Stellingwerf College
Profiel Werkstuk De literaire werkelijkheid van het dagboek van Anne Frank. Tamia Meijerhof Guitarra & Carla Menken
2013/2014
Titelpagina. Onderwerp Namen:
: :
School Schooljaar PWS-begeleider Inleverdatum
: : : :
De literaire werkelijkheid van het dagboek van Anne Frank Tamia Meijerhof Guitarra Carla Menken Stellingwerf college Havo 5, 2013/2014 Joke de Boer 6 januari 2014
2
Inhoud. Titelpagina. ....................................................................................................................................... 2 Voorwoord........................................................................................................................................ 4 De familie Frank................................................................................................................................ 5 Het Achterhuis aan de Prinsengracht. .......................................................................................... 6 Het Jodendom. ................................................................................................................................. 7 Hitler. ................................................................................................................................................ 8 Jodenvervolging................................................................................................................................ 9 De vervolgingen. ........................................................................................................................... 9 Concentratiekampen. ..................................................................................................................... 10 Westerbork. ............................................................................................................................ 10 Auschwitz. ............................................................................................................................... 10 Bergen-Belsen. ........................................................................................................................ 11 Onderduiken. .................................................................................................................................. 12 Het verblijf in het Achterhuis. ........................................................................................................ 13 De arrestatie. .................................................................................................................................. 14 Westerbork ............................................................................................................................. 14 Auschwitz ................................................................................................................................ 15 Bergen-Belsen ......................................................................................................................... 15 Literaire werkelijkheid. ................................................................................................................... 17 Verschillende versies van Anne Frank zelf en Otto. ............................................................... 17 Conclusie. ....................................................................................................................................... 22 Evaluatie. ........................................................................................................................................ 23 Logboek. ......................................................................................................................................... 24 Bibliografie. .................................................................................................................................... 26
3
Voorwoord. Wij hebben gekozen om onze PWS over de literaire werkelijkheid van het dagboek van Anne Frank te houden, omdat het ons heel interessant lijkt om uit te zoeken of het dagboek helemaal klopt. We willen ons niet alleen bezig houden met het dagboek, maar ook meer informatie te weten komen over de Tweede Wereldoorlog. Zoals over andere onderduikers en concentratiekampen. Er zijn al eerder onderzoeken geweest naar de werkelijkheid van het dagboek van Anne Frank. Zo zou er volgens iemand met balpen in geschreven zijn, en er zijn nog een paar groepen geweest die zeiden dat er een paar notitie blaadjes zijn toegevoegd die helemaal niet van Anne komen. Wij gaan dus ook uitzoeken of alles wat in het dagboek van Anne Frank staat wel klopt. Onze vraag is dan ook: in hoeverre kun je het dagboek van Anne Frank vertrouwen qua data en gebeurtenissen? Wij hopen veel van dit profiel werkstuk te kunnen leren.
4
De familie Frank. De vader van Anne is Otto Frank, hij is geboren in Frankfurt am Main op 12 mei 1889. Hij heeft in de Eerste Wereldoorlog gediend als officier in het Duitse leger. In 1925 Trouwde hij met Edith Höllander die tevens de moeder is van Anne. Zij is geboren in Aken op 16 januari 1900. Samen hebben zij nog een dochter, de zus van Anne. Beiden geboren in Frankfurt am Main. Margot op 16 februari 1926, Anne op 12 juni 1929. Dat we de familie Frank na 50 jaar nog steeds kennen komt, doordat Anne een dagboek bijhield tijdens de oorlog. Echter ook doordat ze het zo’n twee jaar hebben volgehouden om ondergedoken te blijven voor de Duitsers in het Achterhuis. De familie Frank woonde met z’n allen in Frankfurt am Main, waar Otto zijn familie al heel lang woonde. Edith is er gaan wonen nadat ze met Otto was getrouwd. Ze hadden daar een goed leven, woonden in een buurt waar veel Joodse, Christelijke en Rooms-katholieke kinderen woonden. Margot en Anne hadden hierdoor veel vrienden. De familie Frank was Liberaal-Joods, ze deden wel mee aan het Jodendom maar waren niet streng gelovig. In het jaar dat Anne werd geboren was er een beurscrisis die ook in Duitsland de economie trof. Hitler kwam die tijd steeds meer aan de macht, vervolgens werd ‘Mein Kampf’ door hem uitgegeven waardoor er steeds meer Joden waren die zich zorgen maken over hun leven. Ook Otto heeft deze zorgen. Hij wordt gevraagd door de broer van Edith (Erick Elias) of hij in Nederland een vertegenwoordiging van een Opekta bedrijf wil oprichten. Door het aanbod, de zorgen en de vrienden die hij in Amsterdam had besloot hij uiteindelijk in 1933 te emigreren naar Nederland. De gemeente van Frankfurt vond het raar dat er veel Joodse gezinnen zijn die graag willen emigreren naar een ander land, omdat de Joodse bevolking altijd veel heeft gedaan voor het land, ze geloofden niet dat het zo slecht ging met de Joodse bevolking en keuren de emigratie dan ook af. Toch zette Otto door en ging met zijn gezin naar Nederland. In de zomer van 1933 reist Otto alleen naar Amsterdam om zijn bedrijf: ‘Nederlandse Opekta bedrijf NV’ in te schrijven. Een paar weken daarna had Otto een huisje gevonden in Amsterdam. Het Merwedeplein 37.
5
Edith en Margot verbleven in de tussentijd bij Otto zijn moeder in Aken. Zij kwamen in december ook naar Nederland. Anne bleef iets langer bij haar oma, maar ook zij kwam in februari in Nederland. Margot en Anne gingen allebei naar de Monterissorischool. Otto, Margot en Anne vonden het al snel leuk in hun nieuwe woonplaats, Edith wilde het liefst weer terug naar Duitsland. Anne vond het zielig voor haar moeder, zij merkte dat het steeds stiller werd. Anne ging veel om met Henilli Goslar (Lies), en Sanne Ledermann. Ze had verder wat gezondheidsproblemen, ze had een zwak hart en reumatische klachten. De mensen die vaak bij de familie Frank kwamen waren Miep Santrouschitz (Miep Gies) en Jan Gies. Miep was de secretaresse van Otto. Op 10 mei 1940 vielen de Duitse troepen Nederland binnen. Rotterdam werd gebombardeerd, Nederlands gaf zich al na een paar dagen over. Dit was het begin van de ellende.
Het ‘gewone’ leventje ging na een paar weken gewoon weer door. Anne en Margot gingen gewoon naar school. Op 1 december 1940 verhuisden de bedrijven Opekta en Pectacon naar Prinsjesgracht 286.
Joodse bedrijven moesten sluiten, hierdoor besloot Otto om zijn bedrijfsnaam te veranderen in ‘Gies & Co’ met hulp van Jan Gies. Hij trok zich zogenaamd terug van zijn ‘positie’ binnen het bedrijf en liet Kleiman het overnemen terwijl hij in werkelijkheid gewoon de leiding bleef houden over beide bedrijven. Op Anne haar 13e verjaardag in 1942 kreeg zij een rood met wit geruit dagboek. Otto en Herman van Pels hadden het voor Anne haar verjaardag al gehad over onderduiken, het achterhuis zou een goede verstopplek zijn. Maar de familie Frank had natuurlijk wel hulp nodig van buitenaf. Het Achterhuis aan de Prinsengracht. Het pand dat aan de Prinsengracht stond bestond uit 3 verdiepingen en had een zolder. Op de begane grond was een magazijn, de eerste verdieping werd als kantoor gebruikt, de tweede verdieping was bedoeld als opslagplaats voor grotere spullen en de zolder ook als opslagplaats. Achter het pand (het achterhuis) werd de 1e verdieping gebruikt als privékantoor voor Otto en er was een keuken voor het personeel. De familie Frank, meneer Pfeffer en de familie van Pels zullen hier later onderduiken.
6
Het Jodendom. Ontstaan Het Jodendom is ongeveer 6000 jaar geleden ontstaan. Sommige mensen geloven niet dat het een stichter heeft en anderen denken weer dat het is ontstaan bij Abraham. Hij is geboren in Ur, dat is een plaatsje in het huidige Iran. Hij leefde in een gezin waar meerdere goden werden ‘geëerd’, hij geloofde zelf maar in één god. Volgens verschillende verhalen werd hij door God geroepen om weg te trekken uit het land waar hij woonde. Hij is getrouwd met Sara waar hij samen mee gingen rondzwerven. Na een tijdje kwamen ze allebei in Israël terecht. Ze kregen 2 kinderen, Ismaël en Isaäk. De verhalen van Abraham en zijn kinderen zijn heel belangrijk voor het Joodse volk. Er ontstonden verschillende Joodse stammen, een paar van die stammen verbleef een lange tijd in Egypte. Egypte werd in die tijd geregeerd door farao’s, Joden werden in die tijd als slaaf behandeld en moesten werken voor de Egyptenaren. Een ander verhaal gaat weer over Mozes, een ‘uitverkorene van god’. Hij kreeg de taak van God om het volk (de Joden) te bevrijden en hun terug te brengen naar Israël. Hij heeft dagen lang op een berg gezeten om naar God te kunnen luisteren, toen hij terug kwam nam hij 2 stenen tafelen mee waar de 10 geboden waren uitgehouwen. Haat Joden zijn, zolang de mensengeschiedenis zich heugt, al de zondebok. Ze werden overal voor aansprakelijk gesteld. Als er wat ergs in de wereld gebeurde, het ging slecht met de economie of er was ergens oorlog uitgebroken werd er vaak gezegd: “oh kijk, dat is weer de schuld van de joden” Dit ging soms zo ver, net als in de tweede wereldoorlog, dat de andere volkeren de joden probeerden buiten te sluiten, te discrimineren en in het ergste geval het volk probeerde uit te moorden: Volkerenmoord. Dit was dus ook het geval in de tweede wereldoorlog. Maar dit was niet de eerste keer. Al vaker hebben de “gewone” volkeren geprobeerd dit tweederangs achterhaalde volkje uit te moorden. Volgens sommige geschiedenisdeskundigen zijn er 6 verschillende soorten redenen waarom Joden werden gehaat. De eerste was dat er een economische reden was, mensen haatten Joden, omdat ze veel eigendommen en macht hadden. Dit leidt tot jaloezie van andere groepen mensen. Dit is tevens een slecht excuus aangezien er veel Joden waren vervolgd en/of vermoord waar ook arme Joodse mensen bij zaten en dus niet alleen rijke Joden. Ook vonden ze dat de Joden heel arrogant waren, doordat ze vonden dat ze het Uitverkoren Volk waren. Mensen gingen dit verkeerd opvatten, want de Joden bedoelden eigenlijk met dat woord dat ze een taak hadden om God te dienen. Ook zijn de Joden altijd al een zondebok geweest. Dit kwam doordat ze een makkelijke prooi waren, omdat er al veel mensen waren die de Joodse bevolking haatten. De mensen waren dus al vanaf het begin bereid om Joden te haten. Anderen dachten weer dat de Joden Godsmoordenaars waren. De Joden zouden volgens hun Jezus hebben vermoord, of ze hebben hem laten vermoorden door de Romeinen. Dit is een hele rare reden aangezien de christenen in die tijd niet boos waren geworden en nu opeens wel. Ook gebeurt er meestal het omgekeerde, na het vermoorden ben je meestal boos en dat neemt is de loop der tijd af. Ze besloten dus pas na vele jaren dat de Joden moesten worden gehaat omdat ze Jezus hadden vermoord. Vele mensen vonden de Joodse bevolking rare mensen, buitenstaanders. Dat kwam doordat ze zich anders kleedden, andere regels/wetten hadden en ze spraken zelfs een andere taal. Misschien waren andere volkeren niet in staat om de gewoontes van de Joodse cultuur te accepteren. Volgens anderen waren ze ook een minderwaardig ras.
7
Hitler. Adolf Hitler is op 20 april 1889 in Bernau am Inn geboren. Hij was de zoon van Klara Pölzl en Alois Hitler senior. Hitler kon het erg goed vinden met zijn moeder, hij had vaak ruzie met zijn vader en zijn band was daarom ook niet zo sterk met hem. Alois kwam vaak dronken thuis van de kroeg en sloeg Klara en ook de oudere kinderen van hem. De gewelddadige jeugd heeft invloed gehad op zijn karakter, hij kreeg later daarom ook steeds last van woede-uitbarstingen. Toen hij nog een tiener was overleed zijn vader, daar had hij het zelf niet moeilijk mee. Hij had niet veel vrienden, en had liever honden om zich heen. In 1905 wist hij zijn moeder te overtuigen hem van de middelbare school af te halen zonder dat hij een diploma had. In 1907 overleed zijn moeder Klara aan borstkanker en hij was er kapot van. Hij wilde graag schilder worden en schreef zich vervolgens in bij de kunstacademie, ze wezen hem af omdat hij niet slaagde voor het tweede toelatingsexamen. Hitler had geen vaste woonplaats en zwierf gewoon rond in Wenen en sliep in pensions die hij onderweg tegenkwam. In 1914, toen de eerste wereldoorlog uitbrak, stelde hij zich vrijwillig op om te vechten. Hij werd in 1919 lid van een Nazipartij, de DAP. Later werd hij zelfs de leider van de NSDAP. Hij belandde in 1923 in de gevangenis na een mislukte poging van een staatsgreep die hij probeerde te plegen. Tijdens zijn gevangenschap heeft hij ´Mein Kampf´ geschreven, waarin stond dat hij Duitsland weer wilde opbouwen door de vredesonderhandelingen te verbreken. Aan de top moesten de Arische mensen staan. Nadat hij werd vrijgelaten kreeg hij steeds meer steun van de Duitse kiezers door middel van propaganda. Ook werden de ideeën die in ´Mein Kampf´ stonden over heel Duitsland verspreid, hierdoor werden Duitsers geïnspireerd. Hitler wilde dus een groot Duits Rijk stichten dat zo´n 1000 jaar zou moeten blijven bestaan ´het derde rijk´, en hij wilde de nederlaag van de verloren oorlog rechtzetten. Omdat het zo slecht ging met Duitsland na de beurscrisis in 1929 beloofde Hitler het volk dat hij de armoede, werkloosheid en chaos wilde aanpakken. Natuurlijk waren er veel mensen die dit wilden geloven. Ze hoopten dat het dan eindelijk weer wat beter zou gaan met hun land en dat is wat Hitler beloofde. Veel mensen gingen Hitler geloven doordat hij een goede en enthousiaste prater was, wat hij met veel emotie en kracht deed. Hij beloofde dat hij voor betere tijden zou zorgen en kreeg daardoor ook veel steun. Zijn partij werd zo groot dat hij minister-president werd. Nadat hij echt heel machtig was ging hij zich steeds meer gedragen als een dictator. Hij veranderde wetten om meer macht te krijgen. Als mensen teveel machten dreigden te krijgen ruimde hij ze uit de weg. Maar het ging niet altijd even goed, nadat zijn partij (NSDAP) geen meerderheid van de stemmen had (slechts 43,9%) besloot Hitler een grondwetswijziging te maken, zodat hij 4 jaar langer de macht in handen kreeg. Ondanks alle waanideeën waren er wel mensen die hem bleven steunen, omdat hij alles mooier voorstelde dan hij werkelijk meende. Hij praatte de mensen om met leugens, hij bedroog zijn eigen volk. In 1939 gaf Hitler het bevel om Polen binnen te vallen. Hierdoor verklaarden het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk de oorlog aan Duitsland. Dit was het begin van de Tweede Wereldoorlog.
8
Jodenvervolging. Jodenvervolging wordt ook wel Holocaust genoemd, dit zijn de namen voor de vervolging/moorden op onder andere Joden. Het aantal doden kan in een vervolging lopen tot in de miljoenen. Ook mensen die de nazi’s haatten in de Tweede Wereldoorlog werden vervolgd. De Jodenvervolging bestaat al redelijk lang. Rond de tijd van de kruistochten in het jaar 1000 kwam het hier in Europa voor. Het is nooit echt verdwenen, vooral niet in Europa. In de 19 e eeuw was het waarschijnlijk het ergst. Er zijn verschillende vormen van Jodenvervolging. Zo zijn er georganiseerde mishandelingen en geweld tegen de Joodse bevolking en bezittingen, het uitsluiten van Joden voor het gebruik van bepaalde voorzieningen en het verplichten om in bepaalde gebieden te wonen. Dit zijn een paar voorbeelden van Jodenvervolging die er onder andere in Amsterdam waren de 19e eeuw. De Jodenvervolging in die tijd is dan ook een gebeurtenis die zeer bekend is. De vervolgingen. In de Tweede Wereldoorlog zijn er bijna zes miljoen Joden omgekomen. De meeste doden zijn gevallen door de nazi’s beheerde concentratiekampen. Als Jood werd er veel verboden voor je. Je mocht bijna niets, zoals de tram die verboden was, maar ook de bioscoop. Zelfs een fiets was verboden om in bezit te hebben. Ook werden Joden uitgesloten van bepaalde beroepen. Zo waren er nog veel meer van dit soort regels. Joden werden met treinen vervoerd naar een concentratiekamp. Joden uit Nederland gingen meestal eerst naar het doorvoerkamp Westerbork. Vervolgens kwamen zij in een werkkamp of vernietigingskamp, meestal in Polen of Duitsland. Vergelijke met België en Frankrijk zijn de meeste Joden duidelijk uit Nederland gedeporteerd. Naast Joden werden er ook Roma’s, krijgsgevangen, communisten, gehandicapten en Jehova’s getuigen vermoord in vernietigingskampen. In Rusland hadden de Duitsers ‘Einsatzgruppen’, dat zijn moordgroepen. Zo zijn veel Joden en communisten om het leven gekomen.
9
Concentratiekampen. In de Tweede Wereldoorlog werden er veel concentratiekampen gebouwd en gebruikt. Een concentratiekamp is een kamp waar een groot aantal mensen onder militaire dwang vast worden gehouden en meestal als doel om ze fysiek zwak te maken en misschien wel te doden. Mensen hebben geen keuze, ze kunnen niet tegenspreken, ze moeten er gewoon heen. In de Tweede Wereldoorlog werd het gebruikt als strijdmiddel tegen burgers. Vaak waren de gevangenen joden, sociaaldemocraten, communisten, zigeuners, homoseksuelen en Jehova’s getuigen. Westerbork. In het begin van de Tweede Wereldoorlog vluchtten er duizenden Duitse en Oostenrijkse mensen naar Nederland, dat waren vooral Joden. Wanneer alle vluchtelingen in Nederland kwamen, konden ze nergens terecht. Hierdoor besloot de Nederlandse regering opdracht te geven om een vluchtelingen kamp te bouwen in de zomer van 1939. Maar de kosten hiervan moest de Joodse gemeenschap in termijnen terug betalen. Op 1 juli 1942 namen de Nazi’s het kamp over, ze besloten dat het niet langer een centrale opvang plaats was maar een doorvoerkamp. Hier werden alle opgepakte Joden opgesloten totdat ze vervoerd werden naar een van de belangrijkste kampen in die tijd, Auschwitz. Veel gevangenen vonden kamp Westerbork een goed en net kamp. Hier werden ze in vergelijking met andere kampen niet mishandeld, families bleven bij elkaar en er was voldoende voedsel. Er was toch relatief veel angst onder alle gevangenen. Dat komt doordat er wekelijks een transport was, in sommige weken zelfs twee keer per week. De eerste vluchtelingen die naar het vluchtelingenkamp in Westerbork werden gebracht, moesten nog met veel dingen helpen. Alle barakken stonden er maar er moest nog veel aan gedaan worden. Er werden steeds meer vluchtelingen naar toe gestuurd. Na de inval van de Nazi’s in Westerbork, was het plan om een veilig onderkomen voor de vluchtelingen mislukt. In het begin hielden de Nazi’s zich niet zo bezig met het kamp, maar later kwam het toch echt in Duitse handen en gingen ze profiteren van het bestaande kamp. Het werd rond 1942 een doorvoer kamp voor Joden, homoseksuelen, mensen uit het verzet en natuurlijk andere mensen die in de ogen van Hitler en de Nazi’s een gevaar voor ze vormden. Het was een doorvoerkamp naar Auschwitz en Sobibor. De laatste trein vertrok op 13 september 1944, een half jaar later werd het kamp bevrijd. Er zijn in totaal 107.000 mensen doorgevoerd via het kamp Westerbork, een kleine 5000 mensen hiervan keerden terug. Auschwitz. Auschwitz 1 werd in 1940 gebouwd in Polen, het was toen al bezet door de Duitsers. Het plan om hier een concentratiekamp te bouwen was omdat bijna alle Poolse cellen overvol zaten. Ook werden er steeds meer politiek tegenstanders opgepakt. Auschwitz moest niet als een doorvoerkamp dienen maar als een echt concentratiekamp waar gevangenen moesten werken en als ze dat niet konden vermoord werden. Nadat Auschwitz helemaal klaar was werden er de eerste gevangenen in overvolle veewagons gebracht. Ze werden gesorteerd en er werd gekeken of ze konden werken, slechts een klein aantal mensen waren geschikt, de rest werden direct vermoord. 2 jaar na de bouw van Auschwitz 1 werd Birkenau gebouwd, het kamp lag ongeveer 3 kilometer van Auschwitz vandaan. Er werden 4 gaskamers gebouwd en het was voornamelijk bedoeld als massavernietigingskamp. Vele mensen hebben er zelfmoord gepleegd door het prikkeldraad wat langs hun barakken stond gespannen.
10
Wat opvalt is dat er muziek werd gedraaid in het kamp Auschwitz. Er waren orkesten waarvan de SS’ers de leden uitkozen. Aan de ene kant werd er vrolijk muziek gemaakt en aan de andere kant lagen allemaal lijken. In januari 1945 werd Auschwitz bevrijd door het Russische Rode leger. De gevangenen werden echter wel gedwongen om mee te helpen met de opbouw van Duitsland. Vele stierven alsnog tijdens de dodenmars door de kou of ze werden doodgeschoten omdat ze niet meer verder konen. Bergen-Belsen. Bergen-Belsen was een concentratiekamp waar zo’n 70.000 mensen zijn omgekomen. In het begin was Bergen Belsen een krijgsgevangenenkamp voor Russische gevangen. Doordat er steeds meer Joodse mensen werden opgepakt kreeg de SS de leiding over Bergen-Belsen. Er waren niet alleen Russen meer maar dus ook Joden en Poolse verzetsstrijders. Er waren helemaal geen gaskamers in Bergen-Belsen. Rond 1943 werden Bergen-Belsen alsnog een vernietigingskamp doordat er veel mensen door de barre omstandigheden niet meer in staat waren om te werken waardoor ze werden geëxecuteerd. Ook zorgde de overbevolkte situatie voor veel ziektes, uithongering en uitputting waardoor er dus steeds meer mensen stierven. In april 1945 werd het kamp bevrijd door de Britten, bij aankomst kwamen ze allemaal massagraven en lichamen tegen. De overlevende gevangen werden ondergebracht in een kazerne die er vlakbij lag. Het kamp werd vrijwel direct gesloopt en verbrand omdat er een risico was van besmetting van luizen en tyfus.
11
Onderduiken. Veel Joodse mensen gingen onderduiken in de Tweede wereldoorlog om te voorkomen dat ze door de Duitsers werden gepakt en naar een concentratiekamp gestuurd zouden worden. Tijdens de Tweede wereldoorlog waren er ongeveer 350.000 mensen die zijn gaan onderduiken. Mensen waren zo bang dat ze werden vermoord, dat ze wel moesten onderduiken zodat ze nog een beetje zekerheid hadden over hun leven. Ze gingen zich verstoppen op een adres waar ze niet waren ingeschreven zodat het al minder verdacht zou zijn dat ze er zouden zitten. Sommigen hebben zelfs nieuwe ruimtes gemaakt waar niemand van wist, zodat ze daar voor een lange tijd veilig zouden kunnen zijn. De kinderen die moesten onderduiken zaten niet allemaal verstopt, sommige gingen naar een pleeggezin. Daarvoor hebben ze wel valse papieren moeten gebruiken omdat de politie of Duitsers anders konden zien dat het een ‘onderduiker’ was. Er waren vrijwillige niet-Joodse mensen die de onderduikers graag wilden helpen, die vrijwilligers hadden zelf geen reden om te worden opgepakt door de Duitsers. Als de Duitsers of de politie een vermoeden kregen dat iemand de Joden hielp met onderduiken konden die ook worden vermoord, het was dus niet zonder enig risico. Er waren ook organisaties die Joodse mensen hielpen met onderduiken. Zo had je de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers, ze zorgen niet alleen voor een onderduikadres maar ook voor de valse papieren die je nodig had. Het Nationaal Steun Fonds financierde een groot deel van het verzet en het onderduiken. Het onderduiken zelf was niet altijd even makkelijk. Veel Joden hadden nauwelijks geld meer om het onderduiken te kunnen betalen. Ook de omstandigheden waarin je verkeerde waren niet al te best. Je moest als eerst zorgen dat niemand zou weten waar je zat, alleen de mensen die je zelf echt vertrouwde (wat moeilijk was in die tijd) of mensen die die bij een organisatie hoorde. De plek waar ze onderdoken was vaak een koude zolder of kelder en was meestal niet groter dan een paar vierkante meters waar ze soms met z’n zessen moesten verblijven. Ze hadden het koud en niet altijd wat te eten of drinken. Er waren verschillende redenen waarom Joodse mensen gingen onderduiken. Eerst kwamen de studenten na de studentenstaking, daarna Joodse gezinnen vanwege het begin van de deportaties in 1942, later steeds meer mannen van 18 tot ongeveer 40 jaar omdat ze niet verplicht in Duitsland wilden werken. Uiteindelijk hebben er ongeveer 25.000 onderduikers de oorlog overleefd.
12
Het verblijf in het Achterhuis. Otto had het dus al een tijdje over onderduiken omdat het onveilig werd voor de Joodse bevolking in Nederland. Het achterhuis was een goed idee om te schuilen, maar hij zou wel hulp moeten krijgen van buitenaf, mensen die hij echt goed kon vertrouwen. Hij koos uiteindelijk voor Kugler, Kleiman, Bep en Miep. Ze moesten het geheim houden en de familie kunnen voorzien van eten, drinken, kleding enz. Er waren veel voorbereidingen ze gingen er schoonmaken en brachten er ‘s avonds al meubels naartoe. Ze gingen alles inrichten. Om te voorkomen dat de werkers die in het magazijn werkten niet konden zien wat er gebeurde, werden alle ramen afgeplakt. Anne en Margot werd niets verteld, Otto wilde dat hun leven nog even ‘normaal’ zou zijn. Maar dan gebeurt iets waar beide ouders bang voor waren. Op zondag 5 juli kreeg Margot een oproep van de SS. Ze moest gaan werken voor de Duitsers. Otto twijfelde niet meer en besloot samen met de familie van Pels dat ze meteen moesten onderduiken. Otto moest het nog tegen Margot en Anne zeggen, toen de zusjes het hoorden wisten ze niet wat ze moesten zeggen. Ze haalden veel dingen overhoop omdat ze moesten inpakken en moesten beslissen wat echt nodig was en wat niet. Kleiman, Miep en Gies kwamen die middag om te helpen zodat ze wat meer spullen mee konden nemen. De ochtend dat ze naar hun onderduikadres zouden gaan, hadden ze veel kleren over elkaar aan getrokken omdat ze niet met allemaal koffers over straat zouden kunnen lopen. Margot ging samen met Miep op de fiets en de rest van de familie gingen te voet. Ze hadden hun huidige huis heel rommelig achtergelaten zodat het leek alsof ze opeens weg zijn gegaan, Otto had een briefje geschreven waarin stond dat ze naar Zwitserland gingen. In het achterhuis zelf was alles al volledig ingericht. De mensen die de familie helpen, hadden wel een paar regels. Zo mochten ze overdag de wc niet gebruiken, de kraan opendraaien en moesten ze de hele dag stil zitten op een plek. ’s Avonds als alle werknemers wegwaren mochten ze weer lopen en alles gebruiken. 13 juli 1942 kwam de familie van Pels ook in het Achterhuis wonen. De familie van Pels bestond uit meneer en mevrouw van Pels, en hun zoon Peter. Doordat zij later in het Achterhuis kwamen dan Anne en haar familie hadden ze allemaal verschillende verhalen die Anne graag hoorde. Doordat de ouders van Anne niet wilden dat de kinderen achterstand zouden hebben op het gebied van onderwijs, besloot Otto om les te gaan geven aan de kinderen. Op 9 oktober 1942 schreef Anne over Jodenvervolging, hoe haar vrienden weg werden gebracht in veewagens en hoe verschrikkelijk ze het vond. Op 17 november 1942 kwam de laatste bewoner naar het Achterhuis, Fritz Pfeffer hij was een tandarts. Anne moest een kamer met hem delen en daar was ze niet helemaal blij mee. Pfeffer vertelde over de buitenwereld, hoe wreed het daar was. Anne kreeg medelijden en voelde zich slecht omdat zij tenminste nog een beetje veilig was en een dak boven haar hoofd had. Anne gaat zich in de loop der tijd steeds ellendiger voelen, en ging daardoor ook steeds meer in haar dagboek schrijven omdat ze haar emotie niet kwijt kon waar iedereen bij was. Toch ging het steeds beter met Anne. Ze had in het begin niets met Peter, maar na een tijdje ging ze hem opzoeken en praatten ze steeds meer met elkaar op zolder. Anne begon gevoelens voor hem te krijgen. 1942 Werd in het begin beschreven als een rot jaar, maar na alles dacht ze er toch positief over en was het helemaal niet zo verschrikkelijk. Nadat ze in 1944 op radio Oranje had gehoord dat er een grote inzamelingsactie zou plaatsvinden van alle dagboeken die zijn bijgehouden tijdens de oorlog van minister van onderwijs en cultuur, werd ze nog meer gemotiveerd om haar dagboek zo goed mogelijk bij te houden. Ze had ook een wens, ze wilde als het haar zou lukken een boek schrijven over haar leven in het achterhuis en haar dagboek daarvoor gebruiken. 1 augustus 1944 is de laatste dag dat ze in haar dagboek heeft geschreven, 3 dagen later werden de families gearresteerd.
13
De arrestatie. 4 Augustus 1944 was de laatste dag van de families in het Achterhuis. ’s Ochtends deed iedereen zijn eigen ding, en ze zaten op hun vaste plek. Op het hoofdkwartier SD in Zuid-Amsterdam is er diezelfde ochtend een telefonische tip doorgegeven. Volgens die tip zouden er Joden op de prinsengracht onderduiken. Karl Silberbauer kreeg de opdracht om ze te halen samen met vier andere SD’ers. Als ze aankomen gaan ze direct het bedrijfsgedeelte op de begane grond binnen, daar zijn een paar medewerkers van het bedrijf die schrikken omdat zij van niets wisten. De magazijnbediende Willem van Maaren werd aangesproken maar durfde niets te zeggen, hij wees angstig met zijn vinger naar boven. De onderduikers hadden natuurlijk al dat geschreeuw gehoord en bleven nu nog stiller zitten, ze schrokken natuurlijk omdat het plotseling gebeurde en ze het niet echt hadden verwacht. Nu konden ze na 2 jaar hun best doen verborgen te blijven, alleen maar hopen dat ze hun schuilplaats niet zouden vinden en gewoon weer weg zouden gaan. Maar zo ging het helaas niet. Ze gingen naar boven waar ze allemaal kantoorpersoneel aantroffen, Miep Gies zat er ook. Iedereen moest stil blijven zitten. Victor Kluger hoort natuurlijk allemaal lawaai en gaat kijken wat er aan de hand is. Als hij eenmaal op de plek is wordt er ook op hem een pistool gericht. ‘we weten waar ze zitten’ zeiden ze steeds. Na een snelle zoektocht kwam uiteindelijk één geüniformeerde Duitser bij de boekenkast. Hij kwam erachter dat ie vast zat met een haak en riep de anderen erbij. Kugler wist dat het niet meer goed zou komen, ze weten nu waar ze moeten zoeken. Toen de anderen er allemaal waren, draaiden ze de boekenkast open en kwam ze erachter dat er een toegang was tot het achterhuis. Kugler moest voorop lopen. De onderduikers moesten bij elkaar komen en hun werd gezegd dat ze 5 minuten hadden om hun spullen te pakken en buiten klaar moesten staan. De SD’ers gingen het achterhuis nog helemaal doorzoeken of er nog kostbare spullen of geld lag. Ze pakten de akte tas van Otto waar Anne haar dagboek blaadjes in zaten en gooiden dat op de grond, zodat ze de spullen die ze hebben gevonden erin konden doen. Nadat alle onderduikers, Victor Krugel en Kleiman allemaal buiten stonden werden ze met een vrachtwagen naar cellen gebracht. Krugel en Kleiman werden een poosje later naar andere cellen gebracht. De onderduikers werden een dag later naar de gevangenis aan het Kleine-Gartmanplantsoen gebracht hier verbleven ze twee dagen, maar zij werden uiteindelijk met een tram naar Centraal Station gebracht, waar een gewone personentrein klaarstaat. Dat vond niemand zo erg, het was immers een gewone trein. Anne keek graag naar buiten, na al die jaren kon ze eindelijk weer gewoon naar buiten kijken. Westerbork De trein bracht de onderduikers naar Westerbork. Als ze zijn aangekomen worden ze geregistreerd en ingedeeld in strafbarakken. In die barakken zitten mensen die zich niet hadden gemeld maar waren ondergedoken, er waren barakken voor mannen en vrouwen. Hun hoofd werd kaalgeschoren, ze kregen minder eten en moesten harder werken dan de andere gevangenen. De vrouwen moesten daar batterijen leeg halen. Het was niet een super leuk klusje om te doen maar je kon er tenminste wel met elkaar praten.
14
Auschwitz Het is 3 september 1944 wanneer een goederentrein vertrekt van Westerbork naar Auschwitz. Uiteindelijk was dit de allerlaatste trein die van Westerbork naar Auschwitz zou vertrekken. Er moesten ongeveer 70 mensen in één wagon zitten. De acht onderduikers zaten in één van die wagons. Er vertrokken 1019 Joodse gevangen van Westerbork naar Auschwitz. De gevangenen maakten een reis van 3 dagen, er was niet genoeg ruimte voor iedereen om te zitten en ook al waren ze doodmoe, ze moesten blijven staan. Ze kregen bijna of helemaal geen eten en water. Ook was er geen wc, in een hoekje stond een emmer waar iedereen gebruik van moest maken. Er waren mensen bij die zo ziek zijn geworden dat ze tijdens de reis zijn gestorven. De derde nacht stonden ze opeens stil, ze zijn dus aangekomen in Auschwitz. Soldaten schreeuwden, en sloegen de gevangenen zodat ze uit de wagon kwamen. Felle lampen brandden op hun gezicht, ze hoorden blaffende honden als ze uitstapten. De gevangenen werden direct verdeeld, vrouwen aan de ene kant samen met de kinderen en de mannen aan de ene kant. Ze hadden geen tijd om afscheid te nemen, sommige wisten wat er ging komen dus namen al afscheid in de trein als ze tenminste bij elkaar zaten. Er waren nazi-artsen die moesten kijken welke gevangenen nog konden werken en welke niet. Oude en zieke mensen en ook kinderen jonger dan 15 jaar werden vrijwel direct naar de gaskamers gestuurd omdat zij niet hard konden werken en waarschijnlijk snel zouden sterven door de verschrikkelijke omstandigheden. Hierdoor werden er ongeveer de helft van de aangekomen gevangenen vermoord. Alle acht onderduikers bleven in leven. De mannen en vrouwen die de ‘selectie’ waren doorgekomen moesten naar hun kamp lopen. Het is Margot, Anne en Edith gelukt om bij elkaar te blijven, dat geldt ook voor Otto, Hermann, Fritz en Peter. Auguste is de enige die naar een andere kamp moest. De kampen zijn verdeeld, een gedeelte is voor mannen en de andere is voor vrouwen. Als ze waren aangekomen werden ze kaalgeschoren en er werd een nummer in hun arm getatoeëerd. Anne werd al na enkele dagen heel ziek, ze kreeg schurft. Ze werd naar het zogenaamde krabblok gebracht, Margot mocht met haar mee. Dat was een gedeelte die door hoge muren werd gescheiden met de rest van het kamp. Met Edith ging het ook steeds slechter. Bergen-Belsen Op 28 oktober 1944 vertrokken 1308 vrouwen uit het kamp Birkenau voor transport, waarschijnlijk zaten Anne en Margot bij die 1308 vrouwen. De nazi’s willen zoveel mogelijk gevangenen die nog goed kunnen werken naar Duitsland brengen. Anne haar moeder bleef achter, ze stierf op 6 januari 1945. Anne en Margot zitten dan in Bergen-Belsen waar ze het nog zwaarder hebben dan eerst, ze krijgen nauwelijks eten en drinken en het kamp is overvol. Hierdoor stierven er steeds meer gevangenen. Auguste kwam een paar weken later ook aan in Bergen-Belsen, maar op 6 februari moet zij weg. Ze gaat naar het kamp Buchenwald, maar ze stierf tijdens de reis. De omstandigheden in het kamp waar Anne en Margot verbleven verslechterd. Ze werden allebei erg ziek, ze hadden tyfus. Margot stierf als eerst in maart 1945. Een paar dagen later stierf Anne. Een paar weken later werd het kamp bevrijd door de Engelsen.
15
Fritz Pfeffer moest in 1944 weg uit Auschwitz, en ging naar Neuengamme dat was een concentratiekamp in de buurt van Hamburg. Ze moesten daar zwaar werk verrichten en krijgen nauwelijks eten. Hij stierf hierdoor op 20 december 1944, het staat ook in het dodenboek van Neuengamme dat werd bijgehouden.
( ( de 17e van de rechter bladzijde )
Rond januari 1945 kwam het Russische leger dichterbij Auschwitz, iedereen die nog kon lopen moesten mee, Peter is daar één van. Deze toch wordt het ‘dodenmars’ genoemd. Het was winter, vele gevangenen stierven tijdens hun tocht door uitputting of ze werden gewoon doodgeschoten door de bewakers. Peter kwam na een verschrikkelijke tocht aan op 25 januari 1945 in Mathausen, een andere concentratiekamp. Hij stierf hier op 5 mei 1945.
Otto Frank is de enige die het overleeft.
16
Literaire werkelijkheid. Onderzoeken Er zijn al veel onderzoeken geweest naar de werkelijkheid van het dagboek die Anne Frank geschreven heeft. Sommige groepen die het hebben onderzocht menen dat er kladblaadjes zijn toegevoegd die niet van Anne Frank zelf komen. Anderen zeggen weer dat er kladblaadjes zijn waar met balpen op is geschreven wat niet volgens hun zou kunnen omdat Anne alleen met vulpen of een enkele keer met potlood geschreven heeft. Hierdoor denken ze dat het allemaal maar nep is. Toch is het tegendeel bewezen en kwamen ze tot de conclusie dat er niets met balpen is geschreven. Andere mensen denken weer dat het dagboek deels waar is en deels verzonnen. Dat komt doordat Anne Frank haar eerste dagboek na een half jaar vol had geschreven, hierdoor ging ze op losse briefjes schrijven en kreeg verder nog een paar dagboeken van Miep Gies. Ze vinden dat al die losse blaadjes niet betrouwbaar zijn omdat het maar losse velletjes papier zijn. Er zijn ook mensen die wel in de echtheid van het dagboek geloven maar vinden het wel raar dat Otto Frank een paar losse blaadjes voor zichzelf heeft gehouden. Otto deed dit ter bescherming van Anne haar moeder waar ze niet echt een goede band mee heeft gehad, of omdat het nogal persoonlijke dingen zijn. Toch is het dagboek van Anne Frank nog niet helemaal compleet, er verschijnen steeds een paar losse kladblaadjes en die zullen nog altijd wel verschijnen. Verschillende versies van Anne Frank zelf en Otto. De oorspronkelijke versie van het dagboek van Anne Frank wordt de a-versie genoemd. Nadat Anne via de radio een omroep had gehoord dat er dagboeken zouden worden verzameld herschreef ze in ongeveer 10 weken dat ze nog leefde 324 losse kladblaadjes vol. Ze had dingen veranderd en gecorrigeerd, de herschreven versie van het dagboek wordt de b-versie genoemd. Als de onderduikers gearresteerd en opgepakt worden verzamelen twee van de helpers (Miep Gies en Bep Voskuijl) de dagboeken en de losse kladblaadjes van Anne Frank. Als ze erachter komen dat alleen Otto Frank het heeft overleefd, geven ze alles aan Otto. Hij heeft de dagboeken uiteindelijk gelezen. Hij stelde de oorspronkelijke uitgave van ‘Het Achterhuis’ vast, dit wordt de c-versie. De c-versie is heel kritisch, Otto heeft er stukken van weggelaten die hij te persoonlijk vond.
17
Wij hebben het dagboek van Anne Frank gelezen (achtenveertigste druk 2008, Uitgeverij Bert Bakker) en hier een paar gebeurtenissen die zij beschrijft opgeschreven en uiteindelijk opgezocht. Hiermee willen we controleren of alles wat ze te horen krijgt via hun helpers of via de Oranjeradio wel waar is. Misschien maakt ze het allemaal wel erger dan het is, of is het niet goed opgevangen door haar. Het gaat ons vooral om de inhoudelijke dingen en niet om of het wel door Anne Frank is geschreven. De echtheid van de gebeurtenissen kunnen we controleren door het op te zoeken op internet, maar we hebben ook vooronderzoek gedaan waar we het ook uit kunnen halen. Bladzijde 54 vrijdag, 9 oktober 1942 Onze vele joodse kennissen worden bij groepjes opgepakt. De Gestapo gaat met de mensen allerminst zachtzinnig om, ze worden gewoon in veewagens naar Westerbork, het grote jodenkamp in Drenthe, gebracht. Opgezocht; Het is niet precies bekend wanneer de eerste Joden naar kampen zijn gebracht. In januari 1942 is het begonnen, dus de kans is heel groot dat Anne gelijk heeft. Bladzijde 60 donderdag, 5 november 1942 De Engelsen hebben nu eindelijk in Afrika een paar successen en Stalingrad is ook nog niet gevallen, dus de heren zijn erg vrolijk en hebben we vanmorgen koffie en thee gehad. Verder niets bijzonders. Opgezocht; De russen hebben de Slag om Stalingrad gewonnen, dus die was inderdaad niet gevallen. Bladzijde 76 woensdag, 13 januari 1943 En elke nacht komen er honderden vliegers over Nederland, vliegen naar de Duitse steden en ploegen daar de aarde met hun bommen om, en ieder uur vallen er in Rusland en Afrika honderden, zelfs duizenden mensen. Niemand kan zich erbuiten houden. De hele aardbol voert oorlog en al gaat het beter met de geallieerden, een einde is nog niet te zien. Opgezocht; Dit klopt, 13 januari 1943 zat Anne midden in de oorlog. Of het toen steeds beter ging met de geallieerden is moeilijk te zeggen, doordat er veel onverwachtse aanvallen waren. Bladzijde 84 donderdag, 18 maart 1943 Turkije in oorlog. Grote opwinding. Wachten met spanning de radio berichten af. GEVOLGD DOOR!!! Bladzijde 85 vrijdag, 19 maart 1943 (1) De teleurstelling was de vreugde al binnen een uur gevolgd en had de laatstgenoemde achterhaald. Turkije is nog niet is oorlog, de minister sprak daar enkel van een spoedige opheffing der neutraliteit. (2) … De duizendguldenbriefjes worden ongeldig verklaard. In het dagboek zelf; Anne schrijft dat er op de Dam een krantenverkoper stond die schreeuwde dat Turkije aan de kant van Engeland stond waardoor er veel kranten uit zijn handen werden gegrist. Hij deed het zodat er veel kranten werden verkocht. Opgezocht; Turkije bleef in de Tweede Wereldoorlog voor het grootste deel neutraal, in 1945 kozen zij pas een kant.
18
Bladzijde 89 zaterdag, 27 maart Rauter, een of andere hoge mof, heeft een rede gehouden. ‘Alle joden moeten tot 1 juli de Germaanse landen verlaten hebben. Vanaf 1 April tot 1 mei zal de provincie Utrecht gezuiverd worden (…), van 1 mei tot 1 juni de provincies Noord- en Zuid-Holland.’ (…) Nog een prettig nieuwtje is dat de Duitse afdeling van de Arbeidersbeurs door sabotage in brand gestoken is. Een paar dagen daarna volgde de Burgelijke stand. Mannen in uniformen van de Duitse politie hebben de wachtposten gekneveld en zodoende belangrijke paperassen foetsjie gemaakt. Opgezocht; Niet kunnen vinden. Bladzijde 92 dinsdag, 27 april 1943 Het Carlton Hotel is kapot, twee Engelse vliegers met een grote lading brandbommen aan boord zijn precies op het ‘Offiziersheim’ gevallen. De hele hoek Vijzelstraat-Singel is afgebrand. De luchtaanvallen op de Duitse steden worden van dag tot dat sterker. Opgezocht; Het Duitse afweergeschut wist een RAF toestel te raken, het stortte neer op een aantal woonhuizen achter het Carlton Hotel waarbij ook veel schade ontstond aan het hotel. Bladzijde 93 zaterdag, 1 mei 1943 Heel Nederland heeft straf voor het staken van de vele arbeiders. Daarom is er Staat van Beleg afgekondigd en krijgt ieder een boterbon minder. Opgezocht; Het is niet precies duidelijk wanneer Staat van Beleg is ontstaan, het is wel rond die tijd. Het zou dus heel goed waar kunnen zijn. Bladzijde 96 dinsdag, 18 mei 1943 Alle studenten moeten op een lijst van de overheid tekenen dat ze ‘sympathiseren met alle Duitsers en de nieuwe orde goed gezind’ zijn. Tachtig procent heeft het vertikt z’n geweten en overtuiging te verloochenen, maar de gevolgen zijn niet uitgebleven. Alle studenten die niet getekend hebben, moeten in een werkkamp naar Duitsland Opgezocht; Het klopt inderdaad dat alle studenten, dus ook de meisjes zich moesten melden als ze het niet hadden ondertekend. Ze moesten zich dan melden voor Arbeitseinsatz. Bladzijde 100 zondag, 11 juli 1943 Ik ben werkelijk benieuwd wat ervan komt, maar ik denk niet dat het plan doorgaat, want intussen zijn de Engelsen op Sicilië geland en is vader weer op een ‘spoedig einde’ ingesteld. Opgezocht; Het plan is wel doorgegaan, zie volgende bron. Bladzijde 104 vrijdag, 16 juli 1943 p s Landing op Sicilië. Weer een stapje dichter bij de …! Opgezocht; De Landing op Sicilië begon op 10 juli en duurde meerdere dagen. Het eiland werd verdedigd door nazi-Duitsland. Bladzijde 104 maandag, 19 juli 1943 Zondag is Amsterdam-Noord heel zwaar gebombardeerd. De verwoesting moet ontzettend zijn, hele straten liggen in puin en het zal lang duren voordat alle mensen opgedolven zijn. Opgezocht; Het is waar dat Amsterdam heel zwaar werd gebombardeerd, maar het was op 17 juli 1943.
19
Bladzijde 107 maandag, 26 juli 1943 (…) Mussolini heeft zich teruggetrokken, de keizerkoning van Italië heeft de regering overgenomen. Opgezocht; Dit klopt, Mussolini werd in 1943 afgezet door de Italiaanse koning. Bladzijde 109 dinsdag, 3 augustus 1943 ‘’Met de politiek gaat het voortreffelijk. In Italië is de fascistische partij verboden.’’ Opgezocht; Het is waar dat de fascistische partij verboden werd. Stalin riep de communisten op om samen met andere groepen het fascisme te stoppen. Bladzijde 122 vrijdag, 10 september 1943 ‘’Woensdagavond 8 september zaten we aan de radio van zeven uur en het eerste wat we hoorden was als volgt; ‘Here follows the best from whole the war; Italy has capitulated.’ Italië onvoorwaardelijk gecapituleerd! Om kwart over acht begon de Oranjezender; ‘Luisteraars, een uur en een kwartier geleden, toen ik juist klaar was met de kroniek van de dag, kwam het heerlijke bericht van de capitulatie van Italië binnen(…)’. Opgezocht; Het is waar, er vindt een landing plaats van de geallieerden in Italië onder leiding van Montgomery. Italië geeft zich over Bladzijde 219 woensdag, 29 maart 1944 ‘’Gisteravond sprak minister Bolkenstein voor de Oranjezender erover dat er na de oorlog een inzameling van dagboeken en brieven van deze oorlog zou worden gehouden. Natuurlijk stormden zeallemaal direct op mijn dagboek af.’’ (…) Hoeveel angst de dames hebben als ze bombarderen, bijvoorbeeld zondag toen 350 Engelse machines een half miljoen kilo bommen op IJmuiden gegooid hebben, hoe dan de huizen trillen als een grassprietje in de wind, hoeveel epidemieën hier heersen. Opgezocht; Niet kunnen vinden. Bladzijde 237 zaterdag, 15 april 1944 ‘ De Russen hebben meer dan de helft van de Krim in hun bezit. Bij Cassino komen de Engelsen niet vooruit. Laten we maar op de westwal rekene. Bombardementen zijn er veel en onvoorstelbaar zwaar. In Den Haag is de Ver. Ned. Burgelijke Stand door een bommenwerper aangevallen. Alle Nederlanders krijgen nieuwe stamkaarten.’’ Opgezocht; Er werd inderdaad gestreden om de Krim, en de Russen ook ongeveer de helft in bezit. Verder niets kunnen vinden. Bladzijde 274 maandag, 5 juni 1944 ‘’Inneming van Rome door ’t vijfde leger, de stad is noch verwoest, nog gebombardeerd. Reuzenpropaganda voor Hitler’’ Opgezocht; Het is waar dat Rome door het vijfde leger (Verenigde Staten) is Ingenomen, bevrijd door de geallieerden. Bladzijde 275 dinsdag, 6 juni 1944 ‘’ Volgens Duitse berichten zijn er Engelse parachutetroepen aan de Franse kust geland. Engelse landingsboten in gevecht met Duitse mariniers.’ Aldus de BBC’’ (…) ‘’ This is D-day’’ zei om twaalf uur de Engelse radio en terrecht, ‘’This is the day’’, de invasie is begonnen!
20
Opgezocht; Het is waar dat er Engelse parachutetroepen aan de Franse kust waren geland, om precies te zijn één Britse zweefvliegtuig. Het klopt, op 6 juni 1944 was er een invasie van geallieerde troepen in Normadie Bladzijde 276 dinsdag, 6 juni 1944 ‘’(…) Vanochtend en ook ’s nachts landden stro- en etalagepoppen vanuit de lucht achter de Duitse stellingen, deze poppen explodeerden toen ze met de grond in aanraking kwamen’’ Opgezocht; Niet kunnen vinden. Bladzijde 277 vrijdag, 9 juni 1944 ‘’ het is ons via de BBC ter ore gekomen dat Churchill de invasie gezamenlijk met de troepen wou beginnen, alleen op afraden van Eisenhouwer en andere generaals is dit plan niet doorgegaan.’’ Opgezocht; Het klopt dat Churchil graag een gezamenlijke invasie wilde beginnen maar dit raadde (vooral) Eisenhouwer af. Bladzijde 287 dinsdag, 13 juni 1944 ‘’ Met de invasie gaat het nog steeds uitstekend, ondanks het miserabele weer, de talloze stormen en gietbuien en hoge zee. Churchill, Smuts, Eisenhower en Arnold waren gisteren in de Franse dorpen, die door de Engelsen veroverd en bevrijd zijn. Churchill was op een torpedoboot die de kust beschoot, die man schijnt zoals vele mannen geen angst te kennen.’’ Opgezocht; Het is waar dat ze de in Frankrijk zijn geweest, om precies te zijn in Chateau de Creully op 12 juni 1944. Bladzijde 284 vrijdag, 23 juni 1944 ‘’(…) De Engelsen zijn de grote aanval op Cherbour begonnen, volgens Pim en Van Daan zijn we op 10 oktober zeker vrij. De Russen nemen deel aan de actie, gisteren is hun offensief bij Witebsk begonnen.’’ Opgezocht; Engeland is rond 22 juni / 23 juni begonnen met de aanval op Cherbour, Bladzijde 284 dinsdag, 27 juni 1944 ‘’(…) Cherbourg, Witebsk en Slobin zijn vandaag gevallen. (…) Nu kunnen de Engelsen aan land brengen wat ze willen, want ze hebben een haven; het hele Cotentin drie weken na de invasie Engels!’’ Opgezocht: Cherbourg, Witebsk en Slobin zijn inderdaad gevallen op 27 Juni 1944. Bladzijde 294 vrijdag, 21 juli 1944 ‘’Nu word ik hoopvol, nu eindelijk gaat ’t goed! Ja, heus, het gaat goed! Knalberichten! Er is een moordaanslag op Hitler gepleegd en nu eens niet door joodse communisten of Engelse kapitalisten maar door een hoog-Germaanse Duitse generaal, die graaf en bovendien ook nog jong is.’’ Opgezocht; Het klopt dat er geprobeerd is een moordaanslag op Hitler te plegen. Op 20 juli 1944 om 12:30 zou er een vergadering plaatsvinden in de Wolfsschanze, hier zouden ze dan ook een moordaanslag op Hitler plegen. Het was een plan van Henning von Tresckow maar die kon uiteindelijk niet mee doen. Verder waren er meerdere organisaties bij betrokken en het plan werd uitgevoerd door de officieren van de Wehrmacht. Werner von Haeften had twee bommen in een aktetas zitten, waarvan er maar één geactiveerd was en ontplofte. Uiteindelijk heeft Hitler het wel overleefd.
21
Conclusie. Het dagboek van Anne Frank klopt wel, maar omdat soms kleine dingetjes vergeten of verkeerd verteld worden kun je het niet gebruiken om exacte data uit te halen. Het dagboek geeft je wel het gevoel wat joden hadden, dit kun je dan weer niet uit andere boeken halen die wel helemaal correct zijn qua data. Onze conclusie is dan ook: Het dagboek van Anne Frank is heel interessant om te lezen ook leer je er veel van, maar is niet te gebruiken om data uit te halen. Je krijgt wel een beter beeld en gevoel van de Tweede Wereldoorlog wat wij denken in andere boeken minder of helemaal niet te kunnen krijgen.
22
Evaluatie. Wij zijn blij met ons eind resultaat. In het begin vonden we het lastig om een begin te maken, maar toen we er eenmaal mee bezig waren werd het steeds interessanter en ook leuker. Wij hadden verwacht meer data te kunnen vinden in het dagboek, dat viel een beetje tegen. Maar het vooronderzoek was heel leuk om te doen, daar hebben we vooral van geleerd. Ons samenwerken werd tijdens het werkstuk steeds beter, we hebben veel samen gemaakt. Soms was het nodig om taken op te splitsen om iets op tijd af te krijgen. Het werkstuk vonden we interessant, omdat we beiden een concentratiekamp hebben bezocht. Zo konden we het beter begrijpen. Ook zijn we samen naar het Achterhuis geweest. We zijn blij met ons resultaat, we hebben er veel van geleerd.
23
Logboek. Datum 29 mei 2013
4 juni 2013
5 juni 2013
10 juni 2013 19 juni 2013
Wat we hebben gedaan Met elkaar bepaald dat we samen het PWS gaan doen en gelijk op internet gaan zoeken voor een onderwerp. Allebei thuis bezig geweest met het zoeken van een onderwerp. En we hebben een onderwerp gevonden. In studielandschap besproken wat we naast het onderwerp er nog extra bij kunnen doen. Meer informatie opgezocht PWS gesprek met onze begeleider.
21 juni 2013
Deelvragen verzonnen en er alvast wat informatie over opgezocht
25 juni 2013
Een extra onderwerp gevonden, nu kijken of het er wel bij past. Deelvragen verder uitgewerkt en verstuurd zodat we er in de vakantie mee verder kunnen Bij elkaar gekomen en samen bezig geweest met voorbereidingen om naar Amsterdam te gaan Alle informatie die we tot nu toe hebben opgezocht naast elkaar leggen en vergelijken Bij elkaar gekomen en nagedacht over wat we als eerst gaan doen Datum gepland om naar Amsterdam te gaan.
26 juni 2013
4 juli 2013
13 juli 2013
15 juli 2013
28 juli 2013
6 augustus 2013
20 augustus 2013
Informatie over Jodenvervolging opgezocht en over het dagboek van Anne Frank Het dagboek van Anne Frank opgezocht in de Bruna.
Afspraken Thuis verder voor een onderwerp zoeken en met elkaar bespreken waar we het over willen houden. Op internet zoeken of we meer informatie over het onderwerp kunnen inden.
tijd 45 minuten
Allebei kijken hoe we het gaan aanpakken, alle dingen op tijd inleveren en als we vragen hebben die altijd stellen. Voorbereiden op PWS gesprek. Goede planning maken en ons daaraan houden. Verder serieus bezig! Meer deelvragen verzinnen en nog voor een extra onderwerp zoeken Meer informatie zoeken, en de deelvragen afhebben. In de vakantie serieus bezig zodat we al een begin hebben.
50 minuten
Alvast informatie zoeken over het Achterhuis zodat we er al iets over weten Begin maken aan het vooronderzoek.
120 minuten
Begin maken een het leven van Anne Frank en haar familie Het deel van het Achterhuis nog eens goed nalezen Planning maken, kijken wie wat gaat doen of doen we het allemaal samen? In de bibliotheek zoeken.
120 minuten
24
60 minuten
30 minuten 30 minuten
60 minuten
80 minuten
60 minuten
90 minuten
30 minuten
60 minuten
15 minuten
22 augustus 2013
Naar Amsterdam geweest, het Achterhuis bezocht.
29 augustus 2013
Gaan twijfelen over de deelvragen en afspraak gemaakt met begeleider e voor 2 beoordeling Deelvragen geprobeerd te bedenken, niet gelukt PWS gesprek met begeleider Bezig geweest met het maken van een bouwplan en deelvragen maken. GELUKT Verder gegaan met het leven van Anne Frank en Hitler. PWS gesprek, alles ingeleverd.
31 augustus 2013 5 september 2013 13 september 2013
24 september 2013
3 oktober 2013
7 oktober 2013
15 oktober 2013
17 oktober 2013
22 oktober 2013
4 november 2013
PWS gesprek. Deadline en besproken wat ons plan van aanpak is. Bezig gegaan met het eerste deel, het leven van Anne Frank voor ze gingen onderduiken. PWS gesprek
Met elkaar bezig geweest en het leven van Hitler onderzocht, ook bezig geweest met de opkomst van de joden. PWS gesprek
20 november 2013
Bijna alles af gemaakt de laatste twee weken.
2 december 2013
PWS gesprek
23 december 2013
Bij elkaar gekomen en alles afgemaakt.
2 januari
Verbeterpunten verbeteren alles erin zetten, controleren en inleveren.
Wat we te weten zijn gekomen over het achterhuis en Anne Frank verwerken. Nieuwe deelvragen verzinnen en kijken of ze beter zijn op te zoeken en uit te werken
12 uur.
2 uur
15 minuten Meer ons best doen en elkaar motiveren Bouwplan volgen, misschien iets meer uitwerken.
30 minuten
Alles in orde maken, en inleveren.
2 uur
Meer informatie over de opkomst van de Joden en waarom ze worden gehaat. Beter concentreren! Per deelvraag bezig en niet alles in één keer
30 minuten
Afmaken en verder gegaan met Hitler zijn leven.
2 uur
Bezig met Anne Frank en Hitler, en meer informatie over de Jodenvervolging enz. Deelvraag van Hitler zo goed als af hebben en verder gaan met het onderwerp opkomst van de joden Goed bezig geweest, nu de rest nog Alles goed nalezen en verder met wat we nog niet afhebben Alles zo goed als af hebben en in de vakantie alles sturen voor controle. Alles nog een keer controleren en dan opsturen, en verbeteren
30 minuten.
25
60 minuten
15 minuten
2 uur 30 minuten
30 minuten ?
30 minuten
2 uur
Bibliografie. Wij hebben onze bronnen op meerdere dagen gebruikt. DVD: The short life of Anne Frank Productie: Gerrit Netten Script: Gerrit Netten en Wouter van der Sluis Muziek: Vincent van Rooijen Anne Frank Stichting, 2009 Boek: Het Achterhuis Dagboekbrieven 12 juni 1942 – 1 augustus 1944 Samengesteld door Otto Frank en Mirjam Pressler Achtenveertigste druk (eerste druk 1947) Uitgeverij Bert Bakker Amsterdam Internet: http://members.home.nl/keesdebrouwer/wereldoorlog_II/07_anne_frank.htm http://plazilla.com/het-ontstaan-van-het-jodendom http://wereldgodsdiensten.mysites.nl/mypages/wereldgodsdiensten/199692.html http://www.annefrank.org/ImageVaultFiles/id_11695/cf_21/tienvragen_nl.pdf www.annefrank.org www.dedokwerker.nl nl.wikipedia.org www.bevrijdingintercultureel.nl www.archieven.nl beeldengeluidwiki.nl ineuropa.vpro.nl books.google.nl http://nl.wikipedia.org/wiki/Slag_om_Stalingrad http://www.schooltv.nl/vroegerenzo/?nr=2202065&item=2291594 http://en.wikipedia.org/wiki/Adolf_Hitler http://members.home.nl/keesdebrouwer/wereldoorlog_II/02_adolf_hitler.htm http://annefrank.org/nl/ http://entoen.nu/annefrank http://nl.wikipedia.org/wiki/Anne_Frank_Huis http://nl.wikipedia.org/wiki/Concentratiekamp http://www.oudzandvoort.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=110: http://www.historyorb.com/date/1943/september http://nl.wikipedia.org/wiki/1943 http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_gebeurtenissen_tijdens_de_Tweede_Wereldoorlog:_1943 http://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_de_Joden_in_Nederland http://nl.wikipedia.org/wiki/Jodenbuurt_(Amsterdam) http://www.historici.nl/Onderzoek/Projecten/BWN/lemmata/bwn6/frank
26
