Gemeenteraadsverkiezingen
Stemmen
19 MAART PARTIJEN
VERKIEZINGEN
gemeenteraad
Wil jij weten welke politieke partij bij jou past? Kijk hier of je gemeente ook een StemWijzer heeft.
Op 19 maart 2014 zijn er gemeenteraadsverkiezingen. In ongeveer
eigenlijk allemaal? Hoe werken de verkiezingen? Dit en veel meer
400 gemeenten mogen alle Nederlanders vanaf 18 jaar stemmen
kun je lezen in deze krant.
voor een nieuwe gemeenteraad. Maar wat doet een gemeenteraad
Wat doet de gemeente?
In een gemeente wonen veel mensen bij elkaar. Voor al die mensen moet van alles geregeld worden. De mensen die de gemeente besturen zijn ervoor verantwoordelijk dat dat gebeurt.
Taken van de gemeente
Wie bestuurt de gemeente?
Nieuwe taken
1
5
wethouders
griffier
publieke tribune 4
3
Er moet huisvuil opgehaald worden en mensen moeten een paspoort kunnen kopen. Als er een gat in de weg zit, moet dat worden gerepareerd, en soms moeten er nieuwe wegen en fietspaden aangelegd worden. De gemeente geeft geld aan sportvelden, zwembaden en bibliotheken. Vaak zijn mensen het niet eens, bijvoorbeeld over de sluitingstijden van winkels en cafés. Mogen die lang open blijven omdat dat handig en gezellig is, of moeten ze vroeg dicht zodat het rustiger wordt op straat? Ook daarover moet de gemeenteraad een beslissing nemen.
burgemeester
gemeenteraad
Gemeenten krijgen nu drie nieuwe taken. Het gaat om het regelen van: 1 uitkeringen voor mensen die geen werk hebben (en ze helpen een nieuwe baan te vinden) 2 begeleiding en verzorging van mensen die ziek zijn of een handicap hebben 3 hulp voor kinderen die in de problemen zitten Waarom deze verandering? Het is makkelijker voor mensen om hulp te vragen bij de gemeente dan bij het Rijk. De gemeenten krijgen voor deze nieuwe taken extra geld, maar minder dan het Rijk er zelf vroeger aan uitgaf. Door de economische crisis moet Nederland namelijk zuinig aan doen. Dat kan betekenen dat straks minder mensen hulp of een uitkering kunnen krijgen.
WIST JE DAT: Nederland op dit moment 403 gemeenten heeft? RAADSZAAL GEMEENTE EINDHOVEN
Wat doet de gemeente nog meer?
Hieronder zie je een rijtje met taken. Kruis aan welke taken van de gemeente zijn en welke van het Rijk:
Taak: 1.
2
Gemeente Bijhouden wie op welk adres woont.
2.
Beslissen of een asielzoeker in Nederland mag blijven.
3.
Zorgen dat de winkelstraten in het centrum er mooi uitzien, zodat er veel klanten komen.
4.
Zorgen dat de scholen goede gebouwen hebben.
5.
Beslissen welke vakken verplicht zijn op school.
6.
Bepalen hoe hoog het minimumloon is.
7.
Geld geven aan sportverenigingen, zwembaden, theater en bibliotheken.
8.
Beslissen of het leger een ander land moet komen helpen omdat er daar oorlog is.
9.
Beslissen waar huizen, bedrijven en parken mogen komen.
Rijk
Elke gemeente wordt bestuurd door een: • Gemeenteraad • College van burgemeester en wethouders (B en W)
1
De wethouders doen voorstellen om problemen op te lossen en dingen te verbeteren. Elke wethouder heeft een eigen onderwerp om plannen voor te maken. Bijvoorbeeld onderwijs, verkeer en vervoer, financiën, woningen, sport en cultuur. Als de plannen worden goedgekeurd, moet de wethouder ook zorgen dat de plannen uitgevoerd worden.
2
Wethouders krijgen hulp van ambtenaren. Ambtenaren werken in opdracht van het college. Zij voeren de besluiten uit. En als wethouders vragen hebben, zoeken ambtenaren voor hen uit hoe het zit.
3
De burgemeester is niet de baas in de gemeente. Toch is hij heel belangrijk. Hij (of zij) is voorzitter van het college én van de gemeenteraad. De burgemeester mag in de gemeenteraad niet mee stemmen over de plannen. Wel mag hij meepraten en zijn mening geven.
4
De gemeenteraad is de baas in de gemeente. De mensen in de gemeenteraad heten raadsleden. Zij beslissen of ze de voorstellen van het college goed vinden. Ze mogen ook zelf plannen indienen. Raadsleden zijn volksvertegenwoordigers, ze moeten goed luisteren naar wat de bevolking wil.
De wethouders en de burgemeester bedenken plannen voor de gemeente en moeten ook zorgen dat de plannen uitgevoerd worden. De gemeenteraad controleert of het college zijn werk goed doet en bepaalt welke plannen door mogen gaan.
5
De raad wordt geholpen door de griffie. De griffie zorgt dat de gemeenteraadsleden alle informatie krijgen die ze moeten hebben. De griffie geeft ook advies en helpt raadsleden als ze zelf een plan willen indienen.
6
De leden van de gemeenteraad zijn meestal lid van een politieke partij. Een politieke partij is een groep van mensen die dezelfde mening hebben over hoe je een gemeente moet besturen.
7
wist je dat ...je niet wethouder en raadslid tegelijk mag zijn? Als je raadslid bent en je wordt als wethouder gekozen, moet je weg uit de gemeenteraad.
Als er verkiezingen zijn, stemmen burgers op de politieke partij waar zij het mee eens zijn.
3
1
Stem op de partij die het beste bij jou past. Kies de partij die volgens jou de beste plannen voor jouw gemeente heeft.
…………………………………………………………
Matthijs
Soms wordt een zaak van de gemeente ook in de Tweede Kamer besproken. In de gemeente Groningen hebben moslims het plan om een moskee te bouwen. Een PVV-Kamerlid vroeg de minister om dit plan tegen te houden. Maar de minister wees hem op het recht van godsdienst.
Misschien denk je bij een gemeenteraadslid aan een wat oudere man of vrouw. Toch zijn er ook jonge raadsleden. Hieronder vertellen Matthijs en Dylan hoe het is om in de gemeenteraad te zitten. (25 jaar, PvdA) is raadslid in Katwijk
wat speelt er in jouw gemeente?
In Urk zijn veel jongeren te vinden in barretjes die ze zelf hebben opgezet. Deze “zuipketen” zijn eigenlijk illegaal, waardoor een toezichthouder controles moet uitvoeren. Hierbij ontstaan soms conflicten. De politie durft daarom nauwelijks nog toezicht te houden en vraagt om kogelvrije vesten.
Wat doen raadsleden eigenlijk?
(27 jaar, VVD) is raadslid in veenendaal
wat speelt er in de gemeente?
Wat gebeurt er met jouw stem?
…………………………………………………………
…………………………………………………………
Alle stemmen worden geteld.
Dylan
2
………………………….……………………………
In sommige gemeenten doen meer dan tien partijen mee.
…………………………………………………………
…………………………………………………………
……………………………………………
In Venlo wil een wethouder dat er meer aandacht komt voor het vak Duits op het mbo. Het vak wordt weinig gekozen, omdat Engels sinds 2012 verplicht is gesteld.
Hoe meer stemmen een partij heeft, hoe meer mensen er voor die partij in de gemeenteraad mogen.
Jongeren hebben in de gemeente Utrecht een nieuwe partij opgericht: Student & Starter. Zij vinden dat studenten en net-afgestudeerden bijna niet aan een baan kunnen komen. Daarom willen ze in de Utrechtse gemeenteraad komen om mee te denken over oplossingen. In de gemeente Goeree-Overflakkee hebben zo’n 300 jongeren geprotesteerd tegen het slopen van een skatebaan. Het is zelfs een rechtszaak geworden. De rechter heeft bepaald dat de skatebaan mag blijven.
3
De zetels in de gemeenteraad worden verdeeld.
Veel lezen “Eerder kregen raadsleden wekelijks dikke pakken papier om door te lezen. Nu hebben we allemaal een tablet, dat leest veel makkelijker. Ik moet van veel verschillende onderwerpen iets weten, helemaal omdat de PvdA maar twee leden in de gemeenteraad heeft.”
Politiek is keuzes maken “Soms is het lastig om keuzes te maken. Er is geld dat verdeeld moet wor-
In het plaatsje Heel in de gemeente Maasgouw heeft de burgemeester een samenscholingsverbod afgekondigd. Er was overlast van jongeren: brandstichting, vandalisme en bedreigingen.
4
Welke partijen hebben samen een meerderheid?
De raadsleden onderzoeken welke partijen het beste kunnen samenwerken.
den, maar je kunt het maar één keer uitgeven. Als een sportclub een nieuw voetbalveld krijgt, willen andere verenigingen ook wel iets nieuws. We worden wel geholpen bij het maken van keuzes. Stel dat er nieuw zwembad gebouwd wordt. Dan worden er informatieavonden georganiseerd waar deskundigen ons voorlichten. Moet er een buitenbad komen? Is een lange of juist een korte glijbaan handiger? Dat soort vragen worden dan beantwoord.”
Kijken in de wijken
kon ik met eigen ogen zien hoe het er in de wijken aan toe gaat.”
“Ik houd mij vooral bezig met onderwerpen die over mensen gaan. Denk aan zorg, werk en inkomen. Ik sprak laatst met een vrouw die leefde van een bijstandsuitkering, omdat ze geen baan had. Ze wilde wel werken, maar ze kwam gewoon niet aan de bak. Ook hoor ik wel eens dat mensen zich onveilig voelen. Daarom ben ik een keer met buitengewoon opsporingsambtenaren mee geweest. Zij voeren taken uit die lijken op die van de politie. Zo
Samenwerken “Het leuke is dat je met een heleboel verschillende mensen samenwerkt. Mensen van verschillende partijen willen allemaal dezelfde doelen bereiken, maar dan op een andere manier. Het gaat erom dat je elke dag er met zijn allen voor knokt om die doelen te bereiken.”
Schuilt er een raadslid in jou? Omcirkel het antwoord waarin jij jezelf het meest herkent. Wie weet is een politieke carrière iets voor jou!
Voorkeurstemmen 4
5
De meeste mensen stemmen op de nummer 1 van een politieke partij: de lijsttrekker. Maar dat hoeft niet. Als genoeg mensen op bijvoorbeeld nummer 12 stemmen, dan komt diegene toch in de gemeenteraad. Nummer 12 heeft dan veel voorkeurstemmen gekregen.
De gemeenteraad kiest nieuwe wethouders. De wethouders vormen samen met de burgemeester het ‘college van burgemeester en wethouders’. Zij besturen de gemeente.
1. Ik stap op een feestje makkelijk op een onbekende af om een praatje te maken. A.Ja, ik vind het leuk om nieuwe mensen te leren kennen. B. Nee, ik wacht tot er iemand op mij afkomt. C. Ik ben geen haantje de voorste, maar ik spreek wel eens vreemden aan. 2. Het werk voor de gemeenteraad is… A. Een baan. B. Een hobby. C. Een baan én een hobby.
3. Bedenk iets wat je zou willen veranderen in jouw gemeente. Waar is dat? A. In mijn eigen straat. B. In mijn dorp. C. In de hele gemeente. 4. Heb je wel eens voor een groep mensen gesproken? A. Ja, dat heb ik wel eens gedaan. B. Ja, ik vind het ook leuk om presentaties te houden. C. Nee, het lijkt me niet leuk.
5. Stel: je bent raadslid en op straat vertelt een mevrouw over de parkeerproblemen in haar straat. Wat denk je? A. Je zegt dat ze maar even de gemeente moet bellen, en je loopt door. B. Je schrijft haar naam en e-mailadres op en je vraagt de wethouder om opheldering. Je mailt de mevrouw terug en vertelt wat er gebeurd is. C. Je zegt dat je hier vragen over gaat stellen aan een wethouder.
6. Weet jij al op welke partij je zou willen stemmen? A. Nee, ik heb nog geen idee. B. Ik twijfel tussen een paar partijen. C. Ja, ik heb een duidelijke voorkeur voor één partij. Ben je klaar? Tel dan je punten op en kijk op de achterkant van de krant voor de uitslag. 1: A2, B0, C1 – 2: A1, B0, C2 – 3: A0, B1, C2 – 4: A1, B2, C0 – 5: A0, B2, C1 – 6: A0, B1, C2
5
Rijke en arme gemeenten
Van Amsterdam tot Lutjebroek Het maakt veel uit waar je woont. In Amsterdam heb je een heel ander leven dan in Lutjebroek. Amsterdam heeft 800.000 inwoners. Dat is de grootste gemeente van Nederland. In Lutjebroek wonen iets meer dan 2000 inwoners. Amsterdam heeft een eigen burgemeester, eigen wethouders en een eigen gemeenteraad. Lutjebroek wordt te klein gevonden voor een eigen bestuur. De dorpen Lutjebroek, Bovenkarspel en Grootebroek vormen daarom samen één gemeente. Deze gemeente heet Stede Broec.
Amsterdam
Er zijn veel verschillen tussen gemeenten. Ze zijn bijvoorbeeld niet allemaal even rijk. De gemeenten met weinig geld liggen vaak in de noordelijke provincies: Groningen en Friesland. In Utrecht hebben de gemeenten meer geld.
Lutjebroek
Hoe komen gemeenten aan (meer) geld?
Niet eerlijk
Een tijdje geleden mochten gemeenten nog helemaal zelf bepalen hoeveel ze voor een rijbewijs en een paspoort vroegen. In de ene gemeente kostte het minder dan 25 euro en in een andere meer dan 65 euro. Dat vond men niet eerlijk. De landelijke overheid heeft daarom nu één prijs vastgesteld. Je kunt als inwoner immers niet kiezen waar je je rijbewijs koopt.
1
Armere gemeenten kunnen zorgen dat ze meer inkomsten krijgen door bijvoorbeeld de belasting voor huiseigenaren te verhogen. Deze belasting heet OnroerendeZaakBelasting (ozb).
2
Het Rijk geeft ook geld aan gemeenten. Dat geld komt uit het Gemeentefonds.
3
Eberhard van der Laan burgemeester van Amsterdam Waarover maakt u zich zorgen in Amsterdam? Over het algemeen gaat het heel goed met de stad en met de Amsterdammers. Maar we merken natuurlijk allemaal de gevolgen van de crisis. De armoede en ook de werkloosheid in Amsterdam zijn toegenomen. Daardoor zijn er meer mensen die in de problemen komen of eenzaam worden. We werken hard aan de veiligheid in de stad. Er zijn 600 ‘veelplegers’ in de stad. Dat zijn mensen die heel vaak misdrijven plegen. Die pakken we aan. Het aantal overvallen
is daardoor met meer dan 50% afgenomen. Maar dat is geen reden om achterover te leunen. Nu blijkt het aantal woninginbraken toe te nemen. Dat is dus het volgende punt dat we oppakken. Waar bent u trots op en wat heeft u voor uw gemeente bereikt? Het afgelopen jaar was best spannend met onder andere de troonswisseling. Hoe organiseer je een dag die veilig is, maar ook feestelijk en open? Dat is denk ik goed gelukt. Eigenlijk gaat er gewoon veel goed in de stad.
Ambtsketen De ambtsketen wordt gedragen tijdens raadsvergaderingen en bij officiële gelegenheden, zoals de uitreiking van koninklijke onderscheidingen of bij het bezoek van 60- of 65-jarige bruidsparen. Ook op Koningsdag, 4 mei en bij naturalisatiebijeenkomsten voor nieuwe Nederlanders draagt de burgemeester de ambtsketen.
Marianne Goldschmeding burgemeester van Stede Broec Waarover maakt u zich zorgen in Lutjebroek? Ik maak me geen zorgen om Lutjebroek (ja, het bestaat echt!). Daar is ook geen aanleiding toe. Lutjebroek is een hechte gemeenschap, waar de inwoners met elkaar veel moois bereiken..
meegekregen om de regionale samenwerking te verbeteren. Dat is ook wel gelukt. Stede Broec en vier andere gemeenten werken nu op ICT-gebied beter samen. Ook drankmisbruik bij jongeren pakken we samen aan.
Wist je dat:
Waar bent u trots op en wat heeft u voor uw gemeente bereikt? Ik ben trots op onze groene en waterrijke gemeente. We hebben goede voorzieningen en ik ben trots op onze politie en onze vrijwillige brandweer. Veel mensen leveren een bijdrage aan onze gemeenschap. Ik heb de opdracht
Schiermonnikoog de kleinste gemeente is? Er wonen 950 mensen.
Hoe word je burgemeester? Burgemeesters worden niet gekozen, maar benoemd door de regering. De partijen in de gemeenteraad schrijven op wat de burgemeester moet kunnen.
→→
→→
Mensen kunnen solliciteren.
→→
→→
De fractievoorzitters van de partijen voeren sollicitatiegesprekken met de kandidaten.
→→
De beste kandidaat wordt voorgesteld aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De minister benoemt de nieuwe burgemeester namens de regering voor een periode van 6 jaar.
Burgemeesters vinden het belangrijk om te horen wat er goed of slecht gaat in de gemeente. Daarom gaan ze vaak naar activiteiten en bijeenkomsten toe. Als je de burgemeester niet zelf tegenkomt, dan kun je hem of haar ook altijd een mailtje sturen!
6
De gemeente zorgt voor goede riolering en regelt jouw ID-kaart of paspoort. Voor deze diensten betaal je leges. Dat is een moeilijk woord voor ‘kosten’.
Hondenbelasting In Rotterdam betaal je 7,5 keer zoveel voor je hond als in Ridderkerk. In sommige gemeenten zijn hondenbezitters helemaal blij: in Best of in Schagen betalen ze helemaal geen belasting voor hun hond!
Verschillen in politieke voorkeur In de ene gemeente wordt heel anders gestemd dan in de andere. In sommige gemeenten wordt vaak op de Partij van de Arbeid, de SP of GroenLinks gestemd. In andere gemeenten krijgen partijen als de VVD of D66 veel stemmen. In de Bijbelgordel wordt vaak op christelijke partijen gestemd.
Opdracht Ga naar http://maps.nrc.nl/TK2012.html. Op deze kaart zie je de uitslag van de verkiezingen voor de Tweede Kamer in 2012, per gemeente. De kleur van de PvdA is rood, de VVD is blauw. Welke partij werd de grootste bij die verkiezingen? → ……………………………………………… Kijk naar de plekken waar de PvdA het grootst is. Wat valt je op? → ……………………………………………… Zoek je eigen gemeente op. Welke partij won daar in 2012? → ………………………………………………
7
PUZZEL
Wat heb je nu geleerd over de gemeente? 1. Als je in de gemeenteraad wilt komen, dan moet je bij jouw partij hoog genoeg op de ... staan. 2. Het ’college’ bestaat uit burgemeester en ... 3. De ... is de voorzitter van het college en van de gemeenteraad.
1.
4. De ... is de baas in de gemeente.
2.
5. Van alle gemeenten in Nederland heeft … de meeste inwoners.
3.
6. Als je niet hoog op de lijst staat, maar er stemmen toch veel mensen op je, dan kom je met ... in de gemeenteraad.
4. 5.
7. De burgemeester wordt niet gekozen, maar ...
6.
Oplossing: Op 19 maart mogen we weer …
7.
Leesvragen Zoek het juiste antwoord op de vragen. Je kunt de antwoorden vinden in deze onderwijskrant.. 1.
Hoe word je gemeenteraadslid?
2.
Wie is er de baas in de gemeente?
3.
Noem drie onderwerpen waar de gemeente zich mee bezighoudt.
4.
Wie zijn er in een gemeente verantwoordelijk voor het uitvoeren van de regels?
5.
Wat doet een wethouder?
6.
Om de hoeveel jaar wordt er een nieuwe
Schuilt er een raadslid in jou? 0 - 6 punten: Er schuilt (nog) geen raadslid in jou. Misschien omdat je het niet leuk vindt, of omdat je niet zo goed weet welke partij bij jou past. Als het je wel leuk lijkt, zijn hier wat tips. Als je er niet van houdt om op de voorgrond te treden, zou je iets anders voor een partij kunnen doen. Je kunt bijvoorbeeld werken voor het blad of de website van de partij. Weet je nog niet welke partij bij jou past? Op de websites van partijen
staan verkiezingsprogramma’s. Ook vind je er mailadressen en telefoonnummers van raadsleden. Je kunt zo contact met ze opnemen voor een praatje of om een afspraak te maken. Zo ontdek je misschien voor welke partij jij actief zou willen zijn!
7 – 12 punten: Jij bent een geboren raadslid! Je zet je graag in voor de mensen in jouw gemeente. Je bent niet verlegen. Dat is handig, want een raadslid moet vaak met onbekende mensen praten, bijvoorbeeld tijdens het campagne voeren. Het raadswerk vraagt net zo veel tijd en motivatie als een grote hobby. En heeft dezelfde verplichtingen als een baan. Hiertegenover staat een vergoeding. De hoogte van de vergoeding verschilt per gemeente.
gemeenteraad gekozen?
Wat zou jij veranderen in je gemeente?
Vijay
Joeri
Stan
16 jaar, Minkema College Veldhuizen (gemeente Utrecht)
17 jaar, ROC ASA Security Academy Gemeente Amersfoort
15 jaar, Minkema College Gemeente Woerden
Ik ben best wel vaak buiten met vrienden. Wat wij missen in Veldhuizen is een hangplek met onderdak, want heel vaak als het regent of als het koud is kun je niet heel lang buiten blijven.
Veel bussen komen te laat of gaan juist te vroeg. Als je een bus mist dan sta je een half uur tot drie kwartier te wachten. Dat moet beter worden geregeld.
Woerden is een leuke gemeente. Altijd wel wat te doen. Het is allemaal dicht bij elkaar. Dus je kunt snel even naar vrienden gaan die heel dichtbij wonen. Ik hou zelf heel erg van voetbal, dus ik zou in de gemeente Woerden graag meer voetbalkooitjes willen. Toen ik nog in Veldhuizen woonde hadden we daar een hele grote voetbalkooi. Dat zou ik graag wat meer zien in de gemeente Woerden.
Colofon Samenstelling en tekst: Bas Banning, Sandra Boersma, Ingrid Faas, Lisanne Smits, Suzanne van de Ven Vormgeving: Tot en met ontwerpen Druk: Rodidruk, Broek op Langedijk ProDemos - Huis voor democratie en rechtsstaat Hofweg 1H 2511 AA Den Haag T 070 – 757 02 00 E
[email protected] I www.prodemos.nl
8
