Stand van zaken HELA-LIFE project

Stand van zaken HELA-LIFE project Tekst: Ignace Ledegen En naast het herstel van de droge heide, streven we in het project ook naar herstel van venranden en natte heide. Ook hier zal een laagje humus afgevoerd worden om ook hier weer een ‘oude’ zaadbank vrij te maken. Planten als zonnedauw, snavelbies,… zullen hier opnieuw kunnen groeien. Ook nu weer nodigen we u als lezer uit om deel te nemen aan één van de begeleide wandelingen. Ervaren natuurgidsen vertellen u over wat er nog staat te gebeuren in het projectgebied. Voor meer informatie zie in de activiteitenkalender of zie op: www.grensparkzk.be / www.grensparkzk.nl onder actueel.

Kriekelareduinen mei 2008. Vanaf september/ oktober 2008 zal hier gestart worden met het herstel van open zand. (Foto: Archief Grenspark)

Het broedseizoen is achter de rug. En de eerste nieuwtjes zijn er al. Zo werden de kapvlaktes (hoewel nog niet helemaal klaar) al onmiddellijk ingenomen door zingende boomleeuweriken. De exacte gegevens zijn nog niet binnen, maar in het ganse projectgebied hebben toch zeker een 7-tal boomleeuweriken hun territorium gehad, maar mogelijk zijn het er zelfs nog meer. Daarvoor is het nog even wachten op de gegevens van onze vrijwilligers.

Boomleeuwerik (Foto: Y.D. Nature)

Maar dat is natuurlijk niet de reden van dit schrijven. Gelukkig kunnen wij u melden dat de uitvoering van het HELA-project volledig volgens planning verloopt. Dit najaar (vanaf september) zal de resterende 15 ha open zand hersteld worden. Boomstronken worden eerst verwijderd en het terrein wordt vrij diep afgeplagd. Het doel dat we hier nastreven is

het herstellen van een open zandvlakte. Het is daarbij belangrijk dat er zo weinig mogelijk humus en boomstronken achter blijven. Diep plaggen tot er alleen maar zand overblijft… Maar dit gebeurt niet in het ganse terrein. Een beetje verderop in het projectgebied wordt er dit najaar ook geplagd, maar dan wel met als doel het herstellen van de heide. Hier wordt zeer minutieus te werk gegaan. Om dit uit te leggen, moeten we even in de tijd terug gaan. Enkele tientallen jaren geleden bestond dit terrein uit een open struikheivegetatie. Deze struikhei geraakte overgroeid door bomen of er werden bomen op geplant. In het pas ontstane bos, werd jaar na jaar de humuslaag dikker en dikker. Ook de zaden van de struikhei raakten bedolven onder een centimeters dikke laag van humus. Willen we de heidevegetatie opnieuw herstellen, dan dient eerst het bos verwijderd te worden. Deze fase is al achter de rug. Daarna dient de humuslaag verwijderd te worden, tot net boven de zaadlaag van de struikhei. Vandaar dat dit werk best uitgevoerd wordt door aannemers die vertrouwd zijn met dit soort werk. Daar waar mogelijk zal dit werk uitgevoerd worden met een kraan, maar hier en daar zal het ook handmatig gebeuren.

driemaandelijks nr. 41 sept - okt - nov 2008

INHOUD Stand van zaken HELA-LIFE project

pag 1

Provinciale weg veiliger door nieuw type wildreflector

pag 2

Werken aan de pijpleiding in de Kalmthoutse Heide

pag 2

Brabantse Wal Dag succesvol verlopen Natuurmonumenten

pag 2 pag 3-4-5-6

De schaapsherder terug op de heide

pag 7

Overlegplatform tussen eigenaren en Grenspark

pag 7

Activiteitenkalender

pag 8

Wandelroute Vos

afgiftekantoor 2910 Essen P309555

bijlage

1

Tekst: Bianca de Craen

Tekst: Paul Asselbergs

Provinciale weg veiliger door nieuw type wildreflector!

Grenspark infopanelen en wombat op de Brabantse Wal Dag. (Foto: Archief Grenspark)

Brabantse Wal Dag succesvol verlopen Zondag 15 juni organiseerde de gemeente Woensdrecht voor de eerste maal de Brabantse Wal Dag op het terrein van de Volksabdij Onze Lieve Vrouwe Ter Duinen te Ossendrecht. Allerlei organisaties die actief zijn in het gebied van de Brabantse Wal konden zich die dag presenteren. Ook het Grenspark was hierbij aanwezig met een informatiestand en een pendelbus/wandelexcursie. In Nederland viel deze dag gelijk met vaderdag. Speciaal voor vaderdag konden kinderen langs alle stands gaan om een cadeau-tas voor vader te vullen met allerlei cadeautjes. Ondanks het wisselvallige weer, is er toch een aardige opkomst (1.500 bezoekers) geweest. Zowel de bezoekers als de standhouders hebben deze dag als zeer positief en gezellig ervaren. Allen geven aan dat dit evenement voor herhaling vatbaar is. Wellicht zien we u de volgende keer (weer) op de Brabantse Wal Dag! Meer informatie over de Brabantse Wal kunt u vinden op www.woensdrecht.nl/ werken aan de wal.

Zoals beloofd in het artikel Faunabeheer in de vorige Wissels (nr. 40) komen we terug op het plaatsen van zogenaamde wildreflectoren langs de provinciale weg Hoogerheide-Putte. Het aanbrengen van de ‘molentjes’ (zie foto) gebeurt als proef in het kader van de ontsnippering van de Brabantse Provinciale wegen. Als alles volgens de planning is verlopen, zijn ze inmiddels over een lengte van ca. 3,5 km aan weerszijden van de Putseweg op de bermpaaltjes aangebracht. De bermpaaltjes staan 25 meter uit elkaar. Het licht van de koplampen van passerende auto's wordt door de reflectoren weerkaatst waardoor reeën en andere soorten wild afgeschrikt worden en niet plotseling de weg zullen oversteken. Proeven elders met deze voorzieningen hebben gunstige resultaten opgeleverd. Het oude type wildspiegel voldeed niet goed meer. De reflectoren zijn gemaakt van kunststof en worden daardoor minder snel vuil en vragen minder onderhoud dan de traditionele wild-

WISSELS • NR. 41 september 2008

spiegels. Bovendien bewegen de reflectoren door de wind, zodat de werking beter is dan de statige wildspiegels. Voor dit traject worden er door de wildbeheerders gedetailleerde gegevens bijgehouden over het aantal, plaats en omstandigheden van het valwild (aangereden reewild), zodat voor dit project een goed en objectief beeld tot stand kan komen voor wat betreft de werking van de reflectoren. We houden u op de hoogte.

Tekst: Veerle Mees

Werken aan de pijpleiding in de Kalmthoutse Heide

(foto: archief Heijmans)

Ongeveer een jaar geleden kon je in de Wissels lezen dat de NATO-pijplijn, die dwars door de Kalmthoutse Heide loopt, wordt vervangen. Doordat het Belgische ministerie van Defensie niet tijdig over de nodige vergun-

2

Wildreflector

ningen beschikte, konden de geplande werken vorig jaar echter niet gestart worden. Momenteel zijn alle vergunningen afgeleverd en werden de nodige voorbereidingen getroffen. Wanneer je deze Wissels in handen krijgt, zijn de werken dan ook in volle uit­voering. Gezien de noodzakelijkheid van de vervanging van de oude leiding, zijn deze werken onvermijdelijk. Het Agentschap ziet erop toe dat de (tijdelijke) ecologische schade tot een minimum wordt beperkt en dat bezoekers aan het natuurreservaat zo weinig mogelijk hinder ondervinden. Voor meer informatie kan je terecht in Wissels nr. 36 en bij het Agentschap voor Natuur en Bos (+32-3-620.18.40)

De beheerders in het Grenspark

Tekst: Paul Asselbergs en Bianca de Craen

In het Grenspark zijn drie natuurbeherende organisaties actief. Staatsbosbeheer en het Agentschap voor Natuur en Bos passeerden in de twee vorige Wissels de revue. Als derde en laatste belichten we nu voor u Natuurmonumenten. Natuurmonumenten vierde in 2005 al haar honderdjarig bestaan. De Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten, zoals de oorspronkelijke naam luidt, werd opgericht door Jac P. Thijsse en Eli Heijmans. De aanleiding was het feit, dat de gemeente Amsterdam het waardevolle natuurgebied het Naardermeer wilde gebruiken als vuilstort­ plaats. Het Naardermeer werd dan ook de eerste aankoop van Natuurmonumenten in 1906.

voor het welzijn van de mens. Mensen kunnen van de natuur genieten en worden zich, mede dankzij de inzet van Natuurmonumenten, bewust van de waarden die de natuur voor de mens heeft. Natuurmonumenten is er trots op, dat het een onafhankelijke vereniging is, bestaande uit zeer betrokken leden, die zich terdege realiseren, dat constructieve samen­ werking nodig is om een goed resultaat voor natuur en landschap te kunnen behalen.

En er is natuurlijk ook een missie. Natuurmonumenten heeft natuurlijk een visie voor de toekomst. Deze landelijke organisatie zet zich in “voor een leefbaar Nederland met voldoende ruimte voor het voortbestaan van de natuur in al haar verschijningsvormen”. Met andere woorden: de natuur en het landschap en ook de daarmee samenhangende cultuurhistorie zijn onmisbaar

Natuurmonumenten stelt natuur, landschap en cultuurhistorie daadwerkelijk veilig door gebieden aan te kopen en op professionele wijze te beheren. In samenwerking met vele anderen (o.a. Rijk en provincie) werkt zij voortdurend aan uitbreiding van haar terreinen, cruciaal voor het leefbaar houden van Nederland. Zij biedt mensen op allerlei

de organisatie Natuurmonumenten kan haar werk doen dankzij bijna 600 enthousiaste medewerkers en maar liefst 2300 vrijwilligers. De Vereniging Natuurmonumenten kent dertien zgn. districten. De leden in een district kiezen afgevaardigden voor de Verenigingsraad en de Verenigingsraad benoemt het bestuur. Dit bestuur draagt de eindverantwoordelijkheid voor het gevoerde beleid. Wilt u meer weten over bestuur en organisatie, kijk dan op www. natuurmonumenten.nl.

manieren de gelegenheid om actief in contact te komen met de natuur en bouwt onvermoeibaar aan publieke bewustwording en draagvlak.

Medewerkers Natuurmonumenten geven informatie over het werk en de terreinen van Natuurmonumenten bij de TIP (terrein informatie punt)-kar. (foto: Natuurmonumenten)

WISSELS • NR. 41 september 2008

3

Nederland Open en Groen is een programma, dat vorig jaar bij Natuurmonumenten van start is gegaan. Letterlijk betekent dit: behoud van landschap en natuur.

Natuurmonumenten in het Grenspark We spraken met twee medewerkers van Natuurmonumenten die werkzaam zijn voor en in het Grenspark, zowel beleids­matig (Frans van Zijderveld) als in het terrein zelf (Wilton de Dooij).

Wilton met vrijwilligers op de Groote Meer.

Frans van Zijderveld (1966) is sinds 1 september 2007 beheerder van Natuur­ monumenten in West-Brabant en is sindsdien ook lid van de Stuurgroep van het Grenspark. Zijn roots liggen bij de Zeeuwse- en ZuidHollandse eilanden (Natuurmonumenten), maar hij heeft ook gewerkt bij verschillende gemeenten, Staatsbosbeheer en de Dienst Landelijk Gebied.

Na hard werken ook tijd voor een kopje koffie. (Foto: Natuurmonumenten)

Bij de vraag wanneer het aankopen van natuurterrein een keer ophoudt, antwoordt Frans: ”Soms bestaat hier wel eens weerstand tegen, maar maatschappelijk wordt het aankopen van natuurterreinen goed gedragen. De oppervlakte landbouw­grond daalde het afgelopen jaar met 0,3 procent. Daarvan wordt slechts tien procent opgeofferd aan natuur, volgens vastgesteld beleid en gedragen door de landbouw­ organisaties. Verreweg het grootste deel van het verdwenen land­bouwland wordt bebouwd of gebruikt voor infrastructuur. Rust en ruimte worden steeds schaarser en hierdoor zal de behoefte aan natuur en landschap alleen maar verder toenemen. Het realiseren van de Ecologische Hoofd Structuur (de EHS) is de rode draad in het werk van Natuurmonumenten. Gebieden ‘aaneen smeden’ om uitwisseling van planten- en diersoorten in Nederland, maar ook binnen Europa, mogelijk te maken. Het jaar waarin de EHS moet zijn gerealiseerd is 2018 en hier wordt hard aan gewerkt”.

Frans geeft leiding aan 6 beheer­team­mede­ werkers (boswachters). Daarnaast voert hij veel overleg in landinrichtingsprojecten, bestuurlijken projectmatig overleg en over aankopen e.d. Hij kan zich, afhankelijk van de onderwerpen, ook laten vervangen door zijn medewerkers. Gevraagd naar de speerpunten van Natuur­ monumenten in West-Brabant zegt Frans: “Het goed beheren van de natuur, vrijwilligers­ werk en de zichtbaarheid van de organisatie vergroten door o.a. uitgifte van persberichten, voorlichting en het houden van excursies. Vrijwilligers doen beheerwerk of geven voorlichting. In gezellige groepjes ben je dan

bezig in en voor de natuur, meestal dichtbij huis. Ook de samenwerking met lokale ondernemers is belangrijk voor draagvlak en wederzijdse versterking. Natuurmonumenten werkt daarbij ook nauw samen met lokale natuurverenigingen en met de Brabantse Milieu Federatie. We zijn een vereniging. Bij een vereniging moeten we verantwoording afleggen aan de Verenigingsraad. Met de actie rond de snelwegen A6 en de A9 bij het Naardermeer heeft Natuurmonumenten echt actie gevoerd en zich ook geprofileerd, omdat zij het echt niet eens was met deze voor de natuur desastreuze ontwikkelingen. Deze actie leverde succes op en smaakte naar meer. We kunnen vaak praten totdat we met de verschillende partijen een brede overeenstemming hebben, maar op zijn tijd kan een goede actie heel positief werken. Dat verwachten onze leden ook. Door deze actie heeft Natuurmonumenten laten zien, dat zij voor haar idealen staat. Natuurmonumenten telt ca. 880.000 leden.

Links Wilton de Dooij (beheerteammedewerker Natuurmonumenten), rechts Frans van Zijderveld (beheerder Natuurmonumenten). De groen-gele luiken dragen de kleuren van de familie Cogels. (Foto: Archief Grenspark)

4

WISSELS • NR. 41 september 2008

Postcodeloterij Natuurlijk komt in het gesprek de Postcode­ loterij ook ter sprake. Frans: “De Postcodeloterij heeft een positieve invloed op Natuurmonumenten en de natuur in Nederland. Elk jaar krijgen we zo’n 15 miljoen euro van de Postcodeloterij. Dit geld wordt gebruikt voor het bekostigen van projecten waar soms moeilijk bijdragen voor te vinden zijn, maar ook voor het dagelijkse werk van Natuurmonumenten. De Postcode­ loterij steunt ook vele andere goede doelen”. En dan is het de beurt aan Wilton de Dooij (1953). Wilton is eigenlijk ‘de ogen en oren’ in het veld. In 1983 is Wilton in dienst gekomen bij de familie Cogels-Van Havre op landgoed de Groote Meer in Ossendrecht. De broer van Wilton’s vader was daar ook werkzaam als boswachter. De opa en oma van Wilton waren in dienst bij de eerste eigenaar van het landgoed, de familie Servais. Een familietraditie dus. Het vak boswachter is Wilton dus met de paplepel ingegoten. In juli 1999 kocht Natuurmonumenten de helft van het landgoed en Wilton ging daarbij mee over naar Natuurmonumenten. Hij werkt nog 1 dag in de week op het privé-landgoed van mevrouw Cogels. Dit terrein (375 ha) is niet voor publiek toegankelijk. Uiteraard is het ven Groote Meer de grote parel van het landgoed Groote Meer. Belangrijk hierbij te vermelden is dat het landgoed Groote Meer veel groter is dan alleen het ven Groote Meer. Het gebied van Natuurmonumenten en het gebied van de familie Cogels samen, vormen het landgoed Groote Meer. Natuurmonumenten zal zich samen met de eigenaar en het Grenspark inzetten voor het behoud en herstel van de natuurwaarde van de vennen Groote Meer en Kleine Meer. Het landgoed Groote Meer heeft tevens de Natura 2000 status. Op de kaart hiernaast is de eigen­doms­ situatie nader aangegeven. Op de vraag waar Wilton zoal dagelijks mee bezig is antwoordt hij: “Toezicht, inventariseren, begeleiden vrijwilligers, overleg met aan­ne­ mers, houthandel, allerlei zaken aangaande het beheer met het accent op de terreinen in de Zuidwesthoek”. Maar hij kan ook ingezet worden in andere delen van het district, afhankelijk van de onderwerpen. Ook vervangt hij collega’s die met vakantie zijn, maar de nadruk voor Wilton blijft op het Grenspark liggen.

Eigendomssituatie Natuurmonumenten en familie Cogels in het Grenspark (Afb.: Archief Grenspark)

LIFE Natuurmonumenten is heel blij met het LIFEproject dat in en mede dankzij het Grenspark draait. “Het smaakt naar meer”, aldus Wilton en Frans. “LIFE werkt hier heel positief en is écht grensoverschrijdend. De natuur houdt immers niet op bij de grens”. De organisatie van het Grenspark neemt daarbij ook veel werk uit handen van Natuurmonumenten. “We waren al langer bezig met het ‘open maken’ van de heide, maar omdat deze gebieden wat klein en versnipperd waren, had dat nog niet zo’n groot effect. Nu met LIFE worden de gebieden meer met elkaar verbonden, waardoor het gebied beter te beheren is en de natuur robuuster wordt. Het kan tegen een stootje en bijvoorbeeld

de wind heeft echt invloed op natuurlijke processen als verstuiving. Het Grenspark heeft hiervoor de eerste aanzet gegeven. Door meer onderling overleg, ook met de andere beheerders in het Grenspark, is de samenwerking tussen die verschillende beheerders veel sneller en beter gegaan. Natuur­monumenten behoudt daarbij natuurlijk wel zijn eigen identiteit, net als Staatsbosbeheer en het Agentschap. De beheerders hebben ook duidelijk inspraak in/ invloed op het Grenspark. De eigenaren blijven verantwoordelijk, maar leidraad is het vastgestelde Beheer- en Inrichtingenplan”. Het Grenspark organiseert elke twee maanden een excursie naar het LIFE-project.

WISSELS • NR. 41 september 2008

5

Wilton tijdens een excursie in het HELA-projectgebied. (Foto: Natuurmonumenten)

Excursies

Bijzondere diersoorten

Zoals gezegd, houdt Wilton zich ook bezig met het organiseren van excursies, met name in ‘zijn’ terreinen in het Grenspark. Laatst was er nog de excursie “Landgoed Groote Meer in bloei”, waarbij Wilton de geïnteresseerden meenam in het landgoedgedeelte van Natuurmonumenten. Kijk op www.natuurmonumenten.nl voor nog meer excursies op de Brabantse Wal.

Op de vraag of al die beheersinspanningen al resultaat hebben opgeleverd antwoordt Wilton: “Jazeker, ik denk allereerst aan de gladde slang. Er was al een grote populatie in het Vlaamse deel van het Grenspark, maar door het open maken van het gebied komt de gladde slang nu ook in het Nederlandse deel voor. Nu heeft de slang kans om verder te migreren. Ook de nachtzwaluw heeft in­ middels al sterk geprofiteerd van het open maken van de heide en het creëren van bosranden. Als de verdroging straks hopelijk verder tegengegaan wordt, dan zal dit voor meerdere planten- en diersoorten die afhankelijk zijn van natte heide en vennen positief verlopen en hoopt Natuurmonumenten, dat vele zeldzame soorten als klokjesgentiaan, oever­ kruid, dodaars, geoorde fuut en kam­salamander spoedig zullen uitbreiden. Het feit, dat het Grenspark ook een zgn. Natura 2000 gebied is, stemt ons hoopvol. Een waardering voor een stuk Europese topnatuur en daar mogen wij best trots op zijn. Bovendien krijgt het hiermee een betere bescherming tegen ongewenste ontwikke­ lingen”.

Een brandende kwestie?! Uiteraard is brandpreventie en brand­­­­­­be­strijding een bijzonder punt van zorg voor de natuurbeheerders. Wilton daarover: “De brand­­preventie ligt in eerste instantie bij de lokale overheid (gemeente en brandweer). De brandweer en de terreineigenaren moeten zorgen, dat de toegangswegen goed bereikbaar en berijdbaar zijn. De torens in het Grenspark moeten bij brandgevaarlijk weer eigenlijk permanent bezet zijn, maar dat kost veel geld. Bij bezetting van meerdere torens is een brand ook sneller te lokaliseren’, aldus Wilton. Het is de wens van Natuurmonumenten om het publiek bij brandgevaarlijk weer bij de ingangen te waarschuwen door bijvoor­beeld een bord neer te zetten waarop staat: “Als u brand ziet, bel dan nr…” Het onderwerp brandpreventie is en blijft voor Natuur­ monumenten, net als voor de andere beheer­ ders in het Grenspark, een belangrijk item.

6

WISSELS • NR. 41 september 2008

Gladde slang. (Foto: M. De Clerk)

Wensen voor de toekomst Aan het eind van dit fijne gesprek stellen we beide beheerders natuurlijk de vraag: “Wat zijn jullie wensen voor de toekomst, met name voor het Grenspark?” Daar hoeven de heren niet lang over na te denken: “De verdroging tegengaan. Zicht op een oplossing is er al, nu nog de effecten daarvan in het terrein kunnen terugvinden. Op het landgoed Groote Meer zijn zowel de Kleine Meer als het Groote Meer volledig verdroogd. Een lang gekoesterde wens om hier een einde aan te maken, raakt waarschijnlijk in vervulling. Ook het toezicht op stroperij, sluik storten en motorcrossen zou beter georgani­ seerd kunnen worden. Het Grenspark is zich bewust van deze problematiek en er wordt in goed overleg naar oplossingen gezocht. Tenslotte hopen de natuurbeheerders dat de bezoekers blijven genieten van de natuur. Ook daarin heeft het Grenspark een grote meerwaarde”, zo be­sluiten Wilton en Frans.

Tekst: Albert Goorden

De schaapsherder terug op de heide

Overlegplatform tussen eigenaren en Grenspark

In juni van dit jaar werden door Staatsbosbeheer 269 schapen, onder leiding van een schaapsherder, ingezet om 18 hectare heide te laten begrazen op de

Tekst: Bianca de Craen

Moeraskartelblad (Foto: M. Jacobs)

Staartse heide en Kortenhoeff. De geherderde kudde verbleef 17 dagen in dit gebied en kwam later in de zomer nog eens voor 17 dagen terug.

Herder met hond (links op de foto) bij de schaapskudde. (Foto: Archief Grenspark)

De schaapskudde werd ingezet om twee ecologische verbindingszones die Staatsbosbeheer aangelegd heeft voldoende open te houden. Zo is er de in 2004 aangelegde zone tussen de Groote en de Kleine Meer én de verbinding, aangelegd in 2006 tussen de Kleine Meer en Kortenhoeff.

de plekken waar deze plant in juni bloeide, mocht niet gegraasd worden. Op deze manier kon de plant tot zaadzetting komen en is zijn voortbestaan veilig gesteld. Later in augustus, wanneer moeras­kartelblad al lang uitgebloeid is, werd dit deel dan ook mee begraasd om de boomopslag en de vergrassing terug te dringen.

Het grote voordeel van een geherderde kudde is dat deze het beheer ‘op maat’ kan uitvoeren. De geherderde kudde wordt “geleid” naar die plaatsen waar de boomopslag en het pijpenstrootje het sterkst overheersen. De reeds aanwezige struikhei en andere zeldzame planten worden zoveel mogelijk ontzien. Zo zijn aan de herder gerichte instructies gegeven over het voorkomen van moeraskartelblad. Op

Dankzij deze gerichte begrazing kunnen ook kwetsbare zones waar hoge dichtheden aan grondbroeders voorkomen met name de nachtzwaluw en de boomleeuwerik, tijdens het broedseizoen gemeden worden. Als in het najaar blijkt dat de inzet van de geherderde kudde positief is geweest, dan zou het kunnen zijn dat u dit beeld in de toekomst vaker tegenkomt in het Grenspark.

Dinsdag 27 mei jl. vond het jaarlijkse overleg plaats tussen de particuliere eigenaren binnen het Grenspark en het management van het Grenspark. Dit overleg biedt iedereen de mogelijkheid om geïnformeerd te worden over alles wat er in en om het Grenspark speelt. Het Grenspark kent, naast de terreinbeherende organisaties Natuurmonumenten, Agentschap voor Natuur en Bos en Staatsbosbeheer, de zogenaamde Grote en Kleine Eigenaren. Naast de 5 grote eigenaren zijn er nog zo’n 180 kleine eigenaren die stukken grond in het Grenspark in eigendom hebben. De kleine eigenaren van zowel Vlaanderen als Nederland hebben ieder een vertegenwoordiger, zodat klachten, wensen en ideeën gebundeld kunnen worden. Deze vertegenwoordigers spreken namens hun achterban en hebben regelmatig contact met het management van het Grenspark. Op dinsdag 27 mei zijn onder andere de thema’s: ontwatering, afsluiting toegangswegen, brandpreventie, handhaving en toezicht, algemene bebording, uitbreiding van het Grenspark, en gezamenlijke aanpak bosbeheer aan bod gekomen. Mocht u interesse hebben in een van deze onderwerpen, dan kunt u het verslag van die avond opvragen bij het Grenspark via het e-mailadres [email protected].

Dierenleed Het oude schaap loopt helemaal krom, en valt af en toe zelfs om. Het was altijd al een zielig beest, want het is vroeger lam geweest © Paul Asselbergs WISSELS • NR. 41 september 2008

7

Activiteitenkalender Wandelingen Alle wandelingen vinden plaats onder begeleiding van een gids. Laarzen (of waterdichte stapschoenen) meebrengen. Verrekijker kan nuttig zijn. Alle activiteiten zijn gratis (tenzij anders vermeld). Vertrek steeds vanaf NEC ‘De Vroente’, Putsesteenweg 129, te Kalmthout (tenzij anders vermeld). De meest actuele activiteiten kunt u vinden op de website www.grensparkzk.be/ actueel/ agenda.

Vertrek: 10.00 uur, Infobord Korte Heuvelstraat te Kalmthout. Organisatie: Natuurgidsen regio Kalmthout

en kunnen vrij bezocht worden tijdens de openingsuren.

Zaterdag 11 oktober:

Huybrechts

Natuurwandeling door het Grenspark Vertrek: 10.00 uur. Parking Manège de Wolf, Staartsestraat 55 te Huijbergen (NL). Organisatie: Natuurgidsen regio Kalmthout

Oktober: Natuurfoto’s van Fauna- en Flora Fotoclub Schoten

Zondag 12 oktober en 14 december:

Natuurwandeling in het Vlaams natuurreservaat de Kalmthoutse Heide. Vertrek: 10.00 uur. Parking NEC De Vroente, Putsesteenweg 129, Kalmthout. Organisatie: Natuurgidsen regio Kalmthout

Excursie LIFE-project Vertrek: 10.00 uur, parking camping Hazeduinen, 1ste Verdelingsweg te Putte (NL) Organisatie: Grenspark i.s.m. Natuurgidsen regio Kalmthout / IVN

Zondag 14 september: Wandeling Withoefse Heide Vertrek: 10.00 uur NEC De Vroente, Putsesteenweg 129, Kalmthout Organisatie: Natuurwandelgidsen

Zondag 5 oktober:

O

L

O

F

O

N

Natuurwandeling in het Vlaams natuurreservaat de Kalmthoutse Heide.

Deze nieuwsbrief is bestemd voor personen en organisaties die betrokken en geïnteresseerd zijn in de ontwikkelingen in het grenspark De ZoomKalmthoutse Heide. De in deze nieuwsbrief gepubliceerde meningen geven niet noodzakelijk het beleid van de Bijzondere Commisssie weer. Verantwoordelijke uitgever Grenspark Nieuwstraat 77 B-2910 Essen Tel: (00-32)-(0) 3 667.64.98 [email protected] Aan dit nummer werkten mee: Paul Asselbergs, Bianca de Craen, Albert Goorden, Bart Hoes, Ignace Ledegen, Veerle Mees.

C

Zondag 7 december: Natuurwandeling in het Vlaams natuurreservaat de Kalmthoutse Heide. Vertrek: 10.00 uur. Parking NEC De Vroente, Putsesteenweg 129, Kalmthout. Organisatie: Natuurgidsen regio Kalmthout

Vorming Zaterdag 18 oktober: Natuurleerpaden maken in de eigen omgeving.

Vorming voor leerkrachten, NME-werkers, natuurgidsen en andere geïnteresseerden. Tijd: 10.00 – 16.00 uur NEC De Vroente Inschrijven: NEC De Vroente, verplicht vóór 7 oktober. Kosten: Gratis.

Zaterdagen 18 & 25 oktober en 8 & 15 nov.:

Interactieve tentoonstelling “Schone slapers” Beleef met leuke activiteiten en passende foto’s, hoe het slapen verloopt bij mens en dier. Op een speelse manier worden heel wat tips en antwoorden gegeven zodat je nog meer kan genieten van je bed. Met dit initiatief wil De Vroente de aandacht vestigen op de essentiële rol van het slapen bij mens en dier.

Contactadressen Agentschap voor Natuur en Bos: Karel Molenberghs, natuurwachter. Tel: (00-32)-(0)475 53.62.45 [email protected]

Dienst Toerisme Kalmthout: Putsesteenweg 131, 2920 Kalmthout. Tel: (00-32)-(0)3 666.61.01 [email protected] Openingsuren: dinsdag t/m zondag van 10.00 tot 12.30 uur en van 13.30 tot 17.00 uur

Hedwig Lauriks. Tel: (00-32)-(0)3 666.63.68 [email protected]

Tijd: 20.00 – 22.00 uur, NEC De Vroente, Putsesteenweg 129, Kalmthout Inschrijving: niet nodig. Kosten: 3 euro per persoon. Organisatie: Natuurpunt Noorderkempen i.s.m. VELT

WISSELS • NR. 41 september 2008

Vanaf heden tot 2 maart 2009:

Natuurpunt afdeling Noorderkempen:

Vormgeving en productie Nilsson BV - Goes

Website www.grensparkzk.be - www.grensparkzk.nl

Kienen-Meesters

December: Natuurfoto’s van Swa Van Oevelen

Cursus paddenstoelen voor beginners.

Vrijdag 17 oktober:

Oplage 1550 exemplaren, gedrukt op milieuvriendelijk papier (100% recycled)

November: Aquarellen van André en Astrid

4 praktijklessen: telkens van 9.30 – 12.30 uur. Kalmthoutse Heide + Wildertse Duintjes Tijd: 9.30 – 12.30 uur Inschrijven: vooraf inschrijven verplicht. Kosten: € 20,- (determinatiesleutel inbegrepen) Organisatie: Natuurpunt Noorderkempen

Eindredactie Bianca de Craen

Copyright Artikelen mogen met bronvermelding worden overgenomen.

8

Zondag 16 november:

September: Schilderijen van Marleen

Lezing “Vlinders in mijn tuin” door Gilbert Uitdenhouwen.

Tentoonstellingen Alle tentoonstellingen vinden plaats in NEC De Vroente, Putsesteenweg 129 te Kalmthout

NEC De Vroente: Putsesteenweg 129, 2920 Kalmthout. Tel: (00-32)-(0)3 620.18.30 Openingsuren: maandag tot en met vrijdag: 9.00 tot 17.00 uur zaterdag en zondag: 14.00 tot 17.00 uur. www.devroente.be

Natuurgidsen regio Kalmthout: Chris Vander Sypt. Tel: (00-32)-(0)3 666.48.03 [email protected]

Vereniging Natuurmonumenten Wilton de Dooij. Tel: (00-31)-(0)6 551.24.394

Staatsbosbeheer Boswachter Tel.: (00-31)-(0)6 532.49.633