Stein 25 januari 2005 Gemeenteblad Afdeling A 2005, no. 30 Agendapunt 16 Bijlagen 2. De toekomst van het Steinerbos

Stein Gemeenteblad 2005, no. Agendapunt Bijlagen

25 januari 2005 Afdeling A 30 16 2

Aan Betreft

De Raad De toekomst van het Steinerbos

Inleiding De gemeente Stein beraadt zich reeds langer op de toekomstige ambities ten aanzien van het Steinerbos en de positie van dit onderdeel binnen de gemeentelijke organisatie. Het in maart 2001 door de Raad vastgestelde Strategisch beleidsplan Steinerbos vormt het referentiekader voor de voorgestane ontwikkelingen. In het collegeprogramma van 2003-2006 “Investeren in beheren” is onderscheid gemaakt in het overdekte bad en het recreatiepark met openluchtzwembad. Het overdekte bad wordt gezien als een basisvoorziening waarvan de exploitatie gericht is op soberheid en doelmatigheid. Voor het recreatiepark met het openluchtbad, maar ook voor het overdekte bad, wenst ons college samen met uw raad een terugdringing van het tekort waarbij in beginsel geen mogelijkheden worden uitgesloten. In de raadsvergadering van 30 september 2004 is een Financiële nulmeting gepresenteerd. Doelstelling van deze nulmeting was om een beter inzicht in de huidige exploitatie van het Steinerbos te verkrijgen. Op basis van deze presentatie heeft de Raad het college gevraagd om concrete voorstellen uit te werken teneinde de geconstateerde tekorten terug te dringen. Tevens heeft de portefeuillehouder in de raadsvergadering van 23 december 2004 aangegeven dat er voor het nieuwe seizoen 2005 voorstellen gedaan zullen worden voor tariefverbeteringen. Ten behoeve van het formuleren van verbetervoorstellen voor het Steinerbos met als doel het terugdringen van de geconstateerde tekorten zijn drie opdrachten uitgevoerd: • Hopman.Andres is gevraagd om een onderzoek te verrichten naar mogelijke maatregelen ter optimalisering van de organisatievorm, de exploitatieopbrengsten en de voorzieningen (zie bijlage “De gemeente, Steinerbos & de toekomst”). Intern is, als basis voor de keuze van een organisatievorm en de wijze waarop tariefverhogingen gestalte kunnen krijgen, een kerntakendiscussie gevoerd (zie paragraaf kerntakendiscussie). Ook heeft een benchmark ten aanzien van de gehanteerde tarieven in de Westelijke Mijnstreek plaatsgevonden (zie bijlage Tarieven Westelijke Mijnstreek); • De gemeentelijke organisatie heeft onderzocht wat de maatschappelijke betekenis is van het binnenbad (zie bijlage “Het zwembad als basisvoorziening”). Dit bezien in het licht van de kerntakendiscussie; • De gemeentelijke organisatie heeft de nu aan het Steinerbos toegerekende overheadkosten zichtbaar gemaakt (zie bijlage). Dit teneinde een start te maken met het vergroten van de transparantie inzake de kosten van het Steinerbos.

1

De gemeente, Steinerbos & de toekomst Het advies van Hopman.Andres bevat drie onderdelen: a. Pré-advies verzelfstandiging; b. Exploitatieverbeterende maatregelen; c. Elk-weer-voorziening “het Binnenbos”. a.

Pré-advies verzelfstandiging

In de huidige situatie wordt beheer en exploitatie van het Steinerbos integraal vorm gegeven vanuit de gemeentelijke organisatie. Dit heeft onder meer tot gevolg dat de exploitatie vanuit de financieel-administratieve systematiek van kostenplaatsdoorberekening wordt doorbelast met hoge overheadkosten waarvan niet altijd duidelijk is of deze ook reëel zijn. Mede hierdoor geven de exploitatieresultaten geen representatief beeld van de feitelijke bedrijfsvoering. Eén van de maatregelen die overwogen kan worden om het inzicht in de feitelijke prestaties van (de verschillende projectonderdelen van) het Steinerbos duurzaam te vergroten, is door de exploitatie niet langer met onbeïnvloedbare gemeentelijke overheadkosten te belasten. Hiertoe heeft Hopman.Andres drie vormen van verzelfstandiging uitgewerkt: • Interne verzelfstandiging; • Externe verzelfstandiging; • Privatisering. Op basis van de gedane verkenningen beveelt Hopman.Andres aan om een nadere uitwerking te geven aan de (on-)mogelijkheden van een allesomvattende privatisering van het Steinerbos, inclusief overdekt zwembad. De argumentatie die men hiervoor aanvoert luidt dat met deze allesomvattende privatisering het beste tegemoet gekomen wordt aan de gemeentelijke uitgangspunten dat het Steinerbos: • Een transparanter inzicht in de prestaties dient te bieden; • Aan een bezuinigingstaakstelling moet voldoen; • Een slagvaardiger en meer marktgerichte dienstverlening dient te bewerkstelligen; • In exploitatie en beheer niet tot de gemeentelijke kerntaken behoort, met uitzondering van het overdekte zwembad. Door het stellen van randvoorwaarden blijft de sociaal-maatschappelijke functie van het overdekte zwembad gewaarborgd, waarbij de gemeente via de exploitatiebijdrage tevens invloed en controle over het Steinerbos kan blijven uitoefenen.

2

b.

Exploitatieverbeterende maatregelen

Uitgangspunt in deze is de sociaal maatschappelijke functie van het overdekte zwembad. Er wordt een onderscheid gemaakt in activiteiten die door de gemeente per definitie als kerntaak worden beschouwd en overige activiteiten. Activiteiten die in het rapport van Hopman.Andres als kerntaak worden aangemerkt zijn (zie ook onderbouwing in paragraaf “Kerntakendiscussie rondom Steinerbos” en de bijlage “Het zwembad als basisvoorziening”) zijn: • Verenigingszwemmen; • Schoolzwemmen (als toegevoegde waarde opweegt tegen de gemaakte kosten); • Vrij/recreatief zwemmen voor zover dit vanuit gezondheidsbeleid als kerntaak wordt beschouwd; • Doelgroepen, uitsluitend betreffende: o Meer bewegen voor ouderen; o Meer bewegen voor hartpatiënten; o Ouder-Kind zwemmen. Activiteiten die niet als kerntaak worden beschouwd zijn lunchzwemmen voor gemeentepersoneel, instructiezwemmen, overige doelgroepzwemmen en commerciële verhuur. Hopman.Andres doet op basis van een kostprijsberekening en een inhoudelijke brainstormsessie met vertegenwoordigers van de gemeente Stein een aantal voorstellen voor exploitatieverbetering. Deze betreffen drie deelgebieden: • De programmering van het overdekte zwembad; • De tarieven van het overdekte zwembad; • De tarieven van het recreatiepark. c.

Elk-weer-voorziening “het Binnenbos”

Als derde onderdeel van de opdracht aan Hopman.Andres is een beperkte haalbaarheidsanalyse voor de opzet van een nieuw te bouwen elk-weervoorziening in het Steinerbos uitgevoerd. De belangrijkste conclusies uit deze haalbaarheidsanalyse, waarin uitgegaan wordt van een nieuw te bouwen elkweervoorziening, zijn: • Een nieuw te bouwen elkweervoorziening is pas op termijn levensvatbaar; • Er wordt enige markruimte gezien in de regio; • Met de voorgestane elkweervoorziening zal per saldo niet meer dan een marginale verbetering (of zelfs) verslechtering van de integrale exploitatieresultaten van het bos gerealiseerd kunnen worden, tenzij nog meer opbrengstgenererende voorzieningen worden toegevoegd.

3

Kerntaken Steinerbos In onderstaand schema wordt een uitsplitsing in kerntaken en niet kerntaken voorgesteld. Over een tweetal taken bestaat nog discussie. Dit betreft het schoolzwemmen en onderdelen van het recreatief zwemmen. Schoolzwemmen heeft een toegevoegde waarde op het gebied van behoud van zelfredzaamheid van kinderen in het water. De vraag is of dit als een kerntaak wordt gezien van de gemeente of dat dit als een taak van de ouders wordt gezien. Recreatief zwemmen heeft een toegevoegde waarde op het gebied van sporten bewegen (gezondheidsbeleid) en de mogelijkheid tot sportief zwemmen buiten verenigingsverband. Recreatief zwemmen komt op verschillende wijzen tot uitdrukking: zwemmen in de vroege ochtend voorafgaande aan het werk, zwemmen in ochtenduren voor ouderen, lunchzwemmen voor bedrijven en ’s avonds voor zowel jong als oud. De vraag is of (onderdelen van) recreatief zwemmen als kerntaak worden beschouwd. Kerntaak Grond en bosgebied > eigendom > onderhoud bosopstanden Binnensportaccommodatie (binnenzwembad) > eigendom > onderhoud sportaccommodatie > verhuur sportaccommodatie aan - verenigingen, - scholen - doelgroepen ouderen, hartpatiënten, ouder-kind - doelgroepen aquajoggen, aquarobics e.d. - leszwemmen - recreatief zwemmen - commerciële verhuur aan bedrijven Recreatiepark (huidig) > eigendom buitenzwembad en speeltoestellen > onderhoud buitenzwembad en speeltoestellen > beschikbaarstelling tegen entreegelden > exploitatie van de horecamogelijkheden > parkeren voor bezoekers > subsidiëring van entreegelden voor specifieke doelgroepen (o.b.v. toegespitst beleid) Recreatiepark (uitbreiding met elkweervoorziening) > eigendom > onderhoud hal en speeltoestellen > beschikbaarstelling tegen entreegelden > exploitatie van de horecamogelijkheden

Niet kerntaak

X X X X X X X

X

X X X X X X X X X X

X X X X X

4

De voorgestelde indeling in kerntaken en niet kerntaken betekent dat: • Onderhoudswerkzaamheden aan het bos zoals deze door de afdeling Steinerbos worden uitgevoerd in het kader van de exploitatie van het recreatiepark (inclusief toerekening van kosten voor onderhoud van het groen door Vixia) niet tot de taak behoort van de afdeling Steinerbos. • Het binnenzwembad een basisvoorziening is voor de gemeente Stein. De gemeente Stein stelt dit bad beschikbaar tegen maatschappelijke tarieven voor activiteiten die zij tot haar kerntaken rekent. De gemeente Stein kan ook extra activiteiten toestaan onder de voorwaarde dat deze een positieve bijdrage leveren aan de exploitatie; in casu zullen de opbrengsten minimaal hoger moeten zijn dan de variabele lasten. • Het buitenbad en het recreatiepark geen kerntaken zijn voor een gemeente. Het succesvol exploiteren van een recreatiepark vraagt ondernemerschap en flexibiliteit om in te springen op kansen. In combinatie met de mogelijkheden van horeca heeft het Steinerbos veel potentie. De realisatie van een elkweervoorziening, hoe zeer dit kan bijdragen aan een jaarrond exploitatie van het Steinerbos, is geen kerntaak van de gemeente. De kerntakendiscussie heeft zowel invloed op de gewenste tariefstellingen voor de individuele activiteiten in het Steinerbos als op de toekomstige organisatiestructuur. Zoals reeds in het raadsvoorstel van 10 augustus 2004 is gesteld zijn meerdere tariefstellingen mogelijk waarbij voor kerntaken een maatschappelijk tarief zal worden gehanteerd, gericht op het betaalbaar houden van sport- of sociale activiteiten, laagdrempelig en in beginsel niet gericht op kostendekking. Voor niet-kerntaken zal in beginsel een marktconform tarief kunnen worden gehanteerd. Als een marktconform tarief om welke reden dan ook niet haalbaar is, zal minimaal een kostendekkend tarief moeten worden gehanteerd (=minimaal dekking van de variabele kosten). De Raad zal deze kerntakendiscussie moeten voeren teneinde de richting aan te geven voor de activiteiten die de gemeente Stein niet langer zou moeten ambiëren tenzij deze een positieve bijdrage kunnen leveren aan de exploitatie. In de aanbevelingen van Hopman.Andres is reeds uitgegaan van een onderscheid tussen kerntaken en niet kerntaken.

Ontwikkelingen Op dit moment is er een aantal ontwikkelingen gaande die van invloed kunnen zijn op de toekomst mogelijkheden van het Steinerbos: • Er zijn initiatieven bekend voor de realisatie van een elkweervoorziening in Sittard, welke mogelijk concurrerend kan zijn voor het Steinerbos, • De tennishal is mogelijk een optie voor een elkweervoorziening. De investeringen zouden bij deze optie geringer kunnen zijn dan de door Hopman.Andres berekende investeringen. Hierdoor zou de aantrekkelijkheid voor een ondernemer om een elkweervoorziening te realiseren groter kunnen zijn. De tennishal is echter particulier bezit. De gemeente heeft geen zeggenschap over de aankoop van deze hal door derden die daar mogelijk een elk weervoorziening in zouden willen vestigen.

5

Overheadkosten en financiële systematiek In de bijlage is een overzicht gegeven van de aan het Steinerbos toegerekende overheadkosten voor 2005. In het totaal wordt ongeveer € 200.000,- aan overhead toegerekend aan het Steinerbos (dit is ongeveer 13% van de totale kosten van het bos). In het kader van de gewenste transparantie zal uitgezocht worden welke diensten voor de overheadkosten daadwerkelijk afgenomen worden. Wellicht betekent dit aanpassingen in de toegerekende overhead. Verder zijn al in 2004 enige aanbevelingen overgenomen uit de Financiële nulmeting van Hopman.Andres. Dit betreft o.a. het opheffen van kapitaalslasten van reeds lang vervangen bouwkundige voorzieningen e.d. en het invoeren van een lager rentetarief bij de berekening van de kapitaalslasten. Argumentatie De toekomstige organisatievorm van het Steinerbos Voorgesteld wordt om het advies van Hopman.Andres ten aanzien van de toekomstige organisatievorm van het Steinerbos als einddoel over te nemen. Concreet betekent dit dat wordt voorgesteld om een principebesluit tot (volledige) privatisering, dus inclusief het binnenbad, te nemen. Dit om het college in staat te stellen om over te gaan tot optimalisering van de randvoorwaarden. Belangrijke kanttekeningen hierbij zijn: • De in het kader van de aangescherpte weten regelgeving rond externe veiligheid beperkte mogelijkheden voor het aantrekken van (veel) extra bezoekers (op eenzelfde tijdstip). De verkenningen die noodzakelijk zijn om de exacte (on)mogelijkheden van het Steinerbos te bepalen worden in het eerste kwartaal van 2005 uitgevoerd; • Het verwerven van de horeca-rechten voor het recreatiepark. Het juridisch advies dat in deze is ingewonnen geeft op hoofdlijnen aan dat het mogelijk moet zijn om de huurovereenkomst te beëindigen. (Juridisch advies ligt ter inzage). Duidelijk mag zijn dat een daadwerkelijke privatisering al dan niet inclusief overdekt zwembad op grond van bovenstaande randvoorwaarden, maar ook door een mogelijk gebrek aan gegadigden kan mislukken; • Privatisering van het binnenbad zal niet leiden tot een significante kostenbesparing. Externe partijen zoals bijvoorbeeld een Sportfondsenbad kunnen extra impuls geven op het gebied van creativiteit en kwaliteit, maar zullen financiële compensatie eisen voor inherente tekorten. Als de raad zich in principe uitspreekt voor privatisering wordt het college de mogelijkheid geboden om de daadwerkelijke privatisering met alle bijbehorende randvoorwaarden in een nieuw voorstel aan de raad uit te werken.

6

Als voorbereiding op het privatiseringstraject, maar ook om op korte termijn (eind 2005), transparantie te bevorderen wordt voorgesteld om toe te werken naar een verdergaande interne verzelfstandiging van het Steinerbos. Dit betekent dat er afspraken gemaakt moeten worden over: • Concreet te leveren prestaties; • Prestatie-indicatoren; • Daartoe beschikbaar stellen van het benodigde instrumentarium (financieel, formatief, facilitair). Met deze, ook in het kader van de gemeentelijke reorganisatie, noodzakelijk te nemen tussenstap, wordt in ieder geval het reële kostenplaatje van het Steinerbos duidelijk en kan er beter gemonitord worden. Destijds is in het strategisch Beleidsplan Steinerbos (Oranjewoud) ook reeds een advies voor interne verzelfstandiging afgegeven. Delen van dit advies zijn uitgevoerd en hebben geleid tot de afdeling Steinerbos zoals deze er nu uitziet. Als er nu van interne verzelfstandiging wordt gesproken wordt daarmee bedoeld dat er waar mogelijk meer marktconform zal worden gewerkt cq de afdeling Steinerbos zich (nog) meer als ondernemer gaat opstellen. Samenvattend kunnen als voordelen van algehele privatisering worden gezien: • Scheiding van gemeentelijke kerntaken en uitvoeringstaken; • Optimale mogelijkheden voor bedrijfsmatige en slagvaardige bedrijfsvoering; • Het ondernemersrisico van de gemeente blijft beperkt tot de contractueel afgesproken vergoedingen; • De directe uitvoerings- en instandhoudingszorg ligt bij de uitvoerende partij; • Mocht er voor gekozen worden om het Steinerbos onder te brengen bij een grotere maatschappij, dan kan van de hierbij aanwezige kennis en ervaring geprofiteerd worden. Bij de optie van totale privatisering zal de gemeente Stein zorg moeten dragen voor een sociaal plan. De gevolgen voor het personeel van het Steinerbos zijn groot bij deze optie. Tevens zullen om de gemeentelijke invloed en zeggenschap te waarborgen gedetailleerde afspraken vastgelegd moeten worden. Dit geldt in het bijzonder voor het binnenbad. De gemeente zal ten behoeve van de kerntaken afspraken vast moeten leggen en daar een passend bedrag tegenover moeten stellen. De exploitant is dan zelf verantwoordelijk voor het genereren van meer opbrengsten dan het door de gemeente uitgekeerde basisbedrag. In de afspraken zullen ook, bijvoorbeeld door het regelen van een erfpachtconstructie, waarborgen worden opgenomen dat het Steinerbos indien de private ondernemer niet slaagt om er een winstgevende exploitatie van te maken, terugvalt aan de gemeente.

7

Exploitatieverbeterende maatregelen Hopman.Andres doet een aantal voorstellen voor exploitatieverbeterende maatregelen voor het overdekt zwembad en het recreatiepark. Enerzijds hebben deze betrekking op de programmering van het overdekte zwembad, anderzijds op de tariefstelling. Ook bij deze exploitatieverhogende maatregelen dient de afbakening tussen kerntaken en niet kerntaken van de gemeente Stein als kapstok. Programmering binnenbad Ten aanzien van de programmering stellen wij voor om de volgende maatregelen, uiteraard in overleg met de diverse gebruikersgroepen, nader te onderzoeken: • Het nastreven van een verder door te voeren horizontale programmering gedurende de weekdagen. Dit houdt in dat de diverse doelgroepen dagelijks op dezelfde tijdstippen van het bad gebruik kunnen maken. Naast duidelijkheid voor de doelgroepen kan efficiencyvoordeel behaald worden door het inzetten van personeel in blokken van activiteiten; • Het inroosteren van extra zwemlessen. Hiermee wordt een extra inkomstenbron beoogd en wordt tevens de wachtlijst teruggedrongen; • Het plaatsen van de verenigingen naar de avonduren, waarbij de mogelijkheid tot sleuteloverdracht besproken kan worden. Dit zou kunnen schelen in personeelsinzet; • Het aanbieden van lunchzwemmen aan personeel van omliggende bedrijven tegen een vergoeding (thans gratis). Nadeel hiervan is dat dit een grotere personeelsinzet kan vragen. Tariefaanpassingen binnenbad Uitgaand van de voorgestelde differentiatie in activiteiten die als kerntaak worden beschouwd en activiteiten die daar niet toe behoren wordt voorgesteld om te kiezen voor een gedifferentieerde tariefsverhoging. • Voor de kernactiviteiten wordt voorgesteld om de reeds voorgestelde verhoging van 8% te handhaven. Hierbij is het bieden van mogelijkheden tot recreatief zwemmen als kerntaak beschouwd. • Voor de niet-kernactiviteiten (leszwemmen, overige doelgroepen) wordt voorgesteld om een verhoging van 15% (in plaats van 8%) van het tarief van 2004 toe te passen. Vanuit de benchmark van Hopman.Andres en een vergelijking met de tarieven in de regio (zie bijlage) kan namelijk geconcludeerd worden dat de Steinse tarieven voor leszwemmen aan de onderkant van het gemiddelde zitten. • De tarieven voor het schoolzwemmen worden in overleg met de scholen en de betreffende oudercomités vastgesteld. Deze zijn met € 0,03 verhoogd tot € 0,88 (2005).

8

Naar de verwachting van Hopman.Andres zou een gedifferentieerde tariefstijging, alleen voor de kerntaken voor een (lichte) afname van de bezoekaantallen kunnen zorgen, waardoor de opbrengsten uit het zwembadbezoek door de maatregel zullen toenemen met respectievelijk 5% voor de kerntaken en 15% voor de niet-kerntaken. Overigens is in januari 2005, een periode waarin de verhoogde tarieven reeds zijn doorgevoerd, geen sprake van een daling van de bezoekersaantallen voor de kerntaken. Naast een gedifferentieerde tariefsverhoging worden een tweetal aanvullende maatregelen voorgesteld. • Voor leszwemmen en aquasporten wordt voorgesteld om het uitvalsrisico (no show) te verschuiven naar de bezoekers. Bezoekers betalen aldus per les ongeacht of ze gebruik maken van die les (betalen voor een gereserveerde plaats in het bad in plaats van betalen voor een daadwerkelijk bezoek). • Verenigingen dienen zelf zorg te dragen voor het benodigde toezicht en BHV. Indien zij daarvoor een beroep doen op personeel van het Steinerbos worden de kosten daarvan in rekening gebracht. Deze maatregel zal overigens pas na een overgangsperiode kunnen worden toegepast teneinde alle verenigingen in staat te stellen om voor eigen toezichthoudend personeel zorg te dragen.

Tarieven recreatiepark Voor het recreatiepark geldt dat de tarieven in beginsel gericht moeten zijn op optimalisering van de opbrengsten (marktconform). Het Steinerbos heeft een lokale tot bovenlokale functie voor gezinnen met jonge kinderen die veelal meerdere malen per seizoen het recreatiepark bezoeken. Dit impliceert dat de entreetarieven niet fors verhoogd kunnen worden. Van de voorstellen uit het rapport van Hopman.Andres worden niet alle aanbevelingen overgenomen. Het voorstel tot invoeren van een doorlopend abonnement met jaarlijkse incasso wordt niet overgenomen. Uit ervaring blijkt dat de kopers van een abonnement graag zelf bepalen wanneer zij een abonnement aanschaffen. Tevens brengt het administratieve rompslomp met zich mee. Het voorstel om het gebruik van de roeiboten te belasten wordt vooralsnog ook niet overgenomen. De praktische uitvoerbaarheid van deze maatregel zal eerst nader moeten worden onderzocht. Homan.Andres doet een aantal voorstellen ten behoeve van het genereren van een positiever exploitatieresultaat. De tariefsvoorstellen voor 2005 luiden als volgt. • Het seizoen waarin het recreatiepark open is wordt verdeeld in een hoogseizoen (juli en augustus) en een voorseizoen (mei en juni). • De tarieven voor abonnementen en losse entree in het hoogseizoen worden verhoogd met 8% ten opzichte van de tarieven 2004. Alleen voor de enkelvoudige entree wordt om verkooptechnische redenen (wisselgeld, vertraging bij de kassa) voorgesteld om deze af te ronden op € 5,50 (in plaats van € 5,65).

9

•

•

Voor het voorseizoen wordt voorgesteld om een enkelvoudige entree van € 4,- te berekenen met tevens lagere tarieven voor groepen (schoolreisjes) en entree met actiebon (beide € 3,50). In het voorseizoen maken de temperaturen het niet mogelijk om gebruik te maken van het zwembad. Voorgesteld wordt om de seizoenswandelkaarten af te schaffen en een algeheel seniorentarief à € 1,50 in te voeren.

In het hoogseizoen maken enkele minder kapitaalkrachtige groepen (kindervakanties voor kansarme kinderen uit het buitenland) gebruik van het bos. De prijzen van dit groepsbezoek worden in overleg bepaald (veelal gratis entree). De aanpassingen van de tarieven zijn een poging om meer marktconforme tarieven te stellen. De verlaging van de entreetarieven in het voorseizoen moet worden gezien als een proef. De effecten zullen moeten worden gemeten als input voor de tariefstellingen in de toekomst. Overige maatregelen Hopman.Andres geeft een weging van diverse overige mogelijkheden voor het recreatiepark op het gebied van extra voorzieningen, dienstverlening en organisatie. Met name maatregelen op organisatorisch gebied worden opgepakt bij een verbetering van de interne verzelfstandiging van de afdeling Steinerbos.

Elk-weer-voorziening Uit de haalbaarheidsanalyse van Hopman.Andres kan geconcludeerd worden dat de gemeente Stein geen positie als exploitant van een elkweervoorziening moet ambiëren. De opbrengsten van een dergelijke voorziening zijn zeer afhankelijk van de commerciële kwaliteiten en financiële mogelijkheden van de ondernemer. Hopman.Andres tekent dan ook aan dat het privatiseren van de integrale exploitatie van het Steinerbos ondernemers meer mogelijkheden biedt om opbrengsten te genereren, zeker wanneer er ruimte bestaat voor het toevoegen van voorzieningen. Zoals eerder gezegd kunnen de verzwaarde veiligheidsregels een beperking betekenen voor de plannen van eventuele gegadigden. Voorgesteld wordt om het al dan niet realiseren van een elkweervoorziening in het Steinerbos in het geheel over te laten aan het particuliere initiatief. Mocht de raad kiezen voor de optie van totale privatisering van het Steinerbos als einddoel dan zal een van de aandachtspunten hierbij zijn dat degene die een elkweervoorziening kan en wil realiseren de mogelijkheid zou moeten krijgen om het gehele recreatiepark inclusief overdekt zwembad in exploitatie te nemen.

10

Voorstel Wij stellen de raad voor: a. Kennis te nemen van: • het rapport “De gemeente, Steinerbos & de Toekomst” • de notitie het zwembad als basisvoorziening • tarieven Westelijke Mijnstreek • de huidige (2005) toerekening van de gemeentelijke overheadkosten aan het Steinerbos. b.

De kerntaken en de niet kerntaken van het Steinerbos vast te stellen.

c.

Een principebesluit te nemen tot integrale privatisering van het Steinerbos.

d.

Ons college opdracht te geven tot een nadere uitwerking van de privatisering van het Steinerbos en de bijbehorende randvoorwaarden en om voorstellen voor te bereiden voor de overgangsfase (interne verzelfstandiging).

e.

In te stemmen met de voorgestelde exploitatieverbeterende maatregelen voor het overdekte zwembad en het recreatiepark.

f.

Om in te stemmen met het, in overleg met de betrokken doelgroepen, onderzoeken van de voorstellen ten aanzien van de programmering en deze waar mogelijk door te voeren.

g.

Toestemming te geven tot het doorvoeren van de voorgestelde tariefwijzigingen voor het binnenbad en voor het recreatiepark voor 2005. ( 8% voor kerntaken met afronding tot hanteerbare bedragen en 15% voor niet kerntaken).

Burgemeester en Wethouders, de Secretaris,

de Burgemeester,

drs. S.G.F. Heijing

drs. A.C. Barske

Dict. MJ Bijlagen

11

Het zwembad als basisvoorziening Het zwembad is een basisvoorziening die voor iedere inwoner van Stein toegankelijk is, of het nu gaat om de individuele zwemmer die gebruik maakt van het zwembad om recreatief te zwemmen, of om sportverenigingen die op een laagdrempelige manier hun tak van sport kunnen beoefenen. Het zwembad wordt gezien als een basisvoorziening, dit betekent dat de gebruikers tegen een sterk gereduceerd tarief van het bad gebruik kunnen maken. In deze notitie wordt het belang van het in stand houden van het zwembad als basisvoorziening ondersteund aan de hand van de volgende functies: Het zwembad als instituut, waar kinderen en volwassenen zwemvaardig gemaakt kunnen worden In een “waterland” als Nederland is het nagenoeg vanzelfsprekend dat zwemonderwijs een onderdeel vormt van de opvoeding. Dit blijkt ook uit landelijke cijfers. De Nationale Raad voor de Zwemdiploma’s (NRZ) geeft aan, dat ±85% van de autochtone bevolking minimaal een A diploma heeft voordat men met schoolzwemmen begint. Bij de allochtone bevolking liggen deze cijfers aanzienlijk lager. Hierover kan de NRZ echter nog geen exacte gegevens verstrekken. Gelet op de actualiteit (toename aantal verdrinkingen onder allochtonen), kan de NRZ op niet al te lange termijn ook hier de gegevens over aanreiken. Kijken we naar de Steinse situatie, dan blijkt uit de deelnemerslijsten dat vóór de start van het schoolzwemmen: - 82% van de autochtonen één of meer zwemdiploma’s heeft; - 24% van de allochtonen één of meer zwemdiploma’s heeft; Dit zijn gemiddelde cijfers voor dit schooljaar. Op enkele scholen ligt dit percentage lager, terwijl dat op andere scholen hoger ligt. Volgens de door de NRZ gehanteerde norm is iemand zwemvaardig wanneer hij of zij over een A diploma beschikt. De ervaring in Stein leert echter dat die zwemvaardigheid zeer beperkt is wanneer niet regelmatig gezwommen wordt. De zwemonderwijzers geven dan ook aan, dat veel kinderen ondanks een reeds behaald zwemdiploma op jeugdige leeftijd (5 of 6 jaar) door te weinig praktijkoefening onvoldoende zwemvaardig zijn bij aanvang van het schoolzwemmen op 7 of 8 jarige leeftijd. Gelet op het aantal kinderen dat deelneemt aan het schoolzwemmen met diploma wordt het schoolzwemmen voor deze kinderen in feite een “natte gymles”. Het sporten en plezier hebben gaan hand in hand tijdens deze lessen. Hiermee worden ook bewegingsarme kinderen gestimuleerd om te bewegen. Vanuit het perspectief van gezondheidsbeleid is dit laatste ook een belangrijk aspect.

12

Het zwembad Steinerbos stelt het werken aan de zwemveiligheid van de leerlingen voorop. Men streeft er dan ook naar dat de leerlingen zich kunnen redden bij plotseling te water raken in tal van situaties. De leerlingen kunnen hierdoor ook veilig deelnemen aan zwembadactiviteiten in moderne zwembaden en aan watersporten en recreatieactiviteiten in en rond het water. Aan het schoolzwemmen nemen wekelijks 400 kinderen deel. Onderzoek naar deelname schoolzwemmen Steinse basisscholen. Om duidelijk te krijgen wat voor scholen de redenen zijn om wel of niet deel te nemen aan het schoolzwemmen hebben wij de instellingen die niet deelnemen de volgende vragen voorgelegd. 1. Waarom neemt uw school niet deel aan het schoolzwemmen? 2. Zou uw school wel deelnemen indien de randvoorwaarden beter/anders waren? Zo ja, waaraan moeten die randvoorwaarden dan voldoen? 3. Kunt u, ondanks dat uw school niet deelneemt, toch aangeven of u het belangrijk vindt dat kinderen zwemvaardig zijn of worden? De instellingen die wel deelnemen hebben we de volgende vragen voorgelegd. 1. Waarom neemt uw school deel aan het schoolzwemmen, ondanks het feit dat ruim 80% van de kinderen over één of meer zwemdiploma’s beschikt? 2. Voldoet het aangeboden lesprogramma aan uw wensen? 3. Zijn er zaken in de randvoorwaarden die anders c.q. beter georganiseerd kunnen worden? 4. Welke randvoorwaarden zijn minimaal vereist om deel te kunnen blijven nemen aan het schoolzwemmen? Uitkomsten. Van de 9 basisscholen nemen 3 basisscholen (St. Jozef, Augustinus en Poolster) niet deel aan het schoolzwemmen. Deze scholen hebben als volgt gereageerd op de voorgelegde vragen: Er wordt te veel “onderwijstijd” verloren met het reizen naar en van het zwembad. Het schoolzwemmen kost anderhalf uur voor effectief een half uur les. Daarnaast zijn deze scholen van mening dat de eerste verantwoordelijkheid bij de ouders ligt om ervoor te zorgen dat hun kinderen een zwemvaardigheidsbewijs halen. Bovendien hebben veel kinderen al een zwemvaardigheidsbewijs. Op dit moment krijgen de kinderen per week 2x drie kwartier lichamelijke oefening, uitbreiding van die tijd is niet bespreekbaar. In het verleden was het zwemonderwijs weinig effectief. Na twee jaar leszwemmen behaalden de kinderen slechts één diploma. Deze scholen vinden het wel belangrijk dat een kind zwemvaardig wordt. Naast de verantwoordelijkheid van de ouders is een belangrijke taak weggelegd voor de gemeente in de voorwaardenscheppende zin. De gemeente zou enkele momenten per week (woensdagmiddag) kunnen reserveren waarop kinderen gratis zwemonderwijs kunnen krijgen.

13

De scholen die wel deelnemen aan het schoolzwemmen hebben als volgt gereageerd: Zwemmen is een zeer intensieve vorm van bewegingsonderwijs en dus een goede aanvulling op het “klassiek gymonderwijs”. Het zwemmen vraagt weliswaar 70 minuten lestijd, maar de intensiteit van bewegen maakt deze tijdinvestering zinvol. Het verhoogt het veiligheidsgevoel bij kinderen, de zelfredzaamheid in het water neemt toe, minder bedeelden of andersdenkenden leren ook zwemmen. Met de organisatie van schoolreisjes is het prettig als kinderen zwemvaardig zijn. Vanuit sociaal pedagogisch oogpunt is het belangrijk dat de kinderen als groep deelnemen aan het zwemonderwijs Het lesprogramma, kinderen vaardiger maken in diverse wateren, voldoet aan de verwachtingen. Het in schoolverband zwemmen is fijn, kinderen stimuleren elkaar en watervrees wordt gemakkelijker overwonnen. Het wekelijks onderhouden van de zwemvaardigheid gedurende 3 jaar is noodzakelijk voor het verhogen van de vaardigheid en de zelfredzaamheid. Alleen het behalen van een A diploma is onvoldoende. Er is aandacht voor bevordering van zwemvaardigheid bij allochtone kinderen. De prijs die ouders moeten betalen is schappelijk. De randvoorwaarden welke minimaal vereist zijn om te blijven deelnemen zijn: - busvervoer. - Voldoende gediplomeerde instructeurs. M.n. tijdens de eerste maanden zijn 3 instructeurs gewenst in verband met grote niveauverschil tussen de kinderen. - Lestijden binnen de schooltijden. - Bijdrage ouders betaalbaar voor de kleine beurs. Tenslotte spreken de scholen de hoop uit dat het zwemonderwijs behouden blijft. Naast het schoolzwemmen biedt het zwembad ook commerciële zwemlessen aan voor kinderen en volwassenen. Aan deze zwemlessen nemen wekelijks 300 zwemmers deel. Hierbij dient opgemerkt te worden dat er momenteel gewerkt wordt met een wachtlijst van 1 jaar voor deelname aan deze zwemlessen. Door middel van aanpassing van de programmering wordt gestreefd naar het wegwerken van deze wachtlijst.

Het zwembad als recreatieve (sociale)ontmoetingsplek voor jong en oud Naast de functie van opleidingsinstituut voor zwemvaardigheid, is het zwembad ook een ontmoetingsplek voor jong en oud, waarbij het gezond bewegen een belangrijk uitgangspunt is. Het is een sociale ontmoetingsplek waar mensen elkaar treffen tijdens het vrij zwemmen of tijdens één van de vormen van het recreatief doelgroep zwemmen. Voor het vrij zwemmen is 23,5 uur gereserveerd op het bezettingsrooster van het zwembad. Het vrij zwemmen wordt met name door de week door een vaste kern van mensen bezocht. Per week maken 370 mensen gebruik van het vrij zwemmen.

14

Bij het recreatief doelgroep zwemmen worden de volgende activiteiten aangeboden: 1. Meer Bewegen Voor Ouderen; 2. Meer Bewegen voor Hartpatiënten; 3. Ouder en kind zwemmen; 4. Aqua joggen; 5. Aqua gym; 6. Aquarobics; 7. Snorkelen; 8. Snorkelduiken De eerste drie activiteiten zijn laagdrempelig en dienen ook als zodanig aangeboden te worden. De activiteiten 4 tot en met 8 zouden op een meer commerciële wijze aangeboden kunnen worden. Vanuit sportstimuleringsbeleid is het wel van belang dat deze activiteiten aangeboden blijven worden. Aan deze 8 activiteiten nemen wekelijks 190 mensen deel.

Het zwembad als sportaccommodatie waar verenigingen en doelgroepen, al dan niet prestatiegericht, op georganiseerde wijze kunnen sporten Alle sportaccommodaties in Stein zijn een basisvoorziening. Een voorziening die ervoor is om de inwoners te stimuleren tot sportdeelname. De lokale overheid dient hierin een belangrijke rol te vervullen, met name in voorwaardenscheppende zin. Vanuit diverse invalshoeken worden mensen gestimuleerd tot sportdeelname. – Uit oogpunt van gezondheidsbeleid worden mensen gestimuleerd tot sportdeelname, zowel vanuit preventief als vanuit curatief aspect. – Ook vanuit het perspectief van het ouderenbeleid is het van belang om ouderen te stimuleren om te gaan sporten c.q. bewegen. Hoe langer men actief beweegt hoe langer men in het algemeen in staat is zelfstandig te blijven functioneren. Met de toenemende vergrijzing is dat beslist geen overbodige luxe. –Tenslotte dient ook aandacht geschonken te worden aan aspecten van het jeugdbeleid. Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst. Het is dan ook van uitermate groot belang om de jeugd te stimuleren om gezond te leven. In een gezond leefpatronen past ook sportdeelname. Het zwembad is een sportaccommodatie en als zodanig dus ook een basisvoorziening. Het verenigingsleven maakt veelvuldig gebruik van het zwembad. Maar liefst 10 verenigingen maken 7 dagen per week gebruik van deze sportaccommodatie. Per week maken ±550 sporters op recreatieve of prestatieve wijze gebruik van het zwembad.

15

Het zwembad als onderdeel van het recreatiepark Steinerbos De laatste functie van het zwembad is, dat het bad een onderdeel vormt van het recreatieoord Steinerbos. Tijdens het hoogseizoen kunnen bezoekers van het recreatieoord, gedurende 9 weken, ook gebruik maken van het binnenbad. Als zodanig kan het zwembad, weliswaar in beperkte mate, gezien worden als een “elk-weervoorziening”. Over het gebruik van het zwembad in deze periode zijn geen cijfers bekend.

Cijfers op een rij Activiteit: 1. schoolzwemmen 2. Vrij zwemmen 3. Privé les zwemmen 4. Doelgroep zwemmen 5. Verenigingszwemmen

Deelname per week 400 370 300 190 550

Totaal

1.811

Deze cijfers geven een beeld van de gemiddelde bezetting van het zwembad per week over een periode van 40 weken op jaarbasis. Door het gebruik van het zwembad door bezoekers van het recreatiepark Steinerbos tijdens het hoogseizoen en sluiting van het bad vanwege jaarlijkse onderhoudswerkzaamheden, vinden de activiteiten 2, 3 en 4 plaats gedurende 33 weken gemiddeld per jaar. Activiteit 1 en 5 vindt gemiddeld gedurende 40 weken plaats. Ten aanzien van de activiteiten kan verder gesteld worden, dat de activiteiten 1, 2 en 5 basisvoorzieningen zijn. Activiteit 4 is gedeeltelijk als basisvoorziening aan te bieden, maar voor een deel ook commercieel en activiteit 3 is een commerciële activiteit. Om te kunnen beoordelen of deze bezettingsgraad overeenkomt met het landelijk gemiddelde zal nader onderzocht moeten worden. Ten aanzien van de bezettingsgraad van enkele activiteiten binnen de doelgroep zwemmen wordt een zeer laag aantal deelnemers geconstateerd. 20.1.05 JS

16

Tarieven Westelijke Mijnstreek Tarieven baden Westelijke Mijnstreek Stein

recreatief zwemmen

3,10

Beek

2,40

les kinderen

3,50

leskaart

2,98

les volwassenen leskaart

3,50 2,98

3,50

MBvO

2,35

2,40

3,33 / 3,52

Sittard

Born

2,70

3,69 / 3,44

2,00 inwoners 2,50 overige

Geleen

3,25 2,71

3,75

3,00

4,21

5,00 4,17

4,21

3,25

3,75

Aquasporten doelgroepen leskaart

verhuur

excl. 5,00 Belt excl. 4,17 Belt

3,50 2,98 plaats. 45,99 Ver. 87,97 overige

3,69 / 4,23 voor 59,00 16.00 na 78,00 16.00/weekend 21,75 rest subsidie

3,90 / 4,25

3,75

wedstrijdba

140,00 d

86,00

34,90

140,00 recr-bad 70,00 doelgr-bad

86,00

76,75 l

commerciee

55% acc subsidie

Toegerekende overheadkosten Overzicht van in 2005 aan Steinerbos doorberekende overhead gemeente: berekeningsgegevens bedrag omschrijving eenheid aantal tarief 2005 toerekeningen afdelingen stafafdeling bestuurszaken interne diensten stafafdeling POI algemeen POI personeelsbeheer personeelsbeleid systeembeheer AS/400 systeembeheer PC-netwerk stafafdeling FEZ financieel adviseurs en IC. financiële administratie verzekeringen incl. premies hoofdafdeling GGZ nieuwe werken/OW, grondzaken hoofdafdeling IWZ OWA beheer bouwkundig onderhoud Totaal lasten

fte's

11,57 5796,03

67.060

uren personen fte's beeldschermen beeldschermen

200 47,48 20 2156,59 11,57 293,63 2 2587,48 6 1504,63

9.496 43.132 3.397 5.175 9.028

uren % mutaties

75 66,69 5 4002,36 123,0 9 116,41

5.002 20.012

premies uren uren m2 oppervlakte

14.329

40

83,08

3.323

10 3187

74,81 5,46

748 17.401 198.103

2

ONDERZOEK NAAR MAATREGELEN IN ORGANISATIEVORM, EXPLOITATIEOPBRENGSTEN EN VOORZIENINGEN

EINDRAPPORTAGE

Hopman•Andres Consultants BV Hoevelaken, 24 januari 2005 R05-102.600/JS/KM/MvE/MD

Inhoudsopgave Hoofdstuk I

pagina

Inleiding

1

1.1 1.2

Aanleiding en adviesvraag Opbouw van de rapportage

1 1

Hoofdstuk II


2

Hoofdstuk III


19

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8

19 19 23 26 29 36 38 40

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6

Inleiding Uitgangspunten en randvoorwaarden Verzelfstandigingsvormen Consequenties Stein Conclusies Aanbevelingen

Inleiding Workshop Kostprijsberekening Programmering Tarieven Overige maatregelen Conclusies Aanbevelingen

2 2 5 10 14 14

Hoofdstuk IV

Elk-weer-voorziening “Het Binnenbos”

41

Bijlage 1

Rechtsvormen

55

Bijlage 2

Bezettingsroosters

58

Bijlage 3

Trends en ontwikkelingen

60

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6

Inleiding Marktanalyse Programma van wensen Financiële analyse Conclusies Aanbevelingen

41 41 46 47 52 53

Hopman•Andres Consultants BV, Postbus 23, 3870 CA Hoevelaken, Telefoonnummer: 033 4892929, Faxnummer: 033 4892920

1

Hoofdstuk I Inleiding 1.1

Aanleiding en adviesvraag

Recreatiepark Steinerbos is aanhoudend onderwerp van gesprek binnen de gemeente Stein. Het belang van de voorziening wordt breed onderkend, maar de exploitatie ervan staat onder druk. Een belangrijke stap voor het maken van de noodzakelijke beleidskeuzen hieromtrent, is gezet door het verrichten van een financiële nulmeting waarin een genormaliseerd inzicht is verschaft in de afzonderlijke exploitatieresultaten van het overdekte bad enerzijds en het recreatiepark inclusief openluchtbad anderzijds1. Nu de gemeenteraad van Stein kennis heeft genomen van de aanbevelingen uit de nulmeting, kan een volgende stap gezet worden naar het verbeteren van de prestaties van het Steinerbos. In dit kader zijn de volgende vragen gesteld: Wat zijn de mogelijkheden én consequenties van een verzelfstandiging van de exploitatie van het Steinerbos? Welke maatregelen kunnen in de directe bedrijfsvoering worden getroffen om het exploitatieresultaat verder te verbeteren? Op welke wijze dient de gemeente de ontwikkeling van een elk-weer-voorziening vorm te (laten) geven? De gemeente Stein heeft Hopman•Andres Consultants (H•AC) opdracht verleend voor het bieden van ondersteuning bij het beantwoorden van voornoemde vragen. In de onderliggende rapportage wordt verslag gedaan van de werkzaamheden die H•AC hiertoe heeft verricht, en de conclusies en aanbevelingen die hieruit volgen.

1.2

Opbouw van de rapportage

Hoewel de drie onderzoeksvragen uiteindelijk hetzelfde doel dienen, vergden zij elk een eigen plan van aanpak. Per onderzoeksdeel worden de verrichte werkzaamheden daarom apart in de volgende hoofdstukken beschouwd. Hoofdstuk II Pré-advies verzelfstandiging

Hoofdstuk III Maatregelen ter verbetering van de exploitatie

Hoofdstuk IV Ontwikkeling elk-weervoorziening

Hoofdstuk V Conclusies en aanbevelingen

1

Financiële nulmeting recreatiepark en overdekt bad, R04-103.542 Hopman•Andres Consultants, 13 mei 2004

2

Hoofdstuk II 2.1


Inleiding

In de huidige situatie wordt het beheer en de exploitatie van het Steinerbos integraal vormgegeven vanuit de gemeentelijke organisatie. Dit heeft onder meer tot gevolg dat de exploitatie vanuit de gemeentelijke administratiesystematiek wordt belast met hoge overheadkosten waarvan niet altijd duidelijk is of deze ook reëel zijn. Mede hierdoor geven de integrale exploitatieresultaten van het Steinerbos een beeld te zien dat niet representatief is voor de feitelijke bedrijfsvoering, hetgeen in de financiële nulmeting ook is opgemerkt. In de nulmeting werden de afzonderlijke prestaties van het overdekte zwembad en het recreatiepark inclusief openluchtbad elk op hun eigen merites beoordeeld en is een aantal aanbevelingen gedaan voor het bieden van meer transparantie in de exploitatieresultaten. Eén van de maatregelen die overwogen kan worden om het inzicht in de feitelijke prestaties van (de verschillende productonderdelen van) het Steinerbos duurzaam te vergroten, is door de exploitatie niet langer met onbeïnvloedbare gemeentelijke overheadkosten te belasten. Hiertoe dient het Steinerbos ‘op afstand’ van de gemeentelijke organisatie te worden geplaatst, hetgeen vorm kan krijgen door: Interne verzelfstandiging; Externe verzelfstandiging; Privatisering. In voorliggend hoofdstuk worden deze verzelfstandigingsvormen nader beschouwd waarbij achtereenvolgens wordt ingegaan op: • gemeentelijke uitgangspunten en randvoorwaarden (par. 2.2); • kenmerken verzelfstandigingsvormen (par. 2.3); • conclusies voor Stein (par. 2.4); • aanbevelingen en pré-advies (par. 2.5).

2.2

Uitgangspunten en randvoorwaarden

Voordat een gerichte analyse van de mogelijke verzelfstandigingsvormen voor het Steinerbos wordt gepresenteerd, worden de hierbij te stellen uitgangspunten en randvoorwaarden aangegeven zoals die door H•AC zijn opgetekend uit de navolgende bronnen: • financiële nulmeting H•AC; • relevante (beleids)kaders; • diepte-interviews met betrokkenen.


3

2.2.1 Financiële nulmeting Voor de bepaling van de meest wenselijke beheeren exploitatievorm voor de toekomst zijn uit de financiële nulmeting de navolgende relevante conclusies c.q. aandachtspunten afgeleid. • Het in stand houden van een sociaal-maatschappelijke voorziening als een overdekt zwembad kost in louter financieel opzicht per definitie meer dan het oplevert. De opbrengsten die hieruit kunnen worden gegenereerd zijn nooit voldoende om de hoge exploitatiekosten volledig te kunnen dekken. • Mede doordat de exploitatie van het Steinerbos vanuit het gemeentelijk apparaat wordt belast met omvangrijke (overhead-)kosten die geen verband houden met de bedrijfsvoering, bestaat er (te) weinig inzicht in de feitelijke prestaties van het Steinerbos en kan niet altijd een reële beoordeling van de exploitatieresultaten plaatsvinden. • De kapitaallasten die worden toegerekend aan het Steinerbos zijn onevenredig hoog als gevolg van een te lange looptijd en een te hoge rentestand2; • Niet alle bezoekers van het Steinerbos worden geregistreerd. Mede hierdoor wijst een benchmark uit dat de bezoekaantallen en de omzet van het Steinerbos lager zijn dan kon worden verwacht op basis van branchegemiddelden. • Om het Steinerbos aan de hoge gemeentelijke overheadkosten te kunnen onttrekken, kan verzelfstandiging van de exploitatievorm worden overwogen. 2.2.2 Relevante beleidskaders Doordat het Steinerbos al geruime tijd onderwerp van gesprek is binnen de gemeente Stein, zijn in de diverse in- en externe rapportages en (beleids-)notities reeds enkele uitgangspunten en randvoorwaarden opgenomen. Onderstaand worden de belangrijkste daarvan puntsgewijs weergegeven voor zover ze relevant zijn ten aanzien van de beheeren exploitatievorm. • Het overdekte zwembad wordt door de gemeente aangemerkt als een basisvoorziening voor de lokale bevolking van Stein. De overige productonderdelen van het Steinerbos, waaronder het openlucht zwembad, vormen niet per definitie een basisvoorziening. • De exploitatie en het beheer van een recreatiepark behoren niet per definitie tot de kerntaken van de gemeente. • Het tekort voor buitenbad en recreatiepark dient fors te worden teruggedrongen. • Hiertoe wordt geen enkele oplossingsmogelijkheid (waaronder privatisering) bij voorbaat uitgesloten. • Het Steinerbos dient zich in haar profilering en presentatie hoofdzakelijk te richten op gezinnen met jonge kinderen. • Gelet op de sociaal-maatschappelijke functie van het Steinerbos wordt in algemene zin gestreefd naar een sociaal-maatschappelijke tariefstelling. • Binnen het huidige productaanbod ontbreekt een elk-weer-voorziening. Hierdoor worden de mogelijkheden om te komen tot seizoensverlenging beperkt.

2

Mede naar aanleiding van de nulmeting is deze situatie met ingang van 2004 hersteld.


4

2.2.3 Diepte-interviews Voor de ambtelijke en bestuurlijke visie op het beheer en de exploitatie van het Steinerbos is een drietal diepte-interviews afgenomen. Gesproken werd met de navolgende personen. • Dhr. L. Feij, portefeuillehouder o.a. personeel • Dhr. P.J.C. Claessen, portefeuillehouder o.a. Steinerbos • • •

Dhr. J.L.M. Op den Camp, chef Steinerbos Dhr. P. Jacobs, coördinator zwembad Steinerbos; Dhr. A. Larue, financieel consulent Steinerbos

• •

Mw. M. Jacobs, chef Welzijn Dhr. P. Kempener, bureauchef Accommodatiebeheer.

Uit deze interviews zijn de navolgende uitgangspunten en randvoorwaarden afgeleid: • Afgezien van het bieden van een meer transparant inzicht in de exploitatieresultaten is het verzelfstandigingsvraagstuk van het Steinerbos eveneens actueel vanuit: o kerntakendiscussie; o bezuinigingstaakstelling; o de wens om een slagvaardiger en meer marktgerichte dienstverlening te bewerkstelligen. • Een toekomstige elk-weervoorziening dient zo veel mogelijk complementair te zijn aan de huidige voorzieningen van het park. Het meest voor de hand liggend is in dit geval een op (kleine) kinderen gerichte binnenspeeltuin met horecafunctie. • De exploitatie van een elk-weervoorziening moet worden uitbesteed aan een private exploitant met ondernemerskwaliteiten die in staat is een bedrijfsmatige en commerciële bedrijfsvoering te realiseren. • Er bestaat een discrepantie in de opstelling van de gemeente om zowel een bedrijfsmatiger exploitatie te wensen als het behoud van de volledige zeggenschap via de gemeentelijke besluitvormingsprocedures hierover. • Voor het (doen) verrichten van de uitvoerende taken in het Steinerbos biedt een privaatrechtelijke organisatie meer (goedkopere) mogelijkheden dan een ambtelijke, onder andere vanwege de verschillen in arbeidsvoorwaarden en commerciële instelling. • Ontvlechtingskosten zijn in geval van verzelfstandiging beperkt. Enerzijds kan de tijd van gemeentepersoneel dat voorheen als overhead aan het Steinerbos werd doorbelast snel en eenvoudig worden besteed aan andere taken. Anderzijds kunnen de ontvlechtingskosten makkelijk worden verdeeld over de resterende organisatieonderdelen doordat deze kosten in het niet vallen bij de totale kosten van de gemeentelijke moederorganisatie. • Met uitzondering van het zwembad lenen de productonderdelen van het Steinerbos zich, mede gezien de potentiële winstgevendheid, in beginsel goed voor een privatisering. • In geval van privatisering verdient voor de overgang van het personeel een compensatieen suppletieregeling de voorkeur boven detacheren.


5

•

2.3

De gemeente Stein zoekt momenteel de mogelijkheden uit of en hoe de bestaande overeenkomst met de horeca-exploitant beëindigd kan worden. Als uitgangspunt wordt gesteld dat de horecarechten binnen het Steinerbos vrijvallen binnen een termijn die past in de besluitvorming omtrent verzelfstandiging en/of elk-weer-voorziening.

Verzelfstandigingsvormen

Aan een eventuele verzelfstandiging van het beheer en de exploitatie van het Steinerbos kan in verschillende verschijningsvormen gestalte worden gegeven. In deze paragraaf worden de kenmerken alsmede de voor- en nadelen uitgewerkt van drie verzelfstandigingsvormen, te weten: 1. Interne verzelfstandiging: binnen de moederorganisatie zo zelfstandig mogelijk functioneren (meestal op basis van contractmanagement). 2. Externe verzelfstandiging: buiten de oorspronkelijke moederorganisatie als formele rechtspersoon zelfstandig functioneren met behoud van een formele binding met de voormalige moeder organisatie (meestal in bestuurlijke zin). 3. Privatisering: gemeentelijke taken overdragen aan een commerciële marktpartij waarbij de binding met de gemeente wordt vastgelegd in contracten en exploitatievoorwaarden3. 2.3.1 Interne verzelfstandiging Interne verzelfstandiging is de minst vergaande vorm van verzelfstandiging. Er blijft namelijk sprake van niet alleen een sterke, maar ook integrale binding met de moederorganisatie (de gemeente Stein). In het kader van interne verzelfstandiging is er vooral sprake van aangescherpte, taakstellende afspraken over: • concreet te leveren prestaties; • prestatie-indicatoren ten behoeve van “meting”; • daartoe beschikbaar te stellen instrumentarium (financieel, formatief, facilitair). Het intern te verzelfstandigen bedrijfsonderdeel blijft dus onderdeel uitmaken van de gemeentelijke organisatie en beschikt niet over een zelfstandige rechtspersoonlijkheid. De eindverantwoordelijkheid voor de taakuitoefening blijft berusten bij de verantwoordelijk wethouder. De eigendom van betrokken onroerend goederen blijft in handen van de gemeente Stein en voor betrokken personeelsleden blijft het ambtelijk dienstverband gehandhaafd. Een en ander betekent dat bij interne verzelfstandiging de mate van gemeentelijke invloed en zeggenschap het grootst blijft.

3

Opgemerkt wordt dat onder privatisering in het kader van deze rapportage niet wordt verstaan het volledig overdragen aan de markt zonder enige binding vanuit de gemeente. Gelet op de te behouden sociaalmaatschappelijke functie en de hiermee gepaard gaande negatieve exploitatieresultaten zal bij privatisering van bepaalde voorzieningen (waaronder zwembaden) altijd enige binding met de gemeente blijven bestaan.


6

Door (verdergaande) interne verzelfstandiging ontstaat een beperkte vergroting van de mogelijkheid tot een slagvaardige, marktconforme en bedrijfsmatige aansturing. Bovendien wordt er door de blijvende gemeentelijke inbedding geen duidelijke scheiding tussen gemeentelijke kerntaken en uitvoeringstaken tot stand gebracht. Interne verzelfstandiging krijgt in de regel vorm op basis van “contractmanagement”, dat zich kenmerkt door de navolgende basisstructuur: • er blijft sprake van gemeentelijke inbedding; • de contouren van het contract worden gevormd door vastlegging van taken, te leveren prestaties, beschikbaar te stellen instrumentarium; • feitelijk is er sprake van decentralisatie van taken en functies aan de contractpartner c.q. de dienst, die om tot succesvolle realisatie van de opdracht te kunnen komen dient te beschikken over voldoende, adequate middelen én bevoegdheden; • de gemeente houdt haar verantwoordelijkheid, maar neemt afstand van de dagelijkse bedrijfsvoering. Wel toetst zij in een regelmatige cyclus of op hoofdlijnen de beoogde effecten bereikt worden; • de relatie tussen de gemeente en de intern verzelfstandigde dienst blijft die van werkgeverwerknemer, maar wordt tevens uitgebreid met een klant-leverancier verhouding; • het contractmanagement is gekoppeld aan een bedrijfsplan van het intern verzelfstandigde bedrijfsonderdeel of taakgebied; • geboekte resultaten worden getoetst aan de vastgelegde prestatieverwachting om in situaties van grote afwijkingen daarin tot bijsturing te kunnen komen. Voor- en nadelen van interne verzelfstandiging Schematisch weergegeven kunnen de belangrijkste voor- en nadelen van interne verzelfstandiging in beeld worden gebracht. Interne verzelfstandiging Voordelen + Maximaal behoud gemeentelijke invloed op

beherende/uitvoerende taken + Verzakelijking van uitvoering en

uitvoeringsomstandigheden + Geen desintegratiekosten + Handhaving ambtelijke status voor betrokken

personeel + Grote controleerbaarheid van te leveren

prestaties

Nadelen - Grote politieke invloed op bedrijfsvoering, nadelig

voor bedrijfsmatigheid en slagvaardigheid - Uitvoerings- en instandhoudingsrisico’s blijven bij

gemeente - Prikkel tot “ondernemen” is zeer beperkt - Discrepantie in relatie door dubbeling

(werkgever/werknemer versus klant-leverancier) - Geen duidelijke afbakening tussen kerntaak en

uitvoeringstaak

2.3.2 Externe verzelfstandiging Een externe verzelfstandiging van een gemeentelijke dienst of activiteit impliceert het oprichten van een daartoe benodigde zelfstandige rechtspersoon: de gemeentelijke dienst wordt daarmee buiten de gemeentelijke organisatie geplaatst.


7

De gemeentelijke invloed / zeggenschap krijgt in die situatie vorm en waarborg door participatie van de gemeente in de op te richten rechtspersoon (als aandeelhouder of bestuurslid, afhankelijk van de te kiezen rechtsvorm, of sturingsrelatie). De afstemming op maatschappelijke behoeften wordt daarmee gewaarborgd. Om versnippering te voorkomen worden bij voorkeur alle uitvoerende taken van het te verzelfstandigen onderdeel bij de nieuwe rechtspersoon ondergebracht. In situaties van externe verzelfstandiging worden in de regel bijbehorende onroerende goederen (accommodaties) in eigendom overgedragen aan de nieuwe rechtspersoon, zodat deze ook de verantwoordelijkheid draagt voor de planning en uitvoering van investerings- en renovatieprocessen. De organisatie (c.q. de op te richten rechtspersoon) kan zelfstandig, commercieel en slagvaardig functioneren vanuit een bedrijfsmatige context, gezien de relatief grote afstand tot de gemeente. In de statuten kan worden vastgelegd in welke mate de gemeente bevoegd is tot het uitoefenen van invloed op de bedrijfsvoering. De werkrelatie tussen de rechtspersoon en de gemeente krijgt in de praktijk meestal gestalte door het afsluiten van ofwel een dienstverleningsovereenkomst ofwel een prestatiecontract of een combinatie van beide. De dienstverleningsovereenkomst is te karakteriseren als de “koepelovereenkomst” of het “moedercontract” en wordt voor meer jaren aangegaan (bij voorbeeld 3 of 5 jaar). Hierin wordt onder andere vastgelegd binnen welke randvoorwaarden het bedrijfsonderdeel moet functioneren alsmede de vorm waarin dit plaatsvindt. Veelal wordt hierbij gekozen voor een meerjarige subsidieovereenkomst, waarbinnen de extern verzelfstandigde organisatie binnen limieten “vrij” is de budgetten zodanig in te zetten dat de te behalen prestaties zo doelmatig mogelijk worden gerealiseerd. In de dienstverleningsovereenkomst wordt ook de verhouding tussen maatschappelijke doelen en commerciële handelsvrijheid nader gepreciseerd en vastgelegd. Enige ruimte voor ‘ondernemerschap’ dient hierin wel geboden te worden. De prestatieovereenkomst kan jaarlijks aan de dienstverleningsovereenkomst worden gekoppeld en omvat het jaarwerkplan alsmede de concrete prestatienormen op basis waarvan de geleverde prestaties kunnen worden gemeten. De prestatieovereenkomst is feitelijk een detaillering van de dienstverleningsovereenkomst. Ten aanzien van de positie van het personeel bestaan in de praktijk twee mogelijkheden. Enerzijds kan het bestaande ambtelijke dienstverband worden gehandhaafd waarbij de medewerkers worden gedetacheerd bij de nieuwe rechtspersoon. Anderzijds behoort een overgang van het personeel naar een privaat dienstverband tot de mogelijkheden. In de praktijk krijgt deze laatste constructie veelal de voorkeur om de administratieve verplichtingen (en kosten) van de gemeente bij een privatisering te minimaliseren.


8

Hoewel de verschillen tussen de CAR-UWO (ambtelijk) en de CAO Recreatie (privaatrechtelijk) in de loop der jaren steeds kleiner geworden zijn, bestaan zij nog wel. In dit kader dient onder meer gedacht te worden aan wijzigingen in: • rechtspositie; • werknemersverzekeringen; • pensioenvoorziening en • algemene arbeidsvoorwaarden. Voor een deel kunnen deze verschillen geneutraliseerd worden door de CAO-keuze van de nieuwe rechtspersoon. Aspecten die hiermee niet geneutraliseerd kunnen worden dienen ondervangen te worden in een voor het personeel op te stellen sociaal plan. Een externe verzelfstandiging brengt ontvlechting met de oorspronkelijke moederorganisatie met zich mee. Belangrijk aandachtspunt in het proces van externe verzelfstandiging is het zo concreet mogelijk in beeld brengen van de met deze ontvlechting gepaard gaande kosten. In dit verband wordt nogmaals gewezen op de constatering uit de financiële nulmeting dat er vanuit de gemeentelijke organisatie een groot aandeel overhead kosten wordt doorbelast aan het Steinerbos, zonder dat duidelijk is welke inzet en dienstverlening hier feitelijk tegenover staat. De rechtsvormkeuze bij externe verzelfstandiging heeft afhankelijk van de te kiezen vorm verschillende consequenties op juridisch, fiscaal en financieel gebied. In bijlage 1 wordt nader ingegaan op de mogelijke rechtsvormen en de voor- en nadelen hiervan. Voor- en nadelen van externe verzelfstandiging Ongeacht de rechtsvorm van de externe verzelfstandigde organisatie kunnen de voor- en nadelen van externe verzelfstandiging als volgt worden omschreven. Externe verzelfstandiging Voordelen + Scheiding gemeentelijke kerntaken en

Nadelen - Door “ontvlechting” zal er (in enige mate) sprake

uitvoeringstaken + Goede mogelijkheden voor bedrijfsmatige en

slagvaardige bedrijfsvoering + meer vrijheden voor het inrichten van de (financiële) administratie en het genereren van managementinformatie + De directe uitvoerings- en instandhoudingszorg ligt bij de uitvoerende partij + afgebakende financiële verantwoordelijkheid gemeente (juridisch) + Afstemming tussen bedrijfsmatig werken en realiseren van maatschappelijke doelen goed mogelijk + Leent zich tot toekomstige toevoeging van andere af te stoten uitvoerende taken

-

-

zijn van desintegratiekosten die nauwkeurig gekwantificeerd dienen te worden Kan ingrijpende wijzigingen met zich mee brengen voor betrokken personeelsleden Om gemeentelijke invloed en zeggenschap te kunnen waarborgen dienen gedetailleerde afspraken vastgelegd te worden Gemeente blijft verantwoordelijk voor het exploitatietekort Er moeten kosten worden gemaakt voor de oprichting van een juridische entiteit


9

2.3.4 Privatisering Een volledige privatisering van het Steinerbos door uitbesteding van de exploitatie aan een private commerciële marktpartij, vertoont op het eerste gezicht veel gelijkenissen met een externe verzelfstandiging. Net als bij externe verzelfstandiging wordt een nieuwe rechtspersoon in het leven geroepen die de accommodatie op afstand, en met behulp van een gemeentelijke subsidie, exploiteert. Waar echter bij externe verzelfstandiging de rechtspersoon wordt opgericht door of namens de gemeente, gebeurt dit bij een privatisering door een commerciële marktpartij. De moedermaatschappij4 fungeert als aandeelhouder van de rechtspersoon, waardoor de afstand tot de gemeentelijke organisatie nog groter wordt. Aangezien de gemeente zelf niet participeert in de vennootschap dient zij op andere wijze zorg te dragen voor het veiligstellen van de maatschappelijke belangen. Hiertoe worden veelal gedetailleerde afspraken gemaakt die worden vastgelegd in huur- en/of exploitatieovereenkomsten. In deze contracten wordt geregeld binnen welke randvoorwaarden de exploitant gehouden is de exploitatie te verrichten. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan afspraken omtrent: ● continuïteit productaanbod; ● hoogte van de tarifering; ● openstelling; ● onderhoudsverplichtingen; ● et cetera. Nadrukkelijk wordt opgemerkt dat naarmate door de gemeente meer randvoorwaarden worden gesteld, de ondernemingsvrijheid van de exploitant en de mogelijkheden tot het voeren van een bedrijfsmatige exploitatie worden beperkt. Dit zal naar verwachting leiden tot een verhoogde benodigde gemeentelijke subsidiebijdrage. Afhankelijk van de kenmerken van de te privatiseren onderdelen wordt daarnaast tevens een afzonderlijke subsidieovereenkomst aangegaan waarin de financiële relatie tussen de gemeente en de private rechtspersoon wordt geregeld. Hierin wordt de hoogte van de structurele gemeentelijke bijdrage bepaald alsmede de voorwaarden waaronder deze beschikbaar wordt gesteld (verantwoording en verslaglegging). Tenzij wordt gekozen voor het detacheren van het (gemeentelijk) personeel bij de rechtspersoon, dient het betrokken personeel een overstap te maken van een ambtelijk dienstverband naar een privaatrechtelijk dienstverband conform de CAO waaraan de overnemende partij is gehouden. Eventueel nadelige gevolgen worden voor de betreffende medewerkers worden door de gemeente gecompenseerd en gesuppleerd. Een en ander dient evenals bij een externe verzelfstandiging te worden ondervangen in een op te stellen sociaal plan.

4

Veelal wordt door een private exploitatiemaatschappij een aparte (lokale) rechtspersoon opgericht die als zelfstandige onderneming opereert en daarbij diensten afneemt van de exploitatiemaatschappij. Een van de redenen hiervan is dat het exploitatierisico beperkt blijft tot de lokale onderneming en dat maatschappij niet betrokken kan worden in een eventueel faillissement.


10

Bij een eventuele privatisering van (onderdelen van) het Steinerbos gaat de voorkeur uit naar een overgang van het personeel naar een privaatrechtelijk dienstverband boven detachering. Dit betekent dat ook sprake is van ontvlechtingskosten alsmede de verplichting van de gemeente om zorg te dragen voor een Sociaal Plan om het verschil in arbeidsvoorwaarden voor de individuele medewerkers te compenseren. Door de grotere afstand tot de gemeente en de bedrijfsmatige werkwijze van de commerciële exploitant kunnen de voordelen van een bedrijfsmatige exploitatie in geval van privatisering optimaal worden benut. Bovendien kan een commerciële exploitant profiteren van de kennis en ervaring van de moedermaatschappij en kan mogelijk worden aangesloten bij landelijke productformules van de private exploitant. Daarentegen heeft een commerciële exploitant altijd een eigen winstoogmerk met de exploitatie, waardoor ten principale vaak sprake is van een belangentegenstelling tussen gemeente en exploitant. In geval van privatisering van maatschappelijke voorzieningen (bijv. zwembad) blijft de eigendom van grond en opstallen veelal berusten bij de gemeente opdat zij de continuïteit van de voorziening ook op lange termijn kan behouden. Voor- en nadelen van privatisering Samengevat in tabelvorm worden de voor- en nadelen van privatisering als volgt omschreven. Privatisering Voordelen + Scheiding gemeentelijke kerntaken en

-

Nadelen Beperkte gemeentelijke invloed op bedrijfsvoering

-

Ontvlechtings- c.q. desintegratiekosten

uitvoeringstaken + Optimale mogelijkheden voor bedrijfsmatige

en slagvaardige bedrijfsvoering + Profiteren van kennis, ervaring en back-up van de moedermaatschappij + De directe uitvoerings- en instandhoudingszorg ligt bij de uitvoerende partij + Afgebakende financiële verantwoordelijkheid gemeente

2.4

- Brengt ingrijpende wijzigingen met zich mee voor

betrokken personeelsleden - Om gemeentelijke invloed en zeggenschap te

kunnen waarborgen dienen gedetailleerde afspraken vastgelegd te worden - Afstemming tussen bedrijfsmatig werken en realiseren van maatschappelijke doelen wordt bemoeilijkt - Risico op belangentegenstelling

Consequenties Stein

Voordat tot een aanbeveling wordt gekomen omtrent de optimale exploitatie- en beheervorm voor het Steinerbos, wordt het Steinerbos opgedeeld in productonderdelen. Bepaalde productonderdelen lenen zich mogelijk immers beter voor een nieuwe beheervorm dan anderen.


11

Uitgegaan wordt van een onderverdeling in vijf deelproducten, te weten: 1. overdekt zwembad; 2. openlucht zwembad; 3. recreatiepark (excl. zwembad); 4. vrijvallende horecarechten; 5. (nog te realiseren) elk-weer-voorziening De elk-weer-voorziening, de horecarechten en het recreatiepark betreffen voorzieningen waarbij in beginsel een positief exploitatieresultaat mogelijk is. Dit betekent dat deze voorzieningen in beginsel ook zonder gemeentelijke inmenging vanuit de markt geboden kunnen worden, hetgeen door de gemeente ook wordt erkend. Aangezien deze voorzieningen zich bij uitstek voor een commerciële exploitatie lenen, ligt een privatisering dan ook voor de hand. Dit temeer daar deze productonderdelen: ● niet worden gerekend tot de gemeentelijke kerntaken; ● eveneens dienen bij te dragen aan de bezuinigingstaakstelling; ● eveneens slagvaardiger en meer marktgerichte ‘in de markt gezet’ moeten worden; Voor het openlucht- en het overdekte zwembad geldt een negatieve kosten-batenverhouding waardoor ook bij een verzelfstandiging te allen tijde sprake dient te zijn van gemeentelijke ondersteuning om de continuïteit van de voorziening en de sociaal maatschappelijke functie te waarborgen. Hierbij komt dat het aanbieden van de overdekte zwemvoorziening door de gemeente als een kerntaak wordt gezien waardoor zij voldoende invloed dient te houden in de wijze waarop en de randvoorwaarden waarbinnen dit productonderdeel wordt geëxploiteerd. Voor de zwembaden dient de keuze voor een beheervorm derhalve nader te worden afgestemd op de wenselijke mate van gemeentelijke invloed en de mogelijke voordelen van een bedrijfsmatige aanpak. De toetsing van de beheervormen voor de bedrijfsonderdelen van het Steinerbos wordt navolgend gepresenteerd in een multicriteriamatrix, waarbij de beoordeling van de besproken verzelfstandigingsvormen schematisch is weergegeven. Daarbij wordt per onderwerp aangegeven in welke mate er sprake is van een positieve of negatieve beoordeling, variërend van + + (zeer positief), ± (neutraal) tot – – (zeer negatief). Criterium A Mogelijkheid tot marktconformiteit en bedrijfsmatigheid B Potentiële efficiencywinst moederorganisatie C Mogelijkheid van handhaving gemeentelijke zeggenschap D Mogelijkheid tot inbedding van de maatschappelijke functie E Scheiding kern- en uitvoeringstaken F Evenwicht relatie opdrachtgever/opdrachtnemer vs. subsidiegever/subsidieontvanger G Personele / arbeidsvoorwaardelijke consequenties H Mate waarin desintegratiekosten ontstaan Eindoordeel

Intern

Beoordeling Extern Privaat

±

+

++

±

±

+

+

+

±

++

++

+

+

++

++

±

+

++

nvt nvt +

+/++

+/++


12

Ad A. Mogelijkheid tot marktconformiteit en bedrijfsmatigheid Naarmate de organisatievorm verder verzelfstandigd is, wordt de beoordeling op dit criterium beter. Van het voeren van een bedrijfsmatige exploitatie en het slagvaardig kunnen inspelen op marktbewegingen is sprake naarmate (de vertragende werking van) politieke besluitvorming minder van invloed is op de bedrijfsvoering. Bij externe verzelfstandiging maakt de organisatie zich volledig los van de gemeente. In geval van privatisering is een exploitant het meest vrij om daadwerkelijk een marktgerichte aanpak te kiezen en zo zijn “ondernemerschap”optimaal te kunnen uitoefenen. Ad B. Potentiële efficiencywinst moederorganisatie Bij interne verzelfstandiging kan en wordt in de regel op de gemeentelijke organisatie teruggevallen voor het op onderdelen vervullen van de PIOFACH-taken5. Bij externe verzelfstandiging is geen sprake van een moedermaatschappij waarop kan worden teruggevallen en dienen deze taken, afhankelijk van de schaalgrootte van de organisatie, te worden uitbesteed aan de markt danwel alsnog bij de gemeente te worden afgenomen6. Bij een privatisering wordt veelal door een private exploitatiemaatschappij een nieuwe rechtspersoon opgericht die vervolgens een dienstverleningsovereenkomst aangaat met de moedermaatschappij voor het vervullen van de PIOFACH-taken. Bovendien kan door een private exploitant op franchisebasis worden aangesloten bij bestaande productformules van de moedermaatschappij die landelijke bekendheid genieten (vgl. Jip’s waterwereld van Sportfondsen). Ad C. Mogelijkheid van handhaving gemeentelijke zeggenschap Deze mogelijkheid is optimaal gewaarborgd bij een situatie waarin de exploitatie binnen de gemeentelijke organisatie is ondergebracht. Bij interne verzelfstandiging worden de (interne) afspraken vastgelegd in een managementcontract c.q. dienstverleningscontract. Zowel externe verzelfstandiging als privatisering biedt echter voldoende waarborgen wanneer de zeggenschap en exploitatievoorwaarden zijn vastgelegd in duidelijke en werkbare huur- en/of exploitatieovereenkomsten. Bij privatisering wordt de afstand van de maatschappij tot de gemeente vergroot, mede ook door het autonome belang van de exploitant, waardoor deze variant iets lager scoort. Ad D. Mogelijkheid tot inbedding van de maatschappelijke functie De inbedding van de maatschappelijke functie kan in principe in alle organisatievormen worden gewaarborgd. In de huidige organisatievorm is deze vanouds ingebed. Indien sprake is van verzelfstandiging wordt deze zelfs geformaliseerd middels het omschrijven van doel en missie van de organisatie en het aangaan van het managementcontract/dienstverleningsovereenkomst ofwel huur- en exploitatieovereenkomst met de gemeente. Bij een privatisering zal er nadrukkelijker op moeten worden toegezien dat de maatschappelijke functie door de exploitant ook daadwerkelijk in de praktijk wordt gebracht.

5 6

PIOFACH: Personeel, Informatie, Organisatie, Financiën, Administratie, Controlling en Huisvesting In sommige gevallen wordt hiertoe besloten om de ontvlechtingskosten voor de gemeente te minimaliseren en is sprake van ‘gedwongen winkelnering’. Van een potentiële efficiencywinst is op dit gebied dan geen sprake meer.


13

Ad E. Scheiding kern- en uitvoeringstaken In de huidige organisatievorm zijn deze taken sterk verweven waardoor de beoordeling op dit punt sterk negatief is. Het ontvlechten van deze taken zou betekenen dat de eerste aanzet wordt gegeven tot verzelfstandiging. Externe verzelfstandiging en privatisering worden daarbij beter beoordeeld dan interne verzelfstandiging omdat de uitvoeringstaken daadwerkelijk van de kerntaken gescheiden zijn door middel van het doelgerichte oprichten van een privaatrechtelijke organisatie. Ad F. Evenwicht relatie opdrachtgever/opdrachtnemer vs. subsidiegever/subsidieontvanger Hoewel ook in geval van interne verzelfstandiging de onderlinge relaties formeel worden omschreven en overeengekomen, zorgt de integratie binnen de gemeentelijke organisatie toch vaak voor een dubbele relatie tussen partijen. Doordat bij externe verzelfstandiging en privatisering de onderlinge verhoudingen niet alleen door overeenkomsten gedefinieerd maar ook door de formele juridische relatie (aparte entiteiten), wordt aan deze verzelfstandigingsvormen op dit onderdeel een positieve score toegekend. Privatisering scoort in dit geval enigszins hoger vanwege de grotere afstand tot het gemeentelijke apparaat. Ad G. Personele en arbeidsvoorwaardelijke consequenties Aangezien de rechtspositie van het personeel bij interne verzelfstandiging onveranderd blijft, is een beoordeling op dit criterium niet van toepassing. Bij externe verzelfstandiging en privatisering is sprake van een potentieel negatieve beoordeling, hetgeen echter afhankelijk is van de wijze waarop de verzelfstandiging vorm krijgt. Mogelijke negatieve consequenties zijn op voorhand uit te sluiten wanneer een gedegen Sociaal Plan wordt opgesteld en de arbeidsvoorwaarden voor het personeel worden gecompenseerd en gesuppleerd. Ad H. Mate waarin desintegratiekosten ontstaan Desintegratiekosten doen zich voor wanneer een onderdeel buiten de gemeente wordt geplaatst en hiermee de toerekening van kosten vanuit de gemeentelijke organisatie komt te vervallen. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan personeel dat uren verantwoordt op het Steinerbos, of de toerekening van algemene overheadkosten naar de verschillende afdelingen. Deze kosten zijn echter dusdanig versluierd in de organisatie dat deze bij verzelfstandiging altijd voor rekening blijven van de gemeente. In geval van een interne verzelfstandiging zijn desintegratiekosten niet van toepassing. Hoewel bij externe verzelfstandiging en privatisering de desintegratiekosten beperkt kunnen worden, laat een vergelijking van de organisatievormen op dit criterium een negatieve beoordeling zien voor deze varianten.


14

2.5

Conclusies

Ten opzichte van de huidige situatie biedt verzelfstandiging van de zwembadfunctie hoe dan ook voordelen als het gaat om de transparantie van de prestaties en de slagkracht en doelmatigheid van de organisatie. Uit de beoordeling komt naar voren dat interne verzelfstandiging met name voordelen biedt doordat deze variant minder ingrijpend is en zodoende geen desintegratiekosten tot gevolg heeft en de huidige status van het personeel kan worden gehandhaafd. Externe verzelfstandiging en privatisering grijpen dieper in de organisatie in, maar zorgen daarentegen beide wel voor een optimale marktconforme en bedrijfsmatige bedrijfsvoering en een duidelijke scheiding tussen gemeentelijke kern- en uitvoeringstaken. Ondanks de afstand tot de gemeente kan de maatschappelijke functie voldoende worden gewaarborgd door duidelijke afspraken en contracten. In geval van privatisering kan meer worden geprofiteerd van de input van een moedermaatschappij; daarentegen dient nadrukkelijker dan bij externe verzelfstandiging te worden toegezien op de naleving van de contractvoorwaarden aangezien de geprivatiseerde marktpartij eerst en vooral het autonoom belang van deze moedermaatschappij nastreeft. In een situatie van interne verzelfstandiging is er sprake van contractmanagement binnen de moederorganisatie. In een situatie van externe verzelfstandiging en privatisering wordt er van uitgegaan dat de exploitatietaken worden opgedragen aan een (al of niet op te richten c.q. bestaande) rechtspersoon. In dat kader zijn de verschillende voor- en nadelen gepresenteerd van een te maken keuze tussen een Stichting, BV en NV. Alledrie deze rechtsvormen lenen zich voor het aannemen van een opdracht met een maatschappelijk doel. Met name in de uitvoering (in de zin van af te dekken financiële consequenties/risico’s, overeen te komen contracten en dergelijke) is er sprake van accentverschillen bij keuze tussen Stichting enerzijds en BV/NV anderzijds. In het licht van onderhavige opdracht voert uitwerking daarvan echter (nog) te ver.

2.6

Aanbevelingen

Onderstaand wordt per bedrijfsonderdeel van het Steinerbos gekeken naar de optimale beheeren exploitatievorm. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar het onderdeel sec, maar wordt ook de relatie met de (beheervormen van de) andere onderdelen in ogenschouw genomen. Elk-weer-voorziening Uit de gemeentelijke uitgangspunten blijkt dat van een nog te realiseren elk-weer-voorziening een positieve bijdrage wordt verwacht aan de exploitatieresultaten van het Steinerbos. Één van de voorwaarden die hieraan gesteld worden, is dat de voorziening voor rekening en risico van derden dient te worden gerealiseerd, beheerd en geëxploiteerd. Dit omdat een private partij, beter dan de gemeente, in staat is om een bedrijfsmatige werkwijze in te voeren waarmee de exploitatieresultaten worden gemaximaliseerd.


15

Een ander belangrijk uitgangspunt is dat de functie van de elk-weer-voorziening complementair dient te zijn aan het recreatiepark van het Steinerbos opdat deze ook daadwerkelijk een positieve bijdrage kan leveren aan de integrale exploitatieresultaten. Uitgaande van een commercieel geëxploiteerde elk-weer-voorziening met een duidelijke meerwaarde voor het Steinerbos en een positieve impuls op de integrale exploitatieresultaten, wordt vervolgens gekeken naar de overige productonderdelen. Recreatiepark De komst van een elk-weer-voorziening is erop gericht om het productaanbod van het recreatiepark te versterken en een seizoensverlenging mogelijk te maken. Om dit te bereiken wordt het van belang geacht dat de exploitatie van beide voorzieningen in dezelfde handen is. In geval van een gescheiden exploitatie is immers alleen in theorie sprake van een versterkend karakter en kan uitwisseling in de praktijk ook slechts in zeer beperkte mate plaatsvinden. Hierbij wordt het risico gelopen dat de elk-weer-voorziening zorgt voor ongewenste concurrentie voor het recreatiepark indien bezoekers van het Steinerbos eerder zullen kiezen voor een bezoek aan de elk-weer-voorziening. De positieve invloed van een elk-weer-voorziening blijft bij een gescheiden exploitatie uitsluitend beperkt tot de opbrengsten die kunnen worden verkregen uit de grondexploitatie in de vorm van een huur of pachtsom die aan de exploitant in rekening wordt gebracht. Wanneer de exploitatie van het recreatieark ook in handen wordt gegeven van de exploitant van de elk-weer-voorziening is sprake van een onderlinge versterking. Bezoekers krijgen met één entreekaartje toegang tot de elk-weer-voorziening en het recreatiepark, waardoor een concurrerende werking tussen beide wordt voorkomen. Door een gezamenlijke exploitatie wordt de eenheid in het product bewaakt, wordt de integrale aantrekkingskracht op het publiek aanmerkelijk vergroot en wordt voor het totale product een seizoensverlenging mogelijk gemaakt. Horecarechten De horecafunctie is onlosmakelijk verbonden met het recreatiepark en ook de elk-weervoorziening zal voor een verantwoorde exploitatie een eigen horeca-uitgifte moeten kennen. Bij het uitbesteden van zowel het recreatiepark als de elk-weer-voorziening aan één en dezelfde private partij ligt het voor de hand om ook de vrijvallende horecarechten hieraan over te dragen. Deze drie functies zijn in hoge mate complementair en bieden in handen van één en dezelfde partij synergetische en schaalgroottevoordelen waardoor de opbrengsten voor exploitant en gemeente in potentie optimaal gemaximaliseerd kunnen worden. Als uitgangspunt is gesteld dat de horeca-afspraken met de huidige (commerciële) exploitant binnen de besluitvormingstermijn terugvallen aan de gemeente, waardoor vervolgens integrale aanbesteding van de elk-weer-voorziening, horecarechten en exploitatierechten van het park plaats kan vinden. Hierbij wordt met klem opgemerkt dat het uitgangspunt van de horecarechten is om hier extra financiële middelen mee te genereren ter dekking van de exploitatietekorten. Dit betekent dat de pachtsom zodanig moet worden vastgesteld dat deze ruimschoots voldoende is om de gemeentelijke exploitatiekosten te kunnen dekken.


16

Openluchtzwembad Het openluchtzwembad van het Steinerbos is in de exploitatie zeer sterk verbonden met het recreatiepark. De openstelling van beide voorzieningen in de zomerperiode loopt gelijk en ook is sprake van één toegangskaartje voor het recreatiepark inclusief buitenzwembad. Door de gemeente Stein is als uitgangspunt gesteld dat het openluchtbad niet per definitie een basisvoorziening is voor de lokale bevolking. In dit verband wordt de exploitatie van het bad ook niet als specifieke gemeentelijke kerntaak gezien. Hoewel het openluchtzwembad op zichzelf genomen geen positieve exploitatiedrager is, zorgt het samenspel met het recreatiepark voor een duidelijke meerwaarde waardoor de marktpotentie van het recreatiepark beter kan worden benut. Gelet op de verwevenheid van het buitenbad met het recreatiepark en het uitgangspunt dat binnen- en buitenbad in beginsel ook afzonderlijk exploiteerbaar moeten kunnen zijn, wordt aanbevolen om ook de exploitatie van het buitenbad onder te brengen bij de private exploitant. Aangezien het openluchtbad geen gemeentelijke basisvoorziening is, staat het de exploitant in beginsel vrij om het zwembad aan te passen zodat de exploitatie nog verder kan worden verbeterd. Overdekte zwembad Het overdekte zwembad neemt een bijzondere plaats in binnen het product van het Steinerbos. Het in stand houden van een overdekte zwemvoorziening tegen laagdrempelige tarieven wordt door de gemeente als een kerntaak gezien. De gemeente wenst er derhalve op toe te zien dat het overdekte zwembad behouden blijft en dat de sociaal-maatschappelijke waarde op een goede manier gewaarborgd blijft. Aangezien het overdekte bad een (zwaar) verliesgevende accommodatie is, is het bij een privatisering in beginsel voor een exploitant niet interessant de voorziening in stand te houden. Hiervoor moeten duidelijke en werkbare afspraken worden gemaakt waarbij de verplichtingen van de exploitant (randvoorwaarden voor de exploitatie op het gebied van tarieven, beschikbaarheid, openstelling, etc.) worden vastgelegd en tevens een gemeentelijke subsidiebijdrage overeen wordt gekomen. Bij een externe verzelfstandiging is het spanningsveld tussen gemeente en exploitant in beginsel kleiner, aangezien de wederzijdse belangen van partijen meer overeenkomen. Voor de overige productonderdelen van het Steinerbos is aanbevolen om de exploitatie uit te besteden aan een private partij. Aangezien het op basis van dit product (elk-weer-voorziening, recreatiepark, horecarechten en openluchtzwembad) in beginsel mogelijk wordt geacht om een positief exploitatieresultaat te behalen, is het van belang te kijken naar de gewenste relatie tussen exploitant en gemeente. Wanneer een exploitant in staat is een winstgevende exploitatie te realiseren, wordt de rol van de gemeente Stein beperkt tot de uitgifte van grond in erfpacht (ten behoeve van de elk-weervoorziening) en de verhuur van opstallen.


17

Hiervoor kan door de gemeente weliswaar een huur- c.q. pachtsom worden verkregen, maar de gemeente zal niet meedelen in de opbrengsten en winsten die worden behaald uit de exploitatie. Per saldo blijft de gemeente derhalve achter met het overdekte zwembad, de meest verliesgevende voorziening, waarvoor slechts beperkte dekking vanuit de andere productonderdelen wordt gegenereerd. Wanneer echter ook het overdekte zwembad in de privatisering wordt betrokken, is de exploitant naar verwachting niet langer in staat een positief integraal exploitatieresultaat te behalen. In dat geval zal de exploitant een beroep doen op gemeentelijke subsidies om zijn exploitatietekort af te kunnen dekken. De rol van de gemeente Stein verandert hierdoor van “huisbaas” naar subsidiënt. Doordat sprake is van een integrale exploitatie worden de positieve resultaten van de winstgevende onderdelen direct verrekend met de tekorten van het zwembad, waardoor per saldo de benodigde bijdrage voor het zwembad kan afnemen. Op deze wijze wordt optimaal geprofiteerd van complementariteit alsmede van schaalgrootte en synergetische voordelen. Indien een vaste exploitatiebijdrage wordt overeengekomen, is het aan de exploitant om ervoor te zorgen dat hij per saldo een positief integraal exploitatieresultaat behaald. Doordat het overdekte zwembad in de exploitatie aan strikte gemeentelijke randvoorwaarden wordt verbonden, vormt dit onderdeel voor de exploitant een zekere en nauwelijks beïnvloedbare verliespost. In reactie hierop zal de exploitant zich bij de andere onderdelen moeten toeleggen op het optimaliseren van de bedrijfsvoering door de kosten te minimaliseren en de opbrengsten te maximaliseren. Bij de integrale aanbestedingsprocedure kan van de kandidaat exploitanten een vrijblijvende aanbieding worden gevraagd op grond waarvan inzicht wordt geboden of en in welke mate sprake kan zijn van een besparing ten opzichte van de huidige situatie. Het besluit of er al dan niet tot een daadwerkelijke aanbesteding gekomen wordt, kan op basis hiervan genomen worden.

Pré-advies Op basis van de verrichte voorverkenning wordt aanbevolen om nadere uitwerking te geven aan de (on-)mogelijkheden van een allesomvattende privatisering van het Steinerbos, inclusief het overdekte zwembad. Gezien de in potentie zowel winstgevende als verlieslatende productonderdelen biedt deze verzelfstandigingsvorm de beste mogelijkheden om te voldoen aan de gemeentelijke uitgangspunten dat het Steinerbos: een transparanter inzicht in de prestaties dient te bieden; aan een bezuinigingstaakstelling moet voldoen; een slagvaardiger en meer marktgerichte dienstverlening dient te bewerkstelligen; in exploitatie en beheer niet tot de gemeentelijke kerntaken behoort, met uitzondering van het overdekte bad.


18

(vervolg pré-advies) Door een verliesgevend onderdeel mee te privatiseren wordt de private partij extra geprikkeld om de opbrengsten en exploitatie van commerciële onderdelen te optimaliseren. Immers, het overdekte zwembad kan door de gemeentelijke randvoorwaarden nauwelijks minder verliesgevend worden gemaakt waardoor de winst vanuit de andere onderdelen gemaakt moet worden. Via de te stellen randvoorwaarden blijft de sociaal maatschappelijke functie van met name het overdekte zwembad gewaarborgd, waarbij de gemeente via de exploitatiebijdrage tevens invloed en controle over het gehele Steinerbos kan blijven uitoefenen. Een aanzet tot de uitwerking van het bovenstaande pré-advies vindt plaats in hoofdstuk IV waarin de haalbaarheidsscan van de elk-weer-voorziening wordt gepresenteerd. Hieruit blijkt de potentiële winstgevendheid van deze voorziening op grond waarvan in een later stadium en aangevuld met de genormaliseerde exploitatieresultaten van de huidige voorzieningen een integrale exploitatieprognose kan worden opgesteld van een geheel geprivatiseerd Steinerbos.


19

Hoofdstuk III 3.1

Inleiding

3.2

Workshop


Bij aanvang van het vorige hoofdstuk is vastgesteld dat de keuze voor een eventuele wijziging van de exploitatie- en beheervorm grotendeels is ingegeven door de wens om de exploitatieresultaten te verbeteren. Naast een verandering van de exploitatievorm is het in dit kader ook zeker van groot belang om maatregelen te overwegen die direct in de bedrijfsvoering getroffen kunnen worden. Om een overzicht van eventuele maatregelen te verkrijgen is op 14 december een workshop georganiseerd waarin eerst gezamenlijke uitgangspunten zijn gesteld alvorens met de inventarisatie begonnen werd. Vervolgens is door H•AC een aantal van deze maatregelen uitgewerkt en beoordeeld op hun financiële en maatschappelijke rendement.

Aan de workshop “exploitatieverbeterende maatregelen Steinerbos” op 14 december 2004 is deelgenomen door: ● dhr. P.J.C. Claessen Wethouder; ● dhr. J.L.M. Op den Camp Chef Steinerbos; ● dhr. P. Jacobs Coördinator zwembad Steinerbos; ● dhr. J. Saelmans Beleidsmedewerker Welzijn; ● dhr. J. Scherpenzeel consultant H•AC; ● dhr. K. Mühlradt consultant H•AC. 3.2.1 Uitgangspunten Voorafgaand aan de workshop is door de heer Larue (financieel economisch adviseur gemeente Stein) en de heer Saelmans schriftelijke input geleverd. Deze input is besproken en op basis van de discussie die zich daarna ontspon, zijn de navolgende uitgangspunten voor de eventueel te treffen maatregelen in het overdekt zwembad vastgesteld. •

Instandhouding van de voorzieningen en de sociaal maatschappelijke functie van het overdekte zwembad is een kerntaak van de gemeente Stein. Dit geldt echter niet voor alle activiteiten die nu in het bad plaatsvinden.

•

Voor activiteiten waarvan de gemeente de sociaal maatschappelijke functie als zodanig erkent en het faciliteren daarvan per definitie als gemeentelijke kerntaak beschouwt, geldt onder andere dat deze: - de aanwezigheid van de benodigde voorzieningen, dienstverlening alsmede de bijbehorende constante en variabele kosten vereisen; - te allen tijde ruim en laagdrempelig toegankelijk dienen te zijn; - nooit tegen een kostendekkend tarief aangeboden kunnen worden doordat er een groeiend verschil bestaat tussen de benodigde exploitatiekosten en de bewust laagdrempelig gehouden opbrengsten.


20

•

Voor activiteiten waarvan de gemeente de sociaal maatschappelijke functie als zodanig erkent maar het faciliteren daarvan niet per definitie als gemeentelijke kerntaak beschouwt, geldt onder andere dat deze: - de aanwezigheid van de benodigde voorzieningen, dienstverlening alsmede de bijbehorende constante en variabele kosten niet per definitie vereisen maar wel gefaciliteerd kunnen worden als (gebruikelijke) additionele functies voor een bestaande voorziening; - alleen gefaciliteerd mogen worden indien de opbrengsten ten minste de hierop van toepassing zijnde variabele kosten dekken; - niet per definitie laagdrempelig toegankelijk dienen te zijn; - in de programmering geen voorkeur mogen genieten boven activiteiten die wel als gemeentelijke kerntaak worden beschouwd.

•

Activiteiten waarvan het faciliteren door de gemeente per definitie als kerntaak wordt beschouwd, betreffen: o verenigingszwemmen; o schoolzwemmen, mits de toegevoegde waarde opweegt tegen de meerkosten; o vrij/recreatief zwemmen, voor zover dit vanuit gezondheidsbeleid als kerntaak wordt beschouwd; o doelgroepen, uitsluitend betreffende: Meer Bewegen Voor Ouderen (MBVO); Meer Bewegen Voor Hartpatiënten (MBVH); ouder-Kind zwemmen.

•

Activiteiten waarvan het faciliteren door de gemeente niet per definitie als kerntaak wordt beschouwd, betreffen dientengevolge: o lunchzwemmen voor gemeentepersoneel; o instructiezwemmen; o doelgroepzwemmen, betreffende: aqua joggen; aqua gym; aquarobics; snorkelen/snorkelduiken; etc. o commerciële verhuur.

3.2.2 Brainstorm maatregelen Na het vaststellen van de uitgangspunten zijn op basis van een brainstormsessie maatregelen geïnventariseerd die mogelijk getroffen kunnen worden ter verbetering van de exploitatie. Vervolgens zijn de maatregelen plenair gerubriceerd naar verschillende categorieën waarna in een korte discussie prioriteiten aan de maatregelen zijn toegekend. Een en ander leidt tot het navolgend overzicht van eventuele maatregelen voor zowel het overdekte zwembad als het recreatiepark (recreatiepark inclusief openluchtbad).


21

Opgemerkt wordt dat deze maatregelen uitsluitend worden ontleend aan de brainstorm en dat de wenselijkheid en de effecten van de maatregelen nog nader worden beschouwd. Programmering 1. Creëren van ruimte in de programmering, bijvoorbeeld door het schuiven c.q. schrappen van verenigings- en/of doelgroepenuren, zodat de wachtlijsten voor instructiezwemmen kunnen worden weggewerkt; 2. Het invoeren van sleutelgebruik voor de verenigingen tijdens avonduren; 3. Het invoeren van discozwemmen. Tarieven recreatiepark en openluchtbad 1. Invoeren van een daltarief tijdens voorseizoen wanneer bezoekers uitsluitend gebruik maken van speeltuin en niet van het zwembad; 2. Prijsdifferentiatie door het invoeren van piek- en daltarieven; 3. Invoeren van een kort-verblijf tarief voor bijvoorbeeld wandelaars die in de zomer op het park willen verblijven; 4. De (seizoens-)wandelkaarten voor senioren afschaffen en vervangen voor een speciaal (laag) seniorentarief zodat opa’s en oma’s met hun kleinkinderen het park kunnen bezoeken zonder dat zijzelf daarvoor de volledige entree hoeven te betalen; 5. Gebruik maken van speciale acties en/of aanbiedingen om op bepaalde momenten meer bezoekers naar het park te trekken; 6. Het invoeren van een apart gebruikstarief voor gebruikmaking van onder andere de roeiboten in de vijver; 7. Het abonnementstarief voor de inwoners van Stein en daarbuiten handhaven op hetzelfde niveau (geen prijsdifferentiatie voor gemeentelijke- en niet-gemeentelijke bezoekers). Tarieven overdekt zwembad 1. Differentiatie zwembadtarieven naar bezoekersgroep, waarbij voor de basisactiviteiten een sociaal-maatschappelijke tarifering wordt gehandhaafd en voor “commerciële” activiteiten hogere tarieven worden gehanteerd; 2. Aanpassen van tariefstructuur voor zwemlessen en aquasport waarbij uitval en verhindering voor risico komen van de bezoeker; 3. Invoeren van gedifferentieerde tarieven voor gebruikersgroepen waarbij eventuele additioneel benodigde personele inzet door het Steinerbos wordt doorbelast aan de gebruiker. Voorzieningen 1. Overdekken van bepaalde bestaande attracties zodat elk-weer-voorzieningen ontstaan, hetgeen als maatregel minder wenselijk is indien daadwerkelijk een autonome elk-weervoorziening7 wordt gerealiseerd; 2. Het upgraden van de kinderboerderij zodat de aantrekkingskracht van deze voorziening op bezoekers wordt vergroot; 7

Naar de haalbaarheid van een elk-weer-voorziening is door Hopman•Andres Consultants apart onderzoek verricht waarvan in hoofdstuk IV verslag gedaan wordt. Daarnaast voert de gemeente hieromtrent gesprekken met potentiële private initiatiefnemers.


22

3. 4. 5.

Het realiseren van voorzieningen die specifiek zijn gericht op groepen; Het genereren van meer opbrengsten uit de automatenverkoop bij het overdekte zwembad als alternatief voor de al dan niet vrijvallende horecarechten8 in het park; Het realiseren van een elk-weer-voorziening in de vorm van een overdekte kinderspeeltuin met een uitgebreide horecafunctie.

Dienstverlening 1. Streven naar een meervoudig gebruik van het bos door middel van: a. speciale acties en evenementen; b. “incentives” gericht op bedrijfsactiviteiten en team-building; c. versterken van samenwerking met IVN-gebouw door bijvoorbeeld gezamenlijke activiteiten op het gebied van cultuur-natuureducatie; 2. Invoeren van thematisering. Bijvoorbeeld Steinerbos als Doe-Park; 3. Het aansluiten op de marktpotentie van de senioreneconomie; 4. Arrangementvorming door samenwerking met bijvoorbeeld verblijfsrecreatieve voorzieningen in de regio, hetgeen momenteel al in een breed verband wordt toegepast. Organisatie 1. Doorvoeren van aanpassingen in de gemeentelijke administratiesystematiek zodat de exploitatie van het Steinerbos niet wordt belast met kosten die geen verband houden met de bedrijfsvoering en haar redelijkerwijs niet zijn aan te rekenen; 2. Beter benutten van de horecarechten in het Steinerbos, die al dan niet vrijvallen; 3. Gebruik maken van de aanleiding die de eventueel te treffen 55+-regeling biedt voor het aanpassen van de organisatiestructuur; 4. Beperking van de bestuurlijke randvoorwaarden, onder andere ten aanzien van de uitgifte van gratis entreebewijzen aan bepaalde gasten c.q. groepen en het ten laste te brengen hiervan aan de exploitatie van het Steinerbos; 5. Aanbrengen van een scheiding tussen exploitatie en beheer van het Steinerbos, waardoor met name tijdens de winterperiode een duidelijker verantwoordelijkheidsverdeling ten aanzien van de beheers- en onderhoudstaken mogelijk is; 6. De vaste formatie-uren zoveel mogelijk invullen met personeel in vaste dienst om zo te besparen op de (hogere) kosten van uitzendkrachten; 7. In eigendom verwerven van de (lucratieve) mini-cars zodat maximaal profijt kan worden gehaald uit de opbrengsten hiervan; 8. Kritisch doorlichten van de bestaande lidmaatschappen van het Steinerbos aan organisaties, waarbij de meerwaarde van elk lidmaatschap ten opzichte van de kosten wordt bekeken; 9. Tot stand brengen van samenwerkingsverbanden ten aanzien van bijvoorbeeld de inkoop van gebruiksgoederen; 10. Het niet per definitie intern (binnen de gemeente) afnemen van diensten, maar ook kijken of externe uitbesteding niet tot voordelen kan leiden;

8

Het al dan niet vrijvallen van de horecarechten is onderwerp van een onderzoek dat door de gemeente Stein zelf wordt verricht.


23

11. Minder geld besteden aan het (laten) verrichten van externe onderzoeken, waarbij onderzoek dat alsnog extern verricht dient te worden niet langer ten laste van de exploitatie van het Steinerbos wordt gebracht.

3.3

Kostprijsberekening

Voordat enkele maatregelen uit de workshop verder worden uitgewerkt, wordt een kostprijsberekening uitgevoerd voor het overdekte bad en het recreatiepark met openluchtbad. Deze berekening is van belang om een uitspraak te kunnen doen over de vaste en variabele kosten van de diverse activiteiten zodat een gefundeerde afweging in zowel productaanbod, programmering als tarieven kan worden gedaan. De kostprijsberekening is gebaseerd op de differentiatie en normalisatie zoals uitgevoerd in de financiële nulmeting van medio 2004. 3.3.1 Kostprijs overdekte zwembad Op basis van de totale kosten die aan het overdekte bad van het Steinerbos zijn toegeschreven vindt allereerst een verdeling naar vaste en variabele lasten plaats. De vaste lasten hebben betrekking op de instandhouding van het complex en dienen hoe dan ook gemaakt te worden. Zij zijn dan ook niet beïnvloedbaar door mutaties in bezoekaantallen en openingstijden. Variabele lasten zijn wel direct gerelateerd aan extra bezoekers of langere openstelling en kunnen derhalve beter worden beïnvloed. Voor de toedeling van de kosten naar vaste en variabele lasten zijn navolgende uitgangspunten gesteld. • De kapitaallasten en gemeentelijke overheadkosten zijn voor 100% vaste lasten, aangezien deze autonoom zijn bepaald en ongeacht openstelling en programmering volledig drukken op de exploitatie. • De posten voor onderhoud, administratie, verzekeringen en belastingen, incidentele vergoedingen en overige bestaan grotendeels (90%) uit vaste lasten. De overige 10% is een variabele component die afhankelijk is van de mate van gebruik. • De variabele component in de energielasten is enigszins hoger (ca. 30%) aangezien de energielasten kunnen worden beperkt naarmate er minder bezoekers zijn. Opgemerkt wordt dat dit voornamelijk geldt voor elektriciteit (licht) en water. Aangezien het bassin bij een reguliere openstelling (nagenoeg) continu op temperatuur moet worden gehouden, kan bij een verminderde openstelling of lagere bezoekaantallen op dit onderdeel van de energielasten nauwelijks worden bespaard. • De personele lasten maken veruit het grootste deel van de variabele kosten uit. Met name de inzet van toezichthouders en instructeurs is direct afhankelijk van de openstelling en de aangeboden activiteiten.


24

Opgemerkt wordt dat ook deze personele lasten niet volledig variabel zijn gelet op de bestaande contracten en de tijdsclusters die worden gewerkt9. De personele inzet voor management, techniek, et cetera. dient, uitgaande van een reguliere bezetting, hoe dan ook te worden gemaakt en wordt derhalve tot de vaste lasten gerekend. Uitgegaan wordt van een verdeling tussen vaste en variabele lasten voor personele inzet van respectievelijk 40% en 60%. Op grond van bovenstaande overwegingen is de navolgende verdeling afgeleid. Splitsing kosten in vast en variabel in € overdekt zwembad 2002 % vast % variabel kosten kapitaallasten 150.000 100% 0% personeelslasten 357.000 40% 60% onderhoud 51.000 90% 10% overhead gemeente 77.000 100% 0% energie 79.000 70% 30% adm/bel/verzek/promotie 13.000 90% 10% incidentele vergoedingen 43.000 90% 10% overige 32.000 90% 10% totaal kosten 802.000

Vaste Variabele kosten kosten Totaal 150.000 0 150.000 142.800 214.200 357.000 45.900 5.100 51.000 77.000 0 77.000 55.300 23.700 79.000 11.700 1.300 13.000 38.700 4.300 43.000 28.800 3.200 32.000 550.200 251.800 802.000

Om tot een (gemiddelde) kostprijs per uur te komen moet het totaal aantal openstellingsuren per jaar worden berekend. Het overdekte bad van het Steinerbos is gemiddeld genomen 78,5 uur per week geopend10. Tijdens de kerstvakantie is het bad gesloten en gedurende de zomervakantie is het bad slechts gedeeltelijk open. Op basis van een openstelling gedurende 44 weken per jaar van 78,5 uur en 6 weken van 39 uur (halve openstelling tijdens zomervakantie) wordt het totaal aantal openstellingsuren voor het overdekte zwembad geraamd op circa 3.690 uur per jaar. Op basis van het huidige bezettingsrooster bedraagt de gemiddelde kostprijs per uur derhalve € 217,37 waarvan € 149,13 bestaat uit vaste lasten en € 68,25 uit variabele kosten11. Om uiteindelijk ook een uitspraak te kunnen doen over de kosten van het aanbieden van de verschillende activiteiten wordt de kostprijs tenslotte gedifferentieerd naar de vijf bezoekersgroepen, te weten: ● recreatief zwemmen; ● verenigingen; ● schoolzwemmen; ● leszwemmen; ● doelgroepzwemmen.

Het is immers niet mogelijk om een medewerker tijdens een dienst voor een uur (onbetaald) naar huis te sturen bij het verminderen van een bepaalde activiteit. Op de lange termijn kunnen de roosters en contracten hier beter op worden aangepast. 10 Bron: Bezettingsrooster zwembad 2003-2004. 11 Alle bedragen op basis van prijspeil 2002. 9


25

De vaste lasten zijn voor elke bezoekersgroep constant en kunnen derhalve één op één worden doorgerekend aan de bezoekers- c.q. activiteiten. Voor de variabele lasten geldt een andere onderverdeling aangezien de ene activiteit een relatief groter aandeel in de totale variabele (personele) lasten inneemt. De basis voor deze toedeling wordt gevormd door het aantal uren dat in het rooster voor de verschillende activiteiten is gereserveerd. Openstelling per doelgroep uren per week 23 21,5 12 13,5 8,5 78,5

categorie recreatief verenigingen schoolzwemmen leszwemmen doelgroepen totaal

uren per jaar 1.081,0 1.010,5 564,0 634,5 399,5 3.690

% 29% 27% 15% 17% 11% 100%

Het merendeel van de variabele lasten wordt doorbelast op basis van het aantal beschikbare uren. Voor de personele inzet is deze verdeling enigszins aangepast aangezien verenigings- en recreatief zwemmen naar verhouding minder personele inzet vereisen dan bijvoorbeeld school-, les- en doelgroepzwemmen. De onderverdeling is uitgevoerd op basis van navolgende percentages: Doorbelasting variabele kosten naar bezoekgroep categorie personeelslasten onderhoud energie adm/bel/verz incidentele vergoedingen overige

recreatief vereniging 27% 21% 29% 27% 29% 27% 29% 27% 29% 27% 29% 27%

school 18% 15% 15% 15% 15% 15%

les doelgroep 20% 14% 17% 11% 17% 11% 17% 11% 17% 11% 17% 11%

Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100%

Kostprijs variabele lasten in € VARIABEL kosten personeelslasten 214.200 onderhoud 5.100 energie 23.700 adm/bel/verzek/promotie 1.300 incidentele vergoedingen 4.300 overige 3.200 251.800 totaal kosten

recreatief 57.834 1.494 6.944 381 1.260 938 68.851

vereniging 44.982 1.397 6.491 356 1.178 876 55.280

school 38.556 780 3.623 199 657 489 44.304

les 42.840 877 4.076 224 739 550 49.306

doelgr. 29.988 552 2.566 141 466 346 34.059

Totaal 214.200 5.100 23.700 1.300 4.300 3.200 251.800

De variabele exploitatiekosten per uur worden, op grond van de huidige bezetting, als volgt weergegeven: Variabele kosten per uur in € categorie recreatief verenigingen schoolzwemmen leszwemmen doelgroepen

variabel kosten per uur totaal aantal uren 63,69 68.851 1081,0 54,71 55.280 1010,5 78,55 44.304 564,0 77,71 49.306 634,5 85,25 34.059 399,5


26

Een en ander leidt tot navolgende totale kostprijs per uur, uitgesplitst naar bezoekersgroepen en activiteiten: Kostprijs overdekt zwembad totaal per uur in € categorie recreatief verenigingen schoolzwemmen leszwemmen doelgroepen totaal

vast 149,13 149,13 149,13 149,13 149,13 149,13

variabel 63,69 54,71 78,55 77,71 85,25 68,25

Totaal 212,82 203,83 227,68 226,83 234,38 217,37

3.3.2 Kostprijs recreatiepark (incl. openluchtbad) Voor het berekenen van de kostprijs van het recreatiepark (incl. openluchtbad) kan worden volstaan met een uitsplitsing naar vaste en variabele kosten per openstellingsuur. Op basis van dezelfde uitgangspunten als bij het overdekte zwembad wordt navolgende verdeling afgeleid tussen vaste- en variabele kosten voor het recreatiepark: Splitsing kosten in vast en variabel in € Recreatiep % Vaste Variabele Recreatieark variabel kosten kosten Totaal park2002 2002 % vast kosten kapitaallasten 145.000 100% 0% 145.000 0 145.000 personeelslasten 217.000 40% 60% 86.800 130.200 217.000 onderhoud 75.000 90% 10% 67.500 7.500 75.000 overhead gemeente 50.000 100% 0% 50.000 0 50.000 energie 26.000 70% 30% 18.200 7.800 26.000 adm/bel/verzek/promotie 17.000 90% 10% 15.300 1.700 17.000 incidentele vergoedingen 8.000 90% 10% 7.200 800 8.000 overige 70.000 90% 10% 63.000 7.000 70.000 totaal kosten 608.000 453.000 155.000 608.000

Het recreatiepark is gedurende de zomerperiode, van eind april tot begin september, dagelijks geopend van 10.00 uur tot 18.00 uur. Per saldo zijn dit jaarlijks circa 18 weken en één extra weekend van 8 uur per dag. Per seizoen komt dit neer op een gemiddeld aantal openstellingsuren van circa 1.024. Afgezet tegen het aantal openstellingsuren levert dit voor het recreatiepark van het Steinerbos een integrale kostprijs op van € 593,75 per uur, bestaande uit € 442,38 vaste lasten en € 151,37 variabele lasten12.

3.4

Programmering

Naar aanleiding van de workshop kunnen twee hoofdelementen worden aangewezen die zich lenen voor een meer gedetailleerde uitwerking, te weten de programmering van het overdekte zwembad en de tarieven voor zowel het zwembad als het recreatiepark.

12

Alle bedragen op basis van prijspeil 2002.


27

De overige maatregelen zijn kleinschaliger van aard en worden in paragraaf 3.6 op hoofdlijnen van een verdere toelichting voorzien ten aanzien van de te verwachten financiële en maatschappelijke gevolgen. Om uitwerking te geven aan de voorgestelde maatregelen ten aanzien van de programmering van het overdekte zwembad, wordt in deze paragraaf een aangepast bezettingsrooster opgesteld. Hieraan liggen de navolgende uitgangspunten ten grondslag: • Het aantal beschikbare uren voor leszwemmen wordt verruimd om zo de wachtlijsten te kunnen verminderen. • Het aantal “tussenuren” tijdens de middagen wordt zoveel mogelijk opgevuld om extra opbrengsten te genereren. • De beschikbare uren en tijden voor bestaande gebruikersgroepen worden zoveel mogelijk gehandhaafd. • De verenigingsuren worden met name in de avonduren gepland om de personeelsinzet in de avonden te beperken en eventueel sleutelgebruik te kunnen invoeren. • Waar mogelijk wordt gestreefd naar een horizontale programmering gedurende de weekdagen. Vertaald naar concrete aanpassingen in het huidige bezettingsrooster resulteert dit in navolgend overzicht: • Op woensdagmiddag tussen 16.30 uur en 18.00 uur worden extra zwemlessen ingeroosterd. De verenigingen (ZEPS en KNRB) schuiven door van 18.00 uur tot 23.00 uur. • Het vrij zwemmen voor dames op woensdagavond verschuift naar dinsdag tussen 19.00 en 20.00 uur. De bestaande uren vrij zwemmen op dinsdagavond komen te vervallen. • De uren recreatief zwemmen worden op maandag, dinsdag (dames), donderdag en vrijdag horizontaal gepland van 19.00 uur tot 20.00 uur. • De doelgroepactiviteiten vinden op maandag, dinsdag en donderdag aansluitend aan het recreatief zwemmen plaats. • De verenigingsuren op zaterdagmiddag worden een uur vervroegd om het gat tussen 14.00 uur en 15.00 uur op te vullen. • Op vrijdagochtend tussen 8.30 uur en 9.00 uur wordt een extra lesmogelijkheid voor volwassenen gecreëerd. • De doordeweekse uren tussen 12.00 uur en 13.00 uur worden gereserveerd voor vrij zwemmen. Hiervan kan zowel door recreatieve zwemmers als gemeentepersoneel gebruik worden gemaakt, met dien verstande dat vanuit het gemeentebezoek door het Steinerbos ook opbrengsten dienen te worden gegenereerd13. • Het schoolzwemmen van Kerensheide wordt verplaatst van woensdagmiddag naar vrijdagmiddag tussen 11.30 uur en 12.00 uur.

13

Dit kan ofwel door aan de medewerkers een eigen bijdrage te vragen of door een integrale exploitatiebijdrage vanuit de gemeentelijke begroting.


28

•

De uren van De Brök en Avonturijn worden verplaatst van respectievelijk dinsdag en donderdagmiddag naar woensdagochtend van 9.00 uur tot 9.30 uur. Het gym/aquajoggen verhuist hierdoor naar woensdagmiddag van 13.00 uur tot 13.30 uur.

In bijlage 2 is een overzicht opgenomen van zowel het huidige als het aangepaste bezettingsrooster van het Steinerbos. Financiële gevolgen Door de nieuwe inroostering kan op een aantal punten een exploitatievoordeel worden behaald. Allereerst zorgen de extra ingeplande zwemlessen (vier halve uren per week) voor een extra inkomstenbron en kunnen hierdoor bovendien de wachtlijsten worden teruggedrongen. In de regel geldt voor instructiezwemmen dat de opbrengsten (ruim) voldoende zijn om de variabele exploitatiekosten te dekken waardoor extra zwemlessen zorgen voor een grotere bijdrage in de vaste lasten. De aanpassing van de avondprogrammering, waarbij de laatste gebruikers altijd de verenigingen zijn, zorgen ervoor dat de minst arbeidsintensieve activiteiten op het einde van de dag worden gepland. Zo kan de personeelsinzet op het einde van de avond worden beperkt waardoor andere medewerkers eerder naar huis kunnen. Per saldo leidt dit tot een verminderde personeelsinzet. Bovendien wordt met het avondrooster ook de mogelijkheid gecreëerd om de accommodatie op termijn eventueel op basis van sleutelgebruik14 te verhuren. De horizontale programmering zorgt niet alleen voor duidelijkheid naar bezoekers, maar kan ook in de inroostering van het personeel een efficiencyvoordeel tot gevolg hebben. Het is immers eenvoudiger om de diensten op te delen in blokken van activiteiten. Het opvullen van onnodige ruimtes in het rooster, bijvoorbeeld op de zaterdagmiddag, zorgt ervoor dat de openstelling kan worden beperkt en de variabele lasten worden teruggedrongen. Het extra vrij zwemmen gedurende de middagen is in feite een formalisering van de huidige uren voor het gemeentepersoneel. Hierbij ontstaat echter de mogelijkheid dat ook nietgemeentepersoneel kan ‘lunchzwemmen’. Met het oog op het toenemend gezondheidsbesef kan dit als een afzonderlijk product worden vermarkt waarbij bijvoorbeeld met bedrijven afspraken worden gemaakt over lunchzwemmen voor de werknemers. Ten opzichte van de huidige situatie is hiervoor geen extra personeelsinzet benodigd. Wanneer zowel vanuit het bezoekende gemeentepersoneel als het niet-gemeentepersoneel een vergoeding wordt ontvangen, komt dit direct ten goede aan de exploitatie. De mate waarin deze maatregelen in kwantitatieve zin tot een exploitatievoordeel zullen leiden is moeilijk aan te geven. Dit is onder meer afhankelijk van de vraag of met de gebruikers overeenstemming kan worden bereikt over nieuwe tijden en in hoeverre de inroostering van personeelsleden flexibel aangepast kan worden.

14

Al dan niet in aanwezigheid van een werkstudent.


29

Maatschappelijke gevolgen Hoewel in het aangepaste bezettingsrooster enige verschuivingen hebben plaatsgevonden van tijden en gebruikers(groepen), is niet getornd aan de beschikbaarheid en de openstelling van de accommodatie voor de lokale bevolking. De formalisering en bredere openstelling van het vrij zwemmen tijdens de middag zorgt zelfs voor een toegevoegde waarde aangezien hiervan door meer mensen gebruik kan worden gemaakt. Het toevoegen van de extra zwemlesmogelijkheid zorgt voor een beperking van de wachtlijsten. Dit vormt een belangrijk maatschappelijk voordeel, aangezien de huidige wachtlijsten voor veel inwoners een belemmering opwerpen voor het volgen van de zwemlessen in het Steinerbos. Een nadelig maatschappelijk effect van de aangepaste programmering is dat een beroep wordt gedaan op de flexibiliteit van bestaande gebruikers. Voor sommige gebruikers komen de uren en tijden die zij gewend zijn af te nemen immers te vervallen in ruil voor andere gebruiksuren. Hierover zullen met alle gebruikers goede afspraken moeten worden gemaakt waarbij met name de communicatie van de boodschap belangrijk is voor de acceptatie van de maatregel. Aangezien de wijzigingen in het rooster beperkt gehouden zijn, hoeft dit slechts met enkele gebruikers te worden afgestemd.

3.5

Tarieven

In de afgelopen jaren zijn de tarieven van het Steinerbos jaarlijks integraal verhoogd met circa 8%, om zo een inhaalslag te maken met de concurrentie en de opbrengsten te vergroten. In de gemeentelijke begroting is er vanuit gegaan dat deze structurele verhoging jaarlijks wordt doorgevoerd tot het jaar 2007. Uit de workshop is gebleken dat mogelijk behoefte bestaat aan een andere wijze van tarifering waarin onder meer differentiatie wordt aangebracht tussen kerntaken en niet-kerntaken. In deze paragraaf wordt een voorstel gedaan voor wijzigingen in de tariefstructuur op basis van de input vanuit de workshop en de expertise en ervaring van H•AC. Vervolgens wordt op hoofdlijnen inzichtelijk gemaakt welke gevolgen de aanpassingen in de tarieven zullen hebben op het aantal bezoekers en de verwachte opbrengsten. 3.5.1 Overdekte zwembad In de huidige tarieven van het overdekte zwembad valt op dat met name de tarieven voor de nietgemeentelijke kerntaken (leszwemmen, aquasporten) onder de gemiddelde tarieven uit de regio zitten15. De losse entreetarieven voor recreatief zwemmen verhouden zich goed tot de regionale prijzen terwijl de prijzen voor zwemlessen weer relatief laag zijn. Een ander opvallend verschil is het relatief grote verschil tussen uurtarieven voor plaatselijke verenigingen en overig gebruik. De huurprijs voor plaatselijke verenigingen is relatief laag terwijl het tarief voor andere verhuur weer aan de hoge kant van het gemiddelde ligt. 15

Bron: uitkomsten telefonische tarievenbenchmark utgevoerd door de gemeente Stein


30

Deze conclusie komt overeen met de ervaringen van referentiebaden uit de adviespraktijk van H•AC. Nevenstaande tabel toont een korte vergelijking van enkele tarieven voor recreatief gebruik (losse entree voor volwassenen) en zwemlessen (enkel tarief). Hieruit volgt dat de entreekaartjes voor recreatief zwemmen relatief marktconform zijn geprijsd, maar dat men voor de lestarieven nog aan de onderkant van het gemiddelde zit.

Zwembadtarieven Los zwemles entree Steinerbos € 3,10 € 3,50 Zwembad A € 2,90 € 5,50 Zwembad B € 3,00 € 3,20 Zwembad C € 3,35 € 4,45 Bron: Hopman•Andres Consultants

Eén van de uitgangspunten die zijn gesteld ten aanzien van de tarieven is dat voor de activiteiten die als gemeentelijke kerntaak worden beschouwd een laagdrempelige toegang gewaarborgd moet zijn. Dit houdt in dat met name voor deze activiteiten sprake moet zijn van een sociaalmaatschappelijke tarifering. De tarieven voor de overige activiteiten kunnen worden gerelateerd aan de kostprijs met dien verstande dat de opbrengsten uit entreetarieven in ieder geval voldoende moeten zijn om de variabele exploitatiekosten te kunnen dekken. Voor de uitwerking van een aangepast tariefstelsel wordt een aantal concrete wijzigingen voorgesteld: •

•

•

•

16

De indexering van de tarieven voor de kernactiviteiten (verenigingen, recreatief zwemmen en bepaalde doelgroepen) wordt gehandhaafd op de voorgenomen 8%16. Aangezien de schoolzwemtarieven door onderwijs in overleg met de scholen en ouderraden worden vastgesteld, geldt als uitgangspunt dat de vastgestelde ouderbijdrage voor 2005 ad € 0,88 gehandhaafd blijft. Een eventuele aanbeveling om dit tarief aan te passen is in dit kader daarom irrelevant. De indexering van de tarieven voor de nietkernactiviteiten (overige doelgroepen, leszwemmen) wordt eenmalig gesteld op 15% in plaats van de voorgenomen 8%. Het tarief voor overige (commerciële) verhuur is momenteel al relatief hoog waardoor wordt volstaan met een reguliere indexering van 8%.

Prijselasticiteit I De Overijsselse gemeente X heeft in 2004 besloten de zwemtarieven integraal te verhogen met 15%. In de praktijk heeft deze stijging: een geringe invloed gehad op het aantal recreatieve bezoeken; nauwelijks invloed gehad op het aantal overige bezoeken. Hierdoor is per saldo een positieve impuls op de exploitatieresultaten gerealiseerd.

Hoewel dit kan betekenen dat de prijzen hoger komen te liggen dan het (regionale en landelijke) gemiddelde en een (beperkte) daling van de bezoekers en dus de sociaal-maatschappelijke functie tot gevolg hebben, leidt deze stijging vanuit exploitatietechnisch oogpunt naar verwachting tot een verbetering.


31

•

•

In geval van aankoop van een leskaart voor zwemlessen en aquasporten, wordt op gezette tijden een plaats gereserveerd voor de betreffende leerling. In geval deze is verhinderd of niet komt opdagen, vervalt de mogelijkheid de les op een ander moment in te halen. Op deze wijze wordt voorkomen dat sprake is van een onvolledige bezetting zonder dat hier inkomsten tegenover staan. Wanneer voor bepaalde gebruikersgroepen (extra) personele inzet is benodigd (bijvoorbeeld BHV-er17 of toezicht) worden deze extra kosten verwerkt in de tarieven en doorbelast aan de eindgebruiker. Een en ander geldt met name voor verenigingsgebruik en commerciële verhuur. Hierbij wordt als uitgangspunt gehanteerd dat lokale verenigingen de mogelijkheid wordt geboden om sleutelhoudend gebruiker te worden onder de voorwaarde dat zij zelf voorzien in de benodigde toezicht en BHV.

Financiële gevolgen Invoering van voornoemde voorstellen leidt tot navolgende aangepaste tariefstructuur18: Tarieven overdekt zwembad Steinerbos 2004

na mutatie aanpassing

Recreatief zwemmen: entree vanaf 4 jaar groepen vanaf 20 personen

€ 2,85 € 2,60

8% 8%

€ 3,10 € 2,80

2-mnd-abonnement voor: * t/m 16 jaar en 65+ * vanaf 17 jaar * gezinnen

€ 21,09 € 28,59 € 58,64

8% 8% 8%

€ 22,80 € 30,90 € 63,35

€ 2,16

8%

€ 2,35

€ 3,22 € 44,22

15% 15%

€ 3,70 € 50,85

Diplomazwemmen Zwemvierdaagse

€ 7,43 € 8,80

15% 15%

€ 8,55 € 10,10

Ouder-kind-zwemmen

€ 3,22

8%

€ 3,50

Activiteitenkaartje

€ 1,08

15%

€ 1,25

€ 42,58 € 81,45 -

8% 8% € 35,00

€ 46,00 € 87,95 € 35,00

MBVO/MBVH Zwemles enkel tarief leskaart 16 x

verhuur zwembad per uur (zonder begeleiding): * plaatselijke verenigingen * overig * doorbelasting personeel per uur Schoolzwemmen: deelname per kind

€ 0,85

€ 0,88

Om het financiële effect van de tariefaanpassingen te ramen, dient eerst te worden gekeken naar de verwachte effecten op de bezoekaantallen.

17 18

Een gediplomeerde BedrijfsHulpVerlener Alle aangepaste tarieven zijn afgerond op € 0,05 nauwkeurig.


32

Aangezien de tarieven voor de kernactiviteiten momenteel al niet lager zijn dan gebruikelijk conform het regionale en landelijke beeld, kan de voorgenomen stijging van 8% wellicht zorgen voor een (beperkte) daling van de bezoekanimo. Niettemin wordt het vanuit exploitatietechnisch oogpunt wenselijk geacht om de opbrengsten verder te vergroten, waardoor de stijging van 8% kan worden gerechtvaardigd. Ondanks een ingecalculeerde lichte terugloop in het bezoek aan kernactiviteiten wordt verwacht dat een stijging van de tarieven met 8% per saldo zal leiden tot een opbrengstenstijging (=bezoekaantal x tarief) van circa 5%19. Voor de niet kernactiviteiten wordt naast de voorgenomen indexering van 8% tevens voorzien in een additionele opslag om enerzijds differentiatie aan te brengen in de tarieven voor kerntaken en niet-kerntaken en anderzijds de opbrengsten verder te verhogen. Bovendien lijkt er ten opzichte van de landelijke en regionale cijfers ook nog voldoende marge te zijn om een stijging mogelijk te maken. Een stijging van 15% lijkt er dan ook niet toe te leiden dat het Steinerbos zich met haar tarieven uit de markt prijst, waardoor de bezoekaantallen zullen teruglopen. Bovendien zorgen de bestaande wachtlijsten voor het leszwemmen ervoor dat niet zozeer sprake zal zijn van aan afnemend aantal leszwemmers maar van een kortere wachtlijst. Naar verwachting zorgt een gedifferentieerde tariefstijging, alleen voor de kerntaken voor een (lichte) afname van de bezoekaantallen, waardoor de opbrengsten uit zwembadbezoek door de maatregel zullen toenemen met respectievelijk 5% voor de kerntaken en 15% voor de nietkerntaken. Het alternatieve systeem voor het aanbieden van zwemlessen en aquasporten20- leidt tot een verschuiving van het uitvalsrisico van het Steinerbos naar de bezoeker. In de huidige situatie is sprake van een bezoekgebonden systeem met een grote mate van vrijblijvendheid voor de bezoekers aangezien zij vrij zijn in de keuze wanneer hij of zij een les wil volgen. Hierdoor is vooraf niet duidelijk hoeveel personen per les worden verwacht en welke opbrengsten hier tegenover staan. Door de leskaarten tevens periodegebonden te maken, wordt door de bezoeker betaald voor een door hem of haar gereserveerde plaats in het water. In geval van ziekte en/of verhindering vervallen de opbrengsten uit niet-afgelegde bezoeken derhalve aan het Steinerbos. Invoering van periodegebonden leskaarten wordt in andere Nederlandse zwembaden steeds vaker, en met uiterst goede resultaten toegepast. Bovendien wordt de maatregel ook onder bezoekers goed geaccepteerd, waardoor geen negatief effect op de bezoekaantallen wordt verwacht. Hoewel het “verzuim” tijdens zwemlessen en aquasporten in het Steinerbos de laatste jaren is teruggedrongen door onder meer de invoering van dubbele zwemlessen van 50 minuten21 is er nog altijd sprake van onderbezetting wanneer mensen onverhoopt niet komen. Om dit te ondervangen worden de lessen in het Steinerbos al enigszins voller gepland om zo de “verzuimplekken” op te kunnen vullen. Door de lessen periodegebonden te maken weet het Steinerbos zich verzekerd van een stabiele inkomensstroom en kan het “verlies” door onderbezetting worden geminimaliseerd. Hierbij is geen rekening gehouden met overige effecten door bijvoorbeeld veranderende marktomstandigheden, fluctuaties in zwemanimo, etc. 20 Verzamelnaam voor doelgroepactiviteiten als aquajogging, aquagym, aquarobics, snorkelduiken, etc. 21 In plaats van twee half-uurs-lessen per week. 19


33

Uitgaande van een huidige bezettingsgraad van circa 90%22, betekent dit dat een opbrengstenstijging van circa 10% over deze doelgroepen kan worden gerealiseerd. Het doorbelasten van additionele personeelskosten aan de gebruikers zal, onafhankelijk van de reactie van de verenigingen, leiden tot een verbeterde exploitatie. Voor verenigingen die ervoor kiezen om gebruik te blijven maken van de personele inzet van medewerkers van het Steinerbos wordt een toeslag van € 35,= per uur23 in rekening gebracht die direct ten goede komt aan de exploitatie24. Verenigingen of groepen die niet bereid deze toeslag te betalen worden gedwongen om zelf zorg te dragen voor de benodigde begeleiding en aanwezigheid van bevoegde vrijwilligers. Ook in dit geval is het exploitatie-effect voor het Steinerbos positief aangezien de eigen personele inzet kan worden teruggedrongen. Maatschappelijke gevolgen De differentiatie in tarieven tussen kerntaken en niet-kerntaken leidt voor het Steinerbos tot een duidelijker onderscheid tussen de activiteiten die vanuit maatschappelijk oogpunt door de gemeente worden aangeboden en de overige activiteiten waarvan een positief effect op de exploitatie wordt verwacht. Voor de kerntaken geldt dat de tariefstijging kan leiden tot een verminderde zwemanimo en een beperking van de sociaal-maatschappelijke functie van het bad. Met name de laagdrempelige toegang kan hierbij voor bepaalde gebruikers enigszins onder druk komen te staan. Voor de nietkerntaken worden geen veranderingen in de bezoekaantallen voorzien, waardoor het maatschappelijk rendement onveranderd blijft. De maatschappelijke gevolgen van periodegebonden leskaarten blijven beperkt tot een verminderde vrijblijvendheid en gebruiksvrijheid voor de bezoekers. Naar verwachting zal dit echter geen negatieve invloed hebben op de bezoekaantallen voor deze activiteiten waardoor geen sprake is van een negatief maatschappelijk rendement. De maatregel dat additionele personeelskosten voor groepen en verenigingen worden doorbelast aan de gebruikers stimuleert gebruikers om zelf zorg te dragen voor gekwalificeerde begeleiders en BHV-ers. Hierdoor wordt de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van de verenigingen bevorderd hetgeen ten goede komt aan het maatschappelijk rendement van het Steiner verenigingsleven. Bovendien leidt deze maatregel tot een rechtvaardiger verdeling van kosten over verenigingen die wel en verenigingen die geen eigen begeleiders/toezichthouders meenemen. De mogelijkheid om lokale verenigingen sleutelhoudend te maken dient aan strikte en geformaliseerde voorwaarden gebonden te zijn ten aanzien van onder andere toezicht en BHV maar ook hygiëne en aansprakelijkheid.

Door (ziekte)verzuim die niet wordt opgevangen door overboekingen. Op basis van gemiddelde kostprijs voor toezicht/begeleiding. 24 Hierbij wordt aanbevolen om een redelijke overgangstermijn in acht te nemen om verenigingen de kans te bieden om zelf voor de benodigde begeleiding zorg te dragen. 22 23


34

3.5.2 Recreatiepark Ook voor het recreatiepark zijn in de workshop aanbevelingen gedaan voor aanpassingen aan de huidige tarifering. Aangevuld met de inbreng van H•AC worden op basis hiervan de navolgende voorstellen geformuleerd, waarvan naar mening van het adviesteam, wordt verwacht dat zij het meest positief effect op de exploitatieresultaten sorteren: • Invoeren van doorlopend abonnement met jaarlijkse automatische incasso. Tarief voor dit abonnement wordt gesteld op het niveau van het huidige gereduceerde tarief. Voor abonnementenverkoop in het voorseizoen (tot 1 mei) wordt het tarief bepaald op het gemiddelde van het huidige normale tarief en het gereduceerde tarief. • Differentiatie van losse entreetarieven voor voor- en hoogseizoen, afhankelijk van de openstelling van het buitenbad. Een los kaartje voor het voorseizoen wordt bepaald op een bedrag van € 4,00. • Afschaffen seizoenswandelkaarten en vervangen door laagdrempelig seniorentarief (60+) van € 1,50 voor grootouders met kleinkinderen en wandelaars. • Invoeren gebruikstarief voor roeiboten en waterfietsen van € 1,= per half uur. • Ondanks de relatief lage groepstarieven wordt aanbevolen een reguliere indexering van 8% te handhaven aangezien het groepsbezoek in het hoogseizoen veelal bestaat uit minder kapitaalkrachtigen. Financiële gevolgen Implementatie van de voorgestelde maatregelen leidt tot navolgende wijzigingen in de tariefstructuur van het recreatiepark25. Vooraf wordt opgemerkt dat, conform het gemeentelijke voornemen voor alle tarieven een indexering wordt gehanteerd van 8%, tenzij hier uitdrukkelijk van is afgeweken. De toevoeging van een extra abonnementsvorm, in de vorm van een doorlopend abonnement, biedt nieuwe mogelijkheden om differentiatie in de prijsvorming aan te brengen. Veel inwoners van Stein hebben elk jaar een abonnement voor het Steinerbos.

25

Tarieven recreatiepark Steinerbos 2004

2005 (na mutatie aanpassing)

Abonnementen doorlopend tarief tot 17 jaar volwassenen gezinnen

€ 42,74 € 54,73 € 99,75

8% 8% 8%

€ 46,15 € 59,10 € 107,75

gereduceerd tarief (tot 1 mei) tot 17 jaar volwassenen gezinnen

€ 42,74 € 54,73 € 99,75

25% 29% 21%

€ 53,25 € 70,55 € 120,80

€ 55,88 € 75,87 € 123,90

8% 8% 8%

€ 60,35 € 81,95 € 133,80

normaal tarief tot 17 jaar volwassenen gezinnen Hoogseizoen (incl. buitenbad) enkelvoudige entree

€ 5,25

8%

€ 5,65

groepen (vanaf 20 personen) entree met actiebon seniorentarief (60+)

€ 3,85 € 4,70 -

8% 8% € 1,50

€ 4,15 € 5,10 € 1,50

Laagseizoen (excl. buitenbad) enkelvoudige entree

-

€ 4,00

€ 4,00

groepen (vanaf 20 personen) entree met actiebon seniorentarief (60+)

-

€ 3,50 € 3,50 € 1,50

€ 3,50 € 3,50 € 1,50

Seizoenswandelkaart (55+)

€ 3,50

Duplicaatkaart

€ 4,50

-

8%

Alle aangepaste tarieven zijn afgerond op € 0,05 nauwkeurig.


€ 4,85

35

Met een doorlopend abonnement wordt aan deze groep tegemoet gekomen door een automatische incasso en het jaarlijks opsturen van het abonnement. Hoewel hiervoor wel enige administratieve kosten moeten worden gemaakt, kunnen de abonnementsgelden op een eerder tijdstip worden geïnd waardoor de liquiditeit van het Steinerbos beter over het jaar wordt verspreid. Het verschil tussen het gereduceerde tarief (voorseizoen tot 1 mei) en het normale tarief wordt verkleind, waardoor over de voorseizoen-abonnementen een hogere opbrengst wordt gegenereerd. De differentiatie leidt naar verwachting tot een toename van de opbrengsten door de verkoop van voorseizoen-abonnementen. De bezoekaantallen zullen hierdoor niet veranderen aangezien de mogelijkheid wordt gecreëerd om door het aanschaffen van een doorlopend abonnement alsnog het lage tarief te betalen. Voor de enkelvoudige entree wordt een differentiatie aangebracht tussen voor- en hoogseizoen, afhankelijk van de Prijselasticiteit II openstelling van het buitenbassin. In het voorseizoen kost Pretpark de Valkenier in Valkenburg een los entreekaartje € 4,00 in plaats van € 5,65. Hiermee heeft enige tijd geleden besloten haar entreetarieven drastisch te verlagen worden naar verwachting meer bezoekers getrokken. om zo meer (toeristische) bezoekers Opgemerkt wordt dat de mate waarin deze maatregel tot een naar het park te lokken. Mede dankzij exploitatievoordeel leidt sterk afhankelijk is van de de omvangrijke potentiële toeristische prijselasticiteit van de vraag. Bij een daling van het tarief met doelgroep in Valkenburg heeft deze 29,5% dient immers een minimale stijging van het aantal losse maatregel geleid tot een enorme bezoekstijging en per saldo een entreebezoeken plaats te vinden van circa 42% om dezelfde verbetering van de exploitatieopbrengsten te genereren. Aangezien niet zeker is of en in resultaten. hoeverre per saldo een exploitatieverbetering wordt gerealiseerd wordt aanbevolen om het daltarief in het voorseizoen bij wijze van proef eenmalig in te voeren om te zien wat de effecten zullen zijn. Zowel het seniorentarief als het kort-verblijftarief in plaats van de seizoenswandelkaarten leiden naar verwachting tot een exploitatieverbetering aangezien de seniorendoelgroep specifieker wordt aangeboord door op maat gesneden tarieven en producten. Door de vergrijzing stijgt deze doelgroep sterk en kan hierbij door het Steinerbos nadrukkelijker worden aangesloten. Naast meer senioren wordt verwacht dat langs deze weg ook een grotere doelgroep aan (klein-)kinderen kan worden bereikt. Het gebruikstarief voor de roeiboten en de stijging van het groepstarief leiden beide direct tot een exploitatieverbetering. Hoewel van de roeiboten op zichzelf wellicht minder gebruik zal worden gemaakt door de te betalen bijdrage, zal dit geen belemmering opwerpen voor het al dan niet brengen van een bezoek aan het Steinerbos. Elke betalende bezoeker voor de roeiboten levert direct een extra dekking op voor de exploitatie.


36

Maatschappelijke gevolgen De gevolgen voor het maatschappelijk rendement van het recreatiepark kunnen worden afgelezen aan de verwachte mutaties van de bezoekaantallen. Het rendement wordt immers groter naarmate een groter deel van de bevolking gebruik kan maken van de voorziening. Hoewel de voorgestelde maatregelen per saldo een forse tariefverhoging tot gevolg hebben, is deze stijging zodanig geproportioneerd dat deze naar verwachting nauwelijks zal leiden tot een verminderd bezoekaantal. Voor abonnementhouders blijft de mogelijkheid bestaan tot het betalen van het lage tarief wanneer zij een doorlopend abonnement aankopen. De daling van het entreetarief in het laagseizoen zorgt zelfs voor een toename van het bezoekaantal in deze periode waardoor per saldo ook de sociaal-maatschappelijke functie van het recreatiepark toeneemt.

3.6

Overige maatregelen

Voorgaand zijn de belangrijkste maatregelen op het gebied van programmering en tarieven behandeld. Aangezien de overige maatregelen op het gebied van voorzieningenniveau, dienstverlening en organisatie zich minder goed lenen voor een gedetailleerde uitwerking vindt beoordeling hiervan in deze paragraaf plaats door het opstellen van wegingmatrices. Per onderdeel wordt in een matrix op hoofdlijnen een inhoudelijke beoordeling gegeven van het verwachte financiële rendement in termen van benodigde investeringen en verwacht exploitatievoordeel, het maatschappelijke rendement en de kans op succes (mate van risico). Op basis van deze beoordeling wordt tenslotte aangegeven van welke maatregelen per saldo een positieve impuls wordt verwacht. 3.6.1 Voorzieningen De voorgestelde maatregelen ten aanzien van het voorzieningenniveau van het Steinerbos worden als volgt beoordeeld: Voorzieningen volgnr. maatregel

investeringen

exploitatie voordeel

maatschappelijk rendement

kans op succes

eind oordeel

1.

overdekken bestaande attracties

-

+

+

±

+

2.

upgraden kinderboerderij

-

±

+

-

±

3.

realiseren van groepsvoorzieningen

--

+

±

-

-

4. 5.

vergroten automatenverkoop elk-weer-voorziening*

±

+

±

±

+

* de haalbaarheid van een elk-weer-voorziening wordt in hoofdstuk 4 afzonderlijk behandeld.


37

Uit deze beoordeling komt naar voren dat het grootste rendement wordt verwacht van het overdekken van bestaande attracties en het vergroten van de automatenverkoop. Hierbij dient nadrukkelijk te worden opgemerkt dat het effect van deze maatregelen sterk wordt beïnvloed door een eventueel te Verblijfsrecreatie realiseren elk-weer-voorziening dan wel het vrijvallen van Wanneer de exploitatie van de horecarechten aan de gemeente Stein. Wanneer een dagrecreatieve voorzieningen onder druk komt te staan wordt veelal elk-weer-voorziening wordt gerealiseerd zal het effect van gekeken naar verblijfs(recreatieve) een overkapping sterk verminderen en als de mogelijkheden die als exploitatiedrager horecarechten vervallen aan de gemeente kan de uitbating kunnen fungeren. Voorbeelden hiervan zijn vakantiewoningen, zorgvan de horeca op een andere wijze worden verricht dan boerderijen, et cetera. door versterken van de automatenverkoop. Van het upgraden van de kinderboerderij en het realiseren van specifieke groepsvoorzieningen wordt per saldo geen (sterk) positief effect op de exploitatie verwacht.

Gelet op de ligging van het Steinerbos ten opzichte van de industriële activiteiten op het nabijgelegen Chemelot-complex weerhoudt regelgeving mogelijk een combinatie met verblijfsrecreatieve voorzieningen.

3.6.2 Dienstverlening Ten aanzien van de dienstverlening is een viertal maatregelen besproken waarvan onderstaand de beoordeling is weergegeven: Dienstverlening investeringen



kans op succes

eind oordeel

meervoudig gebruik bos door:

-

++

+

±

+

a. acties en evenementen

-

+

+

±

+

b. incentives

-

++

±

±

+

c. samenwerking met IVN-gebouw

±

+

+

±

+

thematisering

-

+

±

-

±/-

3.

senioreneconomie

±

+

+

+

+

4.

arrangementvorming

±

+

±

+

±/+

volgnr. maatregel 1.

2.

Hieruit volgt dat met name het meervoudige gebruik van het bosgebied op het eerste gezicht goede kansen biedt om tot een exploitatieverbetering te komen. Zowel van het organiseren van incentives voor het bedrijfsleven, een samenwerking met het IVN-gebouw op het gebied van cultuur-natuur-educatie als het organiseren van specifieke evenementen wordt een positieve invloed verwacht. Daarnaast zorgt de vergrijzing voor een grotere seniorendoelgroep dat ook voor het Steinerbos nieuwe kansen biedt om op in te spelen. Een en ander is ook al bij de tarifering van het recreatiepark (par. 3.5.2) aan de orde geweest. Arrangementvorming biedt weliswaar kansen, maar wordt in de huidige situatie ook al op brede schaal toegepast, terwijl een nadere thematisering, mede door de hiertoe benodigde investeringen, naar verwachting niet tot voordelen zal leiden. Bovendien beschikt het Steinerbos met Eekie de Eekhoorn al over een herkenbaar boegbeeld en duidelijke profilering van het park.


38

3.6.3

Organisatie Organisatie

volgnr. maatregel 1.

aanpassingen administratiesystematiek

2.

benutten horecarechten*

3.

aanpassen organisatiestructuur**

investeringen



kans op succes

eind oordeel

±

++

±

+

+/++

4.

bestuurlijke randvoorwaarden

-

+

±

++

+

5.

scheiding exploitatie en beheer

-

+

+

±

±/+

6.

vaste formatie voor vaste uren

±

+

±

+

±/+

7.

eigendom min-cars

-

++

±

±

+

8.

doorlichten lidmaatschappen

±

±

±

+

±/+

9.

samenwerkingsverbanden

±

+

±

±

±/+

10.

extern afnemen van diensten

±

+

±

±

±

11.

minder externe onderzoeken

+

-

±

-

±

12.

effectmeting promotie en marketing

±

+

+

+

+

* de mogelijkheid om de horecarechten beter te benutten dan momenteel gebeurt, wordt momenteel door de gemeente Stein in eigen beheer onderzocht. ** eventuele aanpassingen in de organisatiestructuur zijn in hoofdstuk 2 uitgebreid aan de orde gesteld.

De beoordeling van de organisatiemaatregelen wijst erop dat met name het aanpassen van de gemeentelijke administratiesystematiek, waardoor het Steinerbos uitsluitend wordt aangeslagen over de kosten die ook daadwerkelijk aan haar zijn toe te schrijven, het beste uitzicht geeft op een exploitatievoordeel. Hoewel dit voor de integrale gemeentelijke begroting uitsluitend leidt tot het verschuiven van kosten, kan de exploitatie van het Steinerbos door deze maatregel sterk verbeteren. Andere positieve maatregelen worden gezien in het beperken van de bestuurlijke randvoorwaarden, het in eigendom verwerven van de mini-cars en het meten van het effect van promotie- en communicatie-uitingen, waardoor de beschikbare middelen hiervoor op termijn effectiever en efficiënter kunnen worden ingezet.

3.7

Conclusies

Om de exploitatieresultaten van het Steinerbos te verbeteren is een breed scala aan mogelijke maatregelen denkbaar. In de workshop is aan de hand van een brainstorm een groot aantal mogelijke maatregelen aan de orde gesteld. Daarnaast is tijdens de workshop tevens uitdrukkelijk aandacht gevraagd voor het definiëren van kerntaken c.q. –doelgroepen van het overdekte zwembad en het in beeld brengen van de kostprijzen. Dit om te bepalen welke activiteiten de meeste kosten met zich meebrengen en te bezien in hoeverre hiermee bij de tarifering rekening kan worden gehouden. Voordat de exploitatieverbeterende maatregelen nader zijn uitgewerkt is daarom eerst een kostprijsberekening uitgevoerd. Deze berekening leidt tot navolgende uitkomst voor het overdekte zwembad.


39

Kostprijs overdekt zwembad totaal per uur in € categorie recreatief verenigingen schoolzwemmen leszwemmen doelgroepen totaal

vast 149,13 149,13 149,13 149,13 149,13 149,13

variabel 63,69 54,71 78,55 77,71 85,25 68,25

Totaal 212,82 203,83 227,68 226,83 234,38 217,37

Voor het recreatiepark van het Steinerbos is de integrale kostprijs per openstellingsuur bepaald op € 593,75, bestaande uit € 442,38 vaste lasten en € 151,37 variabele lasten26. Op basis van de uitkomsten van de workshop is door het adviesteam een selectie gemaakt van maatregelen met de grootste potentie tot een exploitatieverbetering, waarna deze maatregelen verder zijn uitgewerkt. Een en ander heeft geleid tot een concreet voorstel tot aanpassingen in enerzijds de programmering van het overdekte bad en anderzijds het tariefstelsel voor zowel het zwembad als het recreatiepark. De programmering van het zwembad is op onderdelen aangepast om hier nog meer efficiencyvoordelen uit te halen en eventuele leemtes in de bezetting op te vullen. Tevens is hierbij meer ruimte gecreëerd voor instructiezwemmen waardoor de opbrengsten uit deze activiteit kunnen worden verhoogd. De tarieven zijn aangepast met inachtneming van de voorgenomen gemeentelijke indexering van 8% per jaar. Voor het overdekte bad zijn voor de activiteiten die niet als gemeentelijke kerntaak worden aangemerkt de tarieven verhoogd met 15% in plaats van 8%. Daarnaast is voorzien in een andere systematiek voor het instructiezwemmen en aquasporten (periodegebonden in plaats van bezoekgebonden) en wordt een doorbelasting ingevoerd van extra te maken personeelskosten voor verenigingen zonder eigen gediplomeerde begeleiding. In de tarieven voor het recreatiepark is een nieuwe (doorlopende) abonnementsvorm toegevoegd en is voorzien in speciale tarieven gericht op de groeiende seniorendoelgroep. Om in het voorseizoen meer bezoekers te kunnen bereiken is een speciaal (laag) tarief gerealiseerd voor de periode dat het buitenbad niet geopend is. Voor deze laatste maatregel wordt voorgesteld deze in eerste instantie als proef in te voeren aangezien dit ook tot een verslechtering van de exploitatie kan leiden wanneer niet voldoende extra bezoekers worden gegenereerd. Voor alle voorgestelde maatregelen wordt verwacht dat zij per saldo een positief effect op de integrale resultaten hebben. De praktijk zal nader moeten uitwijzen in welke mate dit het geval zal zijn. Ten aanzien van de overige maatregelen op het gebied van voorzieningen, dienstverlening en organisatie is op hoofdlijnen een beoordeling gegeven van het te verwachten financiële en maatschappelijke rendement.

26

Prijspeil 2002.


40

Hieruit volgt dat de maatregel met de verwachte meest positieve exploitatie-effecten betrekking heeft op het aanpassen van de kosten die vanuit de gemeentelijke organisatie worden doorbelast. Dit betreft niet alleen de overheadlasten maar tevens de doorbelaste (personeels-)kosten vanuit bijvoorbeeld groenonderhoud. Daarnaast worden kansen gezien in onder meer het meervoudig gebruik van het bos, het aansluiten bij de senioreneconomie en het in eigendom verwerven van de mini-cars.

3.8

Aanbevelingen

Met het oog op de gewenste verbetering van de exploitatieresultaten van het Steinerbos wordt aanbevolen om de voorgestelde aanpassingen in de programmering van het overdekte zwembad en de tarieven voor zwembad en recreatiepark te implementeren. Hoewel deze op onderdelen kunnen leiden tot een (beperkte) afname van de bezoekanimo, en dus het maatschappelijk rendement, worden hier in exploitatietechnische zin aanmerkelijke voordelen uit verwacht. Voor de overige besproken maatregelen dient per onderdeel een nadere afweging te worden gemaakt. De globale beoordeling van de verwachte potentie kan hierbij als basis fungeren voor de bepaling van de prioriteiten.


41

Hoofdstuk IV 4.1

Elk-weer-voorziening “Het Binnenbos”

Inleiding

Complementair aan de voorzieningen van het Steinerbos en ter versterking van het totaalconcept zijn er in de huidige situatie mogelijkheden om, aangrenzend aan het Steinerbos, een elk-weervoorziening te realiseren. In dit hoofdstuk worden de resultaten van een haalbaarheidsscan gepresenteerd aan de hand waarvan aan het einde van dit hoofdstuk inzicht ontstaat in de autonome levensvatbaarheid van een dergelijke voorziening. Tevens wordt ingegaan op de nader te ondernemen stappen om te komen tot een concrete uitwerking van het planidee. Ten aanzien van de realisatie van een elk-weer-voorziening wordt de volgende aspecten op hoofdlijnen uitgewerkt: • marktpotentie; • productvisie; • investeringsraming; • exploitatieprognose; • randvoorwaarden om tot contractvorming te komen. Als werktitel voor de elk-weer-voorziening wordt “Het Binnenbos” gehanteerd.

4.2

Marktanalyse

Allereerst wordt nader onderzoek verricht naar de aanwezige marktpotentie om tot realisatie van “Het Binnenbos” te kunnen komen. Hiertoe wordt onder meer stilgestaan bij relevante trends en ontwikkelingen en worden de resultaten van de concurrentieanalyse gepresenteerd. Daarnaast wordt een productvisie gepresenteerd en wordt inzicht geboden in de verwachte bezoekaantallen. 4.2.1 Trends en ontwikkelingen Op basis van bestaande onderzoeksgegevens over trends en ontwikkelingen op het gebied van dagrecreatie in het algemeen en attractieparken in het bijzonder kan geconcludeerd worden dat het voor dagrecreatieve attracties zoals “Het Binnenbos” van belang is om door middel van het product en de positionering de kansen te benutten die zich vanuit de onderzochte trends en ontwikkelingen voordoen. In bijlage 3 is hiervan een uitgebreide omschrijving opgenomen. Het optimaliseren van de bestedingen per bezoeker, het benutten van internet, het bieden van een totaalproduct (geïntegreerde horeca, merchandising), arrangementvorming (kinderfeestjes) en thematisering van het product zijn voorbeelden aan de hand waarvan ingespeeld kan worden op de steeds veranderende behoefte van de consument. Om hieraan optimaal uitwerking te kunnen geven, speelt “de marketing van het product” een steeds belangrijkere rol. Het imago van “Het Binnenbos” bij kinderen en de beleving van het totaalproduct zijn dan ook van cruciaal belang.


42

Tot slot kan “Het Binnenbos” bijvoorbeeld inspelen op de toenemende vergrijzing door zich niet alleen te richten op de kinderen, maar ook grootouders als belangrijke doelgroep te onderkennen en speciale marketingactiviteiten te richten op deze in omvang steeds groter en kapitaalkrachtiger wordende doelgroep. 4.2.2 Productvisie “Het Binnenbos” Op basis van de trends, ontwikkelingen en het uitgangspunt dat “Het Binnenbos” complementair aan Het Steinerbos dient te zijn, wordt in deze paragraaf nader invulling geven aan het product. Als uitgangspunt geldt dat “Het Binnenbos” als toegevoegde voorziening van het Steinerbos wordt ontwikkeld, maar tevens als autonome voorziening opbrengsten genereert. Andere belangrijke criteria aan de hand waarvan de haalbaarheid van “Het Binnenbos” dient te worden getoetst zijn dat “Het Binnenbos”: • de aantrekkingskracht, het verzorgingsgebied en het potentieel aantal bezoekers van het Steinerbos dient te vergroten; • de mogelijkheid biedt om het openstellingsseizoen te verlengen; • een positieve financiële bijdrage levert aan de integrale exploitatie van het Steinerbos. Business definition “Het Binnenbos” is een middelgrote overdekte binnenspeeltuin gericht op kinderen tot 12 jaar met een regionale aantrekkingskracht. “Het Binnenbos” kenmerkt zich door een diversiteit aan attracties en speeltoestellen die kinderen de gelegenheid biedt een paar uur te hollen, rennen, klimmen en klauteren. Daarnaast biedt “Het Binnenbos” tevens horecamogelijkheden voor zowel de kinderen als de ouders.

Positionering De positionering van het product is van groot belang. Voor “Het Binnenbos” gelden dat waarden zoals onder meer veiligheid, kindvriendelijkheid, diversiteit, actie, lol, spelen en feest gecommuniceerd dienen te worden. Daarnaast dient benadrukt te worden dat “Het Binnenbos” ook faciliteiten biedt voor ouders (horecaruimte). Ook hiervoor geldt dat in geval van ontwikkeling door een private ondernemer deze zijn/haar ideeën hierover moet kunnen ontwikkelen.


43

4.2.3 Concurrentieanalyse Navolgende afbeelding en tabel vormen een weergave van de concurrerende voorzieningen op het gebied van binnenspeeltuinen in de omgeving van Stein. Locatie

Naam

1

Stein

Steinerbos

2

Echt

De Ballon

3

Heerlen

Kinderstad

4

Genk

Bokrijk

5

OostMaarland

Dagstrand

6

Kinrooi

Alles Kids

7

Hasselt

Plopsaland

8

Tongeren

Land van Ooit

Voorzieningen binnenspeeltuin. Klim- en klauterkooien, ballenbad, midgetgolf en horeca overdekt speelparadijs: glijbanen, klimwanden, klauternetten etc. toestelcircuit van 250 m. 2 10.000 m wildwaterbanen, glijbanen, springkussens, doolhof, speelautomaten. overdekt speelhuis Bokland, o.a. klauteren en circuit buiten- en binnenspeeltuin, strand. Klimtoestellen, fietsbaan, 2 kleuterhoek. 900 m (vanaf 2006) 18 attracties op 2 2 8.800 m indoor- en 2.000 m outdoor-oppervlakte, freeflowrestaurant, terrassen, Plopsalandwinkel en een open theater (vanaf 2008) themapark, theaters, zwembad en binnen- en buitenspeelmogelijkheden.

afstand -

21 km

21 km 21 km 24 km 25 km

43 km

43 km

Echt De Ballon in Echt is een kinderspeelparadijs waar kinderen tot en met twaalf jaar op drie niveaus een circuit met onder meer tunnels, bruggen, klauternetten, glijbanen en klimwanden tot hun beschikking hebben. Heerlen Kinderstad Heerlen is met ruim 10.000 m2 de grootste concurrerende voorziening in de omgeving. Naast de klassieke elementen van een speeltuin beschikt Kinderstad ook over minibotsauto’s, speelautomaten en draaimolens. Genk In het overdekte speelhuis Bokland van domein Bokrijk kunnen kinderen van 3 tot 10 jaar rennen en klauteren op diverse speeltuigen. Daarnaast zijn er een pony-baan, een circuit voor mini-auto's, een waterspeelhoek, een skatepark en een adventurepark. Dit overdekte speelhuis vormt een onderdeel van een grote openlucht speeltuin. Oost-Maarland Als onderdeel van een grote speeltuin heeft Dagstrand een indoor speeltuin voor de jongere kinderen. Er is onder meer de beschikking over ballenbakken, een springkussen, een draaimolen en een videohoek. De ouders kunnen toezicht houden vanaf het indoor terras.


44

Kinrooi Alles Kids in Kinrooi (België) is een overdekte speeltuin verdeeld over meerdere niveaus en een speelzaal van 900 m2. Er is onder meer een fietsbaan, peuterhoek met klimtoestellen en bouwblokken (voor de allerkleinsten tot 3 jaar). Voorts beschikt het over een funhouse van bijna 400 m², bestaande uit een ballenbad met glijbaan, kabelbaan en boksballen. Hasselt In december zal in de de Belgisch-Limburgse stad Hasselt het overdekte themapark Plopsaland Indoor openen. in december 2005 haar eerste overdekte themapark. Plopsaland Indoor wordt 8.800 m2 groot met een buitenruimte van 2.000 m2. Hierop worden 18 attracties gebouwd. Men richt zich op de doelgroep gezinnen met kinderen tot 12 jaar en rekent op 300.000 bezoekers per jaar, waarvan verwacht wordt dat ongeveer 40% uit Nederland zal komen. De entree gaat vermoedelijk 12,50 euro kosten. Tongeren Het Land van Ooit in Tongeren zal in 2008 in gebruik genomen worden en ligt weliswaar op 43 kilometer afstand van de gemeente Stein, maar kan toch in enige mate concurrerend genoemd worden door het ruime aanbod in voorzieningen. Dit themapark van 22 hectare wordt aangelegd naar analogie met het gelijknamig park in Drunen27 (Nederlands Noord-Brabant). De thema's zijn toegespitst op kinderen van 0 tot 8 en op kinderen van 8 tot 14 jaar. Naast show, educatie en theater komen er een zwembad, vele speelmogelijkheden (binnen en buiten), een filmstudio en vier theaters. Concluderend Binnen een straal van 20 kilometer zijn er voor een overdekte speeltuin geen direct concurrerende voorzieningen. Op basis hiervan wordt gesteld dat er een gebied is met een straal van ongeveer 10 kilometer om de gemeente Stein, waarbinnen de doelgroep voornamelijk georiënteerd zal zijn op de binnenspeeltuin van het Steinerbos. Dit gebied is dus wezenlijk groter dan de gemeente Stein alleen en is in de kaart aangegeven met een cirkel. Tussen 21 en 25 kilometer van Stein zijn vijf duidelijke concurrenten, van elkaar verschillend in omvang, aanbod en mate waarin de faciliteiten complementair is met aangrenzende voorzieningen.

27

Het Land van Ooit heeft een grote kapitaalinjectie nodig om haar toekomst veilig te kunnen stellen. De nieuwe financiële injectie is nodig omdat het park toe is aan een grote onderhoudsbeurt. Ook blijkt Het Land van Ooit al een tijd te kampen met een gebrek aan liquide middelen en wil het een overdekt theatercomplex van zo’n 9 miljoen euro bouwen. Bron: BN/De Stem, 22 december 2004


45

4.2.4

Bezoekaantal

Afgeleide bezoekaantallen Door de realisatie van “Het Binnenbos” zal de aantrekkingskracht van het Steinerbos worden vergroot. De afgelopen jaren is er sprake van een gemiddeld bezoekaantal van 120.000 gedurende de seizoensgebonden openstelling. Uitgegaan wordt van een verhoging van het bezoekaantal met 10%. Daarentegen zal de losse entreeprijs, en daarmee evenredig de hoogte van de abonnementen, toenemen van de huidige € 5,25 c.q. het geïndexeerde tarief van € 5,65 per persoon naar circa € 7,50 per persoon. Uitgegaan wordt dat deze prijsstijging een negatief effect heeft op de bezoekaantallen met een daling van 5% tot gevolg. Per saldo levert de realisatie van “Het Binnenbos” een toename van 5% van het bezoekaantal op. Hiermee komt het totaal aantal bezoeken aan het Steinerbos gedurende het seizoen op 126.000. Gebaseerd op het uitgangspunt dat een integraal toegangstarief wordt gehanteerd, is het niet relevant om na te gaan welk gedeelte van deze bezoekersstroom wel of niet tevens een bezoek aan “Het Binnenbos” brengt. Autonome bezoekaantallen In tegenstelling tot het Steinerbos zal “Het Binnenbos” het gehele jaar geopend zijn. Buiten de seizoensgebonden opstelling van het Steinerbos zal “Het Binnenbos” dus ook autonoom bezoekers genereren. Om het aantal autonome bezoekers te bepalen wordt navolgend ingegaan op de verschillende verzorgingsgebieden en bezoekaantallen. Zoals vastgesteld in paragraaf 4.2.3 omvat het primaire verzorgingsgebied van “Het Binnenbos” de inwoners binnen een straal van 10 kilometer om de gemeente Stein. Het aantal inwoners binnen dit gebied wordt geraamd op 130.000 (inclusief de gemeente Stein zelf). De belangrijkste doelgroep vormen de kinderen tot 12 jaar. Deze specifieke doelgroep maakt binnen gemeente Stein, evenals binnen de provincie Limburg, 14% van het totaal aantal inwoners uit. Het aantal personen dat tot de primaire doelgroep behoort en binnen het primaire verzorgingsgebied woonachtig is, bedraagt 18.200. Het secundaire verzorgingsgebied omvat de regio Zuid Limburg met in totaal 630.000 inwoners. Dit is inclusief de 130.000 inwoners woonachtig binnen het primaire verzorgingsgebied. Het secundaire verzorgingsgebied minus het primaire verzorgingsgebied omvat 500.000 inwoners. In tegenstelling tot het primaire verzorgingsgebied is er echter in het secundaire verzorgingsgebied sprake van sterke concurrentie (zie marktanalyse). Op basis van deze gegevens bedraagt het netto aantal tot de doelgroep behorende inwoners 70.000. Tot slot zullen toeristen “Het Binnenbos” bezoeken. Dit vormt een aparte doelgroep. In 2003 bezochten 283.000 toeristen Zuid-Limburg, waarvan circa 33.000 kinderen tot 12 jaar. Toeristen zullen echter voornamelijk “Het Binnenbos” bezoeken in de periode dat het Steinerbos eveneens geopend is. Hiertoe dient dus een zeer lage bezoekfrequentie gehanteerd te worden.


46

Om te komen tot een raming van het bezoekaantal wordt gesteld dat de tot de doelgroep behorende personen uit: 1. het primaire verzorgingsgebied 1,0 x per jaar “Het Binnenbos” bezoekt; 2. het secundaire verzorgingsgebied 0,2 x per jaar “Het Binnenbos” bezoekt; 3. de groep toeristen 0,05 x per jaar “Het Binnenbos” bezoekt. Primaire gebied Secundaire gebied Toeristen Totaal

Aantal 18.200 70.000 33.000

bezoekfrequentie per jaar 1,00 0,2 0,05

aantal bezoeken 18.200 14.000 1.650 33.850

Voor begeleiding van de kinderen geldt als uitgangspunt dat er op 1,5 kind 1 volwassene meekomt, hetgeen resulteert in een aantal van 22.500 volwassenen. Het totale autonome bezoekaantal wordt hiermee geraamd op afgerond 56.000 per jaar. Dit bezoekaantal wordt gerealiseerd buiten de opstellingsperiode van het Steinerbos.

4.3

Programma van wensen

Navolgend wordt concreet ingegaan op de verschillende productonderdelen. Het betreft een uitwerking van de hiervoor beschreven algemene productinvulling. Vanzelfsprekend dient in een later stadium nadere oriëntatie plaats te vinden om te komen tot een definitief programma van wensen. In geval van ontwikkeling door een private partij dient de productinvulling nader met de betrokkenen te worden besproken, zodat de ondernemer zijn/haar ideeën kan integreren. Voor dit moment wordt uitgegaan van onderstaand overzicht. 1 2 3 4 5 6 7 8

Voorziening Oppervlakte (m2) Een klim- en klautergedeelte met touwbruggen 650 Luchtkussens en trampolines 500 Grote ballenbak 200 Lego-speelhoek 50 Mini-bioscoop (tekenfilms) 300 Mini-kermis (draaimolens, mini-carts, etc.) 500 Een horecagedeelte met uitzicht op de verschillende productonderdelen ± 400 Overige ruimten, zoals loopruimten, ontsluitingen, personeelsruimte, entree, berging, ± 400 technische ruimte, enzovoorts. Totaal ± 3.000

Veiligheid van bezoekers is van groot belang. In een nadere uitwerking van het programma van wensen, in een later stadium, dient dan ook te worden opgenomen dat “Het Binnenbos” voorzien wordt van een speciale anti-slip vloer, waarop kinderen niet kunnen uitglijden. De horeca vervult niet alleen een functie voor de bezoekers van “Het Binnenbos” maar evenzeer voor de bezoekers van het Steinerbos.


47

Ruimtebeslag Op basis van het hiervoor gepresenteerde Programma van wensen wordt het totale ruimtebeslag vastgesteld op 3.000 m2. Het terrein waar “Het Binnenbos” gerealiseerd dient te worden, omvat circa 6.000m2 en grenst direct aan het Steinerbos. Een directe verbinding met het Steinerbos wordt gerealiseerd, hoewel “Het Binnenbos” een zelfstandig karakter zal krijgen. Parkeerdruk De toename van het bezoekaantal heeft een verhoogde parkeerdruk tot gevolg. De beschikbare parkeercapaciteit wordt echter als voldoende beschouwd teneinde deze verhoogde parkeerbehoefte te kunnen opvangen.

4.4

Financiële analyse

4.4.1. Investeringsraming De hoogte van de investeringen hangen nauw samen met de kwaliteit en type productinvulling. Zoals reeds eerder gesteld dient in een later stadium een nadere invulling van het product plaats te vinden en dient hierbij meer in detail getreden te worden. In het stadium van een haalbaarheidsscan wordt volstaan met een productinvulling en een bijbehorende investeringsraming op hoofdlijnen. Hiertoe wordt op basis van het totale ruimtebeslag een gemiddelde investeringsnorm per m2 gehanteerd. Als investeringsnorm wordt uitgegaan van een gemiddelde investering van € 750,per m2, exclusief speelinrichting, exclusief BTW en exclusief grondkosten. Het totale ruimtebeslag omvat 3.000 m2. De totale initiële investeringssom bedraagt hiermee € 2.250.000,-28. Voor de investeringskosten van de speelinrichting wordt een stelpost opgenomen van € 500.000,waarmee de totale investering op € 2.750.000,- komt. Ten aanzien van de financiering wordt gesteld dat een externe financier (bank) niet meer dan 60% van de investeringskosten zal voorfinancieren. De ondernemer dient dan 40% van de investering uit eigen vermogen (€ 1.100.000,-) te financieren waarbij als uitgangspunt wordt gesteld dat deze daar de eerste tien jaar geen rentevergoeding voor zal rekenen. De externe financiering bedraagt hierdoor € 1.650.000,-. Aangezien het gebouw een langere afschrijvingstermijn (circa 30 jaar) kent in relatie tot de afschrijvingstermijn van de inrichting (circa 8 jaar) wordt een gemiddelde afschrijvingstermijn gehanteerd van 25 jaar. De jaarlijkse afschrijving bedraagt hierdoor € 110.000,- per jaar (2.750.000 : 25). De kapitaallasten zijn opgenomen in de exploitatieprognose.

28

Hierin zijn tevens de kosten voor de horecavoorziening en de inrichting hiervan opgenomen.


48

4.4.2 Exploitatieprognose De exploitatieprognose geeft een raming van enerzijds de exploitatiekosten en anderzijds de exploitatieopbrengsten. A1. Opbrengsten uit entreegelden Binnen de opbrengsten uit entreegelden wordt onderscheid gemaakt in de opbrengsten gedurende het openstellingseizoen van het Steinerbos en de periode hierbuiten. Uit de hiervoor vermelde analyse van de bezoekaantallen over 2003 blijkt dat in totaal 120.000 bezoeken zijn geregistreerd. De in paragraaf 3.2. vermelde opbrengst uit de losse entree bedroeg in 2003 € 240.000,-. Uitgaande van een gemiddeld tarief van € 5,- bedraagt het aantal bezoeken via losse entree 48.000 (240.000 : 5). Het aantal bezoeken via abonnementen bedraagt dan 72.000 (120.000 – 48.000). De totale opbrengsten van abonnementen bedroeg over 2003 € 102.000,-. In paragraaf 3.5.2. van de rapportage betreffende de financiële nulmeting is vastgesteld dat het aantal verkochte abonnementen 1.643 bedraagt. Dit levert een gemiddelde abonnementsprijs op van € 62,-. Het aantal bezoeken per abonnement bedraagt hiermee maar liefst 44 keer per jaar (= 72.000 : 1.643)29. Op basis van deze gegevens kan vervolgens bepaald worden welke extra opbrengst verwacht mag worden als gevolg van realisatie van “Het Binnenbos”. De losse entreeprijs wordt verhoogd met € 1,85 ten opzichte van het voorgestelde tarief van € 5,65 tot € 7,50,- (een stijging van 33%). Dit levert een opbrengst op van € 88.800 (1,85 x 48.000). Daarnaast is hiervoor vastgesteld dat 5% meer losse entreekaartjes verkocht worden. Totale opbrengst afgerond € 93.200,- (88.800 x 105%). Ook via de abonnementen zal het bezoek met 5% toenemen tot in totaal 75.600. Bij een gelijkblijvend gemiddeld bezoekaantal per abonnement (44) worden er dan 1.725 abonnementen verkocht. In paragraaf 3.5.2. zijn de abonnementstarieven geïndexeerd met 8%, waarmee de gemiddelde abonnementsprijs € 67,- bedraagt (62 x 108%). Uitgaande van een zelfde stijging van het abonnementstarief als van de losse entreeprijs (33%) bedraagt de gemiddelde abonnementsprijs na realisatie van “Het Binnenbos” afgerond € 89,- (67 * 133%). Deze toename van € 22,(89 - 67) per abonnement heeft een extra opbrengst van afgerond € 38.000,- tot gevolg (1.725 x 22). Gedurende de resterende periode van het jaar bedraagt het bezoekaantal 56.000 met een tarief van € 3,-. Totale opbrengst € 168.000,-. Resumé De totale opbrengsten uit entree gelden bedragen: Extra opbrengst losse entree gedurende het seizoen Extra opbrengst abonnementen Losse entree resterende periode Totaal (afgerond op duizendtallen)

29

€ 93.200,€ 38.000,€ 168.000,€ 299.000,-

Opgemerkt wordt dat hierin ook de totale bezoeken per gezinsabonnement zijn meegenomen. Uitgaande van een gemiddelde gezinsgrootte per abonnement van 4,3 (kengetal Steinerbos) en het aantal verkochte gezinsabonnementen in 2003 (1140), bedraagt het aantal bezoeken per persoon per abonnement circa 13.


49

A2. Horecaopbrengsten Gesteld wordt dat van de 126.000 bezoekers aan het Steinerbos 75% een bezoek brengt aan “Het Binnenbos”. In totaal 94.500 bezoekers (126.000 x 75%). Opgeteld bij de 56.000 bezoekers in de resterende periode van het jaar bedraagt het bezoekaantal van “Het Binnenbos” in totaal 150.500. Het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft over de periode 2001/2002 onderzoek verricht naar de consumptiebestedingen van bezoekers van dagrecreatieve attracties. Hieruit blijkt dat gemiddeld per bezoeker € 5,10 aan consumpties wordt uitgegeven. Aangezien een belangrijk deel van de bezoekers “Het Binnenbos” bezoekt als onderdeel van het Steinerbos en er elders binnen het Steinerbos eveneens horecafaciliteiten aanwezig zijn wordt gesteld dat 65% van de bezoekers aan “Het Binnenbos” ook daadwerkelijk in “Het Binnenbos” horeca-uitgaven doet. Uitgaande van de CBS-norm van een besteding van € 5,10 per bezoeker bedraagt de totale horecaopbrengst hiermee afgerond € 500.000,- (150.500 x 65% x 5,10). Op basis van kengetallen wordt uitgegaan van een netto horecaopbrengst van 40% van de verkoopwaarde. 30% betreft inkoopkosten en 30% personeelskosten, BTW en overige kosten. De netto horecaopbrengst voor “Het Binnenbos” bedraagt hiermee € 200.000,-. Met een opbrengst uit entreegelden van € 299.000 en uit de horeca van € 200.000, zijn de totale opbrengsten van “Het Binnenbos” geprognosticeerd op € 499.000. B1. Kapitaallasten De kapitaallasten bestaan uit rentekosten en afschrijving. In exploitatieprognose zijn de rentelasten opgenomen op basis van een rentepercentage van 5% van de jaarlijkse financieringsbehoefte. Door jaarlijkse aflossing (totale aflossingstermijn 25 jaar) neemt de financieringsbehoefte af en daarmee de jaarlijkse rentelasten. De jaarlijkse afschrijving is in paragraaf 4.4.1 vastgesteld op € 110.000,- per jaar. B2. Grondkosten Een van de belangrijkste redenen voor de gemeente Stein om in te stemmen met realisatie van een elk-weer-voorziening betreft het genereren van opbrengsten. Deze opbrengsten bestaan uit versterking van het product (met hogere opbrengsten van het recreatiepark tot gevolg) en/of uit erfpacht voor het gebruik van de grond. De wijze waarop en de mate waarin de gemeente Stein grondopbrengsten wenst te genereren hangt onder meer af van het gemeentelijke (grond-)beleid. Anderzijds dient er binnen de exploitatie ruimte aanwezig te zijn om grondkosten te kunnen afdragen. Het in rekening brengen van grondkosten vormt een van de gemeentelijke uitgangspunten die opgesteld dienen te worden. Tevens kunnen de grondkosten onderdeel uitmaken van de onderhandelingen met de toekomstige exploitant. In de exploitatieprognose zijn de grondkosten vooralsnog als pro memorie opgenomen.


50

B3. Personeelskosten De personeelskosten zijn direct gerelateerd aan de openstelling van “Het Binnenbos”. Uitgangspunt vormt een openstelling van 10.00 uur tot 19.00 uur. 9 uur per dag, 360 dagen per jaar levert een totale openstelling van afgrond 3.240 uur per jaar30. Voor de bezetting van “Het Binnenbos” wordt een formatie van 3 medewerkers toezicht (gemiddeld) en 1 medewerker receptie noodzakelijk geacht. Daarnaast wordt aanvullend een stafmedewerker voor administratie, marketing en PR noodzakelijk geacht (0,5 fte). Tot slot wordt voor de aansturing van het personeel een fulltime (1,0 fte) meewerkende directeur noodzakelijk geacht. De kosten van horecapersoneel is onder A2. horecaopbrengst reeds verwerkt in de totstandkoming van de netto horecaopbrengst. Uitgaande van een fulltime dienstverband (1,0 fte) met 1.800 uur werkbare uren per jaar is voor iedere uitvoerende functie 1,8 fte noodzakelijk (3.240 : 1.800). Dit levert de volgende formatie op. Functies Toezichtmedewerker Receptiemedewerker Administratie, marketing en pr Directeur Totaal

Aantal

x

fte

3 1 Nvt Nvt

1,8 1,8

5,4 1,8 0,5 1,0 10,5

Bruto kosten per fte (in €) 30.000 30.000 35.000 50.000

Totaal (in €) 162.000 54.000 17.500 50.000 283.500

B4. Energiekosten De energiekosten bestaan uit de lasten voor water, gas en elektra. Hiertoe worden de volgende normen gehanteerd. Energie Water Gas Elektriciteit Totaal

Verbruik per m2 0,5 m3 6,0 m3 75 kwh

Totaal verbruik per 2 jaar 3.000 m 1.500 m3 18.000 m3 225.000 kwh

Tarief per eenheid (€) 1,50 0,35 0,10

energiekosten per jaar (€) 2.250 6.300 22.500 31.050

B5. Onderhoudkosten De jaarlijkse onderhoudskosten worden geraamd op 1,0% van de stichtingskosten. In totaal € 27.500,- (2.750.000 x 1,0%). Doordat het een nieuwbouwvoorziening betreft, wordt hiervan vooral in de eerste jaren niets uitgegeven maar gereserveerd in een onderhoudsfonds. B6. Schoonmaakkosten De schoonmaakkosten worden op basis van ervaringscijfers geraamd op € 20.000,- per jaar, bestaande uit personeel (0,5 fte x € 30.000,- = € 15.000,-) en schoonmaakmiddelen, materialen en uitbestede werkzaamheden (€ 5.000,-).

30

Bij het bepalen van de openingstijden is aangesloten bij de openstelling van Ballorig, de grootste Nederlandse keten van overdekte speeltuinen in Nederland.


51

B7. Algemene kosten Onder de algemene kosten worden onder meer verstaan de verzekeringen en belastingen, administratiekosten, beheerskosten, telefoonkosten, kantoorkosten, etc. Deze worden geraamd op € 20.000,-. B8. Marketingkosten Om bekendheid te kunnen geven aan “Het Binnenbos” is een marketingbudget noodzakelijk. Uitgegaan wordt van € 15.000,- per jaar. Op basis van het voorgaande ontstaat onderstaand inzicht in het exploitatieresultaat van “Het Binnenbos” (in duizenden euro’s). Vanaf het basisjaar is een gezonde groei van de opbrengsten met 4% per jaar gehanteerd tegenover een indexering van de kosten met 3% per jaar. Als gevolg hiervan neemt het exploitatieresultaat in de loop der jaren in positieve zin toe. investering afschrijvingspercentage

omschrijving

2.750 4,0%

jaar

te financieren rente afschrijving personeelskosten energie onderhoud schoonmaakkosten algemene kosten promotie KOSTEN abonnementen entree tijdens seizoen entree buiten seizoen horeca OPBRENGSTEN resultaat incl. kapitaallasten cashflow uit afschrijving totale netto cashflow aflossingsverplichting ruimte voor herinvesteringen

1

financiering na 10jaar rentepercentage 2

3

4

1.650 1.056 5% 5

ruimte voor herinvesteringen na 5 jaar na 10 jaar 6

7

8

9

-108 286 10

1.650 83 110 284 31 28 30 20 15 600

1.584 79 110 292 32 28 31 21 15 608

1.518 76 110 301 33 29 32 21 16 618

1.452 73 110 310 34 30 33 22 16 627

1.386 69 110 319 35 31 34 23 17 637

1.320 66 110 329 36 32 35 23 17 648

1.254 63 110 339 37 33 36 24 18 659

1.188 59 110 349 38 34 37 25 18 670

1.122 56 110 359 39 35 38 25 19 682

1.056 53 110 370 41 36 39 26 20 694

38 93 168 200 499

44 97 175 208 519

41 101 182 216 540

43 105 189 225 562

44 109 197 233 584

46 113 204 243 607

48 118 213 253 632

50 123 221 263 657

52 128 230 274 683

54 133 239 285 711

-100 110 10 66 -56

-89 110 21 66 -45

-78 110 32 66 -34

-66 110 44 66 -22

-53 110 57 66 -9

-41 110 69 66 3

-27 110 83 66 17

-13 110 97 66 31

1 110 111 66 45

17 110 127 66 61


52

4.5

Conclusies

Aan de hand van de uitkomsten van de uitgevoerde haalbaarheidsscan wordt realisatie van een elk-weer-voorziening binnen het Steinerbos pas op termijn levensvatbaar geacht. Er is sprake van enige marktruimte voor een dergelijke voorziening binnen het primaire verzorgingsgebied. Trends en ontwikkelingen hebben zowel kansen als bedreigingen tot gevolg, waarbij het noodzakelijk is om hier op in te spelen. Van belang is echter dat op basis van een globale productvisie, het bijbehorende programma van wensen en de globale raming van de verwachte bezoekaantallen gebleken is dat de exploitatiekosten, inclusief kapitaallasten voortkomend uit de geraamde investeringssom, pas na verloop van enkele moeilijke eerste jaren gedekt kunnen gaan worden uit de exploitatieopbrengsten. Daarnaast levert “Het Binnenbos” naar verwachting een positieve bijdrage aan de integrale exploitatie van het Steinerbos vanwege het positieve effect op de uitstraling en aantrekkingskracht van het Steinerbos en een verwachte toename van de bezoekaantallen tot gevolg. Daarnaast is “Het Binnenbos” het gehele jaar geopend waardoor duidelijk sprake is van een seizoensverlenging van het integrale product.. Desalniettemin vormt “Het Binnenbos” een commercieel product binnen een dynamische markt, gekenmerkt door de grilligheid van de consument. Hierdoor is de ontwikkeling en exploitatie van een dergelijk product nooit geheel zonder risico’s. Om te komen tot een nadere afweging van deze risico’s dient hierin nader inzicht verkregen te worden. Inzicht in de hoogte van de (financiële) risico’s kan worden geboden door een aantal exploitatiescenario’s op te stellen waarbij gekozen kan worden voor variatie in onder meer de productinvulling, verwachte bezoekaantallen en opbrengsten. Toch kan op basis van de bovenstaande exploitatieprognose niet worden verwacht dat ondernemers snel bereid zijn om een dergelijke voorziening te ontwikkelen aangezien het ondernemersrisico groot is en het rendement lange tijd negatief. Om integraal betere exploitatieresultaten te bereiken zullen zij voorstaan om: a) lagere investeringskosten te maken (door bijvoorbeeld te besparen op bouwen/of inrichtingskosten); b) meer opbrengsten te genereren (door verblijfsrecreatieve of overige dagrecreatieve elementen toe te voegen en/of hogere tarieven te hanteren). Het overdragen (privatiseren) van de integrale exploitatie van het Steinerbos biedt ondernemers dan ook meer mogelijkheden om opbrengsten te genereren, zeker wanneer er ruimte bestaat voor het toevoegen van voorzieningen. Echter, met de voorgestane elk-weer-voorziening op zich zal per saldo niet meer dan een marginale verbetering (of zelfs verslechtering) van de integrale exploitatieresultaten van Het Steinerbos gerealiseerd kunnen worden tenzij nog meer opbrengstgenererende voorzieningen worden toegevoegd.


53

4.6

Aanbevelingen

Na de belangrijkste conclusies uit de haalbaarheidsscan te hebben samengevat, worden tot besluit aanbevelingen gedaan op basis waarvan besluitvorming kan plaatsvinden over de te ondernemen vervolgstappen. In paragraaf 2.5. is reeds een advies opgesteld ten aanzien van de optimale exploitatie- en beheervorm voor zowel “Het Binnenbos” als autonoom product als het integrale totaalproduct het Steinerbos. Kort samengevat luidt het advies om het totale Steinerbos door één hiertoe geëquipeerde marktpartij te laten exploiteren. Zodoende kan optimaal tegemoet gekomen worden aan de gemeentelijke uitgangspunten dat het Steinerbos: een transparanter inzicht in de prestaties dient te bieden; aan een bezuinigingstaakstelling moet voldoen; een slagvaardiger en meer marktgerichte dienstverlening dient te bewerkstelligen; in exploitatie en beheer niet tot de gemeentelijke kerntaken behoort, met uitzondering van het overdekte bad. In geval van integrale privatisering c.q. vercommercialisering van het Steinerbos blijft de rol van de gemeente Stein beperkt tot initiërend en voorwaardenscheppend. Het is immers van groot belang dat de gemeente Stein de exploitant randvoorwaarden stelt ten aanzien van de mate waarin vercommercialisering van het Steinerbos wenselijk is. Zo kan het voor de gemeente bijvoorbeeld van belang zijn om ervoor te zorgen dat het Steinerbos ook in de toekomst voor haar inwoners laagdrempelig toegankelijk blijft. Dit kan concreet gerealiseerd worden door afspraken te maken ten aanzien van de tarievenstructuur en de openstelling, zoals reeds in de exploitatieprognose is verwerkt. Behalve ten aanzien van tariefstelling en openstelling dient de gemeente voorwaarden te stellen ten aanzien van onder meer: - productontwikkeling; - personeel; - horeca; - onderhoud; - exploitatiebijdrage; - exploitatietermijn en verlenging. Aanbestedingsprocedure Teneinde de meest geschikte exploitant te kunnen contracteren wordt aanbevolen om hiertoe een aanbestedingsprocedure te starten. Een aanbestedingsprocedure omvat het werving-, selectie- en contractvormingstraject. Een dergelijke procedure dient transparant en zorgvuldig plaats te vinden en omvat doorgaans de navolgend genoemde stappen. Desalniettemin is het van belang dat de procedure binnen bepaalde marges zoveel mogelijk wordt afgestemd op de wijze waarop de gemeente Stein dit voorstaat.


54

Aanbestedingsprocedure 1 Vaststellen van de aanbestedingsprocedure conform (Europese) richtlijnen 2 Gemeentelijke uitgangspunten en randvoorwaarden 3 Aanbestedingsvraag, -informatie en –criteria (vervolg aanbestedingsprocedure)

4 Werving van kandidaat-exploitanten 5 Opstellen conceptovereenkomst 6 Beoordelen aanbiedingen 7 Presentaties door kandidaten 8 Keuze voor exploitant 9 Uitonderhandelen geselecteerde aanbieding(-en) 10 Definitief contracteren exploitant

Aanbevolen wordt om de ontwikkeling van “Het Binnenbos” te integreren binnen de aanbestedingsprocedure. Dit betekent dat de gemeente de randvoorwaarden aangeeft, die de kaders vormen waarbinnen “Het Binnenbos” gerealiseerd en Het Steinerbos integraal geëxploiteerd dient te worden. Hierbij gaat het om randvoorwaarden zoals omvang van het product, tariefstelling, programmering, openstelling, doelgroepen, et cetera. Vervolgens dienen de kandidaten als onderdeel van hun aanbieding een uitgewerkt plan te presenteren ten aanzien van de door hen beoogde ontwikkeling van de elk-weer-voorziening, inclusief productvisie, programma van wensen, investeringsraming en exploitatieprognose. De gemeente Stein kan vervolgens dit plan toetsen aan enerzijds deze globale haalbaarheidsscan en anderzijds eventueel nader uit te werken exploitatiescenario’s. De door de kandidaten voorgestelde elk-weer-voorziening weegt vervolgens mee in de beoordeling van de totaalaanbieding inzake de exploitatie van het totale Steinerbos. Na contractvorming dient vervolgens de realisatie te worden gestart. Op deze wijze vindt de ontwikkeling en realisatie volledig voor risico van de private markt plaats en maakt het integraal onderdeel uit van de aanbestedingsprocedure.

Hopman•Andres Consultants BV Hoevelaken, 24 januari 2005


55

Bijlage 1

Rechtsvormen

In geval van een externe verzelfstandiging of privatisering dient de op te richten rechtspersoon te voldoen aan alle ter zake doende wettelijke voorschriften. Hiervoor komen in principe twee rechtsvormen in aanmerking: NV/BV; Stichting. In de situatie van een NV/BV dienen statuten te worden opgesteld die de goedkeuring behoeven van het Ministerie van Justitie31 en onderhevig zijn aan notariële vaststelling. Daarnaast dient er in de situatie van een NV/BV sprake te zijn van gestort maatschappelijk kapitaal. Bij oprichting van een Stichting is notariële vaststelling van statuten en inschrijving bij de Kamer van Koophandel vereist. De Stichting Een stichting is: “een door een rechtshandeling in het leven geroepen rechtspersoon, kent geen leden en beoogt met een daartoe bestemd vermogen een in de statuten opgenomen doel te verwezenlijken”. Het doel van de stichting mag niet bestaan uit het doen van uitkeringen aan de oprichters of aan hen die deel uitmaken van haar organen, noch aan anderen, tenzij wat deze laatste betreft, de uitkeringen een ideële of sociale strekking hebben. Een stichting kan wél als werkgever salarissen aan werknemers uitbetalen. Voor de oprichting van een stichting is een notariële akte vereist, die de statuten bevat. De stichting moet door het bestuur ingeschreven worden in het stichtingenregister van de Kamer van Koophandel en aldaar een afschrift van de oprichtingsakte deponeren. Een stichting met winstoogmerk moet zich daarnaast ook in het Handelsregister inschrijven. De stichting heeft als enig orgaan een bestuur. Naast het bestuur kan een directeur worden aangesteld die in dienst is van de stichting en wordt belast met het dagelijks management. De bestuurders worden benoemd op de wijze zoals dat in de statuten is vastgelegd. Als een door de statuten aangewezen bestuur geheel of gedeeltelijk ontbreekt en de statuten daarin niet voorzien, kan de rechtbank op verzoek van iedere belanghebbende (of op vordering van het Openbaar Ministerie) in vervulling van de lege plaats voorzien. Bestuurders van stichtingen kunnen op basis van wettelijke bepalingen hoofdelijk aansprakelijk gesteld worden voor handelingen van de stichting. Heden ten dage worden twee typen stichtingen onderscheiden, te weten - de “klassieke” stichting, en - de stichting met een bestuur en tevens een Raad van Commissarissen of een Raad van Toezicht. Het laatste ziet men eigenlijk alleen in situaties van een stichting mét winstoogmerk.

31

Door middel van een verklaring van geen bezwaar

56

De statuten van de stichting kunnen alleen gewijzigd worden als de statuten daar zelf de mogelijkheid toe bieden. Daarnaast kunnen de statuten door de rechtbank gewijzigd worden. De stichting wordt ontbonden: # op een/het in de statuten bepaalde tijdstip; # door een besluit van de algemene vergadering; # bij het intreden van een gebeurtenis die volgens de statuten de ontbinding tot gevolg heeft en die niet een besluit of een op ontbinding gerichte handeling is; # na faillietverklaring door hetzij opheffing van het faillissement wegens de toestand van de boedel, hetzij door insolventie; # door de rechter in de gevallen in de wet bepaald. Stichting Voordelen + Een stichting heeft rechtspersoonlijkheid en is

dus zelf aansprakelijk voor schulden

Nadelen - Risicodragend kapitaal moet altijd van de

gemeente komen

+ De oprichtingskosten zijn laag + Via bestuursbenoeming kan de gemeente

invloed blijven uitoefenen

De Besloten en Naamloze Vennootschap Zowel de BV als NV is een rechtspersoon met een afgescheiden vermogen dat verdeeld is in aandelen. Beide rechtsvormen beschikken over een in aandelen verdeeld maatschappelijk kapitaal. De BV kan deze aandelen niet overdragen, de NV wel. De oprichting van zowel de BV als de NV kent een drietal fasen: # opstellen van de ontwerp-oprichtingsakte door een notaris; # het verkrijgen van een verklaring van geen bezwaar van het Ministerie van Justitie op de ontwerp-oprichtingsakte; # het opmaken en ondertekenen van de definitieve notariële akte van oprichting. Binnen een BV of NV kunnen drie organen voorkomen. Allereerst is er sprake van een Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AvA) die het beleid bepaalt. Voorts moet er een orgaan zijn dat het beleid uitvoert, dat is het bestuur. Tot slot kan er sprake zijn van een orgaan dat het (financiële) beleid controleert in de vorm van een Raad van Commissarissen (RvC) of een Commissie van Toezicht (CvT). De AvA heeft een algemene bevoegdheid voor zaken die niet bij wet of statuten aan andere organen zijn opgedragen. In de praktijk bepalen de statuten de bevoegdheden van de AvA. Iedere aandeelhouder heeft tenminste één stem binnen de AvA en brengt zoveel stemmen uit als hij aandelen heeft. De aandeelhouders dragen risico ter hoogte van hun inbreng. Het aandeel geeft de rechthebbende van dat aandeel het recht om de algemene vergadering van aandeelhouders bij te wonen, geeft stemrecht en recht op dividend. Aan preferente aandelen en prioriteitsaandelen zijn speciale rechten verbonden. Preferente aandelen geven voorrang bij het verdelen van dividend en/of het liquiditeitssaldo na ontbinding.


57

Prioriteitsaandelen geven bijzondere bevoegdheden, zoals het maken van bindende voordrachten voor benoeming van bestuurders en/of commissarissen. Aandeelhouders kunnen zowel in geld als in natura aan hun stortingsplicht voldoen. Voor het storten stelt de wet een aantal voorschriften; # als er op aandelen wordt gestort is een bankverklaring noodzakelijk; # bij storting in natura moet ervoor gezorgd worden dat de ingebrachte objecten ook daadwerkelijk de gestelde waarde hebben. De BV/NV kan door middel van een aandelenemissie of door het uitgeven van obligaties extra kapitaal aantrekken. Een bestuur wordt benoemd bij oprichting in de akte van oprichting en daarna door de AvA. Het bestuur is verantwoordelijk voor het beleid van de BV/NV. Verantwoording voor het (financiële) beleid wordt jaarlijks afgelegd door verslag en rekening. Iedere bestuurder kan worden geschorst en/of ontslagen door de AvA. Als er sprake is van een Raad van Commissarissen dan kent ook dit orgaan het recht een bestuurder te schorsen. Daarnaast is het bestuur bevoegd de BV/NV te vertegenwoordigen. Deze bevoegdheid kan statutair – binnen de wettelijke mogelijkheden – beperkt gehouden worden. Een Raad van Commissarissen houdt toezicht op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken in de BV/NV. De RvC staat het bestuur met raad en daad bij. NV/BV Voordelen + NV/BV heeft rechtspersoonlijkheid, is dus aansprakelijk voor schulden

Nadelen - Oprichting vereist aandacht omdat doelstelling en

zeggenschap statutair vastgelegd moeten worden in het kader van de maatschappelijke doelstelling

+ Het is relatief eenvoudig startkapitaal bijeen

te brengen + Duidelijke wettelijke regelingen ten aanzien

van zeggenschap, controle en organisatie + Participatie van private partijen is eenvoudig + Doelstelling kan makkelijk worden aangepast

In onderhavige paragraaf zijn de BV en NV tezamen behandeld omdat deze rechtsvormen veel overeenkomst vertonen. Toch zijn er ook verschillen. De belangrijkste verschillen zijn: # de aandelen van de BV mogen alleen op naam zijn. De aandelen van de NV mogen ook aan toonder zijn; # de aandelen van de BV zijn niet vrij overdraagbaar; # de NV mag aandeelbewijzen uitgeven, de BV niet; # het minimum kapitaal van de BV bedraagt ε 18.000,-, dat van de NV bedraagt ε 45.000,-; # de NV mag 10% van het geplaatste kapitaal aan eigen aandelen inkopen. Bij de BV mag 50% van het geplaatste kapitaal door de BV zelf ingekocht worden.De overdraagbaarheid van aandelen kan een voordeel zijn wanneer de ene private partij de plaats inneemt van een andere. Het kan óók een nadeel zijn, bijvoorbeeld wanneer de nieuwe private partij niet gewenst is.


58

Bijlage 2

Bezettingsroosters

Huidig bezettingsrooster 2003-2004 Bezettingsrooster binnenbad Stein, seizoen 2003-2004 tijden Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag 07.00-07.30 Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen 07.30-08.00 Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen 08.00-08.30 Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen MBVO Les volwassenen Maaskei 08.30-09.00 Les volwassenen 09.00-09.30 MBVO Urmond Avonturijn Urm. Gym/aquajoggen Avonturijn Berg. Kerensheide 09.30-10.00 Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen 10.00-10.30 Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen 10.30-11.00 Ouder/kind Avonturijn Urm. Elckerlyc De Brök Meers Aquajoggen 11.00-11.30 O/K MBVO Avonturijn Urm. Maaskei Stein Maask. Urmond Kerensheide 11.30-12.00 MBVO Urmond Maaskei Stein Brök/ Stein Maask. Urmond 12.00-12.30 Kerensheide Brök Avont 12.30-13.00 13.00-13.30 Meers/Brök Berg/ Avont Brök Stein MBVO Berg 13.30-14.00 Meers/Brök Zwemv. 1-2-3 Don Bosco Stein Aqua 14.00-14.30 Vrij zwemmen MBVO Don Bosco MBVH joggen 14.30-15.00 Vrij zwemmen Aquarobics Aquar. 15.00-15.30 MBVH Vrij zwemmen 15.30-16.00 Kinderlessen Kinderlessen C-opleiding Kinderlessen Kinderlessen 16.00-16.30 Kinderlessen Kinderlessen C-opleiding Kinderlessen Kinderlessen 16.30-17.00 Kinderlessen Kinderlessen Kinderlessen Kinderlessen 17.00-17.30 Kinderlessen Kinderlessen ZEPS Kinderlessen Kinderlessen 17.30-18.00 Kinderlessen Kinderlessen ZEPS Kinderlessen Kinderlessen 18.00-18.30 ZEPS ZEPS K.N.R.B. ZEPS ZEPS 18.30-19.00 ZEPS ZEPS K.N.R.B. ZEPS ZEPS 19.00-19.30 Gehan. Maasland Vrij zwemmen K.N.R.B. Astacus Vrij zwemmen 19.30-20.00 G. Maasl./ Doorz. Vrij zwemmen K.N.R.B. Astacus Vrij zwemmen 20.00-20.30 Doorzeters Aquajoggen Dames Vrijzw. Triathlon Mann. Stunters 20.30-21.00 Trimmen Triathlon Dames Vrijzw. Triathlon Mann. stunters 21.00-21.30 Vrij zwemmen Triathlon Duikclub Aquajoggen CLAS 21.30-22.00 Vrij zwemmen vr. stunters Duikclub Vrij zwemmen CLAS 22.00-22.30 vr. stunters Duikclub Vrij zwemmen CLAS 22.30-23.00 Duikclub CLAS 23.00-23.30 legenda recreatief zwemmen doelgroepen schoolzwemmen leszwemmen verenigingen

Zaterdag

Zondag

Snorkelen Snorkelen

Triathlon

Snorkelen

Triathlon

Vrij zwemmen

Vrij zwemmen

Vrij zwemmen

Vrij zwemmen

Vrij zwemmen

Vrij zwemmen

Vrij zwemmen

Vrij zwemmen

Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen

Redd. Brigade Redd. Brigade Redd. Brigade Triathlon Triathlon

59

Aangepast bezettingsrooster Aangepast bezettingsrooster binnenbad Steinerbos tijden Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen 07.00-07.30 Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen 07.30-08.00 Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen 08.00-08.30 MBVO Les volwassenen Maaskei Les volwassenen Les volwassenen 08.30-09.00 MBVO Urmond Avonturijn Urm. Brök/ Avont Avonturijn Berg. Kerensheide Snorkelen 09.00-09.30 Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Snorkelen 09.30-10.00 Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Snorkelen 10.00-10.30 Ouder/kind Avonturijn Urm. Elckerlyc De Brök Meers Aquajoggen Vrij zwemmen 10.30-11.00 O/K MBVO Avonturijn Urm. Maaskei Stein Maask. Urmond Kerensheide Vrij zwemmen 11.00-11.30 MBVO Urmond Maaskei Stein Brök/ Stein Maask. Urmond Kerensheide Vrij zwemmen 11.30-12.00 Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen 12.00-12.30 Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen 12.30-13.00 Meers/Brök Gym/aquajoggen Berg/ Avont Brök Stein Vrij zwemmen 13.00-13.30 Berg MBVO Don Bosco Meers/Brök Zwemv. 1-2-3 Vrij zwemmen 13.30-14.00 Stein Aqua Vrij zwemmen MBVO Don Bosco Redd. Brigade 14.00-14.30 MBVH joggen Vrij zwemmen Aquarobics Redd. Brigade 14.30-15.00 Aquar. MBVH Vrij zwemmen Redd. Brigade 15.00-15.30 Kinderlessen Kinderlessen C-opleiding Kinderlessen Kinderlessen Triathlon 15.30-16.00 Kinderlessen Kinderlessen C-opleiding Kinderlessen Kinderlessen Triathlon 16.00-16.30 Kinderlessen Kinderlessen Kinderlessen Kinderlessen Kinderlessen 16.30-17.00 Kinderlessen Kinderlessen Kinderlessen Kinderlessen Kinderlessen 17.00-17.30 Kinderlessen Kinderlessen Kinderlessen Kinderlessen Kinderlessen 17.30-18.00 ZEPS ZEPS ZEPS ZEPS ZEPS 18.00-18.30 ZEPS ZEPS ZEPS ZEPS ZEPS 18.30-19.00 Vrij zwemmen Vrij zwemmen K.N.R.B. Vrij zwemmen Vrij zwemmen 19.00-19.30 Vrij zwemmen Vrij zwemmen K.N.R.B. Vrij zwemmen Vrij zwemmen 19.30-20.00 Trimmen Aquajoggen K.N.R.B. Aquajoggen Mann. Stunters 20.00-20.30 Gehan. Maasland Triathlon K.N.R.B. Astacus Mann. stunters 20.30-21.00 G. Maasl./ Doorz. Triathlon Duikclub Astacus CLAS 21.00-21.30 Doorzeters vr. stunters Duikclub Triathlon CLAS 21.30-22.00 vr. stunters Duikclub Triathlon CLAS 22.00-22.30 Duikclub CLAS 22.30-23.00 23.00-23.30

Zondag

Triathlon Triathlon Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen Vrij zwemmen

legenda recreatief zwemmen doelgroepen schoolzwemmen leszwemmen verenigingen


60

Bijlage 3

Trends en ontwikkelingen

“Het Binnenbos” vormt een dagrecreatieve attractie. Dagrecreatie vormt een primair onderdeel van de Nederlandse toeristisch-recreatieve sector. Om het inzicht in dagrecreatieve elementen te vergroten worden in het navolgend overzicht een aantal specifieke aspecten benoemd. De onderstaande tabel geeft de ontwikkelingen in bezoekaantallen en uitgaven weer voor de dagrecreatie in Nederland door Nederlanders tussen 1996 en 2002. Er wordt onderscheid gemaakt tussen het totaal aantal dagtochten32 en de dagtochten naar attractiepunten en evenementen. Dagrecreatie totaal aantal dagtochten (x miljoen) totale uitgaven dagtochten (x miljoen euro) uitgave per dagtocht (euro) bezoek attractiepunt/ evenement (x miljoen) totale uitgaven bezoek attract./ evenem.(x miljoen euro) uitgave per bezoek (euro)

1996

2002

verschil

verschil %

936 6.714 7,17

982 11.511 11,72

46 4.797 4,55

4,9% 71,4% 63,4%

90 863 9,59

110 1.517 13,79

20 654 4,20

22,2% 75,8% 43,8%

Bron: CBS Dagrecreatie 1996 en 2002 Het totaal aantal door Nederlanders ondernomen dagtochten bedroeg in 2002 ruim 982 miljoen, een toename van 4,9% ten opzichte van 1996. Als echter in aanmerking genomen wordt dat de Nederlandse bevolking in diezelfde periode met 4,0% groeide, kan gesteld worden dat er sprake is van een zich stabiliserende markt voor dagrecreatie. Van de ondernomen dagtochten vindt bijna 47% plaats binnen de eigen woonplaats, 51% heeft een bestemming elders in het land en 2% gaat naar het buitenland. Nagenoeg de helft van alle dagtochten wordt gemaakt in het westen en midden van het land33. Het totale bezoek aan attractiepunten is tussen 1996 en 2002 gestegen met 22,2%. Daarbij moet in ogenschouw genomen worden dat het aanbod aan attractiepunten in de periode 1999 – 2002 met circa 33% is toegenomen. Het aantal bezoekers per attractie is daarom in de periode 1996 – 2002 toegenomen met slechts 1,2%34. De genoemde stijging van 1,2% werd met name gerealiseerd voor de grote parken (>750.000 bezoekers). Ten opzichte van 1996 daalde in 2000 de belangstelling voor middelgrote parken (250.000 - 750.000 bezoekers) met 1,9% en voor kleine parken (< 250.000 bezoekers) met circa 8,4%. Kinderen van 0 tot 14 hebben met 49% het grootste aandeel in het bezoek aan attractiepunten35. De gemiddelde uitgaven per dagtocht stegen, met 63,4%, meer dan op grond van de inflatiecorrectie mag worden aangenomen. Dit geldt ook voor de uitgave per bezoek aan een attractiepunt (43,8%). Bezoek aan familie/vrienden en uitstapjes vanuit het vakantieadres zijn niet meegenomen. Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen (NBTC), 2002. 34 Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen (NBTC), 2002. 35 Nederlands Research Instituut voor Recreatie en Toerisme, 2002. 32 33


61

Deze stijgingen worden veroorzaakt door een toename in het totaal aantal bezoeken, een stijging in toegangs- en horecaprijzen die boven inflatieniveau ligt en een gestegen welvaartsniveau. Buitenlandse doelgroepen Duitsland en België vormen een belangrijke doelmarkt van de Nederlandse toeristisch-recreatieve sector. Vanuit de grensgebieden met Duitsland (Nedersaksen, maar vooral Noordrijn Westfalen) heeft 65% van de bevolking ooit een dagtocht gemaakt naar Nederland. Voor Vlamingen ligt dit percentage nog hoger, namelijk op 69%. Per jaar maakt bijna 28% van de Duitsers en 35% van de Vlamingen minimaal één dagtocht naar Nederland. Demografische ontwikkelingen De ontwikkelingen van de Nederlandse bevolking worden gekenmerkt door: gemiddelde stijging van de bevolkingsomvang van circa 0,4%36 per jaar tot 2009. Daarna wordt rekening gehouden met een afname van bevolkingsgroei. Vanaf 2040 wordt een daling van het absolute bevolkingscijfer verwacht; vergrijzing (toename van het aantal ouderen); ontgroening (afname van het aantal jongeren); toename van de allochtone37 bevolkingsgroep; afname van het aantal personen per huishouden. De ontgroening zal een negatieve invloed hebben op het bezoek aan attractiepunten in Nederland. Sociaal-economische ontwikkelingen Na de economische recessie, zet het herstel van de economie zich verder door. Niet alle indicatoren vertonen een positief beeld, zo neemt de werkgelegenheid nog steeds in omvang af (de huidige werkloosheid bedraagt 4,2%38 van de beroepsbevolking), maar in zijn geheel is er weer sprake van economische groei. Daarnaast tekent zich een wijziging van het opleidingsniveau af. Het aantal lager opgeleide mensen daalt, terwijl het aantal middelbaar en hoger opgeleiden toeneemt. Naarmate het gemiddelde opleidingsniveau hoger wordt neemt de vakantiedeelname toe. Van de hoogst opgeleiden in Nederland ging in 2002 gemiddeld 86,5% met vakantie, van de laagst opgeleiden is dat cijfer 68,5%. Opvallend is dat door de jaren heen het deelnamecijfer voor de hoogopgeleiden min of meer stabiel te noemen is, terwijl het cijfer van minder opgeleiden aanzienlijk is toegenomen. Naarmate de sociaal-economische positie van mensen verbetert, neemt de belangstelling voor toeristisch/recreatieve activiteiten toe. De manier waarop dit gebeurt wordt vooral bepaald door de verhouding financiële draagkracht/vrije tijd. CBS, september 2004 Gehanteerd worden de definities van het CBS: allochtonen zijn personen waarvan ten minste één ouder in het buitenland is geboren, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen personen die zelf in het buitenland zijn geboren (de eerste generatie) en personen die in Nederland zijn geboren (de tweede generatie). Autochtonen zijn personen van wie beide ouders in Nederland zijn geboren, ongeacht het land waar ze zelf zijn geboren. 38 CBS, september 2004 36

37


62

Er zijn twee groepen te onderscheiden: mensen die beschikken over veel geld en weinig vrije tijd en mensen die beschikken over weinig geld en veel vrije tijd. De toeristische sector speelt hier onder meer op in door productdifferentiatie. Sociaal-culturele ontwikkelingen Individualisering in Nederland heeft tot gevolg dat mensen meer individuele ontplooiingsmogelijkheden benutten en meer op zelfstandige basis activiteiten ondernemen. De jaren van voorspoed lijken daarin als katalysator te hebben gefungeerd. Nu het enige tijd economisch minder goed is gegaan valt een ontwikkeling richting zingeving en samen dingen doen waar te nemen. Computer- en internetgebruik nemen nog steeds toe. De computerdichtheid per huishouden is hoog (71% in 200339). Dit uit zich ondermeer in de groei van het aantal reizen en uitstapjes dat via internet rechtstreeks bij de aanbieder wordt geboekt. Maar ook voor informatie over bestemmingen en producten wordt internet veelvuldig geraadpleegd. Voor de sector wordt een goede digitale presentatie van het aanbod steeds belangrijker. Ook voor toerisme en recreatie geldt dat het aanbod op de markt die Vrije Tijd heet heel groot is. Er zijn in de afgelopen jaren op allerlei vlakken commerciële activiteiten bijgekomen en bestaande verbanden zijn geïntensiveerd. Toerisme als economische factor is binnen de beleidsontwikkeling ontdekt als aandachtspunt. De tendens aan de aanbodzijde is een verdere professionalisering van de sector met aandacht voor lokale bijzonderheden, bundeling van krachten en verbetering van de samenhang. Aan de vraagzijde geldt dat mensen veel verschillende activiteiten willen ondernemen en graag iets nieuws en, vooral ook, bijzonders proberen. Ontwikkeling attractiepunten Sinds enkele jaren vallen er bij vele attractiepunten in zowel Nederland als daarbuiten enkele trends waar te nemen. Deze structurele ontwikkelingen worden met name ‘ingegeven’ door demografische veranderingen (bijvoorbeeld de vergrijzing) en de wens om attracties minder afhankelijk te laten zijn van toevallige omstandigheden. Dit laatste kan ook geïnterpreteerd worden als een groter streven naar risicospreiding. Een toevoeging van een elk-weer-voorziening zoals voor het Steinerbos onderzocht wordt is hier een goed voorbeeld van. De structurele trends hebben betrekking op de volgende twee onderwerpen. - Vernieuwing. Dit vindt bijvoorbeeld plaats door evenementen en theatervoorstellingen binnen attractieparken op te zetten, of door een ‘face-lift’ van bestaande attracties of thema’s. - Grotere variatie. Ook attractiepunten gaan (en moeten) zich steeds explicieter richten op verschillende doelgroepen. Daarbij speelt het opnemen van een gevarieerder aanbod aan attracties een belangrijke rol, maar wordt ook het aanbod van logiesaccommodaties steeds meer van belang. Verblijfrecreatie op en in de omgeving van de attractie vergroot immers het potentiële aantal bezoekers.

39

Bron: CBS, 2004.


Stein 25 januari 2005 Gemeenteblad Afdeling A 2005, no. 30 Agendapunt 16 Bijlagen 2. De toekomst van het Steinerbos

Recommend Documents