Dit E-book is een beschrijving voor ouders van de Sta Ster(k) methode: Een aanpak om (hoog)gevoelige kinderen te begeleiden in het omgaan met hun eigen gevoeligheid en dit in te zetten als kracht. Ster omdat een kind het verdient een ster te zijn in zijn eigen wereld. Sterk omdat het uitgangspunt is dat de gevoeligheid uiteindelijk de kracht in het kind vertegenwoordigt.
Inhoud
Zeven thema’s
4
Wat is een hooggevoelig kind?
5
Jezelf begrijpen
8
Positief denken
9
Kwaliteiten
10
Je stem gebruiken
12
Gevoelens uiten
13
Staan als een huis
14
Problemen oplossen
15
Sta Ster(k) Cursus
16
Sta Ster(k) Spel
17
Sta Ster(k) Individueel Programma
18
4 van 18 Ster(k)
Zeven thema’s Hooggevoelige kinderen hebben soms meer of andere begeleiding nodig dan kinderen die minder gevoelig zijn. Als je een hooggevoelig kind hebt, is het goed om kennis te hebben over hooggevoeligheid, zodat je je kind de begeleiding kunt geven die het nodig heeft. Met kennis over en ervaring met hooggevoelige kinderen, systemisch werk en NLP is deze aanpak tot stand gekomen, waarin begeleiding op een speelse manier wordt aangeboden. Niet alleen door professionals, maar ook door ouder(s) zelf. In verschillende werkvormen komen telkens zeven thema’s terug. Jezelf begrijpen Positief denken Kwaliteiten Je stem gebruiken Gevoelens uiten Staan als een huis Problemen oplossen In de volgende hoofstukken worden de thema’s toegelicht. Ook kun je verderop in dit boekje kennis maken met delen uit de cursus voor kinderen en het spel. Voor meer informatie en actuele data en prijzen kun je terecht op de website: www.stasterk.nu
© Trivister, 2015
5 van 18 Ster(k)
Wat is een hooggevoelig kind? Elaine Aron is een Amerikaanse psychologe, die in haar onderzoeken naar hoogbegaafdheid ontdekte dat er een groep mensen is, die dezelfde ‘gevoelige’ kenmerken hebben. Ze heeft de term hoogsensitieve persoon geïntroduceerd en een boek geschreven over hoogsensitieve kinderen. Hieronder vind je een lijst van kenmerken, waarmee je een inschatting kunt maken of jouw kind hooggevoelig is. Als je twijfelt, is ‘Het hoogsensitieve kind’ van Elaine Aron een aanrader om te lezen. Ongeveer 20% van de kinderen is hoogsensitief. En dit aantal neemt toe. Helaas wordt vaak onvoldoende gezien wat deze kinderen nodig hebben of worden ze verkeerd ingeschat. Zo hebben ze concentratieproblemen, ze zijn verlegen of er wordt iets ‘raar’ gevonden aan het kind. Gewone opvoedtips werken juist vaak niet bij hooggevoelige kinderen. Zij lijken een andere gebruiksaanwijzing te hebben. Het is belangrijk om je te realiseren dat er niet iets mis is met je kind, ook niet als dat vaak door de omgeving wordt geïmpliceerd. Geloof het NIET en zorg ook dat je kind het niet gelooft. Hét uitgangspunt voor de Ster(k) aanpak is juist dat het kind is wie het is en dat de omgeving niet altijd past bij het kind. Een probleem is dat (hoog)gevoeligheid vaak niet gewaardeerd wordt in onze cultuur. Er ontstaan dan strategieën om de gevoeligheid er zo min mogelijk te laten zijn of te verstoppen. En hiermee raken kinderen een belangrijk deel van zichzelf kwijt. De methode Ster(k) is er op gericht om juist de gevoeligheid te accepteren en in te leren zetten als kracht. Hoogsensitieve kinderen hebben een groot aantal van de volgende kenmerken: Is je antwoord 13 of meer keer ja, dan is je kind waarschijnlijk hoogsensitief1. snel schrikken last hebben van kleren die kriebelen last hebben van naden in sokken of kledingmerkjes tegen de huid niet houden van verrassingen meer leren van een vriendelijke terechtwijzing dan van strenge straf lijkt gedachten te kunnen lezen moeilijke woorden gebruiken voor de leeftijd elk vreemd geurtje ruiken een scherpzinnig gevoel voor humor hebben zeer intuïtief lijken moeilijk in slaap te krijgen na een opwindende dag moeite hebben met grote veranderingen wil zich verkleden als de kleren nat of zanderig zijn geworden
1
Bron: Elaine Aron: het hoogsensitieve kind.
© Trivister, 2015
6 van 18 Ster(k)
veel vragen stellen perfectionistisch zijn oog hebben voor het verdriet van anderen van rustige spelletjes houden diepzinnige, beschouwende vragen stellen zeer gevoelig zijn voor pijn slecht kunnen tegen een luidruchtige omgeving oog hebben voor detail (iets dat van plaats is veranderd, een verandering in iemands uiterlijk) eerst kijken of het veilig is alvorens in actie te komen het best presteren wanneer er geen vreemden bij zijn de dingen intensief beleven
Relatie tussen hooggevoeligheid, AD(H)D , PDD-nos en hoogbegaafdheid De kenmerkenlijst van ADD heeft de meeste overeenkomsten met de lijst van hooggevoeligheid. Voorbeelden daarvan zijn: kind trekt zich graag terug, is gevoelig/emotioneel/betrokken, blijft op de achtergrond, heeft concentatieproblemen/snel afgeleid, voelt zich regelmatig overspoeld, zit vaak te dagdromen, is filosofisch, denkt veel, heeft weinig vrienden, is gevoelig voor verslaving, etc. Kinderen met ADHD hebben eveneens concentratieproblemen en zijn snel afgeleid. Ze kunnen in hun drukte en alle dingen die ze beleven ook veel vragen stellen. Hooggevoelige kinderen, die veel overprikkeld en overgestimuleerd worden, kunnen kenmerken van ADHD ontwikkelen. Sommige deskundigen zijn van mening dat hierdoor de verkeerde diagnoses worden gesteld. Hetzelfde geldt voor hoogbegaafde kinderen. Als dit niet tijdig wordt herkend, kan een kind het gedrag gaan vertonen dat hoort bij ADHD. Veel hoogbegaafde kinderen zijn ook hoogsensitief. Hier is een duidelijk verband gevonden door Aron. Een kind met PDD-nos maakt moeilijker (oog)contact en kan ook gevoeliger zijn voor prikkels. Met name op sociaal gebied kan een hooggevoelig kind lijken op een kind met PDD-nos. Kortom, een hoop stempels en een hoop generalisaties. Omdat dat nu eenmaal de taal is van tegenwoordig. De thema’s van Ster(k) zijn er vooral voor kinderen met de kenmerken, vermeld op de volgende pagina.
© Trivister, 2015
7 van 18 Ster(k)
Ster(k) programma voor kinderen die één of meer van deze kenmerken hebben. gevoelig zijn snel emotioneel zijn snel overprikkeld zijn sociaal-emotioneel een duwtje in de rug kunnen gebruiken een negatief zelbeeld hebben of bezig zijn te ontwikkelen weinig zelfredzaamheid hebben of lijken te ontwikkelen als gevolg van gevoeligheid moeite hebben met veranderingen perfectionistisch zijn
© Trivister, 2015
8 van 18 Ster(k)
Jezelf begrijpen Hooggevoelige kinderen hebben sneller het gevoel anders te zijn als ze merken dat bepaalde eigen vermogens niet herkend of erkend worden. Intuïtie, filosofische levensvragen, introvert zijn; omdat de omgeving het niet altijd begrijpt of er niet positief op reageert, leert het kind zichzelf ook niet goed begrijpen en kan het delen van zichzelf gaan ontkennen. Hierdoor vindt een essentieel deel van henzelf geen uitlaatklep. Ze leren sterk te zijn ondanks hun gevoeligheid in plaats van sterk te zijn dankzij hun gevoeligheid. Het helpt hen als ze begrijpen dat ze bepaalde eigenschappen hebben, die misschien niet iedereen heeft, maar dat ze daarmee nog net zo gewoon zijn als alle anderen. Het doel van jezelf begrijpen is dus enerzijds het gevoel van ‘anders’ zijn te voorkomen of weg te nemen. Kinderen hebben het nodig om erbij te horen, om zich verbonden te voelen met de wereld om hen heen. Een tweede reden voor een goed begrip is om te leren omgaan met bepaalde aspecten van de gevoeligheid. Vaak is bijvoorbeeld het aangaan van relaties, het krijgen van vriendjes en vriendinnetjes, niet zo makkelijk. Maar één of twee vriendjes kan ook goed zijn. Als het kind leert dat dat nu eenmaal bij hem of haar hoort, hoeft het zich niet in allerlei bochten te wringen om toch maar vriendjes te moeten maken. Ook het snelle overprikkeld zijn, vraagt voor hooggevoelige kinderen om meer rust om in balans te blijven. Deze rust is vooral nodig in het hoofd, zodat indrukken verwerkt kunnen worden. Als ze begrijpen waarom rust belangrijk is, kunnen ze zelf accepteren dat er grenzen zijn. Ook als deze grenzen bij hen anders liggen dan bij anderen. Essentieel is dat ze weten dat het niet aan hun ligt als dingen moeilijk zijn. Het is niet zo dat ze niet in de wereld passen, maar dat hun wereld niet zo aangepast is aan hen. Daarmee is het nog niet opgelost, maar het besef voor het kind is wel anders.
© Trivister, 2015
9 van 18 Ster(k)
Positief denken Het is misschien vreemd en je zou het niet denken, maar juist gevoelige kinderen kunnen enorme denkers worden. Ze nemen meer informatie op èn deze informatie wordt vollediger verwerkt. Ze kunnen diep nadenken en daar weer hevige emotionele reacties op hebben. Ook grote levensvragen als die naar de zin van het leven kunnen op jonge leeftijd voorbij komen. Een gedachte brengt altijd een gevoel met zich mee. De ene heviger dan de andere natuurlijk. Maar over het algemeen kun je zeggen dat het bij gevoelige kinderen allemaal net wat meer is. Leren om positief te denken is daarom bijzonder belangrijk. Hiermee kan een kind meer grip krijgen op zijn intense binnenwereld. De omgeving heeft hierin een grote invloed. Heeft het kind slechte ervaringen en negativiteit om zich heen dan zal het eerder dan anderen verlegen, angstig of neerslachtig worden. Maar met positieve begeleiding kunnen ze hun creativiteit ontwikkelen en hun bijzondere vermogens tot verbinding met anderen. Wat denkt een kind bijvoorbeeld in onderstaande tekening? En wat kun je allemaal nog meer denken?
Hooggevoelige kinderen hebben de neiging om te denken dat dingen aan hen liggen en daarmee voelen ze zich snel afgewezen of hebben ze het gevoel dat ze het niet goed doen. Ook zijn ze er goed in om voor anderen te denken. Als ze vat krijgen op wat een ander denkt en doet, kunnen ze daarop anticiperen en dat geeft veiligheid. Zijn ze echter geneigd tot negatief denken, dan doen ze zichzelf hiermee tekort. Positief denken gaat niet alleen over positieve gedachten, maar ook over leren denken vanuit jezelf. Niet afstemmen op de verwachting van een ander, maar leren om je eigen mening te vormen en voor jezelf te denken. Pas dan kun je ook voor jezelf opkomen.
© Trivister, 2015
10 van 18 Ster(k)
Kwaliteiten Bij positief denken hoort het bewust zijn van je eigen kwaliteiten. Ook gevoeligheid is een kwaliteit. Helaas worden bepaalde kwaliteiten voor kinderen niet als zodanig benoemd en herkend, waardoor ze eigen kenmerken als negatief beschouwen. Of ze slaan door in een bepaalde kwaliteit, waardoor het een valkuil wordt en ze alleen nog maar daar op worden aangesproken. Hieronder staat een lijst van kwaliteiten met daarbij horende valkuilen. De lijst is niet volledig, maar het zijn voorbeelden van kwaliteiten die horen bij gevoeligheid. Een valkuil kun je zien als een teveel van een kwaliteit. Kinderen worden vaak aangesproken op de valkuil, waardoor ze ook hun kwaliteiten niet meer in (durven) zetten. Een kind kan echter leren om in de juiste mate gebruik te maken van zijn of haar kwaliteiten. Helaas worden kinderen tegenwoordig veel beoordeeld op wat ze niet kunnen. ervaring met coachtechnieken die de kwaliteiten versterken, is dat onmogelijkheden en belemmeringen naar de achtergrond verdwijnen. Door focus te leggen op de aard van het kind en dat te bekrachtigen kan het kind eigen hulpbronnen vinden om problemen het hoofd te bieden. Kwaliteit Aanpassingsvermogen Bedachtzaam Behoedzaam Behulpzaam Behoudend Bescheiden Creatief Eerlijk Eenvoudig Empathisch Gevoelig Kritisch Meelevend Meewerken Nauwkeurig Ruimdenkend Rustig Serieus Snel Stil © Trivister, 2015
Valkuil
Wispelturig/ met alle winden mee Aarzelend Te voorzichtig Opofferend Te conservatief Onzichtbaar Chaotisch Rechtlijnig Simpel/onbenullig Jezelf wegcijferen Overgevoelig Achterdochtig Meelijdend Ja-knikken Perfectionistisch Grenzeloos Verlegen Saai Ongeduldig Onbenaderbaar/gesloten
De de de de
11 van 18 Ster(k)
Tactvol Verantwoordelijk Verdraagzaam Volgzaam Voorzichtig Weloverwogen
© Trivister, 2015
Geen stelling nemen Overbelast raken/geen nee zeggen Conflict vermijdend Meelopen Ontwijkend Twijfelen
12 van 18 Ster(k)
Je stem gebruiken De woorden die je gebruikt vormen maar een klein deel van je communicatie. Je stemgebruik zegt al meer en je houding/gedrag bepaalt het grootste deel van de boodschap die je geeft. Je stemgebruik kent hoog/laag, eentonig/gevarieerd, hard/zacht. Omdat uiting belangrijk is voor hooggevoelige kinderen, is het gebruik van de stem ook belangrijk. Kinderen hebben de neiging om veel ‘binnen’ te houden en door stemoefeningen komen ze in aanraking met verschillende manieren om zich te uiten. Daarbij is het leuk om te experimenteren met je stem. Sommige kinderen praten heel zachtjes en/of mompelen, maar hooggevoeligheid – zeker in combinatie met hoogbegaafdheid – kan ook heel dwingend (hard, langzaam) stemgebruik geven. Kinderen krijgen in de cursus en in het spel verschillende stemoefeningen waarmee ze zich bewust worden van verschillende mogelijkheden, maar ook leren hun stem in te zetten om hun boodschap te ondersteunen. Laat kinderen die heel zachtjes praten eens in een veilige omgeving oefenen met wat meer volume. Hoge stemmen mogen wat omlaag en dwingende stemmen mogen soms wat zachter of meer variëren in toon. Let er bij je kind op hoe de stem de boodschap ondersteunt of juist tekort doet. Onzekerheid zie je vaak in lichaamshouding, maar hoor je zeker ook terug in de stem. Hoe een kind ‘nee’ zegt, kan maken dat een ander kind doorgaat of juist stopt met bepaald gedrag.
© Trivister, 2015
13 van 18 Ster(k)
Gevoelens uiten Als een spons nemen gevoelige kinderen alles uit hun omgeving op. Deze informatie moet kunnen doorstromen en niet in het lijf of hoofd vast gaan zitten. Kinderen moeten leren om woorden te geven aan hun gevoelens. De meeste kinderen houden het bij een aantal basisemoties, zoals bang, boos, verdrietig of blij. Dit is de taal die veel volwassenen aanbieden. Door specifieker te worden in soorten gevoelens en een grotere vocabulaire te ontwikkelen, hebben ze meer mogelijkheden zich te uiten. Gevoelens worden aan situaties en gedachten gekoppeld, waardoor kinderen er meer grip op krijgen. Door anders te denken, ga je je anders voelen. En door je te uiten, kun je hulp krijgen. Afhankelijk van de leeftijd kun je kinderen uitleggen wat deze woorden betekenen, wat het verschil is en wanneer je een bepaald woord zou kunnen gebruiken. Neem de uiting van een gevoel van een kind altijd serieus. Ook al lijkt het vreemd of overdreven, dit is wat een kind voelt. Iedereen wil erkenning en dat kun je een ander geven door zijn of haar gevoel serieus te nemen. Als je het gevoel bagetalisseert, zal het kind zich gaan inhouden en niet langer meer uiten.
© Trivister, 2015
14 van 18 Ster(k)
Staan als een huis Stevig in je schoenen staan kan alleen maar als je je eigen kracht voelt en negatieve bagage afschudt. Als kinderen grip hebben op gedachten, hun kwaliteiten kennen en hun gevoelens kunnen uiten, zijn ze al een aantal stappen op weg. Dit thema gaat over het kunnen voelen van je lijf en goed ademhalen. Bijna alle volwassenen hebben een te hoge adem, maar kinderen kunnen er tegenwoordig ook al wat van. Om goed te ademen is rust en ontspanning nodig. Ieder kind krijgt dit op zijn eigen manier. De één door te tekenen, de ander door te sporten en weer een ander door te spelen met lego. Hooggevoelige kinderen pikken zoveel op uit hun omgeving dat deze rust nog veel belangrijker is dan voor menig ander kind. Als kinderen er veel moeite mee hebben om rustig te worden en in de buik te ademen is kinderyoga een aanrader of je kunt het kind een visualisatie bieden. Hierbij ontspant het kind doordat je het meeneemt in een specifiek verhaal. Tegenwoordig zijn er veel boeken te koop waarin je visualisaties kunt vinden. In de cursus krijgen kinderen zowel yoga-oefeningen als een visualisatie. Ze ervaren letterlijk hoeveel sterker ze zijn als ze laag ademhalen en ontspannen zijn.
© Trivister, 2015
15 van 18 Ster(k)
Problemen oplossen Het liefst wil je dat je kind geen problemen tegen komt. Maar één ding is zeker, voorkomen doe je het niet en zeker niet voor een hooggevoelig kind. Veel ouders willen problemen voorkomen of voor het kind oplossen. En vaak hebben kinderen deze bescherming natuurlijk nodig. Maar minstens zo vaak kunnen kinderen dingen zelf oplossen dan voor ze wordt toegestaan. Zelf leren problemen op te lossen geeft zelfstandigheid en zelfvertrouwen. Daarbij is een eigen gekozen strategie om te komen tot oplossingen vaak een beste strategie. In de cursus leren ze een stappenplan te volgen. 1. Zorg eerst dat je rustig wordt (vanuit emotie kun je niet helder denken) 2. Denk even na over wat nu precies het probleem is. 3. Wat voel je daarbij? 4. Welke oplossingen kun je bedenken? (het bewust zijn van meerdere keuzes geeft controle en rust). Bijvoorbeeld: - ik kan iets anders denken - ik kan mijn stem anders gebruiken - ik kan mijn schouders recht trekken en zorgen dat ik stevig sta - ik kan mijn gevoel onder woorden brengen en naar iemand toe gaan die naar me luistert en me helpt. 5. Wat zijn de gevolgen van mijn oplossing? Even stilstaan bij de vraag of je niemand anders kwetst op pijn doet en je afvragen of dingen anders kunnen gaan dan je verwacht.
© Trivister, 2015
16 van 18 Ster(k)
Sta Ster(k) Cursus De cursus wordt gegeven voor de leeftijdsgroep 7 t/m 9 jaar en voor de groep van 10 t/m 12 jaar. Beide cursussen bestaan uit 8 ‘lesuren’. Ieder lesuur staat één van de thema’s centraal. Kinderen krijgen werkboekopdrachten, maar ook actieve en fysieke opdrachten. De meeste oefeningen en technieken zijn gebaseerd op NLP (Neuro Linguïstisch Programmeren), theaterstemoefeningen, yoga en er wordt gebruik gemaakt van visualisaties. Alles natuurlijk in een speelse vorm. Als voorbeeld les 3 uit het werkboekje.
Les 3 Kwaliteitenspel Iedereen is ergens goed in. Maar soms weet je niet zo goed wat jij goed kan. Omdat je vooral denkt aan dingen die niet goed gaan of omdat ze zo gewoon voor je zijn. Je realiseert je niet hoe bijzonder je bent. Maar dat gaan we veranderen. In deze les beginnen we met het kwaliteitenspel, waarbij jij kaartjes mag uitzoeken met kwaliteiten die je hebt en kwaliteiten die je graag iets meer wilt hebben. Daarna ga je met één van de cursusleiders de supercirkel lopen. Je zult merken hoe sterk je je daarvan gaat voelen. Maak hier de zon af, die jouw supercirkel weergeeft. Schrijf je kwaliteiten op de zonnestralen en je powerwoord of zin in het midden van de zon.
© Trivister, 2015
17 van 18 Ster(k)
Sta Ster(k) Spel Ook in het spel komen alle thema's weer terug. Je speelt het spel met één of meerdere kinderen en een volwassen begeleider. Kinderen maken zelf met de spelbordkaarten een spelbord en kunnen dit op verschillende manieren doen. Het doel van het spel is om binnen een bepaalde tijd zoveel mogelijk punten te halen. Dit kan door opdrachten uit te voeren, waarbij er geen goed of fout is. Voor de uitvoering alleen krijg je punten. Kinderen leren ondertussen spelenderwijs over zichzelf, over hun kwaliteiten, over positief denken, over gevoelens en over problemen oplossen. Ouders leren hun kind op een andere manier kennen en leren vragen te stellen en een kind zelf problemen op te laten lossen. Bestellen? Het spel kan besteld worden via de website: www.stasterk.nu
© Trivister, 2015
18 van 18 Ster(k)
Sta Ster(k) Individueel Programma Ook in het individuele programma komen de zeven thema’s terug. Hierbij kan iets meer worden toegespitst op de persoonlijke situatie. Het programma is alle leeftijden. 1. 2. 3. 4.
Intake (waarbij een ouder of begeleider aanwezig kan zijn). Zes coachsessies van een uur verdeeld over zes weken. Kort verslag per sessie via de mail. Eindgesprek met kind/jongere en ouder/begeleider.
In de coachsessies wordt gebruik gemaakt van NLP-technieken, visualisaties, stemen ademhalings- oefeningen. Kinderen krijgen het werkboekje mee naar huis, waarmee thuis verder geoefend of herhaald kan worden.
© Trivister, 2015
