Stereotactische bestraling bij uitzaaiingen in de wervelkolom
In deze folder leest u meer over stereotactische bestraling (radiotherapie) bij de behandeling van uitzaaiingen in de wervelkolom (wervelmetastasen). Deze informatie ontvangt u als aanvulling op de algemene informatie over radiotherapie. Indien we bij de behandeling kiezen voor bestraling van een beperkt gebied en hierbij eenmalig of in een paar keer een hoge dosis straling geven, dan spreken we van stereotactische radiotherapie. Deze behandeling passen we toe bij uitzaaiingen in de wervelkolom als enige behandeling of voor/na een operatie.
Doel
Het doel van de stereotactische bestraling is het langdurig onder controle houden van uitzaaiingen en daarmee het verminderen of voorkomen van klachten.
Voorbereiding
Stereotactische radiotherapie is niet voor iedereen de beste behandeling. Dit hangt van een aantal factoren af; er mag onder andere geen scheurtje in het bot (een fractuur) zijn en er moet voldoende gezond bot rondom het aangedane bot aanwezig zijn. Om hier een betrouwbaar beeld van te krijgen wordt voor de behandeling een MRI-scan van de wervelkolom gemaakt. Dit gebeurt op de afdeling Radiologie. Op basis van deze scan beoordelen wij of u voor stereotactische bestraling van de uitzaaiing in de wervel in aanmerking komt. De uitslag van deze scan hoort u van uw bestralingsarts (radiotherapeut). Om nauwkeurig te kunnen bestralen is een stabiele ligging vereist. Dit kan met behulp van speciale hulpmiddelen. Hiervoor krijgt u een afspraak op de mouldroom. Wanneer de tumor zich in een nekwervel of in een wervel hoog in de rug bevindt, maken we een bestralingsmasker van uw hoofd tot en met schouders om ervoor te zorgen dat uw nek bij de bestraling in de juiste houding ligt. Dit masker wordt gemaakt van kunststof dat netjes de contouren van uw hoofd en schouders aanneemt. Het maken van dit masker duurt ongeveer 20 minuten. Wanneer de tumor zich in het midden of lager in de rug bevindt, dan gebruiken we een speciaal vacuümmatras voor positionering. Dit is een matras gevuld met kleine bolletjes en kan de vorm aannemen van uw lichaam. Hierdoor ligt u in een comfortabele en stabiele houding op uw rug. Het maken van deze matras duurt ongeveer 45 minuten.
1
Vóór de behandeling maken we ook nog een CT-scan om de juiste plaats van bestraling te kunnen bepalen en de bestraling te berekenen. MRI- of CT-beelden die al eerder van u gemaakt zijn, zijn hiervoor helaas niet bruikbaar, omdat u in dezelfde houding moet liggen als waarin we u bestralen. De (nieuwe) CT-scan wordt gemaakt op de afdeling Radiotherapie. Bij de CT-scan tekenen we met inkt lijnen op het masker of, wanneer er geen masker gemaakt is, op de huid om u bij de bestraling in de juiste positie te kunnen leggen. Deze inkt mag u er niet afwassen. U kunt wel gewoon douchen. Als de CT-scan op de afdeling Radiotherapie gemaakt is, is alle informatie aanwezig om het bestralingsplan te maken. De behandeling vindt in principe de week erna plaats. Deze tijd is nodig om het bestralingsplan te kunnen maken.
Behandeling
Stereotactische radiotherapie is een moderne bestralingstechniek waarbij we heel precies vanuit veel richtingen in één of een klein aantal keren bestralen. Door de hoge precisie kan er veel straling in de tumor komen en weinig straling in het gezonde weefsel er omheen. Tijdens de behandeling ligt u in dezelfde houding als tijdens de CT-scan. Eerst wordt een controle scan gemaakt om te controleren of u goed op de bestralingstafel ligt. Als het nodig is verplaatsen we daarna de bestralingstafel en maken we weer een controle scan. Het maken van deze controle foto’s en het eventueel verplaatsen van de tafel kost enige tijd. Het bestralen zelf duurt ongeveer 15-20 minuten. De hele behandelingsduur is daarmee 30-45 minuten. U voelt niets van de bestraling. Het is belangrijk dat u tijdens de behandeling zo stil mogelijk blijft liggen.
Bijwerkingen
Na de bestralingsbehandeling kunnen bijwerkingen optreden, die meestal slechts tijdelijk zijn. De meest voorkomende mogelijke bijwerkingen worden hier beschreven. Er kan tijdelijk een toename zijn van eventuele pijnklachten. Als een deel van de slokdarm in het bestraalde gebied ligt, kan pijn bij slikken optreden. Indien de maag/darm nabij het bestraalde gebied ligt, kan misselijkheid of diarree optreden. De huid ter plaatse kan rood worden en jeuk geven. Het is verstandig niet
2
in de zon te gaan met de behandelde huid tijdens de behandeling. Gebruik tot enkele maanden na afloop van de behandeling zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor. Ook kunt u zich meer vermoeid voelen dan normaal. Het is gebleken dat vermoeidheid minder lang aanhoudt als u regelmatig in beweging blijft. Na afloop van de behandeling krijgen sommige mensen last van prikkelhoest of kortademigheid, indien de long in het bestraalde gebied ligt. Indien een van deze bijwerkingen optreden kunt u dit met uw behandelend arts bespreken en kunnen we er in de meeste gevallen een behandeling voor geven.
Meer informatie
Als u nog vragen heeft over de behandeling kunt u die altijd stellen aan de radiotherapeutisch laboranten of uw behandelend arts. Voor meer informatie kunt u terecht op de volgende websites:
• • •
KWF kankerbestrijding: www.kwfkankerbestrijding.nl Nederlandse Federatie van Kankerpatientenorganisaties: www.nfk.nl Integraal Kankercentrum Nederland: www.kankerwiehelpt.nl
3
Noteer hier uw vragen
05-2015-7512
Adres Afdeling Radiotherapie Ingang oost Geert Grooteplein-Zuid 32, route 875 6525 GA Nijmegen Contact 024 - 361 45 05 Voor spoedoverleg buiten kantooruren 024 - 361 11 11 www.radboudumc.nl/radiotherapie
Radboud universitair medisch centrum
