Pesten
PESTEN: STAND VAN ZAKEN Opiniestuk Pascal Smet (februari 2013) Artikel Klasse (voorjaar 2013)
An Coetsiers Kinderpsycholoog/gedragstherapeut
Slechte punten… 4 op 10 Belgische kinderen (11-13-15) worden gepest Pesten is erger geworden dan 10 jaar geleden Veel materiaal in België Te weinig pestpreventie en geen structurele aanpak
Feiten en cijfers Jaarlijks worden meer dan 30 000 kinderen en jongeren in Vlaamse scholen op intense wijze gepest In het SO wordt minstens 1 op 10 leerlingen gepest ‘Piek’ bij 10 tot 15 jarigen 40% van de slachtoffers krijgt nooit hulp vaker direct pesten vaker indirect pesten
Feiten en cijfers
En toch …
Klasgenoten weten het Ouders weten het meestal niet Leerkrachten weten het nog minder
1
WAT IS PESTEN?
PLAGEN
RUZIE MAKEN
PESTEN
Onschuldig Kort en sporadisch Gelijke machtsverhouding Wisselend slachtoffer 1 tegen 1 Geplaagde blijft in groep Weinig nadelige gevolgen, voor zichzelf opkomen Vlug vergeten
PLAGEN
RUZIE MAKEN
PESTEN
Onschuldig Kort en sporadisch Gelijke machtsverhouding Wisselend slachtoffer 1 tegen 1 Geplaagde blijft in groep Weinig nadelige gevolgen, voor zichzelf opkomen Vlug vergeten
Meningen worden op hevige en emotionele wijze uitgelegd Meestal verzoening Niet automatisch het einde van de vriendschap Geen verstoord evenwicht
Met voorbedachten rade, bewust Systematisch, langere periode Ongelijke macht Hetzelfde slachtoffer Groep tegen individu Isolatie van slachtoffer Zware gevolgen, niet meer voor zichzelf opkomen Moeilijk herstel
PLAGEN
RUZIE MAKEN
Onschuldig Kort en sporadisch Gelijke machtsverhouding Wisselend slachtoffer 1 tegen 1 Geplaagde blijft in groep Weinig nadelige gevolgen, voor zichzelf opkomen Vlug vergeten
Meningen worden op hevige en emotionele wijze uitgelegd Meestal verzoening Niet automatisch het einde van de vriendschap Geen verstoord evenwicht
PESTEN
PESTEN IS Iedere situatie waarin een persoon herhaaldelijk en langdurig slachtoffer is van geestelijk en/of lichamelijk geweld uitgeoefend door één of meerdere personen
2
VORMEN VAN PESTEN
Brainstorm
VOORBEELDEN VAN PESTEN
Verbale pesterijen (schelden, opmerkingen,…) Sociale pesterijen (uitsluiten, roddelen, negeren,…) Mentale pesterijen (bedreigen, onder druk zetten,…) Fysieke pesterijen (schoppen, slaan,…) Materiële pesterijen (spullen stelen, vernielen,…) Seksuele pesterijen Cyberpesten (verbaal, non-verbaal, sociaal, mentaal, materieel,…)
KENMERKEN
CYBERPESTEN Omvat alle vormen van pesterijen die beroep doen op ICT om slachtoffers lastig te vallen,te bedreigen, te beledigen,… .
TIPS Netiquette Voorlichting Niet reageren? Bewijsmateriaal bewaren Niet persoonlijk zien Afsluiten of weggaan Vertellen aan een vertrouwenspersoon
Anoniem Minder rem Groter publiek Minder fysieke of dominante pesters Nergens meer veilig Blijft op het net
CYBERPESTEN www.cyberpesten.be www.clicksafe.be www.veiligonline.be
3
1. VOOROORDELEN
HOE ZIT PESTEN IN ELKAAR? Vooroordelen Betrokken partijen Hoe herkennen Oorzaken Gevolgen Risicomomenten
“ pesten hoort bij het leven” “pesten gaat vanzelf over” “Van pesten word je hard” “Het gaat telkens om één pester en één gepeste” “Wie terugslaat wordt niet gepest” “Wie gepest wordt, lokt het zelf uit” “Pesten is altijd omwille van het uiterlijk” “Bij ons wordt niet gepest”
4
2. BETROKKEN PARTIJEN De gepeste De pester De middengroep De ouders De school
4. OORZAKEN Schoolklimaat: Bewustwording van pesten Preventief: sfeer die pestgedrag minimaliseert Curatief: concrete programma’s om pesten tegen te gaan
Gezinscontext Overbetutteling, aangeleerde hulpeloosheid Weinig betrokken ouders Afwijzing of verwaarlozing Verbale of fysieke agressie Geen correctie voor agressie
Persoonlijkheid Emotioneel minder stabielere kinderen: angstig en onzeker Pester: dominant en egocentrisch: antisociaal -> macht + populariteit
Sociale vaardigheden
3. HERKENNEN VAN PESTEN Wordt weinig spontaan verteld Signalen Niet meer naar school willen Niet vertellen over school Weinig vrienden Slechtere schoolresultaten, concentratieproblemen Spullen kwijt, kapot Buikpijn, hoofdpijn, moeheid Blauwe plekken Moeilijk inslapen, nachtmerries, angsten Heel prikkelbaar, boos of verdrietig zijn Ontspannen op vrijdagavond, gespannen op zondagavond …
5. DE GEVOLGEN VAN PESTEN Psychische problemen Weinig sociale vaardigheden Weinig zelfvertrouwen Invloed op beroeps- en relatieleven => Voor slachtoffer en pestkop!
Minder weerbaar? Zwak sociaal bewustzijn (empathie, emoties begrijpen)
Psychische problemen (zelf, context, slachtoffer) Invloed van TV, multimedia … => Complexe problematiek
6.RISICOMOMENTEN Bij competitieve spelen Variatie of goede begeleiding
Bij verveling Voldoende aanbod
Bij geen toezicht (speelplaats,bus, toilet, afhaalmomenten,…) Voldoende toezicht Aanpak gericht op aanleren SOVA
Preventief EN curatief
DE AANPAK
5
WAT GEBEURT ER (WERKT HET?) MEER DAN EEN MOVE
Van school veranderen Ouders spreken (ouders) pester aan Pester en pestkop samen zetten No-Blame methode Herstelgericht groepsoverleg Pester straffen Sociale vaardigheidstraining Psychotherapie voor het slachtoffer …
DE AANPAK: PREVENTIEF EN CURATIEF
Hoe ‘helpen’?
Beter voorkomen dan genezen Serieus nemen Systematische aanpak Hulp kunnen vragen aan volwassenen Aandacht voor de signalen, luisteren naar wat kinderen te vertellen hebben, regels afspreken en opvolgen Helpen sociaal vaardiger te worden
6
Kinderen met gebrek aan … Assertiviteit (‘laat je niet doen!’) Inlevingsvermogen (‘zou jij dat leuk vinden als ik …, hoe denk je dat … zich nu voelt) Emotieherkenning (‘je ziet toch dat ze dat niet leuk vinden’) Impulscontrole (‘ doe toch niet zo’) …
PREVENTIEF OP SCHOOL “Hier pest men niet” Kinderen kunnen met je praten, ze kunnen je om raad vragen (zowel gepeste als andere) Je kan moeilijke thema’s met de ouders bespreken Pesten als probleem wordt regelmatig spontaan besproken (thema’s, spel, pestactieplan) Duidelijke en praktische aanpak rond pesten Als leerkracht durf je pesten bespreken
Tips bij pesten…
SOCIAAL VAARDIG OPGROEIEN Verschil ruzie maken/plagen/pesten Vertellen wat je niet leuk vindt Hoe boos mogen worden? Hoe reageren als niet mogen meespelen? Voorbeeldfunctie Opmerken van positief gedrag.
CURATIEF OP SCHOOL: OP INDIVIDUEEL NIVEAU Luisteren naar de gepeste en ontschuldigen Aan pester laten weten dat pesten niet kan, herhaal de regels en leg de consequentie uit Hoe kan de pester iets goed maken? Vertel wat je in de toekomst verwacht Beloon bij goed gedrag Wees voorzichtig met confronterende gesprekken en straffen van de pester
TIPS
Negeren Vertrouwenspersoon … Anti-pest plan Stop/loop/praat Misten … Maar moeilijk/gevaarlijk als het een individuele aanpak blijft.
7
Je bent getuige van pesten Je wordt in vertrouwen genomen Men vertelt je over cyberpesten De pester stelt een vraag
WAT KAN JE ER AAN DOEN? http://www.pestweb.nl/documents/133438/421234/Tips+Kids+Dolfje+Weerwolfje+actie/cf61c6c6-0f7c423f-b9e2-e15bd4937660
JE BENT GETUIGE VAN PESTEN Reageer onmiddellijk Vertel kinderen welke regel ze overtreden en wat je wel van hen verwacht Zeg wat de gevolgen zijn wanneer deze regels niet opgevolgd worden Als je een opmerking geeft geef dan een opmerking op het gedrag van het kind, niet op het kind zelf (voorbeeldfunctie) Meld dit aan de school-ouders
JE WORDT IN VERTROUWEN GENOMEN Benoem de dapperheid van het kind en dat je pesten verschrikkelijk vindt. Luister naar het kind: emoties en gedachten Kom niet onmiddellijk met oplossingen Vermijd impulsieve of emotionele reacties Zeg dat het pesten moet stoppen dat je hem erbij zal helpen Niet ‘wat heb je gedaan’ of ‘waarom wordt jij gepest’ maar ‘hoe is het begonnen’ Probeer een zicht te krijgen op volgende vragen: Hoe vaak wordt het kind gepest? Hoe lang zijn de pesterijen al bezig? Op welke manier wordt er gepest? Welke schade hebben de pesterijen al veroorzaakt? Als het kind moeilijk kan vertellen, gebruik dan materiaal (boekjes, tekenen, schrijven, poppenkast,… Kan iemand het pesten opmerken?
8
MEN VERTELT JE OVER CYBERPESTEN Luisteren en ontschuldigen Niet op reageren Bewijsmateriaal bewaren Opmerkingen niet te persoonlijk opvatten Als er iets vervelends gebeurt, weggaan, afsluiten Aan wie kunnen we dit nog vertellen?
De pester stelt een vraag… Complimentje, gedachten, emoties Tips: Kijk naar het gezicht en het lichaam van de ander. Hoe zou het voor hem/haar voelen? Vaak sta je er niet bij stil hoe hard pesten aankomt bij de andere. Stoer? Ok voor een paar kinderen, meeste stom en vervelend maar durven het niet te zeggen.
De pester stelt een vraag… Tips: Zoek echte vrienden die durven zeggen wanneer je over een grens gaat. Vrienden waar je jezelf bij kan zijn. Focus op jezelf (What defines you?) Vertrouwenspersoon?
5 sporenaanpak
SAMENVATTING
VIJFSPORENAANPAK Steun bieden aan het kind dat gepest wordt Luisteren en praten Zoeken naar mogelijke oplossingen Ev. Verdere hulpverlening (niet voor het pesten!)
Steun bieden aan de pester Wat betekent pesten voor de andere Helpen op een pos manier relaties aan te gaan en te onderhouden Helpen zich aan regels en afspraken te houden Ev. Verdere hulpverlening
VIJFSPORENAANPAK Middengroep betrekken in zoeken naar oplossingen Praten over pesten en hun rol daarbij Zoeken naar mogelijke oplossingen
Als school een duidelijke visie en aanpak hebben rond pesten Goede voorbeeld geven Info over pesten en over aanpak hier rond Werken aan beleid rond pesten en veiligheid
Ouders steunen Ouders serieus nemen Info en advies geven over pesten en aanpak Samenwerken met school, ouders en opvang Ev. Verdere hulpverlening
9
INFO
10
Achttien professoren pleiten vrijdag in een open brief in De Morgen voor een Vlaams kenniscentrum tegen (cyber-)pesten. Op dit moment ontbreekt het volgens hen veel scholen aan knowhow en treden die pas op als het echt fout loopt. ‘Soms worden kinderen aan hun lot overgelaten.’ De standaard, 06/02/15
PESTONDERZOEK KLASSE (1200 TIENERS): 8 FOUTE REACTIES VAN OUDERS OP PESTEN
We hebben jullie nodig! Maar pak het niet fout aan!
Vertrouwen schaden
Praten met de leerkracht
Boos worden
11
Kind de schuld geven
Pesters zelf confronteren
Negeren
Minimaliseren
Kind afschermen
12
