STICHTING EDS PENSIOENFONDS

STICHTING EDS PENSIOENFONDS

Jaarverslag 2007

30 juni 2008 PENSIOENBEHEERDER Stichting EDS Pensioenfonds Graadt Van Roggenweg 420 3531 AH Utrecht Postbus 2233 3500 GE Utrecht

ExcellerateHRO Rivium Quadrant 2 2909 LC Capelle aan den IJssel Postbus 571 2900 AN Capelle aan den IJssel

Stichting EDS Pensioenfonds

INHOUD Karakteristieken van het pensioenfonds .............................................................. 1 Profiel....................................................................................................................................... 1 Organisatie .............................................................................................................................. 1 Meerjarenoverzicht van Kerncijfers en kentallen .................................................................... 5

Verslag van het verantwoordingsorgaan.............................................................. 6 Bevindingen en conclusie........................................................................................................ 7 Reactie van het bestuur........................................................................................................... 8

Bestuursverslag ................................................................................................... 9 Hoofdlijnen............................................................................................................................... 9 Goed pensioenfondsbestuur ................................................................................................. 11 Pensioenparagraaf ................................................................................................................ 15 Beleggingenparagraaf ........................................................................................................... 20 Financiële paragraaf.............................................................................................................. 25 Actuariële paragraaf .............................................................................................................. 27 Risicoparagraaf ..................................................................................................................... 29 Toekomstparagraaf ............................................................................................................... 31

Jaarrekening 2007 ............................................................................................. 32 Balans.................................................................................................................................... 33 Staat van baten en lasten...................................................................................................... 34 Kasstroomoverzicht ............................................................................................................... 35 Algemene toelichting ............................................................................................................. 36


Toelichting balans.................................................................................................................. 42 Toelichting financiële instrumenten ....................................................................................... 47 Toelichting staat van baten en lasten.................................................................................... 53 Toelichting kasstroomoverzicht ............................................................................................. 58

Overige gegevens.............................................................................................. 59 Actuariële verklaring .............................................................................................................. 60 Accountantsverklaring ........................................................................................................... 62


KARAKTERISTIEKEN VAN HET PENSIOENFONDS Profiel Stichting EDS Pensioenfonds (EPF), statutair gevestigd te Utrecht is opgericht op 12 oktober 2000. De laatste statutenwijziging was op 26 april 2001. De stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer 30168525. Het fonds is een ondernemingspensioenfonds en is aangesloten bij koepelorganisatie OPF. Het fonds heeft tot doel uitvoering te geven aan de pensioenreglementen, zoals deze gelden voor de aangesloten onderneming, Electronic Data Systems International B.V. Hiertoe wordt voor de werkgever en 3069 deelnemers en gewezen deelnemers/slapers circa EUR 174 miljoen vermogen belegd. De volgende regelingen worden uitgevoerd: •

Pensioenregeling I per 1 januari 2001, voor het laatst gewijzigd per 1 januari 2006 voor deelnemers geboren voor 1-1-1950.

•

Pensioenregeling II per 1 januari 2006 voor deelnemers met een toetredingsdatum na 1-12006 of geboren na 1-1-1950.

Organisatie Bestuur Het EPF wordt beheerd door een bestuur bestaande uit 6 leden. EDS International BV benoemt 3 bestuurders, die geen (gewezen) deelnemer hoeven te zijn. De overige bestuurders worden benoemd op voordracht van de ondernemingsraad door de deelnemersraad, mede rekening houdend met de belangen van de (gewezen) deelnemers en gepensioneerden. Een bestuurder kan niet tevens lid zijn van de deelnemersraad.

Bladzijde 1


De bestuurssamenstelling op 31 december 2007 was als volgt: Naam

Functie

Vertegenwoordiging

Lid sinds

Aftredend

D.P. Markenstein

Voorzitter

Werkgever

1-9-2005

1-1-2011

J. Vrijenhoek

Vice voorzitter

Werknemers

1-1-2004

1-1-2009

R. Korevaar

Secretaris

Werknemers

1-1-2001

1-1-2013

G. de Boeck

Vice secretaris

Werkgever

1-1-2007

1-1-2013

M.F.A.A. Maesschalck

Lid

Werkgever

1-1-2006

1-1-2009

R.W.M. Smits

Lid

Werknemers

1-9-2005

1-1-2011

Het bestuur van het fonds heeft de dagelijkse uitvoering van de werkzaamheden uitbesteed aan een uitvoeringsorganisatie. Deze werkzaamheden betreffen vermogensbeheer, pensioenadministratie en bestuursondersteuning. Uitgangspunt is dat het bestuur, conform de eisen van de Pensioenwet verantwoordelijk blijft voor de juiste uitvoering van de uitbestede taken. Mevrouw A.G. de Kruijf assisteert het bestuur in de dagelijkse werkzaamheden en de heer drs. J.C. Zijdewind is als adviseur bij het fonds betrokken.

Dagelijks bestuur Het dagelijks bestuur van het fonds wordt gevormd door de voorzitter en de secretaris. Alle operationele besluiten worden voorgelegd aan ten minste één medebestuurslid. Het bestuur heeft uitsluitend bevoegdheden conform de statuten en reglementen van het fonds, overeenkomstig de vastlegging in de actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN).

Verantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan is op 1-1-2008 ingesteld en als volgt samengesteld: Naam

Functie

Namens

L. Terwel

Voorzitter

Werkgever

P.L.G. Frequin

Secretaris

Gepensioneerden

M.B.P.M. van Haren

Vice voorzitter

Werknemers

R. P. van Maanen

Werknemers

G. A. van Charante

Gepensioneerden Bladzijde 2


De belangrijkste taken zijn van het Verantwoordingsorgaan zijn het beoordelen van de manier waarop het Bestuur het EPF leidt, over het beleid en over de manier waarop het Bestuur het beleid uitvoert. Daarnaast mag het Verantwoordingsorgaan advies uitbrengen over de vaststelling of wijziging van: vergoedingsregelingen voor Bestuursleden, vorm en samenstelling van het intern toezicht, de klachtenprocedure en het communicatiebeleid.

Intern toezicht Het bestuur heeft gekozen voor een visitatiecommissie, die eens in de drie jaar (voor het eerst uiterlijk in het jaar 2010) het functioneren van het pensioenfonds zal gaan evalueren en toetsen. Het gaat dan om een beoordeling van de beleid-, bestuursprocedures en –processen en de controle omgeving van het fonds.

Deelnemersraad De deelnemersraad is samengesteld uit deelnemers (5) en gepensioneerden (1) en vergadert eenmaal per jaar samen met het bestuur. Bij belangrijke wijzigingen, zoals omschreven in de ABTN en het reglement van de deelnemersraad vraagt het bestuur advies aan de deelnemersraad. De deelnemersraad is met ingang van 1-1-2008 als volgt samengesteld: Naam

Functie

Namens

G. A. van Charante

Voorzitter

Deelnemers

A. Terpstra

Secretaris

Deelnemers

C.J.C. van Hees

Deelnemers

J. Barnouw

Gepensioneerden

J.T.G. Broekman

Deelnemers

P.L.G. Frequin

Plaatsvervanger

Gepensioneerden

Vacature

Deelnemers

Vacature

Deelnemers

Uitvoeringsorganisatie De uitvoeringsorganisatie is ExcellerateHRO Nederland B.V. De werkzaamheden betreffen pensioenadministratie en bestuursondersteuning.

Bladzijde 3


De belangrijkste vermogensbeheerders zijn Aegon Investment Management B.V. en ING Investment Management B.V.

Beleggingscommissie Na de overdracht van het vermogensbeheer naar een externe partij heeft het bestuur een beleggingscommissie opgericht met als mandaat het monitoren van de vermogensbeheerder, het voeren van een beleggingsbeleid ten opzichte van de strategische benchmark en het opstellen van het beleggingsplan. De commissie is samengesteld uit leden van het bestuur, met een stemverhouding conform het bestuursreglement. Daarnaast kunnen externe deskundigen benoemd worden; deze hebben geen stem. De samenstelling van de beleggingscommissie op 31 december 2007 was als volgt: Naam

Vanuit

J. Vrijenhoek

Bestuur

M.F.A.A. Maesschalck

Bestuur

R.W.M. Smits

Bestuur

Compliance officer Het bestuur heeft ingestemd met de benoeming van de mevrouw A.G. de Kruijf tot compliance officer van het fonds.

Externe ondersteuning Het fonds wordt bijgestaan door externe deskundigen voor actuariaat en risicobeheersing op lange termijn, door de externe adviserende actuaris en een gespecialiseerde beleggingsadviseur. Deze deskundigen worden geleverd door Mercer en Towers-Perrin. Daarnaast wordt het bestuur bijgestaan door drs. J.C. Zijdewind als algemeen adviseur.

Bladzijde 4


Meerjarenoverzicht van Kerncijfers en kentallen 2007 Aantal verzekerden Actieve deelnemers Gewezen deelnemers ('slapers') Gepensioneerden

2006

2005

2004

2003

1.652

1.573

1.743

1.543

1.678

1.306

1.266

1.102

1.014

932

111

66

60

49

37

Totaal

3.069

2.905

2.905

2.606

2.647

Reglementvariabelen Indexatie actieven per 1 januari Indexatie inactieven per 1 januari

1,85%

0,98%

1,26%

2,03%

1,62%

0,88%

1,60%

1,36%

2,30%

1,52%

15.949

16.049

15.253

15.388

19.365

868

833

803

660

747

1.551

1.321

1.134

903

657

174.231

163.707

145.166

113.632

89.702

142.008

133.302

124.152

107.262

86.836

122,7%

122,8%

116,9%

105,9%

103,3%

126,0%

124,5%

124,8%

124,6%

121,4%

71.240

72.425

57.211

42.987

26.233

87.088

83.908

80.819

64.519

57.385

10.000

-

-

-

-

4.946

4.727

-

-

-

0,4%

3,7%

14,7%

7,5%

7,0%

1,4%

4,0%

14,6%

7,0%

7,1%

Pensioenuitvoering Feitelijke premie Kostendekkende premie Pensioenuitvoeringskosten Uitkeringen Vermogenssituatie en solvabiliteit* Pensioenvermogen Pensioenverplichtingen Aanwezige dekkingsgraad Vereiste dekkingsgraad Beleggingsportefeuille Vastgoedbeleggingen Aandelen Vastrentende waarden Overige beleggingen Liquide middelen Beleggingsperformance Beleggingsrendement Benchmark

Alle genoemde getallen en percentages per 31 december van het betreffende jaar. Tot en met 2006 op basis van Actuariële Principes Pensioenfondsen (APP) en 2007 op basis van Financieel Toetsingskader (FTK).

Bladzijde 5


VERSLAG VAN HET VERANTWOORDINGSORGAAN Het verantwoordingsorgaan van het fonds is op 1 januari 2008 ingesteld. Bij oprichting is een reglement vastgesteld op basis van de uitgangspunten van Pension Fund Governance. Hierbij zijn de frequentie van het overleg met het bestuur, de te behandelen onderwerpen met betrekking tot het beleid en de verantwoording van het orgaan vastgesteld. In het overleg tussen bestuur en verantwoordingsorgaan zijn de volgende onderwerpen aan de orde geweest: •

Beleid

•

Waarborgen voor interne beheersing

•

Uitvoeringsovereenkomst

•

Financiële en actuariële analyses

•

Uitvoeringsovereenkomst

•

Vooruitzichten

Het verantwoordingsorgaan heeft in het kader van zijn taakuitoefening kennisgenomen van het jaarverslag en de jaarrekening over het jaar 2007. In dit eerste jaar van functioneren is geen overleg geweest met accountant en/of andere externe deskundigen. Het verantwoordingsorgaan heeft het recht advies uit te brengen over: •

het vaststellen en wijzigen van de vergoedingsregeling voor bestuursleden;

•

het wijzigen van het beleid ten aanzien van het verantwoordingsorgaan;

•

de vorm, inrichting en samenstelling van het intern toezicht;

•

het vaststellen en wijzigen van een interne klachten- en geschillenprocedure;

•

het vaststellen en wijzigen van het communicatie- en voorlichtingsbeleid;

•

het waarborgen van interne beheersing.

Het verantwoordingsorgaan heeft geen advies uitgebracht.

Bladzijde 6


Bevindingen en conclusie Het Verantwoordingsorgaan (V.O.) van de stichting pensioenfonds EDS heeft een oordeel gevormd over het functioneren en presteren van het bestuur van de stichting in 2007. Van het verslagjaar zijn alle notulen en vergaderstukken ontvangen alsmede eerdere verslagen. Deze zijn doorgenomen en geanalyseerd. Hierna zijn vragen geformuleerd voor het bestuur die zijn gegroepeerd in vier hoofdtaken van het fonds. Deze zijn in volgorde van oplopend belang: 1. Communicatie 2. Uitvoering 3. Actuariaat 4. Beleggen Het bestuur heeft de vragen uitvoerig en naar tevredenheid beantwoord. Het Verantwoordingsorgaan heeft de volgende opmerkingen: 1. Communicatie a. Het V.O. is blij dat wordt onderkend dat de informatievoorziening richting de deelnemers niet voldoende was en dat er concrete stappen worden gezet ter verbetering. 2. Uitvoering a. Het V.O. is het met het bestuursbeleid eens om dagelijkse uitvoerende taken zoveel mogelijk uit te besteden aan de externe uitvoeringsorganisatie en te concentreren op bestuurlijke taken; b. Het V.O. beveelt aan de bestuurlijk relevante deskundigheid van bestuursleden te toetsen aan de hand van externe toetsten; c. Het V.O. signaleert het ontbreken van een plan voor deskundigheidsbevordering voor de leden van de Deelnemersraad; d. Het V.O. vraagt aandacht voor de doorlooptijd bij klachtafhandeling en het aantal klachten; e. Het V.O. acht het gewenst de agenda van de toezichthouder DNB nauwlettend te volgen en vereiste besluiten door het bestuur tijdig op te leveren. 3. Actuariaat a. Herijking van het beleid op FTK in plaats van APP had met ingang van 2007 effectief moeten zijn.

Bladzijde 7


4. Beleggen a. De ruime bandbreedte voor het tactisch inzetten van het instrument ter afdekking van renterisico dient te worden onderbouwd. b. Ondanks de zwaardere lasten die terecht zijn genomen in verband met toegenomen levensverwachting en een gestegen verwachte levensverwachting (sterftetrend) is de dekkingsgraad van het fonds op peil gebleven. Het Verantwoordingsorgaan constateert eensgezind dat overall het bestuur professioneel en naar tevredenheid heeft gefunctioneerd in 2007. Opgetekend te Utrecht op 28 mei 2008, Werkgeversvertegenwoordiging L. Terwel, voorzitter Werknemersvertegenwoordiging M.B.P.M. van Haren, vicevoorzitter R.P. van Maanen Gepensioneerdenvertegenwoordiging G.A. van Charante P. Frequin

Reactie van het bestuur. Het bestuur waardeert het bijzonder dat het verantwoordingsorgaan direct na haar instelling op 1 januari 2008 bereid is geweest haar oordeel te geven over het verslagjaar 2007. Het bestuur is blij met de conclusie “het bestuur professioneel en naar tevredenheid heeft gefunctioneerd in 2007”. De opmerkingen van het verantwoordingsorgaan neemt het bestuur mee in de besluitvorming in de komende periode.

Bladzijde 8


BESTUURSVERSLAG Hoofdlijnen Algemeen. Het verslagjaar 2007 heeft voor het fonds in het teken gestaan van de implementatie van de nieuwe regelgeving. Een werkgroep heeft de besluitvorming voorbereid met betrekking tot de invoering van de principes van goed pensioenfondsbestuur. Het bancaire product van ING Investment Management heeft het verzekerde product van Nationale Nederlanden voor het excedentdeel van de pensioenregeling vervangen. Door de ontsluiting van de detailgegevens over stortingen en transacties is de transparantie sterk toegenomen en kan iedere deelnemer op ieder moment van de dag de status van dit deel van zijn pensioen inzien. Het bestuur heeft zijn medewerking verleend aan een studie van de CAO-partijen om inzicht te verkrijgen in de te verwachten kosten in relatie tot een gewenste indexatieambitie. De afspraak van de gewenste indexatieambitie in de CAO heeft (nog) niet plaatsgevonden en heeft het bestuur eind 2007 doen besluiten een (voorlopig) indexatiebeleid te voeren. De verwachting is dat partijen in 2008 tot een afspraak zullen komen.

Belangrijke bestuursbesluiten. Het beleid ten aanzien van uitkering van excedentkapitaal. Het bestuur heeft vastgesteld dat het (oude) beleid waarbij het excedentkapitaal altijd verviel aan het fonds bij overlijden van de deelnemer ongewenst is, omdat een deel van dit kapitaal door overwaarde kan zijn ontstaan of als gevolg van compensatiepremies. Het nieuwe beleid voorziet er in dat er vanuit het excedentkapitaal, eventueel aangevuld vanuit de nabestaandenrisicoverzekering, altijd een maximale uitkering wordt gedaan in de vorm van een nabestaandenpensioen. Er is eveneens een mantelcontract met Fortis afgesloten op basis waarvan een standaard aanbieding wordt gedaan voor een pensioenuitkering op basis van het opgebouwde excedentkapitaal. In dit mantelcontract zijn gunstige voorwaarden bedongen. Betrokkene zal dringend worden aangeraden ook elders offertes te vragen. Studie handboek Administratieve Organisatie – Interne controle (AO-IC). Het doel van de studie handboek AO-IC is het beschrijven van taken, verantwoordelijkheden en besluitvormingsprocessen. Het vastleggen is bedoeld om het functioneren van het bestuur te

Bladzijde 9


verbeteren en veranderingen in de samenstelling van het bestuur eenvoudiger op te kunnen vangen. Er is een aanvang gemaakt met de studie. De afronding is gepland in 2008. Besluit afkoop kleine pensioenen. De regelgeving biedt pensioenfondsen de mogelijkheid om kleine pensioenen af te kopen om de administratieve last te verlagen. Gelet op de toename van het aantal slapers van 932 [2003] tot 1306 in 2007 en de erbij behorende indexatie- en administratieve last, heeft het bestuur het besluit genomen gebruik te maken van deze mogelijkheid. De uitvoering van dit besluit zal niet eerder dan in 2008 zijn beslag krijgen. Samenstelling deelnemersraad. Het bestuur heeft in het kader van de nieuwe regelgeving de samenstelling van de deelnemersraad nog eens bezien en deze voor de nieuwe periode vastgesteld op 6 leden namens de actieven en 1 lid namens de uitkeringsgerechtigden. Invoering generatietafels. Met de invoering van het nieuwe financiële toetsingskader (FTK) dient het fonds in haar reservering rekening te houden met de voorzienbare toename in overlevingskansen. Het bestuur heeft daarom ook besloten de overlevingstafels GBM/GBV 1990-1995 te vervangen door overlevingstafels Generatietafel met startperiode 2005-2010 in 2007 en volgende jaren steeds een jaar opschuivend. De financiële last hiervan is in een keer genomen met een substantieel lagere dekkingsgraad en minder indexatie ruimte als gevolg. Het bestuur vindt dit echter verantwoord omdat op basis van de in 2007 uitgevoerde continuïteitsanalyse over de lange termijn verwacht mag worden dat gemiddeld tussen de 75% en de 85% van de indexatie gerealiseerd wordt. Wijziging strategisch beleggingsbeleid. Om een optimaal rendement te behalen bij zo laag mogelijke risico’s en aan te sluiten bij de nieuwe wetgeving, heeft het bestuur besloten in te stemmen met een nieuw strategisch beleggingsbeleid. Hierover wordt in de beleggingenparagraaf nadere toelichting gegeven. Nieuwe uitvoeringsovereenkomst Het pensioenfonds en de werkgever hebben op 4 december 2007 een uitvoeringsovereenkomst afgesloten die in gaat op 1 januari 2008. In deze overeenkomst zijn op hoofdlijnen de volgende onderwerpen geregeld:

Bladzijde 10


•

De premie zal ten minste gelijk zijn aan de kostendekkende premie.

•

Voor de risicodekkingen voor het ANW-hiaat en het WIA-excedent zal een premie worden betaald die ten minste gelijk is aan de kosten van deze dekkingen.

•

De premie wordt per kwartaal voldaan door de werkgever.

•

De werkgever verstrekt de informatie die het fonds nodig heeft voor haar uitvoeringstaak.

•

Het opstellen en wijzigen van het pensioenreglement gebeurt door het fonds in overeenstemming met de pensioenovereenkomst (CAO) en de wet. Het fonds verleent toeslagen (indexatie) op basis van het bepaalde over toeslagen in de pensioenovereenkomst (CAO). Bij inkomende en uitgaande collectieve waardeoverdracht is de (benodigde) dekkingsgraad mede bepalend voor de hoogte van de extra storting door werkgever. Bij uitgaande collectieve waardeoverdracht is de (benodigde) dekkingsgraad mede bepalend voor de hoogte van de extra storting door werkgever.

• • • •

De werkgever stort extra premie indien het fonds een tekort heeft.

Samenwerking met deelnemersraad. Het bestuur heeft de samenwerking met de deelnemersraad als zeer prettig ervaren. In een open en constructieve wijze van communiceren zijn de beleidswijzigingen met elkaar besproken. Het bestuur waardeert het bijzonder dat de deelnemersraad bereid is geweest enkele adviesverzoeken met spoed te behandelen.

Goed pensioenfondsbestuur Het bestuur onderschrijft de principes voor goed pensioenfondsbestuur die de Stichting van de Arbeid heeft vastgesteld en die in de Pensioenwet zijn opgenomen. Het bestuur streeft er naar om deze principes na te leven. Overeenkomstig de principes voor goed pensioenfondsbestuur heeft het bestuur in zijn statuten een procedure opgenomen teneinde zijn eigen functioneren, zowel van het bestuur als geheel als van de individuele bestuursleden, periodiek te evalueren. Deze zelfevaluatie van het bestuur zal voor het eerst in het jaar 2008 plaatsvinden waarna hierover (in algemene termen) verantwoording zal worden afgelegd in het jaarverslag over boekjaar 2008. Het bestuur is van mening dat in het verslagjaar zo veel als mogelijk is voldaan aan de meest recente principes van goed pensioenfondsbestuur en dat het heeft zorg gedragen voor een integere bedrijfsvoering. In 2008 zal extra aandacht worden gegeven aan het onderdeel administratieve organisatie en communicatie.

Bladzijde 11


Integere bedrijfsvoering Wettelijk is geregeld dat een pensioenfonds maatregelen dient te treffen die goed pensioenfondsbestuur waarborgen. Met de invoering van de Pensioenwet per 1 januari 2007 zijn de STAR-principes voor pension fund governance (PFG) verankerd in het wettelijk kader. Deze 32 principes betreffen de onderdelen zorgvuldig bestuur, transparantie, openheid en communicatie, deskundigheid, verantwoording en intern toezicht. Het beleid van een fonds is gericht op een integere bedrijfsvoering. Deze verantwoordelijkheid is vastgelegd in artikel 143 van de Pensioenwet. Dit houdt onder meer in: •

Adequate administratieve organisatie en interne controle (AO/IC) en risicobeheersing.

•

Analyse en beheersing van integriteitrisico’s.

•

Voorkomen van belangenverstrengeling.

•

Duurzame beheersing van (financiële) risico’s.

•

Eenmaal per drie jaar een continuïteitsanalyse.

Intern toezicht en verantwoordingsorgaan Het bestuur van het fonds besteedt conform de Pensioenwet en de daarin opgenomen eisen voor goed pensioenfondsbestuur veel aandacht aan de opzet en inrichting van de organisatie, inclusief de interne beheersing. Reglementair is bepaald hoe het bestuur omgaat met de rol als bestuur en invulling geeft aan begrippen als goed bestuur, verantwoording en intern toezicht. Vanaf 1 januari 2008 is het verantwoordingsorgaan (VO) actief. Het VO bestaat uit maximaal twee vertegenwoordigers van de werkgever, maximaal twee vertegenwoordigers van de deelnemers (benoemd door de deelnemersraad) en maximaal twee vertegenwoordigers van de pensioengerechtigden (eveneens benoemd door de deelnemersraad). De opbouw is zodanig dat zoveel mogelijk wordt samengewerkt met de deelnemersraad teneinde overlapping te voorkomen. De verantwoording die het bestuur aflegt, is onderdeel van de jaarverslagcyclus en in dat kader ook het formele overleg te voeren tussen het bestuur en VO. Het bestuur zal jaarlijks, voor het eerst over het verslagjaar 2007, verantwoording afleggen aan het Verantwoordingsorgaan als vertegenwoordiging van de bij het fonds betrokken (gewezen) deelnemers, pensioengerechtigden en de werkgever. De opzet en inhoud van het jaarverslag zijn meer toegesneden op de verantwoordingswijze. In dit jaarverslag wordt separaat verslag gedaan van de bevindingen van het Verantwoordingsorgaan ten aanzien van het door het bestuur in 2007 gevoerde beleid. In het kader van goed pensioenfondsbestuur zal het bestuur voorts zorgdragen voor intern toezicht. Het bestuur heeft hierbij gekozen voor een visitatiecommissie, die eens in de drie jaar (voor het eerst Bladzijde 12


uiterlijk in het jaar 2010) het functioneren van het pensioenfonds zal gaan evalueren en toetsen. Het gaat dan om een beoordeling van de beleid-, bestuursprocedures en –processen en de controle omgeving van het fonds. Tevens behelst het een beoordeling van de wijze waarop het fonds wordt aangestuurd alsmede een beoordeling van de wijze waarop door het bestuur wordt omgegaan met de risico’s op de langere termijn. Het bestuur zal in 2008 voorbereidingen treffen om een visitatiecommissie in te stellen, die zal bestaan uit drie onafhankelijke, externe, personen die verder geen banden met het pensioenfonds zullen hebben.

Medezeggenschap Al enige jaren is er binnen het fonds een deelnemersraad actief welke gevraagd en ongevraagd het bestuur adviseert over belangrijke (voorgenomen) besluiten.

Deskundigheidsbevordering Mede in verband met het grote aantal wijzigingen in de bestuurssamenstelling in de afgelopen twee jaar wordt een trainingsprogramma voor alle leden van het bestuur opgesteld. De eisen voor bestuursleden zijn van toepassing op nieuwe benoemingen of herbenoemingen vanaf 1 januari 2008. Voorts moeten pensioenfondsen in de jaarverantwoording over 2008 verslag doen van de activiteiten die zij hebben ontplooid om ervoor te zorgen dat het bestuur als collectief aan de eisen voldoet. In het afgelopen jaar is veel aandacht besteed aan de deskundigheidsbevordering van het bestuur. Het bestuur is hierbij uitgegaan van de eisen die zijn vastgelegd in het plan van aanpak Deskundigheidsbevordering van VB, OPF en UvB d.d. 16 april 2007. Naast het op individueel vlak volgen van workshops en cursussen heeft de voorzitter van het bestuur de taak gekregen om de bestuursleden te evalueren op basis van voornoemde eisen. Deze evaluatie zal afgerond worden in 2008 en in een trainingsplan worden vastgelegd.

Naleving wet- en regelgeving Het bestuur heeft geen overtredingen van wet- en regelgeving vastgesteld.

Gedragscode Jaarlijks wordt door de bestuursleden de gedragscode getekend. Dit is ook dit jaar gebeurd.

Bladzijde 13


Toezichthouder Een vertegenwoordiging van DNB is op 4 september 2007 op bezoek geweest en heeft gesproken met enige bestuursleden. De belangrijkste punten die zijn besproken betreffen de financiële situatie van het fonds en het daarbij behorende herstelplan, de voortgang van de ALM studie en continuïteitsanalyse, de onduidelijkheid over de financieringsovereenkomst door het ontbreken van een CAO, de wijze waarop het fonds omgaat met afdekking van het renterisico, de aanpassing van de financieringsovereenkomst m.b.t. collectieve waardeoverdracht en de datum waarop de ABTN aan DNB wordt opgeleverd. Belangrijkste uitkomst van het gesprek is een afspraak over de datum van oplevering van de ABTN, een herstelplan en een onderbouwing van het beleid met betrekking tot renterisico. Overigens zijn al deze stukken in 2008 ingeleverd bij DNB en goedgekeurd.

Uitbesteding Het bestuur heeft diverse malen overleg gevoerd met de uitvoeringsorganisatie over de dienstlevering overeenkomstig de service level agreement. Daarnaast heeft het bestuur aanvullende vragen gesteld aan de uitvoeringsorganisatie over bepaalde aspecten van de kwaliteit van de beheersmaatregelen. . Het bestuur betreurt het dat de beantwoording van de vragen die aan de helpdesk zijn gesteld, langer op zich laat wachten dan wenselijk is. Er zijn afspraken gemaakt met de uitvoeringsorganisatie over het inzetten van meer personeel om de achterstanden in te lopen.

Communicatie In het boekjaar is veel aandacht besteed aan communicatie. Op basis van de beleidsregel toeslagenmatrix en in overeenstemming met de eisen van de Pensioenwet is voor de door het fonds uitgevoerde pensioenregeling het beleid, de ambitie en de financiering van de indexatie vastgesteld. Het pensioenreglement is hiermee in overeenstemming gebracht en de indexatieverwachting is inmiddels naar de deelnemers en pensioengerechtigden uitgesproken. In overeenstemming met de door de koepels geïntroduceerde doelstelling om eenvormige, eenduidige en duidelijke pensioenoverzichten te verstrekken (uniform pensioenoverzicht, UPO), is aan alle deelnemers een pensioenoverzicht op basis van de huidige regeling uitgereikt. Het UPO zal voor het eerst in 2008 worden gebruikt. Het fonds is daarnaast voornemens voor de deelnemers een pensioenplanner in te voeren, waarmee op basis van actuele gegevens verschillende pensioenscenario’s kunnen worden doorgerekend. Het bestuur vertrouwt erop hiermee een belangrijke stap voorwaarts in de pensioencommunicatie te zetten/hebben gezet.

Bestuursvergaderingen Het bestuur van het fonds heeft het afgelopen jaar elfmaal vergaderd. De belangrijkste onderwerpen waren de selectie van de externe vermogensbeheerder, het strategisch beleggingsbeleid, de

Bladzijde 14


bevoegdheden van de beleggingscommissie en de wijzigingen die de invoering van het nieuwe Financieel Toetsingskader en de Pensioenwet met zich meebrengen.

Pensioenparagraaf In deze paragraaf dient vanaf het verslagjaar 2008 aandacht te worden gegeven aan de inhoud en wijzigingen van de belangrijkste fondsdocumenten: de pensioenovereenkomst, de uitvoeringsovereenkomst en de pensioenregeling. De pensioenovereenkomst is vastgelegd in de Collectieve Arbeidsovereenkomst (CAO) die geldt voor de werknemers van de aangesloten onderneming, EDS. Per 1 januari 2008 dient het fonds te handelen overeenkomstig de Pensioenwet op onderstaande onderwerpen: •

Indexatiematrix.

•

Startbrief voor nieuwe deelnemers.

•

Informatieverplichtingen.

•

Uitruil ouderdomspensioen voor partnerpensioen.

•

Uitvoeringsovereenkomst tussen pensioenfonds en werkgever.

•

Pension Fund Governance (principes voor goed pensioenfondsbestuur).

In 2007 heeft bovenstaande de nodige aandacht gekregen. In 2008 wordt het indexatielabel definitief vastgesteld. Het indexatielabel is een zeer vereenvoudigde weergave van de toestand waarin een pensioenfonds zich bevind en beoogt deelnemers een beeld te geven van de kans dat een fonds in de toekomst indexaties kan toekennen. In verband met de onzekerheid ten aanzien van de voorwaardelijke onderdelen van de pensioenovereenkomsten, de geformuleerde ambitie en de afgesproken wijze van financieren hebben pensioenfonds en de werkgever voor 2007 een tijdelijke uitvoeringsovereenkomst afgesloten. Op hoofdlijnen zijn de volgende onderwerpen geregeld: •

De pensioenpremie voor de basisregeling bedraagt 21,3% van de pensioengrondslag.

•

De premie voor de excedentregeling, compensatieregeling, de individuele bijspaarregeling, de bonusregeling, de ANW-hiaat regeling en de WIA-excedentregeling wordt apart afgedragen. De premie voor de laatste twee elementen zijn in overeenstemming met voorgaande jaren gebaseerd op de vaste percentages respectievelijk 0,5% en 1% van de pensioengrondslag. Er geldt een bijstortingsverplichting in geval de dekkingsgraad per 31 december op marktwaarde lager is dan 110% voor 1/3 van het verschil.

• •

De betaling van de voorschotpremie geschiedt per kwartaal.

Bladzijde 15


Kenmerken van de regelingen De volgende regelingen worden uitgevoerd: •

Pensioenregeling I per 1 januari 2001, voor het laatst gewijzigd per 1 januari 2006 voor deelnemers geboren voor 1-1-1950.

•

Pensioenregeling II per 1 januari 2006 voor deelnemers met een toetredingsdatum na 1-12006 of geboren op of na 1-1-1950.

De belangrijkste kenmerken van de beide regelingen zijn als volgt: Pensioenregeling I

Pensioenregeling II

Pensioensysteem

Basisregeling (middenloon) tot € 54.385 Excedentregeling (premie) vanaf € 54.385

Toeslagverlening

Voorwaardelijk

Pensioenleeftijd

62

Pensioengevend salaris

Jaarsalaris inclusief vakantietoeslag, eindejaarsuitkering en ploegentoeslag

Franchise

€ 16.617

Pensioengrondslag

Basisregeling: Excedentregeling:

Vakantietoeslag

8,0%

Eindejaarsuitkering

7,0%

Opbouwpercentage

2,0%

Nabestaandenpensioen

Wezenpensioen

ANW-aanvulling WIA-excedentregeling Eigen bijdrage Overbruggingspensioen

65

jaarsalaris – franchise (max. € 34.768) jaarsalaris - € 54.385

Op risicobasis 70% van het te bereiken pensioen op pensioenleeftijd Op risicobasis Op risicobasis 8%, 14% of 18% van het 10% van het te bereiken pensioen pensioensalaris voor respectievelijk op pensioenleeftijd per kind met een 1, 2 en 3 of meer kinderen op basis maximum van 70% totaal van het maximaal te bereiken aantal deelnemersjaren op pensioenleeftijd € 9.151 De hoogte van de uitkering wordt vastgesteld op basis van de mate van arbeidsongeschiktheid in de zin van de WIA. Basisregeling: 2,1% Excedentregeling: 50% van de premie Per deelnemersjaar 1/37 van de n.v.t. franchise

Bladzijde 16


Toeslagbeleid De op 1 januari opgebouwde pensioenrechten van pensioengerechtigden en de op 1 januari opgebouwde pensioenaanspraken van de gewezen deelnemers kunnen jaarlijks per die datum worden geïndexeerd met maximaal de stijging van de afgeleide consumentenprijsindex voor alle huishoudens tussen oktober en oktober daaraan voorafgaand, zoals vastgesteld door het CBS. De op 1 januari opgebouwde pensioenaanspraken van de deelnemers kunnen jaarlijks per die datum worden geïndexeerd met maximaal de stijging van de CAO lonen (inclusief bijzondere beloningen) van volwassen werknemers in het particuliere bedrijf tussen oktober en oktober daaraan voorafgaand, zoals vastgesteld door het CBS. Het bestuur beslist echter jaarlijks in hoeverre pensioenrechten en pensioenaanspraken worden aangepast. Ter financiering van deze voorwaardelijke indexatietoezeggingen is geen bestemmingsreserve gevormd en wordt geen premie betaald. Deze indexatie zal slechts worden verleend indien en voor zover de middelen van het fonds dit toelaten. Het indexatiebeleid zal hierbij tevens gericht zijn op het aanwezig zijn van voldoende middelen na verlening van de indexatie. Jaarlijks stelt het bestuur, na ter zake advies van de adviserend actuaris te hebben ingewonnen, vast of de financiële positie van het fonds het toelaat om de in het voorgaande beschreven indexatie toe te kennen.

Verwachte wijzigingen in het komend jaar Op basis van de uitkomsten van het arbeidsvoorwaardenoverleg tussen werkgever en vakorganisaties zullen het fonds en de onderneming de bestaande uitvoeringsovereenkomst herzien en waar nodig aanpassen op de overeengekomen pensioentoezegging.

Mutatieoverzicht deelnemers Actieven en arbeidongeschikten

2007

2006

2005

2004

2003

Beginstand

1.584

1.742

1.543

1.678

1.086

204

61

369

15

604

-131

-214

-119

-136

-19

Ingang pensioen

-3

-4

-3

-1

-1

Overlijden

-6

-1

-4

-4

-5

4

0

-44

-9

13

1.652

1.584

1.642

1.543

1.678

Nieuwe toetredingen Ontslag

Andere oorzaken Eindstand

Bladzijde 17


Gewezen deelnemer

2007

2006

2005

2004

2003

Beginstand

1.252

1.103

1.014

932

751

Ontslag

127

212

119

136

19

Waardeoverdracht

-58

-56

-28

-50

0

Ingang pensioen

-13

0

-3

-3

-1

-3

-2

-2

-1-

-1

1

-5

3

0

164

Eindstand

1.306

1.252

1.103

1.014

932

Ingegaan ouderdomspensioen

2007

2006

2005

2004

2003

Beginstand

33

29

25

23

21

Ingang pensioen

16

4

6

4

2

Overlijden

-1

0

-2

-2

0

Andere oorzaken

-3

0

0

0

0

Eindstand

45

33

29

25

23

2007

2006

2005

2004

2003

34

31

25

14

10

0

3

7

11

4

-1

0

0

0

0

7

0

-1

0

0

40

34

31

25

14

Overlijden Andere oorzaken

Ingegaan nabestaandenpensioen Beginstand Ingang pensioen Overlijden Andere oorzaken Eindstand

Bladzijde 18


Ingegaan wezenpensioen

2007

2006

2005

2004

2003

27

25

24

15

8

Ingang pensioen

4

2

2

10

7

Expiratie

0

0

-1

-1

0

Andere oorzaken

-5

0

0

0

0

Eindstand

26

27

25

24

15

Beginstand

Bladzijde 19


Beleggingenparagraaf Strategisch beleggingsbeleid In 2007 hebben enkele belangrijke gebeurtenissen op het gebied van beleggingen plaatsgevonden, die niet los van elkaar kunnen worden gezien. Door het invoeren van het nieuwe financiële toetsingskader (FTK) dienen directe beleggingsopbrengsten geïnterpreteerd te worden in het licht van de ontwikkelingen van de rentestand. Daarom worden deze gezamenlijk besproken in deze paragraaf. In het streven naar een steeds professionelere benadering van de beleggingen van het pensioenfonds, heeft het bestuur de beleggingscommissie toegestaan een onderzoek uit te voeren, hoe een optimale balans kan worden bereikt tussen een maximaal rendement van de beleggingen en een minimaal risico van deze beleggingen. Het bereiken van een hoger gemiddeld rendement gaat meestal gepaard gaat met grotere risico’s en een sterker fluctuerend korte termijn resultaat. Omdat het vermogen is bedoeld om de pensioenen van deelnemers uit te betalen, kunnen hiermee weinig risico’s worden genomen. Door het aanhouden van buffers (een bedrag dat meer in kas is dan benodigd om de pensioenuitkeringen uit te betalen) is het verantwoord enig risico te nemen. Dat is nodig om een zodanig rendement te maken dat niet alleen de pensioenen betaald kunnen worden, maar ook verhoogd kunnen worden wanneer de lonen en prijzen stijgen. Door de overgang naar het FTK en doordat er in de CAO geen afspraken over de financiering van het pensioen waren gemaakt, was het voor het pensioenfonds niet mogelijk nauwkeurig uit te rekenen welke risico’s in het beleggingsbeleid konden worden genomen. Daarom is bij het uitvoeren van de genoemde studie als uitgangspunt genomen dat de risico’s die met een alternatief beleid zouden worden genomen, niet hoger mochten zijn dan de risico’s die met het tot op dat moment vigerende beleid werden genomen. Door de beleggingen over meerdere vermogenscategorieën te verspreiden, is het mogelijk het totale risico te verkleinen, mits deze categorieën zodanig worden gekozen dat een mogelijke daling in de ene categorie niet automatisch leidt tot een daling in de andere. De verlaging van het risico kan vervolgens worden benut om een groter deel van het vermogen te beleggen in risicovollere vermogenscategorieën, waaruit een hoger rendement te verwachten is. Op basis van deze redenatie is, in samenwerking met een professionele beleggingsadviseur, tot de volgende wijziging in het strategische beleggingsbeleid gekomen:

Bladzijde 20


Beleggingscategorie

Oud strategisch beleid

Nieuw strategisch beleid

Aandelen ontwikkelde markten

40%

50%

Aandelen opkomende markten

-

5%

Staatsobligaties

48%

28%

Bedrijfsobligaties

12%

7%

Obligaties opkomende markten

-

5%

Hedge fund of funds

-

5%

Renterisicoafdekking

-

20 – 100%

Zoals aan deze tabel te zien is, nemen de beleggingen in risicovollere categorieën zoals aandelen dus toe, maar dit wordt door de spreiding gecompenseerd. De zeer risicovolle categorie hedge funds is op een bijzondere manier toegevoegd: Een ‘Hedge fund of funds’ belegt in een groot aantal verschillende soorten hedge funds. Hierdoor wordt het totale gelopen risico, opnieuw door spreiding, lager dan dat van obligaties, terwijl het rendement rond dat van aandelen kan liggen. In het vorige beleid was afdekking van renterisico niet opgenomen. Omdat in het FTK zowel de bezittingen als de verplichtingen van het pensioenfonds worden gewaardeerd tegen de variabele marktrente, dient hierop bewust beleid te worden gevoerd door het bestuur. In het beleggingsresultaat hieronder wordt hierop dan ook teruggekomen.

Tactisch beleggingsbeleid Zoals in de voorgaande paragraaf is beschreven, is er een richtlijn voor de beleggingscommissie vastgesteld, welke is vastgelegd in een strategisch beleggingsbeleid. De beleggingscommissie heeft echter ruimte om uit tactische overwegingen af te wijken van dit strategisch plan. Dit is het mandaat van de beleggingscommissie. In het verslagjaar bestond deze ruimte uit drie elementen: Iedere beleggingscategorie mag 5 procentpunten afwijken van het strategisch plan. De mate van afdekking van renterisico kan door de beleggingscommissie worden ingevuld binnen het aangegeven bereik van 20 – 100% De snelheid waarmee de bestaande beleggingen worden omgezet in de nieuwe categorieën wordt overgelaten aan de beleggingscommissie. Gedurende het verslagjaar was de beleggingscommissie van mening dat het afdekken van een flink deel van het renterisico op de lange termijn weliswaar te verkiezen was, maar dat gezien de actuele ontwikkelingen dit niet het moment was om hieraan direct invulling te geven. Dit is waarschijnlijk de belangrijkste beslissing van de beleggingscommissie gedurende het gehele jaar geweest. Doordat de

Bladzijde 21


rente aanzienlijk is gestegen gedurende het jaar (vooral in de eerste helft van het jaar) zou een afdekking van het renterisico heel veel geld hebben gekost. Door te kiezen voor een minimale afdekking van dit risico, is de dekkingsgraad van het pensioenfonds aanzienlijk gestegen. Ieder kwartaal vindt er een premiestorting door de werkgever plaatst. In eerdere jaren is deze steeds onmiddellijk in een of meerdere beleggingscategorieën belegd. Aan het begin van het jaar was echter al duidelijk dat de strategische beleggingsmix zou worden aangepast. De beleggingscommissie wilde voorkomen dat er kosten werden gemaakt door te investeren in een beleggingscategorie die later in het jaar weer moesten worden verkocht om in een andere categorie te beleggen. Tenslotte speelde ook de rentevisie van de beleggingscommissie een rol: Uit risico-overwegingen mocht het percentage aandelen in de portefeuille procentueel nog niet stijgen, maar bij een verwachting van een stijgende rente is het niet verstandig om nieuwe beleggingen in obligaties te nemen. Daarom zijn gedurende het jaar de binnenkomende premiebedragen op een rekening courant geparkeerd, waar wel rente werd ontvangen, maar geen renterisico werd gelopen. Naar het eind van het jaar is de mening van de beleggingscommissie gewijzigd en werd niet langer de kans op stijging van de rente als veel groter gezien dan de kans op daling. Dit heeft geleid tot de beslissing om per eind van het jaar het voor 80% af te dekken. Achteraf is gebleken dat enkele parameters die relevant zijn voor de berekening van de mate van afdekking, gedurende het jaar iets zijn aangepast. Hierdoor was de werkelijke afdekking van het renterisico rond de 90%. Gedurende het jaar was al een selectie gebeurd van een beleggingsfonds waar de ‘Hedge fund of funds’beleggingen konden plaatsvinden. Hierin is per eind van het jaar een belegging van 10 miljoen euro gedaan. In de andere twee nieuwe beleggingscategorieën, aandelen en obligaties in opkomende markten, is besloten nog geen investeringen te doen. Dit is vooral ingegeven door een prioriteitstelling in het doorvoeren van alle veranderingen. De genoemde maatregelen hebben geresulteerd in de volgende verdeling van de beleggingen per eind 2007: Beleggingscategorie

Verdeling per eind 2007

Aandelen ontwikkelde markten

40,7%

Aandelen opkomende markten

-

Staatsobligaties

39,8%

Bedrijfsobligaties

9,9%

Obligaties opkomende markten

-

Hedge fund of funds

5,7%

Cash (rekening courant)

3,9%

Renterisicoafdekking

90%

Bladzijde 22


Beleggingsresultaat Het totale rendement op de beleggingen van het EPF was in 2007 0,4%. Dit is inclusief de (beperkte) afdekking van het renterisico. Het rendement op de aandelen was -1,0%, op de obligaties 1,22%. De gemiddelde rentevergoeding op de rekening courant was 3,8%, waarmee circa 463.000 euro aan rente is ontvangen. Er is nog geen rendement op het “Hedge fund of funds’ gemaakt omdat de belegging pas aan het eind van het jaar is geëffectueerd. Volgens de benchmarks die voor deze categorieën gelden, zouden de rendementen 1,3% voor aandelen en 1,54% voor obligaties zijn. Dit betekent dat dit jaar beide vermogensbeheerders een negatieve bijdrage aan ons beleggingsresultaat hebben gehad. Het belang van goede beslissingen over de mate van afdekking van het renterisico wordt onderstreept door het resultaat dat hiermee is gehaald. De stijging van de rente heeft naast een waardedaling van de obligaties (dit is de afdekking van het renterisico), tot een veel grotere waardedaling van de verplichtingen geleid. De waardedaling van de verplichtingen ten gevolge van de stijging van de marktrente (ten opzichte van de 4% rekenrente die vorig jaar nog moest worden gehanteerd) bedroeg 22 miljoen euro. Bij een hogere te ontvangen rente is er immers minder geld in kas nodig om op termijn dezelfde uitkeringen te kunnen doen. Dit is een daling van de verplichtingen van meer dan 16%. Als gevolg hiervan is de dekkingsgraad (de verhouding tussen de bezittingen en verplichtingen van het pensioenfonds) met circa 20% gestegen. Om een zelfde resultaat met de “reguliere” beleggingen te behalen, was een extra beleggingsrendement van circa 20% nodig geweest! Wanneer alleen gekeken wordt naar het rendement op de directe beleggingen, kan het beleggingsjaar 2007 als teleurstellend worden aangemerkt. Met de intrede van het FTK hebben de directe beleggingsresultaten alleen nog in combinatie met de resultaten van het rentebeleid een werkelijke betekenis en wordt de kwalificatie van het beleggingsjaar hierop gebaseerd. Op basis van dit uitgangspunt is het resultaat van het gevoerde beleid in 2007 zeer goed te noemen. In onderstaand overzicht staan de directe beleggingsrendementen onderverdeeld naar categorie. 2007

2006

Beleggingscategorie Realisatie

Benchmark

Realisatie

Benchmark

Aandelen

-1,00%

1,30%

3

8,60%

10,61%

1

Obligaties

1,22%

1,54%

2

-0,17%

-1,19%

2

3,8%

-

-

-

0,40%

1,40%

3,70%

4,00%

Cash Totaal

Bladzijde 23


1

MSCI (DM) World (Net) 50% Europe

2

Merrill Lynch EMU AAA Government Index

3

FT World Adjusted (50% Europe)

Vooruitblik 2008 De beleggingscommissie wil enerzijds verder gaan met het aanpassen van de beleggingen in de richting van het strategische beleggingsbeleid. Anderzijds geven de recente dalingen van de aandelenmarkten aanleiding tot terughoudendheid om precies op dit moment investeringen te doen in opkomende markten. Het bestuur heeft ingestemd met het verzoek van de beleggingscommissie om het in lijn brengen van de actuele beleggingsportefeuille met het strategische beleid naar inzicht nog wat verder uit te stellen. Tevens is besloten de bandbreedte van de afdekking van het renterisico te verschuiven richting 40 – 140%. Doordat vanaf het eind van 2007 de afdekking van het renterisico voor een groot deel separaat wordt vormgegeven middels een belegging in het ‘Long duration overlay’-fonds van Aegon, zal volgend jaar op een iets andere manier gerapporteerd worden over de gemaakte rendementen. Hierbij wordt het directe rendement van de obligaties (de ontvangen rente) afgesplitst van de koersverandering die de obligaties ondergaan ten gevolge van de veranderingen van de rentestanden. Wanneer we deze redenering zouden toepassen op de beleggingen van 2007, zouden we het rendement van de obligaties op ongeveer 4% stellen, en de afdekking van het renterisico heeft dan tot een negatief rendement van circa 2,8% op de obligaties geleid. Dit past bij de constatering dat de rente is gestegen, waardoor de koersen van de obligaties zijn gedaald. Nu een aantal belangrijke beslissingen is genomen, wil de beleggingscommissie nagaan of de gekozen vermogensbeheerders en/of beleggingsfondsen bijdragen tot een optimaal resultaat voor het pensioenfonds dan wel of betere alternatieven kunnen worden overwogen. Eveneens zal de beleggingscommissie bezien of en in welke mate het valutarisico moet worden afgedekt.

Bladzijde 24


Financiële paragraaf

Samenvatting van de financiële positie van het fonds en ontwikkelingen gedurende het jaar

Dekkingsgraad

Verloop

Stand per 1 januari 2007 APP

122,8%

Mutatie ten gevolge invoering FTK

114,0%

-8,8%

Nieuwe aanspraken

115,4%

1,4%

Uitkeringen

115,6%

0,2%

Indexatie

113,8%

-1,8%

Wijziging RTS, gevolgen VPV

128,3%

14,5%

Beleggingsresultaat

122,9%

-5,4%

Overige oorzaken

122,7%

-0,2%

Stand per 31 december 2007 FTK

122,7%

De handhaving van de dekkingsgraad is voornamelijk het gevolg van het gevoerde rentebeleid. Het saldo van baten en lasten over de afgelopen jaren kan als volgt worden geanalyseerd: 2007

2006

2005

2004

2003

Premieresultaat

3.744

4.286

2.848

3.755

5.313

Interestresultaat

11.130

4.515

4.617

650

198

Overig resultaat

-2.750

-623

5.192

-900

1.883

Totaal

12.124

8.178

12.657

3.505

7.394

De vergelijkende cijfers zijn gecorrigeerd voor het effect van de per 1 januari 2007 doorgevoerde stelselwijziging. Het positieve premieresultaat duidt op een kostendekkende premie. In de jaren 20032005 zijn begrepen extra betalingen in verband met het geldende herstelplan. Ultimo 2007 bedraagt de marktrente circa 4,9% (2006: 4,3%). Bladzijde 25


Het bestuur stelt vast dat de actuele dekkingsgraad boven de in de ABTN vastgelegde minimumgrens van 110% ligt en dat daarom in het kader van de ABTN geen maatregelen noodzakelijk zijn. De dekkingsgraad per 31 december (op basis van de jaarrekening) heeft zich de afgelopen jaren als volgt ontwikkeld: 2007 Dekkingsgraad per 31 december

122,7%

1

2006

115,9%

1

2005

116,9%

1

2004

109,9%

1

2003

127,5%

1

De dekkingsgraden voor de jaren 2003-2006 zijn herrekend naar Marktwaarde en op basis van overlevingstafels GBM/GBV 1990-1995

De vereiste dekkingsgraad zoals die voortvloeit uit de solvabiliteitsvoorschriften volgens de Pensioenwet bedraagt 126%. Ultimo 2007 is daarom sprake van een reservetekort. Het fonds heeft in zijn toeslagbeleid vastgelegd dat ruimte voor indexering bestaat indien de nominale dekkingsgraad (waarbij in de waardering van de pensioenverplichtingen geen rekening wordt gehouden met de inflatie) groter is dan 110%. Ultimo 2007 is de nominale dekkingsgraad 122,7%. Het bestuur heeft in 2008 een indexatiebeslissing genomen die is gebaseerd op een voorlopige schatting.

Bladzijde 26


Actuariële paragraaf Actuariële analyse De actuariële analyse van het saldo van baten en lasten kan als volgt worden weergegeven: 2007

2006

3.744

4.286

Premiebijdragen

11.297

11.558

Pensioenopbouw

-7.553

7.272

11.130

5.964

504

5.632

Rentetoevoeging voorziening pensioenverplichtingen

-6.207

-5.145

Wijziging marktrente

16.833

5.477

-2.043

-1.449

-486

218

68

-636

-554

854

1.361

1.363

1.149

0

212

1.363

-837

-805

31

28

-868

-833

-2

46

-743

-1.445

1.006

-333

-1.749

-1.112

12.124

8.178

Premieresultaat

Beleggingsresultaat Beleggingsopbrengsten

Indexatie Sterfte Resultaat langlevenrisico Resultaat overlijdensrisico Arbeidsongeschiktheid Premie In- en revalidering Kosten Onttrekking uit voorziening pensioenverplichtingen voor pensioenuitvoeringskosten Pensioenuitvoeringskosten Uitkeringen Mutaties / diversen Overdrachten Overig Totaal saldo van baten en lasten

Bladzijde 27


Op grond van bovenstaande kan worden vastgesteld dat sprake is van een kostendekkende premie. Tevens blijkt dat de indexering kan worden gefinancierd uit de beleggingsresultaten.

Uitkomsten van de solvabiliteitstoets Bedrag bij strategische beleggingsmix

Bedrag bij huidige beleggingsmix

S1 Renterisico

12.376

4.633

S2 Zakelijke waarden risico

26.840

19.326

S3 Valutarisico

10.504

9.807

0

0

467

366

6.788

6.788

Vereist Vermogen

36.910

25.038

VPV Ultimo 2007

142.008

142.008

Percentage

26,00%

17,60%

S4 Commodities risico S5 Kredietrisico S6 Verzekeringstechnisch risico

Bladzijde 28


Risicoparagraaf

Risico- en beheersingsbeleid Het bestuur heeft zijn beleid verwoord in de ABTN. Algemene leidraad voor het uitvoeren van zijn beheerstaken is risicomijdend operationeel management. Onderstaand treft u de risico’s aan die het bestuur met prioriteit heeft aangepakt: • Beleggingsrisico’s. • Actuariële risico’s. • Renterisico.

Beleggingsrisico’s In 2007 is het beleggingsbeleid heroverwogen in het licht van de nieuwe Pensioenwet en de daarin opgenomen eisen op het gebied van de kostendekkende premie, het toeslagbeleid en het (minimaal) vereiste eigen vermogen. In het nieuwe beleggingsbeleid is sprake van een grotere spreiding over de verschillende beleggingscategorieën en regio’s. Per beleggingscategorie is een strategische weging aangegeven en zijn de bandbreedtes aangegeven die naar inzicht van de beleggingscommissie benut kunnen worden. Vervolgens is de risicoruimte die hierdoor beschikbaar kwam, gebruikt om een groter deel aan beleggingen met hoger risico te kunnen doen. Dit resulteert hierin dat de gehele portefeuille een hetzelfde risico heeft als voorheen het geval was, terwijl het verwachte rendement stijgt. De belangrijkste beleggingsrisico’s zijn markt-, prijs-, valuta- en kredietrisico. Zie voor een getalmatige invulling van dit onderwerp de beleggingenparagraaf.

Actuariële risico’s Verzekeringstechnische risico's hebben betrekking op de risico's van het fonds indien relevante aannamen en veronderstellingen niet overeenkomen met de werkelijkheid. In het verslagjaar zijn de zogenaamde generatietafels AG 2005-2050 beschikbaar gekomen. Deze tafels geven aan hoe oud mensen gemiddeld worden, waarbij rekening wordt gehouden met de trend dat mensen steeds ouder worden. In 2006 zijn door het EPF nog de overlevingstafels GBM/GBV 1990-1995 gehanteerd. Door over te stappen op de generatietafels wordt zowel rekening gehouden met de toegenomen overlevingskansen van dit moment, als de verwachtte toename van de overlevingskansen in de toekomst. Door toepassing van deze prognosetafels is het langlevenrisico

Bladzijde 29


voor het fonds sterk gereduceerd. Dit gaat wel ten koste van een grote daling van de dekkingsgraad, doordat de verplichtingen toenemen wanneer de levensverwachting van de deelnemers toeneemt. Het overlijdensrisico betekent dat het fonds in geval van overlijden mogelijk een nabestaandenpensioen moet toekennen. Voor dit risico heeft het fonds een herverzekering bij Zwitserleven afgesloten. Omdat deze verzekering een hoog eigen behoud (= eigen risico) kent, draagt het fonds een flink deel van dit risico zelf. Voor dit risico wordt jaarlijks een risicopremie in rekening gebracht. Het verschil tussen de risicopremie en de werkelijke kosten wordt verwerkt via het resultaat. Het arbeidsongeschiktheidsrisico betreft het risico dat het fonds geen premie meer ontvangt voor deelnemers die arbeidsongeschikt zijn geworden en een pensioen moet uitkeren aan deelnemers die arbeidsongeschikt zijn geworden. Voor dit risico heeft het fonds een herverzekering bij Zwitserleven afgesloten. Omdat deze verzekering een hoog eigen behoud (= eigen risico) kent, draagt het fonds een flink deel van dit risico zelf. Voor dit risico wordt jaarlijks een risicopremie in rekening gebracht. Het verschil tussen de risicopremie en de werkelijke kosten wordt verwerkt via het resultaat.

Renterisico Wanneer de looptijd van de beleggingen van het fonds niet gelijk is aan de looptijd van de verplichtingen, is er sprake van een gevoeligheid van het fonds voor rentewijzigingen. Als de rente dan immers daalt of stijgt, zal deze wijziging een groter gevolg hebben voor de verplichtingen dan voor de bezittingen, of andersom. Bij de bepaling van het beleggingsbeleid weegt het bestuur zorgvuldig de voordelen (meer zekerheid) en nadelen (minder rendement) van meer of minder duration matching af ten opzichte van alternatieve strategieën. Hierbij speelt ook de visie van de beleggingscommissie over de waarschijnlijkheid van een rentedaling of –stijging een belangrijke rol.

Bladzijde 30


Toekomstparagraaf Om een zo goed mogelijk inzicht te verkrijgen in de te verwachten ontwikkelingen voor het fonds, heeft het bestuur in de afgelopen anderhalf jaar een zogenaamde ALM studie en continuïteitsanalyse laten uitvoeren. Hier in zijn verschillende varianten van premiebeleid en beleggingsbeleid doorgerekend. Het is natuurlijk niet mogelijk te voorspellen wat de opbrengsten van toekomstige beleggingen zullen zijn. Wel is het mogelijk op basis van gemiddelde rendementen uit het verleden en stochastische afwijkingen van die rendementen, een soort kansberekening te maken van het resultaat dat in de toekomst met een bepaalde waarschijnlijkheid kan worden verwacht. Dit wordt met een dergelijke studie doorgerekend. Wanneer er voldoende gegevens bekend zijn over de financiering van het fonds kan hiermee een prognose worden gemaakt van bijvoorbeeld de waarschijnlijkheid dat de opgebouwde rechten en uitkeringen kunnen worden geïndexeerd met de inflatiepercentages. Zoals al eerder in dit verslag is aangegeven, was er echter geen afspraak voor het pensioenfonds beschikbaar over de financiering in de toekomst. Daarom zijn deze berekeningen gedaan op basis van de naar wettelijke normen minimale premie die de werkgever in ieder geval zal moeten betalen. Wanneer uit de onderhandelingen tussen de sociale partners is komen vast te staan welke premie er daadwerkelijk zal worden betaald, zal er een nieuwe berekening plaatsvinden waarmee een betere inschatting kan worden gemaakt van de toekomstige financiële positie van het fonds. Het is ook mogelijk dat deze uitkomsten gevolgen hebben voor het beleggingen indexatiebeleid van het fonds. De geplande acquisitie van EDS door Hewlett Packard zou ook voor het pensioenfonds grote gevolgen kunnen hebben. Aangezien hierover nog geen details bekend zijn, heeft het geen zin om vooruit te lopen op de mogelijke consequenties. Wel zal het pensioenfondsbestuur deze ontwikkelingen op de voet volgen, zodat adequaat op de nieuwe omstandigheden kan worden ingespeeld.

Utrecht, 30 juni 2008 Stichting EDS Pensioenfonds Het bestuur

Bladzijde 31


JAARREKENING 2007 Balans Staat van baten en lasten Kasstroomoverzicht Algemene toelichting Toelichting op financiële instrumenten Toelichting balans Toelichting staat van baten en lasten Toelichting kasstroomoverzicht

Bladzijde 32


Balans De tussen haakjes geplaatste nummers verwijzen naar de toelichting. (bedragen in duizenden € na resultaatbestemming)

ACTIVA Beleggingen Aandelen Vastrentende waarden Overige beleggingen Liquide middelen Effectendebiteuren

Beleggingen voor risico deelnemers Vastgoed Aandelen Vastrentende waarden Overige beleggingen Liquide middelen

31-12-2007

31-12-2006

71.240 87.088 10.000 4.946 7.990 181.264

72.425 86.174 4.727 163.326

10.575 15.655 1.801 156 28.187

25.422 25.422

585

108 815

1.815 211.851

1.911 191.582

32.223

27.206

142.008 28.187 170.195

133.302 3.199 25.422 161.923

8.019 1.414 9.433 211.851

2.453 2.453 191.582

(1)

(2)

Vorderingen en overlopende activa Vordering uit hoofde van herverzekering Overige vorderingen en overlopende activa

(3)

Liquide middelen

(4)

PASSIVA Reserves Stichtingskapitaal en reserves

(5)

Technische voorzieningen Voorziening pensioenverplichtingen Voorziening langlevenrisico Voorziening voor rekening en ris. Deelnemers

(6) (7) (8)

Kortlopende schulden Effectencrediteuren Overige schulden

(9)

Bladzijde 33


Staat van baten en lasten

De tussen haakjes geplaatste nummers verwijzen naar de toelichting. (bedragen in duizenden €) Baten Bijdragen van werkgevers en werknemers Bijdragen rekening en risico deelnemers Beleggingsresultaten risico pensioenfonds Beleggingsresultaten risico deelnemers Saldo overdrachten van rechten Overige baten en lasten Lasten Pensioenuitkeringen Herverzekeringen Pensioenuitvoerings- en administratiekosten Saldo overdracht van rechten risico deelnemers Herverzekering rekening en risico deelnemers Overige baten en lasten rekening en risico deelnemers Mutatie voorziening pensioenverplichtingen voor rekening en risico deelnemers Mutatie voorziening pensioenverplichtingen: • Pensioenopbouw • Indexering en overige toeslagen • Rentetoevoeging • Onttrekking voor uitkeringen en kosten • Wijziging marktrente • Wijziging door overdracht van rechten • Overige mutaties

2007

2006

11.297 4.652 504 -713 1.007 225 16.972

11.558 4.491 5.634 1.817 3.363 113 26.976

(16) (17) (18) (19) (20)

-1.551 -90 -868 -618 -552

-1.321 27 -833 -126 -384

(21)

-4

-

-2.765

-5.798

(10) (11) (12) (13) (14) (15)

(22) (23) -7.463 -2.043 -6.207 1.580 16.833 -209 -891

-7.194 -1.449 -5.145 1.395 5.477 -3.810 364 1.600 -4.848

-10.362 -18.797

Saldo van baten en lasten

12.124

8.179

Bestemming saldo: Bijgeboekt bij de algemene reserve

12.124

8.179

12.124

8.179 Bladzijde 34


Kasstroomoverzicht (bedragen in duizenden €)

Kasstromen uit operationele activiteiten Uitgaven: Pensioenuitkeringen Pensioenuitvoerings- en administratiekosten

Kasstromen uit financieringsactiviteiten Ontvangsten: Bijdragen van werkgevers en werknemers Overgenomen pensioenverplichtingen Saldo herverzekering Diversen Uitgaven: Overgedragen pensioenverplichtingen Kasstromen uit investeringsactiviteiten Ontvangsten: Verkopen en aflossingen van beleggingen Directe beleggingsopbrengsten Overige ontvangsten Uitgaven: Aankopen en verstrekkingen beleggingen Kosten van vermogensbeheer Overige uitgaven

Mutatie liquide middelen Liquide middelen Saldo liquide middelen 1 januari Saldo liquide middelen 31 december Mutatie liquide middelen

2007

2006

-1.427 -998

-1.327 -1.110

-2.425

-2.437

11.681 723 241 12.645

10.727 9.866 69 15 20.677

-1.346 11.299

-2.913 17.764

162.836 5.186 7

160.155 5.510 -

168.029

165.665

-176.652 -15 -113 -176.780 -8.751

-177.231 -96 -177.327 -11662

123

3.665

6.638 6.761

2.973 6.638

123

3.665

Bladzijde 35


Algemene toelichting Activiteiten Stichting EDS Pensioenfonds is opgericht in 2000 en statutair gevestigd te Utrecht. De stichting heeft ten doel het verlenen of doen verlenen van pensioenen en/of andere uitkeringen aan werknemers of gewezen werknemers van de werkgever en aan hun echtgenoten, dan wel degenen met wie zijn een duurzaam gezamenlijke huishouding voeren of hebben gevoerd en met wie geen bloed- of aanverwantschap in de eerste graad bestaat en aan hun kinderen en pleegkinderen, een en ander overeenkomstig de bepalingen in de statuten en het reglementen van het pensioenfonds.

Schattingen en veronderstellingen Bij toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt het bestuur van het pensioenfonds zich verschillende oordelen en maakt inschattingen die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien voor het geven van het in artikel 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningposten.

Stelselwijziging Per 1 januari 2007 is de Pensioenwet in werking getreden; onderdeel van de Pensioenwet is het Financieel Toetsingskader (FTK). Dit heeft voor het fonds belangrijke gevolgen voor de waardering van de pensioenverplichtingen. Voorgaande jaren zijn de Actuariële Principes Pensioenfondsen (APP) toegepast als waardering. Het FTK gaat uit, in tegenstelling tot APP, van een fair valuewaardering van activa en passiva. Dit betekent de introductie van onder meer andere sterftetafels (met sterftetrend) en het gebruik van de marktrente in plaats van een vaste rekenrente van maximaal 4%. Deze wijziging kwalificeert zich als een stelselwijziging. Het fonds heeft besloten om al vanaf boekjaar 2007 te rapporteren volgens de nieuwe richtlijn 610 voor de verslaglegging. Het fonds maakt gebruik van de mogelijkheid om in plaats van het opnemen van vergelijkende cijfers voor de balans en de staat van baten en lasten te volstaan met een toelichting op de wijzigingen van de belangrijkste componenten van het cumulatieve effect als rechtstreekse mutatie in het eigen vermogen te verwerken per 1 januari 2007.

Bladzijde 36


Het cumulatieve effect van de stelselwijziging kan als volgt worden gespecificeerd: Afname reserves door Verlaging voorziening in verband met effect vrijval voorziening langlevenrisico Verhoging voorziening door opname sterftetrend Verlaging voorziening in verband anpassing rekenrente van 4% naar marktrente 4,3% Saldo cumulatieve effect stelselwijziging

3.199 -16.001 5.695 -7.107

Grondslagen voor waardering van activa en passiva Algemeen De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen zoals deze zijn opgenomen in Titel 9, Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek en met in achtneming van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving. Beleggingen en pensioenverplichting worden gewaardeerd op reële waarde. De overige activa en passiva worden gewaardeerd op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld, vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. Alle bedragen zijn vermeld in duizenden euro’s, tenzij anders is vermeld. De jaarrekening is opgesteld na bestemming van het saldo van baten en lasten.

Vergelijking met voorgaand jaar De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van vorig jaar, met uitzondering van de toegepaste stelselwijziging zoals opgenomen onder paragraaf Stelselwijziging hiervoor.

Opname van een actief of een verplichting Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen het pensioenfonds toebehoren en de waarde van deze voordelen betrouwbaar kunnen worden vastgesteld.

Bladzijde 37


Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Baten en lasten worden toegerekend aan het boekjaar waarop deze betrekking hebben.

Vreemde valuta Activa en verplichtingen in vreemde valuta worden omgerekend naar euro’s tegen de koers per balansdatum. Baten en lasten voortvloeiende uit transacties in vreemde valuta’s worden omgerekend tegen de koers per transactiedatum.

Beleggingen Aandelen en obligaties worden tegen de actuele ofwel beurswaarde in de balans opgenomen. De belegging in het JPM Multi strategy fund is opgenomen als overige beleggingen. Deze wordt gewaardeerd tegen de waarde die JP Morgan publiceert. Aangezien de belegging in dit fonds per eind 2007 heeft plaatsgevonden, is de waardering in deze balans gelijk aan het aankoopbedrag. Classificatie beleggingsfondsen Indien er sprake is van beleggingen in beleggingsfondsen worden deze beleggingsfondsen onder de beleggingen geclassificeerd onder de rubriek waarin beoogd wordt te beleggen.

Vorderingen en overlopende activa Vorderingen worden opgenomen tegen de reële waarde van de tegenprestatie, gewoonlijk de nominale waarde. Een voorziening wordt getroffen op de vorderingen op grond van de verwacht oninbaarheid.

Liquide middelen Onder de liquide middelen zijn opgenomen de banktegoeden. Liquide middelen uit hoofde van beleggingstransacties worden gepresenteerd onder de beleggingen.

Bladzijde 38


Voorziening pensioenverplichtingen Actuariële grondslagen en veronderstellingen Financieringsmethodiek: Stortingskoopsommen (dit betekent dat de netto voorziening pensioenverplichtingen op elk moment gelijk is aan de contante waarde van de verkregen pensioenverplichtingen. Sterftegrondslagen (ultimo 2007) AG prognosetafel 2050, starttafel 2005-2010, met een leeftijdsterugstelling voor mannen en vrouwen van 1 jaar Huwelijksfrequenties Voor elke (gewezen) deelnemer die aanspraken vanuit de oude regeling heeft meegenomen en de pensioendatum nog niet heeft bereikt, wordt uitgegaan van het onbepaald man/vrouw systeem met gehuwdheidsfrequentie per de berekeningsdatum. Vanaf de pensioendatum worden de berekeningen afgestemd op de feitelijke burgerlijke staat. Leeftijdsverschil man-vrouw 3 jaar Rekenrente Rentetermijnstructuur als gepubliceerd door De Nederlandsche Bank. Voorziening voor uitgesteld wezenpensioen 5% van de voorziening van uitgesteld nabestaandenpensioen bij uitgesteld ouderdomspensioen Voorziening voor toekomstige pensioenopbouw arbeidsongeschikten De contante waarde van de vrijgestelde pensioenopbouw is voor 100% opgenomen in de VPV Excassokosten Ter dekking van excassokosten van ingegane pensioenen is in de VPV een opslag van 2% opgenomen.

Bladzijde 39


Voorziening voor rekening en risico van deelnemers Dit betreft de verplichtingen uit hoofde van de beschikbare-premieregeling voor deelnemers. Het beleggingsrisico ligt bij de deelnemers. De voorziening voor rekening en risico deelnemers is gewaardeerd volgens dezelfde grondslagen die gelden voor de waardering van de corresponderende beleggingen risico deelnemers.

Grondslagen voor bepaling resultaat Algemeen Zowel gerealiseerde als ongerealiseerde resultaten worden rechtstreeks verantwoord in het resultaat

Premiebijdragen Onder premiebijdragen van werkgevers en werknemers wordt verstaan de aan derden in rekening gebrachte c.q. te brengen bedragen voor de in het verslagjaar verzekerde pensioenen onder aftrek van kortingen.

Beleggingsresultaten risico pensioenfonds Indirecte beleggingsopbrengsten Onder de indirecte beleggingsopbrengsten worden verstaan de gerealiseerde en ongerealiseerde waardewijzigingen en valutaresultaten. Indirecte beleggingsresultaten zijn toegerekend in de periode waarop ze betrekking hebben. Directe beleggingsopbrengsten Onder de directe beleggingsopbrengsten wordt in dit verband verstaan rentebaten en -lasten, dividenden en soortgelijke opbrengsten.

Pensioenuitkeringen De pensioenuitkeringen betreffen de aan deelnemers uitgekeerde bedragen inclusief afkopen. De pensioenuitkeringen zijn toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben.

Pensioenuitvoeringskosten De pensioenuitvoeringskosten zijn toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben.

Bladzijde 40


Saldo overdrachten van rechten De post saldo overdracht van rechten bevat het saldo van bedragen uit hoofde van overgenomen dan wel overgedragen pensioenverplichtingen.

Overige baten en lasten Overige baten en lasten zijn toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben.

Bladzijde 41


Toelichting balans (bedragen in duizenden €)

1. Beleggingen

Aandelen

Vastrentende waarden

Overige beleggingen

Liquide middelen

Effectendebiteuren

Totaal

Stand per 1 januari 2006

57.211

82.926

-

-

-

140.137

Aankopen

10.470

166.761

-

-

-

177.231

Verkopen/aflossingen

-

-160.039

-

-

-

-160.039

Overige mutaties

-

159

-

4.727¹

-

4.886

4.744

-3.633

-

-

-

1.111 163.326

Waardeverschillen Stand per 31 december 2006 Aankopen Verkopen/aflossingen Overige mutaties Waardeverschillen

72.425

86.174

-

4.727

-

1.103

171.284

10.000

-

-

182.387

-

-167.070

-

-

-

-167.070

-

-336

-

219

7.990

7.873

-2.288

-2.964

-

-

-

-5.252

Stand per 31 december 2007 71.240 87.088 10.000 4.946 7.990 181.264 ¹ Dit betreft de eindstand van de liquide middelen beschikbaar voor beleggingen per ultimo 2006. Deze waren in boekjaar 2006 opgenomen als onderdeel van de liquide middelen op de betaalrekening. De vergelijkende cijfers 2006 zijn door deze boeking aangepast Aandelen Aandelen mature markets

Vastrentende waarden Obligaties Hypothecaire lening

31-12-2007

31-12-2006

71.240

72.425

71.240

72.425

31-12-2007

31-12-2006

74.275

68.892

992

-

Credit funds

16.184

17.282

Swaps

-6.004

-

-54

-

Termijncontracten Overig

Overige beleggingen Hedge funds

1.696

-

87.088

86.174

31-12-2007

31-12-2006

10.000

-

Methodiek bepaling marktwaarde Alle beleggingen van de stichting worden gewaardeerd op marktwaarde. De marktwaarde van de aandelen (INI Aandelenfonds) wordt gewaardeerd op intrinsieke waarde omdat er geen beursnotering is voor dit fonds. Bladzijde 42


De marktwaarde van de vastrentende waarden wordt, waar mogelijk, bepaald aan de hand van de gepubliceerde ultimokoersen. Wanneer deze koersen niet beschikbaar zijn wordt de contante waarde van de lening bepaald aan de hand van de yieldcurves zoals aangeleverd door The WM Company te Amsterdam. De marktwaarde van de overige beleggingen is gelijk aan de aankoopwaarde van deze beleggingen daar deze beleggingen per ultimo 2007 zijn aangekocht. De marktwaarde wordt bepaald aan de hand van de publicatie van JP Morgan en vertegenwoordigt de intrinsieke waarde.

2. Beleggingen voor Vastrentende Overige Liquide rekening en risico Aandelen waarden beleggingen middelen Totaal deelnemers 25.422 Stand per 1-1-2007* Verkoop ivm overgang naar nieuwe uitvoerder -25.422 Aankopen 11.719 23.342 2.471 156 37.688 Verkopen/aflossingen -618 -7.493 -677 -8.788 Waardeverschillen -526 -194 7 -713 Stand per 31 december 2007 10.575 15.655 1.801 156 28.189 *In verband met de overgang naar een nieuwe uitvoerder van de DC-regeling is het niet meer mogelijk de onderverdeling van de beleggingen per 01-01-2007 te achterhalen. Dientengevolge is hier op deze datum alleen een totaalbedrag vermeld. De bedragen van de aankopen zijn inclusief de aankopen na overheveling van Nationale Nederlanden naar ING .

3. Vorderingen en overlopende Activa Vordering uit hoofde van herverzekering Vooruitbetaalde bedragen verzekeringsmaatschappij

Overige vorderingen en overlopende Activa Diverse vorderingen Pensioenpremies intrest Dividendbelasting Waardeoverdrachten Overige

31-12-2007

31-12-2006

-

108 108

31-12-2007

31-12-2006

178 187 108 112 585

286 63 202 159 105 815

Bladzijde 43


4. Liquide middelen De liquide middelen betreffen de liquide middelen op R/C rekening van het fonds bij de ING Bank, voor zover deze benodigd zijn voor het doen van de lopende betalingen. Het resterende deel van de R/C rekening is verantwoord onder de liquide middelen onder de beleggingen, omdat deze gelden beschikbaar zijn om te beleggen.

5. Stichtingskapitaal en reserves Algemene reserve Stand per 1 januari 2006 Bestemming saldo van baten en lasten Stand per 31 december 2006 (Cumulatief effect stelselwijziging) Stand per 1 januari 2007 Bestemming saldo van baten en lasten Stand per 31 december 2007

19.027 8.179 27.206 -7.107 20.099 12.124 32.223

De dekkingsgraad van het fonds per 31-12-2007 bedraagt 122,7 %. Het minimaal vereist eigen vermogen bedraagt 7.100 duizend euro. Het minimaal vereist eigen vermogen is vastgesteld op 5% van de voorziening pensioenverplichting eigen rekening per ultimo van het boekjaar. De vermogenspositie van het pensioenfonds kan worden gekarakteriseerd als onvoldoende. Voor de berekening van het vereist eigen vermogen wordt gebruik gemaakt van een standaard model. Het vereist eigen vermogen wordt afgeleid uit de per risico benodigde buffer. Deze per risico benodigde buffer is opgenomen in onderstaande tabel. Deze per risico bepaalde buffer wordt vervolgens verminderd met het diversificatie-effect. Dit saldo vormt vervolgens het vereist eigen vermogen. De per risico benodigde buffer en het daaruit berekende vereist eigen vermogen zijn opgenomen in onderstaande tabel.

Risico Renterisico Risico zakelijke waarden Valutarisico Commodities risico (grondstoffenrisico) Kredietrisico Verzekeringstechnische risico’s Totaal Af: Diversificatie-effect Vereist eigen vermogen

Benodigde buffer 12.376 26.840 10.504 0 467 6.788 56.975 -20.065 36.910

Bladzijde 44


6. Voorziening pensioenverplichtingen Ontwikkeling van de VPV Stand begin boekjaar Mutatie voorziening pensioenverplichting als gevolg van de overgang van APP naar FTK ten laste van algemene reserve Mutatie voorziening via staat van baten en lasten Stand einde boekjaar

2007

2006

133.302

124.152

10.306

-

-1.600

9.150

142.008

133.302

voorziening voor pensioenverplichtingen is naar categorieën van deelnemers als volgt 31-12-2007 Actieve deelnemers 86.368 Pensioengerechtigden 19.048 Gewezen deelnemers 36.592 142.008 7. Voorziening langlevenrisico Stand per 1-1 Mutatie voorziening via staat van baten en lasten Mutatie voorziening langleven risico als gevolg van de overgang van APP naar FTK ten gunste van algemene reserve Stand per ultimo De voorziening lang leven risico is onder FTK komen te vervallen 8. Voorziening voor rekening en risico deelnemers Stand per 1-1 Premiestortingen Inkomende waardeoverdrachten Uitgaande waardeoverdrachten Waardemutaties beleggingen Overige mutaties Stand per ultimo

31-12-2006 81.330 15.926 36.046 133.302

2007 3.199 -

2006 1.987 1.212

-3.199 -

3.199

2007 25.422 4.152 62 -633 -713 -103 28.187

2006 19.624 4.021 1.285 -736 2.003 -775 25.422

Bladzijde 45


De ontwikkeling van de voorziening voor rekening en risico van deelnemers is als volgt: Voorziening pensioenverplichtingen voor rekening en risico van deelnemers (x € 1.000) 2007 Voorziening primo boekjaar Premiebijdragen (werkgevers- en werknemersbijdragen)

2006 25.422

19.624

4.652

4.491

Saldo waardeoverdrachten

-618

-126

Rendement

-713

1.817

Herverzekeringskosten

-552

-384

Overige baten en lasten Toename boekjaar Voorziening ultimo boekjaar

9. Overige schulden Te betalen loonheffing/ZvW-bijdrage Te betalen uitkeringen Te betalen uitkeringen aan Werkgever Nog verschuldigde premie excedentregeling Te betalen verzekeringsmaatschappij Pensioenuitvoerings- en administratiekosten Intrest Terug te betalen dividendbelasting Waardeoverdrachten Af te rekenen DC premies NN Over te dragen verplichtingen NN inzake. DC-regeling Nog te verwerken FVP-bijdragen Beleggingskosten

-4 2.765

5.798

28.187

25.422

31-12-2007 46 114 152 224 188 433 237 20 1.414

31-12-2006 33 3 121 143 198 206 1.488 18 217 6 20 2.453

Bladzijde 46


Toelichting financiële instrumenten Algemeen Het uitvoeren van transacties in financiële instrumenten kan er toe leiden dat Stichting EDS Pensioenfonds (EPF) risico’s verkrijgt of overdraagt aan een andere partij. Hierbij moet vooral gedacht worden aan risico’s die samenhangen met veranderingen in beurskoersen, rentetarieven, wisselkoersen, debiteurenkwaliteit en liquiditeit. In het kader van de beperking van deze risico’s kunnen derivaten en andere instrumenten worden aangewend.

Instrumenten Voor risicobeheer heeft het bestuur de beschikking over de volgende beleidsinstrumenten: •

ALM-beleid en duration-matching

•

Dekkingsgraad

•

Financieringsbeleid

•

Premiebeleid

•

Indexatiebeleid

•

Herverzekeringsbeleid

•

Risicobeleid alternatieve beleggingen

•

Risicobeleid ten aanzien van uitbesteding

Welke beleidsinstrumenten het bestuur op welke manier zal hanteren wordt bepaald op basis van uitvoerige analyses van de te verwachten toekomstige ontwikkelingen van de verplichtingen en de ontwikkelingen op de financiële markten. Voor deze analyses gebruikt men onder andere AssetLiability Management-studies (ALM). Een ALM-studie analyseert de structuur van de pensioenverplichtingen en van verschillende beleggingsstrategieën en de ontwikkeling daarvan in diverse economische scenario’s. Op basis van de uitkomsten van deze analyses stelt het bestuur jaarlijks beleggingsrichtlijnen vast waarop het door het fonds uit te voeren beleggingsbeleid wordt gebaseerd. De beleggingsrichtlijnen zetten uiteen binnen welke grenzen en normen het beleggingsbeleid moet worden uitgevoerd, en richten zich op het beheersen van de belangrijkste (beleggings)risico’s. Wanneer de marktomstandigheden daartoe aanleiding geven, kan ook tussentijds door het bestuur worden bepaald de beleggingsrichtlijnen aan te passen. De beleggingsrichtlijnen zijn verwoord in de verklaring beleggingsbeginselen. Bij de uitvoering van het beleggingsbeleid wordt gebruikgemaakt van derivaten die worden toegelicht voornoemde verklaring.

Bladzijde 47


Marktrisico Marktrisico is uit te splitsen in renterisico, valutarisico en prijs(koers)risico. De beleggingsdoelstellingen bepalen de strategie die de stichting volgt ten aanzien van het beleggingsrisico. In de dagelijkse praktijk ziet de beleggingscommissie toe op het marktrisico conform de binnen het pensioenfonds aanwezige beleidskaders en de beleggingsrichtlijnen. De overall marktposities worden periodiek gerapporteerd aan het bestuur. In de onderstaande tabel wordt de verdeling van de beleggingen van de aandelen naar regio weergegeven:

Europa USA Japan Developed Asia Pacific Emerging Markets Totaal

2007 X € 1000 34.195 26.358 6.412 2.849 1.426 71.240

Renterisico Het renterisico is het risico dat de waarden van de portefeuille vastrentende waarden en de pensioenverplichtingen veranderen als gevolg van ongunstige veranderingen in de marktrente. Maatstaf voor het meten van rentegevoeligheid is de duration. De duration is het gewogen gemiddelde resterende looptijd in jaren van de kasstromen. Balanswaarde Duration van de vastrentende waarden (voor derivaten) Duration van de vastrentende waarden (na derivaten) Duration van de (nominale) pensioenverplichtingen Dekkingsgraad Percentage vastrentende waarden van het totale vermogen Mate van afdekking van het renterisico (van verplichtingen)

31 december 2007 5,5 25,6 17,5 122,70% 50,26% 89,60%

Indien op balansdatum de duration van de beleggingen afwijkt van de duration van de verplichtingen is er sprake van een niet volledige afdekking van het renterisico. Als het afdekkingspercentage lager is dan 100% en de rente stijgt, zal de waarde van beleggingen minder snel dalen dan de waarde van de verplichtingen (bij toepassing van de actuele marktrentestructuur), met als gevolg dat de dekkingsgraad zal stijgen. Als onder dezelfde omstandigheden echter de rente daalt, zal de dekkingsgraad dalen.

Bladzijde 48


Het beleid van het fonds is gericht op het bewust gebruik maken van deze consequenties. Wanneer de beleggingscommissie van mening is dat de kans op een rentedaling groter is dan de kans op een rentestijging, zal voor een hoge afdekking worden gekozen. Als de beleggingscommissie van mening is dat de kans op een rentedaling kleiner is dan de kans op een stijging van de rente, zal voor een dekking lager dan 100% worden gekozen. Wanneer de beleggingscommissie een onvoldoende geprononceerde mening heeft, zal een afdekking tussen de 100% en de dekkingsgraad worden aangehouden. Het effectueren van de mate van afdekking wordt op korte termijn gedaan door het aantal participaties in het Long Duration Overlay (LDO) fonds te variëren. Dit is een overlay fonds dat te vergelijken is met obligaties met een looptijd van meer dan 200 jaar. Met een beperkte belegging in dit fonds kan de effectieve looptijd van de vastrentende waarden worden aangepast. Op langere termijn is het ook mogelijk de looptijd van de obligatieportefeuille aan te passen. De vastrentende waarden (exclusief cash), uitgesplitst naar looptijd, zijn als volgt:

Staatsobligaties (5,7 jaar) Bedrijfsobligaties (4,7 jaar) LDO fonds (226,5 jaar) Totaal

2007 X € 1000 61.790 17.369 7.929 87.088

Valutarisico Eind 2007 wordt voor circa 29% van de beleggingsportefeuille belegd buiten de eurozone, voornamelijk in de Verenigde Staten. Dit valutarisico is niet afgedekt. Op dit moment is er geen strategisch beleid geformuleerd op het gebied van valutarisico. Tot nu toe wordt dit risico bewust gelopen. De verwachting is dat er in de toekomst een ander strategisch beleid zal worden bepaald. In de onderstaande tabel wordt aangegeven wat de waarde van de beleggingen in vreemde valuta is, uitgedrukt in Euro’s.

Aandelen Vastrentende waarden Totaal

2007 X € 1000 51.030 365 51.395

Prijsrisico Prijsrisico is het risico dat door de ontwikkeling van marktprijzen (veroorzaakt door factoren die samenhangen met een individuele belegging, de uitgevende instelling of generieke factoren) waardewijzigingen plaatsvinden. Wijzigingen in marktomstandigheden hebben altijd direct invloed op Bladzijde 49


het beleggingsresultaat, omdat alle beleggingen worden gewaardeerd op reële waarde waarbij waardewijzigingen onmiddellijk worden verwerkt in het saldo van baten en lasten. Spreiding binnen de portefeuille (diversificatie) kan het prijsrisico dempen. Het prijsrisico kan ook afgedekt worden door gebruik te maken van afgeleide financiële instrumenten (derivaten), zoals opties en futures. Per eind 2007 is de gehele aandelenportefeuille belegd in één wereldwijd gespreid aandelenfonds, het INI aandelenfonds van ING. Dit fonds belegt 50% van het vermogen in Europa en de rest is evenredig verdeeld over de rest van de wereld.

Kredietrisico Kredietrisico is het risico van financiële verliezen voor het fonds als gevolg van faillissement of betalingsonmacht van tegenpartijen waarop het fonds (potentiële) vorderingen heeft. Hierbij kan onder meer worden gedacht aan partijen die obligatieleningen uitgeven, banken waar deposito’s worden geplaatst, marktpartijen waarmee Over The Counter (OTC)-derivatenposities worden aangegaan en aan bijvoorbeeld herverzekeraars. Een voor beleggingsactiviteiten specifiek onderdeel van kredietrisico is het settlementrisico. Dit heeft betrekking op het risico dat partijen waarmee het fonds transacties is aangegaan niet meer in staat zijn hun tegenprestatie te verrichten waardoor het fonds financiële verliezen lijdt. Beheersing vindt plaats door alleen zaken te doen met grote Nederlandse marktpartijen. Ter afdekking van het settlementrisico wordt door het fonds enkel belegd in markten waar een voldoende betrouwbaar clearing- en settlementsysteem functioneert Ten aanzien van de kredietwaardigheid van de debiteuren van de vastrentende portefeuille kan het volgende overzicht worden gegeven:

AAA AA A BBB Lager dan BBB Totaal

2007 In % 82,23 4,76 9,11 3,73 0,17 100,00

Liquiditeitsrisico Liquiditeitsrisico is het risico dat beleggingen niet tijdig en/of niet tegen een aanvaardbare prijs kunnen worden omgezet in liquide middelen, waardoor het fonds op korte termijn niet aan zijn verplichtingen kan voldoen. Waar de overige risicocomponenten vooral de langere termijn betreffen (solvabiliteit), gaat het hierbij om de kortere termijn. Dit risico kan worden beheerst door in het strategische en tactische beleggingsbeleid voldoende ruimte aan te houden voor de

Bladzijde 50


liquiditeitsposities, rekening houdend met directe beleggingsopbrengsten en andere inkomsten zoals premies. De volgende zaken zijn van belang met betrekking tot het liquiditeitsrisico: • •

•

Tot en met het jaar 2008 zullen de inkomende premies het niveau van de uitkeringen overtreffen. Ultimo 2007 zijn er voldoende obligaties, die onmiddellijk zonder waardeverlies te gelde kunnen worden gemaakt om een eventuele onvoorziene uitstroom van geldmiddelen te financieren. Er wordt een liquiditeitsplanning bijgehouden waarin alle geprognosticeerde uitgaven en inkomsten voor het komende jaar zijn opgenomen.

Verzekeringtechnische risico’s (actuariële risico’s) De belangrijkste actuariële risico’s zijn het langleven-, overlijdens- en arbeidsongeschiktheidsrisico. Het belangrijkste actuariële risico is het langlevenrisico (het risico dat deelnemers langer blijven leven dan gemiddeld verondersteld wordt bij de bepaling van de voorziening pensioenverplichtingen). Als gevolg hiervan is de pensioenvermogenopbouw niet toereikend voor de uitkering van de pensioenverplichting. Door toepassing van de AG-prognosetafel 2000-2050 met adequate leeftijdsterugstelling is het langlevenrisico nagenoeg geheel verdisconteerd in de waardering van de pensioenverplichtingen. Het overlijdensrisico betekent dat het fonds in geval van overlijden mogelijk een nabestaandenpensioen moet toekennen. Voor dit risico heeft het fonds een herverzekering bij Zwitserleven afgesloten. Omdat deze verzekering een hoog eigen behoud (= eigen risico) kent, draagt het fonds een flink deel van dit risico zelf. Daarom is dit risico ook opgenomen in de pensioenverplichtingen. Het arbeidsongeschiktheidsrisico betreft het risico dat het fonds geen premie meer ontvangt voor deelnemers die arbeidsongeschikt zijn geworden en een pensioen moet uitkeren aan deelnemers die arbeidsongeschikt zijn geworden. Voor dit risico wordt jaarlijks een risicopremie in rekening gebracht. Het verschil tussen de risicopremie en de werkelijke kosten wordt verwerkt via het resultaat. De actuariële uitgangspunten voor de risicopremie worden periodiek herzien.

Bladzijde 51


Indexatierisico Het bestuur van het fonds heeft de ambitie om de pensioenen te indexeren. De mate waarin dit kan worden gerealiseerd is afhankelijk van de ontwikkelingen in rente, rendement, prijsinflatie, looninflatie, demografie en de ontvangen premie. Uitdrukkelijk wordt opgemerkt dat de indexatietoezegging voorwaardelijk is. In de strikte zin is er daarom voor het fonds geen sprake van een risico. Wel kan er gesproken worden over een risico voor de deelnemer: De kans dat er in de toekomst wel of niet een 100% compensatie voor de loon- en prijsontwikkeling kan worden gegeven in de vorm van een toeslag (indexatie) op de aanwezige rechten. Op basis van de gegevens die voor het fonds beschikbaar waren per ultimo 2007 is berekend dat naar verwachting 75 tot 85% van de prijs- c.q. looninflatie kan worden gecompenseerd middels indexatie.

Overige niet-financiële risico’s Operationeel risico Operationeel risico is het risico van een onjuiste afwikkeling van transacties, fouten in de verwerking van gegevens, het verloren gaan van informatie, fraude en dergelijke. Dergelijke risico’s worden door het fonds beheerst door het stellen van hoge kwaliteitseisen aan de organisaties die bij de uitvoering betrokken zijn op gebieden zoals interne organisatie, procedures, processen en controles en kwaliteit geautomatiseerde systemen. Door een frequent overleg met de administrateur wordt zoveel mogelijk toegezien op deze eisen. Het bestuur wil meer grip krijgen op de eigen organisatie en is daartoe bezig met het opstellen van een AO/IC handboek (Administratieve organisatie / interne controle). Systeemrisico Systeemrisico betreft het risico dat het mondiale financiële systeem (de internationale markten) niet langer naar behoren functioneert, waardoor beleggingen van het fonds niet langer verhandelbaar zijn en zelfs, al dan niet tijdelijk, hun waarde kunnen verliezen. Net als voor andere marktpartijen, is dit risico voor het fonds niet beheersbaar.

Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen Langlopende contractuele verplichtingen Het fonds heeft een uitbestedingovereenkomst afgesloten met ExcellerateHRO voor een periode van 5 jaar. De periode loopt van 1-1-2006 tot en met 31-12-2010. De jaarlijks te betalen vergoeding wordt bepaald op basis van diensten tegen kostprijs. Dit bedrag wordt geschat op € 416.000,- per jaar. De totale geschatte verplichting voor de resterende looptijd bedraagt € 1.248.000,-.

Bladzijde 52


Toelichting staat van baten en lasten (bedragen in duizenden €) 10. Bijdragen van werkgevers en werknemers risico pensioenfonds Werkgeversgedeelte Basispremie ANW Hiaat WAO Hiaat Werknemersgedeelte Deelnemersbijdrage Koopsompremie Overige bijdragen FVP-bijdragen Werknemersbijdrage pensioensparen uit spaarloon

2007

2006

9.456 246 493 10.195

9.493 247 494 10.234

1.034 40 1.074

1.038 217 1.255

25

66

3 28 11.297

3 69 11.558

2007 10.264 11.297

2006 9.915 11.558

2007 7.463 1.963 838 10.264

2006 7.437 1.673 805 9.915

De kostendekkende, gedempte en feitelijke premies zijn als volgt: Kostendekkende premie Feitelijke premie De kostendekkende premie is als volgt samengesteld: Actuarieel benodigd Opslag in stand houden vereist vermogen Opslag voor uitvoeringskosten Totaal In het boekjaar is geen korting verstrekt.

Bladzijde 53


11. Bijdragen van werkgevers en werknemers risico deelnemers Bijdrage Werkgever in de DC regeling Bijdrage werknemer in de DC-regeling DC Premie uit hoofde PVI Totale premiebijdragen Bijdrage werkgever Bijdrage werknemer Overige bijdragen

12. Beleggingsresultaten risico pensioenfonds Directe beleggingsopbrengsten 2007 Aandelen Vastrententende waarden Overige beleggingen Intrest liquide middelen Totaal Type belegging

2006 Aandelen Vastrententende warden Overige beleggingen Intrest liquide middelen Totaal

2007

2006

3.640 1.012 4.652

3.800 688 3 4.491

13.096 2.828 25 15.949

14.254 1.729 66 16.049

Indirecte beleggingsopbrengsten

1.296 3.940 465 5.701

-2.288 -2.964 7 -5.245

Directe beleggingsopbrengsten


701 3.670 34 91 4.496

4.744 -3.633 1.111

Kosten vermogensbeheer

Totaal

138 -80 -10 48 Kosten vermogensbeheer 116 -79 -10 27

-854 896 -3 465 504 Totaal

5.561 -42 24 91 5.634

Bladzijde 54


13. Beleggingsresultaten risico deelnemers Directe beleggingsopbrengsten 2007 Aandelen Vastrententende waarden Overige beleggingen Totaal


176 66 242

-702 -260 7 -955

Kosten vermogensbeheer

Totaal

-

-526 -194 7 -713

Over het totale beleggingsresultaat 2006 (1.817) voor rekening en risico deelnemers is geen uitsplitsing per beleggingscategorie beschikbaar 14. Saldo overdrachten van rechten

2007

2006

Overgenomen pensioenverplichtingen Opslag werkgever bij collectieve waardeoverdracht Overgedragen pensioenverplichtingen Terugstorting opslag werkgever in verband met uitgaande waardeoverdracht

1.974

4.511

421 -1.388

354 -1.454

1.007

-48 3.363

2007

2006

Intrest waardeoverdracht

225

113

16. Pensioenuitkeringen

2007

2006

-791 -130 -535 -64 -31 -1.551

-644 -72 -500 -72 -33 -1.321

2007

2006

-90 -90

-165 87 105 27

15. Overige baten en lasten

Ouderdomspensioen Tijdelijk ouderdomspensioen Nabestaandenpensioen Wezenpensioen Arbeidsongeschiktheidspensioen

17. Herverzekeringen Premie stoploss verzekering Restitutie premie WAO-hiaat 2004 en 2005 Uitkering herverzekering in verband met overlijden

Bladzijde 55


18. Pensioenuitvoerings- en administratiekosten

2007

2006

Administratiekosten berekend door derden Adviseurs- en controlekosten Overige kosten

-432 -494 -403 -310 -33 -29 -868 -833 Het fonds heeft geen mensen in dienst. De bestuursleden ontvangen geen bezoldiging voor hun diensten met uitzondering van de voorzitter. Deze kosten worden door de voorzitter rechtstreeks in rekening gebracht bij de werkgever. De werkgever brengt geen kosten in rekening bij het fonds. 19. Saldo overdrachten van rechten risico 2006 deelnemers 2007 62 -633

1.285 -736

-47 -618

-675 -126

20. Herverzekeringen rekening en risico deelnemers

2007

2006

DC risicopremie PVI en nabestaandenpensioen

-552

-384

21. Overige baten en lasten risico deelnemers

2007

2006

-4

-

2007

2006

25.422 28.187 -2.765

19.624 25.422 -5.798

DC overgenomen pensioenverplichtingen DC Overgedragen pensioenverplichtingen DC Overdracht in verband met aanwending kapitaal bij overlijden of pensionering

Diverse baten en lasten 22. Mutatie pensioenverplichtingen voor risico deelnemers Beginstand 1/1 Eindstand 31/12 Mutatie 23. Mutatie voorziening pensioenverplichtingen

Pensioenopbouw Onder pensioenopbouw is opgenomen de actuarieel berekende waarde van de diensttijdopbouw. Dit is het effect op de voorziening pensioenverplichtingen van de in het verslagjaar opgebouwde nominale pensioenrechten. Rentetoevoeging De pensioenverplichtingen worden contant gemaakt tegen de marktrente per balansdatum op basis van de door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur. Aan de voorziening pensioenverplichtingen wordt rente toegevoegd op basis van de éénjaarsrente volgens deze rentetermijnstructuur per het Bladzijde 56


begin van de verslagperiode. Over het boekjaar bedraagt de rente 4,066%. In 2006 is de rentetoevoeging gebaseerd op een vaste rekenrente van 4%. Wijziging marktrente In 2007 is gemiddelde marktrente gestegen van 4,3% naar 4,9%. Het bedrag inzake de wijziging marktrente in 2006 heeft betrekking op de terugdraai van de lagere marktrente ultimo 2005 (3,7%) naar de vaste rekenrente ultimo 2006 (4%). Het verschil tussen de rekenrente van 4% per 31 december 2006 en de marktrente ad 4,3% per 1 januari 2007 is als stelselwijziging verwerkt via het eigen vermogen. Overige mutaties Hierin is begrepen het sterfteresultaat en het resultaat op invaliditeit en arbeidsongeschiktheid. 2006 2007 Sterfteresultaat Invaliditeit en arbeidsongeschiktheid Overige

-486

113

1.361

1.363

-1.766

-1.112

-891

364

Bladzijde 57


Toelichting kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. Het geeft inzicht in de geldmiddelen die in de verslagperiode beschikbaar zijn gekomen en in het gebruik dat van deze geldmiddelen is gemaakt. De in het kasstroomoverzicht gepresenteerde mutatie in de liquide middelen betreft de mutatie in het saldo van de liquide middelen in 2007 van zowel de betaalrekening als de beleggingsrekeningen van het fonds. Het saldo van de liquide middelen beschikbaar voor beleggingen wordt op de balans gepresenteerd onder de beleggingen. Het saldo van de liquide middelen op de betaalrekening wordt separaat onder de activa gepresenteerd. Het kasstroomoverzicht bestaat uit drie onderdelen: 1. Kasstromen uit operationele activiteiten (pensioenuitvoeringsactiviteiten). Hieronder worden alle activiteiten begrepen die niet te maken hebben met de aan- en verkoop van beleggingen en met premie- en beleggingsontvangsten, zijnde de pensioenuitkeringen en de pensioenuitvoerings- en administratiekosten. 2. Kasstromen uit financieringsactiviteiten (premie- en beleggingsontvangsten). Deze leveren een bijdrage aan de financiering van pensioenrechten (premies en beleggingsontvangsten). Met ingang van boekjaar 2005 zijn de vergoedingen die de werkgevers betalen om de pensioenuitvoerings- en administratiekosten te dekken opgenomen onder de kasstromen uit financieringsactiviteiten in plaats van onder de kasstroom uit operationele activiteiten. 3. Kasstromen uit investeringsactiviteiten (aan- en verkoop van beleggingen). Hieronder worden de aan- en verkopen van beleggingen opgenomen die het gevolg zijn van op het beleggingsbeleid gebaseerde beslissingen.

Bladzijde 58


OVERIGE GEGEVENS Resultaatbestemming Het positieve saldo over 2007 ad € 12.124.000 wordt ten gunste van de reserves gebracht.

Financiële overeenkomst met verbonden ondernemingen Het fonds verplicht zich de volgens de pensioenreglementen en eventuele andere reglementen van het fonds in vooruitzichtgestelde pensioenen aan deelnemers of andere rechtverkrijgenden uit te keren, zulks onder voorwaarden van de statuten van het fonds en bedoelde reglementen voor zover EDS de hiervoor verschuldigde premies betaalt. De premies worden door het fonds jaarlijks vastgesteld. Onverminderd het in het pensioenreglement vastgelegde recht van EDS om a) een deel van de pensioenpremie op het salaris van de deelnemers in te houden en b) de betaling van pensioenpremies onder bepaalde omstandigheden te staken of te verminderen, worden de premies berekend op de wijze, beschreven in de actuariële en bedrijfstechnische nota (hierna te noemen: ABTN) als bedoeld in de statuten van het fonds. Indien de dekkingsgraad per de balansdatum minder dan 110 procent bedraagt, zal de pensioenpremie in het volgende jaar worden verhoogd met 1/3 van het mindere. De premievaststelling wordt gebaseerd op een prognoseberekening waarin rekening wordt gehouden met de gewenste dekkingsgraad alsmede met objectieve inschattingen van de toekomstige aangroei van de verplichtingen, het verwachte beleggingsrendement en de hoogte van de jaarlijkse administratiekosten. De pensioenpremie voor het basisdeel van de pensioenregeling welke EDS jaarlijks aan het fonds verschuldigd is (inclusief het deel dat op de deelnemers wordt verhaald) wordt uitgedrukt in een percentage van de pensioengrondslagen tot aan het grenssalaris. De pensioenpremie wordt jaarlijks aan de hand van prognoseberekeningen vastgesteld. Deze pensioenpremie heeft betrekking op alle pensioenverplichtingen en risico’s van het fonds met uitzondering van de premies voor de excedentpensioenregeling. Voor 2007 bedroeg deze premie 21,3% van de premiegrondslag. Het pensioenfonds en de werkgever hebben op 4 december 2007 een uitvoeringsovereenkomst afgesloten met als ingangsdatum 1 januari 2008. Zie voor de hoofdlijnen het bestuursverslag bij bestuursbesluiten.

Bladzijde 59


Actuariële verklaring Opdracht Door Stichting EDS Pensioenfonds te Utrecht is aan Mercer Certificering B.V. de opdracht verleend tot het afgeven van een actuariële verklaring als bedoeld in de Pensioenwet over het boekjaar 2007. Gegevens De gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt door en tot stand gekomen onder de verantwoordelijkheid van het bestuur van het pensioenfonds. Voor de toetsing van de fondsmiddelen en voor de beoordeling van de vermogenspositie heb ik mij gebaseerd op de financiële gegevens die ten grondslag liggen aan de jaarrekening. In overeenstemming met de richtlijn “Samenwerking tussen accountant en actuaris ter zake van de controle van verantwoordingen van verzekeringsinstellingen” heeft de accountant van het pensioenfonds mij geïnformeerd over de betrouwbaarheid en de volledigheid van de administratieve basisgegevens en de overige uitgangspunten die voor mijn oordeelsvorming van belang zijn. Werkzaamheden Ter uitvoering van de opdracht heb ik onderzocht of is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet. Als onderdeel daarvan: - heb ik ondermeer onderzocht of de technische voorzieningen, het minimaal vereist eigen vermogen en het vereist eigen vermogen toereikend zijn vastgesteld, en - heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogenspositie van het pensioenfonds. Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de resultaten geen onjuistheden van materieel belang bevatten. Ik heb mij een oordeel gevormd over de waarschijnlijkheid waarmee het pensioenfonds de tot balansdatum aangegane verplichtingen zal kunnen nakomen. De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemming met de binnen het Actuarieel Genootschap geldende normen en gebruiken, en vormen naar mijn mening een deugdelijke grondslag voor mijn oordeel. Oordeel De bevindingen van de accountant ten aanzien van de door het fonds verstrekte administratieve basisgegevens zijn zodanig dat ik die gegevens als uitgangspunt heb aanvaard. Met inachtneming van het navolgende ben ik van oordeel dat is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet. De technische voorzieningen zijn, overeenkomstig de beschreven berekeningregels en uitgangspunten, toereikend vastgesteld. Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum ten minste gelijk aan het wettelijk minimaal vereist eigen vermogen. Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum lager dan het wettelijk vereist eigen vermogen. Gemeten naar de wettelijke maatstaf is ten aanzien van de verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, sprake van een reservetekort.

Bladzijde 60


De vermogenspositie van Stichting EDS Pensioenfonds is naar mijn mening niet voldoende vanwege een beperkt reservetekort. Daarbij is bepalend de mate van waarschijnlijkheid dat het pensioenfonds zal kunnen voldoen aan de verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, in aanmerking nemend het streven inzake toeslagen, zoals aan verzekerden meegedeeld en de in wet- en regelgeving opgenomen criteria. Amstelveen, 30 juni 2008 Drs. Frank Verschuren AAG verbonden aan Mercer Certificering B.V.

Bladzijde 61


Accountantsverklaring Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de jaarrekening 2007 van Stichting EDS Pensioenfonds te Utrecht, bestaande uit de balans per 31 december 2007 en de staat van baten en lasten over 2007 met de toelichting gecontroleerd.

Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn.

Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de stichting. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de stichting heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening.

Bladzijde 62


Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting EDS Pensioenfonds per 31 december 2007 en van het resultaat over 2007 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e BW melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Utrecht, 30 juni 2008 KPMG ACCOUNTANTS N.V.

H.P. van der Horst RA

Bladzijde 63

STICHTING EDS PENSIOENFONDS

Recommend Documents