Fietsen langs forten, een fietstocht door natuur en historie. De fietstocht is 30 km lang en duurt 3 à4 uur. (In een zeer natte periode kan het zijn dat u een paar keer moet afstappen om een stukje te lopen)
START BIJ PARKEERPLAATS AAN DE NOORDKANT VAN SPOORWEG-OVERGANG 'NIEUWEWEG-NOORD' Deze fietstocht leidt u langs een aantal forten die onderdeel zijn van de Grebbelinie. Dit is één van de drie grote Nederlandse waterlinies. Zij moest samen met de “Nieuwe Hollandse waterlinie” en de “Stelling van Amsterdam” bescherming bieden aan het machtigste deel van het land. De vallei tussen het Veluwe massief en de Utrechtse heuvelrug leende zich bij uitstek voor een verdedigingslinie die, in geval van nood, onderwater gezet kon worden. Hij moest het land beschermen tegen invallen vanuit het oosten. Niet altijd met succes. De linie is dan ook niet alleen door de Nederlanders gebruikt geweest maar ook door onze veroveraars: de Fransen (begin 19de eeuw) en de Duitsers (Pantherstellung, 1944-1945). Na de 2de wereldoorlog kwam een eind aan de militaire functie van de linie. Eind vorige eeuw is begonnen met de restauratie van verschillende onderdelen van de linie. Hierdoor is er nu een prachtig gebied ontstaan met overvloed aan mooie natuur en indrukwekkende historische overblijfselen. De Grebbelinie
De route: RA= rechtsaf LA= linksaf RD= rechtdoor pds= paddestoel ri= richting (letters, voor beschrijving, verwijzen naar kaartje)
1. Half verharde weg langs spoorbaan inslaan. 2. Na ongeveer 50 m bij pds 20105 RA, Richting Fort aan de Buursteeg. a) Fort aan de Buursteeg kreeg zijn uiteindelijke vorm in 1785, toen er een toenemende Franse oorlogsdreiging kwam. Hiermee werd de linie die een halve eeuw eerder aangelegd was (langs de Grift) versterkt. In 1793, toen de Fransen ons de oorlog verklaarden, werd de Grebbelinie in staat van paraatheid gebracht. Het waterpeil in de Rijn was echter zo laag dat men de zaak niet onder water kon zetten. Gelukkig kwam het Oostenrijkse leger te hulp en de Fransen kozen het hazenpad. Maar dat was niet voor lang: een jaar later trokken de Fransen weer op. Nu stond er meer water in de Rijn en kon de linie onder water gezet worden. Het hield de Fransen maar tijdelijk tegen: de winter van 1794-95 was een zeer strenge en toen het water bedekt was met een stevige laag ijs konden de Fransen weer vooruit. De huursoldaten in de forten sloegen op de vlucht en de vijand kon zonder noemenswaardige
problemen verder, richting Utrecht en Amsterdam. 3. Na ca 50 m: Dijkje op en daar RA 4. Provinciale weg oversteken en fietspad over dijk blijven volgen. b) Deze dijk, Slaperdijk, werd in de 17de eeuw aangelegd om bescherming te bieden tegen overstromingen. Hij werd later werd opgenomen in de defensiewerken. Langs dit pad staan aan beide kanten veel struiken die de doorgang in de loop van de zomer steeds moeilijker maken. Meest voorkomend hier zijn Sporkehout (ook wel Vuilboom genoemd) en Inlandse Vogelkers. Deze laatste soort niet te verwarren met de Amerikaanse Vogelkers met het glimmende blad die zich ontwikkeld heeft tot de 'bospest' van Nederland omdat hij overal opduikt en bijna niet weg te krijgen is. De inlandse soort is veel minder agressief en bloeit al opvallend vroeg in het jaar (namelijk april) met grote witte bloempluimen die ook lekker ruiken. 5. Bij einde fietspad RD blijven gaan, (Munnikeweg, richting Lunteren). 6. Na ruim 100 m weer LA en het dijkje op (bij huisnummer 10; vòòr de bocht in de weg) 7. Dijk blijven volgen. Bij boerderij de weg oversteken.
Het is aangelegd als onderdeel van de Grebbelinie. In 1766 is de eerste steen gelegd, wat nog zichtbaar is in het sluisje bij het bruggetje. In het natuurgebied komen vele vlinders en libellen voor. Ook kunt u hier de ijsvogel verwachten. En op de vochtige plekken in het gebied groeit Gagel, een bedreigde heester die door de verdroging sterk is achteruit gegaan. 9. Na witte houten brug LA, pad komt na enige tijd uit op een asfaltweggetje, hier RD rijden. 10. Op kruising met asfaltweg RA. 11. Eerste weg LA (Bekerweg). 12. Einde weg RA. 13. Eerste weg (bij huisnr 41) LA (volg oprit, tussen weiland en bosrand). Bij slagboom RD en pad volgen, door het bos tot bestrate pad bij boerderij. 14. Nu eerste weg RA. 15. Einde weg LA (Rechts is doodlopend). 16. Einde weg RA (oversteken) en fietspad volgen. PAS OP !!! VOORRANGSWEG !!! e) Aan uw linkerhand treft u de biologische boerderij “Ruimzicht”. Een mooie plaats om even uit te rusten, een kopje koffie te drinken en een wandeling te maken over het boerenbedrijf met boomgaard, bijenkasten en groentenakkers (niet op zondag).
c). De zogenaamde poelen in landelijke gebieden zijn vroeger gegraven om het vee van drinkwater te voorzien. Veel van deze stilstaande watertjes zijn door de moderne landbouw verdwenen, maar tegenwoordig beseft men dat ze van grote betekenis zijn voor het voortbestaan van amfibieën en vele waterinsecten. Ze worden dan ook goed beheerd en onderhouden en er worden zelfs nieuwe aangelegd, bij voorkeur op natte plekken in het terrein. Enkele nieuw gegraven poelen kunt u hier langs het pad vinden.
17. Eerste weg LA: Veenschoterweg. 18. Na boerderij RD.
8. Na een haakse bocht naar L het pad blijven volgen (u gaat door fort Daatselaar).
Hop
d) Dit fort werd in 1799 (Franse tijd) aangelegd, als steunpunt tegen een mogelijke Pruisische aanval. Het ligt op de plaats waar de
Groeperkade en de Slaperdijk samen komen.
f) Hier ziet u Hop (Humulus lupulus). Het is de langste kruidachtige slingerplant van onze flora. De rijpe vruchten (hopbellen) worden, zoals bekend, gebruikt bij de bereiding van bier, om deze de enigszins 'bittere' smaak te geven. 's Winters sterven de meterslangen planten bovengronds af, waarna de plant het volgende seizoen weer van de grond af aan begint.
Engelzoet genoemd. Dit naar aanleiding van de zoete smaak van de wortelstok.
vrouwelijke "bellen" Wilde kamperfoelie (Lonicera periclymenum) is een algemeen voorkomende houtige klimplant in bossen, duinen en langs wallen. De lange stengels ervan winden zich soms zo sterk om stammen dat hij de steunplant kan 'wurgen'. De smalle trechtervormige bloemen bieden nectar aan nachtvlinders. Ze worden namelijk alleen 's nachts door de zoete geur van de bloemen aangelokt! In de herfst zijn de helderrode vruchten duidelijk zichtbaar. 19. Vervolgens RA het zand/grindpad Kerstavondpad op (niet doodlopende weg ingaan). 20. Waar fietspad uitkomt op de asfweg, deze weg volgen naar L. 21. Einde weg RA (Goorsteeg) (doodlopend pad niet in fietsen). 22. Op T-splitsing LA. (Oud Willear) 23. Voor autoweg, weg volgen naar R, niet onder de weg door richting Scherpenzeel. 24. Vlak vóór rotonde met grote weg RA - smal tegel/asfaltweggetje; gaat over in onverhard pad tussen weilanden door en kronkelt zich om boerderij. g) Daar waar, na de boerderij, het bos begint groeit in de greppels o.a. de Eikvaren (zie de foto op de volgende bladzijde). Deze plant heeft langwerpige (varen)bladeren die tot 50 centimeter lang worden. Elk blad bestaat uit langwerpige gevormde blaadjes die naar het uiteinde van het blad kleiner worden. De varen wordt ook wel
Eikvaren 25. Op T-splitsing RA. 26. Bij pds 24230 LA ri Woudenberg. -h) als u hier 300 naar rechts gaat komt u bij Fort aan de Roffelaar-
27. Vóór Valleikanaal LA, fietspad volgen i) Door de diverse stuwen in de Grift ging de visstand erg achteruit. Vissen zijn om te overleven namelijk afhankelijk van zowel ondiepe, smalle beekjes als van dieper water. Door de stuwen konden vissen de bovenloop van de beken niet meer bereiken. Het waterschap lost dit probleem op door nu bij de stuwen vispassages te bouwen. De vissen kunnen zo langs de stuwen zwemmen. Uit onderzoek blijkt dat veel vissen dan wel de weg stroomopwaarts weten te vinden. Op het Valleikanaal zijn veel watervogels te zien, zoals Wilde eenden, Waterhoentjes, Meerkoeten en Knobbelzwanen. Met een beetje geluk ziet u de Blauwe reiger aan de waterkant staan. 28. Provinciale weg voorzichtig oversteken en fietspad langs kanaal blijven volgen. j) Het kanaal waar we hier langs rijden wordt hier Vallei-kanaal genoemd, maar is hetzelfde water als dichter bij Veenendaal de Grift. Grift betekent zoiets als 'het gegravene' en stamt uit 1473 toen bisschop David van Bourgondië
opdracht gaf tot het graven van een kanaal van de Rijn naar de Zuiderzee door het drassige turfgebied dat we nu de Gelderse Vallei noemen. In de loop van een paar honderd jaar is vrijwel alle turf in dit gebied afgegraven en verbrand in de kachels van o.a. de steenfabrieken langs de Rijn, maar ook in de huizen van kooplieden in de grote steden van Holland en Vlaanderen Aan de overkant van het water ziet u de liniedijk, met op tal van plaatsen de schietgaten. Bij de 2de kruising ziet het gerestaureerde Fort Lambalgen 29. Bij derde kruising (pds24235) LA 30. Bij pds 23730 LA, het fietspad op (De Groep). 31. Na 2 bruggetjes R aanhouden ri Scherpenzeel. Waar het pad zich splitst het linkerpad nemen. 32. bij pds 20088 RA
k) Het park van Huize Scherpenzeel is te bezichtigen door hier links en even verderop rechts door het ijzeren hek te gaan.
stammend uit de eerste ijstijd. Het verhaal gaat dat in de middeleeuwen er een klooster boven op de berg heeft gestaan en dat de monniken die er woonden een bepaalde weg gebruikten om handel te gaan drijven met de boeren in de omgeving. Die weg heet nu nog steeds de Munnikenweg. Vreemd is wel dat er totaal geen overblijfselen op de Emminkhuizerberg gevonden zijn die dit verhaal bevestigen. 44. Na ongeveer 300 meter LA, fietspad op. 45. Bij spoorwegovergang LA over het spoor en fietspad volgen (Voormalige Batterij aan de Schadijk).
Huize Scherpenzeel is van oudsher een woonplaats geweest van de heren van Scherpenzeel. Het dateert uit de 13e eeuw en heeft als zodanig een rijke historie. In de tachtiger jaren is Huize Scherpenzeel in oude luister hersteld en doet nu dienst als gemeentehuis. Kasteel, koetshuis en park zijn de moeite van het bekijken zeker waard. 33. 34. 35. 36. 37. 38.
Vóór bebouwde kom RA, de Ringbaan. Eerste weg RA (Akkerwindelaan). Op T-splitsing LA (Groeperlaan). Bij voorrangsweg LA (einde Groeperlaan). Direct hierna RA ri Renswoude. Tegenover Café-restaurant "De Dennen" (aan de linkerkant van de weg) RA, het dijkje op.
l) Café Restaurant "de Dennen" is een mooi rustpunt in de fietstocht. m) Een eindje verder komt u langs een volgend verdedigingswerk: “Werk aan de Engelaar”; ook te danken aan de Fransen 39. Bij 2de verharde weg (bij het bankje aan de rechterkant van het fietspad) LA. 40. Eerste weg RA (Woudegge). 41. Einde weg (voor spoorlijn) LA. 42. Bij T-splitsing (einde Woudegge) RA. 43. Voorbij viaduct over spoorweg (op Emminkhuizerberg) LA (Kooiweg). n) Hoewel door jarenlange landbouw op deze berg de hoogte steeds iets minder is geworden is de Emminkhuizerberg toch nog wel herkenbaar als een natuurlijke verhoging in het landschap,
o) Bij de spoorwegovergang treffen we de”Linie van Jufferwijk”. p) Een eindje verder ligt, aan de rechterkant van het fietspad, het natuurmonument "Het Meeuwenkampje". Het is erg klein, maar zeer waardevol. Hier staan tal van zeldzame plantensoorten, zoals vetblad, Spaanse ruiter, klokjesgentiaan, diverse zeggensoorten, moeraskartelblad, kleine valeriaan en allerlei soorten orchideeën. Het terrein is hiermee van nationaal belang als genenreservoir (zaad- en sporenbank). Onlangs is het gebied nog uitgebreid, waarvoor men een weiland heeft afgegraven. Hierdoor kan het kwelwater beter de wortels van de planten bereiken. Bovendien is de schrale laag die aan de oppervlakte komt een geschikte bodem voor de verdere ontwikkeling van zeldzame planten. 46. Dit pad gaat na ongeveer 200 m naar rechts. Pad blijven volgen; zo komt u weer uit op het beginpunt van deze fietstocht.
IVN is een landelijke natuur- en milieuvereniging en werkt met zo'n 170 afdelingen aan een duurzame samenleving. Ons idee is dat betrokkenheid bij de natuur, duurzaam handelen stimuleert. Daarom laten wij jong en oud de natuur dichtbij beleven. We verbinden hen met groene initiatieven rond natuur en maatschappelijke thema’s zoals voeding, gezondheid en energie. Dit doen we met zo'n twintigduizend betrokken leden en een enorm netwerk van groene professionals. Dat maakt IVN een unieke partner in duurzaamheid en verantwoord ondernemen. IVN Veenendaal-Rhenen organiseert allerlei activiteiten voor jeugd en volwassenen zoals excursies, lezingen, cursussen, educatieve activiteiten voor schoolklassen. Bezoek voor een volledig overzicht onze website http://ivn.nl/afdeling/veenendaalrhenen-eo. U kunt donateur worden van onze IVN afdeling. Voor een bedrag van € 15,00 per jaar ontvangt u dan regelmatig ons contactorgaan 'Het Groene Blad' en u steunt ons vrijwilligerswerk. U kunt ook lid worden voor € 20,00 per jaar. Wij zoeken altijd vrijwilligers die mee willen draaien in een werkgroep. Voor nadere inlichtingen, mail
[email protected]. Naast deze tocht heeft IVN Veenendaal-Rhenen ook de volgende tochten beschreven: Natuurpad "Prattenburg" Natuurpad "Elsterberg" Natuurpad "Het Egelmeer" Natuurpad "De Holle Boom" Natuurpad "Grebbeberg" Natuurpad "Willem III plantage" Fietsroute "Door bos en Binnenveld" Fietsroute "Veerpontroute"
