stages in de spotlight

stages in de spotlight begeleiden van mbo-studenten op de werkvloer

Beeld: Britta van Bergeijk

inleiding Deze brochure bevat veel praktische tips (onder andere van collega praktijkopleiders), waardoor het begeleiden van de student prettig verloopt en het een leuke, uitdagende aanvulling is op het dagelijks werk. Je krijgt snel een beeld van alle zaken waarmee je te maken krijgt als je een student een stageplaats aanbiedt. Thema’s die aan bod komen zijn: werving & selectie, een goede introductie en het begeleiden en beoordelen van stagiairs. Tenslotte tref je een begrippenlijst aan met veelgebruikte stagetermen. Veel succes bij de begeleiding van je toekomstige medewerkers!

Meer informatie over stages en het begeleiden van studenten vind je op www.goc.nl/ praktijkleren

inhoud praktijkopleider: jij hebt de regie werving en selectie introductie en stageplan begeleiding beoordeling stagetaal

2

3 7 11 13 17 19

praktijkopleider: jij hebt de regie Iedere mbo-student brengt een deel van zijn opleiding binnen een bedrijf door. De bedoeling is dat de student tijdens deze stage op de werkvloer zo normaal mogelijk meedraait in de dagelijkse werkzaamheden van de gekozen beroepsrichting. Als praktijkopleider heb jij een centrale rol bij het praktijkleren. Jouw deskundigheid en inzet, maar ook je motiverende houding zijn bepalend voor een succesvolle stage van een student.

Wij laten onze stagiairs niet alleen meelopen met opdrachten waar wij zelf mee bezig zijn, maar we geven ze elk drie eigen opdrachten die te maken hebben met conceptdenken, dtp/vormgeven en presenteren. Daarmee helpen we ze in feite hun opleiding te voltooien; ze komen tijdens examenopdrachten en –presentaties veel beter beslagen ten ijs. Patrick Raimond Stagebegeleider bij Multicopy Purmerend, verkozen tot Beste Praktijkopleider 2012

Niemand is volmaakt natuurlijk. Maar een goede praktijkopleider: • biedt begeleiding, duidelijkheid en structuur • is vriendelijk en toegankelijk • neemt de student serieus • helpt de student • geeft het goede voorbeeld • heeft verstand van zijn vak • kan goed en duidelijk uitleg geven • is betrokken bij de student en toont belangstelling, ook voor zijn persoonlijke situatie • komt afspraken na

Be

el d:

vin Ke

h od Ro

st

or

3

Creëer goede stageplaatsen Vaak komt een bedrijf toevallig in contact met een student. Bijvoorbeeld doordat een student belt om te vragen of het bedrijf een stageplek heeft. Het bedrijf bekijkt snel wat er mogelijk is en neemt een besluit. Komt dit je bekend voor?

Een bedrijf kan er ook voor kiezen om de regie zelf in handen te nemen en op voorhand een aantal weloverwogen keuzes te maken over het aannemen van studenten. De volgende vragen helpen je daarbij: • Van welke opleidingsrichtingen zou je studenten willen hebben? Van welk niveau? En van welke school? • Wil je een student voor een heel schooljaar een stageplek bieden of voor een kortere periode (drie tot vijf maanden)? Of is een snuffelstage (één tot drie weken) een optie? • Welke periode van het jaar is het handigst voor de stage? • Welke taken kan de student uitvoeren? Kan hij gewoon meedraaien op de afdeling? Of zijn er speciale projecten die hij kan doen? • Heb je één of meerdere stageplaatsen om studenten op te leiden? En hoeveel studenten wil én kun je maximaal tegelijkertijd opleiden (ook met het oog op voldoende begeleiding)? • Welke eisen stel je aan de student? Welke vaardig­heden en persoons­kenmerken zijn van belang? • Hoe ga je de begeleiding organiseren en hoeveel tijd heb je voor begeleiding? • Is er een geschikte werkplek voor de student? • Wat kun je de student bieden (stagevergoeding, reiskostenvergoeding, interessante opdrachten enz.)? • Kan de student samenwerken met anderen zodat hij in contact komt met collega’s? • Hoe borg je bovenstaande afspraken binnen de organisatie? Als je binnen je bedrijf niet degene bent die bovenstaande besluiten kan nemen, zorg er dan voor dat je als praktijkopleider wel bij de discussie hierover betrokken wordt. Hiermee voorkom je dat er beslissingen worden genomen, die op de werkvloer niet goed uitvoerbaar zijn.

Zorg dat al je stagiairs een goede opdracht hebben, die meerwaarde heeft voor het bedrijf

Goede redenen om een student aan te nemen: • Een prima manier om een leergierige en gemotiveerde arbeidskracht in huis te halen. Veel studenten gaan na de opleiding aan het werk bij hun stagebedrijf. • Een student heeft een frisse kijk op je bedrijf en is vaak goed op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. • Studenten wisselen ervaringen met elkaar uit. Hierdoor kun je je aantrekkingskracht als werkgever vergroten. • Een student kan een belangrijke opdracht doen waar je zelf geen tijd voor hebt. • De student kan een deel van de ‘makkelijke’ klussen overnemen van ervaren medewerkers. • Je zorgt ervoor dat enthousiaste, talentvolle jongeren behouden blijven voor de branche en je geeft ze de kans om werkervaring op te doen.

Belangrijke tip voor begeleiders: zorg dat al je stagiairs een goede opdracht hebben, die meerwaarde heeft voor het bedrijf. Dan heb je er zelf belang bij en zul je ze dus beter begeleiden. Stel samen goede doelen en haalbare tussendoelen. Maak een stagiair(e) volledig en volwaardig onderdeel van je team. Florian Witsenburg Opleider bij Tygron Serious Gaming B.V. 4

Test jezelf: hoe deskundig ben je? Lees onderstaande stellingen door en kruis bij iedere stelling ‘ja’ of ‘nee’ aan. Soms is het moeilijk dat je alleen deze twee antwoordmogelijkheden hebt, kies dan het antwoord dat het beste past. Succes!

Ik houd rekening met de manier waarop mijn student het beste leert

ja

nee

Ik plan vaste momenten voor voortgangsgesprekken

ja

nee

De student en ik weten waar de student aan het eind van de stage op wordt beoordeeld

ja

nee

Ik geef de student regelmatig opbouwende feedback en geef hem de kans om zich te verbeteren

ja

nee

Ik vraag de student regelmatig hoe hij zijn begeleiding ervaart

ja

nee

Ik toon interesse in de student en luister naar hem

ja

nee

Ik ben me bewust van mijn voorbeeldfunctie en handel hiernaar

ja

nee

Ik maak voor iedere student een stageplan met een planning

ja

nee

Ik laat zien hoe een taak/opdracht het best uitgevoerd kan worden

ja

nee

Ik geef werkopdrachten waarvan veel te leren valt

ja

nee

Ik stimuleer de student om zelf initiatieven te nemen

ja

nee

Ik laat de werkzaamheden uitvoeren volgens relevante voorschriften (milieu, veiligheid enz.)

ja

nee

Heb je bij (bijna) alle uitspraken ‘ja’ geantwoord? Dan begrijp je waarschijnlijk wat studenten nodig hebben. Durf je het aan om de uitgebreide test te doen? Kijk dan op www.goc.nl/praktijkleren.

Veel verschillende woorden voor stage In deze brochure gebruiken wij het woord stage. Het is best mogelijk dat de school of de student, waarmee je te maken krijgt, een ander woord voor stage gebruikt. Veel voorkomende synoniemen zijn: praktijkleren, werkplekleren of beroepspraktijkvorming (BPV).

‘Een goede coach hoeft zijn stem niet te verheffen om gehoord te worden.’ 5

Samen werk maken van stages Praktijkleren is meer dan een optelsom van student, school, bedrijf en GOC. Juist een optimaal samenspel tussen al deze betrokkenen maakt van de stage een succes. Onderstaande afbeelding maakt de verbanden inzichtelijk.

Centraal staat vanzelfsprekend de student. Daaromheen de drie andere partijen: • Het leerbedrijf met de praktijkopleider als begeleider en coach. • De school als verantwoordelijke voor de opleiding van de student en de begeleiding vanuit school. • De adviseur van GOC die de kwaliteit van het leerbedrijf beoordeelt en de praktijkopleider ondersteunt met informatie, scholing en begeleiding.

stage docent school

praktijkopleider leerbedrijf

student

adviseur GOC

Cursus Professioneel praktijkopleiden De cursus bestaat uit vier workshops: organiseren, begeleiden, coachen en beoordelen. Je kunt ze als geheel maar ook los van elkaar volgen. Kijk op www.goc.nl/professioneel-praktijkopleiden voor meer informatie. 6

werving en selectie Weet wie je zoekt! Zorg dat je goed weet wat voor student je zoekt. Welke opleidingsrichting? Welk niveau? Wat moet de student al kunnen? Wat voor taken krijgt de student? Over welke gedragskenmerken moet de student beschikken om deze taken goed te kunnen doen? Als je niet weet wie je zoekt, kun je straks bij het sollicitatiegesprek ook niet bepalen of een student geschikt is. Als je weet wie je zoekt, kun je heel gericht vragen stellen. Zo vergroot je de kans de juiste student in huis te halen.

Wij voeren een sollicitatiegesprek met iedere student die hier stage wil lopen. Wij hebben een lijst gemaakt met vragen, die we aan de student voorleggen. Dat werkt heel handig, want dan hoeven we niet iedere keer opnieuw het wiel uit te vinden. Tijdens het gesprek probeer ik een goed beeld te krijgen van wie ik voor me heb. Wij vinden het belangrijk dat studenten initiatieven nemen, inzet tonen, enthousiast zijn. Als een student me tijdens het gesprek niet kan overtuigen, dan gaan we niet met hem in zee.

B

Neem het sollicitatie­gesprek serieus e

d: el

vi Ke

o dh oo R n

r st

Kees van Wijck Toneelmeester bij het Parktheater in Eindhoven

‘Openheid, eerlijkheid, humor en wederzijds respect zijn de kernwaarden van mijn stagebegeleiding.’ Lucia van Schaik 7

Op zoek naar de juiste student? Vul het bedrijfsprofiel in en meld je stageplek aan! Erkende leerbedrijven kunnen zich kosteloos profileren in het register leerbedrijven op www.goc.nl/register-leerbedrijven. Het register leerbedrijven wordt bezocht door docenten en studenten die op zoek zijn naar stageplaatsen. Je kunt hier informatie plaatsen over je bedrijf, de opleidingsmogelijkheden en de stageplaats die je in de aanbieding hebt. Be eld :S av e rio

Stap 1: Maak je bedrijfsprofiel

W

s ken iel

In het bedrijfsprofiel kun je een goed beeld geven van je bedrijf. • Hoe ga je om met opleiden? • Wat voor soort bedrijf is het? • Wat is de omvang? • Wat produceert je bedrijf? • Heeft je bedrijf al vaker studenten opgeleid? • Is het bedrijf makkelijk te bereiken met openbaar vervoer?

Hoe: Op www.goc.nl/mijngoc vul je het bedrijfsprofiel in. De bedrijfsgegevens die bekend zijn bij GOC, zijn al ingevuld. Om in te kunnen loggen op www.goc.nl/mijngoc zijn inloggegevens nodig. Het aanvragen hiervan verloopt eveneens via deze site.

Stap 2: Meld je stageplaats aan  Op de website van GOC kun je je stageplaats gratis aanmelden. Geef hier de kenmerken van de stageplaats aan: • Naar wat voor student ben je op zoek? • Wat kan de student in jouw bedrijf leren? • Van welke opleidingsrichting zoek je een student? • Wat moet de student al kunnen?

Hoe: Op www.goc.nl/mijngoc kun je stages melden en aanpassingen in het aantal stageplaatsen doorvoeren. Stages die je hier plaatst, komen ook op www.stagemarkt.nl te staan.

Stap 3: Bekijk het resultaat op de website! Je bedrijfsprofiel en de beschikbare stageplaats(en) in nu te zien op www.goc.nl/register-leerbedrijven .

8

Mooi meegenomen! Het register leerbedrijven is direct gelinkt aan www.stagemarkt.nl. Dit is de website voor stages in het beroeps­onderwijs van de gezamenlijke kennis­centra van beroepsonderwijs bedrijfsleven, die meer dan 40 verschillende branches vertegenwoordigen. Deze website wordt dagelijks geactualiseerd en bezocht door veel studenten, stagebegeleiders en docenten.

Erkende leerbedrijven kunnen zich kosteloos profileren op www.goc.nl/ register-leerbedrijven

Met de student aan tafel Wie gaat het sollicitatiegesprek met de student voeren? Het ligt voor de hand dat zowel de praktijkopleider als een leidinggevende of personeelsmanager bij het gesprek aanwezig is. Maak van te voren afspraken wie het gesprek voert.

Be

n : Ja eld g we ne oe Gr

Misschien heeft de student tijdens het gesprek al vragen gesteld. Zo niet, nodig hem dan uit om dit te doen!

Hoe bouw je het sollicitatiegesprek op? 1. Opening Stel de student op zijn gemak, stel jezelf en eventuele collega voor en licht de opbouw van het gesprek toe. Vertel de student dat hij tijdens het gesprek vragen kan stellen. 2. Informatie over jouw bedrijf Ga eerst na wat de student al weet. Wat voor beeld heeft hij van het bedrijf en het werk? Vul aan waar nodig. Vraag ook wat de student nog wil weten. Hiermee voorkom je dat je zelf lang aan het woord bent of dingen vertelt die hij al weet. 3. Vragen aan de student Waarom wil hij deze stageplaats? Wat zijn de leerdoelen? Wanneer start de stage en hoe lang duurt deze? Wat verwacht de student van het werk en de begeleiding? Welke ervaring heeft hij al? Zijn er voorbeelden waaruit blijkt dat hij over de juiste competenties beschikt? Als een student een Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP) en/of een portfolio heeft, neem deze dan samen door! 4. Informatie over de stageplaats Geef duidelijke en eerlijke informatie over de stageplaats. Welke taken krijgt de student? Met wie gaat de student samenwerken? Hoe ziet de werkplek eruit? Waaruit bestaat de begeleiding? 5. Vragen van de student Misschien heeft de student tijdens het gesprek al veel vragen gesteld. Zo niet, nodig hem dan in ieder geval uit om dit te doen! 6. Afronding Neem praktische zaken door zoals werktijden, stagevergoeding, afspraken over vrije dagen, regels die voor iedereen binnen het bedrijf gelden (bijvoorbeeld over kleding­voorschriften of een geheimhoudingsverklaring) enz. Ga na of de student nog steeds belangstelling heeft en geef informatie over de verdere procedure. 9

Tips voor het sollicitatiegesprek Laat de student aan het woord

Elke stagiair moet z’n eigen leerdoel formuleren: beter spreken in het openbaar, vaktechnische vaardigheden uitbreiden. Dat is voor mijzelf ook nog steeds erg leerzaam. Dennis van der Bolt Praktijkopleider bij Applepie verkozen tot Beste Leerbedrijf 2012

Dit bereik je door open vragen te stellen en veel door te vragen.

Bedenk: ook solliciteren, moeten ze nog leren! Houd er rekening mee dat de student niet veel ervaring heeft met het voeren van gesprekken bij bedrijven. Stel de student op z’n gemak, maak een grapje om de spanning te doorbreken. Begin met eenvoudige vragen zodat hij ‘aan zijn eigen stem went’. Laat merken dat je de tijd neemt voor de student, zodat hij zijn verhaal rustig kan vertellen.

Wees eerlijk en duidelijk Schilder de organisatie, afdeling of de stageplek niet beter af dan ze zijn. Zo voorkom je teleurstellingen. Wees duidelijk over wat je te bieden hebt en wat je van de student verwacht.

Een student aannemen Wanneer je een student wilt aannemen én de student wil ook bij jou stagelopen, dan moeten er nog enkele praktische zaken worden geregeld. • Wanneer jouw bedrijf nog niet door ons erkend is als leerbedrijf, dan is aanmelden voor erkenning de eerste stap. Dit kan eenvoudig via www.goc.nl/mijngoc. Zodra de aanmelding binnen is, neemt een van de GOC adviseurs contact met je op voor verdere begeleiding bij de aanmelding. • Met een student die de Beroepsbegeleidende leerweg (BBL) volgt, sluit je een arbeidsovereenkomst af. De student komt dan in dienst en krijgt een salaris. Daarnaast sluit je een Praktijkovereenkomst (POK) af, die door de school, de student, jouw bedrijf en GOC wordt ondertekend. Een POK en informatie hierover is bij de school van de student op te vragen. • Met een student die de Beroepsopleidende leerweg (BOL) volgt, sluit je alleen een praktijkovereenkomst af. De school levert dit document aan. Dit document wordt door de school, de student en jouw bedrijf ondertekend. Informatie over stagevergoeding, reiskostenvergoeding, verzekeringen enz. is op te vragen bij de school van de student. 10

Laat de werkplek alvast zien Maak na het gesprek een rondje door het bedrijf of over de afdeling. Als je weet dat de stage doorgaat, kun je de student meteen even voorstellen aan zijn toekomstige collega’s.

www.goc.nl/mijngoc om erkenning als leerbedrijf aan te vragen, voor het aanmaken van je bedrijfsprofiel en melden van een stageplaats. Fiscale voordelen Voor bedrijven die een BBL-student in dienst nemen, zijn er subsidies en fiscale regelingen beschikbaar. Lees hier meer over op www.goc.nl/cursusvoordeel.

introductie en stageplan Een nieuwe medewerker voelt zich bijna nooit direct op zijn gemak en dat geldt zeker voor een nieuwe stagiair. Het is altijd even wennen en het kost tijd en inspanning voordat een student zich helemaal thuis voelt. Door een goede introductie: weet de student snel wat er van hem wordt verwacht krijgt de student zekerheid en houvast voelt de student zich sneller thuis wordt de student sneller opgenomen in het team

Geef de student de kans om te ontdekken wat hij leuk vindt

Checklist Introductie

Studenten die bij ons in de Schouwburg stage komen lopen, weten vaak niet welke richting ze op willen. Ik laat de student daarom de eerste maand met alle werkzaamheden meedraaien, zodat hij een goed beeld krijgt van wat er te koop is en erachter komt wat hij leuk vindt. Ondertussen heb ik de gelegenheid om de student goed te observeren: waar liggen zijn talenten? Voor welke werkzaamheden toont hij de meeste interesse? Waar heeft hij inzicht in? Daarna spreken de student en ik af voor welke werkzaamheden hij vooral wordt ingezet. Trudy Wams Hoofd Techniek bij de Stadschouwburg in Middelburg

iding e l p o n la Stagepnning

Op www.goc.nl/checklistintroductie staat een checklist met alle zaken die aan de orde kunnen komen tijdens de introductie. Een handige tool om belangrijke zaken niet te vergeten.

iad e m n tie- e a c i l p p A ling e k eau 4 k i v i w N t r e on op 53 91 11 l e v 0318 e : C d O a G Medi r: ____

____

sta

op w ww .go c.n l/d igit a al

_

en vi nd je

__

_____

dens de

ren tij erling le

at de le Wat ga

_ ______

_

_ E-mail:_____________

______

____ E-mail: ____________ _____

__ on: __________ Tele_fo ______

____ ______

foon:__________ Tele ______

____

______

______

___ ing: ______ Le_e_rl ______

_

stage?

, plicatie n de ap me* a v n e erp of ga k 1 Ontw -uiting ast Kerntaa (cross)media oefte v atiebeh rm fo in f n/o vraag e pak Stelt de van aan tioneel en plan e t k a a en func t e M n a a ge men en bijdra n Docu Levert e f Game Desig o ontwerp ontwerp chnisch te n e in e geving Maakt ikkelom tw n o e Richt d e, pplicati an de a *

er: __ ______ B_e_g_e_le_id

__ __

______

__ foon:__________ Tele ______ _

_____

_____ E-mail: ____________ _____

g doen?

e leerlin

gaat d iteiten iv t c a e Welk

____

______

______

______

______

r: _______ __e____ ople_id P_ra_k_ti __jk____

pla n ge

Sta

__ ______ S_c_h_o_o_l:_

______

______

_____ ______

______

______

:__ __e_d_ri_jf_ L_e_e_rb de: geperio

____

______

______

Pla Deel 1:

Digitale s tagepla nn

• • • •

_ A_d_v_is_e_u_____

_____

_____ foo_n_:__________ Tele _ _ __ _

__

______

_ E-mail:_____________ _____

er? Wanne

______ ______ ______ _ _ ____ _ ______ ______ ______ ______ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ______ _____ ______ ______ ______ ______ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ______ ______ ____ ______ ______ ______ ______ ______ ______ ______ ______ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ____ _ _ _ ______ ______ ______ ______ ______ ______ ______ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ ______ ______ ______ ______ ______ ______ ______ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ___ ____ ____ ______ ______ ______ ______ ______ _ _ _ ___ _ _ _ _ _____ ______ ______ ______ _ _ _ _ _ _ _ ___ _ _ _ _ ______ ______ ______ ______ ______ ______ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ______ ______ ______ ______ _____11_ ______ ______ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ ______ ______ ______ ______ ______ ______ ______ _ ______ ______ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ___ ___ ___ ______ ______ ______ ______ ______ ______

Als jong-afgestudeerden weten wij heel goed dat mensen het beste leren door dingen te doen in plaats van ergens naar te luisteren. Dat is niet alleen de kracht van serious gaming, maar ook van onze stagebegeleiding. Stagiairs zelf college laten geven over een vakinhoudelijk onderwerp werkt dus veel beter dan ze colleges laten volgen.

Voor de stageopdrachten die ze bij ons maken, krijgen onze stagiairs een cijfer. Dat cijfer telt mee in de eindbeoordeling van de stageperiode. Op deze manier raken de stagiairs gemotiveerd en voeren ze de opdrachten met plezier uit. Patrick Raimond Stagebegeleider bij Multicopy Purmerend, verkozen tot Beste Praktijkopleider 2012

Florian Witsenburg Opleider bij Tygron Serious Gaming B.V.

Stageplan in een handomdraai Wat moet een student leren tijdens zijn stage in ons bedrijf? Wat voor werk kan ik hem laten doen? Hoe houd ik de voortgang bij? En waar moet ik de student eigenlijk op beoordelen? Met de online stageplannen van GOC maak je in een handomdraai een praktische stageplanning en krijg je antwoord op bovenstaande vragen. Kijk op www.goc.nl/digitaalstageplan.

Be eld :M aa

ike

eg Plo

Tips voor een flitsende start • Zorg voor een goede ontvangst op de eerste werkdag. Wanneer het in je bedrijf ‘s morgens vroeg altijd een ‘heksenketel’ is, vraag de nieuwe student dan om een uurtje eerder of later te komen. Laat merken dat de student welkom is. Maak tijd voor een kopje koffie en stel hem op zijn gemak. Stel de student voor aan zijn collega’s en geef een rondleiding door het bedrijf en de afdeling waar hij komt te werken. Geef informatie over huisregels, veiligheid enz. Zorg ervoor dat jij of een collega de hele dag bij de student in de buurt is om eventuele vragen te beantwoorden en hem op weg te helpen. • Overlaad de student niet met informatie. Het is moeilijk om alles meteen te onthouden. • Vertel de student bij wie hij kan aankloppen als jij er niet bent. 12

• Geef de student een kans. Iedereen moet even wennen aan een nieuwe werk­omgeving en dat geldt zeker voor een stagiair. Oordeel daarom niet te snel. • Begin met wat eenvoudige taken (niet te simpel, want het moet natuurlijk wel uitdagend zijn!) en geef de student geleidelijk complexere taken of meer taken. • Zorg dat er voldoende werk is. Verzamel een paar zinvolle klussen die de student kan doen als hij eerder klaar is met een opdracht en leg dit duidelijk aan de student uit. Daardoor hoeft hij niet steeds te vragen wat hij moet doen. • Misschien een ‘open deur’, maar in de praktijk gaat het nog wel eens mis: stel collega’s op de hoogte van de komst van de nieuwe student!

begeleiding Begeleiden is maatwerk. Om een student goed te kunnen begeleiden, is het noodzakelijk dat je de student goed kent en weet wat de leerdoelen zijn die aan het einde van de stage behaald moeten zijn.

Begeleiden doe je de hele dag door Bijvoorbeeld door interesse te tonen voor de student en goed naar hem te luisteren. Door de student taken te geven die uitdagend en afwisselend zijn. Door goede vragen te stellen die de student aan het denken zet. En door complimenten te geven als het goed gaat.

Be

ec err kk :O

e lam

eld

Breng structuur aan in je begeleiding Tijdens de stage voer je regelmatig begeleidingsgesprekken met de student. Een begeleidingsgesprek is hét moment om samen stil te staan bij het functioneren van de student en de voortgang van de opleiding. Plan de gesprekken ruim van te voren in. Je kunt ze bijvoorbeeld vastleggen in je stageplan. Zorg dat zowel jij als de student ieder begeleidingsgesprek voorbereiden.

‘Eindig het gesprek altijd met concrete afspraken’ Handige geheugensteuntjes: checklisten! Ik heb regelmatig nieuwe studenten en begeleid meerdere studenten tegelijkertijd. Om te voorkomen dat ik dingen over het hoofd zie, heb ik enkele checklisten gemaakt. Een checklist Sollicitatiegesprek, een checklist 1e Werkdag, een checklist Einde stage enz. Op zo’n checklist staan alle belangrijke punten die aan de orde moeten komen. Zodra een punt behandeld is, vink ik het af. Zo houd ik goed het overzicht. Jeroen Croonenberg Praktijkopleider AV bij Heuvelman Sound & Vision in Culemborg 13

Wat bespreek je tijdens begeleidingsgesprekken? Hoe vond de student het gaan?

Stageplan: waar staan we?

Laat de student vertellen wat hij de afgelopen periode heeft gedaan en wat hij daarvan heeft geleerd. Wat heeft hij bereikt? Wat ging goed? En welke verbeter­punten ziet hij voor zichzelf? Laat de student zelf vertellen wat beter zou kunnen. Dat motiveert hem om eraan te werken (reflectie is nodig om te leren).

Bespreek aan de hand van het stageplan welke leerdoelen zijn gehaald en wat nog aan bod moet komen. Spreek af hoe de student kan zorgen dat hij de leerdoelen voor de komende periode haalt. Zijn er activiteiten bij waar hij tegenop ziet? Hoe kun jij (of iemand anders) daarbij helpen? Hoe ziet de planning voor de komende periode eruit?

Hoe vond jij het gaan?

Afspraken maken

Bespreek de vorderingen van de student wat betreft vakbekwaamheid, taakuitoefening en beroepshouding. Benoem eerst de dingen die goed gaan. In een leersituatie is het van groot belang om de positieve ontwikkelingen en de voortgang te erkennen en te benoemen. Daarna kun je de verbeterpunten aangeven. En vraag altijd naar de reactie van de student, bijvoorbeeld: ‘Kun je je dat voorstellen?’, ‘Herken je dat?’, ‘Begrijp je wat ik bedoel?’

Eindig het gesprek altijd met concrete afspraken ( ‘We spreken af dat...’). Leg vast wat de afspraken zijn en wanneer je hier met elkaar op terug komt. Het kan voor een student leerzaam zijn om zelf de afspraken op papier te zetten.

Een praktijkopleider blijft rustig en spreekt de student aan op zijn gedrag...

Probeer je zo veel mogelijk in te leven in je stagiair. We denken te vaak alleen aan de techniek en de technische ontwikkelingen van mensen. Voor hem/ haar is een werkomgeving volledig nieuw. Dat is vaak een grotere stap dan het ontwikkelen van kennis en opdoen van technischevaardigheden. Eric van Schalkwijk Praktijkopleider/manager Euradius

Wij nemen stagiairs als lerende werknemer volledig op in het technische team. Dat betekent overigens nooit dat ze de volledige eindverantwoordelijkheid voor een voorstelling dragen. Een theaterproductie moet in een paar uur staan; dat kun je niet over doen. Maar we geven onze stagiairs wel veel ruimte om hun eigen creativiteit te laten zien. Frank de Mönnink 1e toneelmeester en praktijkopleider Theater De Kring in Roosendaal 14

Korp el

Beeld : Roy

Tips voor de begeleiding Gebruik juist de moeilijke momenten Moeilijke momenten zijn leermomenten. Als een student vastloopt, is dat een goede gelegenheid om het leren een impuls te geven. Bespreek wat er gebeurt en hoe de student het kan verbeteren of oplossen.

Schep helderheid Mbo-studenten zijn op een leeftijd dat er heel veel in hun leven gebeurt. Voor de een is de stage een welkome uitdaging, voor de ander een nieuwe drempel erbij op weg naar het diploma. Ze zitten om informatie en heldere afspraken verlegen. Jongeren komen wellicht krachtig en zelfstandig over, maar dat is vaak meer de buitenkant. Er kan onzekerheid onder zitten.

Daag de student uit Probeer niet alles voor te zijn of uit te stippelen. Vraag de student hoe hij het zou willen aanpakken. Geef een student ruimte om te experimenteren en om zelf te ondervinden hoe je iets het beste kunt doen.

Houd rekening met persoonlijkheid en leerstijl Ga na wat de leerstijl van je student is. Is hij bijvoorbeeld een denker of een doener? Probeer de leerstof zo aan te bieden dat deze het beste aansluit op de leerstijl van de student. Je kunt hierover meer lezen op www.goc.nl/leerstijlen. Je vindt er ook een leerstijlentest. 15

Mensen onthouden het beste als: • Indrukken door meer dan één zintuig worden waargenomen (bijvoorbeeld zien en horen tegelijk). • Eerst de grote lijnen worden weergegeven voordat op details wordt ingegaan. • De samenhang tussen afzonderlijke onderdelen wordt aangegeven. • Informatie bewust in het geheugen wordt opgenomen, bijvoorbeeld met behulp van ezelsbruggetjes. • Informatie aansluit bij de voorkennis. • Informatie vaak wordt herhaald. • De sfeer in de leeromgeving prettig is (stress blokkeert het denken).

‘Een praktijkopleider geeft de student geen onmogelijke opdrachten...’

Bee ld: Ma a

ike

g oe Pl

Geduld is - ook als stagebegeleider - een schone zaak. Ik laat mijn stagiaires eerst even gaan, laat ze los. Als ze aanvankelijk niet willen werken of dwarsliggen, geef ik ze een dag of twee rustig de tijd. Pas daarna schuif ik bij ze aan tafel voor een goed gesprek. Lucia van Schaik, Directeur Leerbedrijf Paperas Service

Onze stagiaires vormen samen een kweekvijver waaruit wij kunnen putten. Niet voor niets zijn maar liefst acht oud-stagiaires, onder wie ikzelf, inmiddels werkzaam bij Applepie. Wij hoeven geen vacatureteksten te formuleren of sollicitatieprocedures te starten; in feite leiden wij onze ideale collega’s op. Dennis van der Bolt Praktijkopleider bij Applepie, verkozen tot Beste Leerbedrijf 2012 16

beoordeling Formeel is de (eind)beoordeling van de student de verantwoordelijkheid van de school. Van de praktijkopleider wordt echter een actieve rol verwacht bij de beoordeling van de student. Hoe de rol van praktijkopleider er precies uitziet verschilt per school en soms zelfs per opleidingsrichting.

Doen! Spreek voor de start van de stage af met de school wat en hoe er beoordeeld gaat worden en wat exact de eisen zijn. Informeer ook naar de rol die van jou als praktijkopleider wordt verwacht in de (eind)beoordeling. Zo komen jij en je student bij de eindbeoordeling niet voor verrassingen te staan!

Diverse beoordelingsvormen De school bepaalt voor welke beoordelingsvorm wordt gekozen en informeert de student en de praktijkopleider hierover. Soms kiest een school voor het afnemen van een zogenoemde ‘proeve van bekwaamheid’ in het leerbedrijf. Andere scholen geven de student de opdracht om een portfolio bij te houden met producten, werk­stukken en informatie over projecten waar de student tijdens de stage aan werkt.

‘Wacht niet tot het einde van een stageperiode met je verbeter­punten.’ Kees van Wijck

Checklist beoordelingsgesprek Op www.goc.nl/checklistbeoordelingsgesprek vind je de ‘Checklist beoordelingsgesprek’. Deze checklist geeft een beeld van de opbouw van een beoordelingsgesprek en welke onderwerpen daarin aan bod kunnen komen.

Be eld :R oy Ko r

pe l

17

Stagecertificaat Als wij tevreden zijn over een student dan krijgt hij van ons aan het einde van de stage een ‘stagecertificaat’. Daarop staat dat de student bij ons stage heeft gelopen en dat we tevreden zijn over zijn inzet. Het kost ons weinig moeite, maar de meeste studenten zijn er erg blij mee. Het is een blijk van waardering.

Bij leerlingen podium- en evenemententechniek zijn popconcerten natuurlijk favoriet. Toch probeer ik ze te stimuleren ook de minder populaire voorstellingen toneel en klassiek ballet te gaan bekijken, waarvoor ze overdag de techniek hebben gebouwd. Dan kunnen ze in de praktijk zien wat ze hebben gedaan die dag en hoe licht en geluid worden gebruikt. Later zullen ze ook voorstellingen moet draaien die niet helemaal hun cup of tea zijn.

Jeroen Croonenberg Praktijkopleider AV bij Heuvelman Sound & Vision in Culemborg

Frank de Mönnink 1e toneelmeester en praktijkopleider Theater De Kring in Roosendaal

Evaluatie Een afsluitend gesprek is de laatste gelegenheid om na te gaan of de stage aan de verwachtingen van de student en het bedrijf heeft voldaan. Hoe kijkt de student terug op zijn stage? Wat vond hij positief? Wat kan beter? Hoe heeft de student jouw begeleiding ervaren?

st hor o od R n vi : Ke eld

Be

18

Je kunt de student een stagecertificaat geven.

Stagetaal: wat betekenen al die vaktermen uit het onderwijs? Kwalificatiedossiers, competenties, beroepsopleidende leerweg… Binnen het onderwijs worden tientallen vaktermen gebruikt. Hieronder vind je op alfabetische volgorde de meest voorkomende vaktermen op een rijtje met hun betekenis.

Accreditatie Erkenning. Leerbedrijven waar mbostudenten stage lopen, moeten officieel zijn erkend. Het accrediteren van leerbedrijven wordt door GOC gedaan.

Kwalificatiestructuur De structuur waarin alle mboberoeps­opleidingen in hun onderlinge samenhang en opleidingsniveau staan beschreven.

Bedrijfscontactfunctionaris Zie BPV-docent.

Leerbedrijf Een bedrijf dat stageplaatsen aanbiedt en dat is opgenomen in het openbare register van leerbedrijven.

Beroepsbegeleidende leerweg (BBL) Vroeger aangeduid als leerlingwezen; studenten zijn primair werknemer van een bedrijf dat hun opleiding verzorgt. Gemiddeld een dag per week gaan zij naar school om aanvullend onderwijs te volgen. Beroepsopleidende leerweg (BOL) Dagonderwijs; studenten zijn de meeste tijd op school en lopen (verschillende) stages in leerbedrijven. BPV-docent De docent die tijdens de stage vanuit school de begeleiding van de student verzorgt. Wordt soms ook stagedocent of bedrijfscontactfunctionaris genoemd. Competentie Een ontwikkelbaar vermogen om in een specifieke situatie de gevraagde prestatie te leveren. Het gaat hierbij om het samenspel van kennis, vaardigheden en beroepshouding. Voorbeelden van competenties zijn stressbestendigheid, klantgerichtheid, initiatief en analytisch vermogen.

Mbo Afkorting voor middelbaar beroepsonderwijs. Mbo-scholen en geaccrediteerde (officieel goedgekeurde) leerbedrijven leiden samen studenten op voor een specifiek beroep. Binnen het mbo bestaan twee leerwegen: het dagonderwijs (BOL) en als student in een leerbedrijf (BBL). En er bestaan opleidingen op vier verschillende niveaus: (1) assistent, (2) basisberoeps, (3) vakman/vakvrouw en (4) middenkader en specialist. Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP) Binnen het competentiegericht onderwijs wordt steeds vaker gewerkt met POP’s. Hierin beschrijft de student wat hij wil leren en hoe hij denkt dat te bereiken. Praktijkleren Stagelopen. Andere woorden hiervoor zijn werkplekleren of beroepspraktijkvorming (BPV).

Praktijkleerplan Zie stageplan. Praktijkovereenkomst (POK) Stagecontract dat geldig is tussen de student, de school en het leerbedrijf. Regionaal Opleidingscentrum (ROC) ROC’s zijn in de jaren 90 ontstaan door fusies van uiteenlopende mboopleidings­instituten. De ROC’s zijn vrij om alle opleidingen aan te bieden. Register erkende leerbedrijven Een openbaar register waarin alle bedrijven zijn opgenomen, die door GOC zijn erkend als leerbedrijf voor de aangegeven beroepen of kwalificatiedossiers. Alleen deze bedrijven zijn bevoegd om stage­ plaatsen aan te bieden voor mboopleidingen in de creatieve industrie. Stagedocent Zie BPV-docent. Stageplan Een plan voor de uitvoering van de stage. In het plan staan een planning, de doelen (te behalen competenties) waaraan tijdens de stage wordt gewerkt, welke werkzaamheden daarbij horen, de begeleidings- en beoordelings­ momenten enz. Een ander veelgebruikte term voor stageplan is ‘praktijkleerplan’.

GOC adviseur Adviseert vanuit GOC het stagebedrijf en de praktijkopleider over het begeleiden van de student.

Meer weten? www.goc.nl/praktijkleren

Kwalificatiedossier Hierin staat beschreven welke combinatie van kennis, inzicht, vaardigheden en houding iemand nodig heeft om zijn beroep naar behoren te kunnen uitoefenen. Wordt ook kwalificatieprofiel genoemd. Op basis van de landelijke kwalificatiedossiers ontwerpen scholen hun opleiding.

Praktijkleerplaats Stageplaats of werkplek bij een erkend leerbedrijf, waar een student in de praktijk zijn beroep kan leren. Praktijkopleider Degene in het leerbedrijf die verantwoordelijk is voor de begeleiding van studenten bij hun leerproces en die de contacten onderhoudt met de school over de vorderingen van de student.

Vakscholen Mbo-scholen die specifiek opleiden voor bepaalde branches. Deze scholen mogen geen algemene of ‘branchevreemde’ opleidingen aanbieden. Voorbeelden van vakscholen zijn de Grafische Lycea. Wet Educatie en Beroepsonderwijs In 1996 ingevoerde wet, waarin het mbo-onderwijs wordt geregeld. 19

Over GOC De creatieve industrie is een van de belangrijkste sectoren van Nederland. Daarom is het van belang om deze industrie te laten groeien en bloeien. Hoe doe je dat? Volgens GOC door optimaal gebruik te maken van de mensen die werkzaam zijn in deze branche en hen, en de organisaties waarbinnen zij werken, te helpen met hun ontwikkeling. Enerzijds in de vorm van individuele groei door ze te ondersteunen bij hun ontwikkeling van kennis en vaardigheden, anderzijds door collectieve ontwikkeling van de branche.

GOC, personeelsontwikkeling in de creatieve industrie

Je kunt GOC altijd bellen voor persoonlijk advies.

Meer weten? Voor meer informatie over het begeleiden van studenten in de creatieve industrie kun je terecht op www.goc.nl/praktijkleren . Natuurlijk is het ook mogelijk contact op te nemen met een van onze adviseurs. Zij geven je persoonlijk advies en komen graag bij je langs. Bel (0318) 53 91 11 voor het maken van een persoonlijke of telefonische afspraak.

www.goc.nl

T +31 (0)318 53 91 11

E [email protected]

@GOC_Veenendaal

facebook.com/GOC.creatieveindustrie