G e m e e n t e Amsterdam
Stadsdeel Zuidoost
COMMISSIE: ROVB Ruimtelijke Ontwikkeling, Verkeer en Beheer DATUM : 8 oktober 2013 AGENDAPUNT NR.: T.K.N. ONDERWERP: Stand van zaken notitie Verkenning Gaasperdam D O E L VAN DE BEHANDELING: Informeren GEVRAAGD BESLUIT: Voor kennisgeving aannemen Kennis te nemen van de voortgang Verkenning Gaasperdam en de planning TOELICHTING: Stadsdeel Zuidoost en de Dienst Ruimtelijke Ordening werken samen aan een integrale Verkenning Gaasperdam. De Verkenning is een gezamenlijke opdracht van de stadsdeelraad en de gemeenteraad. Het afgelopen jaar is de stadsdeelraad geïnformeerd via de begroting en aanwezigheid van raadsleden bij activiteiten die in het kader van de Verkenning zijn georganiseerd. In deze notitie wordt het proces, de stand van zaken en de planning toelicht. Ook wordt een doorkijkje gegeven naar de belangrijkste uitkomsten van de Verkenning en het vervolgtraject. Met de Verkenning Gaasperdam wordt, zoals vastgelegd In het bestuursakkoord, uitvoering gegeven aan de uitwerking van de rood, groen en blauwvisie die de stadsdeelraad op 30 juni 2009 heeft vastgesteld. Doel van de Verkenning Gaasperdam is een programma te ontwikkelen waarmee de toekomst bestendigheid van Gaasperdam wordt vergoot.
MEEGEZONDEN STUKKEN: Notitie van het Dagelijks Bestuur aan de stadsdeelraad inzake de stand van zaken Verkenning Gaasperdam. S T U K K E N T E R INZAGE: Niet van toepassing INLICHTINGEN: Naam: Susanne van Kooy Directie/Afdeling: Realisatie Toestel: 020-2525218
llllllllll
G e m e e n t e Amsterdam
l
Stadsdeel Zuidoost
.
y
Directie Realisatie Afdeling Grondzaken / Projectbureau
.
v>
L . J
Notitie Aan Van
De leden van de stadsdeelraad Het Dagelijks Bestuur
Belnandelend ambtenaar
S.M. van Kooy
Telefoonnummer
020 25 25218
E-mail
[email protected]
Kopie aan Belnandeling
DB
Datum
17 september 2013
Zaaknummer Ondenwerp
Stand van zaken Verkenning Gaasperdam
1. Inleiding Stadsdeel Zuidoost en de dienst ruimtelijke ordening werken samen aan een integrale Verkenning Gaasperdam. De Verkenning is een gezamenlijke opdracht van de stadsdeelraad en de gemeenteraad. Het afgelopen jaar is de stadsdeelraad geïnformeerd via de begroting en aanwezigheid van raadsleden bij activiteiten die in het kader van de Verkenning zijn georganiseerd. In deze notitie wordt het proces, de stand van zaken en de planning toelicht. Ook wordt een doorkijkje gegeven naar de belangrijkste uitkomsten van de Verkenning en het vervolgtraject. 2. De opgave Zowel de Structuurvisie Amsterdam als de beleidsstukken van stadsdeel Zuidoost benoemen de urgentie om een programma te ontwikkelen voor Gaasperdam. In het bestuursakkoord van het stadsdeel Zuidoost staat de Verkenning Gaasperdam vermeld als verdere uitwerking van uitwerkingsstudies van de structuun/isie Zuidoost (2005): de woonvisie, de verkenningswoningbouwlocaties en de drevenstudie. De opgave is door de gemeenteraad bekrachtigd in de besluitvorming rondom de Structuurvisie Amsterdam 2040. De gemeenteraad heeft opdracht gegeven voor een integrale verkenning naar Gaasperdam waarin twee onderzoeksvragen centaal zijn gesteld: 1. Het nut en noodzaak van een woningbouwprogramma aan de Zuidoever van de Gaasperplas 2. Het versterken van het Gaasperpark als metropolitane plek. Achtergrond van deze vragen is enerzijds bezorgdheid over de toekomstbestendigheid van Gaasperdam. Anderzijds heeft de gemeenteraad met het aannemen van de motie heeft gevolg gegeven aan signalen uit de samenleving. Onder een substantieel deel van de bewoners van Gaasperdam was grote weerstand tegen de nieuwbouwplannen voor de
lllllllll
iiS . ;i)ierni je r 2013 F-'aijiiia 2 van 8
Gemeente Amsterdam
zuidoever van de Gaasperplas. Daarnaast maken bewoners zich zorgen over ontwikkelingen en activiteiten in het Gaasperpark. In de verkennende fase zijn onderstaande vragen meegenomen, die deels voort zijn gekomen uit de Structuurvisie Amsterdam: • Wat speelt er in Gaasperdam? • Welke kansen liggen er die beter benut en verzilverd kunnen worden? • Hoe kunnen we gedane investenngen van de afgelopen tijd nog beter benutten? • Hoe kan het Gaasperpark worden ontwikkeld tot een metropolitane plek? • Hoe verbeteren we het voorzieningen niveau? • Hoe maken we Gaasperdam meer onderscheidend en klaar voor de toekomst? • Hoe krijgen we de woningmarkt in beweging? • Wat is het nut en noodzaak van (grootschalige) woningbouw aan de Zuidoever van de Gaasperplas? Waarom nu deze aandacht voor Gaasperdam? De wijk is nu ongeveer 30 jaar oud en we zien dat er veel goed gaat in Gaasperdam, een Amsterdamse buitenwijk met 33.000 inwoners. De vaak nog oorspronkelijke bewoners en ondernemers waarderen de buurten en de wijk als geheel. Er wordt over het algemeen fijn gewoond. De wijk is ruim en groen, goed ontsloten en heeft de Gaasperplas als unieke kwaliteit. Toch zijn er aanleidingen om de aandacht te richten op dit deel van Amsterdam. Gaasperdam wijkt af van de demografische en regionale woningmarkttrends van Amsterdam. In Amsterdam vindt een sterke bevolkingsgroei plaats door natuurlijke aanwas en migratie. In Gaasperdam daarentegen vestigen zich nauwelijks mensen uit de rest van Amsterdam. Hoewel Gaasperdam wel meer geïntegreerd raakt met de bevolkingsopbouw van de andere delen van het stadsdeel Zuidoost, is het aandeel nieuwe bewoners van buiten Zuidoost en uit de regio, dalend in Gaasperdam. Er is, anders dan in het overgrote deel van Amsterdam, weinig instroom van jong talent. De prognoses voor Gaasperdam laten een licht dalende en verouderende bevolking zien in de periode 2012-2035. Daarnaast staat de vastgoedwaarde in de wijk onder druk, meer dan in de rest van Amsterdam. Het gevaar ligt op de loer dat er minder draagvlak zal gaan ontstaan voor voorzieningen in de wijk. In deze context bovendien niet onbelangrijk: het groen, waar Gaasperdam zich mee onderscheidt, staat onder druk door een teruglopend beheerbudget. De vraag in Amsterdam naar woonruimte en ruimte om te recreëren is groot. Dat zijn juist eigenschappen waar Gaasperdam in uitblinkt. Gaasperdam en de rest van Amsterdam kunnen elkaar hierin dus goed aanvullen. Wat Gaasperdam te bieden heeft, wordt in die zin niet ten volle benut. Want Gaasperdam is relatief onbekend in de rest van Amsterdam: zowel qua woon- als recreatiemogelijkheden. De woningvoorraad kan aantrekkelijker worden gemaakt en beter onder de aandacht gebracht. Veel Amsterdamse stadsparken staan onder druk door een flinke toename in bezoekersaantallen. Gaasperdam heeft met de Gaasperplas en de andere parken veel potentie om ook bezoekers uit de rest van Amsterdam en de regio te trekken. In deze verkenning is daarom gekeken op welke manieren Gaasperdam zichtbaarder gemaakt kan worden en welke verbeteringen kunnen bijdragen aan de aantrekkingskracht van de wijk. 3. Kennis ophalen De ambitie is om de vernieuwing van Gaasperdam vorm te geven vanuit een open planproces. Met de verkenningsfase is al een basis gelegd voor dit open planproces.
2
10 sepieiii!) I 2013 F'agina 3 van 8
Gemeente Amsterdam
Het voortbouwen op deze belangrijke input zal ook na het vaststellen van deze toekomstagenda doorgaan. Voor het beantwoorden van deze vragen zijn talloze (en/arings-) deskundigen bevraagd in individuele gesprekken en tijdens twee werkconferenties en een jongerenconferentie. Daarnaast zijn allerlei bronnen geraadpleegd: statistisch onderzoek, feiten en cijfers over Gaasperdam, ruimtelijke en maatschappelijke analyses, bestaande studies en rapporten over Gaasperdam. In de onderzoeksfase is een veelvoud van ondenverpen de revue gepasseerd van een analyse van de fietspadenstructuur van Gaasperdam tot de ouderbetrokkenheid bij scholen in de wijk. 4. Bevindingen bewoners Bewoners ervaren het groene karakter als belangrijkste pluspunt van de wijk, in het bijzonder het Gaasperpark. Andere positieve elementen zijn de woningen zelf, het autoluwe karakter en de rust in de wijk. De tevredenheidindex bevestigt dit beeld met een 7.9 als rapportcijfer. Slijtage en hier en daar achterstallig onderhoud zijn zaken die bewoners als minpunt van Gaasperdam naar voren brengen. De buurt is volgens een deel van de bewoners een beetje sleets aan het worden. Ander minpunt is het ontbreken van bijzondere plekken. Leuke pleintjes waar je elkaar kunt ontmoeten. Het vertrouwen in de verwachte ontwikkeling van de wijk scoort een krappe 6.3. Naast zorgen over veiligheid en de grote instroom van kwetsbare groepen wordt het verdwijnen van het groene karakter van de wijk vaak genoemd. Oorzaak is volgens bewoners aan de ene kant een onderhoudskwestie en aan de andere kant zijn bewoners bezorgd over nieuwbouwplannen van de gemeente in het groen. Er is wel vraag naar nieuwe woon producten. Grote appartementen met buitenruimte voor ouderen en jongerenwoningen ontbreken bijvoorbeeld nog in de wijk. Het gebruik van het Gaasperpark roept veel emoties op. Het is voor bewoners een belangrijke kwaliteit dat niet iedereen met de rest van de stad wil delen. Dat laatste is vaak ook ingegeven uit angst dat meer bezoekers synoniem is voor meer evenementen in het park. De bestaande evenementen roepen gemengde gevoelens op. Ergernissen zijn de geluidsovedast en de impact op de natuur. Tegelijkertijd vinden mensen het ook leuk voor de jeugd. Voorzieningen in Gaasperdam zijn er volgens de meeste bewoners genoeg. Het aanbod van activiteiten is volgens bewoners niet goed ontsloten. Dat slaat zowel op de bekendheid van het programma als de zichtbaarheid en ruimtelijke inpassing van de voorzieningen. Reigersbos is met stip het meest aantrekkelijke winkelcentrum van Gaasperdam. Dat blijkt ook uit cijfers van Het winkelgebied Reigersbos is het best gewaardeerde gebied in Zuidoost en staat met een gemiddelde waardering van 7.1 in de top tien van de meeste gewaardeerde winkelgebieden in Amsterdam (O&S 2012). In combinatie met de overige voorzieningen zoals de bibliotheek en de sporthal is dit voor bewoners het hart van de wijk. Kansen voor Gaasperdam Kansen die bewoners voor Gaasperdam zien zijn verdere versterking van het groene karakter van de wijk. Daarbij denken ze niet alleen aan kwaliteitsverbetering van het Gaasperpark en de groene randen of het toevoegen van nieuw groen. Het groene
3
I
,iirii.ii I
Gemeente Amsterdam
'dl I ' I Illl
1
'
V
lll <
karakter van Gaasperdam maakt de wijk volgens bewoners ook heel geschikt voor projecten op het gebied van duurzaamheid. Gaasperdam zou zich kunnen profileren als duurzame wijk. Een ander aanknopingspunt dat bewoners zien voor de profilering van Gaasperdam is het creëren van een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor ZZP-ers. Dit kan bijdragen aan de levendigheid in de wijk omdat veel ZZP-ers frequent gebruik maken van ontmoetingsplekken als horeca. Een eerste voonwaarde hiervoor is de aanleg van glasvezel. 5. Onderzoek Naast de input van belanghebbenden zijn er diverse onderzoeken uitgevoerd. Uit deze onderzoeken komt het beeld naar voren dat Gaasperdam niet meedoet met stedelijke trends op het gebied van wonen, bevolkingssamenstelling, in - en uitstroom, huizenprijzen en inkomensontwikkeling. De diversiteit in de wijk neemt langzaam maar zeker af, de economische draagkracht van de inwoners daalt en de sociale kwetsbaarheid van de wijk neemt toe. Dat wordt versterkt doordat de wijk niet in beeld is bij woningzoekenden op de Amsterdamse woningmarkt. Gaasperdam begint de kenmerken te vertonen van een gesloten systeem met een neergaande trend. Dat wil niet zeggen dat Gaasperdam aan de rand van de afgrond staat, de tevredenheid van de zittende bewoners weerspiegelt dat, maar er is wel aanleiding om in te grijpen. Inzet vanuit de gebiedsagenda Gaasperdam is het systeem open te breken door de sterke kanten van Gaasperdam in te zetten. 6. Kernpunten Verkenning Gaasperdam Hoe de wereld en Gaasperdam er in 2040 precies bij zal liggen, dat weten we niet. Dat is koffiedik kijken, zeker in deze tijd. Wat we wel weten is waar we naar toe kunnen en willen met Gaasperdam. Dat hebben wij als stadsdeel en gemeente niet alleen bedacht, maar is samen met bewoners, ondernemers en organisaties tot stand gekomen. We hebben als gemeente een open houding aangenomen en vooral anderen aan het woord gelaten. Er is veel opgehaald. Vele partijen zijn betrokken. Op basis van alle bevindingen is een beeld gevormd van hoe Gaasperdam zich richting de toekomst kan blijven doorontwikkelen: als een gemoedelijke, eigentijdse en moderne, Amsterdamse buitenwijk. De ruime en betaalbare woningen, het multiculturele karakter, de goede voorzieningen, de perfecte bereikbaarheid en de Gaasperplas spreken in potentie veel doelgroepen aan. De geweldige ligging aan het groene hart. Doorbouwen op gedane ontwikkelingen Bovendien is er de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in Gaasperdam en omgeving. De gemeente, corporaties, ontwikkelaars en andere partijen hebben vele miljoenen gestoken in de wijk. Daarnaast wordt de komende jaren ruim 4 miljard geïnvesteerd in de overkluizing van de A9, waardoor Gaasperdam nog beter verbonden wordt met de rest van Amsterdam. Zichtbaarheid en identiteit Ondanks deze positieve ontwikkelingen en bovengenoemde kwaliteiten is Gaasperdam nauwelijks in beeld bij de woningzoekende Amsterdammer. De wijk bevindt zich onder de radar. En dat is opmerkelijk nu de druk op de Amsterdamse woningmarkt zo groot is. Het ontbreken van nieuwe bewoners van buiten Zuidoost, de trendmatige uitstroom van hoger opgeleiden en de te venvachten vergrijzing, geven aanleiding om de komende jaren de aandacht te richten op Gaasperdam.
4
Gemeente Amsterdam
Het belangrijkste doel is meer mensen bewust te maken van de mogelijkheden die Gaasperdam hen kan bieden. Om dit te bereiken moet de zichtbaarheid van Gaasperdam in Amsterdam worden vergroot. Het vergroten van de zichtbaarheid van de wijk gaat hand in hand met het toevoegen van een onderscheidende identiteit en het versterken van de verbindingen tussen de wijk en de stad. Kansen benutten De focus daarbij ligt de komende jaren op het beter benutten van investeringen, het inspelen op kansen, verbeteren en verrijken. Wat gaat er goed en wat kan er nog beter? Dat betekent ook dat bepaalde zaken nu geen prioriteit krijgen, tenwijl ze toch belangrijk zijn. Hierbij kan gedacht worden aan een (grootschalige) herstructurering van de middelhoogbouw of het aanpassen van de drevenstructuur. Dit zijn ingrepen die in de verkenning vaak zijn geopperd, maar niet haalbaar zijn in deze tijd. Dat wil niet zeggen dat dit soort ingrepen op de langere termijn niet alsnog opgepakt kunnen worden. Andere ontwikkelingen spelen pas op de langere termijn en daar kan te zijner tijd op ingezet worden of eerder als kansen zich voordoen. Denk bijvoorbeeld aan de koppeling van Holendrecht aan het AMC/Amstel lll. Vier sleutelprojecten De vernieuwing van Gaasperdam mag niet blijven hangen in goed bedoelde intenties. Om de vernieuwing van de wijk een stevige slinger te geven wordt daarom op korte termijn ingezet op een aantal concrete projecten die Gaasperdam steviger op de kaart kunnen zetten. Er worden echt keuzes gemaakt. Het gaat om een beperkt aantal ingrepen die de vernieuwing van de wijk zichtbaar maken, uitnodigend zijn en bovendien in deze tijd financieel en organisatorisch haalbaar zijn. Maar bovenal gaat het natuurlijk om ingrepen of projecten waar mensen zich in herkennen, die leiden tot enthousiasme en nieuwe energie. We zetten in op duurzaamheid Gaasperdam kan zich gaan profileren als een duurzame wijk. Duurzaamheid is blijvend een belangrijke bindende factor waarbij veel energie loskomt. Bedrijven, bewoners en overheid bundelen de krachten om de wijk toekomstbestendig te maken. Bewoners en bedrijven gaan zo veel mogelijk zelf voorzien in hun energiebehoefte. Gaasperdam raakt op een hoogwaardige manier 'connected': bewoners kunnen beschikken over zeer snelle internetverbindingen en slimme energiesystemen. Woningen worden beter geïsoleerd, in de wijk wordt op grote schaal zonne-energie opgewekt. Biomassa die in de wijk geproduceerd wordt, wordt venwerkt tot biobrandstoffen. We zetten in op het Gaasperparl< als metropolitane plel< De oplevering van de GaasperdammenA/egtunnel rond 2020 biedt de kans om een verbinding te leggen tussen Gaasperdam en de Bijlmer via een reeks van parken met een eigen karakter en programma. Het Gaasperpark, inclusief het Centraalpark Gaasperdam, vormt daarin een belangrijke schakel tussen het stedelijke Bijlmerpark en het weidelandschap om de Gaasperdam. Het Gaasperpark is nu al het unique sellingpoint van de wijk. Maar het park kan nog veel beter, leuker, moderner met behoud of versterking van veel van de huidige kwaliteiten. Door een slimme indeling waarbij parklandschap wordt afgewisseld door ruigere natuur kan het park zijn bijzondere rust en natuudijke kwaliteit behouden. Een hoogwaardige route, 'het rondje plas', verbindt alle leuke en mooie plekken met elkaar. De metrohalte Gaasperplas in combinatie met de aansluiting op de A9, biedt de mogelijkheid om op een passende wijze een plek met een stedelijke aantrekkingskracht te creëren. We zetten In op een gevarieerder
woningaanbod
5
Gemeente Amsterdam
Sinds de aanleg van de wijk in de jaren tachtig is er vrijwel niets meer gebouwd in de wijk. Hoewel de woningbehoefte in de Amsterdamse regio in de komende decennia groot blijft, ligt in het geval van Gaasperdam de focus op de korte en middellange termijn veel minder op het 'halen van de aantallen'. Het gaat veel meer om een kwalitatieve verbetering van de bestaande voorraad. Hierdoor kan beter aangesloten worden op huidige en toekomstige behoeftes. Mensen in Gaasperdam krijgen de ruimte om te bouwen aan hun droom: zelf bouwen, een woning uitbreiden, woningen samen voegen. Buurten en straten zullen hierdoor zich meer van elkaar gaan onderscheiden zodat ook de oriëntatie binnen de wijk verbeterd. We zetten in op de versterl
6
IB reiiif 11 i! i; i 2013 f'tK)iii£< 7 van 8
Gemeente Amsterdam
8. Communicatie Communicatie De centrale lijnen zijn tot stand gekomen op basis van een open planproces. Het gaat om een beperkt aantal ingrepen, die de vernieuwing van de wijk zichtbaar maken, uitnodigend zijn en bovendien in deze tijd financieel en organisatonsch haalbaar zijn. Maar bovenal gaat het om ingrepen of projecten waar mensen zich in herkennen, die leiden tot enthousiasme en nieuwe energie. Het is van belang om dit enthousiasme vast te houden. Goede communicatie is hierbij noodzakelijk. De belanghebbenden (bewoners, ondernemers en deelnemers) zijn bij het opstellen van de toekomstverkenning actief geïnformeerd en betrokken door middel van direct en persoonlijk contact. Om draagvlak te creëren en betrokkenheid te behouden, zijn naast de werkconferenties met workshops over verschillende thema's, ook één op één gesprekken gevoerd met belanghebbenden in het gebied. Bewoners en deelnemers van de conferentie zijn na de werkconferenties per mail, via de stadsdeelwebsite en de stadsdeelkrant geïnformeerd over de voortgang van de Verkenning. De gesprekspartners zijn persoonlijk geïnformeerd over de voortgang. De komende tijd zal in de vaste communicatiemiddelen (website, stadsdeelkrant, social media) zal aandacht worden besteed aan de uitkomsten van de verkenning. De invalshoek van het artikel in de stadsdeelkrant moet nog worden bepaald. Hierin staat wel centraal, wat er op korte termijn gaat gebeuren en wat men kan venwachten van de Verkenning. Tijdens het proces zijn de doelgroepen intensief geïnformeerd en betrokken geweest, ook was er na elk communicatieactiviteit een terugkoppeling. Het voorstel is om voorafgaand aan de afronding van de Verkenning niet opnieuw een plenaire werkconferentie te organiseren maar in te zetten op het informeren en committeren van actieve bewoners(groepen) en partners die aanwezig zijn geweest bij de eerdere conferenties. Dit zijn onder andere de bewoners vereniging Nellestein, de deelnemers van de jongerenconferentie, diverse actieve bewoners van Gaasperdam en partners zoals Waternet en Groengebied Amstelland. We kiezen hierbij voor een actieve vorm en gaan op tournee door Gaasperdam. De komende twee maanden zal de top 4 van de Verkenning Gaasperdam zijn opwachting maken op verschillende plekken In de wijk. Er wordt een 'elevator pitch' ontwikkeld om de vier sleutelprojecten van de Verkenning te presenteren. Deze pitcti wordt ingezet op plekken waar bewoners bij elkaar komen. Dat kunnen formele bijeenkomsten zijn zoals de wijk contactdag van het DB maar ook de Bingoavond in het buurthuis Holenderecht of een marktkraam op de markt in Reigerbos. Het is zeer belangrijk om de doelgroepen in de fase te blijven betrekken, zodat er telkens wordt gewerkt aan het vergroten van draagvlak, meer vertrouwen en betrokkenheid. 9. Planning besluitvorming De uitkomsten van de Verkenning Gaasperdam worden vastgelegd in de gebiedsagenda Gaasperdam. Deze wordt ter besluitvorming aan de stadsdeelraad voorgelegd. De planning is als volgt: Week Week Week Week Week
38 39 40 41 42
: aanleveren stand van zaken Cie ROVB : aanleveren definitief concept weekeindmap en staf : aanleveren B&W en DB : aanleveren Cie ROVB : artikel stadsdeelkrant
7
Gemeente Amsterdam
Week 45 Week 46 Week 48
: Behandeling in Cie ROVB : bestuurlijk overleg : behandeling in SDR
Nog inplannen: • Besluitvormingstraject gemeenteraad
