Stichting Open Monumentendag Activiteitenverslag 2013
1
Inhoud
Stichting Open Monumentendag
3
Comités Open Monumentendag
4
Open Monument van de Maand
5
Landelijke opening
6
Open Monumenten Klassendag
7
Open Monumentendag 2013: Macht & Pracht
9
De aanraders van…
12
Publicatie Macht & Pracht
13
Promotiemateriaal
14
Promotie door sponsors
15
Website, sociale media, digitale nieuwsbrief en persberichten
16
Televisie
17
European Heritage Days
18
Open Monumentendag mogelijk gemaakt
19
2
Stichting Open Monumentendag
Bestuur Voorzitter Dhr. R. van Schelven Vicevoorzitter Mw. drs. E.M. Agricola Secretaris/penningmeester Dhr. H. van Waveren Leden Mw. C.E.M. van Berkel Mw. M.A. Klein Dhr. dr. W.J. Munsters Dhr. drs. W. Weijland
Bureau Directeur Mw. drs. E. den Hartigh Beleidsmedewerker Mw. drs. A. Pasveer Administratief medewerker Mw. A.M. Leeflang Communicatiemedewerker Mw. S. Wilschut - Niekel
Het Korenmetershuis in Amsterdam, zetel van het kantoor van de Stichting Open Monumentendag.
3
Comités Open Monumentendag
Informatiepunt Weert
Aan Open Monumentendag 2013 werd deelgenomen door ruim 300 comités. Circa 5.500 monumenten waren geopend voor publiek en bezoekers konden deelnemen aan een kleine 2.000 activiteiten. In grote delen van Nederland trotseerden bezoekers de natte weersomstandigheden. Landelijk is het bezoekersaantal geschat op 900.000. Comités waren zeer positief over de 27e editie van de Open Monumentendag. 70 % van de comités heeft deelgenomen aan het landelijke thema Macht & Pracht en de helft van alle deelnemende monumenten was dit jaar opengesteld in het kader van het thema. Het was een breed thema dat veel ruimte bood om verschillende typen monumenten aan te koppelen en veel ruimte bood voor uiteenlopende activiteiten en doelgroepen.
Rococobibliotheek van de Abdij Rolduc in Kerkrade: open op Open Monumentendag
4
Open Monument van de Maand
Chinees Behang in Oud-Amelisweerd In 2013 organiseerde de Stichting Open Monumentendag - net als in 2012 - het Open Monument van de Maand. Het Open Monument van de Maand is een monument dat in een bepaalde maand ten minste één maal gratis opengesteld is voor publiek en in het teken staat van het thema van de daaropvolgende Open Monumentendag. In 2013 vormden deze Open Monumenten van de Maand bij elkaar een aanloop naar het thema Macht & Pracht. Bij de organisatie van het Open Monument van de Maand wordt samengewerkt met de comités, de monumentbeheerders of -eigenaren, hoofdsponsor Rabo Vastgoedgroep en RailTV. Met het Open Monument van de Maand wordt de publieke belangstelling en het draagvlak voor monumenten vergroot maar ook de zichtbaarheid van de Stichting Open Monumentendag en haar hoofdsponsor op meerdere momenten in het jaar. In 2013 trok een Open Monument van de Maand gemiddeld 500 bezoekers op een dag. De stichting besteedt in de betreffende maand extra aandacht aan het monument via persberichten, sociale media en op de website, met o.a. daarvoor speciaal gemaakte video’s. Via RailTV is daarnaast in 2013 op de perrons van de NS-stations Eindhoven, Utrecht, Amsterdam, Rotterdam, Leiden en ‘s-Hertogenbosch een diashow vertoond van 30 seconden over het Open Monument van de Maand.
Oud-Amelisweerd: Open Monument van de Maand mei 2013 Na een langdurige restauratie ging de voormalige ridderhofstad op 25 mei open voor publiek, dat daarmee een voorproefje kreeg op het museum MOA, dat in het najaar opende.
5
Landelijke opening De landelijke opening van Open Monumentendag is een feestelijke bijeenkomst voor relaties en comités. De aftrap van de Open Monumentendag van 2013 vond plaats op donderdag 12 september in Utrecht. Na een ontvangst in Paushuize en excursies naar verschillende locaties in Utrecht, opende Minister Jet Bussemaker in de Domkerk met klokgelui Open Monumentendag 2013. Utrecht was gekozen vanwege de viering van de Vrede van Utrecht in 2013. Naast een toespraak en de opening van minister Jet Bussemaker was er een bijdrage van Reinildis van Ditzhuyzen, cultuurhistorica en specialist op het gebied van koninklijke pracht en van de gastheren burgemeester van Utrecht Aleid Wolfsen en de voorzitter van de Stichting Open Monumentendag Roland van Schelven. Bij de bijeenkomst in de Domkerk, een van Nederlands mooiste voorbeelden van geestelijke Macht & Pracht, waren honderden gasten aanwezig, waaronder comités Open Monumentendag, vertegenwoordigers van monumentenorganisaties, bestuur, politiek en andere genodigden.
6
Open Monumenten Klassendag
Op de vrijdag voor de Open Monumentendag, op vrijdag 13 september, vond de Open Monumenten Klassendag plaats, waarbij circa 20.000 leerlingen uit de groepen 7 en 8 van de basisscholen een monument bezochten, gecombineerd met een les in de klas.
De Stichting Open Monumentendag wil verschillende generaties met elkaar verbinden en streeft ernaar iedereen meerdere keren in zijn leven, in verschillende levensfases, met de Open Monumentendag in aanraking te brengen. Uit evaluaties blijkt dat comités en docenten zeer positief reageren op de Klassendag. Ze vinden het project van groot belang voor de algemene ontwikkeling van leerlingen en dat het project goed aansluit bij het onderwijs in de eigen omgeving. Het plan is de Open Monumenten Klassendag de komende jaren verder uit te rollen over Nederland om zo nog meer jonge mensen te betrekken bij monumenten.
7
Het lesmateriaal voor de Klassendag bestaat voor iedere leerling uit een Monumentenkijker en Monumentenkaart. In 2013 heeft de Open Monumenten Klasssendag een eigen website gekregen: www.openmonumentenklassendag.nl Hierop is alle informatie te vinden wat leerkrachten nodig hebben voor hun Klassendag. Daarnaast heeft een vernieuwingsslag plaatsgevonden waarbij de Monumensjes gerestyled zijn en het digitale schoolbord is ontwikkeld. De introductieles is in 2013 sterk verbeterd door een interactieve toepassing te laten maken voor het digitale schoolbord, de Monumenten Match, met een quiz en facts, en direct te gebruiken vanaf de website. Het digitale schoolbord is in de plaats gekomen van de dvd. De Monumensjes, leidraad van het lesmateriaal, moeten door leerlingen naar hun monumenten worden gebracht.
8
Open Monumentendag 2013: Macht & Pracht
Huis van Brienen, Amsterdam
De Open Monumentendag van 2013 vond plaats in het weekend van 14 en 15 september en trok circa 900.000 bezoekers. Het weekend stond in het teken van Macht & Pracht, een thema waarbij aandacht was voor de monumenten waar de pracht, de rijkdom, schoonheid en grootsheid voortkwam uit een manifestatie van macht. Bij Macht & Pracht kwamen diverse vormen van macht aan de orde, zowel economische, politieke en rechterlijke macht, als ook geestelijke macht, de krijgsmacht en de Koninklijke macht. Een groot arsenaal aan gebouwen stelden hun deuren gratis open tijdens de Open Monumentendag; kastelen, paleizen, grachtenpanden, kerken, rechtbanken, stadhuizen, universiteitsgebouwen en nog veel meer. Macht & Pracht paste uitstekend bij het Koninklijke jaar 2013. Een van de aanleidingen om te kiezen voor dit thema is de start van de viering van 200 jaar Koninkrijk der Nederlanden. Een tweede aanleiding vormde de viering van 300 jaar Vrede van Utrecht. Bij deze gelegenheid van Europees belang werd aan de onderhandelingstafel, en niet op het slagveld, een einde gemaakt aan een reeks van oorlogen in Europa en overzee. Themabeeld Bij het thema is een bijbehorend themabeeld ontworpen dat op posters in verschillende formaten, folders en formats voor gemeentelijke programma’s aangeboden werd. Het beeld is een verwijzing naar het kaartspel, het spel van koninklijke macht, in combinatie met het schildje dat verwijst naar het monumentenschildje en de Open Monumentendag-sleutel die symbool staat voor het opengaan van monumenten.
9
Paushuize Utrecht Bezoekers De Hortus Botanicus in Leiden was dit jaar met circa 7.000 bezoekers het drukstbezochte monument op de Open Monumentendag. Andere grote trekkers waren de Rotterdamse voormalige gevangenis Noordsingel - tot voor kort nog in gebruik - met 6.000 bezoekers, het voormalige Zwitsal-fabriekscomplex in Apeldoorn met 5.000 bezoekers, alsook het Open Luchttheater Lichtenberg in Weert met 3.000 bezoekers. In Utrecht was Paushuize de absolute topper en in Amsterdam behoorden het gebouw De Bazel, de Beurs van Berlage, de Oude Kerk, grachtenhuis De Solemne en de ambtswoning van de burgemeester tot de toppers. In Zwolle waren de kerkgebouwen favoriet, waar 33 koorconcerten en vier orgelconcerten werden gegeven. Een modeshow over machtige en prachtige kledij trok veel bezoekers in Bergen op Zoom en in Groningen waren de Martinikerk en Huize Tavenier de trekkers. Andere toppers waren het Bisschoppelijk paleis in ’s-Hertogenbosch, de kelder van de Pieterskerk in Leiden, Museum Bronbeek en Kasteel Zypendaal in Arnhem, Kasteel Biljoen in Velp en het Huis te Wedde. In Tilburg was het klooster van de Zusters van Liefde favoriet, evenals de rechtbank. In Bloemendaal werd Landgoed Elswout druk bezocht en in Kerkrade Abdij Rolduc. Enkele druk bezochte gemeenten: Amsterdam 41.000 bezoekers, Dordrecht 30.000, ’s-Hertogenbosch 22.000, Rotterdam 22.000, Zwolle 20.000, Bergen op Zoom 19.000, Deventer 16.000, Delft 13.000, Utrecht 12.500, Groningen 12.000, Leiden 12.000, Arnhem 10.000, Tilburg 10.000, Apeldoorn 6.000, Weert 6.000, Rheden-Rozendaal 5.000, Súd West-Fryslân 4.500, Alkmaar 3.000, Gouda 3.300 bezoekers. 10
Rotterdam, gevangenis Noordsingel
Tilburg, klooster Zusters van Liefde 11
De aanraders van… In 2013 is de Stichting Open Monumentendag gestart met De aanraders van…. Op www.openmonumentendag.nl zijn in de periode voorafgaand aan de Open Monumentendag openstellingen die extra in het oog sprongen aangeraden aan publiek, aangevuld met persberichten en berichten op sociale media. Per provincie werden tussen de 10 en 15 bijzondere open monumenten vermeld. Daarnaast kregen ook sponsoren gelegenheid om op de landelijke website hun eigen aanraders te presenteren. Dat konden zowel opengestelde monumenten, activiteiten of andere evenementen of acties zijn speciaal in het kader van de Open Monumentendag. Uit een steekproef is gebleken dat de aanraders door meer publiek bezocht zijn. Het Huis te Wedde (ook wel de Burcht of de Wedderborg genoemd) in de Groningse gemeente Bellingwedde was zo’n aanrader. Deze in oorsprong veertiende-eeuwse borg huisvestte ooit de drost, was later de zetel van de baljuw en is tegenwoordig erfgoedlogies en kinderhotel. De reactie van comité Bellingwedde: “Een groot succes. (…) Zoveel mensen dat er een lange wachtrij in en buiten de burcht stond om er naar binnen te kunnen. De rondleidingen moesten worden aangepast. Ondanks de regen op zaterdag twee geslaagde dagen.”
12
Publicatie Macht & Pracht
Aansluitend bij het thema gaf de Stichting Open Monumentendag in 2013 de publicatie Macht & Pracht uit. Een monumentengids met een aantrekkelijke mix van achtergrondinformatie, foto’s, interviews met kenners en weetjes. Macht & Pracht is het resultaat van een zoektocht naar de geschiedenis van pracht als uitdrukking van macht. In Nederland blijkt, in tegenstelling tot andere Europese landen, de meeste pracht niet door een vorstenhuis of door de kerk te zijn voortgebracht, maar door de burgerij. Weelderige gebouwen in Nederland zijn de stadspaleizen, de grachtenpanden en de buitenplaatsen van rijke burgers, maar bovenal imponeren de publieke gebouwen. Over dit gegeven en over het waarom van ‘overdaad schaadt’ worden kenners van macht en pracht Herman Pleij, Maarten Prak en Ileen Montijn aan het woord gelaten. Hun bevindingen zijn te lezen binnen een waaier aan de meest uiteenlopende typen prachtige monumenten, alle vertegenwoordigers van verschillende soorten macht. Macht & Pracht is geschreven door Annet Pasveer en Jacques Poell en onontbeerlijk voor een ieder die zich interesseert voor Nederlandse geschiedenis en monumenten. De publicatie was te bestellen via de website voor € 10,-.
13
Promotiemateriaal
Diverse promotie- en communicatiemiddelen zijn vervaardigd met daarop het logo van Open Monumentendag gecombineerd met dat van Rabo Vastgoedgroep. Behalve de website behoren daar vlaggen, spandoeken, bewegwijzeringsbordjes, buttons, poloshirts, posters en raambiljetten toe, maar ook het themaboek met een oplage van 5.000 exemplaren. Nieuw in 2013 was de bezoekersteller.
14
Promotie door sponsors
Posteractie Nationaal Restauratiefonds Nationaal Restauratiefonds geeft belangrijke financiële ondersteuning aan de Open Monumentendag en geeft bovendien het evenement, de monumenten en hun eigenaren zoveel mogelijk aandacht. Omdat monumenteigenaren een van de belangrijkste schakels bij het in stand houden van monumenten zijn, heeft Nationaal Restauratiefonds een posteractie ontwikkeld waarmee trotse monumenteigenaren of beheerders de openstelling van hun monument op Open Monumentendag konden aankondigen. Mensen konden op de speciale actiesite www.restauratiefonds-posteractie.nl een foto en een tekst invullen en kregen vijf posters per post thuisgestuurd. De posters hebben door heel Nederland gehangen voor en tijdens Open Monumentendag. Hoofdsponsor Rabo Vastgoedgroep Hoofdsponsor Rabo Vastgoedgroep heeft naast haar vaste sponsorbijdrage in 2013 nadrukkelijk bijgedragen aan Markante Monumenten en het Open Monument van de Maand en daarnaast op verschillende manieren binnen de Rabo Vastgoedgroep de Open Monumentendag en het Open Monument van de Maand gepromoot.
15
Website, sociale media, digitale nieuwsbrief en persberichten Met nieuws gerelateerd aan de Open Monumentendag en open monumenten werden de website en sociale media het afgelopen jaar intensief gebruikt als middel om ook de zichtbaarheid door het jaar heen en verdere profilering van de Open Monumentendag te bereiken. De website is in 2013 bezocht door zo’n 405.500 mensen, dat is bijna 100.000 meer dan in 2012. Sociale media als Facebook en vooral Twitter biedt de stichting mogelijkheden te communiceren met bezoekers, vrijwilligers en eigenaren, en is er aandacht voor lokale en regionale initiatieven. Het aantal volgers groeit gestaag en bestond eind 2013 bij Twitter uit ca. 3500, bij Facebook uit ca. 1000. Open Monumentendag was op zaterdag 14 september ‘trending topic’ op Twitter. In 2013 bracht Stichting Open Monumentendag voor het eerst een digitale nieuwsbrief uit: De Sleutel. De stichting wil met De Sleutel het publiek en diverse partijen regelmatiger en beter bereiken, binden aan de organisatie en verbonden laten voelen met het onderwerp. In de digitale nieuwsbrief wordt o.a. aandacht besteed aan de Open Monumentendag, het Open Monument van de Maand en externe evenementen die het gratis openstellen van monumenten betreffen. De digitale nieuwsbrief heeft eind 2013 zo’n 650 abonnees. Diverse persberichten, over zowel de Open Monumentendag als het Open Monument van de Maand met verwijzing naar de hoofdsponsor, zijn er vanuit de landelijke stichting verschenen, wat geresulteerd heeft in duizenden berichten en artikelen in de media.
16
Televisie
Naar aanleiding van de Open Monumentendag was vanaf 9 september op Nederland 2 de vierdelige serie Markante Monumenten te zien. Markante Monumenten vertelt de verhalen achter bekende en minder bekende monumenten in Nederland. Per aflevering stond een van de vier windstreken centraal. Zo werd bijvoorbeeld in Groningen een bezoek gebracht aan Huize Tavenier en in Drenthe het oude verzetsbolwerk Villa Dennenrode. In Overijssel werd een kijkje genomen in de Zwarte Silo uit 1924 en in Limburg De Lichtenberg en het klooster St. Agatha. De serie werd op 9, 10, 11 en 12 september om 16.10 uur uitgezonden bij de NTR op Nederland 2. De productie en uitzending van deze serie werd mogelijk gemaakt door hoofdsponsor Rabo Vastgoedgroep, LVB, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, BOEi en Nationaal Restauratiefonds.
17
European Heritage Days
Elk jaar vieren 50 landen het cultureel erfgoed in Europa. Om alle Europese informatie over open monumenten en activiteiten - die in Europa miljoenen mensen op de been brengen – te ontsluiten voor publiek is er in 2013 een nieuwe website voor de European Heritage Days gelanceerd: www.europeanheritagedays.com De website is een portal voor 50 deelnemende landen aan de European Heritage Days.
18
Open Monumentendag mogelijk gemaakt
Rabo Vastgoedgroep was in 2013 voor het 27e jaar hoofdsponsor van de Open Monumentendag.
Nationaal Restauratiefonds ondersteunde in 2013 de Open Monumentendag.
Het Fonds voor Cultuurparticipatie maakte in 2013 de Open Monumenten Klassendag mogelijk.
Activiteitenverslag 2013 samengesteld door: Stichting Open Monumentendag Nieuwezijds Kolk 28 1012 PV AMSTERDAM 020 422 2118
[email protected] www.openmonumentendag.nl
19
