B EZOEKADRES Waterstraat 47, 3511 BW Utrecht P OSTADRES Postbus 48, 3500 AA Utrecht T ELEFOON (030) 236 33 22 F AX (030) 231 28 04 E- MAIL
[email protected]
Stand van zaken MVO in Nederland medio 2007
I NTERNET
Veel dynamiek, beperkte verankering
www.mvonederland.nl
Er is op dit moment veel dynamiek op het gebied van MVO in het Nederlandse bedrijfsleven. Uit verschillende onderzoeken kan worden geconcludeerd dat de bekendheid van MVO bij Nederlandse ondernemers inmiddels groot is, en dat een overgrote meerderheid van ondernemers en managers er positief tegenover staat. Echter, het daadwerkelijk uitvoeren van MVO-activiteiten, het verankeren van MVO in de bedrijfsprocessen, is aanzienlijk minder ver gevorderd. Slechts een derde van het MKB in Nederland doet volgens eigen zeggen aan MVO. De meest uitgevoerde MVO-activiteiten zijn werknemers-gerelateerd en raken aan het begrip goed werkgeverschap. De minst uitgevoerde MVO-activiteiten zijn planet- en MBO-gerelateerd. Ook ketenverantwoordelijkheid en duurzaam inkopen scoren nog relatief laag. Ondanks de beperkte verankering, neemt de aandacht voor MVO in zowel de business-to-business markt als de consumentenmarkt, de kapitaalmarkt en de arbeidsmarkt toe. Daar staat weer tegenover dat Nederland in 3 jaar tijd van de 6e naar de 15e plek zakte op een door de Universiteit van Groningen opgestelde ranglijst van duurzame landen. Dit document geeft een overzicht van verschillende recente onderzoeken naar MVO. Eerst wordt een algemeen beeld gegeven over MVO binnen Nederlandse bedrijven. Vervolgens worden het MKB en het grootbedrijf apart bekeken. Ook wordt aandacht besteed aan MVO op de kapitaalmarkt, de consumentenmarkt en de arbeidsmarkt. Algemeen Het Financieele Dagblad en Nyenrode hebben in 2007 onderzoek gedaan onder ruim 500 managers en ondernemers uit zowel het MKB als het grootbedrijf. Van de ondervraagde managers en ondernemers onderkent 36% het belang van duurzaam ondernemen voor het eigen bedrijf. 25% denkt dat duurzaam ondernemen niet relevant is voor de eigen onderneming. Waarom maatschappelijk verantwoord ondernemen? Waarom onderkent 36% van de respondenten het belang van duurzaam ondernemen voor het eigen bedrijf? In volgorde van afnemend belang: • 36% is van mening dat MVO bijdraagt aan imagoverbetering. Vooral managers uit het openbaar bestuur (55%) en binnen de publieke dienstverlening (48%) onderkennen dit verband. • 35% vindt MVO van waarde voor klanten en afnemers. Deze drive is relatief gezien belangrijk voor jonge managers en ondernemers (18 tot 24 jaar). Opvallend is dat managers uit het openbaar bestuur hier niet in positieve zin uitspringen. • 65% van de managers uit het openbaar bestuur verwacht niet dat afnemers duurzaamheid in hun aankoopbeslissing mee zullen laten wegen, dan wel hebben hier geen mening over. Dit is opvallend omdat juist de (rijks)overheid zich gecommitteerd heeft om in 2010 duurzaamheid bij (nagenoeg) al haar aanbestedingen en aankopen als een zwaarwegend criterium mee te laten wegen. • 31% beschouwt MVO als een PR-instrument. • 30% denkt dat MVO leidt tot een groter vertrouwen bij overheden en toezichthouders. Dit is met name het geval in de publieke dienstverlening (42%) en openbaar bestuur (55%). 47% van de respondenten uit ondernemingen met meer dan 250 medewerkers onderkent dit verband. • Ruim een kwart beschouwt MVO als een mogelijkheid om werknemers vast te houden.
1/6
• •
26% is van mening dat MVO prikkelt tot innovatie. Deze drive is relatief gezien belangrijk voor jonge managers en ondernemers (18 tot 24 jaar) (38%) en managers uit het openbaar bestuur (55%). Ongeveer een kwart denkt dat MVO waarde toevoegt voor de aandeelhouders.
In het onderzoek is de ondervraagde managers en ondernemers gevraagd een top 3 van maatschappelijke vraagstukken op te stellen die relevant zijn voor het eigen bedrijf. Kwaliteit van arbeid, Innovatie en Gezond leven werden het meest genoemd, gevolgd door Sociale zekerheid, Mobiliteit en transport, Leiderschap, Vergrijzing, Arbeidsparticipatie, Klimaatverandering en energiegebruik, en Ruimtegebruik. Opvallend is dat de maatschappelijke vraagstukken die nu veel aandacht krijgen, zoals leefbaarheid, klimaatverandering en arbeidsparticipatie, bij deze respondenten niet de hoogste urgentie hebben. Verder valt op dat Klimaatverandering en energiegebruik in vergelijking met andere branches relatief hoog scoort in de financiële sector. MKB Uit onderzoek van het EIM onder MKB ondernemers met 5-99 fte blijkt dat 68% van de ondernemers bekend is met het begrip MVO. 81% van de respondenten geeft aan dat het management van hun bedrijf tamelijk tot zeer positief staat tegenover MVO. Het onderzoek wijst uit dat hoe groter het bedrijf is, hoe bekender het begrip MVO (28% van de bedrijven van 50-99 medewerkers is goed bekend met MVO, tegen 17% van de bedrijven met 5-9 medewerkers). De financiële dienstverleners (83%), zakelijke dienstverleners (79%) en de industrie (66%) zijn het meest bekend met MVO. Verder wijst het onderzoek van EIM uit dat (nog steeds) 21% van de respondenten MVO associeert met het voldoen aan wetten en regels. Hoewel ruim tweederde van de ondernemers bekend is met het begrip MVO, geeft slechts 34% aan het gevoel te hebben MVO-activiteiten uit te voeren. Ook hier geldt hoe groter het bedrijf, hoe vaker men aan MVO doet (67% van de bedrijven met 50-99 medewerkers geeft aan MVOactiviteiten uit te voeren). De financiële dienstverleners (44%), zakelijke dienstverleners (40%) en de industrie (36%) doen het meest aan MVO. Opvallend is echter dat hoewel slechts 34% van de respondenten aangeeft het gevoel te hebben MVO-activiteiten uit te voeren, volgens dezelfde respondenten 61% van de voorgelegde MVOactiviteiten worden uitgevoerd. De meest uitgevoerde MVO-activiteiten zijn werknemers-gerelateerd (zie onderstaande tabel). De minst uitgevoerde MVO-activiteiten zijn planet-gerelateerd. Ook MBO-gerelateerde thema’s scoren relatief laag (zie onderstaande tabel). De 20 meest uitgevoerde MVO-activiteiten
2/6
De 20 minst uitgevoerde MVO-activiteiten
35% van de respondenten stelt eisen aan zijn toeleveranciers. Financiële dienstverleners doen dit het minst vaak. Waarom maatschappelijk verantwoord ondernemen? Het onderzoek van EIM wijst uit dat MKB bedrijven die MVO-activiteiten uitvoeren, dit doen omdat het loont (41%) of omdat het hoort (38%). MKB bedrijven die bepaalde MVO-activiteiten niet uitvoeren (39% van de door EIM gepresenteerde MVO-activiteiten), doen dit niet omdat het niet past in de bedrijfsvoering (20%), niet past in de bedrijfsstrategie (13%) of omdat MVO het bedrijf niets oplevert (11%). 10% doet niet aan MVO omdat er te weinig kennis in het bedrijf is. Bovendien blijkt uit het onderzoek van EIM dat er geen mentale druk van buitenaf wordt ervaren om maatschappelijk verantwoord te ondernemen. In 73% van de gevallen wordt door de bedrijfsomgeving zelden of nooit gevraagd naar de MVO-activiteiten van de bedrijven. Waarom geeft dan toch 34% van de respondenten aan MVO-activiteiten uit te voeren? In volgorde van afnemend belang: • 26% van de respondenten uit het EIM-onderzoek geeft aan dat MVO leidt tot gemotiveerder personeel. • 14% noemt imago als reden • 13% geeft aan dat MVO goed is voor milieu en natuur. • 12% geeft aan dat MVO goed is voor de maatschappij. • 12% zegt dat MVO bijdraagt aan meer tevreden klanten. • 10% denkt dat MVO bijdraagt aan lagere bedrijfskosten. • 7% geeft aan dat MVO leidt tot een betere omgang met stakeholders. • 4% zegt dat MVO leidt tot meer omzet. Wanneer MKB ondernemers worden gevraagd naar de maatschappelijke vraagstukken die voor de ontwikkeling van hun bedrijf het meest belangrijk zijn,denkt men vooral aan economisch getinte vraagstukken dichtbij huis. Dat de nutsvoorziening in Nederland in de toekomst betrouwbaar blijft, dat de files afnemen en de belastingen worden verlaagd. Het milieu wordt minder belangrijk gevonden. Grootbedrijf Uit onderzoek van de Erasmus Universiteit onder 200 grote Europese bedrijven blijkt dat hoe meer deze bedrijven een verband zien tussen financiële prestaties en MVO, hoe meer zij MVOactiviteiten ontplooien. 69% van de bedrijven uit dit onderzoek heeft kwantitatieve doelen gesteld voor het thema ‘gezondheid en veiligheid’. 55% heeft kwantitatieve doelen gesteld voor het thema ‘klimaatverandering’.
3/6
De thema’s waar de meeste bedrijven een beleid voor hebben opgesteld: corruptiepreventie (96%), gezondheid en veiligheid (96%), werknemersrechten (90%) en transparantie (86%). Het minst vaak is een beleid opgesteld voor ecologische diversiteit (53%), opleiding (41%) en armoedebestrijding (18%). Codes of conduct (64%), werknemerstrainingen (48%) en stakeholderdialogen (42%) worden ingezet om met de verschillende maatschappelijke thema’s om te gaan. De grote Europese bedrijven vinden corruptiepreventie (4.6), transparantie (4.5) en gezondheid en veiligheid (4.5) de belangrijkste thema’s (Op een schaal van 1 – 5, waarbij 1 = niet belangrijk en 5 = erg belangrijk). Klimaatverandering wordt in de toekomst het belangrijkste thema volgens de respondenten. 65% van de bedrijven gaat een stakeholderdialoog (met concurrenten, NGO’s en consumenten) aan over klimaatverandering. Waarom maatschappelijk verantwoord ondernemen? Volgens dit onderzoek van de Erasmus Universiteit, is MVO vooral belangrijk voor reputatiemanagement (4.3), het aantrekken van werknemers (4.2) en de algemene concurrentiepositie (4.1) van de organisatie (Op een schaal van 1 – 5). Het onderzoek van FD en Nyenrode onder bedrijven met meer dan 250 medewerkers geeft de volgende motivaties om maatschappelijk verantwoord te ondernemen. In volgorde van afnemend belang: • 47% geeft aan dat MVO leidt tot groter vertrouwen bij overheden en toezichthouders. • 44% denkt dat MVO bijdraagt aan imagoverbetering. • 37% geeft aan dat MVO prikkelt tot motivatie. • 26% geeft aan dat MVO de mogelijkheid biedt werknemers vast te houden. • 23% denkt dat MVO waarde toevoegt voor de aandeelhouders. Transparantie Uit onderzoek van KPMG en GRI onder de top 500 bedrijven van de Financial Times blijkt dat 90% rapporteert over klimaatverandering, maar niet meer dan 20% van de ondernemingen de risico’s voor de bedrijfsvoering in beeld brengt. Uit onderzoek van KPMG en UvA blijkt dat in 2002 23% van de grote bedrijven een apart duurzaamheidverslag produceert. In 2005 steeg dit tot 33%. Kapitaalmarkt Uit onderzoek van VBDO blijkt dat de aandacht voor duurzaam sparen en beleggen toeneemt. Duurzaam beleggen groeit in 2006 met 19% tot 3,3 miljard euro (regulier beleggen nam in 2006 toe met 5,6%) Hiermee bereikt duurzaam beleggen een marktaandeel van 3,6% van het totaal door particulieren belegde vermogen. Duurzaam sparen groeit in 2006 met 21% tot 8 miljard euro (regulier sparen nam in 2006 toe met 4,9%). Hiermee bereikt duurzaam sparen een marktaandeel van 2,8% van het totaal door particulieren gespaarde vermogen. Het jaar 2006 is sinds 1987 het 19de opeenvolgende jaar dat duurzaam sparen en beleggen in Nederland marktaandeel wint. Desondanks blijft het marktaandeel nog laag. Tevens blijkt uit onderzoek van VBDO dat Nederlandse banken slechts in 25% van de gevallen voor duurzame resoluties stemt die in de Verenigde Staten tijdens aandeelhoudersvergaderingen worden ingediend. Voorts blijkt dat steeds meer banken MVO-criteria meenemen bij het selecteren en beoordelen van klanten in het kader van de kredietverlening. Dat geldt voor het grootbedrijf, maar in toenemende mate ook voor het MKB. Onderzoek voor het televisieprogramma Zembla in maart 2007 brengt naar buiten dat pensioenfondsen beleggen in onder andere clustermunitie en bedrijven die kinderarbeid dulden. In reactie hierop voert de Universiteit Maastricht onderzoek uit onder 80 pensioenfondsen. Uit dit
4/6
onderzoek blijkt dat 70% van de pensioenfondsen het eens is met de stelling dat het pensioenfonds “aandacht voor verantwoord ondernemen in het beleggingsproces belangrijk vindt.” 67% van de pensioenfondsen vindt dat zij bedrijven dienen te stimuleren verantwoord ondernemen serieus te nemen. In totaal heeft of ontwikkelt 59% van de pensioenfondsen een beleid op het gebied van verantwoord ondernemen. In vergelijking met 2003 is hier sprake van een duidelijke toename. Consumentenmarkt Onderzoek van MarketResponse wijst uit dat in 2004 15% van de Nederlandse populatie van 18 jaar en ouder als Cultural Creative1 is te classificeren. Nog eens 10% heeft daar enige affiniteit mee. In 2006 blijkt uit een nieuw onderzoek van MarketResponse dat het aantal Cultural Creatives in Nederland is gestegen met 100.000 tot circa 16%. Uit weer ander onderzoek van MarketResponse uit 2007 blijkt dat 85% van de Nederlanders het belangrijk vindt dat bedrijven aan MVO doen, en zelfs 73% dit als een plicht ziet. Toch is slechts 25% zich ervan bewust of producten en diensten die men koopt afkomstig zijn van een bedrijf dat aan MVO doet. 48% van de Nederlanders is bereid om meer te betalen voor producten of diensten van bedrijven die aan MVO doen. Tevens blijkt dat bijna de helft (46%) van de Nederlanders vindt dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor het realiseren van een duurzame samenleving. Duurzame artikelen (spaarlampen, elektronica met energielabel, waterbesparende douchekop) worden voornamelijk aangeschaft, omdat zij geld opleveren. De Consumentenbond speelt in op de groeiende interesse voor duurzaamheid en verstrekt inmiddels bij 50% van alle vergelijkende onderzoeken informatie over MVO bij de desbetreffende producenten. Het bedrijfsleven onderkent de groei en de belangstelling onder consumenten ook steeds meer: 34% van de managers en ondernemers is van mening dat klanten en afnemers duurzaamheid in de toekomst mee zullen laten wegen in hun aankoopbeslissingen. Met name managers en ondernemers uit de handelssector (39%) en de publieke dienstverlening (42%) zijn hier positief over. Sinds kort neemt het aantal bedrijven dat duurzaamheid in de eigen marketing verwerkt toe. Denk hierbij aan BCC, de Rabobank die de klimaathypotheek en de klimaatcard introduceert, energiebedrijven, supermarkten, leasemaatschappijen en autofabrikanten. Toch vormt deze groep nog een kleine minderheid. Arbeidsmarkt Onderzoek van MarketRepsonse wijst uit dat bijna 50% van de Cultural Creatives ontevreden is over het milieubeleid van de werkgever (tegen 33% van de rest van de werkende Nederlanders). De aandachtvoor Veiligheid en Gezondheid op het werk is volgens 87% van de Cultural Creatives goed tot zeer goed. Volgens onderzoek van FD en Nyenrode ziet 29% van de managers en ondernemers uit het grotere middenbedrijf (50-250 werknemers) en 26% van de grote ondernemingen (>250 werknemers) een verband tussen duurzaam ondernemen en de mogelijkheid om werknemers vast te houden. Managers uit grote Europese bedrijven vinden MVO vooral belangrijk voor het aantrekken van werknemers (4.2 op een schaal van 1 – 5). Ook een kwart van het MKB vindt dat MVO leidt tot gemotiveerder personeel. Conclusie Concluderend kan worden gesteld dat de bekendheid van MVO inmiddels groot is, en dat een overgrote meerderheid van managers uit het Nederlandse bedrijfsleven positief tegenover MVO staat. Echter, het daadwerkelijk uitvoeren van MVO-actiteiten, het verankeren van MVO in de bedrijfsprocessen, is aanzienlijk minder ver ontwikkeld: slechts eenderde van het MKB in 1
Cultural Creatives: mensen die een duurzame levensstijl nastreven
5/6
Nederland doet naar eigen zeggen aan MVO. De financiële dienstverleners, zakelijke dienstverleners en de industrie lopen hierin voorop. De meest uitgevoerde MVO-activiteiten binnen het Nederlandse MKB zijn werknemer-gerelateerd. De minst uitgevoerde MVO-activiteiten zijn planet- en MBO-gerelateerd. Ook ketenverantwoordelijkheid en duurzaam inkopen scoren nog relatief laag. Binnen het grootbedrijf wordt MVO duidelijk gestructureerder aangepakt, vooral omdat MVO volgens deze bedrijven loont. Blik op de toekomst MVO speelt in toenemende mate een belangrijke rol in de business-to-business markt, de consumentenmarkt, de kapitaalmarkt en de arbeidsmarkt. Als bedrijven hierop in willen spelen, zal hard gewerkt moeten worden aan de verankering van MVO in de eigen kernactiviteiten. Verwacht wordt dat klimaat en energie voor veel bedrijven een van de belangrijkste thema’s is in de toekomst. De planet-gerelateerde onderwerpen zijn nu nog onderbelicht. Ook hierin is nog een flinke stap te maken. Tot slot is in de toekomst meer aandacht nodig voor het thema ketenverantwoordelijkheid. Ondernemers en managers zijn hier nu nog relatief weinig mee bezig, ook binnen het openbaar bestuur. Dit is opvallend omdat juist de overheid zich gecommitteerd heeft om in 2010 duurzaamheid bij nagenoeg al haar aanbestedingen en aankopen zwaar te laten meewegen. Verder onderzoek Bovenstaande onderzoeken roepen ook nieuwe vragen op. Om onduidelijkheden op te helderen, en om de ontwikkeling van MVO in de loop van de tijd te kunnen volgen voert MVO Nederland op dit moment overleg met o.a. het ministerie van EZ en het Milieu- en Natuurplanbureau over vervolgonderzoek. Utrecht, 15 augustus 2007 MVO Nederland Nelleke Jacobs
Gebruikte onderzoeken: • 2007 Report on European CSR Survey, RSM Erasmus University, 2007 • Cultural Creatives 2006, MarketResponse, 2006 • Cultural Creatives in Nederland, MarketResponse, 2004 • De kracht van pensioenfondsen, Universiteit Maastricht, 2007 • Duurzaam Sparen en Beleggen in Nederland 1987-2006, VBDO, 2007 • FD Nyenrode monitor, Financieele Dagblad ism Nyenrode, 2007 • KPMG en GRI, 2007 • Maatschappelijk verantwoord ondernemen in het grote MKB, EIM, 2007
6/6
