STAY IN THE GAME Evaluatie pilot jongerenteam ter voorkoming van voortijdig schoolverlaten

STAY IN THE GAME Evaluatie pilot jongerenteam ter voorkoming van voortijdig schoolverlaten

Voor: Ministerie OCW Contactpersoon: Ilie Trienekens en Dorien Broekhoven Auteurs: Alet Klarenbeek en Anouk de Smet YoungWorks, 07-12-2009 Amsterdam

INHOUDSOPGAVE 1. 2. 3.

Inleiding................................................................................................................................................................4 Management samenvatting Stay in the game .......................................................................................................6 Selectie teamleden .............................................................................................................................................11 3.1 Selectievoorwaarden team........................................................................................................................ 12 4. Samenwerking met de haagsche hogeschool .....................................................................................................15 4.1 Ervaringen haagsche hogeschool studenten .............................................................................................. 15 4.2 Ervaringen vsv jongerenteam.................................................................................................................... 19 4.3 Voorbereiding op de schoolbezoeken.......................................................................................................... 21 4.4 voorbereiding van het team ....................................................................................................................... 25 5. Schoolbezoeken..................................................................................................................................................27 5.1 ROC ASA Wibautstraat ............................................................................................................................. 27 5.2 ROC van Amsterdam Gaasterlandstraat...................................................................................................... 32 5.3 ROC ASA Waterlandcollege....................................................................................................................... 37 5.4 ROC van Amsterdam Fraijlemaborg........................................................................................................... 42 5.5 ROC ASA Amsterdamse Plus .................................................................................................................... 49 6. Website...............................................................................................................................................................54 6.1 Content website....................................................................................................................................... 54 6.2 Updaten website na schoolbezoeken.......................................................................................................... 55 6.3 Statistieken website................................................................................................................................. 55 6.4 SMS-service ........................................................................................................................................... 56 7. Publiciteit ...........................................................................................................................................................58 7.1 Mediatraining ......................................................................................................................................... 59 7.2 Perspresentatie 10 september................................................................................................................... 60 8. Evaluatie met de teamleden ...............................................................................................................................62 8.1 Opbouw en tijdsbesteding......................................................................................................................... 62 8.2 Begeleiding vanuit school ........................................................................................................................ 62 8.3 Wisseling scholen van de teamleden ......................................................................................................... 63 8.4 School en bijbaantjes............................................................................................................................... 63 8.5 Verdere verloop........................................................................................................................................ 63 2

9.

Evaluatie met de scholen ....................................................................................................................................65 9.1 ROC ASA, Wibautstraat ............................................................................................................................ 65 9.2 ROC van Amsterdam, Gaasterlandstraat..................................................................................................... 67 9.3 ROC ASA, Waterlandcollege...................................................................................................................... 68 9.4 ROC van Amsterdam, Fraijlemaborg.......................................................................................................... 69 9.5 ROC ASA, Amsterdamse Plus ................................................................................................................... 70 9.6 Compensatie teamleden........................................................................................................................... 71 10. Aanbevelingen voor een vervolgtraject ..............................................................................................................72 10.1 Professionele rolmodellen? ................................................................................................................... 72 10.2 Schoolteams of regioteams? .................................................................................................................. 74 10.3 Selectiecriteria jongerenteam ................................................................................................................ 75 10.4 Wat is het profiel van een begeleider? ...................................................................................................... 76 10.5 Beloning .............................................................................................................................................. 77 10.6 De doelgroep......................................................................................................................................... 78 10.7 De scholen ........................................................................................................................................... 79 10.8 Thematiek ............................................................................................................................................ 80 10.9 Tijdsinvestering begeleiding................................................................................................................... 81 10.10 Conclusie ............................................................................................................................................ 83 11. BIJLAGE I. Checklist ...........................................................................................................................................84 12. BIJLAGE II. Planning samenwerking hhs ............................................................................................................89 13. BIJLAGE III Media analyse ..................................................................................................................................92

3

1. INLEIDING “Heel vroeger denk je dat je de enige bent. Ik praatte met een jongen die zoveel heeft meegemaakt. Met hem praten was net als een roos die begint te bloeien. Ik had niet gedacht dat ik mensen zo zou gaan raken.” (teamlid Melanie) In de aanval op de schooluitval is de afgelopen maanden een team van voortijdig schoolverlaters (VSV’ers) op pad gegaan om scholieren, die het risico lopen van school te raken, aan hun jas te trekken: blijf op school, zorg dat je bij de les blijft, stay in the game! Ieder mens heeft iemand in zijn leven nodig die hem of haar op kritieke momenten een duw in de goede richting geeft. De teamleden hebben dat bij de ROC- scholieren geprobeerd: ze raakten een thema aan, maakten de leerlingen bewust van hun kwetsbaarheid en gaven handreikingen voor een positieve (denk)richting. Het VSV team is op pad gegaan als ervaringsdeskundigen, om de risicoleerlingen van nu te wijzen op hun eigen verantwoordelijkheid. De teamleden bleken alle begrip te hebben voor de problemen waar de scholieren mee te maken hebben, ze hebben het immers zelf óók meegemaakt. Ze wezen de scholieren op het feit dat ze kapitein zijn op hun eigen schip en in die zin in staat zijn om hulp en steun te zoeken. Ze stonden de scholieren live en persoonlijk te woord, daarbij ondersteunt door een website met korte achtergrondinformatie. Het project is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van OCW. Doel van dit pilotproject is in de praktijk onderzoeken hoe effectief met jongeren gecommuniceerd kan worden over het belang van het behalen van diploma’s en het voorkomen van schooluitval. Uitgangspunt was dat jongeren, die zelf ooit uitgevallen zijn maar de weg naar school weer teruggevonden hebben, daarover met andere jongeren in gesprek gaan. Methodiekontwikkeling stond daarbij centraal. Het project is uitgevoerd in de gemeente Amsterdam. YoungWorks heeft , samen met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), het concept bedacht, zorg gedragen voor de realisatie van het project en alles gedurende het proces uitgebreid gemonitord. De samenwerking tussen de jongeren, ministerie van OCW en YoungWorks is bijzonder prettig verlopen, we hebben alle stappen steeds in goed overleg en nauwe samenwerking gezet. Alle betrokkenen bij het VSV team kijken dan ook terug op een roerig, intensief en buitengewoon geslaagd traject.

4

Wij doen hierbij op een aantal onderdelen verslag van de ervaringen met het VSV team. In hoofdstuk 8 zijn de voornaamste conclusies en aanbevelingen opgenomen. Dit laat zich lezen als een samenvatting. Wij wensen u veel leesplezier. Alet Klarenbeek Anouk de Smet Dorien Broekhoven Ilie Trienekens

5

Senior Adviseur, YoungWorks Account manager, YoungWorks Directie VSV, Ministerie van OCW Directie Communicatie, Ministerie van OCW

2. STAY IN THE GAME “Een diploma haal je niet op straat. Ik wil stewardess worden en de enige manier om mijn droom te realiseren is weer naar school te gaan en mijn diploma halen.”(Melanie, 26 jaar). Hoe zorg je ervoor dat de boodschap ‘blijf op school, haal je diploma!’ goed aankomt bij jongeren? Door jongeren die daar zelf ervaring mee hebben hun eigen verhaal aan andere jongeren te laten vertellen. Het ministerie van OCW (Projectdirectie VSV en directie COM) heeft medio 2009 ervaring opgedaan met deze aanpak en de resultaten zijn verbluffend. Juist door jongeren in te zetten als rolmodel voor leeftijdsgenoten krijgt een abstract thema als voortijdig schoolverlaten ‘smoel’ en staan jongeren centraal in de communicatie. En dan blijkt die boodschap ineens op een indringende manier bij jongeren aan te komen en hen aan het denken te zetten. Doel van het pilotproject was in de praktijk onderzoeken hoe effectief met jongeren gecommuniceerd kan worden over het belang van het behalen van diploma’s en het voorkomen van schooluitval. Uitgangspunt was dat jongeren die zelf ooit uitgevallen zijn, maar de weg weer naar school teruggevonden hebben, daarover met andere jongeren in gesprek gaan. Methodiekontwikkeling stond daarbij centraal. Het project is uitgevoerd in de gemeente Amsterdam.

2.1

ORGANISATIE

Het ministerie van OCW heeft het VSV-jongerenteam opgezet in samenwerking met de gemeente Amsterdam (Bureau Leerplicht Plus),ROC ASA en ROC van Amsterdam. Op twee scholen (vestigingen van ROC ASA) zijn jongeren geworven die zelf ervaring hebben met voortijdig schoolverlaten. De jongeren waren enorm gemotiveerd om aan het project mee te doen en om met hun eigen verhaal andere jongeren te helpen. Uiteindelijk is een team van zes jongeren geformeerd. Voor de begeleiding van het team, het concept en de organisatie van de schoolbezoeken heeft het ministerie van OCW bureau Youngworks ingehuurd, gespecialiseerd in jongerencommunicatie.

6

2.2

WEBSITE

Ter ondersteuning van de activiteiten van het team heeft een groep vierdejaars studenten van de vakgroep nieuwe media van de Haagse Hogeschool, samen met de teamleden, een website (www.stayinthegame.nu) en sms-dienst ontwikkeld. Op de site zijn de persoonlijke verhalen van de teamleden te vinden en algemene informatie over leerplicht en schoolverlaten. Via een sms-dienst was ook rechtstreeks contact (in geanonimiseerde vorm) met de teamleden mogelijk.

2.3

INZET JONGEREN

In mei en juni 2009 zijn de teamleden geselecteerd en voorbereid op hun rol. In juli en augustus is de site gebouwd. De schoolbezoeken hebben in september en oktober plaatsgevonden. Uitgangspunt was dat de activiteiten van het jongerenteam niet ten koste mochten gaan van school of stage. Daarom zijn voor elk teamlid individuele afspraken met zijn of haar school gemaakt. In alle gevallen bleek deelname aan het team gecompenseerd te kunnen worden met studiepunten of vrijstelling van vakken of stages. De teamleden zijn door YoungWorks voorbereid op hun rol tijdens de schoolbezoeken, o.a. door werksessies met elkaar en een mediatraining.

2.4

SCHOOLBEZOEKEN

Het jongerenteam heeft vijf vestigingen van ROC ASA en ROC van Amsterdam bezocht. In overleg met de gemeente en scholen is per school de thematiek voor het schoolbezoek vastgesteld. De scholen hebben klassen of groepen leerlingen geselecteerd voor wie een bezoek van het jongerenteam het meest relevant is. De teamleden bedachten zelf op welke (creatieve) manier zij met de klas in gesprek wilden gaan. Dit is samen met Youngworks en de scholen uitgewerkt. In twee uur tijd vertelden de teamleden hun persoonlijke verhaal en werden aan de hand van een creatieve opdracht (bijvoorbeeld moodboards maken of foto’s uitkiezen over ‘hoe zie ik mijn toekomst?’) ervaringen en verhalen uitgewisseld. “Ik heb nog nooit over mijn toekomst nagedacht!” (leerling) Elk schoolbezoek werd afgesloten met de presentatie van de website: www.stayinthegame.nu en het uitdelen van visitekaartjes van de teamleden, met vermelding van de site en de sms-dienst.

7

2.5

RESULTATEN

Dankzij de enthousiaste inzet van de teamleden en de betrokken scholen waren de resultaten uitermate positief! Na afloop van de schoolbezoeken is het project geëvalueerd met de teamleden en de mentoren van de klassen van de schoolbezoeken. De belangrijkste resultaten zijn: 1. De deelnemende scholen ervaren dit nieuwe ‘instrument’ als zeer waardevol. Jongeren die met jongeren communiceren raakt de kern. Het is een authentiek contact met gebruik van eerlijke taal en respect voor elkaar, waardoor de jongeren beter naar elkaar luisteren en ze meer open staan voor de boodschap. “Ik dacht dat ik de enige was, maar dat is niet zo!”(leerling). “Als ik mijn droom wil realiseren, dan moet ik dat zelf doen!”(leerling) Dit is het project waar ik al jaren op zit te wachten” (mentor). “Een geweldige manier om leerlingen te bereiken waar ik geen contact mee kan krijgen.” (zorgcoördinator). "Een jongen begon stoer te lachen bij het verhaal van Melanie, maar daarna stond hij buiten te huilen. Hij herkende het." (mentor). 2. In de klassen waar het jongerenteam langs is geweest heersen een opvallend goede sfeer en saamhorigheid. Leerlingen houden elkaar ook beter bij de les. “Als iemand er niet is, wordt direct gebeld en huiswerk doorgegeven. Ik weet niet of dit door het team komt, maar ik heb dit in ieder geval nog nooit eerder meegemaakt.” (mentor) 3. De teamleden zelf zijn tijdens het project enorm gegroeid. Ze hebben zichzelf beter leren kennen, zijn zich bewust geworden van hun zelfstandigheid en verantwoordelijkheidsgevoel en hebben specifieke vaardigheden opgedaan, zoals organiseren, presentatietechnieken, gespreksleiding en iets voor anderen betekenen . ”Ik weet nu zeker dat ik met jongeren wil werken!” (teamlid) “Ik heb mijzelf echt beter leren kennen.”(teamlid) 4. Inzet van jongeren als ervaringsdeskundigen die voorlichting geven aan leeftijdsgenoten is een waardevolle aanvulling op het pakket van maatregelen in Aanval op Schooluitval. "Op mijn moodboard staat Van Nistelrooij Pechvogel: als ik mijn droom wil realiseren voor voetballer, dan moet ik een opleiding ernaast hebben." (leerling) 5. Jongeren die samen iets creëren hebben plezier. In de schoolomgeving raken ze spelenderwijs met elkaar in gesprek over school. Het zijn contactmomenten waarop ze elkaar weten te vinden en elkaar kunnen aanspreken op verantwoordelijkheden. "We spreken elkaar ook in de privésfeer, we hebben steun aan elkaar om op school te blijven."(teamlid)

8

2.6

DE BELANGRIJKSTE ‘LESSONS LEARNED’

Samenstelling jongerenteam Selecteer jongeren van verschillende scholen in de regio en zorg voor een goede mix van jongens/meisjes, allochtoon/autochtoon en stad/platteland. Het is fijn als de leden allemaal een verschillende achtergrond en aanleiding hebben gehad voor hun eigen schooluitval, zodat de leerlingen op de scholen zich in de ervaringen van de teamleden kunnen herkennen.

Begeleiding jongerenteam Een jongerenteam van ex-uitvallers vraagt om intensieve begeleiding. Dat varieert van praktische begeleiding, zoals het inplannen en begeleiden van schoolbezoeken, tot inhoudelijke en emotionele begeleiding. Het is goed per regio een begeleider aan te stellen, die voor de teamleden en de te bezoeken scholen als aanspreekpunt en spin in het web fungeert. Het project werkt het best als het in een korte periode, van bijvoorbeeld 10 weken, wordt afgerond. Dat maakt het een overzichtelijke klus voor de mentor van de teamleden, maar ook voor een (freelance) projectleider.

Inhoud schoolbezoeken Elke regio heeft zijn eigen vsv-problematiek. Haak daarop in. Welke thema’s spelen op de te bezoeken scholen? Hoe kunnen de teamleden daarover op een creatieve manier het gesprek aangaan? Denk aan thema’s als: studiekeuze, zorg op school, problemen thuis, drugs, toekomst.

Timing Het beste moment om schoolbezoeken te organiseren is aan het begin van het nieuwe schooljaar. Leerlingen leren elkaar beter kennen en dit draagt bij aan het saamhorigheidsgevoel in de klas. “In die twee uur is alles doorbroken in mijn klas. Het is het effect van een hele werkweek bij elkaar.” (mentor) Een korte evaluatie met docenten en leerlingen direct na afloop van het schoolbezoek is een goede manier om de eerste indrukken in kaart te brengen. Door er na een paar weken nogmaals bij de betrokken docenten op terug te komen, kunnen ook langere termijn effecten goed gemonitord worden.

9

Niet op de eigen school Inzet van het jongerenteam op de eigen school of in een situatie waarin de teamleden de meeste leerlingen in de klas kennen, is niet optimaal. Juist doordat er al relaties onderling zijn, is het voor de teamleden veel moeilijker om hun persoonlijke verhaal te vertellen en hun klasgenoten aan te spreken op hun eigen verantwoordelijkheid. De boodschap van het team ‘ga naar school, haal je diploma!’ verliest daardoor duidelijk aan impact. De kracht van de teamleden die laten zien dat je je eigen leven weer op de rails kunt krijgen komt veel minder goed uit de verf.

2.7

CONCLUSIE

De pilot van het VSV jongerenteam is een succes te noemen. De doelstelling om te kijken of bepaalde methodieken al dan niet werken bij een peer-to-peer benadering van de problematiek van VSV is geslaagd. We weten in grote lijnen en op detailniveau- binnen de beperkingen van deze grootstedelijke pilot- wat het met de teamleden en leerlingen doet. “Het is een win-win situatie voor iedereen, dit project moet absoluut doorgaan!” (mentor klas schoolbezoek)

10

3. SELECTIE TEAMLEDEN Ministerie van OCW, d.i. Ilie Trienekens, heeft twee ROC’s bezocht en de leerlingen verteld over het project. YoungWorks was hier verder niet bij betrokken, wat voor ons soms ongemakkelijk voelde omdat wij normaal gesproken altijd zelf de jongeren werven. Het was nu een kwestie van afwachten. Vol vertrouwen in de goede afloop, maar wel spannend. Tijdens deze voorbereidende schoolbezoeken is de leerlingen gevraagd wie interesse zou hebben om deel te nemen aan het team. Veel leerlingen vonden het een leuk traject en wilden graag meedoen. Vervolgens zijn deze leerlingen uitgenodigd voor een castingbijeenkomst bij YoungWorks op 18 mei. Hierbij waren vijftien leerlingen aanwezig en een aantal begeleiders vanuit beide scholen. Tien leerlingen kwamen van de Amsterdamse Plus en vijf leerlingen van het Wibautcollege in Amsterdam. In een informele setting heeft YoungWorks een introductie gegeven over het project. Vervolgens hebben de leerlingen zichzelf kort geïntroduceerd en hun levensverhaal verteld. De leerlingen zijn in twee groepen aan de slag gegaan met opdrachten. Ze hebben beurteling moodboards gemaakt en een introductieworkshop ‘Werken met de Flip-camera” gevolgd en elkaar geïnterviewd. “Ik vond het maar raar, had nog nooit een moodboard gemaakt, maar toen ik aan de slag ging was het eigenlijk best makkelijk en kwam er iets moois uit.” Yassin Tijdens het middagprogramma is één van de flipcamera’s ontvreemd. Hij is nooit boven water gekomen.

11

3.1

SELECTIEVOORWAARDEN TEAM

Op basis van jarenlange ervaring hebben medewerkers van YoungWorks de leerlingen de hele middag geobserveerd. Ook Ilie Trienekens keek mee op dit proces. Aan het eind van de middag is een eerste voorselectie gemaakt. Deze is puur gebaseerd op de ervaringen ter plaatse: ‘onderbuikgevoel’ en gezond verstand voeren de boventoon. Vervolgens hebben we leerlingen tegen de selectiemeetlat gelegd en een + / - puntensysteem toegepast. De selectie van de teamleden is gebaseerd op de volgende aandachtspunten: 1. communicatieve vaardigheden 2. positieve uitstraling 3. authenticiteit 4. ingeschatte betrouwbaarheid 5. voldoende stevig in je schoenen staan om over je eigen problemen te kunnen praten 6. verhouding meisjes / jongens in het team 7. afwisselende opleidingen 8. verschil in aanleiding tot schoolverlaten: a. verkeerde studiekeuze b. problemen thuis c. drugs d. criminaliteit e. zorg voor familieleden Tijdens de selectiemiddag zijn zeven leden geselecteerd die aan de voorwaarden voldoen. 1. Melanie Burnett 2. Ouassima Darrazi 3. Sergio Hoogvliet 4. Ouíssam Tahiri 5. Ferdaus Boutasaa 6. Richard Persaud 7. Shehara Basarat

12

25 jaar 24 jaar 18 jaar 18 jaar 18 jaar 18 jaar 18 jaar

Amsterdamse Plus Amsterdamse Plus Amsterdamse Plus Amsterdamse Plus Amsterdamse Plus Wibautcollege Wibautcollege

Alle jongeren staan communicatief sterk, hebben uiteenlopende achtergrondverhalen en zijn verschillend van karakter en uitstraling. Het lijkt zo op het eerste gezicht een evenwichtig team, met een gezonde groepsdynamiek. Melanie en Oussaima zijn bekend met VSV op projectniveau, ze kennen het ministerie en Fred Voncken (directeur projectdirectie Voortijdig Schoolverlaten, ministerie OCW), dragen het project een warm hart toe en zijn daardoor erg gemotiveerd. Aan de andere kant werkt dit gegeven ook tegen: jongeren hebben soms de neiging ‘professioneel’ te worden en dat is nu net wat we niet willen. Sergio is de creatiefste van het stel, Oúissam de vrolijke noot en Richard de stabiele factor. Melanie heeft een erg krachtige persoonlijkheid, ze kan wel wat hebben. Shehara heeft een indrukwekkend verhaal van iemand die echt door een dal is gegaan en er absoluut 100% bovenop is gekomen. Kortom, stuk voor stuk rolmodellen met ieder hun eigen reden waarom ze tijdelijk gestopt waren met school. Van spijbelen en verkeerde studiekeuze tot een eenzame jeugd met onvoorstelbare gebeurtenissen, van ‘gewoon’ geen motivatie, beïnvloeding door verkeerde vrienden tot het totaal niet begrepen worden door school, vrienden en familie. Helaas besloot Richard bij nader inzien om niet mee te werken aan het project en zich helemaal op zijn opleiding te focussen. Jammer, want het team heeft juist jongens nodig! Het team bestaat bij voorkeur uit acht jongeren. Bij drie kandidaten is de keuze lastig: 1. Yassin Bensid 2. Fadoua Essabaa 3. Veriël Finki Yassin is niet de meest gemakkelijke jongen, hij heeft veel sturing nodig. Hij is daarentegen erg gemotiveerd en wil graag. Daarnaast is hij een typisch voorbeeld van verkeerde vrienden die op je pad zijn gekomen en dus herkenbaar voor veel andere risicojongeren. Fadoua is heel assertief maar ook dominant en ze heeft een grote invloed op Ferdaus. Fadoua schrijft graag en veel. Zij kan zich bezig houden met de verslaglegging van de schoolbezoeken op de website?

13

In overleg met het ministerie van OCW is besloten om zowel Yassin als Fadoua te selecteren. Veriël is uiteindelijk toch te onzichtbaar. Ze heeft weliswaar een herkenbaar verhaal, is niet Marokkaans en brengt een ander geluid in het team. We plaatsten haar op de reservelijst, waarvan we achteraf geen gebruik hebben gemaakt. De gekozen teamleden zaten al snel te ver in het proces om nog nieuwe mensen toe te laten. Om diezelfde reden hebben we ook niet meer moeite gedaan om extra jongens te werven. De samenstelling van het team zag er daarmee als volgt uit: 1. Melanie Burnett 25 jaar Amsterdamse Plus 2. Ouassima Darrazi 24 jaar Amsterdamse Plus 3. Sergio Hoogvliet 18 jaar Amsterdamse Plus 4. Ouíssam Tahiri 18 jaar Amsterdamse Plus 5. Ferdaus Boutasaa 18 jaar Amsterdamse Plus 6. Fadoua Essabaa 18 jaar Amsterdamse Plus 7. Yassin Bensid 17 jaar Amsterdamse Plus 8. Shehara Basarat 18 jaar Wibautcollege

14

4. SAMENWERKING MET DE HAAGSCHE HOGESCHOOL Het team is geselecteerd en de eerste fase kan worden gestart. De teamleden bedenken samen met vijf Haagse Hogeschool studenten een digitaal concept dat hun boodschap tijdens de schoolbezoeken zal ondersteunen.

4.1

ERVARINGEN HAAGSCHE HOGESCHOOL STUDENTEN

Opbouw van het project Het project is in verschillende fases opgedeeld, met ruimte voor research, kennismaking, uitwerking van het concept en feedback. De studenten vonden het jammer dat ze pas in week 5 de VSV‘ers ontmoetten, ze hadden ze liever al in week 1 of 2 gezien. De tijd voor conceptontwikkeling vonden ze krap, ook omdat ze naast dit project nog andere lessen volgen en ze een verslag over dit project moesten schrijven.

Rolverdeling binnen het projectteam De studenten hebben nooit eerder in deze samenstelling in een project gewerkt. De verdeling was meer een natuurlijke rolverdeling en is nooit letterlijk op papier gezet. Robbie en Mark traden op als projectleider. Brian fungeerde als de (web)designer binnen het team: “Eigenlijk was vanaf dag 1 de rolverdeling binnen het team al duidelijk.”

Begeleiding door YoungWorks De studenten kregen voldoende informatie tijdens het project en konden met vragen prima bij YoungWorks terecht. Wel vonden ze het mailverkeer vanuit YoungWorks soms te dwingend, deadlines werden hard gesteld. De leersituatie opdrachtgever (YW/OCW) en leverancier (HHS-studenten) kwam niet altijd uit de verf. Er waren misverstanden over wat de rol van een ieder was. In de ogen van de studenten was bijvoorbeeld het ministerie van OCW de opdrachtgever en YoungWorks op gelijk niveau met de studenten. YoungWorks mocht dus gevoelsmatig de studenten niets opleggen.

15

Aangezien de studenten van tevoren niet duidelijk was uitgelegd hoeveel tijd het project ze zou gaan kosten, werd de tijdsdruk als onprettig ervaren en YoungWorks, die steeds op deadlines wees, bestempeld als de grote boosdoener in deze.

Begeleiding vanuit school De begeleiding vanuit school was nadrukkelijk op de achtergrond. De studenten zijn geheel vrij gelaten in het proces. “Als we problemen hadden dan konden we bij Theo, onze docent/begeleider van de Haagse Hogeschool, terecht.”

Aanwezigheid van ministerie van OCW Medewerkers van het ministerie van OCW zijn bewust weinig in beeld geweest, dit hebben de studenten als prettig ervaren. Wel hadden ze graag in het begintraject meer informatie van het ministerie willen ontvangen. OCW/YoungWorks hebben er vooraf bewust voor gekozen de studenten zélf onderzoek te laten doen en niet alle informatie te geven. Achteraf gezien was dit wel wenselijk geweest. Research heeft te veel tijd gekost. Uit het vooronderzoek door de studenten was bovendien hun conclusie dat schooluitval vooral bij jongens voorkomt. De studenten richtten zich daarom vooral op schooluitvallende jongens. Bij de kennismaking werden ze met een bijdehante meidengroep geconfronteerd: “Als we de doelgroep eerder hadden gezien, waren we tot een hele andere analyse gekomen. Nu waren we enorm gefocust op jongens, terwijl in het team veel meer meiden zitten.”

De kennismaking met het VSV Team (bij YoungWorks) De kennismaking was zoals gezegd verrassend: “Oh..., ok, het zijn bijna allemaal vrouwen.” De studenten hebben veel gehad aan de eerste kennismaking met het team, het gaf hen een heel ander inzicht in de doelgroep. De teamleden lieten de moodboards zien die zij tijdens de selectiemiddag hadden gemaakt en vertelden hun levensverhaal: “De inzet van de moodboards was super! Aan de hand van deze moodboards vertelden de VSV’ers hun verhaal waardoor we makkelijk veel over ze te weten kwamen. Het viel me met name op dat ze zo enthousiast waren en hoe bereidwillig ze zijn om anderen te helpen.” De studenten maken de kanttekening dat zij research hadden gedaan over heel Nederland. Amsterdam is meer multicultureel. Trots en het grote gevoel van eigenwaarde die binnen het team heersen, vinden de studenten erg opvallend.

16

De studenten vonden dat de middag veel langer had mogen duren. De schoolverlater kreeg een gezicht waardoor ze zich veel meer betrokken voelden.

Excursies met VSV Teamleden (in Amsterdam) Gelukkig gingen studenten en teamleden ook nog samen op pad. Op deze manier spraken ze elkaar toch net even wat langer en kwamen ze meer over elkaar te weten. Bij nader inzien hadden we excursies beter op één dag kunnen combineren. Ook bleek er de behoefte te zijn in het hier en nu de doelgroep te ontmoeten: “Een goede toevoeging was geweest wanneer we een echte schoolverlater hadden getroffen. Iemand die niet op school zat, dan heb je een nog beter beeld hoe zo’n dagdeling eruit zag. Nu vielen gedeeltes weg door school of stages. Ik had zelf dan een interview met zo iemand voorbereid en willen vragen wat hij of zij al had ondernomen om weer op het goede pad te komen. Wat wel heeft gewerkt en wat niet.”

Eerste bijeenkomst t.b.v. feedback op concept (bij ROC ASA) Door allerlei andere schoolactiviteiten was de voorbereiding op de presentatie van het eerste HHS concept slecht. Het was erg haastwerk. De studenten hadden liever meer tijd voor dit project vanuit school gekregen. De studenten hebben erg veel gehad aan de feedback. Ze ervoeren deze als zeer prettig. Met name de positieve opmerkingen van het VSV-team over de vormgeving werden gewaardeerd.

Eindconcept en – presentatie (op de Haagse Hogeschool) “Ik had een eerste versie van een werkende website verwacht, maar daarvoor kwamen we vijf weken te kort”. Desalniettemin liep de voorbereiding voor de eindpresentatie veel beter en dat was te zien. De studenten zijn gewend om te presenteren, maar voor zo’n grote delegatie was wel een andere, spannendere ervaring. Het ging allemaal voorspoedig en de teamleden waren enthousiast. Op een aarzelend “Wat vinden jullie ervan?” kwam een krachtig “Machtig!” terug. De HHS-ers zijn positief over het eindoordeel: “We wisten op voorhand al waarop we reacties zouden krijgen. We hebben geen tijd gehad voor de puntjes op de i, zoals bijvoorbeeld nadenken over de hulpverlenerrol van het team.” Het was voor de studenten hoe dan ook nieuw dat ze voor een externe opdrachtgever aan de slag moesten en dat is uiteindelijk goed bevallen: “Je bent nu meer betrokken en je begint heel anders aan een project.”

17

Individuele impressie en algemene terugblik op het gehele project “Iedereen in mijn omgeving was op de hoogte dat ik bezig was met dit project. Ik had ook een ‘post’ erover staan op mijn ‘Linkedin’. Hierop heb ik erg leuke reacties gekregen van potentiële werkgevers, zoals het ministerie van Justitie” Op de vraag wat de studenten het meest heeft geraakt reageerden ze allemaal anders: “Het verhaal van Melanie, ik heb wel twijfels of alles waar is.”

“De reacties op mijn presentatie 15 juni, ik had me namelijk niet heel goed voorbereid, maar dat ze zo enthousiast reageerden, vond ik echt kicken.” “De 1e ontmoeting bij YoungWorks met de teamleden, je project krijgt dan een gezicht.” “Het verhaal van Sergio tijdens de excursie en Shehara dat ze zo ontzettend trots is dat ze in de zomer bij haar stageplek mag blijven werken.” “De positiviteit in Yassin.” De grootste leerpunten van de Haagse Hogeschool studenten zijn: • Het proces in zijn geheel, lange looptijd, tijdsdruk, halen van deadlines; • Presenteren voor niet-studenten; • Ervaring opdoen met werken in een concreet project; • De tweedeling OCW/ YW, naar wie moet je echt iets terugkoppelen; • De menselijke factor die erachter zit, allemaal persoonlijke verhalen, ieder persoon is uniek, hoe pas je daar een concept op aan; • De samenwerking met een echte opdrachtgever. Deze eerste fase van het project is afgesloten met een bezoek van de studenten en de teamleden aan staatssecretaris Van Bijsterveldt op het ministerie van OCW in Den Haag.

18

4.2

ERVARINGEN 1e FASE VSV JONGERENTEAM

“Na alles wat we hebben meegemaakt, nemen we nu verantwoordelijkheid om anderen te helpen.” [Teamlid Ferdaus]

Terugblik op de selectiemiddag Het VSV-team vond de selectiemiddag erg spannend en leuk. Melanie vertelt: “Ik was verbaasd en schrok er zelfs een beetje van dat Shehara hetzelfde heeft meegemaakt als ik. Ik heb heel lang gedacht dat ik de enige was in die situatie, maar nu weet je dat ook anderen dit meegemaakt hebben.” Aan de ene kant waren ze verbaasd over de verhalen van andere leerlingen, aan de andere kant ontstond veel begrip voor elkaar. Het schiep een band. De teamleden hebben allemaal iets gemeen, waardoor ze elkaar goed begrijpen. De opdrachten tijdens de selectiemiddag vonden de teamleden leerzaam, uitvoerbaar, goed qua lengte en goed gepland. Door de workshops leerden ze elkaar kennen, gingen ze goed samenwerken en leerden ze veel van elkaar.

Praten over het project Doordat ze midden in de examens zitten en bijbaantjes veel tijd in beslag nemen wordt er op school en onderling niet veel over het project gesproken. Met anderen praten ze er wel over. “Eerlijk gezegd, vind ik het een beetje stoer om te vertellen dat ik in dit team zit. Ik ben bezig en ik doe nu tenminste wat.” zegt Oúissam. Ouders van de teamleden reageren enthousiast en trots.

De begeleiding De eerste informatie vanuit school was niet duidelijk, maar nadat Ilie Trienekens op school was geweest werd alles duidelijker: “Ilie Trienekens van OCW is een hele leuke vrouw. Ze praat gewoon normaal met ons. Is spontaan en weet veel meer dan ons. We leren van haar.” Begeleiding vanuit YoungWorks ervaren de teamleden als duidelijk, netjes in een ‘chille’ ontspannen sfeer. De communicatie verloopt in een goed tempo en in begrijpelijke taal op hun niveau. Doordat de teamleden alles goed begrijpen zijn ze extra gemotiveerd.

19

Kennismaking met HHS studenten (bij YoungWorks) Op de kennismaking met de studenten reageert Oúissam op haar geheel eigen wijze; “Wel leuk, ik hou wel van mannelijk gezelschap!” De teamleden vonden de studenten spontaan, zakelijk en relaxed. Ze vonden het erg fijn dat ze niet raar reageerden op de dingen die ze vertelden. Wel vragen ze zich af waarom het alleen maar jongens waren.

Excursies met VSV Teamleden (in Amsterdam) Het zijn toch twee heel verschillende en normaal gesproken gescheiden werelden, die we bij elkaar hebben gebracht. De excursies waren zonder begeleiding, waardoor de teamleden meer en gemakkelijker dingen durfden te vragen aan elkaar. “Er werden woorden gebruikt, dat ik dacht “oei wat bedoelen ze eigenlijk?” Uiteindelijk heb ik alles begrepen. Ik kon wel alles vragen. Je leert ervan voor de volgende keer.” vertelt Oúissam achteraf.

Het eindconcept voor de website van HHS-studenten De teamleden vinden dat de studenten goed naar ze hebben geluisterd en alles wat het VSV-team belangrijk vond in het concept hebben gestopt. Ze denken dat de studenten ook veel van hun feedback hebben geleerd voor een volgend project. Wat de potentiële VSV’er van de website zal vinden is voor de teamleden echter een groot vraagteken. Ferdaus is heel uitgesproken:“Ik denk dat ze in het begin denken: schijt! Maar uiteindelijk denk ik wel dat elke leerling een soort duwtje wil. Deze site bestaat nog niet en het is er nu wel. Nu wordt er aandacht aan besteed. Als een spijbelaar denkt: Ik wil weer de draad oppakken, dan ga je zoeken. Op internet kun je nu wel iets vinden.”

20

4.3

VOORBEREIDING OP DE SCHOOLBEZOEKEN

Afbakening De jongeren in het VSV team gaan op pad als zichzelf. Ze zijn ervaringsdeskundigen en gaan de risicoleerlingen van nu wijzen op hun eigen verantwoordelijkheid. Vooruitlopend op een mogelijk vervolgtraject is het belangrijk te focussen op een aantal factoren bij zowel teamleden als scholieren: • alle jongeren praten namens zichzelf, • de teamleden zijn zichzelf en geen professionele adviseurs, • de scholieren praten namens zichzelf en zijn niet als groep aan te duiden (mbo-leerlingen/jongeren/spijbelaars/ etc.), • de toon is positief en opbouwend.

Inhoud schoolbezoeken Mbo-leerlingen hebben een korte spanningsboog. Om de aandacht van de leerlingen en de teamleden vast te houden, kent het programma veel afwisseling: klassikaal en in groepjes, persoonlijke verhalen, interactie en creatieve opdrachten. Alles komt aan bod in maximaal 2 uur. Hieronder staat een tijdsindicatie per onderdeel, de exacte tijd is steeds per bezoek afgestemd met de school.

21

13.00 uur 13.05 uur 13.10 uur 13.25 uur 13.35 uur 13.40 uur 13.50 uur 14.30 uur 14.40 uur 14.45 uur 15.00 uur

Start intromuziek Welkom door de school Persoonlijke verhalen VSV jongerenteam Interactie met de scholieren Uitleg creatieve opdracht Groepsbespreking opdracht Uitvoering creatieve opdracht Presentatie creaties Introductie website Ruimte voor vragen en korte evaluatie schoolbezoek Einde schoolbezoek

Nadat het team zich heeft voorgesteld gaan de leerlingen met de teamleden in kleinere groepjes in gesprek aan de hand van een creatieve opdracht. Voor deze creatieve opdrachten hanteren we steeds drie peilers: • hou het persoonlijk; • werk naar een positief denkbeeld; • draag een oplossing voor. De opdracht is afhankelijk van het thema: 1.

22

Geen duidelijk toekomstbeeld Melanie heeft een duidelijke droom: zij wilde ooit stewardess worden. Deze droom heeft haar inzicht gegeven dat ze door moest leren. In september is zij met haar opleiding voor stewardess gestart. Wat is jouw droom? Wat kan je doen om je droom waar te maken? Wie of wat heb je hierbij nodig? Bespreek dit in je groepje en vertel hoe je deze droom wilt bereiken. Leg jouw bevindingen vast in een gezamenlijk moodboard over jullie dromen en het bereiken hiervan. De teamleden begeleiden de leerlingen met het ontwikkelen van de moodboards en vertellen hun verhaal.

23

2.

Problemen op school Yassin had problemen op school, verzuimde veel waardoor hij uiteindelijk van school moest. Zijn er bepaalde problemen op school waardoor jij zou spijbelen? Welke problemen zijn er? En wat kan school doen om je op school te houden? Bespreek dit in je groepje en bedenk als groep een slogan over wat school kan doen om je op school te houden. De teamleden begeleiden de leerlingen met het ontwikkelen van de slogan en vertellen hun verhaal.

3.

Verkeerde school – en studiekeuze Ouassima vond het lastig een opleiding te kiezen die bij haar paste, waardoor ze een aantal keer met school stopte. Hoe maak je een goede studiekeuze? Wat doe je als blijkt dat de studiekeuze niet de juiste blijkt te zijn. Maak een tekening die typerend is voor jou in een beroep. Je buurman of buurvrouw vertelt aan de hand van je tekening wie jij bent, waar nodig mag je aanvullen. De teamleden begeleiden de leerlingen met het ontwikkelen van de tekeningen en vertellen hun verhaal. NB In overleg met de scholen is uiteindelijk besloten deze creatieve opdracht te laten vervallen.

4.

Drugs / Problemen thuis Sergio heeft vroeger veel te maken gehad met drugs en Fadoua had problemen thuis. Hun schooltijd leed hieronder. Als je jong bent kom je met verschillende problemen in aanraking wat invloed op je school heeft. Welke invloeden ken jij en hoe ga je hiermee om? Bespreek dit in je groepje. Kies uit een stapel foto’s één foto die het best bij je past. Vertel aan de hand van de foto je verhaal. De teamleden kiezen hierbij ook hun foto, begeleiden de leerlingen en vertellen hun verhaal.

5.

Zorg voor familieleden Shehara en Melanie zorgden voor broertjes en zusjes, waardoor ze niet naar school gingen. Hoe kan je als tienermoeder school en zorg combineren? Hoe kan school hier op inspelen. Bespreek dit in je groepje en maak een mindmap waarin je de associaties “jij en zorgen” visualiseert. Hierin zet je jezelf in het midden en voor wie je zorgt en wie voor jou zorgt eromheen. Tenslotte visualiseer je welke rol school hierin heeft. De teamleden begeleiden de leerlingen met het ontwikkelen van de mindmap en vertellen hun verhaal.

Afstemming inhoud met de scholen Er is bewust voor gekozen dat Gemeente Amsterdam (Bureau Leerplicht Plus), zelf een selectie heeft aangedragen welke scholen en locaties het VSV-team kon bezoeken. Zij weten immers waar de problematiek het meeste speelt op de scholen. Kort voor de zomervakantie heeft YoungWorks via Bureau Leerplicht Plus de namen van de scholen ontvangen met de bijbehorende contactpersonen. Het eerste contact met de scholen verliep nogal moeizaam. Deels omdat het eerste contact in de zomervakantie werd gelegd, deels omdat de periode vlak na de zomervakantie erg druk is voor de scholen en deels omdat niet direct contact gelegd kon worden met de juiste contactpersonen. Zowel OCW als Bureau Leerplicht Plus hadden geen direct zicht op wie de meest aangewezen contactpersoon was voor de uitwerking van een bezoek van het jongerenteam. De lijst waarmee YoungWorks aan de slag ging bleek daardoor niet de juiste namen te bevatten. Dat leidde tot de nodige verwarring, zowel bij YoungWorks als bij de scholen, en soms ook tot irritaties omdat docenten en mentoren zich overvallen voelden. Uiteindelijk bleken de opleidingsmanager, de verzuimcoördinator en de mentor de beste gesprekspartners te zijn. In overleg met OCW en Bureau Leerplicht Plus is vooraf op hoofdlijnen een inschatting gemaakt van de VSV- problematiek die speelt op de scholen en centraal zou kunnen staan tijdens een schoolbezoek. In gesprek met de scholen bleek dit niet altijd te kloppen. In het voorbereidingsgesprek met de scholen werd dit steeds op een goede manier kortgesloten. Achteraf gezien is het handiger om de problematiek met een geselecteerde locatie te bespreken. De meeste scholen hadden liever gezien dat we ruim voor de zomervakantie het eerste contact hadden gelegd, waardoor ze het schoolbezoek hadden kunnen meenemen in hun introductieweek. De voorbereiding van de schoolbezoeken heeft hierdoor veel meer tijd in beslag genomen dan vooraf was ingeschat. Dorien Broekhoven (OCW) heeft waar mogelijk enorm geholpen.

24

De scholen reageren zonder uitzondering uitgesproken enthousiast op het project. Alle hulp om jongeren op school te houden is welkom, dat is duidelijk. Na elk gesprek vroegen de desbetreffende scholen zich af hoe we het effect gaan meten. Het liefst zien ze een herhaling van het bezoek een aantal maanden na het schoolbezoek, waarbij je de teamleden aan de leerlingen kan laten vragen wat ze aan het project hebben gehad. Hiermee voorkom je dat je als volwassene (mentor/docent) met ze in gesprek gaat en jongeren zich veel minder bloot geven.

Conclusie Qua voorbereiding kan je een inleidend gesprek het beste bijtijds voeren met de mentor van de klas, de opleidingsmanager en de zorgcoördinator van de school. De thema’s van een school kan je het beste ophalen op de school zelf.

4.4

VOORBEREIDING VAN HET TEAM

Na de zomervakantie blijken twee teamleden (Ferdaus en Fadoua) uit het zicht verdwenen. Contact is niet meer mogelijk, ondanks herhaalde telefoontjes en sms’jes vanuit YoungWorks. De twee meiden zijn ook niet op hun nieuwe school aan de slag. De lange zomervakantie is hier waarschijnlijk debet aan. Het team start daardoor met 6 personen. Eind augustus, aan het einde van de zomervakantie, ontmoeten de teamleden elkaar bij YoungWorks. Doel van het gesprek is eens stil te staan bij de schoolbezoeken: wat gaan de teamleden precies doen op de scholen, wat verwachten ze ervan, zijn er succes- dan wel faalfactoren? Gaandeweg blijkt dat het voor de teamleden heel moeilijk is je voor te stellen hoe zo’n bezoek kan verlopen. Ze hebben gewoonweg geen idee. Besloten wordt een soort generale te houden, gewoon maar eens te doen alsof en te kijken wat er dan gebeurt.

25

De teamleden doen voor het eerst heel gericht en geconcentreerd hun verhaal. De sfeer is bijzonder, iedereen aan tafel is geëmotioneerd door de verhalen. Het is net alsof ieder teamlid zich nu pas écht realiseert dat het heus waar is, dat dit je levensverhaal is en dat je dat gaat delen met anderen. Het is prachtig om te zien hoe betrokken een ieder is en hoe die betrokkenheid een sfeer van veiligheid en vertrouwen biedt die later de basis blijkt voor alles wat het team gaat doen. Tussen de teamleden ontspint zich een heel persoonlijk gesprek, over kwetsbaarheid, over wat je wel en niet wil vertellen, over wat je wel en niet mag vragen over de achtergrond van een ander. We realiseren ons ter plaatse dat er iets bijzonders gebeurt: onze ex-voortijdige schoolverlaters zijn vanaf nu een team.

26

5. SCHOOLBEZOEKEN “Dit is het project waar ik al jaren op zit te wachten!” Enez Akaaya, mentor “Deze groep leerlingen ben ik best wanhopig over en jullie hebben ze echt geraakt. Ze praten. Ze praten met elkaar en dat is een enorme pré.” Maruka van Galen, zorgcoördinator ROC ASA Na vier maanden voorbereiding is het dan zover: het VSV jongerenteam gaat Amsterdamse ROC- scholen bezoeken.

5.1

ROC ASA WIBAUTSTRAAT

Voorbereidend gesprek Op 1 september bezoekt het team ROC ASA Zorg en Welzijn, afdeling Horeca. Vijf dagen voor dit bezoek heeft YoungWorks samen met Dorien Broekhoven een voorbereidend gesprek met Maruka van Galen, zorgcoördinator van de school en Enez Akaaya, de mentor van de horeca-leerlingen. Bij Maruka van Galen kwam het project nogal rauw op haar dak vallen: ”Ik word dan boos, omdat ik het enerzijds erg jammer vind dat er een heleboel geld in een project wordt gestoken wat met deze korte termijn planning bijna mis moet lopen, omdat we het niet goed kunnen inpassen en mensen zich overvallen voelen. Gevolg is dat zo'n project dan misschien in de kast verdwijnt als zijnde onwerkbaar, terwijl het met een goede planning dan misschien juist heel goed kan werken! Anderzijds voel ik met zelf ook nogal overvallen. Het is op school nog niet eens besproken. Hoe kan ik mensen enthousiasmeren op deze manier? De helft is nog op vakantie en ook ik moet nu in mijn vakantie al aan het werk. En hoe kan ik dwars door alle introducties heen een klas opeens 2 uur uit het programma halen?”

27

Tijdens het voorbereidend gesprek hebben we haar gerustgesteld en samen het programma doorgenomen. Vervolgens hebben we de problematiek, die bij de leerlingen aan de orde is, besproken. De meeste schooluitval heeft bij deze klas te maken met problemen thuis. Ze hangen op straat, krijgen te maken met detentie, hebben schulden en hun etnische achtergrond geeft veel problemen. Uiteindelijk zijn zowel Maruka als Enez enthousiast en met alle inzet aan de slag gegaan.

DE DAG ZELF Vooraf Iedereen heeft er zin in maar is bij aanvang ook behoorlijk zenuwachtig. Het team is nagenoeg compleet, alleen Sergio laat het afweten. Hoe zullen de scholieren reageren? Hoe zullen de teamleden het zelf doen? Worden ze met z’n allen (te) emotioneel? De scholieren komen binnen, zo’n 17 in totaal. Het is een uiteenlopende groep, er zijn mensen die elkaar helemaal niet kennen maar ook hechte clubjes, alles zit door elkaar. De teamleden hangen wat onwennig rond en mengen zich aarzelend onder de scholieren.

De ontmoeting Melanie doet de aftrap. Haar verhaal slaat gelijk in als een bom. Ze vertelt bevlogen, bijna theatraal. Maar de scholieren zitten gelijk op het puntje van hun stoel. Dit is een spannend verhaal, compleet met kogels en dramatiek. De boodschap is duidelijk: wat je ziet is een mooi meisje dat goed kan vertellen, maar haar ervaringen zijn heftig en haar niet in haar koude kleren gaan zitten:“Don’t judge me if you don’t know where I’m coming from”, vat ze zelf kort samen. Ouassima vertelt hoe ze steeds verder wegzakte in het leven op straat. Haar geweten bracht haar weer op het rechte pad:“Mijn vernedering is dat mijn moeder 3 dochters heeft en die politieauto juist voor ons huis stopte om me in te rekenen. Dat kon ik niet maken. Voor mijn moeder niet.”

28

De zwaarte is voelbaar in de klas. Shehara voelt dat goed aan (“Straks is iedereen hier in rep en roer, dacht ik, en dat wil ik niet” vertelde ze achteraf) en doorbreekt de sfeer door heel knap met een grap te beginnen. Meteen kan iedereen weer verder. Shehara geeft de sfeer weer bij haar thuis, hoe ze jarenlang heeft gezien hoe haar moeder werd misbruikt en mishandeld, hoe ze al vanaf haar zesde voor haar broertje en zusjes zorgt en wat dat vervolgens met haarzelf deed:“Als je alleen maar moeder of een zus moet zijn, weet je zelf niet meer wie je bent.” Ouíssam voelde zich klem zitten tussen haar Marokkaanse oorsprong en de Nederlandse vrijheden. “Het is moeilijk om te kiezen. Ga je 100% Hollands worden of ga je voor je ouders die zoveel van je verwachten?” Yassin tenslotte vertelt hoe hij op het Altra college eigenlijk van de regen in de drup terecht kwam: “Op het Altra zitten alleen maar agressieve jongens”. Hij roept de scholieren op in zichzelf te blijven geloven:“Geniet van je leven weet je wel. Al ben je verkeerd bezig, ergens in je zit iets wat zegt ‘dit is niks, dit is niet goed’.” Ouíssam vraagt de klas of ze zich herkennen in de verhalen. Er wordt hier en daar twijfelachtig geknikt. Echte duidelijke reacties zijn er vooralsnog niet.

Creatieve opdracht: moodboards De teamleden en de scholieren gaan aan de slag om moodboards te maken. De overgang is nogal abrupt en het begin onwennig, maar gaandeweg is iedereen heel gemotiveerd aan het knippen en plakken. Yassin, toch al niet zo’n prater, maakt zich onmisbaar door voor de stoerste jongens in de klas plaatjes uit te knippen en op te plakken. Slim, want ondertussen wordt de sfeer ontspannen en ontspint zich een gesprek over problemen. Alle teamleden zijn enorm gemotiveerd en stimuleren leerlingen hun verhaal te vertellen en hun droom te verbeelden. Je ziet ze aan de verschillende tafels verbinding maken met de scholieren, iedereen wordt steeds losser en opener. Het valt niet mee de juiste plaatjes te zoeken bij je droom (“Mevrouw ze willen die homoboek niet”) maar uiteindelijk komen er heel geslaagde moodboards te voorschijn.

29

De leerlingen trekken zelf de stoute schoenen aan en vertellen, al dan niet gesteund door de teamleden, het verhaal achter hun moodboard. De sfeer is serieus en betrokken. Marlon vertelt over zijn ervaringen in het leger: “Ze hebben me van alles beloofd en uiteindelijk moest ik het allemaal zelf oplossen. Ik heb in Afghanistan gezeten. Daarom het woordje HEL. Dan ga je anders tegen de wereld aankijken.” De leerlingen luisteren naar elkaars verhaal en stellen hier en daar een vraag. Een meisje vertelt schuchter dat ze stewardess wil worden, maar ze heeft het nu moeilijk: “Ik ben Italiaans, Hollands en Egyptisch ineen. Ik ben gelovig en heb nog nooit gedronken. Maar in Egypte kan ik dit (wijst op haar hippe kleding) niet dragen. Mijn moeder heeft een asociale Hollandse familie, daar kan ik niet zijn. In Italië voel ik me okee.” De leerlingen zijn ook streng. Een meisje blijft bijvoorbeeld giebelend in de opmerking hangen dat ze model wil worden. Al snel klinkt het vanuit de klas: ”Nu sta je in de spotlight en maak je er geen gebruik van. Doe iets!”

Afsluiting Shehara laat tot slot de verschillende onderdelen zien van www.stayinthegame.nu. De kaartjes met het website-adres en de sms-gebruiksaanwijzing gaan rond. Als Ouassima vraagt wat de leerlingen hebben opgestoken van deze middag zegt een meisje “Volg je hart gewoon, wat voor problemen er ook zijn.” Er wordt instemmend geknikt. Een jongen zegt dat hij zo verbaasd is over de verhalen van zijn medeleerlingen, hij kende ze helemaal niet. Ouassima benadrukt de kracht van praten en luisteren: “Veel van jullie weten niet veel van elkaar. Er is zoveel te vertellen en te leren van elkaar. Er is altijd iemand die naar je luistert.” De scholieren verlaten de klas. Een paar scholieren blijven hangen, er wordt buiten nog lang nagepraat met de teamleden.

30

Na afloop Iedereen - teamleden, betrokkenen vanuit het ROC, medewerkers van OCW en YoungWorks - is diep onder de indruk van alles wat er vanmiddag de revue is gepasseerd. Melanie vertelt hoe ontroerend het is te ervaren hoe diep je mensen raakt, dat had ze helemaal niet verwacht. “Heel vroeger denk je dat je de enige bent. Ik praatte met een jongen die zoveel heeft meegemaakt. Met hem praten was net als een roos die begint te bloeien. Ik had niet gedacht dat ik mensen zo zou gaan raken.” De sfeer in de klas is dankzij de authenticiteit van de teamleden en hun openheid heel veilig en open, waardoor ook scholieren het achterste van hun tong laten zien. Enez, de mentor van de aanwezige ROC-scholieren, roemt de teamleden:“Jullie zijn echt en dat werkt. Jullie zijn geweldig. Ik dacht van tevoren ‘daar komen van die drama queens hun verhaal vertellen en mensen gaan huilen en zo’. Maar dat gebeurde helemaal niet.” De authenticiteit van de teamleden lijkt de sleutel tot succes. “Voor deze groep jongeren ben je gewoon de snotneus van de straat. Blijf dat. Blijf jezelf. Wordt niet te goed in wat je vertelt.”, zegt Enez. Hij voegt toe: “Je ziet gewoon dat zoveel kinderen met soortgelijke problemen moeten dealen. Er wordt zoveel geknikt tijdens jullie verhalen.” Er is een groeiende bewustwording ten aanzien van elkaars problemen. De teamleden ervaren, door de context van elkaars verhalen, dat niet alleen de problemen van de scholieren, maar ook die van henzelf anders worden ervaren. Diepgelovige Melanie vertelt spontaan het verhaal van de man met het kruis: “ Er was eens een man die een zwaar kruis moest dragen. Hij ging naar God en vroeg of hij misschien een ander kruis mocht dragen. “Ga naar die kamer en zoek er maar eentje uit”, sprak God. In de kamer zag de man allerlei kruizen. Hele grote, hele zware, lichtere en ook een kleintje. “Die wil ik.” zei de man tegen God. God antwoordde: “Dat is het kruis dat je net binnen hebt gebracht.” Niet alleen de scholieren, ook de direct betrokkenen zijn geraakt door het schoolbezoek. Ilie Trienekens, projectleider vanuit OCW, opent de evaluatie met “Dit is één van de leukste werkdagen uit mijn leven. Echt super. Ik ben enorm trots op jullie.” Dorien vertelt “Ik heb echt een traan weggepinkt. Wat jullie doen is zo bijzonder.”

31

5.2

ROC VAN AMSTERDAM GAASTERLANDSTRAAT

Het tweede schoolbezoek vind plaats tijdens de VSV actieweek, op 8 september. Het team spreekt op het ROC van Amsterdam Gaasterlandstraat de leerlingen van mbo niveau 2, Opleiding Sport en Recreatie en Opleiding Helpende Zorg en Welzijn aan.

Het voorbereidend gesprek Twee weken eerder heeft YoungWorks samen met Dorien Broekhoven een voorbereidend gesprek met Ellen Duikersloot. Zij is op deze school verantwoordelijk voor de 100% verzuim-actie. Via haar horen we dat de meeste schooluitval bij deze leerlingen komt door sociaal emotionele problemen. Ellen brengt ons in contact met haar manager, Jolanda Hogewind. Omdat op deze school twee dagen na het schoolbezoek ook de perspresentatie voor de VSV- Actieweek wordt georganiseerd legt de school daar al snel de focus op. Hierdoor wordt het schoolbezoek, waar het werkelijk om gaat, als bijzaak gezien en gaat alle aandacht naar het persevent. De voorbereidingen voor het schoolbezoek liep hierdoor stroef.

DE DAG ZELF Vooraf Het klaslokaal is dit keer beduidend kleiner en het scholierenaantal veel hoger: het zijn er ruim 25 leerlingen, 6 jongens van de opleiding Sport en Recreatie en 19 meiden van Helpende Zorg en Welzijn. Bijzonder is dit keer ook dat een kleine filmploeg aanwezig is om opnames te maken van het schoolbezoek. Deze film wordt tijdens de perspresentatie vertoond. De teamleden, alle zes dit keer, zijn zenuwachtig. Zou het weer net zo gaan als de vorige keer? Ouíssam is onder de indruk van de school: zo veel mensen, ze voelt zich nietig en zit niet lekker in haar vel. Besloten wordt dat ze niet actief meedoet en weer aanhaakt op het moment dat ze zich daartoe in staat voelt.

32

De ontmoeting De start is beduidend rommeliger dan de vorige keer. Het is Sergio’s vuurdoop. Spannend hoe dat zal gaan. Yassin is er niet helemaal bij met zijn hoofd, heeft hij wellicht een blowtje gerookt? We vragen het niet, we zien het wel. Sergio bijt het spits af en vertelt zijn verhaal: “Ik volgde een opleiding Handel & Administratie en dat was niet zo leuk. Je weet toch?”Hij relativeert zijn gevangenisverleden en vertelt wat de straat met hem heeft gedaan. Melanie geeft een sterk verkorte versie van haar verhaal en trekt daardoor minder de aandacht, al merk je dat ze hoe dan ook een sterke uitstraling heeft en de scholieren door haar gefascineerd raken. “Als je gelooft in jezelf dan kán je het, dat wil ik jullie meegeven.” Haar boodschap komt aan en dat zie je. “Ik ben zelf één van mijn ouders.”, memoreert Shehara, “Op straat in Suriname ben je zo maar de weg kwijt. Het rechte pad, zeg maar. Ik ben er vanaf mijn 6e voor mijn broertje en zusje geweest. Ik heb uiteindelijk hulp gezocht voor mezelf en gekregen van de rechter.”

Stellingen Net als bij het eerste schoolbezoek krijgen de leerlingen vervolgens een creatieve opdracht om inzicht te krijgen in hun problematiek en een handvat te krijgen om door te praten. Ditmaal is gekozen voor stellingen: 1 Mijn ouders bepalen mijn toekomst. 2 Als ik problemen heb, kan ik op niemand terugvallen. 3 Zonder diploma red ik het ook wel. 4 Mijn familie is belangrijker dan school. In eerste instantie is het zichtbaar ingewikkeld om met de stellingen aan de slag te gaan. De teamleden vergeten uit te leggen hoe het werkt, ze vinden het zelf ook lastig. De scholieren horen de stelling als een vraag en snappen dus niet wat voor antwoord ze moeten geven. Desalniettemin ontstaat er langzamerhand een levendig gesprek en een uitwisseling van informatie, al zie je dat een voorhoede het gesprek aangaat en de meerderheid achterblijft en luistert.

33

Mijn ouders bepalen mijn toekomst. “Nee, ik bepaal zelf wat ik doe. Ik maak de juiste keuzes.” “Ik woon al vanaf mijn 14e op mezelf”

Als ik problemen heb kan ik op niemand terugvallen “Jawel, op mijn moeder.” “Mijn vriendin. Wij delen alles met elkaar, zorgen en plezier.”

Zonder diploma red ik het ook wel “Ik ben heel zeker van mezelf, ik ben een hele goede danser.” Een andere scholier wijst de danser op zijn kortzichtige en kwetsbare toekomstbeeld: “Voetbal was mijn alles. Nu heb ik afgescheurde kruisbanden. Weg carrière. Ik heb gekozen weer naar school te gaan.” Vervolgens ontstaat een gesprek over dat je van alles kan bedenken , maar dat het zo maar anders kan lopen. Een andere jongen geeft aan een noodscenario achter de hand te hebben: “Ik sport heel veel. Als ik geblesseerd raak ga ik de bouw in.” Familie is belangrijker dan school. Verhalen als die van de teamleden, die zo veel voor hun broertjes en zusjes hebben gezorgd, zijn er niet. Wel de eenzamer geluiden:“Ik zie mijn familie niet. Wat is familie tegenwoordig?”

Creatieve opdracht: vertel je verhaal aan de hand van een foto Na afloop van de stellingen worden tientallen foto’s uitgedeeld. Het is de bedoeling dat de scholieren een foto uitzoeken die past bij hun persoonlijke situatie. Deze vraag blijkt in eerste instantie te moeilijk. Voor de teamleden is het te moeilijk om uit te leggen wat de bedoeling is en voor de scholieren is het te moeilijk om uit te voeren. “Wat moet ik nu doen?” zie je in vele ogen. Sommige mensen veranderen de vraag in ‘welke foto verbeeldt je droom’. Weer anderen kunnen alsnog aan de slag, gemotiveerd door de teamleden, die ze langzaam maar zeker op pad helpen een inspirerend beeld uit te kiezen. De scholieren werken in groepjes en luisteren naar elkaars verhaal. Aan tafel ontstaan ook veel 1-op-1 gesprekken met de teamleden. Per groep geeft een aantal scholieren vervolgens voor de klas tekst en uitleg bij het gekozen beeld. Net als bij het vorige schoolbezoek blijkt dat scholieren dit heel erg eng vinden, maar tegelijkertijd ook heel goed dóen. Jaleesa, een

34

meisje van 17, toont een foto van iemand die een foto neemt. Ze zegt:“Het leven is een momentopname”. Ze vertelt moedig dat ze een jaar van school wegbleef om in alle rust een baby te krijgen: niemand hoefde dat te weten. Nu zit ze weer op school, haar baby is zeven maanden oud. Maxime(18), vertelt hoe ze al op haar 14e het huis uitgaat en haar dagen doorbrengt met drugsgebruik en twijfelachtige vrienden. Het klinkt als een eenzaam leven waarin ze lastige beslissingen heeft moeten nemen, zonder veel steun van buitenaf:“Mijn ouders zijn altijd buiten beschouwing geweest.”

Afsluiting Shehara geeft weer wat de mogelijkheden van de website www.stayinthegame.nu zijn. Ondanks de beroerde kwaliteit van de projectie begrijpen de leerlingen wat de bedoeling is. “Die website is heel goed voor mensen die hun hart willen luchten” De kaartjes met het websiteadres worden weer uitgedeeld en de sms-service wordt uitgelegd. Op de vraag wat de scholieren van het schoolbezoek vinden zijn de antwoorden positief en veelzeggend:“Ik ben heel blij dat jullie dit hebben georganiseerd. Ik denk er nu meer over na.”“Ik was boos op alles en iedereen. Nu kijk ik daar anders tegenaan.” Ersin (22) zegt: “Al zal je geen 10 mensen raken maar misschien maar eentje, die ene help je er mee. En dat is wel heel erg belangrijk.”” Sergio vat het achteraf op zijn geheel eigen wijze samen: “Je ziet ze de hele tijd denken. Knikken. Hoofd naar beneden. Aandacht, weet je wel.”

Na afloop De teamleden ervaren de discussie over de stellingen als heel boeiend en levendig. Op de man af gevraagd wordt het gebruik van stellingen heel wisselend ervaren: de een vindt het saai, de ander vindt het juist heel direct. Met stellingen is het gemakkelijker je mening te geven. Je leert mensen ook wel snel kennen door stellingen. Je kan dieper op de thema’s ingaan, maar het was misschien wel beter geweest de stellingen wat persoonlijker te maken. De teamleden blijven doorvragen lastig vinden. Dat willen ze graag oefenen. Vaak doen is het credo.

35

De scholieren waren geïnteresseerd en hadden meer belangwekkende verhalen dan de vorige keer. Met name Maxime en Ersin, de voetballer met de gescheurde banden, maakten diepe indruk op de teamleden. Aan tafel hadden ze de teamleden meer over hun achtergrond verteld, over mishandeling, verwaarlozing en het leven op straat. Het gebruik van de foto’s ervaren de teamleden als prettig. Beter zelfs dan moodboards. “Met een moodboard geef je de ruimte om zaken weg te laten. Met foto’s kom je er niet mee weg.”, vat Sergio treffend samen. Jaleesa had haar verhaal niet beter kunnen verbeelden. In een moodboard was het wellicht niet boven tafel gekomen. Het lokaal is ditmaal veel kleiner dan dat van het eerste schoolbezoek. Dat werkt enerzijds benauwend, maar anderzijds ook stimulerend: “Als je zo op elkaars lip zit ga je vanzelf praten.”, zegt Ouassima. Net als de vorige keer was de sfeer in de klas heel veilig en vertrouwenwekkend. Je ziet dat scholieren zich veilig voelen en hun verhaal durven te vertellen. De omgeving speelt daarbij wel een rol, maar de uitstraling en authenticiteit van de teamleden lijken doorslaggevend. Na afloop komt Edgar Davids nog even kennismaken. Zijn komst slaat in als een bom. “Hey man, ik ga hangen! Mijn god loopt hier!” Achter de ramen staan mensen te kijken en de Surinaamse Frogtu kan zich niet beheersen, hij loopt even binnen. Een enthousiast gesprek volgt met Edgar Davids, wat diepe indruk maakt op de teamleden. Frogtu (in het gewone leven Eugene Vreugd geheten) heeft 10 jaar gestudeerd, terwijl hij op school werkte en is nu zelf leraar. “Tien jaar naar school man! Respect!” verzucht Sergio.

36

5.3

ROC ASA WATERLANDCOLLEGE

Het derde schoolbezoek vind plaats op 17 september. Het team spreekt op ROC ASA Waterlandcollega de 1ejaarsleerlingen van de mbo niveau 2, Opleiding Handel & Administratie.

Voorbereidend gesprek Op het Waterlantcollege spreken we in de zomervakantie Anneke de Labeij, zij is aangewezen door Bureau Leerplicht Plus als contactpersoon. Zij weet echter helemaal niets van verzuim of iets wat aan dit project linkt. We hebben in het voorbereidend gesprek kort het project uitgelegd en vervolgens is zij binnen de school gaan kijken wie de juiste persoon is. De rest van het contact is per telefoon en mail afgestemd. René Nijenhuis, teammanager van handel & administratie werd de nieuwe contactpersoon. Hij vertelde dat de meeste uitval bij het 1e jaar mbo niveau 2 handel & administratie is, dus het team gaat naar deze klas. De meeste jongens hebben veel schulden en werken naast school. Ze weten echter hun bijbaan niet te combineren met school, waardoor school uiteindelijk op de tweede plaats komt.

DE DAG ZELF Vooraf Tot vlak voor aanvang blijft het onduidelijk of Sergio aanwezig zal zijn. Het idee om het wellicht alleen te moeten opknappen maakt Shehara duidelijk nerveus. Ze heeft 21 leerlingen voor zich, uit twee klassen Handel niveau 2. De groep bestaat uit 20 jongens en 1 meisje. De leeftijd is tussen de 16 en 22 jaar. De leerlingen kennen elkaar nog niet zo goed. De sessie vindt deels tijdens lestijd en deels daarbuiten plaats. Het klaslokaal is eigenlijk een computerlokaal met een aantal losse tafels en stoelen. Er is ook een hinderlijke paal in het midden die het zicht belemmert. Het projectiescherm met daarop de site is onhandig opgesteld: Sergio en Shehara staan ervoor, dus de projectie gaat dwars over hen heen. Dat leidt af van hun persoonlijke verhaal.

37

De ontmoeting De leerlingen stromen binnen. Voor de leerlingen is het de eerste keer dat ze in dit lokaal komen. De meeste leerlingen houden hun jas aan en pet op. Opmerkelijk is dat de mentoren na afloop aangeven dat dit normaal volstrekt niet getolereerd wordt in de klas. Waarom nu dan wel? Daar is eigenlijk niet over nagedacht. Leerlingen hangen in de stoelen, soms zelfs met benen op een stoel. Diverse leerlingen spelen met hun telefoon of geven hun telefoon aan anderen door. Lawaai uit de gang is in het lokaal hoorbaar. De deur gaat diverse malen open en dicht en piep en kraakt vreselijk. Bovendien gaat aan het begin een toeter af (grapje uit de klas: zeker brandalarm!). Halverwege, tijdens de creatieve opdracht, komt er ook nog iemand iets halen uit het lokaal. Tijdens het verhaal van Sergio en Shehara zijn de leerlingen muisstil. Je ziet dat het aankomt. “Ik had een taakstraf al perfect afgerond . De rechter zei: als je zo doorgaat, dan ga je de gevangenis in, je vader gaat niet voor je zorgen’. Toen ging er bij mij een knop om”. Shehara staat gedreven voor de groep: “Niemand garandeert je toekomst”. Sergio voelt dat dit een moeilijk te bereiken klas is en zoekt contact: ‘Dit is een hele grote groep en daar heb ik nog niet eerder voor gestaan, ik wil eigenlijk wel jullie namen en leeftijd weten’. Vervolgens stelt hij slim vragen aan de oudste leerling: ‘wat doe je in je leven?’. Hij bedankt de leerling vervolgens ook voor zijn inbreng ‘thank you man’.

Creatieve opdracht: moodboard Sergio wil aan de creatieve opdracht beginnen maar Shehara wijst erop dat ze eerst vragen moeten stellen aan de leerlingen. Hoe kom je aan geld? Groot gelach uit de klas. Waar geef je je geld aan uit? Steeds dezelfde jongen reageert, verder komen er geen reacties uit de klas. Shehara probeert anderen erbij te betrekken: ‘dat groepje daar, daar heb ik nog niemand van gehoord, zeker een beetje verlegen.’ De aangesproken jongen speelt de vraag handig door: ‘jij werkt toch ook?’. Opvallend is dat bijna niemand toe lijkt te willen geven dat ze naast school ook een baantje hebben. Omdat de klas zich niet laat verleiden om het gesprek klassikaal aan te gaan beslist Sergio dat ze aan de creatieve opdracht in groepjes gaan beginnen. “Ik ga jullie in groepen verdelen, ik zie dat het klassikaal niet werkt”. Shehara legt de opdracht uit: ‘Verbeeld dat wat je bezig houdt in het leven. Straks ga je dat presenteren’. Daarbij vergeet ze de link te leggen naar talent en toekomst.

38

Terwijl de magazines uitgedeeld worden waaruit leerlingen plaatjes kunnen halen, zet Sergio de muziek flink hard aan. Dat komt de sfeer ten goede. De mentor verplaatst een paar leerlingen naar een andere tafel. De leerlingen gaan aan de slag, maar velen doen ondertussen ook hele andere dingen. Toch wordt er behoorlijk aan de opdracht gewerkt. Iedereen knipt aansprekende beelden uit en maakt een eigen collage, geen gezamenlijke producten. Shehara schuift van groepje naar groepje en raakt in gesprek met een jongen: “T is jouw toekomst, laat jezelf zien man!’. Sergio opereert meer op afstand, schuift soms aan en stelt een paar vragen in de trant van: ‘wat doe je in je dag?’. Dat past beter bij de houding van de jongens in de klas. De sfeer tijdens de hele sessie is nogal macho. Niet onlogisch met bijna alleen maar Marokkaanse jongens in de klas. Het komt het open praten en je kwetsbaar opstellen door over je problemen te praten niet ten goede. YoungWorks tipt Sergio en Shehara dat ze bij de presentaties het bruggetje moeten leggen naar de toekomst van de leerlingen. Shehara kondigt aan dat de leerlingen nog vijf minuten hebben om hun opdracht af te maken. Sergio en Shehara gaan weer voor de groep staan en kondigen aan dat ze twee a drie mensen naar voren gaan halen. Zitten blijven mag ook, maar iemand uit de klas roept dat iedereen naar voren moet komen. Shehara speelt daar slim op in door die persoon meteen ‘de beurt’ te geven. “Hoe zie jij je toekomst?’ vraagt ze. Daniel: “ik wil een eigen bedrijf starten, maar ik heb nog geen idee waarin”. Een andere leerling zegt: “ik wil al mijn diploma’s halen en dan het familiebedrijf van mijn broer overnemen”. Semi (17): “ik hou van ‘spulletjes’ en wil later iets met een eigen winkel wil doen.“ Opvallend is dat de leerlingen uit zichzelf stil worden zodra het weer klassikaal wordt, terwijl het eerder toch behoorlijk rommelig was. Maar lang houdt die aandacht niet aan: leerlingen praten er door heen, anderen roepen steeds ‘sst’. Sergio benoemt dat goed door aan te geven dat het lastig is de hele groep aan te spreken in dit lokaal. Hij moet steeds van links naar rechts lopen en kijken. Sergio en Shehara gaan nu zelf steeds bij een tafel staan en vragen leerlingen van die tafel om hun presentatie. Daardoor verslapt de aandacht bij de andere tafels nog verder. Sergio speelt daar mooi op in door te roepen: “he boys, je hoeft niet te luisteren, maar wel stil zijn!”. Ook de mentor maant regelmatig leerlingen stil te zijn door naar hen toe te lopen en hen aan te spreken.

39

De verhalen die de leerlingen over hun leven vertellen zijn vooral: veel mooie auto’s, dure parfums, schoenen etc. Ook wil iedereen eigen ondernemer worden. Maar waarin is ze meestal nog niet duidelijk. Angela, het enige meisje in de klas zegt: “ik wil een eigen bedrijf in verzorgingsproducten”. Shehara vraagt door bij haar en merkt dat Angela graag haar verhaal kwijt wil: “ik moest naar school van de leerplichtambtenaar, ze belden iedere dag. Er zijn niet veel vrouwen die iets beginnen- kijk maar, ook hier ben ik het enige meisje tussen alle jongens!’ Na de presentaties volgt soms een mager applausje.

Afsluiting Shehara presenteert de site. Ze heeft het duidelijk gehad en raffelt het af. Wat het team nu eigenlijk doet komt niet helder over. Ze sluit af met de vraag hoe iedereen het vond. Een paar reacties; “gezellig, saai, we weten nu meer van elkaar (maar dat laatste komt eruit als een van buiten geleerd antwoord!). Shehara sluit af met een van haar statements: “als je geen kansen krijgt, creëer ze dan zelf!’ Dan is het af en sprint iedereen het lokaal uit.

Na afloop: nagesprek met mentoren en teamleden De mentoren viel het op dat de groep geboeid luisterde en doodstil was in het begin. Complimenten: “Jullie hadden ze meteen te pakken met jullie verhaal. De docent zou een hoop gezeur krijgen, maar dat deden jullie perfect!’ Later werd het rumoeriger in de klas. De mentoren zijn niet verbaast dat deze groep moeite met luisteren had. Ze vonden wel dat iedereen behoorlijk gepresteerd had, maar constateerden ook dat er niet veel belangstelling voor elkaars verhalen was. Waarschijnlijk doordat de groep nieuw samengesteld was (pas drie weken geleden) en ze elkaar nog niet kenden. En dan geef je je niet zo snel bloot, zeker niet in zo’n mannengroep. Iedereen zoekt nog zijn plek en wil niet onder doen voor elkaar. Bijna iedereen heeft ook nog een droom, maar voor velen is die veel te hoog gegrepen. Opvallend vonden zij ook dat iedereen aanwezig was. Hebben we ze iets meegegeven? De mentoren denken van wel. “Dit team is een goed idee. Het was nuttig en leerzaam. Op een creatieve manier hebben ze elkaar beter leren kennen”. Tot Sergio en Shehara: “Jullie verhaal heeft de leerlingen toch aan het denken gezet”. Sergio beaamt dit: “Ze doen wel stoer en ongeïnteresseerd, maar ik zag ze wel denken. We hebben ons ding gedaan. Misschien hebben ze er nu niks aan maar over tien jaar wel”. Verder viel Sergio op: “50 procent van die boys wil een eigen bedrijf maar ze weten niet eens wat voor bedrijf. Ik had nog willen vragen, man als jullie allemaal baas zijn, wie moet er dan werken? Ik denk dat een paar nu toch wel nadenken wat ze willen.”

40

Sergio zag zichzelf terug in de groep. Drie jaar geleden zou hij net zo gereageerd hebben (NB hij heeft hier ook op school gezeten), dan zou hij ook niet hebben geluisterd. Toch had hij het gevoel dat hij contact met de leerlingen had. Hij had al zo’n voorgevoel dat het lastig zou worden: “Handel? Dat is een jongensgroep. Ik vond het van tevoren best eng! Maar toen ik eenmaal aan het praten was merkte ik dat ik wel contact kon maken en dat motiveerde.” Sergio vertelt dan dat hij een van de jongens uit de gevangenis kende: ‘Die wilde zijn verhaal in de groep niet kwijt. Hij doet gewoon zijn ding, maar liever op de achtergrond, dat is geen jongen die zomaar gaat praten. Dat heb ik maar aan hem overgelaten.’ Qua timing vonden de mentoren dit een goed moment om zoiets met de groep aan het begin van het schooljaar te doen. Maar tegelijkertijd maakt dat de begeleiding van zo’n schoolbezoek ook wel extra moeilijk, omdat ook zij de leerlingen nog niet kennen. Shehara vertelde dat zij met het enige meisje had gepraat. Dat was toch gemakkelijker. “Veel meiden herkennen mijn verhaal, zoals Angela, die wilde graag ook haar eigen verhaal vertellen. “Zij denkt ook dat meiden gemakkelijker zijn in het vertellen dan jongens.” Sergio beaamt dit: “jongens willen vaker niet praten!”. En deze groep bestond alleen maar uit jongens. Ze was wel tevreden over hoe ze in de groepjes gesprekjes had kunnen aanknopen. (NB inclusief rondvliegende hormonen) Sergio richt zich nog even naar de mentoren: “Als school moet je trots zijn op deze groep. Het was vijf minuten voor tijd en ze zaten er al. Jullie mogen er ook trots op zijn dat ze allemaal hun werk deden in de klas”. De mentoren geven aan dat dit vooral door Sergio en Shehara zelf kwam. Shehara barst van de energie: “Ik heb mij sinds het eerste schoolbezoek nog nooit zo goed gevoeld!” Tot slot maken de mentoren nog een opmerking over hoe goed het is om dit soort dingen naast het lesprogramma te doen en hoe jammer het is dat daar tegenwoordig eigenlijk maar zo weinig tijd/mogelijkheid voor is. “Alles staat op school in het teken van de opleiding – op weg naar het einde – en het meer creatieve, andere leuke en nuttige dingen, krijgt weinig kans.” Ze zouden zo’n schoolbezoek van het jongerenteam eigenlijk wel graag door het jaar heen willen herhalen.

41

5.4

ROC VAN AMSTERDAM FRAIJLEMABORG

Op 22 september bezoekt het team de vierde school, ROC van Amsterdam Fraijlemaborg. Wederom een klas detailhandel, dit keer mbo niveau 3/4.

Voorbereidend gesprek Een dag na het eerste schoolbezoek op ROC ASA Zorg&Welzijn had YoungWorks het voorbereidend gesprek met Fraijlemaborg. Dit gesprek verliep heel snel, omdat we nu alles al een keer in de praktijk hadden meegemaakt, succesverhalen konden vertellen en quotes konden citeren. Vanuit Fraijlemaborg hadden we ook direct de juiste mensen aan tafel; Mira André (Opleidingsmanager detailhandel), Ron Fokker (verzuimcoördinator) en Marcel van der Nol (de mentor van de desbetreffende klas). Het project wordt op de school goed ontvangen, maar de timing vinden ze minder geslaagd. De school heeft namelijk vaak te maken met late inschrijvers in de maand september. Met name leerlingen die de hele zomer in hun vaderland zijn geweest en zich bij terugkomst realiseren dat ze nog ingeschreven moeten zijn, komen pas dan opdagen. Het komt de school beter uit als het VSV team na de 1 oktober telling langskomt. Marcel van der Nol kent zijn leerlingen goed en weet exact wat er speelt bij al zijn leerlingen. Twee meiden in zijn klas zijn momenteel zwanger. De meeste schooluitval komt doordat de leerlingen geen vastomlijnd doel in hun leven hebben, ze hebben vaak geen idee waarom ze doen wat ze doen.

DE DAG ZELF Vooraf Vooraf is niet duidelijk of Sergio ook komt. Ferdaus is ineens weer in beeld en moet nog met de taxi arriveren. Shehara is nerveus omdat het weer op haar alleen lijkt aan te komen. Het schoolbezoek start met 15 leerlingen (vier meisjes), voornamelijk Surinaams. Groep Handel (verkoopspecialist, niveau 3). De leerlingen kennen elkaar al langer. Tijdens de sessie komen doorlopend nieuwe leerlingen binnen. Dat stoort enorm, vooral als nog een grote groep binnenkomt terwijl de creatieve opdracht net start. Deze leerlingen hebben het inleidende verhaal van de eigen ervaringen van de teamleden immers niet meegemaakt en vallen midden in iets dat hen zelf in ieder geval niet duidelijk is!

42

De ontmoeting Het is een regulier leslokaal. Omdat de sessie deels in de lunchpauze plaatsvindt zijn er Surinaamse broodjes en fris. De leerlingen komen al binnen en gaan rustig zitten. YoungWorks doet ondertussen nog verwoede pogingen om het team bij elkaar te krijgen. Met Yassin lukt dat niet meer. Sergio is te laat en heeft problemen om de school binnen te komen. De receptioniste is net met haar shift begonnen en weet van niks. Sergio heeft stevige woorden met de beveiliger. Hij komt uiteindelijk wel in het lokaal, maar wil vervolgens helemaal niks meer en doet niet mee. Hij heeft het duidelijk gehad. De internetaansluiting die nodig is om de site te laten zien werkt niet. Daar moet een mannetje voor opgezocht worden. De mentor houdt alvast een korte inleiding en vertelt dat dit een bijeenkomst is in het kader van loopbaanbegeleiding. Daarna gaat iedereen eten. Het duurt best wel lang voordat de sessie echt van start gaat. Leerlingen lopen in en uit. Het is een warrige en rommelige situatie. Er is een leerling die de hele tijd zit te sms’en (maar let wel op). Op de valreep komt Ferdaus binnen, Shehara is opgelucht dat ze niet alleen voor de groep staat. Shehara stelt zich voor als ex-schoolverlater, vertelt dat het team uit zeven man bestaat en dat zij vanmiddag nog een ‘collega’ verwacht (Sergio dus). De sfeer in de klas is open en heel direct. Shehara doet haar verhaal: “Voor alle uren dat ik niet naar school was gegaan moest ik werken van de rechter. Er ging bij mij een knop om toen hij zei dat mijn vader niet achter mij staat. ik moest helemaal opnieuw beginnen met nivo 1 en ik zat met allemaal jongere mensen in de klas.” Shehara wordt direct onderbroken met allerlei vragen. Vaak in de familiaire sfeer: hoe zat dat dan met je moeder, zie je haar nu nog wel eens, hoe oud zijn je broertjes en zusjes etc. “Ik moest perfect zijn voor mijn familie, maar wilde eigenlijk een tiener zijn. Ik was het op een gegeven moment helemaal zat. Ik was compleet afgehaakt, ik had geen discipline meer. Ik had veel meegemaakt en dus helemaal geen zin meer in school en andere instellingen. Als ik niet was gaan blowen dan was ik nu al verder en had ik al een diploma”. Hoe ben je er dan uitgekomen?, vraagt een leerling. “De knop ging bij mij om, maar soms is het wel goed om hulp te accepteren, als je er zelf niet meer uitkomt”, aldus Shehara. Tijdens haar verhaal komt het mannetje voor internet binnen. Dat stoort en de klas roept zelf ‘sst’. De klas vraagt: hoe zie je jouw leven nu? “Ze mogen zeggen wat ze willen, maar mij krijgen ze echt niet van de grond af! Daarom ben ik ook hier, zodat ook jullie hulp kunnen accepteren. Ik zie alles als een uitdaging. Je moet jezelf verwennen als je een zware week hebt gehad. Ik ben eerlijk tegen mijzelf.”

43

Tijdens de verhalen van Shehara en Ferdaus is er grote aandacht en betrokkenheid van de leerlingen. Door alle vragen die de klas stelt gaat Shehara ook verder in haar persoonlijke verhaal dan de andere keren. Opvallend is dat Shehara ook weer iemand in de klas kent. “Klein wereldje in Amsterdam!” Ze lacht vaak om haar eigen woorden en maakt daardoor een nonchalante indruk. Humor helpt ook. Wanneer de mentor vraagt wat haar mentor deed zei ze: “die kwam letterlijk achter me aan, echt”. De klas lacht. Ook knap dat ze een vraag uit de groep even parkeert. Dan doet Ferdaus haar verhaal. Ze houdt haar jas (zwart met grote bontkraag) aan. Dat geeft haar misschien net de extra zekerheid. Voor haar is dit haar eerste schoolbezoek. Ze hangt met een arm over de bar, praat heel rustig en weloverwogen. Dat houdt de aandacht vast. “Doordat ik door ben gegaan met school heb ik hobby’s ontdekt. Ik doe aan kickboksen. Ik had alleen zin in de sportschool en weer naar huis. Klappen krijg je hoe dan ook. Kickboksen is mijn alles. Maar ik mocht niet komen trainen totdat het goed ging op school”. Haar verhaal over kickboksen komt overduidelijk bij de klas aan. Tijdens haar verhaal komt Sergio binnen. Ferdaus maakt goed contact met de klas en geeft aan dat het haar eigenlijk enorm oplucht om over haar problemen te praten (kwetsbaar maar ook heel stoer!). Ook zij krijgt weer een spervuur aan vragen te beantwoorden, zoals: hoe voel je je als je erover praat, praat je met instanties, boeit het je niet dat je je vader niet meer ziet, rook en drink je? Mooie quote van haar: ‘“het laatste wat jullie moeten doen is stoppen met school, echt geloof mij! Zonder diploma ben je nergens, tenzij je je hele leven bij AH of McDonnalds wil werken! Je wilt toch geen Albert Heijn op je cv!?” “Opmerkelijk dat zij haar verhaal net zo goed doet als Shehara, zonder dat zij alle voorbereiding, mediatraining etc heeft meegemaakt. Er wordt wel een beetje geflirt met haar, ze valt duidelijk in de smaak bij enkele jongens. Opmerkelijk is ook dat zowel Ferdaus als Shehara over zichzelf spreken als ex-vsv-ers, terwijl dat toch zo’n duidelijk ambtelijke term is. Ongetwijfeld zal de afkorting ook niet bij iedereen in de klas bekend geweest zijn. Er volgt geen spontaan applaus op de persoonlijke verhalen van Shehara en Ferdaus. Sergio is inmiddels in de vensterbank gaan zitten en het is voor de klas onduidelijk wie of wat hij is of doet.

44

Creatieve opdracht: moodboards “hoe bereik je jouw toekomst?’ Bij de presentatie van de creatieve opdracht – moodboard maken over je leven – wordt de vraag uit de klas gesteld wat het team met die moodboards gaat doen. “Meester, dit deed ik op de basisschool en in die boeken staat niets man!” Shehara legt uit dat je het voor jezelf doet en dat je van anderen kunt leren. De groep heeft er in eerste instantie geen zin in. De meeste leerlingen gaan plakken en knippen. Eentje is er verbaasd: “meerster, ik weet het niet, hier heb ik nog nooit over nagedacht man!” Veel leerlingen doen ook wat anders. Een paar leerlingen lopen de klas uit. Zelfs de brede, stoere jongen die continue smst knip nauwkeurig een figuur uit een tijdschrift. Een jongen heeft een ipod aan staan. Shehara spreekt hem aan: ‘wij hebben ook muziek hoor’. De gettoblaster staat immers aan. Het is behoorlijk rommelig en iedereen praat door elkaar. Toch krijgt Shehara de klas weer stil als ze aan de presentatie van de opdracht wil beginnen, zonder dat ze daar nadrukkelijk om hoeft te vragen. Een paar leerlingen roepen zelf om stilte en ook de mentor doet een duit in het zakje. Na de eerste presentatie begint de klas spontaan te klappen. Shehara stelt hele korte vragen en vraagt niet door als ze een kort antwoord krijgt. De gesprekjes gaan daardoor niet diep en blijven erg aan de oppervlakte. Een mooie quote van een van de leerlingen die alleen maar foto’s van fraaie dames heeft opgeplakt: ‘voor mij zijn vrouwen een bijzondere motivatie in het leven. Ik weet nog niet wat ik wil bereiken, maar ik hoop wel dat zij er dan bij is!’

Enkele presentaties: Twee jongens laten een moodboard zien met auto’s en huizen: “Mijn droom is om autodealer te worden. Als ik dat heb bereikt, dan koop ik een mooi huis in Dubai. Met doorzetten, dan kom ik er wel”. Twee meiden volgen: “Ik ben zelf al kapster en wil het uitbreiden met meer diploma’s”. Dan komt Romario: " Ik hou het kort en krachtig: tijd is geld!" Hij laat zijn moodboard zien met schaars geklede dames, Dolce en Gabbana, dollar teken en dure auto. `Ik wil rijk worden. Als je doekoes hebt, dan komen de dames vanzelf". Ferdaus vraagt of hij ook diploma´s wilt halen. De jongen haalt zijn schouders op.

45

Dan komt Dwain. “Waarom heb ik ‘pechvogel van Nistelrooy als plaatje? Mijn hele leven draait om voetbal. Je kunt je been breken, maar je moet iets aan de zijkant hebben weet je. Dus als ik ondernemer wil worden, dan moet ik ook gestudeerd hebben en een diploma achter de hand hebben.” Dan komt een andere leerling, met vlechtjes in zijn haar. “Ik ga wat dieper dan jullie presentaties”, zegt hij tegen zijn mede-leerlingen. Hij vertelt zijn verhaal: “School en leren is belangrijk. Met stoer doen bereik je niks. Ik ben ook van school geweest en daar word je niet gelukkig van”. Hij kijkt de klas in: Als je geen diploma hebt wat ga je dan doen? Dan kom je bij de Albert Heijn!” Hij is vastberaden: “Ik ga wel iets bereiken in mijn leven. Ik ben blij met mijn gezondheid. Ik doe nu dit, met de avondschool erbij”. Hij is zichtbaar trots. Er volgt applaus uit de klas, maar ook rumour. Ferdaus laat duidelijk van zich horen: ‘He stil man, laat hem uitpraten. Die mensen die nu kletsen en een grote mond hebben, hebben niet voor de klas gestaan!’ Een leerling zoekt steeds hinderlijk luid contact met een van de mentoren. Ineens duikt het woord discriminatie op als het over je toekomst en je dromen gaat. De klas reageert daar fel op: ‘dat heeft te maken met je houding, heeft niks te maken met je uiterlijk!’ Twee stoere jongens staan voor de klas en roepen: “wij zijn against violence!´ Ferdaus vraagt wat ze willen worden. `Wat ik wil worden vind ik moeilijk. Ik ben een moeilijke jongen. Ik heb er nooit over nagedacht. Ik ben nu 20. Ik heb een zusje van 18 en zij is mijn concurrent. Ik probeer boven haar te blijven. Zolang zij studeert ga ik door!` Ook wil de klas weten wie nou volgens het team de beste presentatie had. Ferdaus zegt daarop: `ik ga niet zeggen wie de beste presentatie heeft. Iedereen heeft iets unieks`. Ze spreekt haar complimenten uit naar de klas: "Hebben jullie er eigenlijk bij stil gestaan dat jullie allemaal iets hebben gedaan? Terwijl jullie aanvankelijk geen zin hadden! `

Afsluiting Shehara geeft aan dat er nog een laatste mededeling komt – introductie site – en dat iedereen dan weg mag. De spanningsboog begint duidelijk te kraken. De groep in de klas is door alle nieuwe binnenkomers inmiddels ook wel heel groot geworden. Shehara draagt daar zelf ook aan bij door grappige opmerkingen over de site te maken: ‘probeer het leukste chickie op de site te vinden’. Een leerling wil weten wat de hulp van het team inhoudt. " Jullie helpen kinderen, maar helpen jullie kinderen ook verder op weg. Stimuleer je ze ook?". " We reageren met wat wel en niet kan, als het je niet lukt naar welke instanties je moet enzo". Bij de vraag naar hoe de klas het vond:" Ik vind het interessant, het heeft gemotiveerd. Ik vind deze opleiding niet leuk. Ik dacht echt ik stop ermee.

46

Maar doordat jongeren van onze leeftijd dit vertellen ben ik toch weer gemotiveerder om door te gaan. Anders haal ik niks. Ik wil namelijk een gezin stichten". De jongen die hier nog nooit over nagedacht had: "ik weet niet wat ik wil worden, dus dit is goed voor mij!" Sergio gaat bij de deur alvast de visitekaartjes uitdelen, Ferdaus doet dat in de klas. Een aantal wil heel snel weg, een aantal wil geen visitekaartjes. De bijeenkomst duurde al met al 1,5 uur.

Na afloop: gesprek met team en mentoren De mentoren vonden dat de klas stil en betrokken naar de verhalen had geluisterd. Ze waren er zelf ‘zwaar van onder de indruk’. De opdracht sloeg niet bij iedereen aan: ‘geen zin, voel ik me een kleuter!’ Maar ‘wauw, dat ze toch bijna allemaal die opdracht deden!’ Ze vonden dat hun eigen leerlingen door elkaar kletsten en t.a.v. luisteren nog wel wat mochten leren. En tegen het team: ‘Ik denk dat het heel goed is wat jullie doen, dat zal op scholen zeker effect hebben’. ‘Het hoeft niet meteen te werken maar het zet mensen wel aan het denken.’ ‘We zijn heel blij dat we door jullie benaderd zijn voor een schoolbezoek.’ Ook de spontane interactie tussen team en klas was opgevallend. Dat was de verdienste van het team dat zich open opstelde maar kwam wellicht ook doordat de leerlingen elkaar al goed kenden. Er was een saamhorigheid in deze klas. Bovendien zijn het allemaal aankomende verkopers die verbaal hun mannetje wel staan. Leerlingen corrigeerden elkaar onderling. De mentoren beschreven de klas als: een hok vol haantjes, stoer, die graag de gangster willen uithangen. De leerlingen hebben wel gekozen voor de opleiding verkoopspecialist maar dat is vaak geen bewuste positieve keuze. Ze hebben eigenlijk geen goed beeld wat dat beroep inhoudt. Maar omdat ze vaak familie in de handel hebben kiezen ze voor zo’n opleiding, dat zijn ze van huis uit gewend. De ervaring van de mentoren is dat leerlingen die in februari instromen, dus halverwege het schooljaar, vaak het meest kwetsbaar zijn: daar zit meestal de zwaarste problematiek en daar is de grootste uitval. De school heeft eerder rolmodellen voor de klas gehaald, vaak ex-leerlingen die komen vertellen hoe ze nu aan het werk zijn. Dat werd ook altijd erg gewaardeerd. Ook werken ze met een soort buddy systeem waarbij ouderejaars aan leerlingen niveau 2 gekoppeld worden. Een van de mentoren zal zeker de week na het schoolbezoek erop terugkomen omdat hij dan met de leerlingen gaat werken aan presentaties. En op basis van wat hij vanmiddag gezien heeft is er nog wel wat werk te doen!

47

Wat de doorlopende binnenkomst van leerlingen betreft: deels had de mentor bewust nog leerlingen naar binnen gehaald, maar de laatste groep was gewoon te laat. De leerlingen wisten ook niet wat er stond te gebeuren. Dat was bewust gedaan: er was alleen meegedeeld dat ze iets leuks gingen doen. Ook de aangeboden broodjes droegen daaraan bij. Ferdaus blijkt zelfs de namen van diverse leerlingen uit de klas te kennen. " Bij Dwain zag ik het aan hem. Hij wil zo graag iets doen. Hij viel mij echt op." Shehara en Ferdaus geven tips aan de mentor op wie ze extra moeten letten en wie het moeilijk heeft. De mentoren geven aan dat ze dat al in de smiezen hebben. Zowel Shehara als Ferdaus zijn onder de indruk van de gesprekjes die ze tijdens de opdracht met een aantal leerlingen gehad hebben. Ferdaus: "ik verdwaalde echt in iemands woorden man, er ging bij mijzelf een lichtje branden. Ik heb nu helemaal de smaak te pakken, het team helpt daarbij. Ik was een tijdje weg van school maar ik wil echt doorgaan! Ik zweer het je” Shehara vertelt haar ervaring met een leerlinge: ‘Ik ken dat hoor die pokerface. Ik zag dat ze tranen in haar ogen kreeg en het vervelend vond om er nu over te praten. Ik heb mijn kaartje gegeven, ze weet mij te vinden". Was het team voldoende op sterkte? Shehara en Sergio vinden het juist onrustiger als ze met meer teamleden zijn. Dat komt volgens hen chaotischer over. Vijf verhalen aanhoren is volgens Sergio te veel, leerlingen kunnen niet het geduld opbrengen om daarnaar te luisteren. Op de vraag waarom hij niet meedeed gaf Sergio aan dat hij zo vervelend ontvangen was op de school en ‘de meeste jongens kenden me al’ en ‘ik zag dat Shehara en Ferdaus het alleen aan konden.’ De groep leerlingen was wel iets te groot, zonder die extra groep die halverwege binnenkwam was het wel goed te doen geweest. Het lokaal was te klein voor deze groep. Uiteindelijk zaten er zo’n 23 jongeren in de klas, vooral met Surinaamse / Antilliaanse achtergrond en jongens in de meerderheid (7 meiden). Opvallend was dat ook nu weer een aantal leerlingen (en Ferdaus dus ook) jassen aanhielden en petten op hadden. Normaal mag dit niet op deze school. Nu werd er niets van gezegd omdat het jongeren onder elkaar waren, meer ontspannen. Datzelfde gold ook voor eten in de klas; dat mag normaal niet maar vanwege de sfeer was er nu juist bewust gekozen om broodjes en fris te serveren. Ook de muziek van het team draagt bij aan die sfeer. Ferdaus had ook nog een mooie opmerking over hoe teamleden elkaar steunen en bij de les houden. Ze was gisteren Quissam tegengekomen en die had haar helemaal opgepept. Over het schoolbezoek zei ze: ‘wat ik het allermooiste vind is als ze naar me luisteren!’

48

Shehara geeft aan dat ze op het eerste schoolbezoek echt geraakt werd door de leerlingen in de klas. “ik heb besloten dat ik nu echt de jongerenkant op wil’. "Jongeren zijn kwetsbaar, maar laten dat niet merken, ik kom daar zelf ook vandaan. Ik wil achter iemand aangaan. Je bent de moeite waard. Ik wil ze laten zien dat ze zichzelf kunnen vormen."

5.5

ROC ASA AMSTERDAMSE PLUS

Het laatste schoolbezoek, op 1 oktober is de Amsterdamse Plus, is voor de teamleden een speciale bijeenkomst. Hier is het waar het voor een groot deel van hen begon. Op Shehara na heeft iedereen op de school van directeur Jeroen Klooster gezeten. Sergio en Yassin volgen zelfs nog les op de Amsterdamse Plus.

Voorbereidend gesprek Het voorbereidend gesprek met de Amsterdamse Plus liep anders dan op andere scholen. Het contact met Jeroen Klooster was er al en hij zit helemaal in het thema voortijdig schoolverlaten. Het belang van het project hoeven we hier dus niet uit te leggen. Omdat Sergio en Yassin op de afdeling Zorg & Welzijn zitten, besluiten we de leerlingen Economie aan te spreken. “Het is raar wanneer Sergio zegt dat je niet moet spijbelen tegen de leerlingen, met wie hij vorig jaar op straat hing”, aldus Jeroen. De problemen op de Amsterdamse Plus liggen vooral op het niveau van de thuissituatie van de leerlingen.

DE DAG ZELF Vooraf Buiten hangen veel leerlingen rond, overal staan groepjes blowende jongeren. Dat belooft niet veel goeds, qua aandacht. Iedereen is een beetje zenuwachtig, teamleden én volwassenen. Dit is immers de school waar de meeste teamleden kind aan huis zijn, eindexamen hebben gedaan en veel leerlingen kennen. Hoe zal het gaan vandaag? Het is de laatste keer en dus komen er ook veel mensen kijken, van OCW, van Bureau Leerplicht Plus, van YoungWorks, van de pers (NPS radio en Reformatorisch Dagblad). Het is hoe dan ook een lastige groep leerlingen, leerlingen met een verhaal, een crimineel verleden vaak: “Je kijkt hier naar tientallen jaren gevangenisstraf”, vat Jeroen Klooster treffend samen.

49

Het team is bij lange na niet compleet: Ouassima kan niet vandaag. Shehara komt later, Melanie is wel aanwezig maar hartstikke grieperig. Yassin en Sergio zijn beide goedgemutst maar zo te zien ook stoned. Ferdaus ziet erg tegen de confrontatie met haar oud-medescholieren op. Ze kent bijna iedereen en vindt het eng in deze nieuwe (en voor haar ook nog kersverse) rol voor de klas te staan: “Doordat ik mensen ken kan ik niet mijn verhaal doen. Dat is privé en dat gaat hen niks aan.” De scholieren komen binnen, zo’n 28 in totaal. De teamleden verstoppen zich achter in de klas.

De ontmoeting Jeroen Klooster heet iedereen welkom. Hij geeft aan dat er foto’s worden gemaakt.“ Jij maakt foto’s van je familie, omdat dat leuk is. Wij doen dat ook, omdat het leuk is.” Het wordt hem niet in dank afgenomen, leerlingen duiken in hun jas en achter hun eigen arm om herkenning te voorkomen. Yassin, Sergio en Melanie doen de aftrap. Sergio vat zijn wankele schoolbestaan kernachtig samen: “In de 3e klas ben ik opgepakt. Jaartje vastgezeten. Weer opgepakt.” In de klas klinkt gelach. Sergio gaat onverstoorbaar door. “Toen weer naar Noord. Weer opgepakt. Drie jaar later zat ik hier.” Hij is wel duidelijk in welke rol hij nu aanwezig is:“Ik zit hier al een tijdje op school. We zijn hier nu om drop-outs tegen te gaan.” Yassin vult motiverend aan: “Deze school heeft me een kans gegeven. En geeft die nu ook aan jullie”. Tijdens de introductie van Melanie gaat het mis. Melanie zit niet in haar kracht en als ze vertelt dat ze door haar hoofd is geschoten begint een jongen onbedaarlijk te schateren, al snel bijgevallen door zijn vrienden. Melanie is in tranen maar wijst de jongens heel rustig terecht “Voor jou is het lachen, maar voor mij is het heel serieus”. De jongen wordt door zijn mentor meegenomen naar de gang. De teamleden proberen contact te leggen met de klas, maar dat lukt niet. De leerlingen zijn afwijzend en gesloten, ze wachten af wat gaat komen.

50

Creatieve opdracht: mindmapping De teamleden en de scholieren gaan aan de slag om eenvoudige mindmaps te maken, op basis van 2 thema’s: Wie zorgt er voor mij? en Ik zorg voor .... De opdracht blijkt te moeilijk voor deze groep leerlingen. Ze zijn ook niet welwillend om zich in te zetten. De sfeer is een beetje grimmig (“wat gaat jou dat aan voor wie ik zorg”, “bemoei je met je eige”) en de leerlingen hangen onderuitgezakt aan tafel. Het is voor de teamleden bijna ondoenlijk om door de sfeer heen te breken. De mentoren en docenten schieten te hulp. Hier en daar wordt de opdracht uitgevoerd, maar met weinig enthousiasme. In overleg met Jeroen en mentoren wordt besloten het programma te versnellen en de hulp van mentor Andrea in te roepen. Samen met de teamleden bekijkt zij wie een mindmap heeft gemaakt en voor de klas iets over wil vertellen. De betreffende leerlingen worden benaderd. Ze willen allemaal wel meewerken. Op “Wie zorgt er voor mij?” zijn de reacties allemaal in de directe omgeving van de leerlingen: “Mijn buren” “Me ouders” ”De school zorgt ervoor dat ik perspectief heb. Door me te blijven steunen.” “Me ouders geven me te eten.” “Me zus en me moeder. Me zus steunt me met van alles. Me moeder geeft me onderdak en eten.” En voor wie zorg jij? “Ik zorg voor mensen, mijn neefje van 11 en mijn nichtje.” “Ik zorg ook voor de jongeren op mijn werk in Noord. Met ze praten. Balletje trappen. Die jongeren zorgen niet voor mij. Ik doe het voor het geld.” “Ik zorg voor plantjes en water. En me vogeltjes. Ik heb parkietjes.” ”Ik zorg voor mijn man. Ik kook meestal. Mijn man niet voor mij.” “Ik zorg voor mijn broertje, mijn ouders, mijn tante. Ik zorg voor onderdelen, doe activiteiten. Boodschappen, eten.”” “ Zoals ik voor mijn vriendinnen zorg, zo zorgen zij voor mij. Als ik ziek ben. En aandacht als dingen me dwarszitten.”

51

Het voelt allemaal wat kaal. Het valt ons op dat er over zorg wordt gepraat, maar “ik heb nog geen één keer het woord liefde gehoord”. Na afloop legt Ouíssam nog kort de website uit. Er worden geen website-briefjes meer uitgedeeld. De klas is te onrustig. YoungWorks bedankt kort de teamleden voor hun inzet en deelt bloemen uit. De klas applaudisseert, maar naar de mening van Jeroen niet genoeg. Hij neemt het woord:”Als je iemand bedankt ga je klappen. Het kan toch niet zo zijn dat dat te veel gevraagd is?! Als er applaus wordt gevraagd klapt de hele klas en niet de helft.” Zijn woede is voelbaar. Je ziet leerlingen reageren. Beschaamd. De leerlingen verlaten de klas. Ze zijn de rest van de middag vrij.

Achteraf We praten na met een aantal mentoren, de teamleden en betrokkenen vanuit OCW en YoungWorks. YoungWorks legt uit dat deze middag anders is dan de andere, niet alleen qua doelgroep en programma, maar ook qua aanwezige professionals. Jeroen vertelt dat het noodzakelijk is dat er zoveel volwassenen vanuit de school aanwezig zijn. Niet alleen vanuit het oogpunt van veiligheid, maar ook vanuit de wens van de leerlingen. Een mentor vertelt: “Leerlingen vroegen aan mij om bij ze te blijven, ze zeiden ‘ik ben een beetje zenuwachtig’. Mentoren hebben zich vervolgens verspreid over de groepen.” Normaal gesproken wordt het aantal volwassenen tot een minimum beperkt omdat jongeren zich minder snel uiten in bijzijn van ‘grote mensen’. Mentor Andrea ziet het in dit geval anders: “Ik vraag me af of ze last hadden van zoveel volwassenen. Meer van de grote groep, dan delen ze niet zoveel. Een kleinere groep leerlingen werkt hier op school veel beter.” De teamleden geven ook een terugblik op de middag. Melanie is nog steeds ontdaan, we leggen uit dat mensen vaak lachen om emoties te verbergen. Dat weten de teamleden ook uit eigen ervaring. Eddy, de lachende leerling, was juist diep geraakt door het verhaal van Melanie. Hij heeft een enorm drama in zijn privé leven op dit moment en heeft, huilend op de gang, volgens zijn mentor “100 keer sorry lopen zeggen”. Melanie knikt.

52

Yassin was helemaal in the mood vandaag al heeft hij dat zelf amper gemerkt: “Dat viel mij helemaal niet op”. Hij had liever een andere opdracht gehad: “Bij deze jongens hadden we beter moodboards kunnen laten maken, dan waren ze veel meer bezig geweest.” Ferdaus vond het moeilijker vandaag, ze vond de groep te groot en een lastige mix van verschillende klassen. Sergio was in beginsel zenuwachtig, maar dat trok later wel bij. Hij is gehaast nu, want hij gaat weer naar opnames van Raymann is laat. Hij krijgt als eerste zijn oorkonde, een persoonlijke brief van de staatssecretaris. Hij leest hem apetrots voor en neemt het applaus dankbaar in ontvangst. Sergio vertrekt vervolgens. De betrokkenen vanuit OCW en YoungWorks hebben het gevoel dat het hard werken was vanmiddag en dat de boodschap is aangekomen bij een klein deel van deze leerlingen. Ze ervaren de sfeer als weerbarstig en zelfs afwijzend. De ervaringen van de mentoren en leerkrachten van ROC Amsterdamse Plus zijn significant anders dan die van OCW/YoungWorks. “ De leerlingen? Ik vond het echt fantastisch hoe ze zich hebben gedragen.” Een andere mentor is ook terughoudend ten aanzien van de werkwijze met betrekking tot het thema: “Het was voor mij een beetje een losse flodder, wat heeft dit ‘zorgen’ te maken met schoolverzuim? Ik miste de link met de school.” YoungWorks legt uit dat het schoolbezoek niet is verlopen zoals was gepland. Bepaalde onderdelen ontbraken en dat zie je in dit soort feedback direct – en terecht - terug. Desalniettemin kijkt iedereen terug op een geslaagde middag. Zij het vanuit een ander perspectief: de reacties lopen uiteen van “blij dat we de eindstreep zonder kleerscheuren hebben gehaald” tot “echt goed dat onze leerlingen dit oppakken.”

53

6. WEBSITE De totstandkoming van de website met daaraan gekoppeld een sms-dienst lag volledig in handen van de studenten van de Haagse Hogeschool. Paul Frank van het ministerie van OCW heeft hen hierin begeleid. Youngworks keek op de achtergrond mee en was verantwoordelijk voor de content, aangeleverd door de teamleden.

6.1

CONTENT WEBSITE

Op www.stayinthegame.nu hebben alle teamleden een eigen pagina waar ze hun persoonlijke verhalen op kwijt kunnen. In eerste instantie heeft YoungWorks de teamleden gevraagd zonder enige begeleiding of ze hun persoonlijke verhaal wilden mailen zodat YoungWorks het op de site kon plaatsen. Precies zoals we al , op basis van eerdere ervaringen, verwachtten kwam hierop geen enkele respons. Vervolgens hebben we alle teamleden een zevental vragen voorgelegd: • Hoe zag je leven eruit toen je niet naar school ging? • Wat is de reden waarom je niet in de schoolbanken zat of veel spijbelde? • Er is bij jullie allemaal wel een persoon geweest waarom je weer naar school bent gegaan bijv je moeder, de rechter, een vriend of vriendin of je schooldirecteur? wie was dit bij jou? wat heeft die persoon voor je gedaan? • Zijn er nog andere redenen waarom je weer naar school bent gegaan? • Wat zou je jongens en meisjes willen zeggen die nu niet naar school gaan of veel spijbelen? • Waarom is school voor jou belangrijk nu? • Welke opleiding doe je nu en wat wil je bereiken? Wat is je droom? Vanuit deze vragen heeft YoungWorks de persoonlijke verhalen geschreven: enthousiast, met behoud van eigen stijl, maar zónder spelfouten. Het vullen van de website verliep vrij chaotisch. Dit had vooral te maken met de zomervakantie: iedereen was weg. De teamleden waren op vakantie, terwijl de Haagse studenten tegen hun deadline aanliepen. De door het ministerie aangeleverde lijst ‘veelgestelde vragen’ heeft YoungWorks herschreven naar voor jongeren begrijpelijke tekstblokken.

54

6.2

UPDATEN WEBSITE NA SCHOOLBEZOEKEN

Met de teamleden zijn geen concrete afspraken gemaakt wie een (beeld en/of tekst-) verslag van het schoolbezoek zou aanleveren voor de website. We waren immers benieuwd naar het eigen initiatief van de jongeren. Zonder begeleiding doende jongeren niets, zo blijkt. We hebben de jongeren eindeloos achtervolgd met vragen over verslagen, foto’s en filmpjes, maar tevergeefs. De aan het begin van het traject aan de teamleden uitgereikte flipcamera’s zijn daardoor niet of nauwelijks gebruikt.

6.3

STATISTIEKEN WEBSITE

In de onderstaande staafdiagram zijn het aantal unieke bezoekers (geel), het aantal bezochte pagina’s (blauw), het aantal clicks op de pagina’s (turquoise) en de gedownloade data (groen) af te lezen. We zien duidelijk pieken tijdens de schoolbezoeken (1, 8,17, 22 september en 1 oktober) en rondom de perspresentatie (10 september).

Unieke bezoekers

Unieke bezoekers

I (01/09)

II (08/09)

Pers (10/09)

III (17/09)

IV (22 /09)

V (01/10)

Totaal t/m 03/10

28

16

48

78

25

12

675

Opvallend is dat het hoogste aantal bezoekers is na afloop van schoolbezoek 3 op het Waterlantcollege in AmsterdamNoord. Dit schoolbezoek werd als het meest pittige schoolbezoek ervaren. De teamleden hadden hier het gevoel het minste effect teweeg hebben gebracht.

55

6.4

SMS-SERVICE

Aan het eind van elk schoolbezoek deelden de teamleden visitekaartjes uit . Aan de ene kant stond het adres van de website www.stayinthegame.nu vermeld, aan de andere kant de uitleg van de gratis sms-service. De werkwijze van de service was als volgt. Stel, een leerling heeft aan de hand van het schoolbezoek een vraag aan Yassin en wil gebruik maken van de sms-service. Hij heeft geldproblemen en daar lijdt zijn school onder, hij vraag Yassin om hulp. Stap 1. Leerling sms’t :“Yassin ik heb geldproblemen daardoor spijbel ik vaak van school Wat kan ik doen om te zorgen dat ik wel mijn diplome haal?” Hij sms’t dit bericht naar 0641828015. Was de vraag voor Melanie, dan had de leerling in eerste instantie Melanie voor de vraag moeten zetten in plaats van de naam van Yassin. Stap 2. Via de sms-dienst gaat de sms in dit geval naar Yassin. Stap 3. Yassin ontvangt een SMS "2010 ik heb geldproblemen daardoor spijbel ik vaak van school . Wat kan ik doen om te zorgen dat ik wel mijn diplome haal?” Yassin ziet dus niet van wie dit bericht is, de afzender blijft anoniem, enkel de code 2010 is bekend 2010 = De code die de server toewijst aan de leerling zodat de server weet voor wie het bericht bestemd is. Stap 4. Yassin sms’t "2010 Bericht" terug naar 0641828015. Stap 5. Via stap 1 kan de leerling weer terug worden ge-sms’t.

56

Punten • • •

De telefoongegevens van beide partijen blijven anoniem; Alle berichten worden opgeslagen in een database; YoungWorks kan dus zien welke berichten en reacties daarop zijn gestuurd; De teamleden hebben zonder tussenkomst van derden (zoals b.v. Youngworks) contact met de leerlingen.

Gebruik Uit de gegevens van de database blijkt dat er geen vragen aan de teamleden zijn gesteld. Wel zijn er enkele sms’jes onder de teamleden onderling uitgewisseld, de dienst op zich werkte wel. Het is niet vast te stellen of de wijze van sms’en zoals ook op de visitekaartje is vermeld, te omslachtig of te onduidelijk in gebruik is geweest voor de leerlingen. We weten niet of de leerlingen geen vragen voor de teamleden hadden. We kozen voor een sms-dienst naast contactmogelijkheden via de website omdat jongeren allemaal een mobiel tot hun beschikking hebben en niet altijd een internetverbinding hebben. Sms is voor hen dus laagdrempeliger en praktischer in gebruik dan internet. interessant is dan te achterhalen of de bezochte leerlingen wél via internet contact hebben gezocht?

57

7. PUBLICITEIT Het project was in eerste instantie niet gericht op het genereren van publiciteit. Het oorspronkelijke idee was om lokale en regionale publiciteit vooral te benutten als ondersteuning van de activiteiten van het team. Na de zomervakantie is ervoor gekozen de vijf schoolbezoeken in een korte periode te laten plaatsvinden (in september en oktober). Vervolgens heeft OCW besloten de perspresentatie van het jongerenteam te koppelen aan de landelijke Actieweek VSV (7 t/m 11 september). Daardoor lag ook een meer landelijke publicitaire insteek voor de hand. De leden van het team waren zich er echter onvoldoende van bewust dat ‘hun’ perspresentatie midden in de actieweek viel. Een goed voorbeeld daarvan is het radiointerview van Melanie in Goede Morgen Nederland (op de ochtend van de perspresentatie) waarin zij geconfronteerd werd met de slogan van de Actieweek. Maar uiteindelijk heeft zij zich hier goed uit gered.

Edgar Davids Een onverwachte kans deed zich voor toen Edgar Davids aangaf zich voor het thema voortijdig schoolverlaten en het jongerenteam te willen inzetten. Daarbij is nadrukkelijk gekeken naar hoe de hoofdboodschap van het jongerenteam overeind kon blijven. De teamleden zijn immers prima rolmodellen en een extra rolmodel in de vorm van Davids zou ook verwarrend kunnen werken. Bovendien was op deze korte termijn ook de manier waarop Davids zich voor het tegengaan van voortijdig schoolverlaten gaat inzetten nog niet duidelijk. Door de aanwezigheid van Davids kreeg de perspresentatie ook ineens een hele nieuwe dynamiek, zowel in de voorbereiding met de betrokken ROC’s, Bureau Leerplicht Plus en de gemeente Amsterdam als in de media. Veel mediaaandacht ging inderdaad naar Davids uit, maar het is toch gelukt om ook het jongerenteam te positioneren. Dankzij de betrokkenheid van Davids hebben programma’s als De Wereld Draait Door en Rayman is Laat aandacht aan het jongerenteam besteed. Sergio dreigde in deze periode een beetje buiten beeld te raken. Wellicht heeft ook de aankondiging dat hij Davids kon ontmoeten hem gestimuleerd om toch bij aangehaakt t blijven. Voor OCW was de betrokkenheid van Davids van groot belang in het kader van de wens voor een ambassadeur in de aanval op schooluitval.

58

7.1

MEDIATRAINING

De teamleden hebben een mediatraining gehad. In de mediatraining behandelde Marieke Saly, binnen YoungWorks verantwoordelijk voor alle PR, de volgende onderdelen: • Want zijn de do’s en don’ts bij benadering van de pers? • Waar moet je rekening mee houden wanneer je jezelf presenteert zowel op de scholen als bij de pers? • Hoe ga je om met vragen waar je geen antwoord op hebt of waarop je niet wilt antwoorden? Alle tips zijn onderbouwd met een kort filmpje, anekdotes uit de praktijk en onderbroken met korte oefeningen. Tijdens de training is benadrukt dat de jongeren vooral zich zelf moeten zijn en niet zich moeten opstellen als deskundige op het gebied van voortijdige schooluitval. De teamleden vonden het in eerste instantie best ingewikkeld, maar kwamen gaandeweg steeds beter in de materie. Er zijn een aantal perssituaties nagespeeld en er is geoefend op lastige vragen en dito antwoorden. De teamleden waren na afloop van de training veel geruster op een goede afloop van hun PR acties.

PR-benadering Aan Youngworks is gevraagd een PR advies te schrijven gericht op regionale en jongeren-media. De pilot vindt in Amsterdam plaats en Youngworks heeft hier betere mediacontacten dan OCW. Youngworks heeft dit advies opgesteld. OCW heeft ervoor gekozen de uitvoering van het hele publiciteitstraject in eigen hand te houden. Vanuit Youngworks zijn vervolgens titels doorgegeven van te benaderen media, maar geen contacten gelegd. Vanuit OCW is een uitnodiging en een persbericht uitgegaan voorafgaand aan het persmoment. Vervolgens zijn media nagebeld. Aanvankelijk leek er veel belangstelling van landelijke media, maar uiteindelijk haakten velen af. Actualiteitenen praatprogramma’s bleken vooral op zoek naar een bekende persoonlijkheid ,al dan niet in combinatie met het jongerenteam. Nadat duidelijk was geworden dat Edgar Davids zich aan het project verbond ,hebben zowel De Wereld draait Door als Rayman is Laat aandacht aan het jongerenteam besteed. Voor OCW bleek het lastig Amsterdamse media en jongeren media te benaderen. Bovendien is media nabellen een tijdrovende klus. Omdat YoungWorks wel over goede contacten bij deze media beschikt heeft OCW YoungWorks de dag voor de perspresentatie alsnog gevraagd een na-belrondje te doen. Deze last-minute actie was voor YoungWorks lastig uitvoerbaar omdat niet altijd duidelijk was met welk medium en welke journalist OCW al contact had gehad. 59

Conclusie Een mediatraining is goed te combineren met de algemene voorbereiding van het team. Met een goede voorbereiding maak je de teamleden eigenaar van hun eigen verhaal, met andere woorden, je leert ze per gelegenheid -dus ook ten aanzien van de pers- zich bewust te zijn van wat ze wel en niet vertellen. Inde pilot werkte het prima een soort 'generale' te houden: je stapt de klas in en wat gebeurt er dan? De teamleden realiseren zich pas dan dat ze het écht gaan doen. Door elkaar hun verhaal 'voor 't eggie' te vertellen zien ze ook wat het met hun toehoorders doet. Met het oog op eventuele persinterviews helpt het ook om hardop te oefenen met zinnen als 'daar heb ik even geen antwoord op' 'daar wil ik liever niet op ingaan', omdat dit soort diplomatieke zinnen normaal gesproken niet in hun vocabulaire zitten.

7.2

PERSPRESENTATIE 10 SEPTEMBER

Op donderdagochtend 10 september is op het ROC ASA Gaasterlandstraat het team gepresenteerd aan de pers.

Perspresentatie De perspresentatie bestond uit twee delen: een presentatie van het team met staatssecretaris Van Bijsterveldt en Edgar Davids op de vestiging van het ROC Amsterdam aan de Gaasterlandstraat en een fotomoment met het college van BenW in de ambtswoning van burgemeester Cohen. Dat was logistiek ingewikkeld maar noodzakelijk, omdat wethouder Asscher niet bij de perspresentatie aanwezig kon zijn i.v.m. begrotingsbesprekingen. Ook bleek het voor de woordvoerder van OCW lastig om zowel de staatssecretaris te begeleiden als de teamleden bij interviewtjes op de ochtend van de perspresentatie. Die twee rollen waren op die dag niet te combineren.

Overleg vooraf Voor de perspresentatie is er een uitgebreid overleg geweest tussen alle betrokken partijen. Dit waren teveel mensen, met ieder hun eigen belangen. De bijeenkomst verliep daardoor warrig. Uiteindelijk zijn er wel afspraken gemaakt, o.a. dat alle externe uitingen rond het jongerenteam met OCW afgestemd zouden worden. Jammer was dat ROC Gaasterland toch zelf een persbericht heeft uitgebracht. Het jongerenteam stond centraal tijdens de perspresentatie, maar er werden ook andere boodschappen gecommuniceerd, zoals de landelijke Actieweek VSV, Edgar Davids, inzet Amsterdam en inzet ROC’s t.a.v. voortijdig

60

schoolverlaten en extra geld voor Plus-scholen. Het risico van zoveel boodschappen is dat de hoofdboodschap zijn zeggingskracht verliest. Dat is gelukkig niet gebeurd. De media hebben vooral het jongerenteam en Edgar Davids in relatie tot het jongerenteam en aanval op schooluitval opgepakt.

Conclusie We hebben in de loop van het project een switch gemaakt van de oorspronkelijk lokale media-inzet naar een landelijk prevent. Dat was prima te doen en ook heel leuk, vooral voor de teamleden, maar het koste ook veel meer afstemming, tijd en energie van alle betrokkenen dan vooraf gepland.

61

8. EVALUATIE MET DE TEAMLEDEN Na afloop van het laatste schoolbezoek sluiten we de pilot af. Iedereen krijgt een persoonlijke brief van staatssecretaris Van Bijsterveldt met een oorkonde en twee ingelijste foto’s uitgereikt. Het is een emotioneel moment waarop we elkaar oprecht bedanken. “Het is echt te gek dat ik toch nog mee mocht doen. Het heeft me kanten van mezelf geleerd.” Ferdaus is in tranen. We zijn er allemaal stil van. Onder het genot van een roti praten we nog even door over bepaalde thema’s van de pilot.

8.1

OPBOUW EN TIJDSBESTEDING

Qua frequentie en intensiteit heeft een compacte periode absoluut de voorkeur. Het meedoen aan het team is heerlijk geweest en ook zeker als intensief ervaren. “Een vriendin van me zei ‘dit hele project heeft je in beslag genomen’.” meldt Shehara. Ze is en blijft enthousiast: “Ik vond het zelf niet zwaar, want het moment dat ik voor de klas stond is goddelijk, dan vergeet ik alles!” Het team zou ook niet zo hecht zijn als het over een grotere tijd verspreid zou zijn. Je weet niet exact wat iedereen in zijn vrije tijd doet. Ouassima: “Het is wel moeilijk te combineren met school. Mijn opleiding is zwaar. Ik moet drie keer zo hard studeren. Ik wil dit worden en daar ga ik gewoon voor.”

8.2

BEGELEIDING VANUIT SCHOOL

Het is natuurlijk onder geen beding de bedoeling dat schoolwerk lijdt onder meedoen aan het VSV team. De school waar de teamleden op zitten moet meer helpen, vinden ze unaniem. De school kan wat vaker door de vingers kijken. Er is niet altijd een gedeelde verantwoordelijkheid. “Nu ligt de verantwoordelijkheid bij het teamlid, want je mist toch lessen. Anders zou je samen kunnen kijken welke vakken je kan missen.”

62

8.3

WISSELING SCHOLEN VAN DE TEAMLEDEN

Aan het begin van het project hebben we ons niet voldoende gerealiseerd dat de teamleden na de zomer naar andere scholen zouden gaan. Het opsporen van de juiste mentoren heeft erg veel tijd gekost. De onvoorwaardelijke steun vanuit school, zoals we die van Jeroen Klooster en Pim van de Berg kennen, gold niet automatisch op andere scholen.

8.4

SCHOOL EN BIJBAANTJES

De teamleden hebben allemaal een bijbaantje, zij het in verschillende frequentie. De een verdient in twee dagen 100 euro, de ander heeft 500 euro per maand nodig. “Ik heb soms mijn werk af moeten zeggen voor dit project. Dat is moeilijk.” Wat zou je nodig hebben voor je werkzaamheden als teamlid, wat zou een goed bedrag zijn? Er wordt serieus gewikt en gewogen. Maar uiteindelijk is voor iedereen de intrinsieke motivatie om met je verhaal anderen te helpen de belangrijkste reden om aan het team mee te doen. Een financiële vergoeding hoeft daar niet tegenover te staan.

8.5

VERDERE VERLOOP

Dit project is een proef in Amsterdam. Het ministerie wil het eventueel landelijk uitrollen. Wat zou je nieuwe teamleden willen meegeven als we dit project voorzetten? “Blijf jezelf!” Wat had je vooraf niet verwacht en nu wel geleerd? Ouassima: “Vooral als je je verhaal aan het vertellen bent zijn alle oren en ogen gericht op jou. Dat was best wel wennen.” Shehara: “Mogen wij bij de selectie van nieuwe teamleden aanwezig zijn?” Ze vervolgt: “Je moet wel een team zijn. Ik was in shock dat ik ben gekozen want de rest kende elkaar al van school. Door de trainingen leerden we elkaar kennen.

63

Ouassima vervolgt: “We praten vanuit ons hart, niet om wat we gekregen hebben. We hebben er allemaal mee te maken gehad en we weten uit onze omgeving dat het een probleem is. We zijn totaal verschillend, maar we hebben allemaal een hart. We willen het echt doen voor de medemens.” De teamleden hebben elkaar er op moeilijke momenten doorheen getrokken. Shehara: “Ik ben naar Sergio geweest om met hem af te spreken toen hij niet kwam.” Terugkijkend zijn we het er aan tafel over eens dat het team bepaalde scholieren die op het punt staan uit te vallen heeft geraakt. Het heeft ze tot denken aangezet en wellicht geholpen. Het VSV project heeft niet alleen scholieren geholpen maar ook de teamleden zelf. Het team- en verantwoordelijkheidsgevoel heeft iedereen op moeilijke momenten geholpen: “We spreken elkaar ook in de privé-sfeer. We hebben ook steun aan elkaar om op school te blijven. Je bent bewust bezig met alles wat eromheen zit. We moeten het samen doen, je moet elkaar helpen en er voor elkaar zijn.” Een betere afsluiting kan je je niet wensen.

64

9. EVALUATIE MET DE SCHOLEN In oktober heeft Dorien Broekhoven van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen nog evaluatiegesprekken gevoerd met alle scholen die zijn bezocht door het VSV jongerenteam.

9.1

ROC ASA, WIBAUTSTRAAT

Tijdens het eerste schoolbezoek op de Wibautstraat was Maruka van Galen, zorgcoördinator op de school, al erg enthousiast. Tijdens het evaluatiegesprek een maand later bestond dit enthousiasme nog steeds. Hieronder een opsomming van de belangrijkste quotes van Maruka die uit het gesprek naar voren kwamen. “Tijdens het schoolbezoek zag ik dat de leerlingen het tof vonden. Ze waren onder de indruk. Ik heb na afloop zelden zoveel positieve reacties gehad van leerlingen over een project. Ze waren onder de indruk van de teamleden en het project zelf”. “Qua sfeer in de klas is in die 2 uur van het schoolbezoek alles doorbroken in deze klas. Het is het werk van een werkweek bij elkaar. Ongelooflijk! De sfeer is nu opengebroken. Wat we merkten in de dagen erna is dat ze elkaar hun eigen levensverhaal gingen vertellen. Ook gingen ze elkaar in de lessen ondersteunen. Ze luisteren naar elkaar en geven elkaar tips. Een duidelijk effect dus. Dit heeft de mentor niet zelf aangemoedigd. Hij hoefde het niet na te bespreken, het was een natuurlijk proces. Dus dat is een teken dat het goed was”. “Ik had zelfs de dag erna twee leerlingen aan mijn bureau die direct naar de onderwijshulpverlener wilden. Dat is bijzonder, ik kwam er al een tijd niet door bij ze”. De succesfactoren van dit project zijn: “De leerlingen zijn authentiek en durven hun eigen verhaal te vertellen. Je zag hun emoties. De leerlingen zagen de teamleden als een voorbeeld. Iedereen wilde ineens stewardess worden! Melanie was op dat moment een rolmodel voor ze”. Hoe kunnen we dit project doortrekken? “Ik zou graag zien dat de teamleden vaker komen. Het is iets wat enorm vonkt, maar de week erop vonkt het al ietsje minder. Nu heeft het enorm veel impact gehad, maar daarna is er niets meer. 65

Hoe kan dit anders? Bijvoorbeeld door er een ander project aan te verbinden. Samen activiteiten doen. Verbindt er een activiteitenprogramma aan. Dan bouwen ze een band op met leerlingen.” “De gewone hulpverleningsweg bewandelen deze leerlingen niet. Doordat ze de teamleden vaker zien en contact hebben met ze kan er iets groeien. Liefst samen dingen doen. Voordeel is dat de leerlingen trotser worden op school en zelfvertrouwen ontwikkelen. Deelname aan dit project kan dan weggeschreven worden onder mentoruren”. “De groep moet dan alleen wel groter zijn. Een poule van mensen. Het authentieke moet erin blijven. Hoe vaker iemand zijn verhaal vertelt, hoe meer je het ‘afdraait.” “Qua timing zou het perfect zijn aan het begin van het jaar. In de introductieweek bijvoorbeeld. Ze kennen elkaar dan nog niet. Er is nog gene sfeer ontstaan van onveiligheid. Of bij een flexibele instroom, halverwege het jaar. Het is goed om de groep bijeen te houden.” “Qua groep het liefste bij niveau 2. Als je dit bij niveau 4 doet, dan is de groep afstandelijker. Die hoeven die verhalen niet meer, ze zitten midden in de shit en gaan er anders mee om. Maar ze hebben wel de bagage om hun weg te vinden.“ “Qua thematiek: volg je droom, hoe zie jij je toekomst? is goed. Dat maakt de slag dat je moet nadenken: waarvoor doe je het eigenlijk?” “Compensatie is ook belangrijk: ik zou er vanuit de school studiepunten tegenover zetten en daar vooraf goede afspraken voor maken. Competentiegericht onderwijs, daar pas het helemaal in”.

66

9.2

ROC VAN AMSTERDAM, GAASTERLANDSTRAAT

Marilyn Tan, mentor van klas, heeft na het schoolbezoek nog nagesproken met haar klas, vertelde ze tijdens het evaluatiegesprek. “Mijn meiden zijn er allemaal nog! Ik weet niet of dat door het team komt, maar in de weken erna hebben ze het er onderling nog heel veel over gehad. Het heeft veel impact gehad op de meiden, dat merk ik aan hoe ze erover spraken. Maar ook tijdens het schoolbezoek zelf; een meisje moest toen huilen.” “De impact zit vooral in dat ze geschokt zijn door de verhalen en het gevoel van ‘man, ik moet op school blijven’! Maxime bijvoorbeeld, die is van de HAVO gekomen. Zij heeft nu echt een enorme drive dat ze naar school moet blijven komen om haar droom te halen. Dat zeggen ze ook: ze willen voor hun dromen gaan en hun eigen talenten daarvoor gebruiken.“ “Ik merk ook dat de klas echt heel open is. Ze gaan heel open met elkaar om. Door de verhalen kennen ze elkaar beter. Die eenwording van de groep is wel absoluut sneller gelopen dan bij andere klassen. Ik zie in mijn groep dat de meiden elkaar helpen. Ze zorgen voor elkaar. Ze houden elkaar letterlijk bij de les! Als er eentje niet is met een les, dan wordt direct daarna het huiswerk doorgebeld en besproken wat behandeld is. Ik weet niet of dit door het team komt, maar ik heb dit in ieder geval nog nooit eerder meegemaakt met een klas”. “Een meisje vond het ook geweldig dat ze tijdens de perspresentatie op het podium mocht om haar verhaal te vertellen! Jammer dat er niet meer meiden konden, maar ze vond het fantastisch!” Qua timing: “De meiden gaven zelf aan dat dit het juiste moment was, begin september. Dan zijn ze ook nog enthousiast, ze hebben er zin in en heel leergierig om dingen op te nemen”. Maar het zou ook twee keer per jaar kunnen, bijvoorbeeld ook in februari. Dat is vaak de moeilijkste klas waar juist veel uitval is. Dus concreet: september en februari.“ “Ik zou graag zien dat dit door blijft gaan. Het is een geweldig initiatief. Het zouden dan wel dezelfde typetjes moeten zijn; die sterk in hun schoenen staan om hun eigen verhaal over te brengen en er een sterke boodschap aan kunnen verbinden!”

67

9.3

ROC ASA, WATERLANDCOLLEGE

Op het Waterlandcollega is geëvalueerd met Rene Nijenhuis, opleidingsmanager Handel. Door Zouheir (mentor) is in de klas nog nabesproken wat de middag heeft opgeleverd. Het is opvallend dat hij merkt dat leerlingen bezig zijn met de verhalen. Dat heeft een positieve invloed op de groep. Ook heeft hij de leerlingen nog schriftelijk laten reageren. Dan zijn de reacties zeer uiteenlopend, van “Het is goed om te zien hoe het mis kan gaan, of ik moet opletten want zo moet het bij mij niet lopen.” tot “Ach wat iedereen vindt en doet moet hij zelf weten.” Ik doe het op mijn manier. “De verhalen zijn niet belangrijk.” “Leerlingen zelf gaven al aan dat zij tijdens de middag elkaar ook beter hebben leren kennen. Dat geldt zeker voor de leerlingen die er toen waren, inmiddels is de groep al weer gegroeid en is het effect dus niet 100% meetbaar. De leerlingen waren al goed aanwezig, zo naar de herfstvakantie toe waren er wel meer afwezigen. In alle gevallen ziek gemeld, dus nog niet direct een reden voor ongerustheid.” Wat de meerwaarde is van dit traject: “Leerlingen kennen de problematiek, maar denken allemaal dat het hen nooit zal overkomen. Door er met ervaringsdeskundigen aandacht aan te besteden, worden leerlingen zich bewust dat de risico's dichterbij liggen dan zij hadden gedacht. Verder blijkt het een goed onderdeel voor een introductieperiode te zijn.” “Het thema is nu gecomprimeerd aangeboden. Zichtbaar was het concentratieverlies na twee uur werken. Het is wellicht verstandig om het thema over een langere tijd (aantal weken) te verspreiden. Dan is een eenvoudige brug te maken naar de persoonlijke presentatie. Ontwikkeling of versterking hiervan is weer erg noodzakelijk op het moment dat zij gaan stagelopen.“

68

9.4

ROC VAN AMSTERDAM, FRAIJLEMABORG

Het evaluatiegesprek op Fraijlemaborg vindt plaats met Marcel van der Nol, mentor van de klas Handel. Marcel heeft het bezoek van de teamleden na een paar dagen nog ter sprake gebracht in de klas. De reacties waren vooral dat ze het interessant en leuk vonden. “Ze herkenden zich in de verhalen. Het was opvallend; de groep was doodstil toen de teamleden er waren, dat heb ik nog nooit meegemaakt. Dat geeft aan dat ze geboeid zijn.” “Ik vind het ook heel goed dat de teamleden het aandurfden om zo hun persoonlijke verhaal te delen, met volstrekt onbekenden.” “Het knippen en plakken, daarvan had ik al aangeven dat ik verwachtte dat ze dat kinderachtig zouden vinden. Dat was bij een aantal jongens ook zo. Maar uiteindelijk heeft iedereen toch meegedaan en vonden ze het best leuk!” “Voor mij was het ook goed te zien hoe mijn leerlingen omgingen met het presenteren van hun eigen verhaal/ moodboard. Dan zie je dat daar nog een wereld te winnen is. Ze willen allemaal verkoper worden! Nou, daar kan ik in de les nog stevig aan werken.” “Na afloop heb ik er nog over gedacht of mijn leerlingen voor elkaar in de klas duidelijker hun verhaal met elkaar willen delen. Ik heb daar toch vanaf gezien, het is vaak persoonlijk en niet iedereen staat er open voor.” “Er is verder in de klas niet veel veranderd na het schoolbezoek van de teamleden. Ze halen de schouders op en gaan verder. Op het moment zelf was het heel krachtig, maar daarna is er niets.” “Ik had verwacht dat een meisje nog misschien zou bellen naar Shehara. Maar dat heeft ze dus niet meer gedaan? Niet gek, de afstand is dan toch te groot via zo’n sms-systeem.” “Ik vind dit project enorm positief. Voor mij als mentor is het heel waardevol om op een andere manier het gesprek aan te gaan met mijn leerlingen. Jammer dat het dus is afgelopen!”

69

“Qua timing zou je dit moeten doen in een introductieweek. Dan weten ze meer van elkaar. We doen dat ook altijd, dan bouwen we vlotten. Maar daar doen ze dus niet aan mee! Dat vinden ze niks. Mijn voorkeur heeft wel om dit te blijven doen, zo’n gesprek en het te verbinden aan sport of muziek. Dat past veel meer bij die jongens. Dat is toch waar ze op kicken.” “Een activiteit eraan verbinden zou dus goed zijn. Nu hebben ze de teamleden maar een keer gezien en ja, dat was het dan. De leerlingen moeten zelf iets doen. Maak een toernooi ofzo, maar dan wel met Edgar erbij, anders is het geen porem!” “Weet je wat leuk zou zijn? Als scholen of steden tegen elkaar gaan! Dan maken we er een landelijk ‘VSV schooltoernooi van!”

9.5

ROC ASA, AMSTERDAMSE PLUS

Met de twee mentoren Sigrid van Geels en Andrea Harell werd een maand nadien het schoolbezoek op de Amsterdamse Plus nabesproken. De vraag “voor wie zorg jij en wie zorgt er voor jou”- heeft eigenlijk weinig opgeleverd. Dit kwam mede doordat de klas van het schoolbezoek uit samengestelde groepen bestond, met zowel eerstejaars als tweedejaars. Niet iedereen kende elkaar dus. Er was daardoor een onveilige sfeer in de klas. De groep was te groot. Verder was het ook een moeilijke vraag, leerlingen vonden het lastig om op zo’n ‘grote’ vraag antwoord te geven. Het was gemakkelijker geweest als er een voorbeeld zou zijn of als een van de teamleden een voorbeeld had gegeven over zijn/ haar eigen situatie. “Wij hadden de groepen van tevoren voorbereid op dit schoolbezoek. We hadden de tweedejaars gevraagd of ze tijdens de opdrachten de eerstejaars wilden begeleiden. Dit gebeurde ook tijdens de les. Dat was heel goed zichtbaar. De eerstejaars hadden we gevraagd vooral kritisch op te letten op de werkvormen en presentatietechnieken van de teamleden.” “Na afloop hadden we de leerlingen gevraagd een reflectieverslag hierop te schrijven. Hier is helaas niet zoveel uitgekomen. Ze vonden dat toch lastig. Ook in de klas is niet veel verandert.”

70

“Wel zien we in de klas bij Yassin verandering. Hij heeft als teamlid zelf steeds terugkoppeling gegeven aan zijn klasgenoten. Hij vertelde dan over zijn ervaringen bij andere scholen en reacties van leerlingen. Vervolgens ging hij het gesprek dan zelf aan met zijn eigen klasgenoten over verzuim. Dat waren hele interessante lessen en er werden heel open gesprekken gevoerd over naar school gaan. De sfeer in die klas is nu ook heel open, leerlingen spreken elkaar aan of ze er wel en niet zijn of te laat komen. Dus dat heeft wel een olievlekwerking gehad, die we niet verwacht hadden.” “We zien de waarde in van dit project en zien graag dat het doorgaat! Het is aan alle kanten een win-win situatie: zowel voor de leerlingen, de teamleden, klasgenoten die ervan horen als voor docenten en mentoren. Voor docenten werkt het inspirerend, het is een instrument om met leerlingen in gesprek te gaan over verzuim, belang van school en een diploma. Ook zien we bij teamleden zelf groei van sociale vaardigheden, zelfvertrouwen en dus ontwikkeling. Verder zoemt het ook door de school, zodat leerlingen onderling er toch van horen en het ter sprake komt.”

9.6

COMPENSATIE TEAMLEDEN

De teamleden hebben waardevolle competenties en vaardigheden opgedaan, zoals: • Presentatietechnieken voor een groep; kort en bondig presenteren. • Deelname aan mediatraining en pers te woord staan. • Gesprekstechnieken klassikaal en in kleine groepen; een sfeer van veiligheid creëren en een gesprek gaande houden. • Begeleiding creatief proces en anderen bewegen hun toekomst in beeld weer te geven. • Luisteren en inlevingsvermogen in de ander en daarop inspelen. Met alle mentoren en teamleden zijn afrondende gesprekken gehouden. Insteek van het gesprek was om de ervaringen van het teamlid te delen met de mentor en of de mentor een ontwikkeling/ groei heeft gezien bij teamlid. Vervolgens is gekeken hoe dit ingepast kan worden in de huidige opleiding van de teamleden. Het project levert immers waardevol materiaal voor de portfolio's van de teamleden. Mentoren van de teamleden geven allemaal aan dat de teamleden met deelname aan project waardevolle vaardigheden hebben opgedaan en dat teamleden in ontwikkeling gegroeid zijn in zelfvertrouwen, presentatietechnieken, gespreksvaardigheden, juiste toon vinden, ontwikkeling in sociale vaardigheden. De brief van de staatssecretaris wordt zeer gekoesterd!!

71

10.

AANBEVELINGEN VOOR EEN VERVOLGTRAJECT

“Ik ben één van mijn ouders. Ik ben er vanaf mijn 6e voor mijn broertje en zusje geweest. Op straat in Suriname ben je zo maar de weg kwijt. Het rechte pad, zeg maar. Ik heb uiteindelijk hulp gezocht voor mezelf en gekregen van de rechter.” [Teamlid Shehara] De afgelopen periode hebben we een schat aan ervaringen opgedaan. Er is zoveel gebeurd, met de teamleden en met de betrokken volwassenen. Een project als dit is in vaktermen een communicatietraject. Dat klinkt best afstandelijk voor iets dat zo onder je huid gaat zitten. Het kan niet op afstand, dat zal iedereen die erbij betrokken is beamen. Je wordt erin meegetrokken en voelt je betrokken bij de levens van de teamleden. Wat hier gebeurt is echt, dit gaat over het leven zelf. Dat van de teamleden, van de scholieren en dat van jezelf, want hoe komt het toch dat er zo veel jongeren op deze manier opgroeien, buiten de boot vallen, in de kou staan? Terugkijkend hebben we de hoofdzaken op een rijtje gezet. Waar moet je op letten als je door gaat met een VSV jongerenteam, wat werkt en wat niet? Wie zitten er in het team, wie zoeken ze op, op welke scholen, wat bespreken ze daar en wat komt er allemaal bij kijken? Kortom, deze aanbevelingen zijn een korte samenvatting van onze bevindingen met Stay in the game, doorvertaald naar een eventueel vervolgtraject.

10.1

PROFESSIONELE ROLMODELLEN?

Als je jongeren betrekt bij een thema als voortijdig schoolverlaten zit je al snel in een complexe problematiek. De risicoleerlingen zijn zogenaamde ‘overbelaste jongeren’ met vaak meervoudige problemen. De zorg van ouders schiet te kort of ontbreekt bijvoorbeeld, de leerlingen zorgen voor jongere broertjes en zusjes en vaak spelen drugs en alcohol een vertroebelende rol. De jongeren in het team zien zich dus geconfronteerd met een zorgvraag, waar ze geen afdoend antwoord op hebben. Het is belangrijk om aan te geven dat ze dat ook niet hóeven te hebben. De teamleden zijn geen hulpverleners. Ze zijn geen professionals, ze zijn ‘slechts’ zichzelf en als zodanig een rolmodel. Bij het pilot-team was die rolverdeling heel duidelijk. In eerste instantie dachten de teamleden nog wel dat ze misschien 72

iets konden betekenen voor de scholieren, maar die doelstelling is al snel verlaten. Het is goed de situatie te schetsen aan de hand van een paar voorbeelden ‘Stel je voor dat een scholier thuis ernstige problemen heeft, wat kan jij dan doen?”. Het antwoord komt al snel: “Luisteren, en zeggen dat ie hulp moet zoeken, bij vrienden of andere grote mensen. Ik kan niet zoveel doen, ik ga straks weer weg.” Ook gedurende de pilot werd precies dit gevoel regelmatig bevestigd: het team komt aan op school en .... gaat ook weer weg. Je kan scholieren inspireren en raken, maar je kan ze niet echt helpen. Daar zijn anderen voor. De teamleden waarderen een dergelijke heldere afbakening van hun taak heel erg, het beschermt ze en maakt het gemakkelijker te verdragen dat je uiteindelijk niet echt veel kan doen. Hoe dan ook: de komst van de teamleden is vaak een fris geluid temidden van een al aanwezig hulpverlenerveld. Maak daar gebruik van en sluit niet persé aan bij hulpverleners. Laat de teamleden zichzelf blijven. Eén van de leerlingbegeleiders bevestigt dit ook: “Voor deze groep jongeren ben je gewoon de snotneus van de straat. Blijf dat. Blijf jezelf. Wordt niet te goed in wat je vertelt.” Kijk dus uit dat de teamleden niet ‘professionaliseren’. Je ziet wel eens bij peer-to-peer benaderingen dat de rolmodellen ‘politici in de dop’ worden, of in dit geval hulpverleners in de dop, met een ingekleurd verhaal waar al snel maatschappelijk verantwoorde hulpverleningstaal in doorklinkt. Opletten dus, zorg dat de jongeren zichzelf en authentiek ‘van de straat’ blijven. Een leerlingbegeleider beaamt dit bij een nagesprek met de teamleden: “Je ziet gewoon dat zoveel kinderen met soortgelijke problemen moeten dealen. Er wordt zoveel geknikt tijdens jullie verhalen.” En de teamleden voelen het zelf ook: “Je ziet ze de hele tijd denken. Knikken. Hoofd naar beneden. Aandacht, weet je wel.”

73

10.2

SCHOOLTEAMS OF REGIOTEAMS?

YoungWorks adviseert om met neutrale teams te werken: de teamleden hebben allemaal te maken gehad met voortijdig schoolverlaten, maar kennen de bezoekende leerlingen bij voorkeur niet. Het werkt o.i. beter om in de regio te werken en een flexibel team op te stellen, zodat je nooit je eigen school hoeft te bezoeken. Er zijn succesvolle peer-to-peer projecten bekend, waarbij oud-leerlingen een inspirerend verhaal komen brengen en een motiverende uitwerking hadden op de leerlingen. Het is belangrijk om te weten dat het hier gaat om succesverhalen en die zijn heerlijk om over te vertellen! De VSV teamleden daarentegen hebben een heel kwetsbaar verhaal met scherpe randjes. Het is binnen het hele project al zaak dat de teamleden op een goede manier ‘eigenaar’ worden van hun eigen verhaal (wat vertel je wel en wat niet), dat gaat namelijk niet vanzelf en voelt voor hen in het begin heel onveilig. De praktijk leert dat een bekende omgeving remmend werkt. In eerste instantie reageerden sommige teamleden laconiek op een bezoek aan hun oude school. Zij hadden nu toch een andere rol? Dat zou wel loslopen allemaal, dachten ze. Andere teamleden haakten helemaal af: : “Doordat ik mensen ken kan ik niet mijn verhaal doen. Dat is privé en dat gaat hen niks aan.” Maar voor aanvang van een schoolbezoek zie je toch dat de teamleden veel nerveuzer zijn dan anders en minder krachtig voor de groep staan. Hun persoonlijke verhaal, eerder zo kleurrijk en krachtig verteld, wordt teruggebracht naar een paar staccatozinnen. Ze zijn over de hele linie geneigd te ‘duiken’, zich te ontrekken aan hun rol. En op het moment dat het schoolbezoek gaande is merk je dat ze er moeite mee hebben om het proces gaande te houden, want hoe moet je optreden tegen je schoolgenoten? Wie ben jij om ze aan te spreken op hun gedrag? Tijdens de creatieve opdrachten zagen we ook dat het lastig is om met bekenden het gesprek op gang te krijgen en te houden: aanzetten tot actie is bijkans ondoenlijk en een thema bespreken dat niet op natuurlijke wijze tot je gespreksstof behoort is ook moeilijk. Voor je het weet praten de jongeren over koetjes & kalfjes en niet meer over de onderhavige thema’s. Ze hebben de regie niet in handen of raken haar gaandeweg kwijt.

74

Je kan er natuurlijk voor kiezen om onbekende studierichtingen te gaan bezoeken, díe richtingen waar de leerlingen minder bekenden hebben. De leerlingen kennen elkaar helaas niet alleen vanuit de klas of hun studie, maar ook gewoon van school. Jongeren hebben een buitengewoon breed netwerk van vrienden en bekenden. Natuurlijk heeft het werken met ‘eigen’ schoolteams ook voordelen: het scheelt veel in de voorbereiding, de school zit met zo’n eigen team vaak beter in de VSV-problematiek, de teamleden zijn bekend met de omgeving en vaak ook met de leerlingbegeleiders, de specifieke problematiek op de school ligt dicht bij de belevingswereld van de teamleden en er is geen reistijd.

10.3

SELECTIECRITERIA JONGERENTEAM

Of je nu voor een regio- of een schoolteam kiest, voor alle teams gelden de volgende selectiecriteria: Communicatieve vaardigheden: ze vertellen gemakkelijk hun verhaal op een voor de leerlingen aansprekende manier. Positieve uitstraling: het is de teamleden allemaal gelukt boven hun individuele problemen uit te stijgen en dat zíe je. Authenticiteit: de teamleden zijn in staat zichzelf te blijven. Voldoende stevig in je schoenen staan om over je eigen problematiek te kunnen praten. Ingeschatte betrouwbaarheid: dit blijft een gok, maar meestal voel je wel in hoeverre teamleden zich in de toekomst aan afspraken en deadlines gaan houden. Verhouding meisjes / jongens in het team: alle risicoleerlingen zoeken een voorbeeld, dus het is belangrijk om jongens en meisjes met uiteenlopende verhalen in het team te hebben. Verschil in aanleiding tot schoolverlaten: iedere risicoleerling heeft een eigen probleem, dus is het zaak om uiteenlopende problemen in het team vertegenwoordigd te hebben, zoals bijvoorbeeld • verkeerde studiekeuze • problemen thuis • drugs • criminaliteit • zorg voor familieleden Afwisselende opleidingen: de teamleden volgen uiteenlopende opleidingen die in relatie staan tot de opleiding die naar verwachting bezocht gaat worden. Als je met regioteams werkt, wat zijn dan specifieke aandachtspunten? 75

Iedere regio heeft zijn eigenaardigheden: de teamleden zijn uit de betreffende regio afkomstig. De teamleden komen uit een stedelijke- én plattelandsomgeving. De teamleden zijn autochtoon en allochtoon. De teamleden hebben te maken gehad met typische regionale problematiek. Een onderwijsbegeleider in Amsterdam zei het heel beeldend: “Ik was bang dat jullie met zo’n kakker uit Het Gooi zouden komen, die zijn studie had verknald door coke te snuiven.” Als je in Het Gooi rondreist met een team, wil je die kakker juist hebben! Werk het project af binnen een compacte, afgebakende periode, waardoor de invloed op school en bijbaantjes binnen de perken blijft. Wat is minimale omvang team voor de klas? Een team bestaat, voor de klas, uit minimaal 4 leerlingen maar 5 is beter. Minder is vaak te spannend voor de teamleden en niet goed voor de groepsdynamiek in de klas (jongens/meisjes) en de verscheidenheid in thema's. Bovendien heb je bij het werken in groepen behoefte aan voldoende teamleden om het groepswerk te begeleiden en aan te moedigen.

10.4

WAT IS HET PROFIEL VAN EEN BEGELEIDER?

Hoe je een team ook gaat inzetten, je hebt altijd een volwassen begeleiding nodig. Jongeren kunnen het gewoon niet alleen, ze hebben behoefte aan een achtervang waar ze met vragen terecht kunnen. Ze hebben ook een stok achter de deur nodig, want een team wordt al snel een beetje ‘sleets’. De eens zo gemotiveerde jongeren zijn, ook door de druk vanuit school en bijbaantjes, steeds minder betrokken en beschikbaar. Het is ons ook opgevallen dat meisjes minder begeleiding nodig hebben. Ze zijn alert op gemaakte afspraken en praten gemakkelijker, over problemen en tijdens schoolbezoeken. Jongens daarentegen vragen meer aandacht en bemoediging, moeten aangespoord worden en voortdurend informatie nagedragen krijgen over locatie en tijdstippen. We hebben gezien dat de begeleiding van een jongerenteam heel veel tijd en energie kost. YoungWorks heeft de mensen die goed met jongeren kunnen werken en hun belevingswereld door en door kennen natuurlijk ‘gewoon’ in huis. Maar stel je voor dat je iemand gaat zoeken voor de begeleiding, wat zou dan het profiel zijn van zo’n persoon? Het zou iemand moeten zijn met een groot hart en inlevingsvermogen, maar die ook gepaste afstand kan bewaren. Je hebt immers een werkrelatie, je bent geen vriend(in) maar wel een vertrouwenspersoon. De persoon in kwestie heeft levenservaring , is authentiek, voelt zich betrokken bij de ervaringswereld van de jongeren, maar met afstand. Het is bij voorkeur een professional in de jongerenwereld, iemand die aan de praktische kant staat, maar zeker geen 76

hulpverlener of beleidspersoon. Meer type mouwen opstropen, afspraken maken en die vervolgens nakomen. Het is ook iemand die inhoudelijke kennis van zaken heeft, die de complexe materie kent en begrijpt dat er geen eenduidige oplossing voorhanden is. Wat zoeken de jongeren in een begeleider? Iemand waar je jouw verhaal kwijt kan, die naar je luistert, iemand die advies geeft, die stuurt (want je weet het zelf nog niet helemaal) , die duidelijke taal spreekt en die beleidsvoornemens vertaalt naar gewone mensen taal. Maar die niet in jongerentaal gaat praten, want daar zijn jongeren – terecht - allergisch voor, dan zijn ze gelijk weg om niet terug te komen. Waar vind je zo iemand? Bij YoungWorks wellicht, waarbij je kan kijken naar de invulling van een takenpakket, al dan niet in samenwerking met OCW, de scholen of de regionale overheid. Je kan ook iemand (vanuit YoungWorks of een andere organisatie) met een praktische inslag tegen OCW aan laten schurken, door bijvoorbeeld een detachering aan te gaan van een aantal dagen per week gedurende een bepaalde periode. We denken wel dat het zinvol, zo niet onontbeerlijk is een scheiding aan te brengen tussen het beleidsmatige en het uitvoerende deel en een duidelijke vertaalslag te maken naar de wereld van de jongeren. Van het beleidsproces naar de dagelijkse realiteit van een jongere, zeg maar.

10.5

BELONING

Wat motiveert jongeren? YoungWorks is geneigd vanuit haar brede ervaring met jongeren te zeggen: geld. In dit geval blijkt dat echter niet zonder meer waar. De jongeren waren in de eerste plaats gemotiveerd door trots: trots dat ze het zo ver hebben geschopt, dat ze hun diploma hebben gehaald en dat ze dat kunnen verzilveren met deelname aan het VSVteam. En die trots was meer dan genoeg! “We praten vanuit ons hart, niet om wat we gekregen hebben. We hebben er allemaal mee te maken gehad en we weten uit onze omgeving dat het een probleem is. We zijn totaal verschillend, maar we hebben allemaal een hart. We willen het echt doen voor de medemens.”

77

De teamleden kregen de kans hun eigen positieve ervaringen doorgeven aan de risicojongeren van nu. Dat geeft de teamleden een verantwoordelijkheid die ze ergens best eng vinden, maar die ze tegelijkertijd ook prima kunnen dragen. Het motiveert ze ook om zélf door te gaan, om elkaar te steunen: “We spreken elkaar ook in de privé-sfeer. We hebben ook steun aan elkaar om op school te blijven. Je bent bewust bezig met alles wat eromheen zit. We moeten het samen doen, je moet elkaar helpen en er voor elkaar zijn.” Net als ieder ander zijn jongeren blij met een beloning. Dat kan dus geld zijn (altijd goed) maar ook een beloning in natura. Een beltegoed is bijvoorbeeld een goede optie of een ander item uit de belevingswereld van jongeren, zoals sneakers of iets persoonlijks, toegesneden op de afzonderlijke teamleden of op de regio, een custom made beloning die zeer wordt gewaardeerd. Voor alle teamleden geldt dat een beloning vanuit school, in studiepunten, zeer welkom is.

10.6

DE DOELGROEP

Wie zijn eigenlijk die risicovolle leerlingen waar we het steeds over hebben? Uiteraard heeft OCW daar een genuanceerd beeld van en zijn er tal van factoren aan te wijzen waardoor een leerling in de risicogroep terecht kan komen. Terugkijkend op de pilot en op basis van onze research denken wij dat de risicoleerlingen zich grosso modo op het mbo bevinden, in de eerste klas. Deze periode maakt de jonge leerlingen kwetsbaar. De meeste schoolverlaters zijn jongens, met terugkerende problemen op het gebied van schulden, begeleiding vanuit school en verkeerde vrienden. Op het eerste gezicht zitten deze jongens met name op de Economie & Handel opleidingen, niveau 1 en 2. De meiden zijn het kwetsbaarst waar ze de zorg voor broertjes en zusjes op hun dak krijgen, al spelen ook andere factoren (criminaliteit, drank en drugs, verkeerde studiekeuze) een rol. Het gaat veelal om meiden en de meeste meiden zitten op de opleiding Zorg en Welzijn.

78

Het pilot team had veel succes op de opleidingen op niveau 3 en 4. Naar blijkt is het gesprek over schoolverlaten daar goed en gemotiveerd te voeren, maar dat komt vooral omdat die leerlingen de problemen al achter zich hebben gelaten, ze zijn ouder en hebben zelf al een tweede kans gegrepen (en zijn daarmee dus potentiële teamleden!). De jongere scholieren met wie ze in gesprek gaan hebben nog geen tastbare problemen met en op school, simpelweg omdat het tijdens de pilot te vroeg in het schooljaar was. Leerlingen schrijven zich vaak laat in (na een lange zomer in het thuisland) en zitten nog middenin een afwachtende gewenningsfase temidden van hun nieuwe medeleerlingen.

10.7

DE SCHOLEN

De schoolbezoeken van het team vonden allemaal in de maand september plaats, dus direct aan het begin van het nieuwe schooljaar. Vooral in de klassen waarin de leerlingen elkaar nog niet zo goed kenden, had dit een onbedoeld maar wel uitermate positief effect op de samenhang in de klas. Juist door met elkaar over problemen te praten ontstond een betere band tussen de leerlingen onderling. Welke opleiding komt op welk moment het meest in aanmerking voor een bezoek van een VSV jongerenteam? Om met het laatste te beginnen: oktober / november lijkt de aangewezen periode voor een schoolbezoek. De problemen van de risicoleerlingen beginnen aan de oppervlakte te komen en je kan ze nog binnenboord houden met de juiste toon en een goed advies. Eerder is niet handig (zie boven) en later ook niet, na de kerstvakantie is de leerling vaak al te ver richting schoolverlaten. Het heeft de meeste zin, denken wij, om VSV team in te zetten op mbo scholen, de ROC’s van dit land. Scholen als Amsterdamse Plus, waar leerlingen op zitten met een lange en vaak hardnekkige geschiedenis van voortijdig schoolverlaten, zijn naar onze mening iets minder geschikt. De problematiek is hier moeilijker - zo niet te zwaar - voor de teamleden om mee te dealen. Natuurlijk zitten er ook op de andere scholen, zoals havo/vwo, voortijdige schoolverlaters, maar dat zijn andere jongeren, die op hun beurt weer een andere aanpak vragen. Je kan niet switchen tussen schooltypes, een mbo-er kan niet langs de havo-leerlingen met zijn verhaal. De belevingswereld sluit per definitie niet op elkaar aan. Misschien wel op onderdelen, maar niet over de hele linie.

79

Grootte van de klas Voor 4 teamleden is een groep van 25 scholieren nét te behappen. Bij 30 leerlingen is een team van 5 leden echt aan te bevelen.

Aan welke eisen moeten een locatie voldoen? Jongeren hebben behoefte aan grenzen. Dat betekent dat als je het bezoek van het team serieus neem, je gewoon je jas uit doet. Het kan sfeerbevorderend werken om een broodje, wat fris en/of een snackje/snoepje te serveren. Het gebruik van een gettoblaster met inloopmuziek werkt ook goed: je doorbreekt de reguliere sfeer in de klas. Het klaslokaal voelt door het achtergrondmuziekje 'anders'.

Aanwezigheid van leraren of mentoren in de klas? Het is altijd noodzakelijk dat er een mentor of leerkracht aanwezig is. Je kan het VSV team niet verantwoordelijk laten zijn voor het welzijn in de klas. Let bij de keuze van leerkrachten en mentoren op het bevorderen van een ontspannen sfeer: kies dus niet de strengste, of de behoudendste, maar kies die mentor met wie veel leerlingen een vertrouwensband hebben. Laat het team wel haar eigen ding doen, vertel de mentor en leerkracht vooraf dat zijn/haar rol op de achtergrond is.

10.8

THEMATIEK

Zorg dat je bij de juiste thema’s aanhaakt, thema’s die jongeren herkennen en waar ze op hun eigen niveau mee aan de slag kunnen. Deze kunnen per regio en per school verschillen. Kijk goed wat een schoolbezoek legitimeert. Welke thema’s zijn actueel? De thema’s kunnen ook regionaal verschillen van landelijke politiek. Per school heb je wellicht ook andere thematiek. De ervaring in de pilot leert dat dit thema alleen in samenspraak met de school goed te benoemen is. Een thema alleen is niet voldoende. Hoe ga je het vervolgens bespreken? Een school weet vaak goed welke gesprekstechniek of methodiek bij hen het beste werkt. Let wel op dat het team er ook mee uit de voeten kan. Het zijn tenslotte gewone jongeren en geen professionele facilitators. We zagen het ook bij de pilot. Zodra het gesprek over geld gaat verschijnen moodboards met auto’s en mooie vrouwen. “Dit is me toekomst.” Hoe raak je voorbij dat stereotiepe beeld? Hoe raak je aan de praat over achterliggende gedachtes? Juist daar zit de lol in dit traject, daar liggen de sleutels tot succes.

80

We geven de scholen graag mee dat de succeskans groter is naarmate je een bezoek van een VSV team persoonlijk en echt maakt. Niet alleen door het bezoek en de teamleden aan te laten sluiten bij bepaalde thematiek (in de regio en op jouw school) maar ook door als school je nek uit te steken: wat is je belang, waarom doe je dit, wat wil je ermee bereiken? Wees duidelijk en authentiek. Leerlingen herkennen dat en waarderen het zeer.

Welke creatieve opdrachten werken het best? Het is lastig te zeggen welke creatieve opdrachten het beste werken. We hebben gezien dat elke vorm voor- en nadelen heeft. Maak de opdrachten niet te ingewikkeld, werk alleen maar met open vragen en wees je ervan bewust dat scholieren het lastig vinden om uitgebreid te reflecteren. Leidt ze dusstap voor stap door een creatief proces en vraag niet te veel in één keer. Het puberbrein is ook niet in staat om ver vooruit te kijken of te plannen: blijf dus in het hier en nu en verrijk je vraagstellingen met voorbeelden. het werkt ook goed om de meest communicatieve scholieren het voortouw te laten nemen, de rest volgt dan gemakkelijker. Let erop bij de aanvang van de opdrachten (en liever nog bij aanvang van het schoolbezoek) vriendengroepjes uit elkaar te halen: ze willen niet voor elkaar onder doen qua stoerheid (en laten dus niet het achterste van hun tong zien in bijzijn van vrienden) en vinden het vaak cool om niet mee te doen.

10.9

TIJDSINVESTERING BEGELEIDING

Nu de pilot achter de rug is zijn bepaalde onderdelen voldoende uitgekristalliseerd om te benoemen en een tijdsinvestering aan te geven. Onderstaande is gebaseerd op een team van 8 leden (6 continu en 2 flexibel) met uitvoerende, proces- en team begeleidende professionals met kennis van zaken. De dagdelen zijn aangegeven per schoolbezoek. De indicatie is geformuleerd vanuit externe begeleiding, zoals een bureau als YoungWorks. De uren zijn Overall is daarnaast nog een aantal dagdelen nodig per schoolbezoek voor algemene, coördinerende taken.

81

Voorbereiding In de voorbereiding gaat het met name om bepaling van de thema’s en afstemming van doelstellingen met scholen en andere betrokken partijen, zoals Bureau Leerplicht. Vervolgens wordt het programma gemaakt en een draaiboek t.b.v. schoolbezoeken.

Teamleden ( 6 personen) De teamselectie vraagt de nodige tijd. In de regio kunnen scholen benaderd worden met de vraag of ze geschikte leerlingen in huis hebben. Vervolgens worden deze leerlingen uitgenodigd voor een castingsessie en wordt een team samengesteld. Bij een actief team van 6 personen heb je 2 extra jongeren nodig, zodat je het team flexibel kan laten opereren. Tenslotte worden de scholen en teamleden geïnformeerd over de planning van de schoolbezoeken en worden afspraken gemaakt i.v.m. verzuim van lessen en toekennen studiepunten.

Schoolbezoeken Tegen de tijd dat de schoolbezoeken worden uitgevoerd komt de fase van het daadwerkelijk in gang zetten met een heldere briefing (voor de te bezoeken school en de teamleden) en een vinger aan de pols houden bij de jongeren. Dat valt toch wel mee, de teamleden zijn toch al wat ouder? Wij weten uit ervaring dat jongeren vaak en eenduidig aan hun afspraken herinnerd moeten worden. “Oh, is het vandaag?” hoor je dan als je gisteren nog een afspraak per sms hebt bevestigd. Na afloop van een schoolbezoek praat je na met de direct betrokkenen en leg je de ervaringen bij voorkeur zo snel mogelijk vast.

82

10.10 CONCLUSIE De pilot met het VSV team is zonder meer een succes te noemen. De doelstelling om te kijken in hoeverre bepaalde methodieken al dan niet werken bij een peer-to-peer benadering van de problematiek van het voortijdige schoolverlaten is geslaagd. We weten in grote lijnen en op detailniveau - binnen de beperkingen van deze grootstedelijke pilot – wat het met de teamleden en leerlingen doet. Welke scholen meer dan wel minder geschikt zijn, welke aanpak op welke plek al dan niet werkt. Voor iedereen die erbij betrokken is geweest was het een onvergetelijke ervaring om de moed van deze jongeren te zien. De moed en het lef om voor de klas te gaan staan en een zeer persoonlijke verhaal te vertellen over hoe je je aan miserabele omstandigheden kan ontworstelen en je diploma kan halen. De boodschap van de teamleden is bij veel scholieren krachtig en eenduidig aangekomen: maak je school af, Stay in the game!

83

11.

BIJLAGE I. CHECKLIST

CHECKLIST: HOE START IK ZELF EEN JONGERENTEAM OP? Selectiedag: • • • • •

Organiseer een selectiedag (of dagdeel) voor de jongeren die aan het project willen meedoen. Een competitie-element spreekt jongeren aan en werkt extra motiverend . Introductie over het project door de projectleider/coördinator. Jongeren presenteren zichzelf: via moodboards vertellen ze wie zij zijn en wat ze van hun toekomst verwachten. Hierdoor ontstaat herkenning en begrip en het schept een band . Jongeren kunnen elkaar filmen, bijvoorbeeld over hun motivatie om aan het jongerenteam mee te doen. Dit geeft een goed beeld van hun communicatieve vaardigheden. Koppel met argumenten terug naar de jongeren waarom zij wel of niet geselecteerd zijn.

Selectievoorwaarden teamleden: • • • •

84

Selecteer jongeren van verschillende scholen uit de regio. Kies jongeren die tijdens het project op school zitten en niet tussentijds een diploma halen. Een optimaal team bestaat uit 8 tot 10 jongeren (in verband met school- en stageverplichtingen en bijbaantjes) Beoordeel de jongeren op: • communicatieve vaardigheden • positieve uitstraling • authenticiteit • voldoende stevig in de schoenen staan om je persoonlijke verhaal openbaar te maken. • verschil in karakter • ingeschatte betrouwbaarheid • mix jongens/meisjes • mix autochtoon/allochtoon • mix stad/platteland • verschillende opleidingen

•

•

verschil in aanleiding tot schoolverlaten: • verkeerde studiekeuze • problemen thuis • drugs • criminaliteit • zorg voor familieleden Maar vertrouw bij de selectie ook vooral op onderbuikgevoel en gezond verstand!

Organisatie project • •

Stel een projectleider/coördinator aan binnen de regio of voor een aantal schoollocaties. De rol van de coördinator is: • schoolbezoeken met de scholen en locaties afstemmen. • aanspreekpunt voor en begeleiding van teamleden. • afstemming met mentoren van de teamleden. • centraal aanspreekpunt voor praktische en emotionele zaken.

Organisatie schoolbezoeken • • • •

Bereid ieder schoolbezoek voor met de desbetreffende school. Goede contactpersonen zijn de opleidingsmanager, de zorgcoördinator en de mentor van de beoogde klas. Maak afspraken met de school over wel/niet verplichte aanwezigheid van leerlingen, aanwezigheid van leraren/mentoren en spelregels tijdens het schoolbezoek (bijv. jassen uit, petten af). Locatie en sfeer: is het in de schoolsfeer of juist losser? Het kan sfeerbevorderend werken om een broodje, snoep of fris te serveren. Ook (zelf uitgekozen) muziek bij binnenkomst en tijdens de creatieve opdracht draagt bij aan interactie. Plan direct na het schoolbezoek ruimte in voor een eerste evaluatie en kom daar een week of vier later op terug om ook effecten op de langere termijn in kaart te brengen.

Aanspreekpunt teamleden • • •

85

Benoem een duidelijk aanspreekpunt voor de leden van het jongerenteam. Dat kan de coördinator van het project zijn of een aparte begeleider. De begeleider past bij de belevingswereld van jongeren, dus bij voorkeur geen hulpverlener of beleidspersoon. Communicatie in begrijpelijke taal

Afspraken en inzet • • • •

Deelname aan het team is niet vrijblijvend! Maak vooraf duidelijke afspraken over aan- en afwezigheid van de teamleden bij voorbereidende sessies en schoolbezoeken. School gaat voor! Maak vooraf aan de teamleden duidelijk hoeveel tijd het project in beslag gaat nemen. Houd rekening met bijbaantjes en andere ‘verplichtingen’. Maak vooraf afspraken met de mentoren van de teamleden over deelname aan het project en inzet. Maar ook over mogelijkheden voor compensatie en inpassing in het onderwijsprogramma. Evalueer na afloop van het project met de mentor of alles naar verwachting verlopen is. Beloon de teamleden voor hun inzet. Denk daarbij vooral aan compensatie of inpassing in de opleiding, koppeling aan een bekend rolmodel (voetballer) en een mediatraining,

Voorbereiding teamleden op schoolbezoeken • • • • • • • •

Teamleden bezoeken bij voorkeur niet hun eigen klas of hun eigen school. Bouw aan het team zodat het ook echt een team wordt! Houd een ‘generale repetitie’ met het team, zodat ze zich kunnen indenken hoe een schoolbezoek is. Wat gaan de teamleden doen op de scholen, wie doet welk onderdeel, wat verwachten ze ervan, zijn er succes- en faalfactoren? Bereid de teamleden voor op het vertellen van hun eigen levensverhaal. Wat willen ze daarin wel kwijt en wat niet? Dat bepalen ze zelf. Maak ze ‘eigenaar van hun eigen verhaal. De teamleden gaan op pad als zichzelf en praten alleen namens zichzelf: ze zijn ervaringsdeskundigen die risicoleerlingen gaan wijzen op hun eigen verantwoordelijkheid. De teamleden zijn géén professionele adviseurs of hulpverleners. Ook de leerlingen in de klassen praten namens zichzelf en zijn niet als groep aan te duiden. De toon van het team is opgeruimd, positief en opbouwend. Besteed aandacht aan presentatie- en gesprekstechnieken.

Inhoud schoolbezoeken • • • • • •

86

Biedt een afwisselend programma; dit houdt de aandacht van leerlingen vast. Denk aan een mix van: klassikaal en in groepjes, persoonlijke verhalen, interactie met de klas en creatieve opdrachten . Alles komt aan bod in maximaal 2 uur. Een goed tijdstip voor een schoolbezoek is direct na de middagpauze. Aanwezigheid van minimaal drie tot vijf teamleden is ideaal- in een klas van maximaal 25 personen. De klas hoeft vooraf niet te weten dat het programma over voortijdig schoolverlaten gaat. Het kan ook een gastles zijn waarin ‘jongeren iets over zichzelf komen vertellen’ Zorg dat de klas een mix is van jongens en meiden. Dit brengt het gesprek over de eigen situatie sneller op gang.

•

De schoolbezoeken van het Amsterdamse jongerenteam waren als volgt opgebouwd: 13.00 uur Intromuziek terwijl de leerlingen binnenkomen 13.05 uur Welkom door de school 13.10 uur Persoonlijke verhalen teamleden 13.25 uur Interactie met de leerlingen 13.35 uur Uitleg creatieve opdracht 13.40 uur Uitwerking opdracht 14.30 uur Presentatie creaties 14.40 uur Introductie website/contact/hoe verder? 14.45 uur Ruimte voor vragen en korte evaluatie schoolbezoek 15.00 uur Einde schoolbezoek

Thematiek • •

Stem de thematiek/inhoud van een schoolbezoek af met de school, zodat het onderwerp goed aansluit bij de belevingswereld van de leerlingen. Onderwerpen kunnen zijn: • Geen duidelijk toekomstbeeld • Problemen op school • Verkeerde school- en studiekeuze • Drugs • Problemen thuis • Zorg voor familieleden

Creatieve opdrachten: • • • •

87

Creatieve werkvormen kunnen zijn: mindmap, foto’s, moodboard, stellingen, slogans. Het team brengt het benodigde materiaal hiervoor mee. Houdt het persoonlijk, werk naar een positief denkbeeld en draag een oplossing voor. Vooral het maken van moodboards en het selecteren van foto’s over ‘hoe zie je je toekomst?’ slaan bij de leerlingen aan. Discussies stellingen en slogans bleek lastiger, maar ze zijn wel fijn direct & bondig. Het werken aan de creatieve opdracht biedt de teamleden de mogelijkheid om individueel te spreken met leerlingen die hun verhaal niet klassikaal willen of durven vertellen.

Doelgroep • •

De doelgroep moet zich kunnen herkennen in de teamleden en zich door hun verhalen aangesproken voelen. Teamleden die een mbo opleiding volgen kunnen dus prima andere mbo-ers aanspreken maar geen vo-ers! Inzet van een jongerenteam is het meest effectief voor risico-leerlingen op mbo 2-niveau.

Timing • • •

Organiseer de schoolbezoeken in een compacte, aaneengesloten periode van enkele weken. Dat maakt het project overzichtelijk, beheersbaar en draagt bij aan de motivatie van de teamleden. Plan de schoolbezoeken bij voorkeur aan het begin van het schooljaar. De schoolbezoeken kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het saamhorigheidsgevoel in de klassen. De ‘houdbaarheid’ van de teamleden is beperkt. De kracht van deze aanpak zit vooral in de authenticiteit van hun verhaal. Hoe geroutineerder en professioneler de teamleden worden, des te minder impact heeft hun verhaal op de leerlingen!

Publiciteit • • •

88

Lokale publiciteit kan de activiteiten en de bekendheid van het jongerenteam ondersteunen. Laat de teamleden een mediatraining volgen. De ervaring is dat media geïnteresseerd zijn in hun persoonlijke verhaal. Een abstract onderwerp als voortijdig schoolverlaten krijgt daarmee een gezicht. Onderdelen van de mediatraining: • Wat zijn de do’s and dont’s bij benadering van pers? • Waar moet je rekening mee houden als je jezelf presenteert zowel op school als bij persvragen? • Hoe ga je om met vragen waar je geen antwoord op hebt of waarop je niet wilt antwoorden?

12.

BIJLAGE II. PLANNING SAMENWERKING HHS

Planning samenwerking HHS in de 1e fase

89

13.

BIJLAGE III. MEDIA-ANALYSE

Tussen 1 september en begin oktober heeft COM-Omgevingskennis het project ‘FC VSV’ in de media (online en geschreven pers) gevolgd. Op basis van de totale mediaopbrengst kunnen we een aantal conclusies trekken over (het succes) van het project in de media.

Perspresentatie FC VSV: publicitair succes De pilot met het jongerenteam tegen voortijdig schooluitval heeft behoorlijk wat positieve publiciteit gegenereerd in de verschillende typen media. De media-aandacht concentreert zich bijna volledig op de perspresentatie van het jongerenteam op 10 september door staatssecretaris Marja van Bijsterveldt. De afzonderlijke schoolbezoeken aan de Amsterdamse ROC-locaties na 10 september trekken geen aandacht, met uitzondering van het laatste bezoek. De jongerensite van het Reformatorisch Dagblad, www.Yord.nl, brengt daar een eigen reportage over voorzien van foto’s.

De mediaopbrengst in een oogopslag: • • • • •

4 RTV items: De Wereld Draait Door, Goedemorgen Nederland, AT5 tv en BNN-radio 10 artikelen (overgenomen van het ANP) op online nieuwssites waaronder De Telegraaf, Parool, AD, De pers 2 ‘eigen’ artikelen in kranten: Reformatorisch Dagblad en Metro 1 eigen artikel in het huis-aan-huis blad De Echo, Rivierenbuurt met foto n.a.v. 10 sept. 1 eigen reportage op www.Yord.nl over het bezoek aan ROC Passeerdersgracht

Tone of voice: positief De (reguliere) media die FC VSV oppakken zijn positief over het jongerenteam. • De gekozen aanpak -jongeren lichten jongeren voor met het doel ze ‘binnenboord’ te houden- komt goed in beeld. Het persoonlijke verhaal van Melanie uit het jongerenteam helpt daar erg aan mee: het probleem krijgt een gezicht. • Daarnaast krijgt het ambassadeurschap van (jongeren) voetbalheld Edgar Davids een prominente plaats in de artikelen op de nieuwssites en RTV-items. Zijn betrokkenheid heeft absoluut bijgedragen aan het publicitaire succes.

90

•

De boodschap dat het jongerenteam onderdeel is van een landelijke actie tegen schooluitval, namelijk de ‘Maak het zelf, schrijf je in!’ week, komt goed uit de verf in de berichtgeving. De andere boodschap over de website www.stayinthegame.nl krijgt daarentegen amper aandacht. De website wordt niet genoemd in het ANP-artikel en slechts in een ‘eigen’ artikel (in Metro). De mooie free publicity rondom de perspresentatie leidt daardoor niet automatisch tot naamsbekendheid van de website.

Nauwelijks aandacht op jongerensites en in sociale media Op het gebied van de jongerenwebsites en de sociale media (Twitter, You Tube, Hyves) is het resultaat mager te noemen. • Slechts 1 jongerenwebsite, www.Yord.nl brengt een verhaal over het jongerenteam. Yord.nl is de jongerensite van het Reformatorisch Dagblad dat zelf ook een eigen verhaal maakte. • Op de openbare Hyves-pagina’s van de scholengemeenschappen die het jongerenteam bezocht is er niets over terug te vinden. • Op Twitter laat alleen de projectleider van Youngworks, Anouk de Smet, van zich horen over FC VSV; ze krijgt er geen respons op. • E-mail attenderingen (Google-alerts) met de trefwoorden schooluitval, Youngworks en de vijf scholengemeenschappen leverden in deze periode geen relevante artikelen op uit weblogs en of andere online nieuwsbronnen.

Vervolgproject: meer halen uit jongerencommunicatie Wanneer OCW in een toekomstig project meer jongeren wil bereiken is actieve communicatie via jongerenwebsites en sociale netwerken aan te raden. De leden van het jongerenteam kunnen via de media die zij als geen ander kennen zoals Hyves, Facebook, MSN messager, You Tube, hun vrienden en de school ‘community’ bereiken met hun verhaal. Ook kan OCW zelf overwegen om de doelgroep op te zoeken. Omgevingskennis kan vanuit zijn expertise met de Jongerenmonitor adviseren over de keuze voor geschikte jongerenkanalen.

91

13.1 MEDIAOVERZICHT FC VSV: PILOT JONGERENTEAM TEGEN SCHOOLUITVAL Radio & TV –items n.a.v. de perspresentatie van Staatssecretaris Van Bijsterveldt op 10 september in Amsterdam met Edgar Davids als coach:

14.

DE WERELD DRAAIT DOOR / ONDERDEEL DE JAKHALZEN 10/9

http://dewerelddraaitdoor.vara.nl/Videodetail.628.0.html?&tx_ttnews[cat]=146&tx_ttnews[tt_news]=12143&tx_ttnews[month]=09&tx_ttnews[year]=2009&cHash= d85834dfd6 Voetballer Edgar Davids duikt deze week opeens weer op in het nieuws. Hij heeft zijn diensten aangeboden bij Vitesse en hij werd vandaag gepresenteerd als ambassadeur van een project om vroegtijdig schoolverlaten terug te dringen.

GOEDEMORGEN NEDERLAND / 10/9 http://goedemorgennederland.kro.nl/uitzending.aspx?id=226867 Koffiekoerier De koffiekoerier staat vanmorgen in Amsterdam waar Staatssecretaris Van Bijsterveldt van OC&W het startschot geeft aan een project om schooluitval tegen te gaan.

15. 16.

AT5 WEBSITE + FILMPJE 10/9

http://www.at5.nl/artikelen/23350/edgar-davids-begeleidt-ex-schoolverlaters Edgar Davids zet zich in voor schooldropouts Edgar Davids gaat een jongerenteam begeleiden, dat op scholen moet uitleggen hoe belangrijk het is om een diploma te halen. Het jongerenteam gaat de komende maanden op vmbo-instellingen vertellen over hun ervaringen met het stoppen met school. Daarmee maken zij leerlingen duidelijk dat het belangrijk is een diploma te halen en niet voortijdig te stoppen met school. Edgar Davids gaat het jongerenteam begeleiden. Jongeren die een droom hebben, moeten volgens Davids 'een knop omdraaien in hun hoofd en er heel hard voor werken'. Het jongerenteam is nog een proef. Staatssectretaris Marja van Bijsterveldt lanceerde het team samen met Edgar Davids donderdag op het Gaasterlandcollege. 92

17.

BNN TO DAY, RADIO /10/9

http://www.bnn.nl/page/bnntoday Links klikken op beluister hier de uitzending. Op 1:07:27 is er een interview met Marja van Bijsterveldt.

JONGERENTEAM OP INTERNET

(Bron foto: www.At5.nl )

93

“Donderdagochtend was de presentatie van een actie tegen Schooluitval. Voetballer Edgar Davids en staatssecretaris Bijsterveld presenteerden samen de maatregelen die jongeren moeten motiveren om door te leren.”

ANP 10 September JONGERENTEAM OPENT AANVAL OP SCHOOLUITVAL AMSTERDAM (ANP) - Zes jongeren gaan de komende maanden langs Amsterdamse vmbo-instellingen om over hun eigen ervaringen op school te vertellen. Ze stopten zelf allemaal op een gegeven moment met hun opleiding, maar gingen uiteindelijk toch weer de schoolbanken in. Nu gaan ze leerlingen duidelijk maken dat het belangrijk is om een diploma te halen en niet voortijdig met hun opleiding te stoppen. Staatssecretaris Marja van Bijsterveldt (Onderwijs) lanceerde het team donderdag op het roc van Amsterdam. Het clubje rolmodellen krijgt ook een speciale website. Potentiële schoolverlaters kunnen daar over hun ervaringen lezen en hen ook vragen stellen. Een van de leden van het team is de 26-jarige Melanie. Zij wilde vroeger altijd stewardess worden, maar in plaats daarvan ging ze op straat rondhangen en stopte ze met school. Op een gegeven moment besefte ze echter dat ze terug de klas in moest om die oude droom te verwezenlijken. ,,Het was niet gemakkelijk'', vertelde ze. ,,Je moet vroeg opstaan. Ik wilde liever in mijn bedje blijven liggen dan in de klas zitten. Maar ik wist dat als ik in bed zou blijven liggen, mijn droom om stewardess te worden nooit zou uitkomen.'' Door over haar eigen ervaringen te vertellen, wil Melanie andere jongeren overhalen om niet met school te stoppen. ,,Ik wil tegen hen zeggen: doe het nou niet, want wij hebben het al gedaan.'' Ze zit nog op school. Het team krijgt ook een bijzondere 'coach': voetballer Edgar Davids. Hij gaat hen begeleiden tijdens het project. Volgens hem moeten jongeren die een droom hebben ,,een knop omdraaien'' in hun hoofd en er heel hard voor werken. Van Bijsterveldt noemde het team ,,geweldig'', ,,fantastisch'' en ,,echt top''. Volgens haar zijn de leden ,,representatief voor al die jongeren die dreigen af te haken, maar die ook heel veel talent hebben''. Het jongerenteam is een proef, die plaatsvindt in het kader van de actieweek 'maak het zelf, schrijf je in'. Die heeft onder meer als doel om vmbo'ers duidelijk te maken dat ze een vervolgopleiding moeten doen. Het project vloeit ook voort uit afspraken die het ministerie van Onderwijs heeft gemaakt met scholen en gemeenten om het aantal voortijdige schoolverlaters tussen 2008 en 2011 met 40 procent terug te brengen.

94

Het ANP-artikel was te lezen op de websites van: De Telegraaf; het Algemeen Dagblad; het Parool, dePers, de Onderwijsnieuwsdienst e.a.: • http://www.telegraaf.nl/binnenland/article4800350.ece?cid=mailart • http://www.depers.nl/binnenland/335828/Jongerenteam-opent-aanval-op-schooluitval.html • http://www.parool.nl/parool/nl/4/AMSTERDAM/article/detail/261429/2009/09/10/Jongerenteam-opent-aanval-opschooluitval.dhtml • http://www.ad.nl/ad/nl/1041/Amsterdam/article/detail/429021/2009/09/10/Jongerenteam-opent-aanval-opschooluitval.dhtml • http://www.refdag.nl/artikel/1431563/Jongerenteam+opent+de+aanval+op+schooluitval.html • http://www.onderwijsnieuwsdienst.nl/index.php?mod=relink&id=43875 • http://www.vkbanen.nl/onderwijs/750278/Jongerenteam-opent-aanval-op-schooluitval.html http://www.blikopnieuws.nl/bericht/102498/Voetballer_Edgar_Davids_gaat_zich_inzetten_voor_schooldropouts.html • http://www.werkeninkinderopvang.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=1748:van-bijsterveldtlanceert-vsv-jongerenteam&catid=1:nieuwsberichten&Itemid=43 • http://studenten-kamers.uilenstede.nl/2009/09/11/jongerenteam-opent-aanval-op-schooluitval/

18.

JONGEREN ADVISEREN JONGEREN OM SCHOOL AF TE MAKEN

www.CDAvandaag.nl , 10 september Staatssecretaris Van Bijsterveldt (Onderwijs) installeert vanmorgen een VSV-jongerenteam in Amsterdam om schooluitval te bestrijden. Acht jongeren gaan langs vijf Amsterdamse scholen om leeftijdgenoten te overtuigen van het belang van een diploma. De jongeren in het VSV-team zijn ervaringsdeskundigen. Zij hebben vorig jaar hun mbo-diploma gehaald en gaan nu als “ambassadeurs” hun verhaal vertellen op scholen. Het VSV-team (voortijdige school verlating) is een proefproject. Het ministerie werkt daarbij samen met de gemeente Amsterdam, ROC ASA en ROC Amsterdam. Naast schoolbezoek werkt het VSV-jongerenteam ook via een speciale website die vandaag wordt gelanceerd. Jongeren kunnen zo via internet advies vragen aan het VSV-team. Het proefproject is één van de acties deze week in de campagne “Maak het zelf, schrijf je in!”. Met deze campagne wil de staatssecretaris een flinke slag maken om het aantal schoolverlaters te halveren ten opzichte van 2002. Toen waren er 70.000 jongeren die zonder diploma van school gingen. Dat moeten er in 2011 maximaal 35.000 zijn. Vorig jaar waren er 95

nog 48000. Het jaar daarvoor 52000.

JONGERENTEAM IN DE KRANT Reformatorisch Dagblad 11 september 2009 vrijdag

19.

SCHOOLUITVAL

De boer op met succesverhalen. Dat is het nieuwste wapen in de strijd tegen schooluitval. Zes jongeren gaan komende tijd langs Amsterdamse vmbo-instellingen om over hun ervaringen op school te vertellen. Ze waren gestopt met hun mbo-opleiding, maar pakten de draad weer op en haalden alsnog een diploma. Staatssecretaris Van Bijsterveldt (Onderwijs) lanceerde het team gisteren op een mbo-college in Amsterdam. Ze verwacht veel van de rolmodellen. Natuurlijk doet er een bekende voetballer als coach mee om er een hip project van te maken. Onder schooluitval wordt verstaan dat jongeren zonder startkwalificatie een mbo-diploma op niveau 2, 3 en 4, een havo- of vwo-diploma thuis zitten. Ze hebben nauwelijks kans op een baan. Velen belanden op straat en raken het spoor bijster. Van de uitvallers op mbo-1-niveau wordt ruim een kwart verdacht van een misdrijf. Schooluitval is al jaren een groot probleem en speelt zich vooral af in het mbo. Iemand zei onlangs: Het is een groter probleem dan de kredietcrisis. Het gisteren gestarte project vloeit mede voort uit afspraken die het ministerie van Onderwijs heeft gemaakt met scholen en gemeenten om het aantal dropouts tussen 2008 en 2012 met 40 procent terug te brengen. Het uiteindelijke aantal moet op 35.000 uitkomen. Dat is de helft van tien jaar geleden, maar het zijn er nog steeds 35.000 te veel. Deze week is het de actieweek Maak het zelf, schrijf je in . Gemeenten en scholen spanden zich in om ervoor te zorgen dat alle vmbo-4-leerlingen doorstromen naar het mbo en dat tussentijds uitgevallen leerlingen zich weer melden op school. Jongeren werden gebeld, thuis opgezocht, uitgenodigd om langs te komen of hun ouders werden aangesproken. Allemaal prima acties. Sinds vorig jaar loopt er een experiment waarbij vmbo- en mbo-scholen samen een mbo-opleiding op niveau 2 verzorgen. Daardoor hoeven de leerlingen niet naar een andere school over te stappen. In de praktijk blijkt dat nogal eens het moment te zijn waarop risicojongeren afhaken. Een ander probleem is dat de vrijheid op mbo-scholen te ver is doorgeschoten. Als gevolg van nieuwe onderwijsinzichten 96

hebben de leerlingen soms nauwelijks klassikaal les meer, maar werken ze zelfstandig, in groepen of moeten ze hun eigen workshoppakket samenstellen. Zo n aanpak vraagt veel discipline van de leerlingen en is zeker niet geschikt voor jongeren die al bijna uit de boot vallen. Het grote aantal dropouts in het mbo is een spiegel voor de scholen om eens kritisch naar zichzelf te kijken. Biedt het huidige onderwijssysteem voldoende mogelijkheden en garanties om ongemotiveerde jongeren -letterlijk- bij de les te houden? Het hardnekkige probleem van dropouts vraagt om een gezamenlijke aanpak van school, maatschappelijk werk, jeugdzorg, justitie, buurt en ouders; alleen al om deze jongeren op te sporen, want ze zijn vaak moeilijk te traceren. Zijn ze eenmaal boven water, dan begint de strijd om ze weer naar school te krijgen en te overtuigen van het nut van een fatsoenlijke opleiding. Scholen kunnen die klus onmogelijk alleen klaren.

Metro (NL) 11 september 2009 vrijdag 20. 21. 22.

MIJN DROOM WORDT EINDELIJK WAARHEID: SPECIAAL TEAM MOET SCHOOLVERLATEN TEGENGAAN EN JONGEREN STIMULEREN

Het enthousiasme van Melanie is aanstekelijk. De 25-jarige strijkt liefdevol over de stof van haar stewardessenrok. Weet je wat ik voel als ik mijn pak aanheb? In deze kleren voel ik me onaantastbaar. Het pak van stralende Melanie is een keurig donkerblauw mantelpak met een rok tot over de knie. Ze heeft er een lichtblauwe blouse onderaan met een oranje sjaaltje in de hals geknoopt. Ze is dit schooljaar net begonnen met een opleiding om stewardess te worden. Het was altijd mijn grote droom om stewardess te worden, en die wordt nu eindelijk waar. Maar zo makkelijk heeft ze het lang niet altijd gehad. Op haar 16e kwam Melanie vanuit Suriname naar Nederland. Ze ging bij haar vader wonen, die werken een betere tijdsbesteding voor zijn dochter vond dan naar school gaan. Maar toen viel er een vette boete van de leerplichtambtenaar op de stoep en werd mijn vader zo kwaad dat ie me het huis uit gezet heeft. Melanie kwam op straat terecht. Overdag hing ze rond en 's nachts sliep ze bij vriendinnen. Aan school dacht ze niet meer. Via een tante kreeg ze weer een dak boven haar hoofd, en al snel meldden broer en zus zich bij haar voor onderdak. Dat was het moment dat ik me besefte dat ik een voorbeeld voor hen moet zijn. Mijn broertje kwam net uit de gevangenis en ik wilde niet dat hij weer de fout in zou gaan. En mijn zusje was zwanger en moest ook op het goede pad blijven. Melanie schreef zich drie jaar geleden in op het ROC van Amsterdam en haalde haar diploma. 97

Opeens kwam mijn droom om stewardess te worden, die ik eigenlijk een beetje weggestopt had omdat ik dacht dat het me toch niet zou lukken, weer boven. En nu is er niets meer dat me kan tegenhouden. Ik zit met allemaal 15-jarigen in de klas, dat is misschien niet makkelijk, maar ik doe het gewoon!

MELANIE, STEWARDESS IN SPE KOM UIT DE SHIT EN WORDT EEN HIT Melanie is samen met een paar andere jongeren bezig aan een tocht langs scholen in de gemeente Amsterdam om jongeren bewust te maken van de mogelijkheden die ze hebben mét diploma op zak. Het project, onder de noemer Stay in the game is een pilot van het ministerie van Onderwijs. Een team van voormalige vroegtijdige schoolverlaters, het VSVTeam, gaat tot het einde van dit jaar scholen langs om te vertellen over hun leven, en over hun beslissing om de school-draad weer op te pakken. Gisteren waren staatssecretaris Van Bijsterveldt op het Gaasterlandcollege in Amsterdam bij de presentatie van het team. LAURA ROMANILLOS

DUIZENDEN LEERLINGEN ZONDER EEN DIPLOMA 1 In 2002 waren er 71.000 voortijdige schoolverlaters. Een vroegtijdige schoolverlater is volgens het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap iemand tussen de 12 en 22 jaar die zonder diploma van havo, vwo of mbo niveau 2 een school verlaat. 2 Als doelstelling heeft het ministerie gesteld dat het aantal schoolverlaters in 2011 gehalveerd moet zijn tot 35.000 3 Jongens stoppen iets vaker met school dan meisjes. De verhouding is 60-40. 4 Jongeren van 17 en 18 stoppen het vaakst met school. 5 De meeste vroegtijdige schoolverlaters zaten op het mbo voordat ze stopten: 54 procent. 6 Verhoudingsgewijs komen de meeste schoolverlaters uit Flevoland, Noord-Holland, de regio's Haaglanden en Rijnmond, Midden-Brabant en Zuid-Limburg.

98

JONGERENTEAM OP INTERNET/ JONGERENSITES: 23.

VECHTEN VOOR EEN DIPLOMA

http://yord.nl/article/808040 + foto’s van schoolbezoek aan ROC Passeerdersgracht (Yord is de Jongerenwebsite van het Reformatisch Dagblad) AMSTERDAM – Halverwege haar verhaal barst ze in tranen uit. Op haar zestiende is ze het huis uit gestuurd, op straat kwam ze in aanraking met verkeerde vrienden. Toch heeft ze haar studie weer opgepakt. Melanie: „Ga voor je droom, je bent het waard.” De 26-jarige Surinaamse heeft al een heel leven achter zich. Maar ze liet zich niet uit het veld slaan door alle tegenslagen. Na jaren schooluitval begon ze dit schooljaar aan de mbo-opleiding toerisme in Hoofddorp. Doel: een toekomst als stewardess. „Behalve het verwezenlijken van mijn eigen droom –stewardess worden– wil ik ook een voorbeeld zijn voor mijn broertje en zusje.” In de aanval tegen schooluitval Samen met zes andere jongeren tussen de 17 en 26 jaar heeft Melanie al vijf Amsterdamse ROC-scholen bezocht als voorlichter. Met als doel: jongeren stimuleren om door te leren en een diploma te halen. Applaus Het bestrijden van vroegtijdige schooluitval staat hoog op de agenda van het ministerie van Onderwijs. Het jongerenteam, dat deze middag de Amsterdamse school van het ROC ASA bezoekt, is een proefproject. Voor jongeren door jongeren. Of het aanslaat? De eerstejaars- en de tweedejaarsstudenten zorg en welzijn tonen zich maar matig geïnteresseerd in de levensverhalen van Melanie, Yassin (17) en Sergio (18). Docent Jeroen Klooster begint zich te ergeren. „Jongens, waarom klappen er maar zo weinig mensen voor deze jongelui? Wat hun gelukt is, verdient wat meer respect.” Yassin vertelt: „Ik kon vroeger slecht opschieten met de jongens in mijn klas. Ook dacht ik dat mijn leraren me niet begrepen. Ik begon me steeds ongelukkiger te voelen en ging daardoor spijbelen.” Het verhaal van Sergio is van een heel andere orde. Hij belandde voor twee jaar in de gevangenis: „Mijn opleiding boeide me niet. Ik leefde voor de criminaliteit en voor het snelle geld.”

99

Diploma Na het klassenbezoek blijven een paar jongerenteamleden op de gang wachten om nog enkele prangende vragen te beantwoorden. Een van hen is de 19-jarige Ferdaus. Ook zij stopte met school en kwam in een supermarkt terecht. „Voor even is dat wel leuk, maar zonder diploma kom je nergens.” Ze schreef zich in en studeert momenteel zorg en welzijn. Na haar studie wil ze groepleidster worden in een jeugdinrichting In gesprek over schooluitval Ferdaus is erg te spreken over de proef met het jongerenteam: „Jongeren hebben moeite met iedereen die boven hen staat, maar je merkt dat ze aandacht van leeftijdsgenoten accepteren. Ik heb sterk het gevoel dat onze boodschap aankomt. Verschillende jongeren zijn bereid hun verhalen met ons te delen.” Kans „Drie keer moest ik voor de rechter verschijnen. Ik hing hier en daar rond, maakte nieuwe vrienden, rookte en dronk veel”, vertelt de 18-jarige Shehara. Inmiddels doet ze zorg en welzijn op niveau 3, om uiteindelijk psycholoog te worden. „Bij de derde confrontatie met de rechter ging bij mij de knop om. Hij wilde me nog een kans geven. Die heb ik gepakt. Uiteindelijk moet je het zelf doen.” Op het artikel verschenen 8 positieve reacties zoals deze: zaterdag 3 oktober 2009 - 16:40 • gelukkig dat je een nieuwe kans kreeg! • fijn dat jullie nu mensen stimuleren.. • Fijn dat er zoiets bestaat om voor die jongeren te zorgen.

100

INTERNETREACTIES VAN JONGEREN OP WWW.TELEGRAAF.NL Het zal moeilijk zijn om degenen, die reeds afgehaakt zijn weer te bereiken. Ik denk dat dat verloren tijd is. Wel zie ik mogelijkheden om te voorkomen, dat men afhaakt. Succes jongeren! Mario, Cannes, Frankrijk | 12:24 | 10.09.09 Ben zelf voortijdig gestopt met mijn mbo-opleiding omdat ik het niet meer leuk vond. Wat heb ik hier een spijt van. Ik kom nergens aan een leuke baan op mijn niveau (= Hoger dan mbo) omdat ik geen diploma heb. Dus doorstuderen is heel belangrijk, want zonder mbo diploma kan je ook niet naar een hbo! Ga nu weer beginnen met een deeltijd opleiding. E., Den haag | 12:03 | 10.09.09

JONGERENTEAM FC VSV IN DE HUIS-AAN-HUIS-BLADEN AMSTERDAM •

101

Artikel ‘Aanval op schooluitval’ + foto met jongerenteam, SVB en Davids in De Echo. Oplage: 30.600

BIJLAGE AFTRAP ACTIEWEEK VSV ‘MAAK HET ZELF, SCHRIJF JE IN’ ROTTERDAM (7 SEPT) Bewindslieden Marja van Bijsterveldt en Ronald Plasterk doen de aftrap voor de Actieweek ‘Maak het zelf, schrijf je in!’ in Rotterdam op 7 september 2009.

24. 25.

AFTRAP OP INTERNET

26.

ZONDER DIPLOMA GEEN TOEKOMST

http://www.echo.nl/ro-ce/buurt/redactie/911084/zonder.diploma.geen.toekomst/ redactie - 9 september 2009

Nog teveel jongeren verlaten school zonder startkwalificaties zoals een mbo-diploma op niveau 2, 3 en 4 of een havo- of vwo-diploma. Zo'n papiertje is essentieel voor de toekomst van jongeren. 'Zonder diploma zijn je kansen op een baan, zeker in deze lastige economische tijden niet zo erg groot', zo sprak minister Ronald Plasterk maandag bij de aftrap van de actieweek om jongeren te stimuleren in doorleren. In de actieweek zetten overheden en scholen alles op alles om ervoor te zorgen dat de vorig schooljaar gediplomeerde vmbo'ers en tussentijds uitgevallen leerlingen een goede start maken op de mbo. De ambitie van het kabinet is om het aantal voortijdige schoolverlaters terug te dringen van 70.000 in 2004 naar hooguit 35.000 in 2012. De daling is overigens

102

al fors ingezet. In 2008 waren er slechts 48.800 uistappers. Minister Plasterk, staatssecretaris Van Bijsterveldt, minister Van der Laan en onderwijswethouder Van der Laan waren bij de aftrap van de actieweek bij het Scheepvaart en Transport College aanwezig om het belang ervan te onderstrepen. Met het thema 'Maak het zelf, schrijf je in!' wordt geprobeerd jongeren te laten kiezen voor een vervolgstudie. Eén van de inschrijvers op het mbo is Jeffrey. Hij was eerst niet van plan om verder te gaan leren, maar heeft zich laten ompraten door een van zijn leraren van het vmbo. 'Ik wilde eigenlijk zo snel mogelijk geld gaan verdienen om een nieuwe scooter te kunnen kopen', zegt hij eerlijk, 'maar een job vinden is al zo lastig. Mijn leraar zei tegen me: joh strak ben je een hangjongere met een vmbo-diploma zonder baan. Ga verder leren zodat je straks meer mogelijkheden hebt.' Jeffrey is blij dat hij nu toch gekozen heeft voor doorleren. 'Blijf ik nog wel een tijdje op mijn ouwe Tomos rijden, die doet het trouwens nog prima.' De jongeren verrasten de bewindslieden door per boot te arriveren bij de school aan de Lloydstraat. Aan de wal geholpen door minister Ronald Plasterk kwamen ze met een zelfgemaakte rap over de campagne.

27.

STUDIEPIKKIES VERDIENEN BETER

http://www.deweekkrant.nl/artikel/2009/september/08/studiepikkies_verdienen_beter_98 ROTTERDAM - Minister Plasterk, staatssecretaris Van Bijsterveldt en minister Van der Laan hebben het startschot gegeven voor de landelijke actieweek ‘Maak het zelf, schrijf je in’. Dat deden ze maandag samen met vijfhonderd jongeren

op het Scheepvaart en Transport College in Rotterdam. Minister Plasterk en staatssecretaris Van Bijsterveldt helpen enthousiaste leerling aan wal bij het Scheepvaart en Transport College in Rotterdam. 103

AFTRAP IN DE KRANT AD/Rotterdams Dagblad 8 september 2009 dinsdag

28. 29.

ACTIEWEEK TEGEN SCHOOLUITVAL VAN START

ROTTERDAM Nog te veel jongeren verlaten hun school zonder startkwalificatie: een mbo-diploma op niveau 2, 3 en 4 of een havo of vwo-diploma. Jongeren moeten in ieder geval tot hun 18de jaar doorleren om zo'n diploma te halen. In de gisteren in Rotterdam begonnen actieweek zetten overheden en scholen alles op alles om ervoor te zorgen dat de vorig schooljaar gediplomeerde vmbo'ers en tussentijds uitgevallen leerlingen een goede start maken op het mbo. De ambitie van het kabinet is om het aantal nieuwe voortijdig schoolverlaters terug te dringen van 70.000 (in schooljaar 2003/4) naar hooguit 35.000 in 2012. De daling is inmiddels ook fors ingezet. In het schooljaar 2007/8 waren er nog 48.800 nieuwe schooluitvallers. De ministers Plasterk van Onderwijs en Van der Laan van Wonen, Wijken en Integratie en staatssecretaris Van Bijsterveld van Onderwijs hebben gisteren op het Scheepvaart en Transport College in Rotterdam het startsein gegeven voor de campagne Maak het zelf, schrijf je in. Het persbericht is door verschillende nieuwssites overgenomen waaronder: • http://www.trouw.nl/onderwijs/nieuws/voortgezetonderwijs/article2855674.ece/Start_actieweek_tegen_schooluitval.html Start actieweek tegen schooluitval Veel jongeren verlaten school zonder mbo-diploma op niveau 2, 3 of 4 of zonder een havo of vwo-diploma, dus zonder een zogenoemde startkwalificatie. Vandaag begint een actieweek die schooluitval moet tegengaan.

30. ACTIEWEEK ‘MAAK HET ZELF, SCHRIJF JE IN’ IN DE HUIS-AAN-HUIS BLADEN ROTTERDAM: 104

Artikel ‘Actieweek voor duwtje in de rug’ verscheen op 2 september in vijf verschillende Rotterdamse edities van De Echo. Totale oplage: ruim 175.000

105