STADSKANTOOR EN STADHUIS

visie op het VOORLOPIG ONTWERP STADSKANTOOR EN STADHUIS LANGE WEMEN TE HENGELO

VOORLOPIG ONTWERP 9 maart 2012 - EGM ARCHITECTEN - HVE ARCHITECTEN

1

INHOUD Hoofdstuk 1 Het project als geheel - inleiding - ervaring 2 Ruimtelijke en architectonische kwaliteit - Stedebouwkundige inpassing - Architectonische uitstraling * Een vriend in de stad * Ramantiek en techniek - Visie op renovatie * Uitgangspunten * Programmatische invulling stadhuis - Functionele aspecten * Kelder * Begane grond * 1e verdieping * overige verdiepingen - Gevelontwerp * Uitgangspunten * variant 1 t/m 5 - Een duurzaam hart 3

Hoe geven we vorm aan onze duurzame ambities? - Milieu en duurzaamheid - Concretisering in het ontwerp - GPR-methodiek - Klimaat-, CO2- en energieneutraal - Milieubelasting materialen

4 Visie op kwaliteit van de werkplek - Activiteiten centraal - Menselijke maat 5 Hoe organiseren we dienstverlening? - Huiskamer van de stad - Van schatkamer tot huiskamer 6 Hoe waarborgen we de veiligheid? - Visie op toegankelijkheid en beveiliging - Logistiek 7 Toekomstwaarde en flexibiliteit - Flexibiliteit - Exploitatie 8 Technische aspecten - Constructief ontwerp - Installatietechnisch ontwerp

9 MAART 2012 Voorlopig Ontwerp EGM architecten bv

2

VOORLOPIG ONTWERP STADSKANTOOR EN STADHUIS - LANGE WEMEN - HENGELO

visie op het VOORLOPIG ONTWERP STADSKANTOOR EN STADHUIS LANGE WEMEN TE HENGELO


3

1

Stedebouwkundig plan Lange Wemen

HET PROJECT ALS GEHEEL

Inleiding Hengelo staat voor een bijzondere opgave. Een belangrijk deel van het centrum gaat op de schop. Het stedebouwkundige plan Lange Wemen voorziet in een nieuwe stedelijke structuur met een verscheidenheid aan stedelijke woon, werken winkelmilieus. De realisatie van een nieuw stadskantoor maakt de ambities om de levendigheid van de Hengelose binnenstad te vergroten zichtbaar. Het belang van de opgave is niet te onderschatten. Samenwerking, ervaring en creatief inzicht van alle betrokkenen is van het grootste belang om een in vele opzichten duurzaam resultaat te bereiken. Het voorliggende voorlopige ontwerp is het resultaat van de inspanningen van een ontwerpteam bestaande uit EGM architecten, HVE architecten, ingenieursbureau Nelissen, Schreuders bouwtechniek, DGMR en Kleissen en partners. Het voorlopig ontwerp is vervaardigd op basis van het ontwerpkader Stadhuis en Stadskantoor Hengelo van januari 2012. In essentie zien wij de opgave als volgt: “Hoe maken wij van het bestaande stadhuis en het stadskantoor één functioneel geheel dat het stedelijk weefsel versterkt.” Het project zal nadrukkelijk de kenmerken dragen van Hengelo. Het bestaande stadhuis is diep geworteld in het collectief geheugen. Voor ons is het een bron van inspiratie. Als potentieel rijksmonument verdient het een zorgvuldige en respectvolle behandeling. In de achterliggende periode is gezocht naar een optimale verdeling van functies. Hierbij is leidend geweest dat het bestaande stadhuis een monument is met een blijvende waarde. Het stadskantoor daarentegen zou op termijn separaat moeten kunnen functioneren. In het stadhuis zijn de functies ondergebracht die altijd van belang zijn voor de lokale democratie. In het stadskantoor zijn de meer algemene kantoorfuncties ondergebracht en de laagdrempelige dienstverlening. De gebouwen zijn op 2 niveaus verbonden en vormen op die manier een functionele eenheid.

Het ontwerpteam hanteert een integrale benadering van de ontwerpopgave om inhoud te kunnen geven aan de duurzaamheidsambities van de gemeente Hengelo. Hierbij wordt voor zowel het bestaande stadhuis als het nieuwe stadskantoor gekeken naar een optimale situatie. Gezien de budgettaire kaders, worden ook mogelijkheden meegenomen om de duurzaamheid in de toekomst te optimaliseren als, ondanks exploitatievoordelen, een investering op dit moment niet mogelijk is.

Ervaring ‘Vanuit het verleden kent men het heden’, is een credo dat onze houding kenmerkt als het gaat om bestaande gebouwen en zeker als het gaat om een monument zoals het Stadhuis van architect Berghoef. Om hierin geen enkel risico te lopen, hebben wij HVE architecten, als kenners van het oeuvre van Berghoef en de Delftseschool, gevraagd ons team te versterken en de restauratie te begeleiden. Het bestaande stadhuis zal als ‘huis van de stad’ het karakter bepalen van het nieuwe complex. Het nieuwe stadskantoor en de aanpassingen aan het stadhuis dienen naar onze mening de architectonische waarde van het bestaande gebouw en haar inrichting bij voorkeur te versterken en op zijn minst te respecteren. Dit heeft betrekking op alle schaalniveaus, van de positie in de stedelijke ruimte tot de zorgvuldige detaillering, waarin de menselijke schaal doorklinkt. De combinatie van bestaand en nieuw genereert bijzondere ruimtelijke kwaliteiten, verrassende doorzichten en een levendige en uitdagende combinatie van functies. Een aansluiting op de routes in de stad zorgen ervoor dat het nieuwe complex op een natuurlijke wijze onderdeel wordt van het publieke domein.

De werkomgeving moet inspireren en functioneel zijn. De ruimtelijke structuur van het nieuwe stadskantoor zal ontmoetingen op alle niveaus stimuleren. Samenwerken ten behoeve van de locale samenleving staat centraal. Historische situatie

4


Bouw van het stadhuis


5

2

RUIMTELIJKE EN ARCHITECTONISCHE KWALITEIT Stedebouwkundige inpassing In het stedebouwkundig plan ‘Lange Wemen’, wordt de ambitie uitgesproken om de levendigheid en de sfeer in het centrum te verhogen door gebruik te maken van historische gegevens. Een samenhangende structuur van bouwblokken vormt op heldere wijze een gevarieerd patroon van straten en pleinen. Door middel van het nieuwe stadskantoor wordt het bouwblok van het stadhuis gecompleteerd. Aan de oostzijde van het Stadhuis ontstaat aan de Burgemeester Jansenstraat een nieuw entreeplein als toegang tot het nieuwe complex. De voormalige dagwinkel vormt als onderdeel van de compositie van Berghoef, een herkenbaar element in deze nieuwe stedelijke ruimte. Het programma van het stadskantoor is redelijk omvangrijk. Wij hebben er naar gestreefd om de bouwmassa van het stadskantoor en het monumentale Stadhuis in evenwicht te brengen. Het nieuwe stadskantoor reageert als een ‘ stedelijke plastiek’ op de aangrenzende stedelijke ruimte en de schaal van de bestaande bebouwing en de nog te realiseren bebouwing. In architectonisch opzicht ontstaat zo meer vrijheid om het bouwvolume van het stadskantoor een eigen expressie te geven en zo het karakter van het stadhuis te versterken. In de Deldenerstraat beweegt het gebouw enigszins vrij op maaiveld niveau en begeleidt passanten naar de hoofdentree aan de zijde van het entreeplein. Door opbouw van de massa ontstaat een spanningsvolle positie ten opzichte van het stadhuis en een prachtige schaal voor de hoofdentree en voor de publiekshal.

Het compact bouwvolume heeft een maximaal oppervlak per bouwlaag. De publiekshal en de serre vormen het hart van het volume. Het compacte bouwvolume is tevens van belang als het gaat om het realiseren van een duurzaam gebouw. De bouwhoogte kan beperkt blijven tot twee à vier lagen op een plint.. De contour van het stadskantoor varieert in hoogte, waardoor een prettig ritme ontstaat langs de Deldenerstraat. Het volume van het nieuwe Stadskantoor steekt over ten opzichte van de begane grond. Hierdoor ontstaat als ware een arcade die stedelijke allure verleent aan de plint op maaiveldniveau, een moderne interpretatie van het architectonisch thema dat ook is terug te vinden in de voorkant van het Stadhuis. Op maaiveldniveau ontstaan geen achterkant situaties. De functies die grenzen aan het publieke domein zorgen voor de gewenste levendigheid en sociale controle. Naast de transparante, uitnodigende publieke entree via het ‘entreeplein’, kent het complex een meer informele publieks toegang via het ‘grand café’ in het stadhuis. Via het grand café heeft men vanaf het Burgemeester Jansenplein gecontroleerd toegang tot het huis van de raad en de stadshal. Historische situatie

Stedelijke referenties

6


Bestemmingsplankaart

Stedebouwkundige en architectonisch onderzoek

Referentiebeelden


7

2

Stadhuis in het nieuwe stedebouwkundig wederopbouwplan

RUIMTELIJKE EN ARCHITECTONISCHE KWALITEIT Architectonische uitstraling Een vriend in de stad Het is ondenkbaar om de architectuur van het nieuwe Stadskantoor los te zien van het bestaande Stadhuis. De vele lagen die zichtbaar en verborgen zijn in dit gebouw vragen om architectonische toevoeging, -versterking en/ of -reactie. Hoewel het stadhuis na realisatie niet meteen geliefd was bij de burgers, is het in de loop van de tijd deel geworden van het collectief domein van Hengelo.

Functionele opbouw

Ook in de vakwereld van Berghoef was het gebouw niet onomstreden. De wijze waarop gezagverhoudingen werden gerepresenteerd, was zelfs in het begin van de jaren zestig reden voor discussie. Kenmerkend voor het stadhuis is de deling tussen een representatief volume aan de zuidkant en een volume met werkvertrekken rond een overdekt ‘plein’, de stadshal, te benaderen via een verhoging en een hoekverdraaiing met zicht op de Stadstoren. Het verschil in functie is in de architectonische uitstraling van de twee bouwvolumes duidelijk te onderscheiden. De wijze waarop het Stadhuis is gestructureerd, levert onze visie een vertrekpunt voor de ruimtelijke opbouw. Het Stadhuis is binnen het nieuwe complex het representatieve gedeelte. Via een iets verhoogd entreeplein betreedt men, na een hoekverdraaiing, de publiekshal die als het ware is uitgehold in het volume van het Stadskantoor. Het zicht op de toren speelt ook vandaag de dag een rol bij het betreden van het nieuwe complex. Op deze wijze ontstaat een compositie van 2 bouwmassa’s die ten opzichte van elkaar een spanningsvolle positie hebben.

Oorspronkelijke routing

Schetsen van architect Berghoef

8


Nieuwe compositie met stadskantoor

Stedebouwkundig model in maquette


9

2

RUIMTELIJKE EN ARCHITECTONISCHE KWALITEIT Romantiek en techniek De overweldigende architectonische rijkdom van het Stadhuis maakt dat elk gebouw dat op vergelijkbare wijze wordt gematerialiseerd er schraal bij afsteekt. Als men in een perspectief het nabij gelegen voormalige Stadskantoor naast het Stadhuis ziet kan men ervaren dat dit gebouw met een detaillering die aansluiting zoekt bij het Stadhuis, niet in de schaduw kan staan van het monument. In onze ogen is het in architectonische zin onmogelijk om een markante uitbreiding te maken van het Stadhuis als dit nieuwe gebouw te veel ‘familie’ zou zijn. De keuze om twee architectonische karakters te hanteren, ligt voor de hand. De samenhang tussen deze karakters ontstaat door het respect dat het nieuwe stadskantoor toont voor het monument en de wijze waarop typisch Hengelose elementen deel uitmaken van de architectuur. De architectuur van het Stadhuis is geworteld in de historie; parallellen met klassieke Italiaanse architectuur zullen niemand ontgaan. Het interieur draagt echter de kenmerken van de traditionele bouwwijze van de streek rond Hengelo.

Historisch vakmanschap

10

Hedendaags vakmanschap


Visie op de renovatie Uitgangspunten Voorafgaand aan het opstellen van een restauratie of renovatieplan dienen de uitgangspunten daarvan worden vastgelegd. Wij noemen dit de restauratievisie, of in dit geval, de renovatievisie. Gedurende het gehele proces dient deze visie als ijkpunt en elke ingreep moet hieraan getoetst worden. Zo wordt voorkomen dat de restauratie een aaneenschakeling van ad hoc beslissingen wordt en de monumentale kwaliteiten onvoldoende recht gedaan worden. Voor de renovatie van het stadhuis van Hengelo hebben wij een visie ontwikkeld die verwoordt wordt in het volgende motto: “ Behoud van een levendig hart.” Concreet betekent dit: -Behoud van het robuuste vrijstaande gebouw met zijn eigen logica en cultuurhistorische waarden. -Herstel van de nog aanwezige gebreken aan de gebouwschil. -Inpassen van het nieuwe programma uitgaande van de logica van het oorspronkelijke ruimtelijke concept. -Het (re-)activeren van de centrale hal door programma en door het maken van 1 formele en enkele informele verbindingen tussen de hal en de belangrijke functies die bijdragen aan de levendigheid en multifunctionaliteit. -Deze verbindingen zijn ontworpen als een nieuwe tijdslaag die de oude structuur in tact laat maar wel gebruik maakt van ontwerpthema’s die in het gebouw aanwezig zijn. -Herstel dan wel instandhouding van de aanwezige originele ruimteafwerking

Zorgvuldige en rijke detaillering


11

2

RUIMTELIJKE EN ARCHITECTONISCHE KWALITEIT Programmatische invulling stadhuis De functie van het gebouw blijft ongewijzigd maar de wijze waarop de organisatie functioneert is sinds de jaren ’60 sterk veranderd. Het is de sterke wens van de gemeente om de publieksdienstverlening laagdrempelig te maken. Daarom is ervoor gekozen om deze onder te brengen op de begane grond van het nieuwe stadskantoor. De centrale hal van het stadhuis verliest daarmee een belangrijke functie die, in het concept van Berghoef, de burger op een vanzelfsprekende manier in contact bracht met het bestuur en het gemeentelijke apparaat. Door de belangrijke vergaderruimten en een deel van het bedrijfsrestaurant rondom de hal te situeren en door het maken van een directe verbinding met het nieuwe stadskantoor willen wordt de hal weer een vanzelfsprekende en levendige ontmoetingsplek. Het politieke bedrijf wordt gecentreerd in het voorhuis, het “huis van de democratie”. Daarmee vormen ze het gezicht van de gemeente naar de stad toe. In het U-vormige kantorengedeelte rondom de hal blijven de meeste functies op hun plek. We gebruiken het idee van Berghoef, dat de kantoren per stramien indeelbaar zijn, om het Nieuwe Werken hier een plek te geven. De bestuursvleugel blijft in grote lijnen ongewijzigd. Alleen de het secretariaat krijgt een nieuwe plek en alle ruimten worden opgeknapt. Met het verplaatsen van het bedrijfsrestaurant naar haar oorspronkelijke plek op de begane grond, en deels 1e verdieping, komt de 4e verdieping vrij. Hier worden wederom kantoren en enkele technische ruimten onder gebracht. Het donkere gedeelte in het midden van de begane grond bied plaats aan hoofdzakelijk facilitaire ruimten. De kelder wordt ingericht met technische ruimten, archiefruimten, opslag en fietsenstalling.

12


Functionele aspecten Kelder Onder de nieuwbouw van het stadskantoor wordt een kelder gerealiseerd, waarin plaats is voor 67 voertuigen. Men bereikt deze parkeerkelder via een hellingbaan achter een gesloten elektronische deur in de gevel onder de loopbrug. Deze kelder wordt via een onderdoorgang gekoppeld met de kelder van het stadhuis. Zo ontstaat er een rechtstreekse ondergrondse verbinding tussen beide gebouwen die enerzijds bedoeld is voor medewerkers en anderzijds voor goederen. Medewerkers die op de fiets komen, kunnen via een aparte hellingbaan naar de fietsenstalling in de kelder van het stadhuis. Daar kunnen ze eventueel douchen en omkleden, voordat ze via de onderdoorgang naar het stadskantoor gaan of via een van de routes hun weg in het stadhuis vervolgen. In de kelder van het stadhuis liggen verder de archiefruimten, diverse opslag- en techniekruimten. Bij de onderdoorgang zal door middel van een patio licht naar de kelder gebracht worden, waardoor mensen op een natuurlijke manier naar het belangrijkste punt getrokken worden. Vanuit de parkeerkelder kan men rechtstreeks naar de begane grond van het stadskantoor of naar de hoger gelegen verdiepingen ervan. In de parkeerkelder ligt ook nog een enkele techniek en opslagruimte.

plattegrond kelder


13

2

RUIMTELIJKE EN ARCHITECTONISCHE KWALITEIT Begane grond Het nieuwe stadskantoor kan men drempelloos betreden langs het stadhuis en de dagwinkel. Lopend vindt men als vanzelf de entree onder het grote overstek. Achter de dubbelhoge pui ligt op maaiveldniveau de receptie. De receptie ligt in het hart van het nieuwe stadskantoor en heeft hiervandaan overzicht op het gehele gebouw. Vanuit de receptie worden mensen doorverwezen. Direct achter de receptie liggen de publieksfuncties ongeveer 60 cm opgetild ten opzichte van het maaiveld. Dit zorgt voor een natuurlijk verschil in ervaring van de ruimte. Ervaart men het gebied voor de receptie als onderdeel van de stad Hengelo, het gebied erachter is van een andere orde. Daar vindt de persoonlijke dienstverlening aan de inwoners plaats, die, in het kader van de privacy, niet op “straat” dient plaats te vinden. Door de publieksdiensten iets verhoogd te situeren, krijgt het haar status. Aan beide zijden van de publieksbalies liggen spreekkamers die vanaf twee zijden benaderbaar zijn. Twee strategisch gelegen kernen zorgen voor een goede bereikbaarheid vanuit de backoffice. Het stadhuis is door middel van een brede route over een trap en een luchtbrug verbonden met het stadskantoor. Mensen die deze route nemen, komen regelrecht in het publieke hart van het monumentale stadhuis terecht. Op de begane grond van het stadhuis zelf liggen aan de pleinzijde het ‘grand café als verbijzonderde ruimte afgescheiden van het restaurant, daarnaast de leeszaal voor raadsleden, de griffie en de werkruimten van de fractiekamers. Tegenover deze ruimten liggen de fractiekamers. De huidige entree van het stadhuis wordt de 24-uurs ingang voor de raadsleden, die daarmee een riante entree krijgen tot het ‘ huis van de democratie’. Deze entree zal ook gebruikt worden voor het afgeven van goederen, omdat dat de enige plek is waar (vracht-) wagens overdag fatsoenlijk naast de rijbaan hun spullen kunnen lossen. Deze goederen kunnen met een nieuwe goederenlift rechtstreeks naar de kelder of het publieksplein op de 1e verdieping. Aan de torenzijde van het stadhuis zijn de facilitaire zaken als postkamer, bodekamer, reproruimte en schoonmaakruimte gepositioneerd. De hoek tegenover het nieuwe stadskantoor wordt benut voor het restaurant en de keuken. Hiervandaan zal een fysieke en ruimtelijke koppeling gerealiseerd worden met de stadhuishal op de 1e verdieping en de kelder. plattegrond begane grond

14


1e verdieping Vanuit de receptie in het stadskantoor leidt een trap en een brede passerelle de bezoeker naar de stadhuishal. Rondom deze hal zijn vergaderruimten en commissiekamers gelegen. Het plein draagt bij aan een levendig vergadercentrum. Op de eerste verdieping van het stadskantoor liggen de werkplekken die vanuit een activiteitengericht werken concept in het vervolgtraject moeten worden ontwerpen. De basis voor een goed werkbaar concept is gelegd met een goede positionering van liften, trappen, pantry’s en toiletgroepen. Dit principe wordt verder doorgezet naar de hoger gelegen verdiepingen. Het stadhuis is opgezet volgend het split-level principe. De kantoorvloeren aan de noordzijde liggen een halve verdieping hoger dan die aan de zuidzijde. Trappen verbinden deze vloeren met elkaar, waardoor er één grote doorlopend kantoor ontstaat. Het hart van het gebouw wordt gedomineerd door een grote vide die dit effect van één doorgaand kantoor ondersteunt en versterkt door het overzicht dat er meer gecreëerd wordt.

plattegrond 1e verdieping


15

2

RUIMTELIJKE EN ARCHITECTONISCHE KWALITEIT Overige verdiepingen Op de 2e verdieping van het stadhuis blijven de huidige functies gehandhaafd. Mogelijk wordt er in de B&W vleugel nog het één en ander verschoven, maar dan wel binnen de bestaande contouren. In het stadskantoor bevinden zich, zoals reeds beschreven, activiteiten gerichte kantoorlandschappen. Hetzelfde geldt voor de hoger gelegen verdiepingen van het stadskantoor. Op de bovenste laag liggen techniek ruimtes en aan de zijde van de Deldenerstraat een serre en een riant dakterras. Op de 3e verdieping van het stadhuis zullen binnen de bestaande contouren met respect voor het bestaande eveneens activiteiten gerelateerde werkplekken gerealiseerd worden met een aantal ondersteunende functies eromheen. Op de 4e verdieping is een aantal techniekruimten gepositioneerd en de overige ruimte wordt opgevuld met werkplekken. Op diverse daken zullen mooi aangeklede dakterrassen aangelegd worden, zodat het mogelijk is op allerlei alternatieve manieren je werk te kunnen beoefenen.


16




17

2

RUIMTELIJKE EN ARCHITECTONISCHE KWALITEIT


18



principedoorsnede VOORLOPIG ONTWERP 9 maart 2012 - EGM ARCHITECTEN - HVE ARCHITECTEN

19

2

RUIMTELIJKE EN ARCHITECTONISCHE KWALITEIT Gevelontwerp Uitgangspunten De gevel van het stadskantoor kan worden gezien als onderdeel van het stedelijk interieur. Het lijkt ons fantastisch in het exterieur van het nieuwe stadskantoor de voor Hengelo kenmerkende spanning tussen romantiek en techniek te gebruiken om het gebouw haar karakter te geven. Dit vraagt om een andere benadering van het ontwerp van de gevel dan het gebruikelijke architectonisch vormgeven. In het voorlopig ontwerp hebben wij een zoektocht verricht naar mogelijke combinaties. De diverse impressie proberen een beeld te geven van de invloed van de combinaties op de expressie van het gebouw. Begrippen die en rol hebben gespeeld zijn vaak tegengesteld van karakter: stevig, stoer, technisch innovatief, transparant, modern tegenover warm, aaibaar, ambachtelijk, traditioneel. De invloed van de gevel op de duurzaamheid van het gebouw speelt daarnaast een zeer bepalende rol. Zo zijn bijvoorbeeld de toetreding van daglicht, het voorkomen van een overmaat aan zoninstraling (warmte), het beperken van de milieubelasting als gevolg van het materiaalgebruik permanente invloedsfactoren geweest. De diverse varianten vragen gezien hun soms innovatieve karakter om nader onderzoek/uitwerking. Het schetsmatige karakter dat hoort bij een voorlopig ontwerp leent zich hier niet voor een zorgvuldige afweging. In het definitief ontwerp stadium zal een gewogen keuze worden gemaakt voor een gevelprincipe. Hierbij worden uiteraard de budgettaire kaders gerespecteerd.

basisopzet gebouw

Bij ontwerp van de gevel is het contact vanuit de werkruimten met de omringende binnenstedelijke omgeving een belangrijk uitgangspunt geweest. Het optimaliseren van de hoeveelheid glas is hierbij van belang. Ook het zichtbaar maken van de bijzondere ruimtelijke structuur van het gebouw dat ontstaat door de verspringende verdiepingsvloeren is nagestreefd. Op deze wijze ontstaat het beeld van een modern gebouw van staal en glas. Dit beeld past uitstekend bij Hengelo. Het beeld wordt echter rijker als aan dit beeld van Techniek wordt gecombineerd met Romantiek, zodat een meer typisch Hengeloos karakter ontstaat. Dit beeld van transparantie en de stevige horizontale lijnen is in meer of mindere mate te herkennen in alle varianten.

20


Variant 1 De nabijheid van te slopen gebouwen inspireert tot onderzoek naar de mogelijkheid om met een minimale hoeveelheid transport energie bestaand materiaal te hergebruiken. Allereerst is de invloed op de architectonische expressie onderzocht.. Uit de metselwerk buitenschil van het voormalige stadskantoor zijn nieuwe metselwerk gevelelementen gezaagd. De ruwe binnenzijde van deze 22 centimeter dikke elementen wordt gebruikt als buitenkant van de elementen. De elementen worden op een afstand van 2,40 meter van elkaar geplaatst zodat een mooie verdeling van open en gesloten geveldelen ontstaat. Op de ruwe buitenzijde zou met behulp van sporen pasta een natuurlijke ontwikkeling van mossen en kleine vegetatie kunnen worden bespoedigd, waardoor een enigszins groen en ‘zacht’ gevelelement ontstaat in contrast met het abstracte glas. Door deze materiaaltoepassing doneert het bestaande stadskantoor materiaal, maar niet haar weinig gewaardeerde karakter. Het vervaardigen van baksteen kost relatief veel energie, hierdoor is baksteen milieutechnisch niet het meest optimale materiaal. Het hergebruik van een compleet element betekent een aanzienlijke reductie van de milieubelasting.. Het te slopen gebouw bevat ruim voldoende materiaal om de ca. 360 gevelelementen te kunnen maken. Een dergelijke vorm van hergebruik van materiaal is niet eerder gerealiseerd in Nederland. Afhankelijk van de benodigde hulpconstructie is hier sprake van een Cradle to Cradle gevelelement De technische en financiële aspecten van deze variant zijn globaal beschouwd. Hieruit is gebleken dat deze variant vanwege het innovatieve karakter, veel complexe technische aspecten kent, waarvan de gevolgen niet volledig te overzien zijn. Dit geldt zowel voor de bouw- als de beheerfase. Daarnaast is gebleken dat dit voorstel financieel niet haalbaar is binnen de gestelde budgettaire kaders. Tenslotte kent het bestaande stadskantoor teveel negatieve sentimenten. Op grond van genoemde technische en financiële gevolgen heeft het college van B&W besloten dat deze variant niet verder wordt onderzocht.

hergebruik gevel voormaiig stadskantoor


21

2

RUIMTELIJKE EN ARCHITECTONISCHE KWALITEIT Variant 2 Het interieur van de bestaande representatieve burgerzaal is gebruikt als bron van inspiratie voor de gevel van de kantoren boven de stedelijke plint. Op deze wijze worden bestaand en nieuw, stad en landschap, interieur en exterieur en het heden en verleden op een eigentijdse wijze met elkaar verbonden. Het interieur van de burgerzaal van het Stadhuis draagt de kenmerken van de architectuur uit de streek: de houten vakwerkconstructies voorzien van metselwerk in verschillende patronen bepalen het beeld. Een referentie aan de bouwtechniek van de Twentse boerderijen. Het romantische beeld van het landelijke leven dat afleesbaar is uit de vakwerkconstructie en het metselwerk, is gebruikt om op een hedendaagse en duurzame wijze de voor Hengelo kenmerkende spanning tussen techniek en romantiek zichtbaar te maken. De ambachtelijke detaillering is hierbij vervangen door hedendaagse technische perfectie. Immers, het noodzakelijke vakmanschap is niet meer voorhanden. Wij gebruiken de kwaliteiten van moderne productiemethoden en herinterpreteren met veel liefde de historie met een knipoog.

22


Variant 3 Als contrast met het modernistische beeld van staal en glas zijn houten gevelelementen toegevoegd met een meer eigentijdse uitstraling. De stevige houten stijlen refereren aan traditionele houtconstructies. De eiken elementen zullen in de loop van de tijd vergrijzen, zodat in kleur en materiaal een verbinding ontstaat met het vergrijsde hout van het monumentale stadhuis.


23

2

RUIMTELIJKE EN ARCHITECTONISCHE KWALITEIT Variant 4 Houten lamellen van Accoya, verduurzaamd hout, met een hart op hart afstand van ca. 600 mm bepalen het beeld van het gebouw. Doordat Acoya een zeer duurzame houtsoort is, zal de blonde uitstraling nauwelijks worden beïnvloed door vergrijzing en aantasting. Het achterliggende gevel vlak bestaat uit een geheel glazen gevel. De combinatie van lamellen, de metalen banden en de bewegende contour van de diverse verdiepingen verlenen het transparante gebouw een warm en eigentijds karakter.

24


Variant 5 De houten lamellen gevel van variant 4 wordt gecombineerd met een achterliggende gevel bestaande uit glas en gegoten (hergebruikt) aluminium. Nader zal moeten worden onderzocht hoe duurzaam dit materiaal is en wat de kosten er van zijn. Het technische materiaal aluminium oogt door het vervaardigingsproces als natuurlijk materiaal. De afwisseling van open en gesloten geveldelen en de materiaalkeuze zijn in staat om het gebouw een Hengeloos karakter te verlenen. Modern, technisch, warm, duurzaam, innovatief, met een knipoog naar het verleden en respectvol naar het monumentale stadhuis.


25

2

RUIMTELIJKE EN ARCHITECTONISCHE KWALITEIT Een duurzaam hart De publiekshal speelt een belangrijke rol in het functioneel, ruimtelijk tot één geheel ‘smeden’ van het Stadhuis en het Stadskantoor. Het heeft als centrum van de gemeentelijke dienstverlening een open en transparant karakter. Het entreeplein loopt drempelloos door tot in de publiekshal. De ruimte is ca. 8 meter hoog en gaat over in een atrium. Een riante trap verbindt de publiekshal via een ruime passarel met de stadshal op de 1e verdieping van het bestaande stadhuis. Op deze wijze ontstaat een ontspannen verbinding tussen de nieuwe hoofdentree en het hart van het Stadhuis, dat op deze wijze haar bijzondere functie in het publiek domein van Hengelo kan behouden. Via het atrium valt het daglicht in de publiekshal en heeft men zicht op het groen in de serre op de 4e verdieping en de grote lichtkap. Het atrium verbindt de publiekshal visueel met de werkvloeren met de ambtelijke werkruimten op de verdiepingen. De werkvloeren zijn verdeeld in een noordelijk en een zuidelijk zone. Deze zones verspringen steeds een halve verdieping. Het atrium vormt zo het ruimtelijk hart van het gebouw en de organisatie. De vloeren staan optimaal met elkaar in verbinding. Het atrium speelt ook een rol in de ventilatie van het gebouw. Het vormt een onderdeel van de duurzame klimaatinstallatie van het gebouw. De werkruimten voor de gemeentelijke organisatie zijn via het atrium visueel verbonden met het collectieve publieksdomein, de publiekshal. Op deze wijze blijft men ‘gevoelsmatig’ in contact met de samenleving waarvoor men activiteiten verricht. De uitsparingen in het compacte volume van het Stadskantoor zorgen ervoor dat daglicht diep in het gebouw kan doordringen. De daktuinen die grenzen aan de 3e verdieping en de serre op de 4e verdieping vormen een prettige groene ruimte als aanvulling op het gemeentelijke werklandschap. Water dat wordt opgevangen van de daken wordt hier tijdelijk gebufferd, voordat het wordt geloosd op de Drienerbeek. Deze groene oases kunnen als ‘buitenkamers’ dienen als ontmoetingsplek tussen bestuur en ambtenaren of als alternatieve werk- of vergaderlocatie. Kortom ruimte voor duurzame creativiteit en inspiratie.

referenties hart van het gebouw

26


indicatie van de ruimtelijkheid van het nieuwe stadskantoor VOORLOPIG ONTWERP 9 maart 2012 - EGM ARCHITECTEN - HVE ARCHITECTEN

27

3

HOE GEVEN WE VORM AAN ONZE DUURZAME AMBITIES?

Milieu en duurzaamheid De ambitie en eisen die de gemeente Hengelo nastreeft om met de nieuwbouw van het Stadskantoor een maximaal niveau van duurzaamheid te bereiken, zijn voor ons vanzelfsprekend. Een reeks van integraal ontworpen duurzame openbare gebouwen, zoals het 6 jaar geleden ontworpen stadsdeelcomplex Leidschenveen-Ypenburg met een greencalc+ score van 345, is hiervan slechts één voorbeeld. Het ontwerpen van gebouwen met een prima milieu-index is geen doel op zich; het is belangrijker om samen te focussen op de doelen die wij nastreven als het gaat om duurzaamheid. Het enthousiasme van de gemeente Hengelo daagt in elk geval uit tot een verdieping van het duurzaamheidvraagstuk. Wij zijn in staat om innovatieve en uitdagende concepten te vertalen naar praktische duurzame gebouwen met gezonde exploitatielasten. Een Duurzame Ontwikkeling volgens de VN-commissie Brundtland uit 1987 is een ontwikkeling waarbij aan de behoeften van de huidige generatie wordt voldaan zonder dat daardoor de mogelijkheden van de toekomstige generaties worden verminderd. Sinds eind jaren 80 wordt er in de projecten van EGM architecten aandacht besteed aan de duurzaamheidaspecten van gebouwen. Hoewel de accenten hierbij niet altijd dezelfde zijn, is de aandacht voor maatschappelijk duurzaam bouwen een altijd aanwezige basiskwaliteit. Het duurzaam bouwen is meer dan het gebruik van milieuverantwoorde materialen. Het vereist een brede kijk op de (bouw)opgave, op alle schaalniveaus, over alle milieuthema’s heen en in elke fase van het ontwikkelingsproces. De vele aspecten worden ondergebracht in de thema’s energie, grondstoffen, water, lucht, bodem en groen (planten en dieren). Om de milieu-index van een gebouw te meten, maken wij gebruik van het programma ‘GreenCalc+’. De milieu-index drukt in één getal de milieuvriendelijkheid van een gebouw uit. Het voldoen aan indexen en normen is natuurlijk van belang, maar uiteindelijk is maatschappelijk duurzaam bouwen het doel. Hierbij staan de programmatische en architectonische kwaliteiten voorop. EGM wil gebouwen en omgevingen creëren met een goede gebruikswaarde, aantoonbare toekomstwaarde en een aansprekende cultuurwaarde. Met andere woorden: EGM streeft naar gebouwen:

* * * *

waarin mensen prettig en gezond kunnen verblijven en efficiënt kunnen werken; die gemakkelijk met hun tijd mee kunnen, denk aan flexibiliteit, uitbreidbaarheid, afsplitsbaarheid en onderhoudbaarheid; die een duurzaam klimaatconcept hebben; die men wil behouden omdat ze worden beschouwd als cultuurbezit.

Integrale benadering is uitgangspunt Een belangrijk uitgangspunt voor EGM is dat de beste ontwerpen tot stand komen door middel van een integrale aanpak. Wanneer vanaf het begin rekening wordt gehouden met milieuaspecten, gezondheidsaspecten, energetische aspecten en welzijnsaspecten, geeft dat de beste mogelijkheid tot daadwerkelijke integratie met als resultaat een mensvriendelijke en gezonde leefomgeving met een minimale milieu-voetprint. Energiebewust ontwerpen Energiebewust ontwerpen, als onderdeel van duurzaam ontwerpen, vraagt uiteraard ook om een geïntegreerde benadering. Slechts geïntegreerde concepten waarin het ruimtelijke (bouwkundig) ontwerp en de technische installaties op elkaar zijn afgestemd, kunnen leiden tot goed functionerende energiezuinige gebouwen die tevens bijdragen aan het welbevinden van het individu. Zowel de architect als de adviseurs zullen over kennis dienen te beschikken om een geïntegreerd duurzaam, gezond en energiebewust ontwerp te kunnen vervaardigen. De wens van de Rijksoverheid om gebouwen te realiseren met een milieu-index van minimaal 200 betekent dat naast beperking van het energieverlies en –gebruik en het efficiënt inzetten van de techniek, ook het op duurzame wijze opwekken van energie op de locatie als onderdeel van de ontwerpopgave moet worden beschouwd. Dit is het principe van de Trias Energetica. De wens om gebouwen meer energie te laten produceren dan ze gebruiken hangt op dit moment nog sterk af van de bereidheid om te investeren in duurzame energieopwekking. Samenhangende concepten op stedebouwkundig niveau, waarbij sprake is van synergie tussen de afzonderlijke gebruiksfuncties, bieden zeer interessante mogelijkheden voor duurzame energieconcepten. Binnen het plangebied ‘Lange Wemen’ zien wij voldoende kansen om op stedebouwkundigniveau duurzame strategieën te ontwikkelen. duurzaam handelen

28


Duurzame klimaatinstallatie en technieken EGM architecten beschikt over een netwerk van adviseurs die op conceptueel niveau kunnen meedenken over duurzame energie en klimaatconcepten. Het gebruik van betonkern activering in combinatie met een warmtepompsysteem en warmte-/koudeopslag in de bodem behoort sinds 2004 tot de duurzame basis voor de projecten in de publieke sector. De wijze van ventileren kent een grotere variatie afhankelijk van de eisen en het budget van de opdrachtgever en de aard van de locatie. Dit alles om ervoor te zorgen dat een klimaatneutraal gebouw kan worden gerealiseerd. In het nieuwe Stadskantoor zouden vides en de publiekshal/atrium in combinatie met een zonneschoorsteen, de basis kunnen vormen voor een robuust en eenvoudig Hybride ventilatiesysteem. Een eerste verkenning leert ons dat zelfs het bestaande Stadhuis kan profiteren van een duurzame klimaatinstallatie. Gezonde werkomgeving Een prettige en gezonde werkomgeving is van groot belang voor het goed functioneren en presteren van medewerkers. Al vele jaren onderkent EGM architecten dit belang. Het toekennen van de ‘Best Practice Gezond Binnen’ award aan het project Stadsdeelcomplex Leidschenveen-Ypenburg was een waardering van dit integrale ontwerp als voorbeeld op nationaal niveau. De volgende aspecten komen aan de orde om een gezonde werkomgeving te realiseren:

* een stabiele en comfortabele binnentemperatuur; * goede daglichttoetreding, zodat de lichtkleur gedurende de dag verandert en het gebruik van kunstlicht kan worden gereduceerd met als bijkomstig effect energiebesparing en beperking interne warmtelast; * de emissies door materialen en afwerkingen die in het interieur worden toegepast; * aandacht voor de kwaliteit van het binnenklimaat, met een goede balans tussen natuurlijke en mechanische ventilatie; * aandacht voor een goede ruimteakoestiek; * natuurlijk materiaalgebruik. * Milieu index volgens Greencalc+ 345 In het ontwerp voor het nieuwe Stadskantoor zullen deze aspecten zonder meer zijn terug te vinden. Innovatie In een recente EGM studie zijn de mogelijkheden verkend op welke wijze groentoepassingen een bijdrage kunnen leveren aan de kwaliteit van de binnenlucht en het binnenmilieu. In de studie werd zichtbaar dat planten door middel van adiabatische koeling kunnen functioneren als onderdeel van de klimaatinstallatie. Het beeld van Hengelo als ‘groene gemeente’ zou ook in het interieur van het nieuwe stadhuiscomplex op functionele en duurzame wijze zichtbaar kunnen worden.

Exploitatiekosten en gebruiksflexibiliteit De levensduur (duurzaamheid) van een gebouw hangt nauw samen met de exploitatiekosten. Lage exploitatiekosten beperken de aanslag op de financiële middelen van een organisatie en zijn aantrekkelijk bij verhuur of verkoop. De exploitatiekosten gemoeid met kleine organisatorische indelingswijzigingen vragen om aandacht voor interne flexibiliteit. Veranderingen in de omvang van de organisatie stellen eisen aan de uitbreidbaarheid van een gebouw, dan wel aan de mogelijkheid om delen van het gebouw te verhuren aan derden zonder dat de interne bedrijfsprocessen daar hinder van ondervinden (externe flexibiliteit). Energielasten en kosten voor het onderhoud van het gebouw en de gebouwinstallaties zijn echter het sterkst van invloed op de exploitatiekosten. Architectuur en stedebouw Naast de conceptuele integratie van architectuur en klimaatconcept is de zorgvuldige hechting van een gebouw in de stedebouwkundige context zeer bepalend voor de waardering en daarmee de duurzaamheid van een gebouw. Onze visie op de stedebouwkundige inpassing en de formulering van de architectonische uitgangspunten zijn erop gericht om het nieuwe complex tot een duurzaam onderdeel van de Hengelose binnenstad te maken.

Referentieprojecten duurzaamheid Stadsdeelcomplex Leidschenveen Ypenburg, Den Haag

- Greencalc+ score 345,

- Natuurlijke ventilatie met behulp van een ‘Gek’

- Betonkern activering, warmtepompsysteem gekoppeld aan

WKO in de bodem

- Klimaatgevel

- Materialisatie

- Extra voorzieningen in verband met natuurlijke daglichttoetre

ding - Goede gebruiksflexibiliteit en lage exploitatiekosten

Waterschapshuis Hollandse Delta, Ridderkerk

- Greencalc+ score 184

- Betonkern activering, warmtepompsysteem gekoppeld aan WKO in de

bodem - Integratie architectuur en landschap met aandacht voor het

watersysteem - Compact bouwvolume met atrium als klimaatbuffer

- Materialisatie

-

- Ecologische inrichting buitenruimte en watersysteem

Optimale gebruiksflexibiliteit en lage exploitatiekosten

Gemeentehuis Zwijndrecht, Zwijndrecht

- Greencalc+ score 175

- Betonkern activering, warmtepompsysteem gekoppeld aan WKO

in de bodem

- Materialisatie

- Optimale gebruiksflexibiliteit en lage exploitatiekosten

referenties duurzame overheidsgebouwen


29

3


Atrium: Warmtebuffer in winter Natuurlijke nachtkoeling in zomer

N

Indien mogelijke electriciteitopwekking op het dak

Regenwater opvang op groene daken en bodeminfiltratie

Concretisering in het ontwerp De Gemeente Hengelo heeft hoge doelen gesteld op gebied van duurzaamheid. De ambitie betreft het gehele project.De nieuwbouw en de bestaande bouw worden hierin integraal bekeken. Deze ambitie is ‘slechts’ geconcretiseerd door het benoemen van een GPRscore van 8 als minimum. Daarnaast is uitdrukkelijk gesproken over zoveel als mogelijk Cradle2Cradle, energieneutraal en klimaatneutraal. Het ontwerpteam heeft deze ambities naar omschreven aan de hand van de thema’s de de BREEAM-methodiek hier voor hanteert. Hieronder volgt een korte omschrijving per thema:

Dakterras

Functieneutrale hoofdopzet gebouw

Serre

Z Duurzaam gebruik van materialen in het gebouw

Individueel regelbare buitenzonwering

Te openen ramen voor natuurlijke ventilatie

Vloeren met actieve accumulatie

Uitzicht

Daktuinen waar mogelijk

Lage basisverlichting + werkplekverlichting

Gezondheid – Licht • Natuurlijk lichtinval zoveel mogelijk benutten of zelfs uitbreiden.

Zware hoofddraagconstructie

• Daglichtgestuurde basisverlichting (indien mogelijk uitgevoerd als LED) aangevuld met individueel bedienbare werkplekverlichting. • Automatische buitenzonwering toegepassen, welke individueel overrulebaar is. • Zoveel mogelijk daglicht zo diep mogelijk het gebouw in brengen.

Buffer voor sprinkler Gezondheid – Lucht

Koppeling met warmtenet voor warmte en koude (koudevraag dient nog nader onderzocht te worden)

• Mechanische toe- en afvoer van ventilatielucht. •Te openen ramen bij de werkplekken. • CO2-gestuurde ventilatie. • Buitenruimtes benutten en bruikbaar maken.

• Nieuwbouw wat betreft thermische isolatie uitvoeren als Bouwbesluit +.

Gezondheid – Thermisch comfort

Transport • Werkplekken worden geconcentreerd doordat totale dienstverlening op één plek

• Temperatuuroverschrijding van maximaal 150 GTO-uren.

Materialen

komt.

• Waar mogelijk gebruik maken van thermische massa.

• Zo veel als mogelijk materialen Crade-to-Cradle.

• Stimuleren van OV en fietsgebruik door minimaliseren parkeerplaatsen.

• Overal koeling aanwezig, die individueel beïnvloedbaar en naregelbaar is.

• Bestaande bouw wordt zoveel mogelijk behouden.

• Riante fietsenstalling voor fietsen en e-bikes

• Zoveel mogelijk hergebruik van reststoffen.

Gezondheid – Geluid

Management

• Geluidwering van buiten volgens wettelijke eisen.

Water

• Bestandsuitwisseling gebeurt via Extranet en voornamelijk digitaal.

• Luchtgeluid intern marktconform (voormalige RGD-eisen).

• Bufferen hemelwater op groene daken.

• Zoveel mogelijk beperken van vergaderen reismomenten.

• Geluidwering waar mogelijk verbeteren.

• Infiltreren in bodem of lozen op de Driener beek (indien mogelijk)

Energie

• Waterverbruik minimaliseren door waterbesparende middelen.

Afval

• Onderzoeken of waterloze urinoirs mogelijk zijn.

• Veel prefabriceren in verband met kleine bouwplaats.

• Energieneutraal (energieverbruik is 0, ook door zelf energie opwekking).

30

• Tijdens gebruik centrale punten voor afval en stimuleren.

• Gebruik maken aanwezige warmtenet voor warmte en koudelevering (indien

Landgebruik en ecologie

mogelijk).

• Locatie heeft geen speciale ecologische waarde.

• PV-cellen toepassen (Er is reeds een deel aanwezig).

• Het betreft een bestaande plek en binnenstedelijk.

Vervuiling

• Vervangen van glas en verbeteren kierdichting in het bestaande gebouw.

• Geen specifieke flora en fauna.

• Beperken koudemiddelen.

• Nieuwbouw uitvoeren in triple-glas.

• Gierzwaluwkasten aanwezig in bestaande bouw.

• Aandacht voor recycling en hergebruik, ook uit C2C-gedachte.


GPR methodiek GPR Gebouw is een methodiek, vertaald in een programma waarmee de prestaties van een gebouw op het gebied van kwaliteit en duurzaamheid kunnen worden bepaald. Een gebouw wordt beoordeeld op de duurzaamheid thema’s energie, milieu, gezondheid, gebruikskwaliteit en toekomstwaarde. Per thema kan een score tussen 1 en 10 worden behaald. Wanneer een gebouw voldoet aan het Bouwbesluit wordt een score van 6 gerealiseerd. Voor de nieuwbouw van het stadskantoor is in het PvE een GPR-score van minimaal 8.0 opgenomen. Uit de analyse van het voorontwerp blijkt dat deze score ruim wordt behaald voor het stadskantoor CO2 Met behulp van GPR gebouw is de CO2-emissie van het nieuwe stadkantoor bepaald en vergeleken met een referentiekantoorgebouw uit 2006. De te verwachten CO2-reductie is opgesplitst naar energiegebruik en materiaalgebruik. Het stadskantoor heeft een 46% lagere CO2-emissie dan het referentiekantoorgebouw uit 2006

Klimaat-, CO2- en energieneutraal Het stadskantoor kan eenvoudig klimaatneutraal gemaakt worden. De CO2uitstoot door het energiegebruik van het gebouw moet hiervoor gelijk aan 0 zijn. Dit kan bijvoorbeeld door het gebouw volledig op groene elektriciteit te laten draaien. Het gebouw krijgt dus geen gasaansluiting. Ook een CO2-neutraal stadskantoor is goed mogelijk. Hiervoor moet naast energiegebruik ook gecompenseerd worden voor de CO2-uitstoot door materiaalgebruik. Dit kan door elders de geproduceerde CO2 te compenseren. Het energieneutraal maken van het stadskantoor vergt meer inspanning. Bij energieneutraal wordt net zoveel energie opgewekt als er wordt verbruikt. In de huidige situatie is er sprake van een niet-gerenoveerd stadhuis. In de toekomst zal dit bestaande stadhuis worden gerenoveerd en wordt een nieuw stadskantoor gebouwd. Wanneer in de toekomstige situatie met het gerenoveerde stadhuis en het nieuwe stadskantoor evenveel energie wordt gebruikt als in de huidige situatie het bestaande stadhuis verbruikt, is dit een vorm van energieneutraal bouwen.

groene stroom

stadskantoor

geen gasverbruik

Dit kan bereikt worden door de energievraag van de nieuwbouw stadskantoor en het gerenoveerde stadhuis zo klein mogelijk te maken. Daarnaast kunnen zonnecellen toegepast worden op het dak van het gebouw om duurzame energie op te wekken.


31

3


Milieubelasting materialen De milieubelasting van materialen wordt door verschillende aspecten veroorzaakt. Tijdens het winnen van grondstoffen, het vervoeren, produceren tot halffabricaten, toepassen in gebouwen, repareren/renoveren, slopen en storten, is er sprake van emissies (onder andere CO2 uitstoot), uitputting, landgebruik en hinder. Als deze effecten worden vergeleken met de milieubelasting van het energiegebruik gedurende de levensloop van een gebouw, dan blijkt dat het materiaalaandeel voor een standaard gebouw circa 20% van het totaal uitmaakt. Bij de materialen werd de grootste bijdrage geleverd door de constructie (vloeren en wanden/kolommen). Hier kan een grote milieuwinst behaald worden. In het ontwerp van het stadskantoor worden betonnen kolommen met een bollenplaatvloer toegepast. In deze vloer is een deel van het beton vervangen door holle bollen van gerecycled plastic, waardoor een gewichtsbesparing wordt bereikt ten opzichte van een massieve betonvloer van circa 30%. De milieubelasting door de constructie is teruggebracht van 45% naar 21%. Afwegingen materiaalgebruik In levenscyclusanalyses (LCA’s) worden de milieueffecten van materialen in kaart gebracht. Vanuit de LCA’s worden schaduwprijzen van materialen opgesteld, zodat vergelijkingen gemaakt kunnen worden en ambities geformuleerd. In de figuren zijn dergelijke vergelijkingen weergegeven voor de draagconstructie en kozijnen. De gekozen bollenplaatvloer scoort beduidend beter dan een breedplaatvloer of infra+vloer. Een extra voordeel van een bollenplaatvloer is dat er geen balkenstructuur of dragende gevel noodzakelijk is waardoor flexibiliteit in het gebouw ontstaat. In de toekomst zal het gebouw makkelijk een andere functie kunnen krijgen. In de gevel is gekozen voor houten kozijnen met FSC-keurmerk met een lage milieubelasting in combinatie met drievoudige beglazing.

32


4

HOE WILLEN WE WERKEN?

Kleur en (natuurlijk) materiaalgebruik bepalen de sfeer en uitstraling van de domeinen.

Visie op kwaliteit van de werkplek Activiteiten centraal Een mensvriendelijke werkomgeving is belangrijk als het gaat om het realiseren van een duurzaam gebouw. Voor de duurzaamheid van de werkomgeving betekent dit wij niet geloven in oppervlakkige en modieuze oplossingen. Wij streven naar een kwaliteit die tijdloos en duurzaam is en zo bijdraagt aan het welbevinden van het individu. “Mijn werkplek is waar ik ben “ is een credo dat de essentie van het flexwerk concept zou kunnen zijn. De ruimtelijke opzet van het nieuwe stadskantoor en de werkzones op de 3e verdieping van het Stadhuis bieden de mogelijkheid om de nieuwe werkomgeving optimaal vorm te geven. De activiteiten in de kantooromgeving veranderen voortdurend van aard en karakter. De eisen die organisaties aan hun werkplekconcepten stellen veranderen hierdoor ook. Het activiteitengericht werken biedt echter meer flexibiliteit dan een meer traditionele werkomgeving. Het vraagt een variatie aan werkplekken; concentratieplekken; groepsplekken; plaatsen voor formeel en informeel overleg. Vanuit onze ervaring met het ontwerpen van werkomgevingen voor een grote verscheidenheid aan organisaties en hun eisen aan de werkomgeving, zijn wij in staat om de gemeente Hengelo te ondersteunen in het inrichten en vormgeven van een werkomgeving die de ambities en gewenste werkprocessen van de organisatie stimuleren. Hierbij staat een integrale benadering voorop. De dialoog over een nieuwe werkomgeving met de eindgebruikers wordt gevoerd aan de hand van 3D inrichtingsvarianten. Op basis van het voorliggende voorlopig ontwerp kan een start worden gemaakt met het nadenken over de toekomstige werkomgeving. Dit proces biedt uitdagende mogelijkheden voor samenwerking en het ontwikkelen van nieuwe werkprocessen die leiden tot het optimaliseren van de dienstverlening en de ondersteuning van de lokale samenleving.

De inrichting van de werkgebieden biedt aanleiding tot interactie, spontane ontmoeting en samenwerking. Het open werkklimaat dat hierdoor kan ontstaan is bepalend voor de identiteit van de gemeentelijke organisatie. De dynamiek van de werkprocessen in een veranderende samenleving worden op deze wijze optimaal geaccommodeerd. Een uitgekiende logistiek maakt dat de werkgebieden op een efficiënte wijze kunnen worden gedeeld in domeinen. Doordat de vloeren aaneengesloten zijn en niet opgedeeld in losse bouwdelen ontstaan een maximale flexibiliteit en korte loopafstanden. Ook suboptimaal vierkante metergebruik blijft hierdoor beperkt. De vides zorgen ervoor dat ondanks het oppervlak het gebouw overzichtelijk en compact blijft. Uiteraard is bij de inrichting van de werkplekken aandacht voor ergonomie en ergonomisch verantwoord kleurgebruik. Het interieur van het gebouw maakt onderdeel uit van het publiek domein van de samenleving; als plaats van ontmoeting, publiek debat, culturele bijeenkomsten en protest. Interieur en exterieur vloeien soepel in elkaar over; een formele entree als harde grens ontbreekt. De versterkte dienstverlening is als het ware drempelloos bereikbaar. Dit houdt wel in dat in de uitwerking van het voorliggende voorlopig ontwerp een heldere scheiding van logistieke stromen noodzakelijk is om in alle gevallen de veiligheid van bezoekers en gebruikers te garanderen.

Menselijke maat De aspecten met betrekking tot een gezonde werkomgeving spelen bij het ontwerp van interieur van de directe werkomgeving een rol. Daarbij is het bij voorbeeld van belang dat gebruikers invloed hebben op het binnenklimaat en zonder het klimaatsysteem te verstoren een raam kunnen open zetten.

Individuele werkplek

Overleg

Restaureren

Flexibiliteit door variatie

Werkplek onderdeel van groter geheel

Ontmoeten

Vergaderen

Dienstverlening

Groene context

Informeel

Het definiëren van ‘domeinen’ in de werkomgeving versterkt de herkenbaarheid van de afdeling en sectoren en reduceert de anonimiteit. Vrijheid VOORLOPIG ONTWERP 9 maart 2012 - EGM ARCHITECTEN - HVE ARCHITECTEN

33

5

HOE ORGANISEREN WE DIENSTVERLENING?

‘Huiskamer van de stad’

Van schatkamer tot huiskamer

Een stad is meer dan een verzameling huizen en kantoren. De stad is een meerlagig complex netwerk van mensen, functies en vormen. Een stad maakt onder meer ontmoetingen mogelijk, heeft een eigen identiteit, brengt mensen en functies dichter bij elkaar, biedt vrijheid door de keuze aan voorzieningen, biedt veiligheid, heeft een eigen cultuur. De stad beweegt ons, raakt ons, wil ons vrij laten zijn, naast de materiële kenmerken in termen van voldoende huizen, efficiënte infrastructuur en prettige logistiek. Begrippen als interactie, oriëntatie, vibratie en adaptief vermogen zijn graadmeters voor stedelijke kwaliteit.

De stadshal en representatieve ruimten van het monumentale stadhuis zijn als verborgen juwelen in een schatkamer. Ze zijn ooit ontworpen als onderdeel van het publieke domein van Hengelo. In de huidige situatie doet de wijze waarop men de stadshal bereikt geen recht aan de plaats in de lokale samenleving. In onze visie wordt de stadshal weer verbonden met de stad en haar burgers.

Het nieuwe stadhuis van Hengelo is als onderdeel van het plangebied ‘Lange Wemen’ niet slechts een fysiek onderdeel van het versterkte stedelijk weefsel van de binnenstad. Het is als ‘Huiskamer van de Stad’ een belangrijke katalysator voor het stedelijke leven, dienstverlening en stedelijke kwaliteit. In het hart van het nieuwe complex is naast de Stadshal in het Stadhuis een publiekshal met een atrium in de bouwmassa van het nieuwe Stadskantoor uitgespaard. Deze nieuwe publieke ruimte is drempelloos bereikbaar vanaf het entreeplein aan de Burgemeester Jansenstraat. De transparante entreepui maken de publieksfuncties zichtbaar vanuit het publieke domein. Het publieksplein en de stadshal zijn via een riante trap en brede passarelle met elkaar verbonden.

Het bouwvolume van het nieuwe stadskantoor vormt met het stadhuis een nieuwe pleinruimte aan de Burgemeester Jansenstraat. Een snede in het volume van het stadskantoor markeert de nieuwe entree van het complex. Het plein wordt als het ware door middel van een ‘loper’ via de publiekshal en een riante trap verbonden met de stadshal. De toren van het stadhuis fungeert, ook in deze nieuwe compositie van massa’s, als herkenningspunt voor de hoofdentree. De stadshal wordt weer een plein in de stad. De publiekshal en de stadshal vormen een ruimtelijke eenheid als huiskamer van Hengelo. Deze huiskamer wordt een levendige plek in de stad. Als bijzonder onderdeel van de stedelijke routes is de aanleiding om juist hier activiteiten te organiseren erg groot. Het daglicht dat in ruime mate aanwezig is en de heldere ruimtelijke structuur zorgen ervoor dat men zich goed kan oriënteren. Het complex biedt zo ruimte voor ontmoeting; van mens en gebouw, van mens en organisatie en van mensen onderling.

referenties open en transparante, drempelloze dienstverlening

34


6

HOE WAARBORGEN WE DE VEILIGHEID?

Visie op toegankelijkheid en beveiliging Het interieur van het gebouw maakt onderdeel uit van het publieke domein van de samenleving; als plaats van ontmoeting, publiek debat, culturele bijeenkomsten en protest. Interieur en exterieur vloeien soepel in elkaar over; een formele entree als harde grens ontbreekt. De versterkte dienstverlening is als het ware drempelloos bereikbaar. Dit houdt wel in dat in het ontwerp een heldere scheiding van logistieke stromen noodzakelijk is om in alle gevallen de veiligheid van bezoekers en gebruikers te garanderen. De scheiding tussen de toegankelijkheidssectoren zijn op een voor de bezoekers nauwelijks confronterende wijze ontworpen. Op deze wijze ontstaan er logische scheidingen tussen de te onderscheiden zones en voelen bezoekers zich overal welkom zonder dat de gewenste veiligheid in gevaar komt. De scheiding tussen het publiekstoegankelijke Stadhuis en de werkgebieden in het nieuwe stadskantoor is relatief eenvoudig en op een ‘natuurlijke’ wijze te realiseren. De bestuursvleugel is ontworpen als onderdeel van de reeks representatieve vertrekken op de 2e verdieping van het Stadhuis. Eventuele afscherming van deze vleugel vraagt om grote zorgvuldigheid omdat deze plaats moet vinden in het publieke gebied van de Stadshal. Er is vooralsnog voor gekozen om de huidige situatie te handhaven.

begane grond

1e verdieping

De clustering van raadzaal, fractie- en commissiekamers en de leeszaal voor de raadsleden in een ‘Huis van de Democratie’ biedt de mogelijkheid om dit gebouwdeel in de avonduren zelfstandig te gebruiken. De leeskamer en de fractiekamers zijn 24 uur per dag toegankelijk na autorisatie. De toegang is aan de Langestraat gelegen. Via het Grandcafé, als onderdeel van het restauratieve domein, ontstaat een aantrekkelijke alternatieve entree voor het ‘ Huis van de Democratie’. Via een eigen toegang vanaf het Burgemeester Jansenplein kunnen aantrekkelijke verbindingen ontstaan. Ook kan het houden van politieke café’s in het Grandcafé de politiek dichter bij de samenleving brengen. De werkplekken in en aan de publiekshal kunnen door middel van in het ontworpen meubilair geïntegreerde voorzieningen worden afgeschermd van het publieksplein. De functie van het publieksplein als informatiecentrum wordt hierdoor niet belemmerd. De expeditietoegang is buiten de grote publieksstromen gelegen aan de Langestraat. De ingang voor het personeel dat per fiets komt is tussen het Stadhuis en het stadskantoor gelegen. Een flauwe helling verbind het straatniveau met de kelder van het Stadhuis. Hier bevindt zich een ruime fietsenstalling voor ca. 500 fietsten en elektrische fietsen.

2e verdieping

3e verdieping

publiekstoegankelijk gebied in oranje en 24-uursgebied voor de Raad in blauw VOORLOPIG ONTWERP 9 maart 2012 - EGM ARCHITECTEN - HVE ARCHITECTEN

35

6

HOE WAARBORGEN WE DE VEILIGHEID?

Logistiek Personeel Vanwege de beperkte parkeermogelijkheden rondom het stadhuis en het nieuw stadskantoor zullen veel personeelsleden het stadhuis te voet of per fiets benaderen. De parkeergarage zal voor een groot deel gebruikt worden door dienstauto’s van de gemeente Hengelo. Medewerkers die op de fiets komen, kunnen via een nieuwe hellingbaan tussen het stadhuis en het stadskantoor de fietsenkelder bereiken. Hiervandaan voeren diverse routes de medewerkers de gebouwen in. Men kan rechtstreeks via een van de bestaande trappenhuizen of liften naar de hoger gelegen verdiepingen van het stadhuis of via de nieuwe trap rechtstreeks naar het restaurant op de begane grond. Een andere mogelijkheid is om via de onderdoorgang naar het nieuwe stadskantoor te lopen en daar met de trappenliften naar de hoger gelegen betreffende werkplekken gaan. Personeel dat te voet komt, zal in principe de nieuwe hoofdingang van het stadskantoor gebruiken en dan of via de liften en trappen naar de hoger gelegen verdiepingen gaan of via de trap en de passerelle op de 1e verdieping oversteken en het stadhuis betreden. Personeel dat om welke reden dan ook met de auto in de parkeerkelder parkeert, kan rechtstreeks met de liften of via de trappenhuizen naar de hoger gelegen verdiepingen. Bezoekers Inwoners van Hengelo die de publieksdienst van de gemeente bezoeken komen binnen via de hoofdingang van het stadskantoor en worden opgevangen bij de receptie die hen doorverwijst naar de betreffende dienst. Achter de receptie ligt de wachtruimte, koffiecorner en een leestafel waar men kan wachten totdat men verder geholpen wordt. Bezoekers van de raadsvergaderingen komen eveneens via deze hoofdentree binnen. Ze kunnen hun jas kwijt bij de mobiele garderobe die opgesteld kan worden bij de receptie. Ze worden doorverwezen over de trap en de passerelle en belanden in de centrale hal van het stadhuis, waarvandaan de oorspronkelijk door Berghoef bedachte route naar de raadzaal en de tribune gevolgd kan

36

worden. Na afloop kan men via de bestaande route naar het ‘grand café’ op de begane grond of via de passerelle terug naar de hoofdentree en zo het pand weer verlaten. Bezoekers of deelnemers aan vergaderingen volgen dezelfde route als bezoekers van de raadsvergadering. Bij aankomst in de centrale hal van het stadhuis vinden ze als vanzelf de vergaderruimte waar ze moeten zijn. De vergaderruimten liggen rondom de centrale hal. Bezoeker van evenementen in de bestaande stadhuishal komen ook via de hoofdentree van het stadskantoor binnen, geven daar hun jas af bij de garderobe en maken de oversteek op de 1e verdieping en bereiken zo de ruimte waar het evenement plaatsvindt. Trouwerijen betreden het stadhuis traditiegetrouw via de statietrap die naar het publieksplein voert. Dit geldt ook voor hoogwaardigheidsbekleders die de gemeente bezoeken. Raadsleden Een gedeelte van het gebouw op de begane grond van het stadhuis is 24 uur per dag toegankelijk voor raadsleden. Deze komen binnen via een aangepaste entree op de plaats van de huidige bezoekersentree onder de statietrap. Daarvandaan zijn de leeskamer, de griffie, de fractiekamer en de werkplekken van fractie medewerkers rechtstreeks te bereiken. Bij raadsvergaderingen kan men via bestaande routes naar de raadzaal en weer terug. Na afloop van de vergaderingen kan men naborrelen in het politiek café dat een eigen ingang onder de onderdoorgang heeft. Goederen Laden en lossen gebeurt voor de huidige publieksingang van het stadhuis. Dat is de enige plaats in het gebied waar (vracht-)wagens ruimte hebben om veilig naast de weg stil te staan en te lossen. Direct bij de ingang komt een nieuwe ruime goederenlift die zowel naar de kelder als naar het publieksplein voert. Goederen voor het stadskantoor gaan naar de kelder en dan via de onderdoorgang naar de liften van het stadskantoor. Goederen voor het stadhuis kunnen via de bestaande liften naar de bewuste verdiepingen. Het gehele gebouw is volledig toegankelijk voor minder valide mensen. Elke ruimte en vloer is tenminste bereikbaar via één van de liften.


kelder

begane grond

1e verdieping

2e verdieping

3e verdieping

4e verdieping

5e verdieping


37

7

TOEKOMSTWAARDE EN FLEXIBILITEIT

Flexibiliteit

Exploitatie

In zijn algemeenheid kan men stellen dat een duurzaam gebouw ontworpen is met aandacht voor toekomstwaarde en flexibiliteit. Als men de toekomstwaarde en flexibiliteit van een gebouw separaat belicht ontstaat in onze ogen het volgende beeld:

De exploitatiekosten hangen, zoals hierboven geschetst, nauw samen met de levensduur van een gebouw. Lage exploitatiekosten beperken de aanslag op de financiële middelen van een organisatie en zijn aantrekkelijk bij verhuur of verkoop. De exploitatiekosten gemoeid met kleine organisatorische indelingswijzigingen zijn gememoreerd. Energielasten en kosten voor het onderhoud van het gebouw en de gebouwinstallaties zijn echter het sterkst van invloed op de exploitatiekosten.

De levensduur en de toekomstwaarde van een gebouw wordt sterk bepaald door de mate waarin functiewijzigingen en veranderingen (in omvang) van een organisatie kunnen worden geaccommodeerd. De zogenaamde interneen externe flexibiliteit. Veranderde werkprocessen stellen eisen ten aanzien van de interne flexibiliteit van een gebouw; het casco moet een veelheid aan inrichtingsmogelijkheden niet hinderen. Hiervoor is een goede keuze voor de gevelstramienmaat, de constructieve stramienmaten en de verdiepingshoogte van belang. Het nieuwe stadskantoor heeft grotendeels een gebouwdiepte van 16,20 meter. Dit biedt ruime keuzevrijheid ten aanzien van de werkplekconcepten kantoorconcepten. De mate waarin elektrotechnische- en datavoorzieningen op een eenvoudige wijze kunnen worden aangepast, is van invloed op de flexibiliteit en met name op de exploitatiekosten als gevolg van (kleine) interne veranderingen in de ruimte indelingen. Een verhoogd vloersysteem zoals voorgesteld in het voorlopig ontwerp, staat garant voor deze flexibiliteit. De standaardisatie van bouwkundige- en installatie elementen dient de uitwisselbaarheid en hergebruik van elementen mogelijk te maken. Veranderingen in de omvang van de organisatie stelt eisen aan de uitbreidbaarheid van een gebouw dan wel aan de mogelijkheid om delen van het gebouw te verhuren aan derden zonder dat de interne bedrijfsprocessen daar hinder van ondervinden. De logistieke structuur en een doordachte technische infrastructuur maken dit mogelijk en houden rekening met de beveiligingsschillen van de gemeentelijke organisatie. Het stadskantoor ligt op een locatie die kan worden gerekend tot de duurzame kern van Hengelo. Bebouwing op deze locatie zal naar het zich laat aanzien langer blijven bestaan dan bebouwing aan de rand van de bebouwde kom. Het casco van het nieuwe gebouw is zo ontworpen dat ook het gebruik als woongebouw of zorggebouw tot de mogelijkheden behoord zonder grote aanpassingen aan de gebouwstructuur. Gebouwdelen die een kortere afschrijvingstermijn hebben, voldoen aan andere duurzaamheidseisen.

38

In het perspectief van stijgende energiekosten is het, los van de principiële houding ten aanzien van milieubewust bouwen, zeer de moeite waard om te investeren in systemen die het energieverbruik beperken, waarbij een robuust klimaatsysteem de voorkeur heeft ook als het gaat om reductie van kosten voor het onderhoud. Als het gaat om een reductie van de exploitatiekosten van het gebouw zijn de kwaliteit van de detaillering, de keuze van materialen en een zorgvuldige uitvoering van belang. In de verdere uitwerking van het ontwerp zal de bouwkundige kwaliteit, de keuze van materialen, hun toepassing en onderhoudsarm nader worden beschouwd. De toepassing van onderhoudsarme materialen, met inachtname van de milieutechnische duurzaamheidaspecten, dan wel het op een eenvoudige wijze kunnen vervangen of repareren is van belang als het gaat om de onderhoudskosten. Dit geldt zowel voor het exterieur als het interieur van het gebouw waardoor ook op schoonmaakkosten kan worden bespaard. Ook aandacht voor de bereikbaarheid van installatiecomponenten en te vervangen materialen die een levensduur hebben die korter is dan die van het casco is een punt van aandacht. Omwille van de bouwsnelheid en de binnenstedelijke situering van het nieuwe Stadskantoor zou de toepassing van geprefabriceerde bouwelementen grote voordelen op kunnen leveren. Gezien de hedendaagse fabricage technieken is verregaande prefabricage mogelijk. De standaardisering van de detaillering is een logisch voortvloeisel uit een dergelijke keuze. Het hanteren van de principes van het Industrieel Flexibel en Demontabel bouwen kan zowel in de exploitatie als in de realisatie grote voordelen opleveren.


computervloer

grote beukmaat maakt veel variatie mogelijk

ombouwbaar tot appartementen

8

TECHNISCHE ASPECTEN

Constructief ontwerp Fundatie Er worden nog sonderingen uitgevoerd ten behoeve van de nieuwbouw. Voorlopig uitgangspunt is een fundatie op palen. In overleg met de geotechnisch adviseur zal er een keuze worden gemaakt met betrekking tot het paalsysteem. Voorlopig uitgangspunt is een trillingsarm systeem, zoals bv. avegaarpalen.

Dakvloer Deze vloer wordt tevens uitgevoerd in het Bubbledeck-vloersysteem d=390mm, zoals hierboven beschreven. Verbindingsgang 1e verdieping De verbindingsgang naar het bestaande Stadhuis wordt uitgevoerd in een staalplaat-betonvloer, welke rust op stalen liggers. Comflor 100, totale vloerdikte 160 mm.

Vloeren Keldervloer IHWG Betonvloer C28/35, d=300mm, monoliet afgewerkt. Dit geldt ook voor de inritvloer, en de liftputten.

Wanden Gevels Gevelmetselwerk halfsteens, per verdieping opgevangen d.m.v. geveldragers. Als binnenblad is een HSB wandelement aangehouden.

Begane grondvloer De begane grondvloer wordt uitgevoerd in een Bubbledeck-vloersysteem met een dikte van 390mm in betonkwaliteit C28/35. Dit vloertype resulteert in een vlakke vloerconstructie, zonder obstakels zoals balken. De kleine hoogtesprongen op deze verdieping worden opgevangen door de vloeren in elkaar te laten overlopen, waardoor er plaatselijk een verdikte vloer ontstaat. Deze vloer wordt inpandig voorzien van drukvaste isolatie van 100mm op de constructievloer. Buiten het gebouw zal de betonvloer worden verlaagd met daarop een afwerking d.m.v. bestrating o.i.d. Deze sprong in de vloer bepaalt mede de diepte van de kelderbak.

Wanden/kernen Betonwanden d=250/300mm in betonkwaliteit C28/35.

Verdiepingsvloeren De verdiepingsvloeren worden uitgevoerd in een Bubbledeckvloersysteem met een dikte van 390mm in betonkwaliteit C28/35. Dit vloertype resulteert in een vlakke vloerconstructie, zonder obstakels zoals balken. Verder is dit vloersysteem zeer flexibel t.b.v. het instorten van installatievoorzieningen, het maken van vloersparingen en creëren van overkragingen. Ook is deze vloer geschikt voor betonkernactivering. Gezien het gereduceerde materiaalgebruik levert deze vloer een positieve bijdrage aan de duurzaamheidsgedachte. Uitgangspunt bij deze vloerkeuze is een maximale uitkraging van ca. 3.5 m. Hierbij wordt het buitenmetselwerk per verdieping opgevangen. Als binnenspouwblad is een HSB wandsysteem aangehouden. Bouwkundige aansluitingen ter plaatse van de overkragingen dienen van voldoende speling te worden voorzien in verband met de optredende doorbuiging, zowel gedurende als na de bouwfase.

Robuustheid / Redundantie De betonkolommen worden ontworpen op een aanrijbelasting. De daarbij aangehouden belastingen zijn op BG-nivo 1000 kN (binnen bebouwde kom) en voor de parkeerkelder 100 kN (inpandig). Het betoncasco heeft daarbij voldoende samenhang/ incasseringsvermogen om in onvoorziene situaties een nieuwe evenwichtssituatie te vinden, e.e.a. conform de detailleringsregels t.b.v. samenhang en ductiel gedrag zoals beschreven in NEN-EN 1991-1-7. Een aantal kolommen, zoals de op de hoeken t.p.v. de overkluizingen, worden aangemerkt als “key-element”. Deze worden zowel qua ontwerp als qua uitvoering met extra aandacht uitgewerkt. Dit om het beoogde veiligheidsnivo te waarborgen in uitzonderlijke situaties.

Bubbledeck-vloer

Kelderwanden Holle wand systeem d=300mm. Onderlinge aansluitingen behandelen t.b.v. waterdichtheid. Kolommen Betonkolommen rond ca. 750 mm in betonkwaliteit C45/55. Dilataties Het gebouw wordt gedilateerd uitgevoerd in verband met de lengte en de vorm van de plattegrond. Deze dilatatie loopt door tot in de kelderbak. De verdiepingsvloeren worden ter plaatse voorzien van deuvels, zowel voor het verticaal afdragen van de belastingen als voor het horizontaal afsteunen van het vloerveld. Bouwkundige aansluitingen ter plaatse van de dilatatie dienen van voldoende speling te worden voorzien. Met het oog op verhardingskrimp dient m.b.t. uitvoeringsmethodiek, betonsamenstelling en nabehandeling aandacht geschonken te worden aan het beperken van scheurvorming. Stabiliteit De stabiliteit van de nieuwbouw wordt verzorgd door de schijfwerking van de verdiepingsvloeren in combinatie met de betonnen schachten tussen beide splitlevel vloervelden. Tevens wordt het trappenhuis aan de zuidzijde voorzien van betonnen stabiliteitswanden. Dit in verband met de aangebrachte dilatatie.


39

8

TECHNISCHE ASPECTEN

Constructief ontwerp

40

kelder

begane grond

1e verdieping

2e verdieping

3e verdieping

4e verdieping

5e verdieping


doorsnede

principe opbouw vloer


41

8

TECHNISCHE ASPECTEN

Installatietechnisch ontwerp werktuigbouwkundige installaties Uitgangspunt voor het ontwerp van de werktuigbouwkundige installaties is dat, zowel in het bestaande stadhuis als in het nieuw te bouwen stadskantoor een comfortabel klimaat wordt gerealiseerd dat voldoet aan de richtlijnen voor kantoorgebouwen. Onderstaand een globale omschrijving van het installatieconcept voor de nieuwbouw en bestaande bouw. De benodigde warmte voor beide gebouwen wordt geleverd door warmtenet. Het leveren van de benodigde koeling door warmtenet wordt nog onderzocht. De alternatieven ten aanzien van de opwekking van koude worden in kaart gebracht. Hierbij speelt de duurzaamheidsambitie een belangrijke rol. Uitgangspunt is dat er een aansluiting op “warmtenet” wordt gerealiseerd voor de warmte en koude-opwekking. Warmtenet zal vooralsnog een broninstallatie met warmtepompen voorzien. stadhuis Het bestaande stadhuis wordt gerenoveerd. Een gedeelte van de werktuigbouwkundige installaties wordt waar mogelijk gehandhaafd en hergebruikt. Een fundamentele verbetering is dat de ruimten worden voorzien van mechanische luchttoevoer en afvoer met warmteterugwinning, waardoor de luchtverversing van de ruimten te allen tijde gewaarborgd is. De lucht wordt verwarmd of gekoeld toegevoerd aan de ruimten. Daarnaast wordt aanvullend verwarmd door radiatoren. De ruimteverwarming en -koeling kan per ruimte geregeld worden, waardoor de gebruiker zelf het gewenste klimaat in de ruimte bepaalt. Daarnaast wordt de luchthoeveelheid geregeld op basis van CO2 productie. stadskantoor De nieuwbouw wordt voorzien van plafondverwarming en -koeling. Hierbij wordt de gebouwmassa gebruikt met als doel een aangenaam en behaaglijk binnenklimaat te creëren. Het principe is gebaseerd op accumulatie van warmte en koude in de bouwconstructie. Aanvullend worden ter plaatse van de beglazing in de gevel convectoren opgenomen. De ruimteverwarming en -koeling kunnen per ruimte geregeld worden, waardoor de gebruiker zelf het gewenste klimaat in de ruimte kan bepalen. De luchtverversing van de ruimten wordt gerealiseerd door mechanische luchttoevoer en afvoer. De benodigde luchthoeveelheid wordt geregeld op basis van de CO2 productie in de ruimte. Hierdoor ontstaat een comfortabel en gezond binnenklimaat en wordt er een beperking van het energieverbruik gerealiseerd.

42

elektrotechnische installaties In het bestaande stadhuis zijn aansluitingen op de openbare infrastructuur van elektra, KPN en CAI aanwezig. De elektravoeding wordt verzorgd vanuit een transformatorruimte bij de dagwinkel. Deze bestaande aansluiting zal worden uitgebreid en gecombineerd met het stadskantoor. Daarnaast zijn er PV-cellen op het dak van het bestaande stadhuis aanwezig en worden op het nieuwe gebouw ook PV-cellen aangebracht voor opwekking van elektrische energie. Er wordt een noodstroom-installatie gerealiseerd om de bedrijfszekerheid van delen van installaties en gebouw te waarborgen. stadhuis De bestaande elektrotechnische installaties, onder andere schakel- en verdeelinrichting, aardingen bliksembeveiligingsinstallatie en inbraakdetectie worden daar waar mogelijk behouden en aangepast. Een aantal onderdelen zoals delen van de verdeelinrichting, installaties in de kelder, brandmeld- en ontruimingsinstallaties zijn verouderd en worden vervangen. Waar mogelijk worden bestaande kabels en leidingwegen hergebruikt. De databekabeling wordt compleet vervangen, zodat deze up-to-date wordt. Er worden ook nieuwe elementen toegevoegd, zoals een ringleiding voor slechthorenden in de burger, trouw- en raadzaal. Ten aanzien van de beleving van de ruimten en het binnenklimaat zijn hieronder een aantal aspecten omschreven die van belang zijn. In de huidige situatie zijn wandgoten ter plaatse van de gevel aanwezig. Deze worden verplaatst naar de vloer. Daarnaast worden er voorzetwanden aangebracht om luchtkanalen en elektraleidingen weg te werken en nieuwe aansluitpunten aan de gangzijde te kunnen realiseren. Ten aanzien van verlichting geldt ook dat de bestaande installaties zoveel mogelijk worden gehandhaafd en waar nodig worden aangepast en uitgebreid. De monumentale verlichtings-armaturen in de trouwzaal, raadzaal en centrale hal blijven gehandhaafd. De overige armaturen worden vervangen. De te handhaven armaturen worden waar mogelijk voorzien van energiezuinige lichtbronnen. Daar waar het budgetneutraal mogelijk is, worden LED armaturen toegepast. In de ruimten wordt aanwezigheidsdetectie toegepast in combinatie met centrale schakelingen om het energieverbruik te beperken. In het stadhuis zijn nu drie liften aanwezig. De lift bij de entree komt te vervallen, de andere twee liften worden aangepast. Daarnaast wordt een goederenlift toegevoegd vanuit de kelder naar de eerste verdieping.


Wintersituatie

N

Zomersituatie

Z

Overstroom ventilatie naar atrium Natuurlijke nachtkoeling in zomer

Aanzuiging retourlucht in winter uit atrium, atrium werkt als zonnecollector Mechanisch ventilatie systeem met warmteterugwinning

Stralingskoeling in de zomer Stralingsverwarming in de winter

Aansluiting op CV ivm piekbelasting

Door koppeling met Warmtenet wordt conventionele koude opwekking vermeden Warmte + koude opwekking van Warmtenet


Verticaal gesloten bodemwisselaar met warmtepompen

43

8

TECHNISCHE ASPECTEN

stadskantoor Het nieuw te bouwen stadskantoor wordt voorzien van nieuwe elektrotechnische installaties, zoals schakel- en verdeelinrichting, aardingen bliksembeveiligingsinstallatie, brandmeld- en ontruimingsinstallatie en inbraakdetectie-installatie, zodat voldaan wordt aan de geldende voorschriften. Ten aanzien van de beleving van ruimte en binnenklimaat is hieronder een aantal aspecten omschreven dat van belang is. Er wordt een verhoogde vloer (minimale vrije hoogte 65 mm) aangebracht, waarin de aansluitpunten en elektraleidingen zijn verwerkt. Hierdoor is het kantoor flexibel indeelbaar en kunnen er in de toekomst eenvoudig wijzigingen in de inrichting en de daarbij benodigde voorzieningen worden gerealiseerd. Het stadskantoor wordt voorzien van vier nieuwe liften. In het stadskantoor worden nieuwe verlichtingsinstallaties aangebracht. De verlichtingsarmaturen zullen worden uitgevoerd als energiezuinige armaturen. Waar budgetneutraal mogelijk in LED uitvoering (niet in kantoren vanwege meerkosten). Uitgangspunt is dat de basisverlichting in de plafonds wordt gerealiseerd, aangevuld met lokale werkplekverlichting op of boven de werkplekken. Hierdoor wordt voldaan aan de eisen van flexibele indeling in combinatie met Het Nieuwe Werken. De verlichting wordt geregeld door middel van daglichtregeling, aanwezigheidsdetectie en centrale schakelingen om het energieverbruik en onderhoudskosten te reduceren.

bouwfysica, akoestiek en brandveiligheid stadhuis Het bestaande stadhuis wordt zodanig gerenoveerd dat de energiezuinigheid en brandveiligheid geoptimaliseerd wordt en er een gezond en comfortabel binnenklimaat ontstaat. Hiertoe wordt een aantal maatregelen getroffen. De beglazing en kozijnen worden vervangen door thermisch hoogwaardige materialen. Het gebouw wordt voorzien van een gebalanceerd ventilatiesysteem en de huidige buitenzonwering wordt vervangen door automatische buitenzonwering. De nieuw te realiseren scheidingen voldoen aan huidige richtlijnen ten aanzien van interne geluidisolatie. Daarnaast is het uitgangspunt dat door wijzigingen ter plaatse van de bestaande scheidingsconstructies, de huidige akoestische kwaliteit niet verslechtert.

44

Ten aanzien van brandveiligheid dient in overleg met de gemeente en de brandweer vastgesteld te worden wat het uitgangspunt wordt ten aanzien van het brandveiligheidsconcept. Ten aanzien van brandcompartimentering zijn er een aantal principeoplossingen mogelijk om te voldoen aan de eisen uit het Bouwbesluit: - bouwkundig compartimenteren; - toepassen sprinklerinstallatie; - vergroten van de capaciteit van de rook warmte afvoer installatie zodat het atrium als volwaardige buitenruimte kan worden beschouwd, in combinatie met bouwkundige compartimentering. Er zitten veel haken en ogen aan de diverse oplossingen. In overleg moet nog bepaald worden wat de uitgangspunten worden ten aanzien van aan te houden eisen en oplossingen. Daarnaast is, geredeneerd vanuit de veiligheid van de gebruiker, gekeken hoe met beperkte ingrepen voldaan kan worden aan de nieuwbouweisen met betrekking tot ontvluchting, opvangcapaciteit en doorstroomcapaciteit. Zoals blijkt uit deze analyse zijn er een aantal voorzieningen noodzakelijk, zoals het aanbrengen van een aantal brandscheidingen met zelfsluitende deuren om ten aanzien van ontvluchting aan de nieuwbouweisen te voldoen. Dit wordt in overleg met de gemeente nog nader bekeken. stadskantoor Het nieuw te bouwen stadskantoor is zodanig ontworpen dat een energiezuinig gebouw gerealiseerd wordt. De gevels, vloeren en daken worden voorzien van een goede thermische isolatie en luchtdichtheid. Er wordt drie-laagse zonwerende beglazing toegepast. In combinatie met de installatietechnische en werktuigbouwkundige installaties levert dit een zeer verantwoord energetisch gebouw op. De hoeveelheid daglichtopeningen in de gevel, in combinatie met vides in het gebouw, zorgen voor ruim voldoende daglichttoetreding. Een goede interne geluidsisolatie draagt bij aan een comfortabel en gezond binnenklimaat in de gebouwen. Om dit bereiken zijn richtlijnen opgesteld ten aanzien van de interne geluidsisolatie tussen diverse ruimtefuncties. Deze richtlijnen zijn conform de huidige richtlijnen van de Rijksgebouwendienst. In de nieuwbouw kan door de keuze van de juiste materialisering voldaan worden aan de eisen. De situering van werkplekken rondom de vide in relatie tot geluidoverdracht is een aandachtspunt dat in de volgende fase nader invulling krijgt.


Het ontwerp is zodanig dat er grote open ruimten ontstaan die over verschillende verdiepingen met elkaar in verbinding staan. Vanuit het oogpunt brandveiligheid betekent dit dat er geen bouwkundige scheidingen aanwezig zijn om het gebouw in te delen in brandcompartimenten. Vandaar dat er als gelijkwaardige oplossing hiervoor sprinklers worden toegepast. Het bouwkundige en installatietechnische voorlopig ontwerp van beide gebouwen resulteert in gezond en comfortabel binnenklimaat voor de gebruikers. Tevens zijn beide gebouwen energiezuinig en duurzaam ontworpen.

primcipe installaties


45

46


STADSKANTOOR EN STADHUIS

Recommend Documents