Stap voor stap Waarom zitten drie mannen en één vrouw samen in een rustieke bar midden in de desolate woestenij van de Schotse Highlands? Is het de gezelligheid van het vuur in de open haard? Is het de aantrekkingskracht van het donkere water in het Loch Lomond? Is het de regen buiten, de warmte binnen? Zeker. Maar dat is niet alles. Het heeft ook te maken met … verandering. Reis even mee. We vertrekken vanuit Schiphol. Donderdag: Het regent in Schotland “Regen in Schotland valt niet gewoon naar beneden, maar komt vanuit alle richtingen”, vertelt Kees. Hij kan het weten: hij is getrouwd met een Schot. Maar dat is niet de reden waarom hij naast mij zit op het vliegtuig naar Glasgow. Kees werkt bij een innovatief softwarebedrijf. Samen met Sander en Nick. En soms vergaat het hen een beetje zoals de Schotse regen: het waait alle kanten uit, er is niet altijd die duidelijke lijn, één visie, het totaaloverzicht. “We missen iemand die bovenop de berg staat”, vat Nick het treffend samen. Nou, bergen genoeg in de Schotse Highlands. TIP Doe bij het vertrek de kleren aan die je bij het wandelen echt niet wilt missen: wandelschoenen, dikke kousen, soepele, sneldrogende broek (geen jeans), sweater, regenjas en handschoenen.
Houd de dief! In de luchthaven worden de mobieltjes bovengehaald. Zakenmensen, wat wil je. Ik krijg mijn GSM niet aan de praat: code vergeten. Tja, dit soort onhandigheden kom ik voortdurend tegen… We wachten geduldig op onze bagage. Ik lach om de rokersruimte: een paar vierkante meter afgezet met linten. Mensen staan dicht tegen elkaar verslaafd te zijn. Zelf ben ik vooral een sociale roker. Maar het lachen vergaat me als ik even later vaststel dat mijn voorraad Marlboro uit mijn bagage is verdwenen. Sigaretten in Schotland zijn schandalig duur. Je betaalt zowat het dubbele. Dus beslis ik ter plekke om het roken te laten: mijn eerste stap naar verandering... Lees in onderstaande PDF-file hoe het verder ging met dit boeiend avontuur in de Schotse Hooglanden TIP Schrijf de belangrijkste telefoonnummers op een papiertje. Problemen met je GSM? Dan bel je toch op een vast toestel. Of leen je het mobieltje van je coach.
Huurauto, waar ben je? Het duurt even voordat we de juiste verhuurfirma te pakken krijgen. Men stuurt ons van het kastje naar de muur, maar Hannelore blijft Brits beleefd en uiterst kalm. Net zoals Kees, die na een zenuwslopend vertrek uit Glasgow achteloos opmerkt dat links rijden nog altijd niet zijn sterkste punt is. Zelf zie ik weinig of niets van de mooie omgeving. Ik sterf in elke bocht en sluit noodgedwongen mijn ogen. Echt kalm word ik pas bij onze aankomst in hotel Rowardennan. Mijn kamer is ruim en gezellig: televisie, dubbelbed, afzonderlijke badkamer, ligbad en douche. Koffie en thee staan klaar op het
bijzettafeltje. Ik proef alvast een stukje Shortbread, een typisch Schots koekje. Heerlijk! Waar je ook kijkt, het uitzicht is prachtig en iedere keer weer anders: bergen en water, regen en mist, zon door de wolken, regenboog. Verandering, daar gingen we toch voor? TIP Wil je een huurauto, zorg dan voor een geldig rijbewijs en een creditcard. Het is handig om op voorhand een auto te reserveren. Geld neem je op bij een pinautomaat (ATM) als je bankpas dit toelaat.
A Scotch on the rocks We komen samen voor een eerste groepssessie in de bar van het hotel: een bruine kroeg met een lange bar en een indrukwekkende verzameling whiskyflessen. Op de agenda: inventaris van de veranderwensen van het bedrijf, het programma van morgen en natuurlijk … een drankje. “Ik lust geen whisky,” zucht ik, “geef mij liever een glas witte wijn.” Wie kon toen vermoeden dat ik in amper vier dagen tijd zou veranderen in een fervente liefhebber die bij de terugreis de taksvrije zone afschuimt op zoek naar die bijzondere malt … Ik in ieder geval niet. Ik kijk toe hoe de rest van de groep zuinig geniet van een bodempje goudbruine whisky. En ik snak naar een sigaret. TIP A Scotch on the rocks mag dan een stoere barcall zijn, het is niet de beste manier van consumptie. De Schotten drinken hun whisky puur, op kamertemperatuur. Soms met een scheutje zuiver Schots water erbij om de smaak en de geur te openen. En het gesprek op gang te brengen. Nog een kleine tip: schrijf whis ky en niet whis key. Dat laatste is Iers spul.
Ik zie, ik zie … wat jij niet ziet Ligt het aan de whisky, het vuur in de open haard of de gerichte vragen van coach Hannelore? Feit is dat de tongen goed los komen en de temperatuur snel stijgt. Geen verhitte discussie, dat niet, maar wel rake opmerkingen en genadeloze vaststellingen. Hannelore stuurt het gesprek met vaste hand in de juiste richting. Haar inbreng is soms voorzichtig, maar altijd to the point. Het resultaat is een tafel vol met mogelijke oplossingen en lege glazen. En dan hebben we nog niet eens gewandeld! Ik bekijk het hele gebeuren van op een afstand. Nick overvalt me met een vraag: “Wat denk jij er nou van, als buitenstaander?” Nu ben ik wel geen coach, maar een outsider ziet inderdaad soms wat een insider niet ziet. Is dat ook niet de essentie van coaching? TIP Profiteer van de uitstekende Schotse keuken – nu je er toch bent. Wat denk je van een voorgerecht met game liver parfait (een delicate mousse van gevogeltelever geserveerd met oatmeal biscuits), de arctic charr (een oervis die in de Schotse meren huist), of een stoofpotje van ree?
Waarom? Daarom! Later op de avond: ik waag mij aan een kleine evaluatie. “Waarom zien ze het niet?”, vraag ik. “De oplossing ligt toch voor de hand? Waarom dat oeverloze gepraat?”. Hannelore overtuigt mij van het basisprincipe van haar coaching-projecten: mensen in die conditie brengen om te zien wat ligt te wachten om gevonden te worden. Het zijn wijze woorden, zo vlak voor het slapen gaan. Mijn laatste gedachte van deze dag: ik lig hier in een bed in Schotland. En ook: het regent. Vrijdag: Dag berg De lucht is volledig uitgeklaard als we ’s morgens vroeg onze wandelschoenen aantrekken. Een berg beklimmen, dat beslisten we gisterenavond. En niet zomaar een berg: de Ben Lomond is de hoogste in de omgeving. 974 meter, alsjeblieft. Dat is veel berg voor een onervaren klimmer zoals ik (en de rest van de groep). De mannen zijn ook nog beladen met een persoonlijke opdracht. Waren we gisterenavond maar ietsje minder overmoedig geweest, denk ik meer dan een keer tijdens het klimmen. Kees loopt voorop. Zijn rode cape wappert in de wind, terwijl hij schijnbaar moeiteloos de helling opwandelt. Nick en Sander volgen in hetzelfde ritme. Hannelore draagt een flinke rugzak. Tijdens de eerste stop wordt duidelijk dat ze niet alleen een ervaren coach is, maar ook een doorwinterde trekker. Uit haar rugzak tovert ze mueslirepen, droge kousen, voetencrème, een extra sweater, lippenbalsem, druivensuiker en … plastic zakken om op te zitten. “Beter wat te veel meenemen,” reageert ze op onze verheugde uitroepen, “… geleerd van een berggids in Bulgarije”. Gelijk heeft ze, maar toch ben ik blij dat ik haar rugzak niet moet meezeulen. TIP Ga in laagjes gekleed. Te koud? Laagje aan. Te warm? Laagje uit. En loop je eigen tempo!
Free run Het uitzicht op het Loch Lomond is onwezenlijk mooi. We worden er allemaal stil van. Energie voor een gezellige babbel tijdens het klimmen is er sowieso al niet meer. De wind wordt guur, de lucht wordt ijl, de temperatuur zakt naar het vriespunt. Het is tijd voor een extra sweater. IJskoude regen striemt in ons gezicht. We naderen de top! Hier en daar staat een verloren schaap. En dan opeens, wat komt daar de helling afgestormd? Een man, in vliegende vaart én met blote benen. Het lijkt wel Kafka, maar het blijkt een nieuwe sport te zijn: free runnen. Het is een gekke wereld waarin we leven. Het laatste stuk berg is moeilijk. Ik klauter van steen naar steen en denk maar één ding: Mieke, hou je vast. TIP Handschoenen komen goed van pas tijdens de laatste klim naar de top. Niet alleen tegen de kou, maar ook als bescherming tegen wonden veroorzaakt door scherpe stenen en rotswanden.
De top Daar staan we dan, te glunderen op de top van de Ben Lomond. De wind is ongemeen fel, de emoties laaien hoog op. Ik kan dit gevoel met niets vergelijken. Het is onbeschrijfelijk. TIP Hou je vast!
Bergaf De terugweg is helemaal anders. Bergop zagen we steile hellingen, ruwe rotsen, gure moerassen. Bergaf is het landschap bijna lieflijk, groen, zacht glooiend. Zelfs de zon schijnt. We eten ons lunchpakket: sandwiches, een banaan en … een zakje chips. Rare mensen, die Schotten. Ik heb het ritme te pakken en loop in een gestaag tempo naar beneden. Op een rotspunt wacht ik op de jongens, geniet van de warmte. Het stuk bos vlak voor het eindpunt doet me denken aan mijn honden. Wat zouden we hier samen genieten! Maar ik geniet ook zonder honden. Vooral als we eenmaal terug zijn in het hotel. Even snel een drankje als beloning, toch? Maar dat was buiten de waard gerekend: Danny, gepensioneerd brandweerman, nu barkeeper. Sympathiek, gastvrij en vrijgevig. Dus schoppen we de wandelschoenen uit en nestelen ons voor de open haard van het café. In goed gezelschap. TIP Neem voldoende water mee op de bergtocht.
Late middag in de bar Dit wordt geen diepgaand gesprek, dacht ik. Drankje, moe, rozig. Verbaasd hoor ik de mannen vragen of ze nu de resultaten van hun opdracht kunnen bespreken. Waar halen ze de energie. Later hoor ik dat de opdracht niet zozeer het bedrijf betreft, maar hun persoonlijke rol in de verandering. Ze zijn dus zelf het onderwerp van verandering. TIP Verwacht bij een Walking Coach traject geen cursus of training waarbij je achterover gaat zitten. Of een bedrijfsuitje. Verandering is een kwestie van ratio en gevoel, van denken en doen, van productgericht handelen en betrokkenheid.
Lekker slapen Tijdens de avondsessie wordt het echt duidelijk: als de vraag eenmaal scherp genoeg is geformuleerd, dan komen de oplossingen vanzelf. En een goede wandeling doet blijkbaar wonderen. Gisteren vroeg men nog: waar willen we naartoe? Nu vraagt men: hoe gaan we er naartoe? Gisteren was goed voor een hoop losse ideeën, nu krijgt de ene na de andere oplossing vaste vorm. Er worden afspraken gemaakt, structuren uitgetekend en strategieën bepaald. En er wordt gelachen. Af en toe droom ik weg, overmand door
vermoeidheid. Die jongens van dat bedrijf zijn goed bezig, zeker weten. Dus kruip ik maar eens vroeg in bed. Zaterdag: Stijve kuiten Hoe starten we de dag? Met stralende gezichten, stijve spieren en veel oh en ah’s op de trap. Ja die Ben, die mist zijn uitwerking niet. Niet alleen fysisch, zo te merken. “Is het gisterenavond nog laat geworden? En heeft het wat opgeleverd?” Ik hoef het eigenlijk niet te vragen. Hun gezichten zijn als een open boek: ik lees alles over hun korte nachtrust, maar ook over de positieve resultaten van hun overleg. TIP Na een zware wandeling helpt een bad of een warme douche. Nog beter is een massage om de kuitspieren te ontspannen en de spierkramp te verminderen. Met een beetje geluk is de coach wel bereid?
Een blik op het verleden met oog voor de toekomst Na het ontbijt zitten we nog even samen voor een korte evaluatie: hoe moet het nu verder? Iedereen is overtuigd van de heilzame werking van deze paar dagen Schotland. En vol overtuiging om het anders aan te pakken. Hannelore hamert op een kort verslag of iets tastbaars: “Daar kun je naar teruggrijpen, eenmaal thuis, zodat de goede voornemens niet verwateren en verdwijnen in de drukte van de dag. En het maakt de begeleiding achteraf ook een stuk gemakkelijker.” Ze spreken af om elk een presentatie van een tiental minuten te maken voor hun collega’s, waarin de nadruk ligt op hun persoonlijke besluiten. Even later moet ik denken aan de woorden van Paulo Coelho in zijn laatste boek De Zahir: stop met zijn wie je was en word wie je bent. De Zahir is het verhaal van een lange zoektocht naar een verdwenen geliefde - een odyssee die Coelho de ruimte geeft na te denken over de liefde en over verdwijnende culturen waarin liefde een centrale plaats heeft. TIP De Zahir van Coelho is een absolute aanrader in een Schotse hotelkamer, zo vlak voor het slapengaan.
Afscheid Jawel, ik word zowaar een tikkeltje emotioneel als we onze mannen uitzwaaien op het bordes van het hotel. Zij vertrekken met veel lawaai (én met de huurauto) naar Edinburgh voor een dagje cultuur. Hannelore en ik blijven in Rowardennan. We zien elkaar terug in Nederland! Doei! Er schiet mij een citaat te binnen, naar ik meen van Einstein: “ Als je doet wat je deed, dan krijg je wat je had.” Het gevaar dreigt inderdaad dat je eenmaal thuis weer snel in de oude gewoontes vervalt. Daarom ook de begeleiding achteraf. Een sms van Nick klinkt in elk geval bemoedigend: “ Auw, pijn in de kuiten, maar ik voel me wel een stuk lichter. We hebben zoveel ideeën opgedaan!” TIP Zeg Eddinbrrrâh en niet Edinburgg als je het hebt over de hoofdplaats Edinburgh.
De grot van Rob Roy We zijn nog geen vijf minuten zonder en we gaan al op zoek naar een nieuwe man. Al is het er dan eentje uit de 18de eeuw, zijn curriculum ziet er niet slecht uit. Rob Roy MacGregor is de beroemdste boef van Schotland: een veedief en veehandelaar die buiten zijn schuld om failliet ging en vervolgens tot outlaw werd verklaard. Hij was een Jacobiet, een sympathisant van het in Londen afgezette Schotse koningshuis, en nam actief deel aan de opstand van 1715-1716. Beticht van hoogverraad sloot men hem op in een grot langs het Loch Lomond. Dàt soort verhalen spreekt tot onze verbeelding – wat denk je en gezwind vertrekken we op pad, op zoek naar de grot van onze held. TIP De film Rob Roy MacGregor (met Liam Neeson) is historisch gezien beter dan Braveheart.
On the bonny, bonny banks … In het lied The Bonny Banks of Loch Lomond wordt gezongen over de high en low road. De high road is geen snelweg uit de 17de eeuw, maar refereert naar de hemel. Het lied gaat immers over een Schotse krijgsgevangene die in Engeland wordt opgehangen. Hij keert dus via de hemel terug naar Scotland. Wij nemen liever de low road: een sprookjespad langs de oever van het Loch Lomond én een hindernissenparcours met o mgevallen bomen, gladde brugjes, spectaculaire watervallen, rotsblokken, uit de oevers getreden rivieren, moerasveldjes en glibberige afdalingen. We volgen een hypnotiserend ritme: waar zet ik de volgende stap? Met een fascinerende leidraad: waar is de grot? Ik moet eerlijk zijn: we hebben ze niet gevonden. En dat vertellen we ook aan een paar Belgen die we kruisen op onze terugweg. De grot van Rob Roy is een referentie op The Westhighland Way: een wandelroute van zo’n 150 kilometer van Glasgow naar Fort William. Dus we zijn niet alleen op de queeste naar deze variant van de Holy Grail … TIP Neem regelmatig een rustpauze en wees vooral vriendelijk voor je lijf: een misstap is sneller gemaakt als je moe, hongerig of koud bent.
Jezelf tegenkomen Er is een verschil tussen grot Rob en berg Ben, dat is zeker. Maar er is ook iets gemeenschappelijk: klauteren, klimmen, een beetje afzien én na een heerlijk warm bad tevreden terugblikken, liefst voor de open haard in de bar. Op dat moment zwicht ik volledig voor het goudbruine vocht dat whisky heet. En is het tijd voor een pertinente vraag: “Waarom zoeken mensen professionaliteit in de Schotse bergen? Wat maakt het verschil?” Hannelore lacht: “Soms weet ik het zelf niet, maar het werkt.” Daarna geeft ze toe dat het concept op stevigere gronden is gefundeerd: “Als je letterlijk afstand neemt van je situatie, bereik je verrassende resultaten. In een prachtige omgeving, zoals hier aan het Loch Lomond, vergeet je alle dagelijkse beslommeringen. Je komt jezelf tegen, met je angsten, spanningen, onuitgesproken gedachten en nieuwe verwachtingen. Meestal ligt de oplossing van een probleem voor de hand, als je er maar even met een andere blik durft naar te kijken.”
TIP Maak gebruik van de begeleiding achteraf. En wees streng voor jezelf. Zo blijft het niet alleen bij goede voornemens.
Ik ben geen Ronald Naar! De Walking Coach trajecten zijn tot in detail uitgewerkt. Veiligheid staat voorop. Respect ook. De locaties voldoen aan strenge selectiecriteria. Alle wandelingen zijn vooraf getest. Een super conditie is niet noodzakelijk. Je hoeft echt geen geoefend bergbeklimmer te zijn: de tochten zijn uitdagend, maar nooit echt gevaarlijk. Het programma zelf is niet muurvast en wordt ook bepaald door het weer, de fysieke mogelijkheden van de deelnemers, de mood, … TIP Bespreek eventuele fysieke beperkingen vooraf met je coach. Zo komt niemand voor onaangename verrassingen te staan.
Vrouwen onder elkaar Coachen kan altijd en overal. Elke omstandigheid is interessant. Wat je ermee doet, dàt is de kwestie. Daarom kan een dag soppen in mist en regen spectaculaire resultaten teweegbrengen. En glijdt een gesprek in de bar ongestoord over in een werksessie … Of omgekeerd, zoals bij ons. De sfeer is goed, de whisky voortreffelijk. We klinken slonge (gezondheid) en genieten van een optreden van een Schotse folkzanger. Het doet denken aan vroeger: gitaarmuziek bij het kampvuur, maar dan zonder koude rug. Ons gesprek kabbelt rustig verder over van alles en nog wat: werk, liefde, toekomst, genieten … Vrouwen onder elkaar. Het werd laat, die avond. TIP Wil je graag socializen in het Schots? Spreek gewoon alle g's op zijn Nederlands uit en laat de r rollen. Dan kom je al een heel eind. Geef geen imitatie weg van Mel Gibson in de film Braveheart (over een Schotse opstand onder leiding van Sir William Wallace). Mel Gibson doet echt heel hard zijn best, maar een Schots accent is het niet.
Zondag: Ceud mile failt Honderd maal welkom betekent dit in het Nederlands. Wel, zo voel ik mij hier ook. Schotten zijn enorm gastvrij – iets wat wij een beetje verleerd hebben, niet? Het vertrek is dan ook moeilijk. Danny, onze sympathieke barman, brengt ons van Rowardennan tot aan de luchthaven. Tijdens de autorit vertelt hij honderduit over zijn leven. Het zangerige Schotse accent wiegt mij bijna in slaap. En zorgt ervoor dat er een stukje van mij in Schotland blijft, voor als ik terugkom.
