
1.245
1.780
Liquide middelen
ING Bank N.V.
412
373
Bank of New York (depotbank)
4.070
1.046
Totaal activa
4.482
1.419
158.396
159.322
Passiva
Reserves
[4]
Algemene reserve
Stand per 1 januari
29.094
18.860
Af: cumulatief effect stelselwijziging
0
-1.273
Af/bij: uit bestemming saldo
-43.592
11.507
Stand per 31 december Het minimaal vereist vermogen bedraagt 104,6% ( 2007 104,8%). De vereiste dekkingsgraad op basis van de solvabiliteitstoets bedraagt 111,1% (2007 118,7%). De feitelijke dekkingsgraad is 91,6% (2007 122,5%).
34
-14.498
29.094
2008
2007
Per 31 december 2008 voldoet het fonds niet aan de wettelijke normen met betrekking tot vereist eigen vermogen. Door het bestuur is hiervan melding gemaakt bij de toezichthouder DNB en er is een korte- en lange termijnherstelplan ingediend. Hieruit blijkt dat het bestuur verwacht dat, gegeven de uitgangspunten, binnen de gestelde termijn van vijf jaar (31 december 2013) wordt voldaan aan de eisen van het minimaal vereist eigen vermogen. [5]
Technische voorzieningen Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds De voorziening pensioenverplichtingen per 31 december is als volgt opgebouwd:
Deelnemers
89.136
63.197
Gewezen deelnemers
27.329
19.399
Pensioengerechtigden
55.337
46.677
Stand per 1 januari
171.802
129.273
129.273
133.675
Mutaties
Cumulatief effect stelselwijziging
Toevoeging pensioenopbouw
5.754
5.817
Rentetoevoeging
6.446
5.664
Onttrekking voor uitkeringen
-4.743
-4.457
Wijziging marktrente
35.013
-13.170
Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten
329
985
Overige mutaties
-270
-1.037
Stand per 31 december
171.802
129.273
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
0
1.796
35
[6]
2008
Overige technische voorzieningen Voorziening reserve sterftetafel
Stand per 1 januari
0
523
Af: cumulatief effect stelselwijziging
0
-523
[7]
2007
Stand per 31 december
0
0
Langlopende schulden Dit betreft een schuld uit hoofde van de overgangsregeling 1993. Het verloop van deze post is als volgt:
Stand per 1 januari
0
1.134
Mutatie
0
-1.134
[8]
Stand per 31 december
0
Kortlopende schulden
Derivaten
159
0
Nationale Nederlanden
583
726
Uitkeringsgerechtigden
5
6
Loonheffing en sociale lasten
98
96
Pensioenuitvoerings- en administratiekosten
21
11
[9]
866
32
37
Raming actuariskosten
48
48
Raming advieskosten interimmanagement
0
11
Raming administratiekosten
21
20
Nog uit te betalen waardeoverdrachten
125
0
36
839
Overlopende passiva Raming accountantskosten
0
Totaal passiva
226
116
158.396
159.322
Toelichting op de staat van baten en lasten (in duizenden euro) Bezoldiging bestuursleden De bestuursleden van Stichting Pensioenfonds Rockwool ontvangen geen vergoeding. Personeel Gedurende het boekjaar 2008 had de stichting geen personeel in dienst.
Baten en lasten [10]
2008
Beleggingsopbrengsten voor risico pensioenfonds Directe beleggingsopbrengsten
Aandelen en aandelen vastgoedmaatschappijen
221
431
Obligaties
2.264
2.753
Banken
46
41
Verzekeringsmaatschappijen
48
114
[11]
2.579
• Gerealiseerde koersverschillen en niet gerealiseerde koersverschillen
– Aandelen vastgoedmaatschappijen
-1.341
– Aandelen
-16.736
73
– Obligaties
11.311
-3.212
– Valutatermijncontracten
-299
0
– Valutaverschillen
-41
-46
298
-7.106
-2.887
Kosten vermogensbeheer
Bewaarloon
-154
-190
Beheerloon
-6
-8
3.339
Indirecte beleggingsopbrengsten
[12]
2007
Totaal beleggingsopbrengsten voor risico pensioenfonds
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
-160
-198
-4.687
254
37
[13]
2008
2007
Premiebijdragen van werkgevers en werknemers • Periodieke premies
– Werknemersaandeel
3.299
3.260
– Werkgeversaandeel
5.237
4.500
8.536
7.760
De premiebijdragen van werkgever en werknemers bedragen in totaal vanaf april 2008 32,6% (2007 30%) van de loonsom. Hiervan komt 20,0% (2007 17,4%) voor rekening van de werkgever en 12,6% (2007 12,6%) voor rekening van de werknemers.
De kostendekkende en feitelijke premie zijn als volgt:
Kostendekkende premie
7.235
7.495
Feitelijke premie
8.536
7.760
De aan het boekjaar toe te rekenen feitelijke premie is als bate verantwoord. De kostendekkende premie is als volgt samensteld:
Actuarieel benodigd
5.642
5.937
Opslag in stand houden vereist vermogen
1.055
1.081
Opslag voor uitvoeringskosten
538
477
Actuarieel benodigd ten behoeve van toeslagverlening
0
0
7.235
7.495
Bij de bepaling van de aan het boekjaar toe te rekenen premie is rekening gehouden met verleende premiekortingen en/of premieopslagen. In het boekjaar is geen korting verstrekt. [14]
Saldo van overdrachten van rechten
Overgenomen pensioenverplichtingen
1.057
1.025
Overgedragen pensioenverplichtingen
-767
-44
[15]
290
Pensioenuitkeringen
Ouderdomspensioen
-3.732
-3.535
Partnerpensioen
-693
-611
Wezenpensioen
-44
-44
Invaliditeitspensioen
-55
0
Afkoopsommen
-22
0
38
981
-4.546
-4.190
[16]
2008
Mutatie voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds
Toevoeging pensioenopbouw
-5.754
-5.817
Rentetoevoeging
-6.446
-5.664
Onttrekking voor uitkeringen
4.743
4.457
Wijziging marktrente
-35.013
13.170
Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten
-329
-985
Overige mutaties
270
1.037
[17] [18]
-42.529
6.198
-41
-29
Herverzekering Premies herverzekering Pensioenuitvoerings- en administratiekosten
Administratie Nationale Nederlanden
-249
-235
Overige administratiekosten
-179
-158
Accountantskosten
-63
-50
Actuariskosten
-61
-57
Advieskosten
-44
-77
De Nederlandsche Bank
-12
-10
Overige
-11
-13
[19]
-619
-600
Overige baten en lasten
Vrijvallende excasso
-5
-4
Vrijvallen langlopende schuld
0
1.134
Afrekening technisch resultaat
4
3
Vrijval oude schulden voorgaande jaren
5
0
2007
Saldo van baten en lasten
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
4
1.133
-43.592
11.507
39
2008
Actuariële analyse van het saldo Intrest
-46.146
7.761
Kosten
13
-37
Premies
2.145
1.375
Sterfte
479
836
Arbeidsongeschiktheid
227
191
Uitkeringen
134
194
Waardeoverdrachten
-39
-5
Mutaties
-11
4
Afkopen
22
45
Overige resultaten
-416
1.143
Roermond, 29 juni 2009
Het Bestuur
E. Wolf
P. Boonen
(voorzitter)
(secretaris)
J. Ruijters
A. Evers
J. Ramakers
H. Jansen
40
2007
-43.592
11.507
Overige gegevens
Gebeurtenissen na balansdatum
Uitvoering
Het herstelplan is gebaseerd op de feitelijke situatie per 31 december 2008. Inmiddels is tot en met maart 2009 de
Administratie
dekkingsgraad verder gedaald als gevolg van negatieve
Het vermogensbeheer wordt verzorgd door ING
ontwikkelingen op de aandelen- en rentemarkten. Vanaf
Investment Management te Den Haag. De pensioen
april valt een lichte stijging waar te nemen.
administratie wordt uitgevoerd door Nationale
Jaarlijks zal door het bestuur de voortgang van het herstel-
Nederlanden Levensverzekering Maatschapij N.V. te
plan worden geëvalueerd. Het eerstvolgend toetsmoment
Rotterdam. De financiële administratie en de jaarverslag-
is 31 december 2009. De rating van ING is van AA- naar A+
geving is over boekjaar 2008 uitgevoerd door AZL N.V. te
gedaald per 1 april 2008. Vanwege de expiratie van het
Heerlen. De controle van de jaarrekening is uitgevoerd
huidige kapitaalcontract heeft het bestuur besloten hier
door Ernst & Young Accountants te Maastricht. De verant
geen aparte voorziening voor op te nemen.
woordelijkheid van de certificering van de voorziening pensioenverplichtingen berust bij Ernst & Young Actuarissen te Amsterdam, de certificerend actuaris van het
Financiering
fonds. De actuariële advisering is uitbesteed aan Kleynen
De financiering is vastgelegd in een uitvoeringsovereen-
Consultants B.V. te Heerlen.
komst met de werkgever Rockwool Benelux Holding B.V. In het verslagjaar bedroeg de pensioenpremie vanaf april 2008 32,6% van de pensioengrondslag. Hiervan komt 20,0% als vaste premie voor rekening van de werkgever en 12,6% voor rekening van de werknemer.
Resultaatbestemming In de bestuursvergadering van 29 juni 2009 heeft het bestuur besloten het negatieve resultaat over het boekjaar 2008 ad € 43.592.000,- te onttrekken aan de algemene reserve.
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
41
Actuariële verklaring
bevatten. Ik heb mij een oordeel gevormd over de waarschijnlijkheid waarmee het pensioenfonds de tot balans
Opdracht
datum aangegane verplichtingen zal kunnen nakomen.
Door Stichting pensioenfonds Rockwool te Roermond is
De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan
aan Ernst & Young Actuarissen B.V. de opdracht verleend tot
zijn in overeenstemming met de binnen het Actuarieel
het afgeven van een actuariële verklaring als bedoeld in de
Genootschap geldende normen en gebruiken, en vormen
Pensioenwet over het boekjaar 2008.
naar mijn mening een deugdelijke grondslag voor mijn oordeel.
Gegevens De gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn
Oordeel
verstrekt door en tot stand gekomen onder de verantwoor-
Met inachtneming van het voorafgaande en het
delijkheid van het bestuur van het pensioenfonds.
navolgende verklaar ik dat naar mijn overtuiging is voldaan
Voor de toetsing van de fondsmiddelen en voor de
aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet,
beoordeling van de vermogenspositie heb ik mij gebaseerd
met uitzondering van artikel 131, artikel 132 en artikel 133.
op de financiële gegevens die ten grondslag liggen aan de
De technische voorzieningen zijn, overeenkomstig
jaarrekening.
de beschreven berekeningregels en uitgangspunten,
In overeenstemming met de richtlijn “Samenwerking
toereikend vastgesteld. Het eigen vermogen van het
tussen accountant en actuaris ter zake van de controle van
pensioenfonds is op de balansdatum lager dan het
verantwoordingen van verzekeringsinstellingen” heeft de
wettelijk minimaal vereist eigen vermogen.
accountant van het pensioenfonds mij geïnformeerd over zijn bevindingen ten aanzien van de betrouwbaarheid en
Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de
de volledigheid van de administratieve basisgegevens en
balansdatum lager dan het wettelijk vereist eigen ver
de overige uitgangspunten die voor mijn oordeelsvorming
mogen.
van belang zijn.
Gemeten naar de wettelijke maatstaf is ten aanzien van de verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, sprake van
Werkzaamheden
een dekkingstekort.
Ter uitvoering van de opdracht heb ik onderzocht of is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de
De vermogenspositie van Stichting pensioenfonds
Pensioenwet.
Rockwool is naar mijn mening onvoldoende vanwege een dekkingstekort. Daarbij is bepalend de mate van waar-
De door het pensioenfonds verstrekte administratieve
schijnlijkheid dat het pensioenfonds zal kunnen voldoen
basisgegevens en de bevindingen van de accountant
aan de verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, in
ten aanzien hiervan zijn zodanig dat ik die gegevens als
aanmerking nemend het streven inzake toeslagen, zoals
uitgangspunt voor mijn beoordelingswerkzaamheden heb
aan verzekerden meegedeeld en de in wet- en regelgeving
aanvaard.
opgenomen criteria.
Als onderdeel van de werkzaamheden van de opdracht: –– heb ik ondermeer onderzocht of de technische voor-
Amsterdam, 29 juni 2009
zieningen, het minimaal vereist eigen vermogen en het vereist eigen vermogen toereikend zijn vastgesteld, en –– heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogens
drs. C.D. Snoeks AAG
positie van het pensioenfonds. verbonden aan Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de resultaten geen onjuistheden van materieel belang
42
Ernst & Young Actuarissen B.V.
Aan het Bestuur van Stichting Pensioenfonds Rockwool
die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaar rekening van vermogen en resultaat relevante interne
Accountantsverklaring
beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder
Verklaring betreffende de jaarrekening
de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet
Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening
tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit
2008 van Stichting Pensioenfonds Rockwool te Roermond
van het interne beheersingssysteem van de stichting.
bestaande uit de balans per 31 december 2008 en de
Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van
staat van baten en lasten over 2008 met de toelichting
de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor
gecontroleerd.
financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de stichting heeft gemaakt,
Verantwoordelijkheid van het bestuur
alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de
Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het
jaarrekening.
opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-
het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstem-
informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons
ming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid
oordeel.
omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor
Oordeel
het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarreke-
Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld
ning van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen
van de grootte en de samenstelling van het vermogen
afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of
van Stichting Pensioenfonds Rockwool te Roermond per
fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare
31 december 2008 en van het resultaat over 2008 in over-
grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken
eenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.
van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn.
Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende
Verantwoordelijkheid van de accountant
instanties
Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel
Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel
over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij
2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het jaarverslag, voor
hebben onze controle verricht in overeenstemming met
zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de
Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht
jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.
te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt ver-
Maastricht, 29 juni 2009
kregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Ernst & Young Accountants LLP Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de
drs. R.E.J. Pluymakers RA
uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In
Stichting Pensioenfonds Rockwool Jaarverslag 2008
43
