stabulletin Kennis bijhouden is absoluut noodzakelijk!

stabulletin j a a r g a n g 25 | n u m m e r 03 | s e p t e m b e r 2010 profiteer nu:

STABU STUDEER ACTIE!

CURSUS & OPLEI

tijdelijk €50,- korting op alle STABU cursussen & opleidingen geldig: 1-9-2010 t/m 1-3-2011 • meld u aan voor een cursus/opleiding via het aanmeldingsformulier op www.stabu.org

special!

DIN G

Kennis bijhouden is absoluut noodzakelijk! Om als professional in de bouwnijverheid overeind te kunnen blijven is het bijhouden van de eigen kennis onontbeerlijk! Dit lijkt op een open deur intrappen maar is dat niet. Vaak is de grote werkdruk een belemmering om het vakgebied goed bij te houden. We proberen met behulp van vakbladen, elektronische nieuwsbrieven, zelf surfen op internet e.d. zoveel mogelijk op de hoogte te blijven van nieuwe regelgeving, nieuwe producten, nieuwe technieken enzovoorts maar weten niet zeker dat we daarin ook slagen.

ir. M.L.A.M. van Hezik, algemeen directeur STABU

In dit STABU-bulletin worden de schijnwerpers op dit specifieke STABU-product gericht met de bedoeling dat u een goed inzicht krijgt in wat wij u op dit gebied te bieden hebben. Doe er uw voordeel mee!

Gastcolleges De student van vandaag is de bouwtechneut van morgen! Regelmatig ontvangt STABU verzoeken van docenten om aanvullende informatie bij het voorbereiden van de lessen. Het a anbod van STABU om voor onderwijsinstellingen gratis gastcolleges te verzorgen tijdens (of naast) de lessen vindt daardoor gretig aftrek. » lees verder op pagina 3

WWW.STABU.ORG Stichting STABU biedt een breed pakket cursussen aan, gericht op de dagelijkse bestekspraktijk. Het aanbod varieert van een introductie in de STABU-systematiek tot en met een volledige opleiding tot bestekschrijver. Een volledig overzicht van alle cursussen en data is op de website van STABU opgenomen (www.stabu.org).

r

» pagina 6 • STABU Bestekken lezen » pagina 14 • Effectieve communicatie in de bouw » pagina 18 • Verzekeringen in de bouw » pagina 22 • STABU-bestekssystematiek » pagina 26 • Nieuwe Contractvormen in de bouw » pagina 28 • Actualiteit in wet- & regelgeving in de B&U-sector » pagina 32 • Dé standaardvoorwaarden bij aanneming van werk in de B&U-sector » pagina 36, 40 • Opleiding/opfriscursus Bestekschrijver » pagina 46 • Garanties in de bouw

aa

Cursussen & opleiding

Stichting STABU onderkent dit probleem en probeert met zeer doelgerichte cursussen en opleidingen wel een totaal overzicht te geven. Het is de taak van de docenten om een bepaald deel van het vakgebied compleet in beeld te brengen en aan te geven wat er is veranderd en waarom. Uiteraard zijn er meerdere aanbieders van cursussen maar STABU heeft zich vooral toegespitst op de kennis inzake contracten, bestekken, kwaliteit en alles wat dit vakgebied raakt.

j

OPLOSSINGEN VOOR DE ELEKTROTECHNISCHE INFRASTRUCTUUR VAN WINDMOLENS Van cabine tot fundering!

Vang- en afleidingssystemen Voor de bescherming van het weerstation bij een directe blikseminslag

Test – en meetsystemen Magneetkaart PCS en -houder voor het eenvoudig meten van bliksemstromen in het rotorblad.

Kabeldozen Om de verbinding van kabels te voorzien van de juiste IP-waarde.

Overspanningsbeveiliging energietechniek Ter bescherming van energiecentrales tegen overspanning en bliksemstromen met de mogelijkheid van een trilbeveiliging

Bevestiging van kabels en buizen Voor het trillingsbestendig aanleggen van het verlichtingsen hulpstroom circuit.

Overspanningsbeveiliging data- en informatietechniek Beveiliging van de elektronische sturingscomponenten in de schakelkast

Buissystemen Buisssystemen van zowel metaal als kunststof – geschikt voor alle toepassingsgebieden

Montagesystemen Voor een solide bevestiging van kabel- en draadgootsystemen – ook bij hoge kabelbelasting

Vraag snel onze speciale brochure aan!

Draadgootsystemen Voor een flexibele installatie van energie- en datakabels in de cabine.

OBO BETTERMANN B.V. . Postbus 114 . 3640 AC MIJDRECHT Tel. 0297 – 515700 . www.obo-bettermann.nl . [email protected]

“DE STERKSTE IN BETON”

Hercules Beton b.v.

Postbus 5095, 5800 GB Venray Nehobolaan 10, Tienray Tel: +31(0)478-530160 Fax: +31(0)478-530161 E-mail: [email protected] Internet: www.herculesbeton.nl

Woord vooraf door ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg | Hoofd opleidingen

Reeds bij het operationeel op de markt verschijnen van de STABU1-bestekssystematiek in 1986 werd er, naast de open vrijdagmiddagen voor de licentiehouders, ook een bijbehorende cursus gegeven met als leerdoel de uitleg van “STABU”. Vandaag de dag draaien er bij Stichting STABU zo’n 10 cursussen en opleidingen waaraan zo’n 20, veelal gastdocenten, verbonden zijn. De cursussen en opleidingen vormen dan ook, als een volwaardig STABU-product, zo’n 10% van de STABU-bedrijfsopbrengsten. Tot voor kort was het merendeel van de opleidingen en cursussen een afgeleide van het hoofdproduct van de Stichting STABU, namelijk de STABU2-bestekssystematiek en werd, zoals ook vroeger het geval was, veelal klassikaal (frontaal) lesgegeven. Hoogstens waren de sheets en de overheadprojector ingeruild voor dia’s in Microsoft Office PowerPoint. Stichting STABU echter transformeert al enige tijd van een bestekkenorganisatie naar een Bouwbreed Informatiesysteem. Dit is uiteraard ook van positieve invloed op de cursussen en opleidingen. In deze speciale editie van het STABU-bulletin treft u daar al vast een voorproefje van.

Inhoud » pagina 4

• Geschiedenis cursussen & opleidingen » pagina 5

• Bouwbrede erkenning » pagina 8

• Gastdocenten bij STABU » pagina 13

• Aan het woord gediplomeerd bestekschrijver » pagina 16

• Regelingen geregeld? Ik wens u veel plezier bij het doornemen van dit STABU-bulletin en graag tot ziens bij een van onze cursussen en opleidingen.

» pagina 20

• ‘Een risico overkomt je niet, het is een keuze’ » vervolg coverartikel ‘Gastcolleges’ De inbreng is op twee fronten mogelijk, naar gelang de wens van de docent/coördinator. Allereerst is het mogelijk de betreffende docenten volledig voor te lichten zodat zij zelf het onderdeel in kwestie kunnen doceren. Ten tweede kunnen de lessen ook door een STABUmedewerker worden verzorgd binnen de onderwijsinstellingen. Van de laatste mogelijkheid wordt het meest gebruik gemaakt.

» pagina 24

• De bestekschrijver levert een instrument voor goed werk » pagina 30

• De UAV, daar verdien je geld mee » pagina 34

Niveau Van belang is om van te voren goed af te spreken op welk opleidingsniveau de studenten opereren, welk technisch niveau al bekend is en of er bijvoorbeeld al praktijkervaring is opgedaan. Op basis daarvan, in combinatie met het soort onderwijs, behoren er duidelijke afspraken met de betreffende verantwoordelijke docent over de inhoud van de lessen te worden gemaakt.

• Stukadoorsbranche scherpt vlakheid aan.. • Uitstekende ondersteuning bij veranderend opdrachtgeverschap » pagina 39

Het geven van gastcolleges of lessen kan geschieden van LBO- tot en met universitair niveau. De lessen variëren van een enkel lesuur tot een volledig project gepaard gaand met vele lesuren. In de praktijk geniet een gastcollege van twee lesuren de voorkeur. Daarnaast is de grootte van de groep van belang. Er is uiteraard bij een les met 15 studenten meer ruimte om te discussiëren dan bij een groepsgrootte van 60 leerlingen of meer. Dit laatste wordt opgelost door een vragenrondje in te stellen. De syllabus is veelal elektronisch verkrijgbaar via de school. In een enkel geval wordt het gastcollege opgenomen, waarmee een extra hulpmiddel wordt ingezet bij de studie. In de praktijk blijkt dat veel studenten vooral tegen de problemen van het administratieve gedeelte van een bestek aanlopen. Uitgebreide instructie beantwoordt dan de meeste vragen. Investering Een van de taken van Stichting STABU is kennis- en informatieoverdracht. In het kader van ‘een goed begin is het halve werk’ brengt STABU dit in praktijk door middel van doceren aan onderwijsinstellingen en daarmee dus de “bouwstudenten” in opleiding.

• Constructie Opleiding Bestekschrijver » pagina 42

• STABU producten & diensten » pagina 44

• Locatie STABU » pagina 45

• Eerste themabijeenkomst Objectenbibliotheek NL-Bouw » pagina 48

• Colofon • Algemene informatie STABU

STABU rekent geen kosten voor gastcolleges omdat het als stimulans wordt gezien van het juist gebruik van STABU. Een aantal MBO- en HBO-opleidingen maakt elk jaar weer gebruik van deze faciliteit, evenals TU Delft. Met de TU Twente en TU Eindhoven vindt momenteel overleg plaats. Informatie Het is voor STABU zelf en met name de STABU-docent, leuk om les te geven aan jonge mensen en daarmee een steentje bij te kunnen dragen aan de opleiding van de (toekomstige) bouwtechneut. Meer informatie over gastcolleges is in te winnen bij ing. J.G.G. (Hans) Swagers van Stichting STABU, tel. (0318) 633026 of e-mail: [email protected]. STABULLETIN | 3

Geschiedenis

cursussen & opleidingen

Op 11 mei 2010 heeft de eerste groep van het cursusseizoen 2009/2010 het examen Opleiding Bestekschrijver gehaald en mag zich daarmee gediplomeerd bestekschrijver noemen.

Retrospectief Direct bij het operationeel op de markt verschijnen van de STABU1-besteks systematiek in 1986 werd er, naast de open vrijdagmiddagen voor de licentiehouders, ook een bijbehorende cursus gegeven met als leerdoel de uitleg van “STABU”. In 1988 werden daarnaast regionale voorlichtingsbijeenkomsten gehouden voor potentiële licentiehouders en vanaf het voorjaar 1989 was het zelfs mogelijk om een bedrijfsgerichte cursus STABU-bestekssystematiek af te nemen. In 1989 ging de voorloper van de opleiding bestekschrijven van start, die toen nog maar 2 dagen duurde.

ntwikkelcentrum te Ede, een educatieve dienstverlener, O een “sterkte/zwakte-analyse van de STABU cursusactiviteiten” opstellen en volgden alle docenten in 2002 een 2-daagse cursus “Effectieve werkvormen”.

‘cursusseizoen 2009 2010, voldeed in zijn geheel aan de eindresultaten van het afgeronde EKB-project’

Bij het in de markt verschijnen van de STABU2-bestekssystematiek omstreeks 1990 werd er kort daarop een specifieke omscholingscursus gegeven. In 1991 werd er naast de klassieke dagcursus STABU-bestekssystematiek ook een nieuwe dagcursus ten behoeve van de vernieuwde STABU2-bestekssystematiek geïntroduceerd. In 1992 stond de teller zodoende al op 1000 cursisten.

In oktober 1993 begon de Opleiding Bestekschrijver met 1 groep van 15 cursisten en een corps van 7 docenten waarvan 3 STABU medewerkers. In augustus 1996 was er de 100e geslaagde van deze opleiding. Rond het jaar 2000 werden een aantal nieuwe (dag)cursussen geïntroduceerd zoals de “Cursus contracten” en “De jurist en het bestek” op initiatief van de toenmalige STABU-jurist Roland Olde Rikkert, de tweedaagse “Opfriscursus bestekschrijver” door Hans Swagers ten behoeve van de gediplomeerde cursisten van de Opleiding Bestekschrijver en “Bestekken lezen” door Henny Miltenburg als vervolg op de door hem gegeven klassieke dagcursus “STABU-bestekssystematiek”. In september 2001 nam Henny Miltenburg het opleidinggebeuren in zijn geheel over van STABU-medewerker Hans Swagers. Mede door de hierdoor ontstane mutaties in het docentencorps ging in seizoen 2001-2002 de Opleiding Bestekschrijver geheel nieuw opgezet van start. In 2002 liet STABU door het 4 | STABULLETIN

De al lopende “Opfriscursus bestekschrijver” werd in 2003 nieuw leven ingeblazen. Vanaf dat moment werd het aantal cursussen, docenten en groepsgrootte flink uitgebreid. Er kwamen cursussen bij met titels als “Actualiteit in weten regelgeving”, “Garanties in de bouw”, “Verzekeringen in de bouw”, etc. etc. In 2006 werd het diploma van de “Opleiding Bestekschrijver” officieel erkend door de Bond van Nederlandse Architecten (BNA) en de Orde Van Nederlandse Raadgevende Ingenieurs (ONRI), thans NLIngenieurs. Het gesubsidieerde zogenaamde EKB-project (Erkenning Kosten- en Besteksdeskundigen), waaraan de heer Henny Miltenburg, inmiddels hoofd cursussen en opleidingen, op verzoek van de BNB (Bond van Nederlandse Besteksdeskundigen) had deelgenomen, zorgde in het cursusseizoen 2008-2009 voor een enorme kwaliteitsimpuls en nog bredere erkenning voor de Opleiding Bestekschrijver. Het cursusseizoen, 2009-2010, voldeed in zijn geheel aan de eindresultaten van het afgeronde EKB-project en op het diploma staan naast de logo’s van STABU, de BNA en NLIngenieurs daarom ook de logo’s van de EKB participanten namelijk de Nederlandse Vereniging Bouw Kostendeskundigen (NVBK), de Bond Nederlandse Bestekdeskundigen (BNB), de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) en de Haagse Hogeschool (HHS).

Bouwbrede erkenning

Stichting STABU heeft sinds oktober 1993 de STABU Opleiding Bestekschrijver opgezet. In het begin van deze eeuw werd deze Opleiding Bestekschrijver, in het streven naar breed gedragenheid, officieel erkend door de Bond van Nederlandse Architecten (BNA) en de Orde Van Nederlandse Raadgevende Ingenieurs (ONRI), thans NLingenieurs. In dit streven naar bouwbreed gedragenheid heeft Stichting STABU vanaf 2006 ook geparticipeerd in het project “Erkenning Kosten- en Bestekdeskundigen” (EKB). Dit project resulteerde o.a. in het opstellen van drie (besteks)beroepscompetentieprofielen voor de B&U-sector, te weten Bestekschrijver B&U, Bestekdeskundige B&U en Bestekadviseur B&U. De huidige STABU Opleiding Bestekschrijver voldoet thans geheel aan het competentieprofiel Bestekschrijver B&U en is mede hierdoor bouwbreed geaccepteerd en erkend als de Nederlandse basisopleiding op het gebied van bestekschrijven. Het project “Erkenning Kosten- en Bestekdeskundigen” (EKB) Daar bedrijven in de B&U en GWW sector steeds meer moeite hadden (en nog steeds hebben) om voldoende (gekwalificeerde) werknemers te vinden op het gebied van “kosten en bestekken”, werd in 2005 op initiatief van de brancheorganisaties Nederlandse Vereniging Bouw Kostendeskundigen (NVBK) en de Bond Nederlandse Bestekdeskundigen (BNB) in nauwe samenwerking met de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) en de Haagse Hogeschool (HHS) in het kader van de subsidieregeling “Scholingsimpuls” het project “Erkenning Kosten- en Bestekdeskundigen” (EKB) opgestart.

leerplannen waarbij de reeds bestaande STABU Opleiding Bestekschrijver en in mindere mate de leergang bestekdeskundige van de BNB als vertrekpunt werden gekozen. De tussentijdse resultaten van het EKB-project werden in het cursusseizoen 20082009 reeds geïmplementeerd in de STABU Opleiding Bestekschrijver. Het afgelopen cursusseizoen, 2009-2010, voldeed al in zijn geheel aan de eindresultaten van het inmiddels afgeronde EKB-project. Dit komt tot uitdrukking op de huidige diploma’s waarop naast de logo’s van STABU, de BNA en NLIngenieurs ook de logo’s van de EKB participanten (NVBK, BNB, HAN, HHS) staan afgebeeld. STABU is ook betrokken bij een nog op te richten stichting waarin vervolg zal worden gegeven aan het EKB-project. Doel hiervan is om de kennis en gedachtegoed, voortgekomen uit dit project niet verloren te laten gaan. Daarnaast wil deze stichting de ontwikkeling en innovatie van bestekken en kosten onderwijs in de bouw stimuleren. Vraag en aanbod van onderwijs wordt in de stichting bij elkaar gebracht, zo is het idee, waardoor de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven via de stichting kan worden gestimuleerd.

Doel van het EKB-project was primair om een stelsel van opleidingen voor “opscholing” op te zetten op het gebied van “bestekken en begroten” voor werknemers die reeds in de bouwbranche werkzaam waren en dus niet voor studenten uit het reguliere onderwijs. Eind 2006 heeft de BNB de Stichting STABU verzocht om ook te participeren in het EKB-project. Vervolgens heeft de STABU-directie de heer H.H.M. (Henny) Miltenburg, het hoofd opleidingen van Stichting STABU, toen hiervoor naar voren geschoven.

‘de samenwerking tussen onderwijs & bedrijfsleven wordt via de stichting gestimuleerd’

Het opstellen van zogenaamde beroeps competentieprofielen (BCP) voor beide branches was een van de eerste acties van het EKB-project waarbij de Stichting STABU nauw betrokken werd. Dit resulteerde aan de bestekkenkant in de reeds hiervoor genoemde drie beroepscompetentieprofielen voor de B&U sector, namelijk Bestekschrijver B&U, Bestekdeskundige B&U en Bestek adviseur B&U. Vervolgens werden de competentieprofielen van de bestekschrijver en de bestekdeskundige verkaveld in zogenaamde

De gedachte is dat hierdoor een betere aansluiting van het onderwijs op het bedrijfsleven en een goede borging van vernieuwing door nauwe samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven (gastdocenten, stages/afstuderen & voorlichting) en onderlinge samenwerking tussen onderwijsinstellingen (gezamenlijke lesstofontwikkeling, gemeenschappelijke docenten) kan worden bewerkstelligd.

Kortom, zoals een werknemer aan permanente beroepsontwikkeling doet door middel van bijscholing, zo zal ook de Opleiding Bestekschrijver van STABU om de verworven breed gedragenheid te behouden, continu aan de actualiteit worden aangepast, waardoor de opleiding een goede aansluiting blijft houden met de dagelijkse beroepspraktijk. Immers, hier geld ook nadrukkelijk het moto, stilstaan is teruggang!

STABULLETIN | 5

Cursus: STABU Bestekken lezen Hoe kunt u bij het lezen van projectbestekken - en met name van de administratieve en technische bepalingen - o nderscheiden waar de risico’s en de onduidelijkheden zitten? Waar zitten de voetangels en klemmen in de projectbestekken? Welke onderdelen van het contract vragen speciale aandacht omdat daar grote financiële consequenties uit kunnen voortvloeien? De voor u meest relevante onderdelen die in het bestek (contract) voorkomen worden helder toegelicht tijdens de cursus STABU Bestekken lezen.

Doelgroep De cursus STABU Bestekken lezen van de Stichting STABU is bestemd voor: • alle gebruikers, direct en indirect, van de STABU-besteks worden voorgeschreven; systematiek zoals onder andere architecten- en ingenieursbu- • systeemhuizen die bestekssoftware leveren; reaus, de opdrachtgevende overheid, woningbouwverenigingen, • iedereen die in zijn of haar dagelijkse functie in het bouwproces te maken heeft met bestekken in de burger- en utiliteitsbouw projectontwikkelaars en aannemers- en installatiebedrijven; • leveranciers en producenten van bouwstoffen die in bestekken (B&U)-sector.

Toelatingsvoorwaarden Deelnemers dienen te beschikken over minimaal MBO werken denkniveau in de burgerlijke- en utiliteitsbouw (B&U)-sector en over enige mate van praktijkkennis van bestekken.

Studielast Naast de aanwezigheid van de cursist bij de lesdag, behoeft men geen rekening te houden met zelfstudie.

Cursusmateriaal De presentaties van de docenten worden in een handout vervat. In de syllabus zal verder ook aanvullende informatie opgenomen zijn. Hierdoor kan na afloop van de cursus het lesmateriaal uitstekend dienst doen als naslagwerk.

6 | STABULLETIN

Leerdoel Na het bijwonen van de cursus wordt de cursist geacht: • de voetangels & klemmen in projectbestekken te herkennen; • projectbestekken kritisch te kunnen beoordelen op inhoud; • kennis te hebben vergaard van die administratieve en technische zaken die grote invloed hebben op de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van de uitvoerende en t oeleverende bouw; • inhoudelijk geïntroduceerd te zijn in de STABU-bestekssystematiek voor de woningen utiliteitsbouw; • enigszins geïntroduceerd te zijn in contractvormingen (“traditioneel”, “innovatief”, bouwteam etc.) in de bouw. • enig inzicht te hebben in publicaties als normen, praktijkrichtlijnen, beoordelingsrichtlijnen, ISSO-publicaties, CUR aanbevelingen etc. waaraan bestekteksten kunnen worden gerelateerd; • in beperkte mate op de hoogte te zijn van het toepassen van de technische bepalingen uit de STABU Standaard en de administratieve bepalingen uit de UAV/UAVTI en UAVgc; •globale kennis te hebben van pseudo-regelgeving zoals waarborgregelingen die een relatie tot het bestek hebben; • enigszins geïntroduceerd te zijn in de weten regelgeving in de bouw en de relevantie daarvan met het bestek; • inzicht te hebben in hulpinformatie die de markt aanbiedt ten behoeve van het opstellen/screenen van bestekteksten; • interne- en externe communicatie te kunnen voeren over het bestek; • inzicht te hebben in het verschil tussen vraagen aanbod (bestek)specificaties en het lezen ervan; • kennis te hebben van webbased projectcommunicatie (PIM) en de rol van het bestek en de besteklezer daarin; • diverse bureauprocessen te kunnen aansturen die het beoordelen van het bestek vereenvoudigen; • theoretisch in staat te zijn met de opgedane kennis een risicoanalyse op te kunnen stellen; • onder de STABU-systematiek op te nemen vrije tekst in een bestekboek kunnen traceren.

Werkwijze Bij de cursus STABU Bestekken lezen wordt hoofdzakelijk frontaal lesgegeven. De cursisten worden begeleid door het hoofd opleidingen.

Afsluiting Deelnemers die de cursus STABU Bestekken lezen hebben bijgewoond, ontvangen na afloop een certificaat. De cursus wordt geëvalueerd doordat aan de cursist zal worden gevraagd een evaluatieformulier in te vullen.

Programma / inhoud • wat is een bestek; • recente beknopte geschiedenis omtrent bestekken; • opzet van de STABU-bestekssystematiek; • relationele database; • bestekposten (werkbeschrijving); • relatie STABU en fabrikant/toeleverancier; • administratieve bepalingen; • behandeling hoofdstuk 01 alsmede de UAV/UAVTI; • nieuwe ontwikkelingen van de Stichting STABU; • technische bepalingen;

• behandeling STABU Standaard; • vrije teksten; • het beheer van het gesloten STABU- bestand en de relatie met de besteksverwerkende software van de systeemhuizen; • het bestuur van de Stichting STABU; • de hoeders van de relationele database (projecten werkgroepen); • het STABU-bureau; • samenwerkingsverbanden met o.a. TNO/SBR/BRIS/NBD/BouwNed; • tips en tricks.

data 2010: •28 september •9 november •14 december data 2011: •8 februari •22 maart •3 mei •14 juni

Docenten De docenten die aan de cursus STABU Bestekken lezen verbonden zijn, hebben een brede kennis van hun specifieke vakgebied. Dagelijks worden ze geconfronteerd met de onderwerpen die in de cursus worden behandeld. De docenten zijn: • F. (Frans) Gouw, bouwkundig; • ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg, bestekdeskundige en hoofd opleidingen van Stichting STABU.

Duur De cursus STABU Bestekken lezen duurt één lesdag (dit zijn twee dagdelen oftewel vier lesblokken van 100 minuten). De lesdag duurt van 9.15 tot 17.00 uur met de nodige koffieen theepauzes. Tussen 12.45 en 13.30 uur zal een lunch worden verzorgd.

Aanmelding Inschrijving voor een cursus gebeurt in volgorde van binnenkomst van de aanmeldingen. Het aanmeldingsformulier staat op www.stabu.org.

Vervolg(cursus) mogelijkheden • Cursus Actualiteit in weten regelgeving in de B&U-sector (1 dag); • Cursus Garanties in de bouw (1 dag); • Cursus Verzekeringen in de bouw (1 dag); • Cursus Dé (rol van) Standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) voor de aanneming van werk in de B&U-sector (3 dagen);

Groepsgrootte Elke groep bestaat uit maximaal 18 deelnemers.

Plaats & data De cursus wordt gehouden in het STABU Opleidings- en vergadercentrum, Willy Brandtlaan 81 te Ede. De koffie/thee- en maaltijdpauzes worden doorgebracht in het bedrijfsrestaurant. De lesdata zijn: •2010: 8 september, 9 november, 14 december, 2011: 8 februari, 22 maart, 3 mei, 14 juni.

Cursuskosten Aangezien de Stichting STABU een non-profit organisatie is, worden uitsluitend de directe kosten voor de cursus in rekening gebracht te weten: € 365,- per cursist (prijsstelling 2010) excl. BTW, inclusief koffie/ thee, lunch, syllabus & overig studiemateriaal. Op de cursus zijn de “Algemene Voorwaarden Cursussen” van de Stichting STABU van toepassing.

• Cursus Nieuwe contractvormen in de bouw (1 dag); • Cursus Effectieve communicatie in de bouw (1 dag); • Opleiding Bestekschrijver (12 lesdagen); • Bedrijfsgerichte cursus; • Besteksbeoordeling (½ dag).

Zover bij de Stichting STABU bekend is deze cursus/opleiding een erkend PBO activiteitstype zoals vastgesteld in de Regeling Permanente Beroepsontwikkeling (PBO) van de BNA en voldoet als activiteit aan de wettelijke bij- en nascholingsverplichting voor architecten, opgenomen in de Wet op de Architectentitel, voortvloeiend

Meer informatie Meer informatie over deze cursus is verkrijgbaar bij Stichting STABU: • Bel (0318) 63 30 26 • Op de website van stichting STABU (www.stabu.org) is de meest actuele informatie over het cursusaanbod beschikbaar.

voort uit de Europese Kwalificatierichtlijn welke de onderlinge erkenning van beroepskwalificaties in de Europese Unie regelt.

STABULLETIN | 7

6

5

1

3

Gastdocenten bij STABU 1. De heer ing. C.A.M. (Kees) Arkesteijn cv: De HTS Technische Natuurkunde ligt ten grondslag aan de professionele carrière van de heer Arkesteijn. Deze basis is aangevuld met cursussen op het vakgebied, t.w. luchtbehandeling, energiebeheer en bouwbesluit. Deze achtergrond komt tot uitdrukking in zijn loopbaan bij achtereenvolgens Technisch Physische Dienst van TNO, Vereniging voor Automatisering in de Bouw en Installatietechniek (VABI) en Instituut voor studie en stimulering van onderzoek op het gebied van gebouwinstallaties (ISSO). statement: “Wil je je kennis op het gebied van de bouwen installatietechniek verbreden of op niveau houden dan is regelmatige bijscholing/nascholing noodzakelijk’ De cursussen die STABU organiseert zijn uitermate geschikt voor het verbreden en op niveau houden van de noodzakelijke kennis.”

2.De heer ing. J.G.A. (Hans) Bader cv: De heer Bader heeft naast zijn opleiding HTS Werktuigbouwkunde, Assurantie A en diverse branchegrelateerde cursussen, uitgebreide ervaring opgedaan als verzekeringsmakelaar bij Aon te Amsterdam en Rotterdam als specialist 8 | STABULLETIN

CAR-verzekeringen en in zijn huidige functie als Specialist Technische verzekeringen bij ABN AMRO te Zwolle.

3. De heer mr. K.J.T. (Karel) Boersma cv: Na het doorlopen van de HEAO, gevolgd door de studie Nederlands Recht aan de Katholieke Universiteit Nijmegen is de heer Boersma in 2003 als advocaat beëdigd. Zijn werkgebied is onder meer Bouwrecht, Vastgoedrecht, Huurrecht, Handels- en Overeenkomstenrecht. De heer Boersma is werkzaam bij Bierman Advocaten te Tiel. Naast gastdocent bij STABU, is hij ook gastdocent bij andere opleidingsinstituten zoals de opleiding Besteksdeskundige van de Bond van Nederlandse Bestekdeskundigen. statement: “Onder het motto ‘check uw bestek’ kan ik niet vaak genoeg het belang van een goed en doordacht bestek en overige contractstukken onder de aandacht brengen.”

4. De heer S.A. (Sebastiaan) Brands LL.B. cv: De heer Brands heeft recent zijn rechtenstudie afgerond en is vanaf 1 november 2008 werkzaam als projectcoördinator juridische zaken bij de Stichting STABU. Hij is verantwoordelijk voor Projectgroep 01- Administratieve bepalingen en alle overige juridische zaken binnen het STABU-bureau. Tevens treedt hij op als projectleider van het Kennissysteem Bouwrecht.

7 2

9

4

statement: “‘De bouw, veelomvattend, gecompliceerd en innovatief, niet te vergelijken - naar mijn mening - met enig andere sector. Één van de gemeenschappelijke belangen in de bouwsector; het tot stand brengen van een bouwwerk. Hét middel om ‘de bouw’ en daarmee het gemeenschappelijk belang op een kwalitatief hoger niveau te brengen, is continue educatie op technisch, strategisch, management en juridisch vlak.“

5. De heer C.J. (Chris) Derksen cv: Naast de opleiding MTS Energietechniek heeft de heer Derksen meerdere opleidingen op het gebied van elektrotechniek gevolgd. Daarnaast heeft hij ruimschoots zijn sporen verdiend als docent bij het NEN, VEV (Vereniging Elektrotechnisch Vakonderwijs), voor onderzoekslab OCE en diverse advies bureaus. Bij het ministerie van Defensie is de heer Derksen al 40 jaar werkzaam als Technisch ambtenaar energietechniek, waarvan de laatste 10 jaar als hoofd elektrotechniek Arrondissement West. statement: “Bij het behalen van een diploma, is mijn ervaring dat het kennisproces, in je vakgebied, dan pas begint. Om zowel theoretisch als praktisch op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen van de techniek, is het een vereiste om aanvullende studie te volgen. Een belangrijk onderwerp is bijvoorbeeld de achterliggende techniek en uitwerking van de Normen, zodat deze mede toegepast kunnen worden in de STABU-bestekken.”

6. De heer mr. E.W.J. (Edwin) van Dijk cv: Na het doorlopen van de studie Nederlands Recht aan de Vrije Universiteit van Amsterdam is de heer Van Dijk in 2000 als bouwrecht-advocaat

8

eëdigd. Edwin van Dijk is gespecialiseerd in Bouwrecht b en Aanbestedingsrecht. Naast gastdocent bij STABU, is hij ook gastdocent bij andere opleidingsinstituten, onder meer bij de Faculteit Bouwkunde van de Haagse Hogeschool, leergang bestekdeskundige. statement: “Ga zorgvuldig met besteksteksten om. Weet wanneer je afwijkt van de UAV 1989 maar vraag je vooral af waarom je wilt afwijken van de UAV 1989. Ieder ondoordachte afwijking is een kiem voor een juridisch geschil.”

7. De heer ing. A.W.A. (André) van den Engel cv: De heer Van den Engel is na zijn opleiding HTS Bouwkunde enkele jaren werkzaam geweest op een architectenbureau en een ingenieursbureau. Deze opleiding en ervaring kwamen goed van pas toen hij in 1991 bij VEBIDAK (Vereniging Dakbedekkingsbranche Nederland) als bouwtechnisch adviseur aan de slag ging. Sinds november 2000 is de heer Van den Engel als afdelingshoofd verantwoordelijk voor de afdeling Technische Zaken van VEBIDAK en per 1 februari 2009 is daar de functie van adjunct-directeur aan toegevoegd. In deze functie verricht hij uiteenlopende branche-activiteiten in het kader van de belangenbehartiging voor aangesloten dakbedekkingsbedrijven. statement: “Een auto is een kant-en-klaar product, gemaakt onder geconditioneerde omstandigheden. Een gebouw » STABULLETIN | 9

16

11

13

12

is van een geheel andere orde. Geen gebouw is hetzelfde en de omstandigheden zijn elke keer anders. Daarom vertalen bouwpartijen dit naar extra risico’s. Ze zijn druk bezig om elkaar de risico’s toe te schuiven en tegelijkertijd zekerheden te verkrijgen. Bijvoorbeeld door garanties te vragen. Het zijn papieren zekerheden, die pas hun waarde laten zien als er ècht iets mis is. Uiteindelijk draait het om (bewezen) vertrouwen. Is een referentielijst van tevreden opdrachtgevers niet veel waardevoller dan een dossiermap vol met garanties?”

8. De heer F. (Frans) Gouw cv: Buiten het doceren bij de opleidingen zijn de werkzaamheden van de heer Gouw gericht op het beheer en de bouwkundige ontwikkeling van het STABU Bouwbreed Informatiesysteem alsmede het beoordelen van bouwkundige bestekken uit de markt, waarbij het accent op de administratieve bepalingen een belangrijk onderwerp is. Als medewerker helpdesk is hij tevens aanspreekpunt voor de gebruikers van de STABU-systematiek. statement: “Als projectcoördinator bouwkunde bij de Stichting STABU wend ik mijn kennis aan bij het doceren bij de opleidingen bestekschrijver, bestekken lezen en de STABUbestekssystematiek. Mijn onderwerpen zijn gebaseerd op o.a. renoveren en slopen van gebouwen, het bouwproces, bestek en directievoering alsmede het bespreken van vrije bestekteksten uit besteksbeoordelingen.” 10 | STABULLETIN

9. De heer H.J. (Henk) de Haan cv: De heer De Haan heeft de opleiding HTI bouwkunde gevolgd. Door middel van zijn uitgebreid takenpakket zoals CAD-tekenen, bestekschrijven maar ook directievoering heeft de heer De Haan een aanzienlijke werkervaring opgedaan, aangevuld met relevante cursussen waaronder de Opleiding Bestekschrijver van STABU. Vanaf 1996 tot juli 2007 was hij mede-eigenaar en vanaf juli 2007 alleen-eigenaar van een bureau dat als vakgebieden bouwvoorbereiding en bouwprojectmanagement heeft. statement: “Ik kan niet genoeg benadrukken dat het bestekboek een enorm belangrijk onderdeel van het bouwproces is. Mede omdat de link naar de UAV er ligt en daarmee het meest breed gedragen administratieve bouwdocument.”

10. De heer J.A.M. (Jan) Helsloot cv: De heer J.A.M. (Jan) Helsloot heeft een ruime ervaring opgedaan bij Bouwfonds Wonen (wat tegenwoordig Bouwfonds Ontwikkeling heet) als bouwkundig juridisch medewerker. Zijn specialismen zijn bouwcontracten, waaronder aannemingsovereenkomst bestek/aannemer, architectenovereenkomst en koop/aannemingsovereenkomst kopers én adviseur op het gebied van geschillen met architecten, aannemers en kopers. Door zijn rol als conceptschrijver van het standaard referentiebestek voor de woningbouw (SRW) en als co-rapporteur bij de integratie van SRW en STABU-1 heeft hij aan de wieg gestaan van de huidige STABU2-systematiek. Vanaf 1985 is hij aldus betrokken bij de STABUsystematiek, vanaf 1990 twee jaar gedetacheerd bij STABU geweest en belast met de kwaliteitscontrole. De heer Helsloot is vanaf 1 april 2003 officieel met de vut, maar draagt zijn aanzienlijke kennis over aan de cursisten van de Opleiding Bestekschrijver.

14 18

19

17

10

statement: “Als gastdocent probeer ik al jaren m.b.t. andere regelingen in de bouw mijn steentje bij te dragen om te komen tot een bouwbreder informatiesysteem bij STABU.”

11. De heer mr. W.J.M. (Pim) Herber cv: De heer mr. W.J.M. (Pim) Herber is na zijn rechtenstudie in Amsterdam bij toeval in de bouwnijverheid terecht is gekomen. Als directiesecretaris en bedrijfsjurist heeft hij enige tijd bij een aannemer gewerkt. Daarna zijn de werkzaamheden bij een van de voorlopers van Bouwend Nederland, het Nederlands Verbond van Ondernemers in de Bouwnijverheid (NVOB) voortgezet. De kennis van de aannemerij is via een groot advocatenkantoor in Amsterdam aangevuld met ervaring vanuit het oogpunt van de opdrachtgevers. Vervolgens is Pim Herber benaderd door de toenmalige Directie Coördinatie Bouwnijverheid van ministerie VROM voor het herzien van regelgeving op aanbestedingsgebied. Voor zijn functie van rijksambtenaar had hij voldoende juridische bagage en relaties in de bouw om hieraan gehoor te geven. Hoewel de heer Herber enige tijd buiten het terrein van de bouw werkzaam is geweest heeft hij de literatuur en ontwikkelingen op het gebied van bouwrecht op de voet gevolgd. De heer Herber is momenteel op diverse fronten actief. Naast het lesgeven, via organisaties als STABU en BOB, heeft hij eigen adviesbureau opgezet van waaruit hij zowel aannemers als opdrachtgevers adviseert en zaken zo nodig uitprocedeert bij de Raad van Arbitrage voor de Bouw. Hij publiceert regelmatig in het Tijdschrift voor Bouwrecht en in andere bladen. statement: “De cursus moet uiteindelijk meer opleveren dan kosten en aan de hand van meer- en minderwerk kan ik dat ook hard maken.”

15

12. De heer ing. J.C. (Joop) van Kuijen cv: Joop C. van Kuijen, ing, arch HBO-AvB is vanaf het begin in diverse bestuurlijke functies, als lid van het voormalige College van Deskundigen en als voorzitter van werkgroepen bij STABU betrokken. Als voormalig hoofd Kwaliteitszorg van de Rijksgebouwendienst was hij naast de Certificering verantwoordelijk voor het Modelbestek en de contractvoorwaarden ABA. Hij heeft bij een groot aantal Europese aanbestedingen geadviseerd en daarover evenzovele postdoctorale leergangen en lezingen gehouden. Door zijn voorzitterschap van de Vereniging Integraal Bouw Informatie Systeem was hij intensief bij de IT-ontwikkeling in de bouw betrokken en stond hij aan de basis van het NL/SfB classificatiesysteem en was betrokken bij het BAS/LexiCon. Hij is één van de B&U-vertegenwoordigers in de Ontwikkelingsen Klankbordgroep van de UAVgc en lid van de IBR werkgroep voor de Leidraad Aanbesteden van Geïntegreerde Contracten. Destijds was hij één van de drie getuige-deskundigen die de problemen rond de mislukte aanbesteding van het landelijke pilotproject voor het Prestatie Concept oplosten. statement: “Het toenemend gebruik van nieuwe, geïntegreerde, contractvormen en samenwerkingsverbanden veroorzaken dat veel opdrachtgevende instanties de kwaliteit van hun opdrachtgeverschap heroverwegen en behoefte hebben om kennis te nemen van de nieuwste ontwikkelingen en de consequenties van de veranderende bouwopgave voor hun eigen professionaliteit en competenties willen evalueren.” » STABULLETIN | 11

13. De heer mr. S. (Serge) Schuurman cv: Na het doorlopen van de studie Nederlands Recht aan de Universiteit Utrecht en enkele jaren werkervaring als bouwrecht-jurist is de heer Schuurman in 2007 als bouwrecht- advocaat beëdigd. Zijn werkgebied is onder meer Bouwrecht, Vastgoedrecht en Aanbestedingsrecht. statement: “Garantie is geen vanzelfsprekende zekerheid. Wees erop bedacht dat de aard en omvang van een garantie niet bij wet is geregeld, maar wordt bepaald door het onderliggende contractuele kader, de formulering van de garantie, de bedoeling van partijen en alle overige omstandigheden van het geval.“

14. De heer ing. J.G.G. (Hans) Swagers cv: Na het doorlopen van de HTS in Utrecht is de heer Swagers in diverse managementfuncties werkzaam geweest. Sinds 1 juni 1983 is hij nauw betrokken geweest bij de ontwikkeling van de STABU-systematiek. Sinds een aantal jaren is de heer Swagers als coördinator externe kwaliteit het aanspreekpunt voor de buitenwacht. Tevens is hij verantwoordelijk voor de commerciële activiteiten en de helpdesk. statement: “Het lesgeven bij de Opleiding Bestekschrijver geeft mij veel voldoening. Het helpt STABU in het algemeen en mij specifiek om binding te houden met de praktijk en mijn jarenlange ervaring op het gebied van bestekschrijven door te geven aan de cursisten.”

15. De heer H.P. (Harm) Verster, BSc cv: De heer Verster is vanaf 2009 beleidsmedewerker bij Stichting Bouwkwaliteit (SBK). Zijn verdere cv is als volgt: •Bouwkundig ingenieur (ing.) aan (avond-)HTS Amsterdam 1999; •Calculator/adviseur in de glasbranche 1997-1999; •KAM coördinator dakdekkerbedrijf 1999-2000; •Certificatie-deskundige en auditor producten KIWA 2000-2004 •Deskundige CE markering (internationaal: Europa, Japan, VS, Turkije en Midden Oosten) werkzaam als Lead-auditor, projectleider en consultant TNO 2004-2008; •Quality Assurance Manager Prince Cladding 2008. statement:“Een certificaat krijgt waarde als de certificaathouder volle verantwoordelijkheid neemt voor het gecertificeerde product of dienst. De morele betrokkenheid is de basis voor de kwalitatieve waarborg naar de afnemer en voor de certificaathouder de poort naar optimalisatie. Waar de betrokkenheid ontbreekt of wankelt vervalt het certificaat tot decoratie.”

16. De heer L.J. (Leen) Versloot cv: Na het afronden van zijn studie bouwkunde aan de MTS te Ede in 1974 heeft de heer Versloot meerdere technische en managementfuncties vervuld. Zijn werkterrein verschoof zich vanaf 1987 met zijn detachering bij het ministerie van Defensie (toenmalige DGW&T) waar het vervaardigen van bestekken tot zijn takenpakket ging horen. Ook bij daaropvolgende detacheringen, onder andere bij de Nationale Woningraad (NWR) kwam het accent steeds meer op bestekschrijven te liggen. Na een dienstverband van bijna 10 jaar bij ABT te Velp, waar hij zich middels scholing en cursussen verder heeft gespecialiseerd als contractspecialist / bestekschrijver, besluit hij in 2006 zijn eigen bedrijf Versloot Bouwbestek op te richten. Van daaruit opereert 12 | STABULLETIN

de heer Versloot niet alleen al een aantal jaren succesvol op de commerciële markt maar gebruikt zijn inmiddels al meer dan 20-jarige ervaring ook in commissies als Erkenning Kosten- en Bestekdeskundigen (EKB) en binnen de Bond van Nederlandse Besteksdeskundigen (BNB) om de kwaliteit van de (bouw)bestekken op een hoger niveau te brengen. De heer Versloot geeft les aan beginnende bestekschrijvers over de STABU-systematiek en het gebruik daarvan (modules grondwerk, groenvoorzieningen, bestratingen, terreininrichtingen, gevelsystemen, dakbedekkingen, natuur- en kunststeen en na-isolatie). statement: “Beter van te voren goed omschrijven dan later in een valkuil vallen.”

17. De heer mr. D.P. (Pieter) de Vries cv: Pieter de Vries heeft zijn studie rechtsgeleerdheid doorlopen aan de Radboud Universiteit te Nijmegen. Hierna heeft hij zich gespecialiseerd in bouw,- en vastgoedrecht middels de opleiding van de Stichting Vakopleiding Makelaardij. Zijn vaardigheden als docent/trainer heeft hij ondermeer uitgedragen bij BOB Kennisoverdracht; Bureau Dakadvies Opleidingen alsmede Bouwradius. Na enige tijd bij een verzekeraar en een woningcorporatie te hebben gewerkt, trad de heer De Vries in 1995 in dienst bij Bierman Advocaten. Vanaf januari 2002 was hij lid van de maatschap en oprichter van de landelijk opererende sectie Bouw & Vastgoed. Om de markt nog beter van dienst te kunnen zijn werd in 2003 het diploma bestekschrijver behaald. Na ruim 2000 behandelde zaken weet De Vries waar het in een bouwproces tot een conflict kan komen. Dit gegeven vormde mede de drijvende kracht de toga aan de wilgen te hangen. Vanaf januari 2011 zal Pieter zich uitsluitend bezighouden met het door hem opgerichte adviesbureau Kpieto! en is per mei 2010 officieel RISNET ambassadeur is. Op regelmatige basis wordt gepubliceerd in de periodieken: “Dakenraad” en “Bouwregels in de praktijk”. statement: “Naar mijn mening overkomt een risico je niet, maar is het een keuze. Dit geldt bij uitstek in de bouw. Goed risicomanagement heeft toegevoegde waarde zowel voor de opdrachtgever als de aanbieder.”

18. De heer ir. S.B. (Sam) Zonneveld cv: De heer Zonneveld is in 2000 afgestudeerd aan de Faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Van 1999 tot 2001 was hij bouwkundig adviseur bij het College bouw zorginstellingen (CBZ) te Utrecht. Van 2001 tot 2010 is hij werkzaam geweest bij Winket bv Huisvestingseconomie, bouwkosten en bestekken te Roosendaal. Bij dit onderzoek- en adviesbureau was hij belast met de begeleiding van complexe nieuwbouw en renovatieprojecten. In 2010 heeft hij de overstap gemaakt naar BAM Utiliteitsbouw bv regio Den Haag in de functie van bouwkostendeskundige. Daarnaast was de heer Zonneveld jarenlang docent bij de opleiding bouwkostendeskundige aan de Haagse Hogeschool en Hogeschool Arnhem/Nijmegen. statement: “Door velen wordt het schrijven van een bestek gezien als een te nemen ‘horde’ in de race die we bouwproces noemen. Dat is treurig want het is immers het contract tussen opdrachtgever en aannemer. Een bestek dient opgesteld te worden door iemand die de juiste balans te vinden tussen architectonische, constructieve, juridische en kostentechnische aspecten. Het spreekt voor zich dat hij of zij ook iets van bouwen moet weten. Uit ervaring weet ik dat een goed geschreven bestek bijdraagt aan een beter eindresultaat: een fraai gebouw en een tevreden opdrachtgever. Want dat is toch waar het allemaal om te doen is.”

19. de heer ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg De heer Miltenburg heeft na het volgen van de HTS Bouwkunde ruime ervaring opgedaan bij diverse architectenbureaus. Sinds 1 april 1997 is hij in dienst getreden als medewerker externe kwaliteit. Als hoofd opleidingen van STABU is hij verantwoordelijk voor het volledige cursusprogramma inclusief het leiding geven aan 20 gastdocenten.

Aan het woord:

gediplomeerd bestekschrijver Evert Veendijk van Liftconsult is een van de cursisten die in juni 2010 met goed gevolg het examen van de Opleiding Bestekschrijver heeft afgelegd. Op verzoek van Stichting STABU heeft hij zijn ervaringen van deze opleiding op papier gezet. » U bent werkzaam bij Liftconsult. Wat doet deze organisatie precies en wat is uw functie c.q. zijn werkzaamheden? Liftconsult doet het beheer en geeft advies over liften voor bijvoorbeeld een gemeente, woningcorporaties en vastgoedbeheerders. Daarnaast begeleiden wij voor kleine woningbeheerders zoals administratiekantoren voor VvE’s; moderniseringen, nieuwbouw en inkoop van liftinstallaties. Bij Liftconsult vervul ik twee functies; enerzijds de rol van commerciële binnendienst. Anderzijds verleen ik de ondersteuning bij de operationele productie waaronder het werken met STABU-bestekken. » Welke aanleiding was er voor u om de Opleiding Bestekschrijver van STABU te volgen? Bij onze opdrachtgevers is de behoefte om een door specialisten geschreven hoofdstuk 80 uit de STABU-systematiek toe te voegen aan een reeds opgesteld bestek. Om in deze behoefte te voorzien hebben we een STABU-licentie aangevraagd, en heb ik me opgegeven voor de Opleiding Bestekschrijver.

verwachting in, ook erg leuk gebracht. Ik vind het knap dat je van iets stoffigs iets leuks kan maken. Bijvoorbeeld het onderwerp: Het aanbestedingsrecht op basis van de ARW 2005. Erg veel van opgestoken en ook direct toegepast.

‘Bij onze opdrachtgevers is de behoefte om een door specialisten geschreven hoofdstuk 80 uit de STABU-systematiek toe te voegen.’ » Hoe kende u STABU? Uit de praktijk van alledag. Klanten werken met STABU. In de bouw is het een voorwaarde om ermee te kunnen werken. » Hoe heeft u de Opleiding Bestekschrijver ervaren? De opleiding tot bestekschrijver heb ik als leuk, inspirerend en leerzaam e rvaren. Henny Miltenburg (hoofd opleidingen) en zijn collega’s zijn goede gastheren c.q. gastvrouwen. Ze zorgen niet alleen voor een gevarieerd aanbod van lesstof, ook gastsprekers zijn zorgvuldig geselecteerd. De lesruimte is p lezierig waardoor de tweewekelijkse lange lesdag goed te doen is. De m edewerkers die ik gesproken heb zijn vriendelijk en hulpvaardig, geen vraag of service is te veel. » Welke onderwerpen spraken u het meest aan? Waar heeft u het meeste aan gehad (tot nu toe)? Mij spraken de juridische onderwerpen het meeste aan. Deze werden, tegen de

Voor het specifieke onderwerp liften heeft Henny Miltenburg mij in contact gebracht met Goof Annokkee. Binnen STABU is hij verantwoordelijk voor de hoofdstukken die betrekking hebben op de liften. De plezierige samenwerking en informatie uitwisseling heeft een waardevolle impuls gegeven aan de bestekken zoals we die nu schrijven bij Liftconsult.

» Wat is een van de redenen om de cursus aan anderen aan te bevelen? Op het moment dat je een rol vervult binnen een bedrijf van een opdrachtgever, architect of aannemer is het wenselijk dat je dezelfde taal spreekt als je gesprekspartner. Vervul je een functie in een van die rollen en wil je een bestek goed kunnen lezen, schrijven of beoordelen dan ben je met deze cursus goed onderlegd. Heeft het behalen van het diploma nog consequenties voor u gehad? Het behalen van het diploma maakt dat ik beter in staat om mijn werk te doen. Daarnaast heb ik een beter contact met de klanten. » Zijn er specifieke onderwerpen die u in dit verband nog naar voren wil brengen? Naast het volgen van de Opleiding Bestekschrijver is STABU tevens een belangrijke netwerkplek gebleken. STABU is in mijn beleving dus niet alleen een aanbieder van licentie, opleiding en informatie, maar zeker ook een bron van netwerkcontacten. STABULLETIN | 13

Cursus effectieve communicatie in Uit diverse publicaties van ondermeer de Regieraad Bouw en SBR blijkt dat de faalkosten binnen de bouwbranche worden geschat op ongeveer 10% van de jaaromzet. Uit alle beschikbare documentatie blijkt, dat de factor “mens / communicatie” de meest kritische succesfactor is. Communicatie speelt in de bouw derhalve een belangrijke rol. Toch is het een niet eenduidig begrip. Om u wegwijs te maken in de complexe wereld van communicatie, wordt door Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen communicatie in de bouw.

Doelgroep De cursus Effectieve communicatie in de bouw is bestemd voor: • leveranciers en producenten van bouwstoffen; • architecten- en ingenieursbureaus, directievoerders; • de opdrachtgevende overheid, woningbouwverenigingen, project • iedereen die in zijn of haar functie in het bouwproces te maken heeft met communicatie in de burger- en utiliteitsbouw (B&U)-sector. ontwikkelaars en aannemers- en installatiebedrijven;

‘na afronding van de cursus dient men zich meer zelfbewust te zijn van zijn specifieke positie in de bouwkolom’

Toelatingsvoorwaarden Deelnemers dienen te beschikken over minimaal MBO werken denkniveau in de burger- en utiliteitsbouw (B&U)-sector en over enige mate van praktijkkennis.


Leerdoel Na het bijwonen van de workshop Effectieve communicatie in de bouw wordt de cursist geacht: • zich meer zelfbewust te zijn van zijn specifieke positie in de bouwkolom. Middels reflectie in (soms kritische) spiegels en het aanreiken van praktische tools wordt de blik om het omgevingsveld verbreed. De cursist ziet in dat in praktisch elke werksituatie een strategische keuze kan worden gemaakt met betrekking tot de inzet van diverse communicatiemiddelen.


Cursusmateriaal De presentatie van de docent wordt in een hand-out vervat. Bij ieder onderwerp zal worden verwezen naar relevante literatuur. Hierdoor kan na afloop van de cursus het lesmateriaal uitstekend dienst doen als naslagwerk.

Afsluiting Deelnemers die de cursus Effectieve communicatie in de bouw hebben bijgewoond, ontvangen na afloop een certificaat. De cursus wordt geëvalueerd doordat aan de cursist zal worden gevraagd een evaluatieformulier in te vullen.

14 | STABULLETIN

Werkwijze De cursus Effectieve communicatie in de bouw vindt plaats binnen een interactieve omgeving en wordt hoofdzakelijk in de workshop vorm gegeven. Door het aantal deelnemers beperkt te houden, kan maximale kennisoverdracht plaatsvinden en kunnen de cursisten optimaal rendement uit de workshop halen. De cursisten worden begeleid door het hoofd opleidingen.

de bouw Programma/inhoud • de deelnemers worden op creatieve wijze • er wordt inzicht gegeven in de bewust gemaakt van wat er in hun dagelijkse diverse stakeholders en hun specifieke belangen; bouwpraktijk speelt; • aan de hand van praktijkcases wordt gekeken • gekeken wordt naar het ontstaan naar de inzet van welke communicatiemidde- van conflicten en het herkennen van repeterend gedrag binnen vaste len op welk moment; • er wordt aandacht gevraagd voor de verande- patronen; rende omgeving (technieken, inzichten, con- • er wordt nagedacht over communicatie binnen risicomanagement. tracten en tendensen);

data 2010: 17 september • 3 december data 2011: •8 april 10 juni

Docent De docent die aan de cursus Effectieve communicatie in de bouw verbonden is, heeft een brede kennis op dit specifieke vakgebied. Dagelijks wordt hij geconfronteerd met het in de cursus behandelde. De docent is: • mr. D.P. (Pieter) de Vries, directeur/eigenaar van het bouwcommunicatiebureau Kpieto BV.

Aanmelding Inschrijving gebeurt in volgorde van binnenkomst van de aanmeldingen. Het aanmeldingsformulier staat op www.stabu.org.

Begeleider cursisten • ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg, bestekdeskundige en hoofd opleidingen van de Stichting STABU.

Plaats en data De cursus Effectieve communicatie in de bouw wordt gehouden in het STABU Opleidings- en vergadercentrum, Willy Brandtlaan 81 te Ede. De koffie/thee- en maaltijdpauzes worden doorgebracht in het bedrijfsrestaurant. Voor 2010/2011 zijn de volgende lesdata bekend: • 17 september 2010, 3 december 2010, 8 april 2011, 10 juni 2011.

Cursuskosten Aangezien Stichting STABU een not-for-profit organisatie is, worden uitsluitend de directe kosten voor deze dagcursus in rekening gebracht te weten: € 365,-prijsstelling 2010). Dit is inclusief koffie/thee, lunch, syllabus en overig studiemateriaal. Op de cursus ‘Effectieve communicatie in de bouw’ zijn de “Algemene Voorwaarden Cursussen” van Stichting STABU van toepassing.

Vervolg(cursus) mogelijkheden • Cursus STABU-bestekssystematiek (1 dag); • Cursus STABU Bestekken lezen (1 dag); • Cursus Actualiteit in weten regelgeving in de B&U-sector (1 dag); • Cursus Verzekeringen in de bouw (1 dag); • Cursus Garanties in de bouw (1 dag); • Cursus De (rol van) Standaardvoorwaarden

(UAV/UAVTI etc.) bij aanneming van werk in de B&U-sector (3 dagen); • Cursus Nieuwe contractvormen in de bouw (1 dag); • Opleiding Bestekschrijver (12 lesdagen); • Bedrijfsgerichte cursus (ook onderhavige cursus); •Besteksbeoordeling (½ dag).

Zover bij de Stichting STABU bekend is deze cursus/opleiding een erkend PBO activiteitstype zoals vastgesteld in de Regeling Permanente Beroepsontwikkeling (PBO)


van de BNA en voldoet als activiteit aan de wettelijke bij- en nascholingsverplichting voor architecten, opgenomen in de Wet op de Architectentitel, voortvloeiend voort uit de Europese Kwalificatierichtlijn welke de onderlinge erkenning van beroepskwalificaties in de Europese Unie regelt.

STABULLETIN | 15

Regelingen geregeld?

Jan Helsloot gaat in onderstaand artikel in op de toetsing van theorie aan de praktijksituatie van de huidige STABU-systematiek en STABU-informatie. “Als gastdocent bij de Opleiding Bestekschrijver behandel ik ‘Regelingen in de bouw’ toegespitst op: • De Algemene Voorwaarden Rechtsverhouding opdrachtgever-architect, ingenieur en adviseur DNR 2005 (De Nieuwe Regeling 2005 (DNR 2005*); • De Algemene Voorwaarden bij de Rechtsverhouding consument-architect (Consumentenregeling 2006 (CR 2006)) ; • De relatie tussen het bestek en de tekeningen m.b.t. de DNR 2005, CR 2006, UAV 1989, UAVTI 1992 en Bouwregelgeving waaronder het Besluit Indieningsvereisten Aanvraag Bouwvergunning (BIAB) en de Regeling Bouwbesluit; • De koop-/aannemingsovereenkomst met bijbehorende Garantie- en Waarborgregelingen bij de nieuw te bouwen koopwoningen. * De DNR 2005 vervangt de SR 1997 en RVOI 2001 Alhoewel STABU zelf aangeeft een ‘bouwbreed informatie systeem’ te zijn, blijkt in de praktijk dat er nog werk ligt inzake de aansluiting is tussen de STABU-systematiek en voornoemde regelingen in de bouw. De Nieuwe Regeling (DNR) Een paar voorbeelden met betrekking tot de DNR 2005. • Vóórdat een bestek, als bedoeld in de UAV 1989 of UAVTI 1992 wordt vervaardigd, wordt door de opdrachtgever van het (voorgenomen) uit te voeren werk eerst in een of meer aparte overeenkomst(en) - al dan niet te samen met andere ontwerpen/of advieswerkzaamheden onder andere het maken van een bestek en/of één of meer deelbestek(ken), de daarbij behorende andere gegevens en de voor de uitvoering van het werk van belang zijnde tekeningen en andere gegevens overeengekomen. Bij deze overeenkomst(en) tot opdracht van diensten wordt veelal gebruik gemaakt van Algemene Voorwaarden. De meest bekende Algemene Voorwaarden zijn ‘De Nieuwe Regeling 2005 (DNR 2005)’. In de DNR 2005 wordt er van uitgegaan de opdrachtgever zorgt voor het (laten) afsluiten van een CAR-verzekering of vergelijkbare verzekering die gelet op de aard en de omvang van het project (uit te voeren werk) als een gebruikelijke verzekering kan worden aangemerkt. Daarbij wordt gesteld: Als de opdrachtgever enig aan de opdracht verbonden risico heeft verzekerd, moet hij eventuele schade onder die verzekering vorderen en de adviseur vrijwaren voor verhaalsaanspraken van de verzekeraar. Het een en ander geldt op overeenkomstige wijze ook voor de CR 2006. De huidige brochure CAR-verzekering en de STABU-bestekspecificaties over deze verzekering zijn nog niet afgestemd op de DNR 2005 (resp. CR 2006). Ik heb begrepen dat er op dit moment in overleg met de deskundigen hard aan deze zaken gewerkt wordt. • Over “De relatie tussen het bestek en de tekeningen m.b.t. de DNR 2005, CR 2006, UAV 1989, UAVTI 1992 en 16 | STABULLETIN

ouwregelgeving waaronder het Besluit Indieningsvereisten Aanvraag BouwverB gunning (BIAB) en de Regeling Bouwbesluit” kan het volgende worden opgemerkt. Gelet op de omschrijving van het bestek volgens de UAV 1989 en UAVTI 1992 zijn de ‘de daarbij behorende tekeningen’ indien gekeken wordt naar de Standaardtaakbeschrijving DNR 2005 resp. Taakbeschrijving CR 2006 klaarblijkelijk de (bouwvoorbereidings/bestek-, constructie-, installatie- en detail)tekeningen die de architect/ adviseur maakt. De tekeningen bij de bouwvergunningsaanvraag (die aan het BIAB moet voldoen) zijn volgens de Standaardtaakbeschrijving DNR 2005 resp. Taakbeschrijving CR 2006 grotendeelszo niet geheel gebaseerd op voornoemde tekeningen. In de praktijk maken bouwuitvoerings-/(installatie/werk)tekeningen óók deel uit van de bij de beschrijving van het werk behorende tekeningen als bedoeld in de UAV 1989 en UAVTI 1992. Ook dit soort tekeningen kunnen deel uitmaken van de tekeningen behorende bij de bouwaanvraag. Tijdens de bouw kunnen de architect/adviseur volgens de UAV / UAVTI via de directie en bij het ontbreken van de directie via de opdrachtgever nog bouwuitvoerings-/(installatie/werk)tekeningen aan de aannemer worden verstrekt. Ook kan de aannemer als dit in het bestek verlangd wordt productie/werktekeningen vervaardigen en ter goedkeuring van de directie/opdrachtgever overleggen. Bij sommigen, ook bij STABU, bestaat de opvatting dat gelet op de begripsaanduiding in de UAV / UAVTI met de bij de beschrijving van het werk behorende tekeningen, tekeningen worden bedoeld die een grafische voorstelling inclusief geometrische projecties inhouden van hetgeen in het bestek is omschreven. In die opvatting completeren de tekeningen de werkbeschrijving in het bestek. Gelet echter op hetgeen in de Standaardtaakbeschrijving bij de DNR resp. Taakbeschrijving bij de CR 2006 en in oude Aanbestedingsregelingen (resp. UAR 1986 en UAR-EG 1991) en in Jurisprudentie (BR 1996 p. 607) is aangegeven, kan geconstateerd worden dat in de werkbeschrijving een completering van informatie

plaatsvindt ten opzichte van de informatie die op de bij de beschrijving van het werk behorende tekeningen staat. Het bestek(boek) is dus in principe complementair aan de tekeningen die deel uitmaken van het bestek. Het is derhalve niet meer dan efficiënt om waar mogelijk in het bestek(boek) te refereren naar tekeningen, waar het gaat om locatie en omvang van de bouw(onder) delen c.q. installatie(onder)delen die genoemd worden in de bestekposten. Er is juridisch en contractueel gezien geen enkele noodzaak om hetgeen al getekend is en op de tekeningen als informatie is vermeld (bijv. bouwstoffen met soort/type/klasse-aanduidingen en/of met prestatiekenmerken Bouwbesluit) dit nogmaals in het bestek(boek) te beschrijven. Een duidelijke verwijzing in de bestekspecificatie naar de van toepassing zijnde tekening, staat, plan e.d. is voldoende. Ook bestaat het gevaar als later in het planproces wijzigingen worden aangebracht dat er onbedoelde contractuele verschillen ontstaan tussen de geschreven en getekende contractinformatie. In de huidige STABU-bestekspecificaties wordt mijns inziens onvoldoende rekening gehouden met de juridische en contractuele relatie tussen geschreven en getekende besteksinformatie als bedoeld in de UAV 1989, UAVTI 1992, het BIAB en hetgeen over tekeningen is aangegeven in de Regeling Bouwbesluit. Als gekeken wordt naar hetgeen in het BIAB is aangegeven over welke informatie er moet zijn aangegeven bij de bouwaanvraag, bevatten vele bestekspecificaties informatie die volgens de bouwregelgeving al op tekeningen, plannen, staten e.d. behoort te zijn aangegeven. Als voorbeeld noem ik informatie op plattegronden, doorsneden, betonconstructietekeningen, funderingsplannen, palenplannen, leidingplannen etc. waarbij in het BIAB en de Regeling Bouwbesluit de normatieve eisen zijn aangegeven. In tegenstelling tot hetgeen vroeger het geval was, is het gemeenten - sinds de invoering van het landelijk geldende BIAB in 2002 - verboden bestekken (bestek boeken) c.q. technische omschrijvingen te verlangen bij de procedure voor de aanvraag van de bouwvergunning. Een beschrijving resp. een technische omschrijving van het werk blijft bij de bouwaanvraag buiten beschouwing. • Als gekeken wordt naar de koop-/aannemingsovereenkomst met bijbehorende Garantie- en Waarborgregelingen bij nieuw te bouwen koopwoningen valt het op dat STABU geen bestekspecificaties aanbiedt ten behoeve van bestekken tussen een (professionele) opdrachtgever (projectontwikkelaar) en uitvoerende bouwen installatiebedrijven, waarbij de nieuw te bouwen woningen door de (professionele) opdrachtgever worden verkocht aan kopers van huizen of appartementen.

De heer J.A.M. (Jan) Helsloot heeft een ruime ervaring opgedaan bij Bouwfonds Wonen (wat tegenwoordig Bouwfonds Ontwikkeling heet) als bouwkundig juridisch medewerker. Zijn specialismen zijn bouwcontracten, waaronder aannemingsovereenkomst bestek/ aannemer, architectenovereenkomst en koop-/aannemingsovereenkomst kopers én adviseur op het gebied van geschillen met architecten, aannemers en kopers. Door zijn rol als conceptschrijver van het standaard referentiebestek voor de woningbouw (SRW) en als co-rapporteur bij de integratie van SRW en STABU-1 heeft hij aan de wieg gestaan van de huidige STABU2-systematiek. Vanaf 1985 is hij aldus betrokken bij de STABU-systematiek, vanaf 1990 twee jaar gedetacheerd bij STABU geweest en belast met de kwaliteitscontrole. De heer Helsloot is vanaf 1 april 2003 officieel met de vut, maar draagt zijn aanzienlijke kennis over aan de cursisten van de Opleiding Bestekschrijver.

Ik hoop dat STABU in de zeer nabije toekomst bouwbreder wordt in de informatie (besteks)systematiek dan momenteel het geval. Waarbij naast voorbeeld bestekspecificaties ook ‘technische omschrijvingen’ worden aangeboden als bedoeld in resp. de AVA 1992 en AVV 1998 (deze AVV wordt nog niet benoemd bij STABU) en Koop- /aannemings-overeenkomsten met Garantie- en Waarborgregelingen. M.b.t. deze laatstgenoemde overeenkomsten verwijst STABU nog naar GIWregelingen ,terwijl GIW sinds 1 januari 2010 niet meer bestaat. Opvolgers van GIW zijn de Stichting Waarborgfonds Koopwoningen (SWK) en Woningborg die voorheen Aangesloten Organisaties waren bij GIW. SWK en Woningborg hebben ieder nu hun eigen regelingen met verschillende Geschillenbeslechtingsinstituten. Bouwfonds Ontwikkeling dat voorheen ook een op zich zelf staande Aangesloten Organisatie bij GIW was, is sinds 1 januari 2010 aangesloten bij SWK.”

‘Wat staat ontwerpenden bouwend Nederland de komende jaren te wachten?’

Tenslotte In 2006 schreef ik in een statement voor het 30-jarig jubileum van STABU onder andere: Wat staat ontwerpenden bouwend Nederland de komende jaren te wachten?

Periode 3: Zoals STABU zelf aangeeft een ‘bouwbreed informatiesysteem’. Informatiebreder dan nu het geval is. Toepasbaar in het traditionele- maar ook in het geïntegreerde bouwproces van initiatief/ontwerp t/m uitvoering, onderhoud/beheer en sloop. Met als kern het opstellen van gebouwspecificaties c.a. Rekening houdend met de splitsing tussen getekende en geschreven informatie en de informatie die tot/bij berekeningen hoort. Aansluitend op het Bouwbesluit, het Besluit Indieningvereisten Aanvraag Bouwvergunning (BIAB), het Lexicon en andere (standaard/algemene) regelingen, voorschriften, voorwaarden e.d. in de bouw die van invloed zijn bij het opstellen van gebouwspecificaties c.a.

t o o l s l e H n Ja Reageren? Stuur uw respons aan Stichting STABU onder vermelding van “Reactie artikel Jan Helsloot” via e-mail: [email protected] STABULLETIN | 17

Cursus verzekeringen in de bouw Op 1 januari 2006 is het vernieuwde verzekeringsrecht, wat is opgenomen in Titel 7.17 van het Nieuwe Burgerlijk Wetboek, in werking getreden. Het verzekeringsrecht stond daarvoor in het Wetboek van Koophandel en bestond al ruim 160 jaar en was volgens de wetgever dan ook hard aan vernieuwing toe. Het vernieuwde verzekeringsrecht beïnvloedt de relatie verzekeraar en verzekerde in sterke mate. Om u wegwijs te maken in het verzekeringsrecht en de gevolgen hiervan voor de bouw, wordt door de Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen verzekeringen in de bouw.

Doelgroep De cursus Verzekeringen in de bouw van de Stichting STABU is bestemd voor: • gebruikers, direct en indirect, van de STABU-bestekssystematiek zo- • leveranciers en producenten van bouwstoffen; als architecten- en ingenieursbureaus, de opdrachtgevende overheid, • iedereen die in zijn of haar dagelijkse functie in het bouwproces woningbouwverenigingen, projectontwikkelaars en aannemers- en te maken heeft met verzekeringen in de burger- en utiliteitsbouw (B&U)-sector. installatiebedrijven;

Toelatingsvoorwaarden Deelnemers dienen te beschikken over minimaal MBO werken denkniveau in de burgerlijke- en utiliteitsbouw (B&U)-sector en over enige mate van praktijkkennis.


Leerdoel Na het bijwonen van deze cursus wordt de cursist geacht: • inhoudelijk geïntroduceerd te zijn in verzekeringen in de bouw; • geïntroduceerd te zijn in de oude en huidige weten regelgeving in de bouw aangaande verzekeringen; • enigszins geïntroduceerd te zijn in contractvorming in de bouw in het algemeen; • op de hoogte te zijn van het toepassen van verzekeringen in bouwcontracten; • inzicht te hebben omtrent en het beoordelen van verzekeringen die de markt aanbiedt; • in- en externe communicatie te kunnen voeren over verzekeringen.

Werkwijze Bij de cursus Verzekeringen in de bouw wordt hoofdzakelijk frontaal lesgegeven. De cursisten worden begeleid door het hoofd opleidingen.

Docenten De docenten die aan de cursus Verzekeringen in de bouw verbonden zijn, hebben een brede kennis van hun specifieke vakgebied. Dagelijks worden zij geconfronteerd met het in de cursus behandelde. De docenten zijn: • mr. K.J.T. (Karel) Boersma, juridisch / mr. S. (Serge) Schuurman, juridisch; / S.A. (Sebastiaan) Brands LL.B, juridisch; • ing. J.G.A. (Hans) Bader, verzekeringsmakelaar/CAR specialist; • ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg, bestekdeskundige en hoofd opleidingen van Stichting STABU.


18 | STABULLETIN

Afsluiting Deelnemers die de cursus Verzekeringen in de bouw hebben bijgewoond, ontvangen na afloop een certificaat. De cursus wordt geëvalueerd doordat aan de cursist zal worden gevraagd een evaluatieformulier in te vullen.


Duur De cursus Verzekeringen in de bouw duurt één lesdag (dit zijn twee dagdelen oftewel vier lesblokken van 100 minuten). Een lesdag duurt van 9.15 tot 17.00 uur met de nodige koffieen theepauzes. Tussen 12.45 en 13.30 uur zal een lunch worden verzorgd.

Programma/inhoud • wat zijn verzekeringen; • verzekering in de oude en huidige wetgeving; • verborgen gebreken verzekering (VGV); • verzekeringen in standaardvoorwaarden (UAV 1989, UAVTI 1992, UAV-GC 2005, voormalige GIW, AVA 1992, ALIB 1992, SR 1997, RVOI 2001, DNR 2005); • (doorlopende) CAR (montage) verzekering en de CAR+ verzekering; • inhoudelijke behandeling van de CAR verzekering; • verzekering bij het “traditionele” bouwmodel en bij geïntegreerde contracten; • wie kan het beste de verzekering afsluiten,

data 2010: •9 september •11 november data 2011: •3 maart •5 mei

opdrachtgever of aannemer/opdrachtnemer; • verzekering en nevenaanneming; • overige aan de bouw gerelateerde verzekeringen zoals (beroeps)aansprakelijkheid-, werkmaterieel-/WAM-, garantieverzekeringen etc.; • moderne bouwverzekeringen (IDI en dekking bouwtijdoverschrijding); • verzekeringen in de STABU-bestekssystematiek (STABU-Standaard 2007, bestekboek, STABU-website); • behandeling praktijk- en bestekvoorbeelden; • tips en tricks.

‘na afronding van de cursus dient u op de hoogte te zijn van het toepassen van verzekeringen in bouwcontracten’ Aanmelding Inschrijving voor een cursus gebeurt in volgorde van binnenkomst van de aanmeldingen. Het aanmeldingsformulier staat op www.stabu.org.

Vervolg(cursus) mogelijkheden • Cursus STABU-bestekssystematiek (1 dag); • Cursus STABU Bestekken lezen (1 dag); • Cursus Garanties in de Bouw (1 dag); • Cursus Actualiteit in weten regelgeving in de B&U-sector (1 dag); • Cursus Dé (rol van) Standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) voor de aanneming van werk in de B&U-sector (3 dagen);

Plaats en data De cursus ‘Verzekeringen in de bouw’ wordt gehouden in het STABU Opleidings- en vergadercentrum, Willy Brandtlaan 81 te Ede. De koffie/thee- en maaltijdpauzes worden doorgebracht in het bedrijfsrestaurant. De lesdata voor deze cursus zijn: • 2010: 9 september, 11 november 2010, 2011: 3 maart 2011 & 5 mei 2011.

Cursuskosten Aangezien de Stichting STABU een non-profit organisatie is, worden uitsluitend de directe kosten voor de cursus in rekening gebracht te weten: € 365,- per cursist (prijsstelling 2010), excl. BTW, inclusief koffie/thee, lunch, syllabus en overig studiemateriaal. Op de cursus ‘Verzekeringen in de bouw’ zijn de “Algemene Voorwaarden Cursussen” van de Stichting STABU van toepassing.





STABULLETIN | 19

‘EEN RISICO OVERKOMT JE NIET, HET IS EEN KEUZE’ Hoewel mr. D.P. (Pieter) de Vries naar eigen zeggen altijd met veel plezier bouwrecht heeft gedaan, raakte hij gefrustreerd door het feit dat hij als advocaat pas ingeschakeld werd wanneer het te laat was. “Als advocaat ga je denken dat er alleen maar geschillen zijn. Je gaat je verwonderen hoe het mogelijk is dat er nog überhaupt een bouwwerk goed wordt opgeleverd.” Inmiddels is de toga aan de wilgen gehangen en heeft hij zich enthousiast gestort op een eigen bedrijf – Kpieto! – genaamd. Een van de eerste stappen gezet door de directeur/eigenaar, is ambassadeur van RISNET worden en daarmee de bedrijfsfilosofie compleet in het teken van het voorkomen van faalkosten zetten. De meeste bouwbedrijven hebben te maken met faalkosten; bouwkosten die ontstaan doordat het bouwproces inefficiënt verloopt, of kosten die gemaakt moeten worden als het eindproduct niet aan de afgesproken kwaliteitseisen voldoet. Het gastdocentschap bij Stichting STABU past binnen de mission statement van het bouwadvies bureau. Risicomanagement Voor het voorkomen van faalkosten zijn een aantal tools. De voornaamste is risicomanagement. De gehele bouwsector onderkent de behoefte aan een stevige verankering van risicomanagement in processen en projecten. Het is de sleutel tot het reduceren van vertraging en geschillen en daarmee kosten. Risicomanagement toepassen in bouwprocessen is nog niet vanzelfsprekend. Het blijkt nog steeds niet eenvoudig om openlijk met elkaar te praten over risico’s bij de voorbereiding en uitvoering van projecten. Het vertrouwen tussen opdrachtnemer en opdrachtgever vormt de basis voor openheid en communicatie. Om een voorbeeld te geven. Een bestek dient compleet en transparant te zijn. Aan dit fundament wordt aan alle kanten getornd door gebrek aan geld, organisatie, kwaliteit, informatie en tijd. Kritisch kijken naar deze punten levert duidelijkheid op hoe en op welke wijze alle onderdelen met elkaar verbonden zijn. De risico’s worden inzichtelijk en verbeterpunten dienen zich aan. De sleutel tot succes is toepassen van communicatie tijdens het bouwproces, bekendheid met beschikbare tools, transparantie en vertrouwen. Kennis van zaken is een eerste vereiste, de praktijk leert dat dit helaas niet vanzelfsprekend is. “Als je gaat wandelen in het bos, dan kom je echt wel ergens. Verwacht echter niet dat je bij zonsondergang bij je herberg bent uitgekomen als je niet van tevoren , met eenvoudige tools als een kaart/kompas, je route hebt uitgestippeld en tijdens de wandeling hebt gecontroleerd of je op koers ligt”. De RISNET-ambassadeur gaat verder: “Bij risicomanagement is het belangrijk om heel goed naar interne bedrijfsprocessen te kijken. De oplossing ligt in het houden van een risicoanalyse bij elk project. Ik pleit voor het breder inzetten van kennis- en expertise. Naast een persoon met veel praktijkervaring waardoor de component ‘techniek’ gewaarborgd wordt, is de aanwezigheid van een goede calculator teneinde de besteksinformatie in financieel opzicht te kunnen prijzen onontbeerlijk, aangevuld met een persoon met een meer administratieve achtergrond die de diverse processen van het contract kan doorgronden. Zonder dit team blijft de bouw repeteren en daardoor in dezelfde valkuilen vallen.” “Faalkosten voorkomen begint in de voorbereidingsfase van een project. Tijd nemen om niet alleen diverse offertes op te vragen, maar ook stil te staan bij de kwaliteit van de materialen en de dienstverlening van de leverancier. Hoe ver gaat deze? Hoe wordt men ondersteund in de keuze? Welke begeleiding vindt er tijdens de uitvoering plaats? Wat is de leverbetrouwbaarheid? Een sprong in de juiste richting is het rond te tafel brengen van de diverse partijen voor 20 | STABULLETIN

Wie is Pieter de Vries? Mr D.P. (Pieter) de Vries heeft zijn studie rechts geleerdheid doorlopen aan de Radboud Universiteit te Nijmegen. Hierna heeft hij zich gespecialiseerd in bouw,- en vastgoedrecht middels de opleiding van de Stichting Vakopleiding Makelaardij. Zijn vaardigheden als docent/trainer heeft hij ondermeer uitgedragen bij BOB Kennisoverdracht; Bureau Dakadvies Opleidingen alsmede Bouwradius. Na enige tijd bij een verzekeraar en een woningcorporatie te hebben gewerkt, trad de heer De Vries in 1995 in dienst bij Bierman Advocaten. Vanaf januari 2002 was hij lid van de maatschap en oprichter van de landelijk opererende sectie Bouw & Vastgoed. Om de markt nog beter van dienst te kunnen zijn, werd in 2003 het diploma bestekschrijver behaald. Na ruim 2000 behandelde zaken weet Pieter de Vries als geen ander waar het in een bouwproces tot een conflict kan komen. Dit gegeven vormde mede de drijvende kracht de toga aan de wilgen te hangen. Vanaf januari 2011 zal de heer De Vries zich uitsluitend bezighouden met het door hem opgerichte adviesbureau Kpieto! (www.kpieto.nl). De bouw staat aan de vooravond van een mentaliteitsverandering waarbij partijen bewust met zaken als risicomanagement, vertrouwen, communicatie en stakeholders zullen moeten omgaan. Kpieto! is per mei 2010 officieel RISNET ambassadeur. Op regelmatige basis wordt gepubliceerd in de periodieken: “Dakenraad” alsmede “Bouwregels in de praktijk”.

adere kennismaking. Hierdoor kan er begrip ontstaan c.q. n worden verkregen voor de belangen van een ander. Dit levert nieuwe inzichten op en kan worden gestreefd naar een partnership. Als gevolg daarvan zul je in communicatief opzicht makkelijker op elkaar toestappen.”

Goed risicomanagement leidt uiteindelijk tot een bewuste keuze – op basis van economische gronden – om een bepaald risico wel of niet te nemen, dit alles in verhouding tot het doel van de onderneming en gezien de projectspecifieke context. Goed risicomanagement heeft toegevoegde waarde zowel voor de opdrachtgever als voor de aanbieder, aldus Pieter de Vries.

Projectbegeleiding “Het behalen van het Diploma Bestekschrijver van STABU heeft mij geholpen bij het screenen van allerhande bestekteksten”, aldus De Vries. “Deze kennis heb ik onder meer kunnen inzetten bij het begeleiden van toeleverend bedrijf X bij het inrichten van diverse offertes, onderhandelen over verzekeringen en zelfs het coachen van het personeel. In de diverse gesprekken met de opdrachtgever en aannemer is het denken buiten de vaste kaders en daarmee het ten toon spreiden van kennis van zaken een pre gebleken. Voor het gewenste vertrouwen wordt daarmee een basis gelegd.”

‘Bij risicomanagement is het belangrijk om heel goed naar interne bedrijfsprocessen te kijken.’ “Bij het begeleiden van een project is het benoemen van een bouwmanager een vereiste. De persoon die belast is met deze taak gaat een zogenaamd projectboek onderhouden waarin hij alles vastlegt over het bouwproject, van het programma van eisen, tot en met de oplevering. Alles onderbouwd met documenten en foto’s. Als er maar iets gebeurt wat effect heeft op de kwaliteit, de bouwtijd en financiën dan wordt dat gemeld. Voor de evaluatie is dit dossier uitermate essentieel.”

(Toekomstige) uitbreiding Uit diverse publicaties van ondermeer de Regieraad Bouw en SBR blijkt dat de faalkosten binnen de bouwbranche worden geschat op ongeveer 10% van de jaaromzet. Uit alle beschikbare documentatie blijkt, dat de factor “mens / communicatie” de meest kritische succesfactor is.

“Een risico overkomt je niet, risico is een keuze” geldt bij uitstek in de bouw. Een vaak gehoord credo in de bouw is dat een project-risicoanalyse wel standaard bij de grote werken wordt doorgevoerd. Alle ‘kleine werken’, dat wil zeggen de werken onder een aanneemsom van € 100.000,- zouden niet worden geanalyseerd worden. Hierdoor worden kansen niet benut. Een aannemer verkeert in een constant natuurlijke behoefte van werkhonger, waardoor hij op zo veel mogelijk werken probeert in te schrijven.

Communicatie speelt, zowel in woord als geschrift (STABU!), in de bouw daarom een belangrijke rol. Toch is het een niet eenduidig begrip. Om een ieder wegwijs te maken in de complexe wereld van met name de verbale communicatie, wordt door Stichting STABU een ééndaagse cursus “Effectieve communicatie in de bouw” georganiseerd, waarna de cursist geacht wordt zich meer zelfbewust te zijn van zijn specifieke positie in de bouwkolom. Docent is mr. D.P. (Pieter) de Vries. Meer informatie over deze cursus is te vinden op bladzijde 14 van dit bulletin en op website www.stabu.org. Gesprekken zijn verder gaande om aan een cursus ‘risicomanagement’ gestalte te geven.

Als echter gekeken wordt naar het scoringspercentage gerelateerd aan het aantal inschrijvingen, is dit erbarmelijk laag. Vanuit het management zou er eens over nagedacht kunnen worden op minder werken in te schrijven, waardoor de werken waarop wel een prijs wordt afgegeven beter zijn geanalyseerd. Daardoor kan er bij gunning, in de uitvoeringslijn meer rendement gehaald worden. Daarnaast moet een dergelijk beleid als kortzichtig worden bestempeld. Wie zegt dat bij een werk van een lagere financiële omvang, de risico’s ook navenant minder zouden zijn dan bij een groot werk? De ervaring leert juist dat bij relatief kleine werken er veel mis gaat, met alle faalkosten van dien.

RISNET is het kennisnetwerk voor ontwikkeling en implementatie van risicomanagement in het bouwproces. Het concentreert zich op expliciet toepassen van risicomanagement in projecten in de infra en b&u. RISNET ontwikkelt diverse producten, diensten en activiteiten. Met name voor de proces- en projectmatige kant van risicomanagement.

STABULLETIN | 21

Cursus STABU - bestekssystematiek De huidige STABU-bestekssystematiek voor de woningen utiliteitsbouw is het product van de integratie van het Standaard Referentiebestek voor de Woningbouw (SRW) inclusief Onderhoud en Woningverbetering (SROW) en het STABU Standaardbestek voor Burger- en Utiliteitsbouw en is de facto standaard voor de Nederlandse bouwnijverheid. Om de invoering van de STABUbestekssystematiek binnen uw organisatie snel en effectief te laten verlopen, wordt door de Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met de STABU-bestekssystematiek.

Doelgroep De cursus STABU-bestekssystematiek van de Stichting STABU is bestemd voor: • gebruikers, direct en indirect, van de STABU-bestekssystematiek worden voorgeschreven; zoals architecten- en ingenieursbureaus, de opdrachtgevende • systeemhuizen die bestekssoftware leveren; overheid, woningbouwverenigingen, projectontwikkelaars en • iedereen die in zijn of haar dagelijkse functie in het bouwproces te maken heeft met bestekken in de burger- en utiliteitsbouw aannemers- en installatiebedrijven; • leveranciers en producenten van bouwstoffen die in bestekken (B&U)-sector.

Toelatingsvoorwaarden Deelnemers dienen te beschikken over minimaal MBO werken denkniveau in de burgerlijke- en utiliteitsbouw (B&U)-sector en over enige mate van praktijkkennis van bestekken.


Cursusmateriaal De presentatie van de docent wordt in een hand-out vervat. In de syllabus zal verder ook aanvullende informatie opgenomen zijn. Hierdoor kan na afloop van de cursus het lesmateriaal uitstekend dienst doen als naslagwerk.

22 | STABULLETIN

Leerdoel Na het bijwonen van deze cursus wordt de cursist geacht: • inhoudelijk geïntroduceerd te zijn in de STABU-bestekssystematiek voor de woningen utiliteitsbouw; • in staat te zijn specifiek de invoering van de STABU-bestekssystematiek binnen zijn/haar organisatie snel en effectief te laten verlopen; • enigszins geïntroduceerd te zijn in contractvormingen (“traditioneel”, “innovatief”, bouwteam etc.) in de bouw • enig inzicht te hebben in publicaties als normen, praktijkrichtlijnen, beoordelingsrichtlijnen, ISSO-publicaties, CUR aanbevelingen etc. waaraan bestekteksten kunnen worden gerelateerd; • algemene kennis te hebben genomen van het aanbestedingsproces (precontractuele fase), de rol van het bestek en de bestekschrijver daarin; • in beperkte mate op de hoogte te zijn van het toepassen van de technische bepalingen uit de STABU-Standaard en de administratieve bepalingen uit de UAV/UAVTI en UAVgc; • globale kennis te hebben van pseudo-regelgeving zoals waarborgregelingen die een relatie tot het bestek hebben; • enigszins geïntroduceerd te zijn in de weten regelgeving in de bouw en de relevantie daarvan met het bestek; • kennis te hebben van het opstellen van een bestekboek; • inzicht te hebben in hulpinformatie die de markt aanbiedt ten behoeve van het opstellen van bestekteksten; • in- en externe communicatie te kunnen voeren over het bestek; • inzicht te hebben in het verschil tussen vraagen aanbod (bestek) specificaties en het opstellen ervan; • kennis te hebben van webbased projectcommunicatie (PIM) en de rol van het bestek en de bestekschrijver daarin; • diverse bureauprocessen te kunnen aansturen die het opstellen van het bestek vereenvoudigen; • theoretisch in staat te zijn met de opgedane kennis een bestekboek op te stellen; • door anderen opgestelde bestekken te kunnen hanteren; • onder de STABU-systematiek zaken op te nemen in een bestekboek waarin STABU vooralsnog niet voorziet.

Werkwijze Bij deze cursus wordt hoofdzakelijk frontaal lesgegeven. Het bedienen van de “computer” is niet aan de orde. De cursisten worden begeleid door het hoofd opleidingen.

Programma/inhoud • wat is een bestek; • recente beknopte geschiedenis omtrent de bestekken; • opzet van de STABU-bestekssystematiek; • relationele database; • bestekposten (werkbeschrijving); • relatie STABU en fabrikant/toeleverancier; • administratieve bepalingen; • behandeling hoofdstuk 01 alsmede de UAV/ UAVTI; • technische bepalingen; • behandeling STABU Standaard; • vrije teksten;

• het beheer van het gesloten STABU-bestand en de relatie met de besteksverwerkende software van de systeemhuizen; • het bestuur van de Stichting STABU; • de hoeders van de relationele database (projecten werkgroepen); • het STABU-bureau; • de nieuwe ontwikkelingen van de Stichting STABU; • samenwerkingsverbanden met o.a. TNO/ SBR/BRIS/NBD/BouwNed; • tips en tricks.

Docenten De docent die aan de cursus verbonden is, heeft een brede kennis van zijn specifieke vakgebied. Dagelijks wordt hij geconfronteerd met de onderwerpen die in de cursus worden behandeld. De docent is: • ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg; bestekdeskundige en hoofd opleidingen.

Cursuskosten Aangezien de Stichting STABU een non-profit organisatie is, worden uitsluitend de directe kosten voor de cursus in rekening gebracht te weten: € 365,- per cursist (prijsstelling 2010) excl. BTW, inclusief koffie/ thee, lunch, syllabus en overig studiemateriaal. Op de cursus STABU - bestekssystematiek zijn de “Algemene Voorwaarden Cursussen” van de Stichting STABU van toepassing.

data 2010: •7 september •19 oktober •30 november data 2011: • 18 januari • 1 maart • 12 april • 24 mei

Afsluiting Allen die deze cursus hebben bijgewoond, ontvangen na afloop een certificaat. De curus wordt geëvalueerd doordat aan de cursist wordt gevraagd een evaluatie formulier in te vullen.

‘na afronding van de cursus bent u inhoudelijk geïntroduceerd in de STABUbestekssystematiek voor de woningen utiliteitsbouw’ Groepsgrootte Elke groep bestaat uit maximaal 18 deelnemers.

Vervolg(cursus) mogelijkheden • Cursus Actualiteit in weten regelgeving in de B&U-sector (1 dag); • Cursus Garanties in de bouw (1 dag); • Cursus Verzekeringen in de bouw (1 dag); • Cursus Dé (rol van) Standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) voor de aanneming van werk in de B&U-sector(3 dagen);

• Cursus Nieuwe contractvormen in de bouw (1 dag); • Opleiding Bestekschrijver (12 lesdagen); • Bedrijfsgerichte cursus; • Besteksbeoordeling (½ dag). • Cursus Effectieve communicatie in de bouw (1 dag)


Plaats en data De cursus wordt gehouden in het STABU Opleidings- en vergadercentrum, Willy Brandtlaan 81 te Ede. De koffie/thee- & maaltijdpauzes worden doorgebracht in het bedrijfsrestaurant. De lesdata zijn: • 2010: 7 september, 19 oktober, 30 november 2010 2011: 18 januari, 1 maart, 12 april, 24 mei.

Duur De cursus duurt één lesdag (dit zijn twee dagdelen oftewel vier lesblokken van 100 minuten). Een lesdag duurt van 9.15 tot 17.00 uur met de nodige koffieen theepauzes. Tussen 12.45 en 13.30 uur zal een lunch worden verzorgd.

Aanmelding Inschrijving gebeurt in volgorde van binnenkomst van de aanmeldingen. Het aanmeldingsformulier staat op www.stabu.org.



STABULLETIN | 23

De bestekschrijver levert een instrument voor goed werk! Op uitnodiging van docent Henk de Haan is de redactie van STABU-bulletin afgereisd naar Huizen, waar een boeiend kijkje wordt gegund in de keuken van een bestekschrijver met een warm pleidooi over de diversiteit in het beroep bestekschrijver, zijn werkwijze als docent en het imagoprobleem van bestekschrijvers. Henk de Haan is een van de docenten van de Opleiding Bestekschrijver van STABU waar hij Hoofdstuk 30 (Kozijnen, ramen en deuren) en de afbouwhoofdstukken doceert. Daarnaast geeft hij bij een ander opleidingsinstituut de cursisten van de opleiding Bouwkundig Opzichter les in de STABU- systematiek. “Door mij respectievelijk te verplaatsen in de invalshoek van de bestekschrijver en de opzichter kan ik ieders belangen behartigen. Ik krijg vanuit beide kanten vragen en opmerkingen en dit kan ik in de verschillende cursussen verwerken maar ook in mijn eigen werk natuurlijk.” Diversiteit Het bouwadviesbureau waarvan de heer De Haan eigenaar is, is recent bij een keur aan projecten betrokken. “Geen dag is hetzelfde aangezien projecten dat ook niet zijn. De uitbreiding van een hal voor een kaaspakhuis, het restaureren van een pand voor een reformzaak maar ook de uitbreiding van een zuiveringsfabriek voor rioolslib. De laatste twee zijn enkele projecten waar ik momenteel aan werk. Bij het eerste project heeft de opdrachtgever ervoor gekozen om geen bestek te laten maken, op aanraden van de aannemer. De bouwsom ging al gauw naar een miljoen toe. Een verkeerde zuinigheid om het bestekboek, onderdeel van het contractdocument, niet te maken. Wanneer er een geschil komt heb je geen juridisch document waar partijen op terug kunnen vallen. De tijd dat je puur op elkaars blauwe ogen kon vertrouwen ligt inmiddels achter ons. Doordat het directie voeren onder mijn verantwoording viel, was het mogelijk om sturing te geven aan het bouwproces.”

De bestekschrijver uit Huizen vertelt enthousiast over de diversiteit van al deze projecten “Alle taken gerelateerd aan het vak bestekschrijver, maken het voor mij nog steeds interessant om aan het werk te gaan. Naast de technische omschrijvingen ben ik me bewust van het belang van de UAV (Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken). In 2011 zal een nieuwe UAV worden uitgegeven. Ik ben zeker van plan mij te verdiepen in alle ins en outs. Het was hoog tijd om de aanpassingen door te voeren, zodat er niet meer kan worden verwezen naar wetteksten die niet meer bestaan. Met het toepassen van de STABU-Standaard wordt ook de UAV van toepassing verklaard. Voor sommigen is dit feit een echte eyeopener. Zonder dat boekwerk is het onmogelijk om te toetsen. Je kunt het zien als een timmerman zonder duimstok.” Werkwijze docent Als jarenlange licentiehouder van STABU (vanaf 1996) had Henk de Haan al regelmatig contact met STABU-medewerkers Henny Miltenburg en Hans Swagers. “Wanneer ik een fout constateer in de catalogus, meldde ik dat onmiddellijk bij ze. Als vaste bezoeker van de STABU-gebruikersdagen is het contact verder uitgebreid, waarop ik gevraagd ben om docent te worden van de Opleiding Bestekschrijver. Na enig wikken en wegen heb ik uiteindelijk de uitdaging met beide handen aangegrepen.

‘Als vaste bezoeker van de STABU-gebruikersdagen is het contact verder uitgebreid, waarop ik gevraagd ben om docent te worden van de Opleiding Bestekschrijver.’

Henk de Haan vertelt verder: “Bij de vestiging van een winkel in reformartikelen in Breda staan weer andere prioriteiten op het programma. Allereerst is er de gevel die dateert uit de 17e eeuw; het restaureren daarvan moet aan allerlei voorschriften voldoen. De organisatie staat voor dat er ecologische bouwmaterialen worden gebruikt, wat natuurlijk het nodige onderzoek naar onder meer FSC-keurmerk, natuurgips, -verven en mortels die met natuurlijke middelen zijn gemaakt met zich mee brengt.” “Het milieu speelt bij de rioolzuiveringsfabriek te Huizen ook een grote rol, maar dan van een geheel ander kaliber. De opdrachtgever heeft als doel de afvalstoffen schoon te maken, maar het milieu niet te verontreinigen. De uitbreiding van het fabrieksgebouw behelst met name beton en staal maar daarnaast ook een groot stuk installatietechniek. De begane grond vloer dient vloeistofdicht te zijn en onder vijf opslagtanks, van 68 en 125 m3, zit een kelder die ook weer vloeistofdicht moet zijn, voor het geval dat zich een calamiteit met een tank 24 | STABULLETIN

v oordoet. Hopelijk zijn al die voorzorgsmaatregelen nooit nodig, maar in het geval dat er iets misgaat is er wel in voorzien.”

Het grote voordeel dat ik heb ten opzichte van de meeste andere docenten is dat ik zelf ter plekke en tijdens de les een bestekboek in elkaar kan zetten. Het programma wordt opgestart en we maken klassikaal bijvoorbeeld een in het werk samengestelde dakkapel. Dit is natuurlijk een hoofdstukoverschrijdend gegeven zodat er ook onderdelen als beglazing, dakbedekking en schilderwerk beschreven moeten worden. Ook neem ik een tekening mee als lesmateriaal en geef de opdracht de bestektekst te maken die daarbij hoort. Mijn jarenlange ervaring en de vergaarde kennis wil ik graag delen. Daarbij hou ik ook in gedachten dat het niet alleen vertellen is, je moet ook het verhaal uit de klas horen.” Imago Het vak bestekschrijver kent een imagoprobleem. Henk de Haan vindt dit wel frustrerend: “Het vak architect heeft over het algemeen veel (meer) aanzien. Wanneer je echter zegt dat je bestekschrijver van beroep bent, valt er een ander soort stilte. Als ik de cursisten al iets mee wil geven dan is het ze in te prenten dat ze een belangrijke spil zijn in het bouwproces. Daarvan probeer ik zowel de bestekschrijvers als de opzichters te overtuigen.” “Voor de opzichter geldt dat de bestekschrijver een instrument geeft om je werk te kunnen doen. Wacht niet tot er een conflict is om het bestekboek erbij te pakken. Het verdient geen inferieure plaats, want er wordt altijd naar terugverwezen. De

estekschrijver verricht zijn werk vanaf de start van het project b tot en met de eindoplevering. Ik kan niet genoeg benadrukken dat het bestekboek een ongelofelijk belangrijk onderdeel is. Mede omdat de link naar de UAV er ligt en daarmee het meest breed gedragen administratieve bouwdocument. Niet alleen de technische aspecten voor de besteksomschrijving, ook de inhoud van de onderliggende documenten moet gesneden koek zijn. Een goede bestekschrijver is van onschatbare waarde. Als bestekschrijver moet er ook een juridische basis zijn; naast techneut moet je ook vertrouwd zijn met de administratieve voorwaarden. Daarmee is de bestekschrijver een wezenlijke schakel in de ketting, aldus Henk de Haan. Opleiding Bestekschrijver De beroepsopleiding tot professionele bestekschrijver behandelt alle relevante onderdelen voor het opstellen van projectbestekken. Ook de nieuwe ontwikkeling op het terrein van de materialen vragen een steeds grotere kennis en deskundigheid van de bestekschrijver. Op verzoek van velen heeft Stichting STABU deze opleiding opgezet. Uitgangspunt daarbij is de kennisoverdracht door ervaren docenten, gericht op de dagelijkse praktijk. De opleiding is zowel bouwkundig als installatietechnisch georiënteerd. Met drie groepen cursisten zal dit jaar gestart worden op respectievelijk 14 september, 16 september en 1 december 2010.

Wie is H.J. (Henk) de Haan? De heer De Haan heeft de opleiding HTI bouwkunde gevolgd. Door middel van zijn uitgebreid takenpakket zoals CAD-tekenen, bestekschrijven maar ook directievoering heeft de heer De Haan een aanzienlijke werkervaring opgedaan, aangevuld met relevante cursussen waaronder de Opleiding Bestekschrijver van STABU. Vanaf 1996 tot juli 2007 was hij mede-eigenaar en vanaf juli 2007 alleeneigenaar van een bureau dat als vakgebieden bouwvoorbereiding en bouwprojectmanagement heeft.

Cursus nieuwe contractvormen in De veranderende bouwopgave, de aanbevelingen uit de bouwenquête en het, in vergelijking met de huidige wetgeving, ietwat verouderde aansprakelijkheidsregime van de vigerende standaard contractvoorwaarden (UAV, UAV-TI) en rechtspositieregeling (DNR), maken dat de bouw zich moet bezinnen over de toegepaste bouworganisatievormen en samenwerkingsverbanden, kortweg de contractvormen. Om u wegwijs te maken in de verschillende contractvormen in de B&U-sector, wordt door de Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met de gecoördineerde en geïntegreerde contractvormen.

Inhoud Uitgaande van de soort opdrachtgever (privaat of publiek), de beroepsmatige status (professioneel of niet-professioneel), de gewenste opdrachtgeversrol (actief of passief) en de projectsituatie, wordt inzicht gegeven in de meest geëigende contractvorm. Daarbij worden de managementaspecten van de verschillende contractvormen, het contracteren per fase en de aandachtspunten bij het contracteren in de vroege fasen van het bouwproces uitgebreid belicht. De STABU Leidraad Contractvormen 2008 vormt daarbij de rode draad. Speciale aandacht wordt besteed aan de vraag of de geïntegreerde contractvormen op basis van de UAV-GC 2005 met bijbehorende Model Basis Overeenkomst het antwoord zijn op de wensen van de opdrachtgever in de veranderende bouwopgave.

Toelatingsvoorwaarden Deelnemers dienen te beschikken over minimaal HBO werken denkniveau en over enige mate van praktijkkennis.

Doelgroep De cursus Nieuwe contractvormen in de bouw is bestemd voor: • projectleiders en medewerkers van architecten- en ingenieursbureaus; • de opdrachtgevende overheden; • aannemers- en installatiebedrijven; • medewerkers van publieke en private opdrachtgevers; • ieder die in zijn of haar dagelijkse functie in het bouwproces te maken heeft met contracten & contractvormen in de burger- en utiliteitsbouw (B&U)-sector.

Leerdoel • te weten wat de nieuwe (geïntegreerde) contractvormen inhouden; • de toepassingsmogelijkheden, werkwijze en hoofdlijnen van het project management van gecoördineerde en geïntegreerde contractvormen te kennen en inzicht te hebben in de aandachtspunten van het contracteren in de vroege fasen van het bouwproces op basis van de Vraagspecificatie en het Prestatie Concept; • inzicht te hebben in de hoofdlijnen van het aanbesteden van een geïntegreerd contract met betrekking tot de selectie van de aanbieders aan de hand van de Leidraad voor het aanbesteden van een Geïntegreerd Contract, (LAvGC 2006); • inzicht te hebben in de hoofdlijnen van het aanbesteden van een geïntegreerd contract met betrekking tot de selectie v/d economisch meest voordelige aanbiedingen (Gunnen op waarde), gunning en contractering op basis van de Vraagen Aanbodspecificatie en de UAV-GC 2005, aan de hand van de LAvGC 2006.

Leerdoel Na het bijwonen van de cursus Nieuwe contractvormen in de bouw wordt de cursist geacht: Studielast Aanwezigheid bij de lesdag, met zelfstudie hoeft men geen rekening te houden.

Cursusmateriaal De presentatie van de docent wordt in een hand-out vervat. Hierdoor kan na afloop van de cursus het lesmateriaal uitstekend dienst doen als naslagwerk. Daarnaast krijgen de cursisten een exemplaar van de UAV-GC 2005, de LAvGC 2006 en de STABU Leidraad Contractvormen 2008.


Werkwijze Bij de cursus wordt hoofdzakelijk frontaal lesgegeven. De cursisten worden begeleid door het hoofd opleidingen van de STABU.

Afsluiting Deelnemers aan de cursus ontvangen na afloop een certificaat. De cursus wordt geëvalueerd doordat aan de cursist wordt gevraagd een evaluatieformulier in te vullen.

26 | STABULLETIN

de bouw Programma / inhoud • Opdrachtgeven in het bouwproces; • Soorten contracten en contractvormen; • Wat is een gecoördineerd- en geïntegreerd contract; • De overwegingen bij de keuze van de meest geëigende contractvorm; • Het aanbesteden van een geïntegreerd contract in de B&U-sector met betrekking tot de selectie van aanbieders; • Het aanbesteden van een geïntegreerd contract in de B&U-sector met betrekking tot gunning en contractering; • Contracteren per fase van het bouwproces; • Managementaspecten van de contractvormen in de B&U-sector.

Docent De docent die aan de cursus Nieuwe contractvormen in de bouw verbonden is, heeft als ervaringsdeskundige een brede kennis op dit specifieke vakgebied. Dagelijks wordt hij geconfronteerd met het in de cursus behandelde. De docent is: • ing. arch HBO-AvB J.C. (Joop) van Kuijen

Begeleider cursisten • ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg, bestekdeskundige en hoofd opleidingen van Stichting STABU.

Aanmelding Inschrijving voor een cursus gebeurt in volgorde van binnenkomst van de aanmeldingen van de cursisten. Het aanmeldingsformulier staat op onze website www.stabu.org

Vervolg(cursus) mogelijkheden • Cursus STABU-bestekssystematiek (1 dag); • Cursus STABU Bestekken lezen (1 dag); • Cursus Garanties in de bouw (1 dag); • Cursus Verzekeringen in de bouw (1 dag); • Cursus Actualiteit in weten regelgeving in de B&Usector (1 dag); • Cursus De (rol van) Standaardvoorwaarden (UAV/ UAVTI etc) voor de aanneming van werk in de B&Usector (3 dagen); • Cursus Effectieve communicatie in de bouw (1 dag); • Opleiding Bestekschrijver (12 lesdagen); • Bedrijfsgerichte cursus; • Besteksbeoordeling (½ dag).

data 2010: •21 september •23 november data 2011: •1 februari •31 mei

Plaats en data De cursus wordt gehouden in het STABU Opleidings- en vergadercentrum, Willy Brandtlaan 81 te Ede. De koffie/thee- en maaltijdpauzes worden doorgebracht in het bedrijfsrestaurant. Voor 2010 zijn de volgende lesdata bekend (prijsstelling 2010): • 21 september 2010, 23 november 2010, 1 februari 2011, 31 mei 2011.

J.C. (Joop) van Kuijen B&U-vertegenwoordiger in de Ontwikkelings- en Klankbordgroep van de UAVgc en lid van de Instituut voor Bouwrecht (IBR) werkgroep voor de Leidraad Aanbesteden van Geïntegreerde Contracten (LAvGC 2006). Als voormalig hoofd Kwaliteitszorg was hij, naast de certificering, verantwoordelijk voor de contractvoorwaarden van de Rijksgebouwendienst in het Modelbestek en de ABA en was één van de drie getuige deskundigen die destijds de problemen rond de mislukte aanbesteding van het landelijke pilotproject voor het Prestatie Concept oplosten. Hij is ervaringsdeskundige op het gebied van (Europees)aanbesteden en heeft daarover zeer veel postdoctorale cursussen verzorgd. De STABU Leidraad Contractvormen 2008 is van zijn hand.

Cursuskosten Aangezien Stichting STABU een not-for-profit organisatie is, worden uitsluitend de directe kosten voor de cursus in rekening gebracht te weten: € 450,- per cursist (prijsstelling 2010), excl. BTW, inclusief koffie/ thee, lunch, syllabus en overig studiemateriaal. Op de cursus ‘Nieuwe contractvormen in de bouw’ zijn de “Algemene Voorwaarden Cursussen” van Stichting STABU van toepassing.


Duur Deze cursus duurt één lesdag (dit zijn twee dagdelen oftewel 4 lesblokken van 100 minuten). Een lesdag duurt van 9.15 tot 17.00 uur met de nodige koffieen theepauzes. Tussen 12.45 en 13.30 uur zal een lunch worden verzorgd.



STABULLETIN | 27

Cursus Actualiteit IN wet- & regel De cursus Actualiteit in weten regelgeving in de B&U-sector is speciaal bedoeld voor hen die graag bijgeschoold willen worden in de meest recente ontwikkelingen in weten regelgeving in deze sector. Door middel van deze cursus bent u weer geheel op de hoogte van alle valkuilen in bouwcontracten en weet u hoe deze te vermijden.

Doelgroep De cursus Actualiteit in weten regelgeving in de B&U-sector van de Stichting STABU is bestemd voor: • toeleveranciers; fabrikanten en producenten van bouwstoffen; • adviseurs; architecten- en ingenieursbureaus; • opdrachtgevers; woningbouwverenigingen, de opdrachtgevende • verder: iedereen die in zijn of haar dagelijkse functie in het bouwproces te maken heeft met weten regelgeving. overheid en projectontwikkelaars; • uitvoerende partijen; aannemers- en installatiebedrijven;

Toelatingsvoorwaarden Deelnemers dienen te beschikken over minimaal MBO werken denkniveau en over enige mate van praktijkkennis van weten regelgeving in de B&U-sector.

Studielast Naast de aanwezigheid de lesdag, behoeft men geen rekening te houden met zelfstudie.

Leerdoel Na het bijwonen van de cursus Actualiteit in weten regelgeving in de B&Usector wordt de cursist geacht: • geïntroduceerd te zijn in de actuele contractvormingen (“traditioneel”, “innovatief”, bouwteam, PPS etc.) in de bouw; • inhoudelijk bekend te zijn met de actuele weten regelgeving in de bouw; • vertrouwd te zijn met nieuwe aanbestedingsprocessen; • kennis te hebben van actuele pseudo-regelgevingen; • inzicht te hebben in actuele publicaties over de nieuwe weten regelgeving; • inzicht te hebben in hulpinformatie die de markt momenteel aanbiedt omtrent weten regelgeving; • kennis te hebben vergaard omtrent zijn/haar specifiek te stellen leerdoel.

Groepsgrootte Elke groep bestaat uit maximaal 18 deelnemers. Werkwijze Bij de cursus Actualiteit in weten regelgeving in de B&U-sector wordt hoofdzakelijk frontaal lesgegeven. Afhankelijk van het onderwerp is de taak van de docenten afwisselend instruerend en begeleidend. Zo wordt bijvoorbeeld in kleine groepjes gewerkt aan oefeningen uit de dagelijkse beroepspraktijk. Inbreng vanuit de eigen praktijk van de cursisten staat hierin centraal. De oefeningen worden groepsgewijs besproken. De theorie is ondersteunend aan deze oefeningen. Deze cursus is er op gericht het geleerde in de dagelijkse praktijk toe te kunnen passen. Met name de juridische zaken zullen worden geoefend door middel van een aantal casus. Leren door te doen is het motto! De cursisten worden begeleid door de docenten en het hoofd opleidingen.

Afsluiting Deelnemers aan deze cursus, ontvangen na afloop een certificaat. De cursus wordt geëvalueerd doordat aan de cursist wordt gevraagd een evaluatie formulier in te vullen.


28 | STABULLETIN

Duur De cursus Actualiteit in weten regelgeving in de B&U-sector duurt één lesdag (dit zijn twee dagdelen oftewel vier lesblokken van 100 minuten). Een lesdag duurt van 9.15 tot 17.00 uur met de nodige koffieen theepauzes. Tussen 12.45 en 13.30 uur zal een lunch worden verzorgd.

geving B&U SECTOR Docenten De docenten die aan de cursus verbonden zijn, hebben een brede kennis van hun specifieke vakgebied. Dagelijks worden zij geconfronteerd met de onderwerpen die in de cursus worden behandeld. De docenten zijn: • mr. K.J.T. (Karel) Boersma, juridisch / mr. S. (Serge) Schuurman, juridisch / S.A. (Sebastiaan) Brands LL.B, juridisch; • ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg, bestekdeskundige & hoofd opleidingen Stichting STABU.

Programma / inhoud • nieuwe contractvormen in de bouw zoals geïntegreerde contractvorming (UAV-GC 2005); • herziening van de UAV 1989 en de UAVTI 1992; • aanpassingen in de Wet ketenaansprakelijkheid (WKA); • de Wet Arbeid Vreemdelingen (WAV); • wijzigingen in het voormalig GIW, consumentbescherming, ten gevolge van de titel Aanneming van Werk uit het Burgerlijk Wetboek; • Integriteitsverklaringen (BIBOB en COVOG); • wijzigingen op hoofdlijnen in de Woningwet, Bouwbesluit; • het Indieningsbesluit en de welstandsnota etc.; • het Besluit Bodemkwaliteit versus het Bouwstoffenbesluit (BSB); • rechtverhouding opdrachtgever-adviseur (DNR 2005 en Consumentenregeling 2006); • nieuwe nationale Aanbestedingswet; • innovatief aanbesteden en elektronisch veilen; • Europese Richtlijn 2004 betreffende de coördinatie v/d procedures voor het plaatsen van overheidsopdrachten voor werken, levering & diensten; • behandeling van het eigen opgestelde specifieke leerdoel;

data 2010: •30 september •2 december data 2011: •24 maart •26 mei

• ARW2005; • geschillenbeslechting; • CE-markering en KOMO; • wijziging asbestwetgeving; • wijziging fiscale wetgeving; • nieuwste STABU-Standaard; • wijzigingen verzekeringsrecht; • de grondroerdersregeling (WIUON); • herziene elementenmethode ’91 (NL/SfB tabellen); • het maken van vraagspecificaties (STABU element); • de Archeologiewet; bodemvondsten; de Flora en Faunawet; • wijzigingen Arbeidsomstandighedenbesluit; de Tilnorm; • titel 12 van boek 7, de nieuwe titel “Aanneming van werk” uit het Burgerlijk Wetboek, de (pre)contractuele waarschuwingsplicht en aansprakelijkheid na de oplevering; • actualiteit in pseudo-regelgeving (WoonKeur, Politiekeurmerk, Zonnewoning etc.); • tips en tricks.


Cursuskosten Aangezien de Stichting STABU een non-profit organisatie is, worden uitsluitend de directe kosten voor de cursus in rekening gebracht te weten: € 365,- per cursist (prijsstelling 2010) excl. BTW, inclusief koffie/thee, lunch, syllabus en overig studiemateriaal. Op de cursus zijn de “Algemene Voorwaarden Cursussen” van de Stichting STABU van toepassing.

Plaats en data De cursus wordt gehouden in het STABU Opleidings- en vergadercentrum, Willy Brandtlaan 81 te Ede. De koffie/thee- en maaltijdpauzes worden doorgebracht in het bedrijfsrestaurant. De lesdata zijn: • 2010: 30 september, 2 december, 2011: 24 maart, 26 mei.

Vervolg(cursus)mogelijkheden • Cursus Garanties in de bouw (1 dag); • Cursus Verzekeringen in de bouw (1 dag); • Cursus STABU-bestekssystematiek (1 dag); • Cursus STABU Bestekken lezen (1 dag); • Cursus Dé (rol van) Standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) voor de aanneming van werk in de B&U-sector (3 dagen);



Zover bij de Stichting STABU bekend is deze cursus/opleiding een erkend PBO activiteitstype zoals vastgesteld in de Regeling Permanente Beroepsontwikkeling (PBO) van de BNA en voldoet als activiteit aan de wettelijke bij- en nascholingsverplichting voor architecten, opgenomen in de Wet op de Architectentitel, voortvloeiend voort uit de Europese Kwalificatierichtlijn welke de onderlinge erkenning van beroepskwalificaties in de Europese Unie regelt.

STABULLETIN | 29

De UAV, daar verdien je Docent Pim Herber zul je niet betrappen op een gortdroge monoloog over bouwrecht. Aan de hand van problemen uit de praktijk van de diverse cursisten verwerkt hij de theoretische regelgeving, maar altijd op een geïnspireerde manier. Naar eigen zeggen is een van de mooiste complimenten die hij ooit van een cursist heeft gehad: “Eindelijk een docent die geen powerpointpresentatie houdt”.

In diverse utiliteitsbouwwerken wordt het maken van het ontwerp al aan de aannemer overgelaten. In de wegenbouw is deze ontwikkeling al veel verder gevorderd. Ik voorzie dat de traditionele rolverdeling van het ontwerpen door de architect en uitvoering door de aannemer, steeds meer gaat vervagen.”

Werkwijze als docent Op de vraag hoe mr. W.J.M. (Pim) Herber het onderwerp bouwrecht in de lessen behandelt, licht hij toe: “Wanneer ik mezelf introduceer geef ik altijd aan de cursisten aan dat ze de komende les gebruik kunnen maken van gratis juridisch advies op het gebied van bouwrecht. Vervolgens maak ik een voorstelrondje, waarbij iedereen meteen met zijn praktijkproblemen naar voren mag komen. Vanuit hun praktijkproblemen ga ik naar de regelgeving en behandel ik de UAV, UAVgc of het aanbestedingsrecht. Wel op zo’n manier dat aan het eind van de dag het programma ook is behandeld, waaronder verdeling ontwerpen uitvoeringsverantwoordelijkheid, de waarschuwingsplicht van de aannemer, voorgeschreven bouwstoffen, voorgeschreven leveranciers, meer- en minderwerk, etc.

Pim Herber attendeert ook op het feit dat de UAV worden herzien. Nieuwe wetgeving, jurisprudentie en andere inzichten over de relatie opdrachtgever-aannemer hebben er toe geleid dat het Ministerie van VROM het Instituut voor Bouwrecht vorige jaar opdracht heeft verleend tot herziening van de meest gebruikte algemene voorwaarden in de bouw, de UAV 1989.

Met deze aanpak ontstaat interactie tussen de cursisten zelf. De beste cursussen zijn die waarbij de cursisten meer van elkaar leren dan van de docent. Er zijn altijd een paar ouwe rotten in het vak die hun jarenlange ervaring inbrengen bij het oplossen van een probleem.” Geld verdienen met de UAV “De meest duidelijke manier om duidelijk te maken dat het kennen van de bepalingen uit de UAV geld oplevert wordt duidelijk bij het onderwerp ‘meer- en minderwerk’. Met behulp van een casus over een eindafrekening gaat ieder voor zich deze uitrekenen en beoordelen. Daarna behandel ik deze klassikaal, zodat iedereen kan zien waar hij of zij eventueel de mist in is ingegaan. Met die kennis mogen ze de eindafrekening nogmaals beoordelen. De conclusie die veel cursisten daarna trekken is dat ze veel te weinig in rekening hebben gebracht (aannemer) c.q. een veel te hoog bedrag hebben afgerekend (opdrachtgever). Het wordt dus snel duidelijk dat ze met de kennis over de UAV geld kunnen verdienen. Als de directievoerder de eindafrekening van een aannemer goedkeurt moet in principe de opdrachtgever deze betalen. De cursus moet uiteindelijk meer opleveren dan kosten en aan de hand van meer- en minderwerk kan ik dat ook hard maken.” Het overzien van consequenties van het afwijken van de UAV is in alle gevallen ook niet even duidelijk. Pim Herber licht toe: “Men grijpt vaak terug naar uitzonderingen in de UAV die al jaren tot het bureaubestek behoren, zonder dat men de implicaties ervan beseft. Hoewel er gedegen redenen kunnen zijn om af te wijken van de UAV dient zowel de opdrachtgever als aannemer te onderkennen wat de effecten en daardoor de financiële gevolgen zijn. Zo kun je wel alle risico’s naar de aannemer schuiven, maar aannemers inventariseren die risico’s en gaan ze vervolgens afprijzen. De opdrachtgever moet zich realiseren dat daarmee de prijs alleen maar omhoog gaat. Ik ben er een groot voorstander van om de UAV zo veel mogelijk intact te laten.” Wees voorbereid! Design & Construct is als contractsvorm een vrij recente ontwikkeling. De essentie van een Design & Construct aanbesteding is dat de opdrachtgever de opdrachtnemende partij selecteert die de gestelde uitgangspunten vertaalt naar het meest geschikte ontwerp binnen een vooraf vastgesteld financieel kader. Het is dus van wezenlijk belang dat de door de opdrachtgever gestelde uitgangspunten en ambities op efficiënte wijze vertaald worden naar een functioneel en aansprekend ontwerp. De docent bouwrecht ziet een verschuiving plaatsvinden naar Design & Construct. “Architecten zullen zich daar meer op moeten voorbereiden dan nu wordt gedaan. 30 | STABULLETIN

Het zal gaan om een lichte herziening met als belangrijkste punten de aanpassing aan de titel Aanneming van Werk en doorvoering van nieuwe inzichten voortvloeiend uit jurisprudentie, maatschappelijke ontwikkelingen en literatuur. De nieuwe UAV zal, zo is de doelstelling, voor eind 2010 gereed zijn. De bedoeling is dat de nieuwe UAV een moderne set van voorwaarden wordt. Inhoudelijk evenwichtig en van toepassing op het model waarbij de opdrachtgever de verantwoordelijkheid voor het ontwerp heeft. Pim Herber wijst op de mogelijke veranderingen in de herziene UAV. “Of mijn kritiek het eindproduct zal halen weet ik niet, maar naar mijn mening staat er een principiële fout in de huidige UAV. Zo wordt er een relatie gelegd tussen directievoering en de aansprakelijkheid van de aannemer na oplevering. Naarmate er scherper, beter en frequenter directie wordt gevoerd is het moeilijker om de aannemer na de oplevering nog aansprakelijk te stellen. Dit vindt ik vreemd. De opdrachtgever laat niet directievoeren om het zichzelf onmogelijk te maken na oplevering de aannemer aansprakelijk te stellen, nee hij laat directievoeren om er voor te zorgen dat hij de beloofde kwaliteit behaalt, dat hij de termijnen niet te vroeg ingediend krijgt, etc. Het is zinvol om dit bij de herziening van dit breed gedragen document in de gaten te houden.” Last but not least waarschuwt Pim Herber op het risico van het gebruiken van allerlei eigen teksten. “Vaak zijn deze zogenaamde 9-teksten op verschillende manieren interpreteerbaar. Men moet zich realiseren dat als een besteksbepaling op twee manieren uit te leggen is, dat dan de wetgeving zegt – en het is ook een logische regel – dat het in het nadeel wordt uitgelegd van degene die de regel heeft opgesteld. Die is namelijk verantwoordelijk voor de onduidelijkheid. Wees dus geen dief van je eigen portemonnee en investeer in een juridisch doortimmerd document”, aldus Pim Herber. Cursus (de rol) van Standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI) bij aanneming van werk in de B&U-sector Standaardvoorwaarden spelen in de bouw een belangrijke rol. Stichting STABU organiseert een driedaagse cursus om wegwijs te raken in de complexe wereld van standaardvoorwaarden in bouwcontracten. Tijdens deze dagen raakt u inhoudelijk

geld mee geheel vertrouwd met het fenomeen standaardvoorwaarden in het algemeen en dé (rol van) standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) bij aanneming van werk in de B&U-sector specifiek. De eerstvolgende cursus zal plaatsvinden op 2, 3 en 4 november 2010. Op bladzijde 32 van dit bulletin is meer te lezen over deze cursus. Aanmelding is mogelijk via website www.stabu.org.

Wie is mr. W.J.M. (Pim) Herber? De heer mr. W.J.M. (Pim) Herber geeft aan dat hij na zijn rechtenstudie in Amsterdam bij toeval in de bouwnijverheid terecht is gekomen. Als directiesecretaris en bedrijfsjurist heeft hij enige tijd bij een aannemer gewerkt. Daarna zijn de werkzaamheden bij een van de voorlopers van Bouwend Nederland, het Nederlands Verbond van Ondernemers in de Bouwnijverheid (NVOB) voortgezet. De kennis van de aannemerij is via een groot advocatenkantoor in Amsterdam aangevuld met ervaring vanuit het oogpunt van de opdrachtgevers. Vervolgens is Pim Herber benaderd door de toenmalige Directie Coördinatie Bouwnijverheid van ministerie VROM

voor het herzien van regelgeving op aanbestedingsgebied. Voor zijn functie van rijksambtenaar had hij voldoende juridische bagage en relaties in de bouw om hieraan gehoor te geven. Hoewel de heer Herber enige tijd buiten het terrein van de bouw werkzaam is geweest heeft hij de literatuur en ontwikkelingen op het gebied van bouwrecht op de voet gevolgd. De heer Herber is momenteel op diverse fronten actief. Naast het lesgeven, via organisaties als STABU en BOB, heeft hij eigen adviesbureau opgezet van waaruit hij zowel aannemers als opdrachtgevers adviseert en zaken zo nodig uitprocedeert bij de Raad van Arbitrage voor de Bouw. Hij publiceert regelmatig in het Tijdschrift voor Bouwrecht en in andere bladen.

Keurmerk voor vakwerk

Specialistische kennis?

Passend maatwerk Elk project kent zijn specifieke uitdagingen. Een keuken in een zorginstelling dient bijvoorbeeld aan andere eisen te voldoen dan die van een particuliere woning. En als uw klus in de openbare ruimte tegen een stootje moet kunnen, dan is het goed te weten dat Afbouwkeur-bedrijven beschikken over specialistische kennis. Ze weten niet alleen de antwoorden op de bouwkundige vraagstukken van uw project maar houden rekening met uw planning en de eisen die aan het resultaat worden gesteld.

Voor de professionele top in stukadoors-, plafond-, wanden vloerbedrijven kiest u afbouwbedrijven met één van de Afbouwkeurmerken.

WWW.AFBOUWKEUR.NL

Cursus

dé rol van standaardvoorwaarden Standaardvoorwaarden spelen in de bouw een belangrijke rol. Om u wegwijs te maken in de complexe wereld van standaardvoorwaarden in bouwcontracten, wordt door de Stichting STABU een driedaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dagen raakt u inhoudelijk geheel vertrouwd met het fenomeen standaardvoorwaarden in het algemeen en dé (rol van) standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) bij aanneming van werk in de B&U-sector specifiek.

Doelgroep De cursus “Dé (rol van) standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) bij aanneming van werk in de B&U-sector” van de Stichting STABU is bestemd voor: • iedereen die in zijn of haar dagelijkse functie in het bouwproces te • adviseurs: architecten- en ingenieursbureaus; • opdrachtgevers: woningbouwverenigingen, de opdrachtgevende maken heeft met standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) bij aanneming van werk in de B&U-sector. overheden, projectontwikkelaars etc.; • toeleveranciers: fabrikanten/leveranciers & producenten bouwstoffen; • de uitvoerende partijen: aannemers- en installatiebedrijven;

Toelatingsvoorwaarden Deelnemers dienen te beschikken over HBO werken denkniveau en over enige mate van praktijkkennis over toepassing van standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) bij aanneming van werk in de B&U-sector.

Afsluiting Deelnemers aan de cursus ontvangen na afloop een certificaat. De cursus wordt geëvalueerd doordat aan de cursist gevraagd wordt een evaluatieformulier in te vullen.

Docenten De docenten die aan de cursus verbonden zijn, hebben een brede kennis van hun specifieke vakgebied. Dagelijks worden zij geconfronteerd met de onderwerpen die in de cursus worden behandeld. De docenten zijn: • mr. K.J.T. (Karel) Boersma, juridisch; • mr. E.W.J. (Edwin) van Dijk, juridisch; • mr. W.J.M. (Pim) Herber, juridisch; • S.A. (Sebastiaan) Brands LL.B, juridisch; • ing. J.C. (Joop) van Kuijen, architect HBO-AvB; • ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg, bestekdeskundige en hoofd opleidingen van Stichting STABU.

Werkwijze Bij deze cursus wordt hoofdzakelijk frontaal lesgegeven. De cursus is er op gericht het geleerde in de dagelijkse praktijk toe te passen. Met name de juridische zaken zullen worden geoefend door middel van een aantal casus.

Studielast Naast de aanwezigheid bij de lesdagen, behoeft men geen rekening te houden met zelfstudie.

32 | STABULLETIN

Leerdoel Na het bijwonen van deze cursus wordt de cursist geacht: • inhoudelijk kennis te hebben genomen van de rol van de Stichting STABU als kenniscentrum bij het werken met standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) bij aanneming van werk in de B&U-sector; • het inhoudelijk bekend zijn met de opdracht, opdrachtbestanddelen, de specificatie van de opdracht en de te kiezen uitbestedingsstrategie; • het inhoudelijk bekend zijn met de keuze van de contractvorm, de selectie van opdrachtnemers, de opdracht, de d irectievoering en het toezicht; • het inhoudelijk bekend zijn met coördinatie, keuring en opneming, goedkeuring en oplevering alsmede de veranderende bouwopgave; • het inhoudelijk bekend zijn met weten regelgeving, privaat- en publiekrecht Europese richtlijnen en standaardvoorwaarden; • het inhoudelijk bekend zijn met VERTEGENWOORDIGING VAN PARTIJEN en ALGEMENE VERPLICHTINGEN VAN PARTIJEN in dé standaardvoorwaarden bij aanneming van werk in de B&U-sector; • het inhoudelijk bekend zijn met de AANVANG, UITVOERINGSDUUR, OPLEVERING, WIJZIGING TIJDSTIPPEN VAN UITVOERING, SCHORSING en BEEINDIGING IN ONVOLTOOIDE STAAT in dé standaardvoorwaarden bij aanneming van werk in de B&U-sector; • inhoudelijk bekend te zijn met het WERKTERREIN, RECLAME & BOUWSTOFFEN in dé standaardvoorwaarden bij aanneming van werk in de B&U-sector; • het inhoudelijk bekend zijn met HULPMIDDELEN en de UITVOERING in dé standaardvoorwaarden bij aanneming van werk in de B&U-sector; • het inhoudelijk bekend zijn met MEER EN MINDER WERK, BETALING, OMZETBELASTING, KORTINGEN en VERPANDING in dé standaardvoorwaarden bij aanneming van werk in de B&U-sector; • inhoudelijk bekend te zijn met ZEKERHEIDSTELLING en VERZEKERING in dé standaardvoorwaarden bij aanneming van werk in de B&U-sector; • het inhoudelijk bekend zijn met SCHADE AAN HET WERK, IN GEBREKE BLIJVEN, ONVERMOGEN OF OVERLIJDEN VAN EEN DER PARTIJEN, KOSTENVERHOGENDE OMSTANDIGHEDEN, VASTLEGGEN VAN DE TOESTAND en BESLECHTING VAN GESCHILLEN in dé standaardvoorwaarden bij aanneming van werk in de B&U-sector; • kennis te hebben genomen v/d herziening van de UAV 1989 &UAVTI 1992; • in- en externe communicatie te kunnen voeren over dé standaardvoorwaarden bij aanneming van werk in de B&U-sector; • kennis te hebben vergaard omtrent zijn/haar eigen specifiek te stellen leerdoel.


bij aanneming werk B&U Cursusmateriaal De presentaties van de docenten worden in een hand-out vervat. In de syllabus zal verder ook uitgebreide aanvullende informatie opgenomen zijn. Hierdoor kan het lesmateriaal uitstekend dienst doen als naslagwerk.

Programma / inhoud • de rol van de Stichting STABU als kenniscentrum bij het werken met standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) bij aanneming van werk in de B&U-sector; • de opdracht, opdrachtbestanddelen, de specificatie van de opdracht en de te kiezen uitbestedingstrategie; • de keuze van de contractvorm, de selectie van opdrachtnemers, de opdracht, de directievoering en het toezicht; • coördinatie, keuring en opneming, goedkeuring en oplevering alsmede de veranderende bouwopgave; • weten regelgeving, privaat- en publiekrecht Europese richtlijnen en standaardvoorwaarden; • VERTEGENWOORDIGING VAN PARTIJEN en ALGEMENE VERPLICHTINGEN VAN PARTIJEN in dé standaardvoorwaarden bij aanneming van werk in de B&U-sector; • AANVANG, UITVOERINGSDUUR, OPLEVERING, WIJZIGING TIJDSTIPPEN VAN UITVOERING, SCHORSING en BEEINDIGING IN ONVOLTOOIDE STAAT in dé standaardvoorwaarden bij aanneming van werk in de B&U-sector; • WERKTERREIN, RECLAME en BOUWSTOFFEN in

data 2010: ber •2 t/m 4 novem data 2011 •26 t/m 28 april

dé standaardvoorwaarden bij aanneming van werk in de B&U-sector; • HULPMIDDELEN en de UITVOERING in dé standaardvoorwaarden bij aanneming van werk in de B&U-sector; • MEER EN MINDER WERK, BETALING, OMZETBELASTING, KORTINGEN en VERPANDING in dé standaardvoorwaarden bij aanneming van werk in de B&U-sector; • ZEKERHEIDSTELLING en VERZEKERING in dé standaardvoorwaarden bij aanneming van werk in de B&U-sector; • SCHADE AAN HET WERK, IN GEBREKE BLIJVEN, ONVERMOGEN OF OVERLIJDEN VAN EEN DER PARTIJEN, KOSTENVERHOGENDE OMSTANDIGHEDEN, VASTLEGGEN VAN DE TOESTAND en BESLECHTING VAN GESCHILLEN in dé standaardvoorwaarden bij aanneming van werk in de B&U-sector; • de herziening van de UAV 1989 en UAVTI 1992; • in- en externe communicatie voeren over dé standaardvoorwaarden bij aanneming van werk in de B&U-sector; • behandeling eigen opgestelde specifieke leerdoel; • tips en tricks.

Cursuskosten Aangezien de Stichting STABU een non-profit organisatie is, worden uitsluitend de directe kosten voor de cursus in rekening gebracht te weten: € 915,- per cursist (prijsstelling 2010) excl. BTW, inclusief koffie/thee, lunches, syllabus & overig studiemateriaal. Op de cursus zijn de “Algemene Voorwaarden Cursussen” van de Stichting STABU van toepassing.

Vervolg(cursus) mogelijkheden • Cursus Actualiteit in weten regelgeving in de B&U-sector (1 dag); • Cursus Garanties in de bouw (1 dag); • Cursus Verzekeringen in de bouw (1 dag); • Cursus Nieuwe contractvormen in de bouw (1 dag); • Cursus STABU-bestekssystematiek (1 dag);

• Cursus STABU Bestekken lezen (1 dag); • Opleiding Bestekschrijver (12 lesdagen); • Bedrijfsgerichte cursus; • Besteksbeoordeling (½ dag); • Cursus Effectieve communicatie in de bouw (1 dag).

Duur De cursus duurt 3 lesdagen (dit zijn zes dagdelen oftewel twaalf lesblokken van 100 minuten). Een lesdag duurt van 9.15 tot 17.00 uur met de nodige koffieen theepauzes. Tussen 12.45 en 13.30 uur zal een lunch worden verzorgd.

Plaats en data De cursus wordt gehouden in het STABU Opleidings- en vergadercentrum, Willy Brandtlaan 81 te Ede. De koffie/thee- en maaltijdpauzes worden doorgebracht in het bedrijfsrestaurant. De lesdata zijn: • 2 t/m 4 november 2010, 26 t/m 28 april 2011

Aanmelding Inschrijving voor een cursus gebeurt in volgorde van binnenkomst van de aanmeldingen. Het aanmeldingsformulier staat op www.stabu.org..



STABULLETIN | 33

Stukadoorsbranche scherpt vlakheid aan... De stukadoorsbranche scherpt de vlakheid aan voor hoogwaardige wanden plafondafwerking. Het Bedrijfschap Afbouw, waar de stukadoorsbranche onderdeel van uitmaakt, heeft in samenwerking met de STABU-projectgroep nieuwe criteria bepaald voor hogere vlakheideisen van hoogwaardige wanden plafondafwerkingen. Het gaat hierbij om stukadoorswerk binnen het gebouw, waaraan zeer hoge visuele en functionele eisen worden gesteld en dat naderhand kan worden voorzien van onder andere een glanzend (zijde- /hoogglans) afwerksysteem. Omdat de esthetische kwaliteit van een afwerking grote aandacht vraagt aan het oppervlak van het stukadoorswerk zijn de oppervlaktecriteria van de STABU-systematiek hierop aangescherpt en tot uitdrukking gebracht in een nieuwe tabel onder “groep 0”. Daarbij is eveneens besloten, vooraf een proefvlak verplicht te stellen om conflictsituaties achteraf zo veel mogelijk te vermijden. Plaatselijke onregelmatigheden in deze groep worden dan ook niet toegestaan. Verder is Bijlage C: tabel 13 “Pleistersystemen binnen wit pleisterwerk” en de resultaatspecificaties van de bestekposten op deze nieuwe ontwikkeling aangepast en verwerkt in de nieuwe STABU-uitgave 2010-2.

Aan deze tabel is verder nog een nieuwe “groep 6” toegevoegd voor plaatselijk reparatiewerk. De redactie van de overige teksten en daarop de toelichting is enigszins aangepast. Alle licentiehouders van STABU hebben deze aanpassingen in hun uitgave 2010-2 recent ontvangen. Meer informatie Namens de projectgroep stukadoorswerk is projectcoördinator bouwkunde F. (Frans) Gouw van STABU graag bereid om een toelichting te verschaffen. Nadere informatie is verkrijgbaar bij hem via tel. (0318) 633026 of e-mail [email protected]

Uitstekende ondersteuning bij veranderend opdrachtgeverschap Het toenemend gebruik van nieuwe, geïntegreerde, contractvormen en samenwerkingsverbanden heeft zijn weerslag op de kennisbehoefte van de diverse opdrachtgevers. Deels ingegeven door de wens van opdrachtgevers om afstand te nemen van het geschillengevoelige bouwproces, en de “was de deur uit te doen”, eerdere prijszekerheid en heldere aansprakelijkheid te verkrijgen, met inherent daaraan het aanbesteden op basis van een functionele vraagspecificatie, Programma van Eisen in plaats van een uitgewerkt bestek. Ook spelen de inspanningen van de overheid om het aanbesteden te professionaliseren, de nieuwe regelgeving op dit gebied, en de uitbestedingstrategie “de markt, tenzij…” een grote rol. Opdrachtgevende instanties, met name gemeenten, heroverwegen als gevolg hiervan de kwaliteit van hun opdrachtgeverschap en hebben behoefte om in één of twee incompany-trainingen kennis te nemen van de nieuwste ontwikkelingen en de consequenties van de veranderende bouwopgave voor hun eigen professionaliteit en competenties willen evalueren. 34 | STABULLETIN

Het onderwerp van de cursus was “Nieuwe contractvormen in de bouw”.

Het cursusaanbod van STABU kan B&U-opdrachtgevers daarbij behulpzaam zijn. Zoals uit bijgaand interview met Monique Strik, beleidsmedewerker afdeling MO van de Gemeente Valkenburg a/d Geul blijkt. » Wat vond u van het leerdoel van de les? Is dit goed nagekomen? Het onderwerp van de cursus was “Nieuwe contractvormen in de bouw”. Al tijdens de kennismakingsronde en het verwoorden van de leerdoelen van de individuele deelnemers bleek dat deze leerdoelen niet eenvormig waren. Dit omdat de deelnemers uit verschillende vakgebieden afkomstig waren.

verschillende vakgebieden aan bod zijn gekomen. De leerdoelen zijn op deze manier goed behaald. » Wat vond u van het lesmateriaal behorende bij de lessen? Het lesmateriaal was zeer uitgebreid, up-to-date en met zorg samengesteld. Er is naar aanleiding van een vraag van een deelnemer over mogelijke aanbesteding van een nieuwbouw van een school nog extra lesmateriaal over dit onderwerp ontwikkeld. » Wat vond u van de werkwijze van de docent? De docent (ing. J.C. van Kuijen) had heel veel praktijkervaring en gaf veel voorbeelden. De cursusleider was flexibel genoeg om goed in te gaan op de vragen vanuit de verschillende vakgebieden. Dit maakte de cursus levendig en goed te volgen.

‘Alle cursisten gaven aan dat zij, ondanks hun verschillende achtergronden, de cursus ‘nieuwe contractvormen in de bouw’ zeer bruikbaar vonden voor hun werk.’

Ter plekke werd aangegeven door de docent dat het niet mogelijk was om alle leerdoelen in één dag te behalen (wat oorspronkelijk de bedoeling was). In goed overleg is besloten om een tweede cursusdag in te plannen, waarin specifieke vragen vanuit de

» Wat vond u van het programma/de inhoud van de lessen? De cursus was goed opgebouwd en de informatie was goed. Het tempo was hoog maar goed te volgen.

» Algemene opmerkingen, specifieke wensen? Alle cursisten gaven aan dat zij, ondanks hun verschillende achtergronden, de cursus zeer bruikbaar vonden voor hun werk.

opleiding bestekschrijver [bouwbreed erkend als de STABU-bestekken zijn niet meer weg te denken uit de professionele bouwwereld. Elk (bouw)werk is uniek en daarmee is het onderhavige bestek grotendeels projectspecifiek. Vaak is er maar weinig tijd voorhanden voor het opstellen en het analyseren van een bestek. Bovendien spreken de partijen in de bouwnijverheid elkaar steeds vaker en harder aan op hun verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden. Dit vraagt om betere juridische contracten en dus om betere bestekken. Daarnaast is de Nederlandse en Europese weten regelgeving aan ingrijpende veranderingen onderhevig. Veranderingen die ingrijpen op de bestekken in de bouwnijverheid.

Doelgroep De Opleiding Bestekschrijver van Stichting STABU is bestemd voor: • gebruikers, direct en indirect, van de STABU-bestekssystematiek zoals architecten- en ingenieursbureaus, de opdrachtgevende overheid, woningbouwvere nigingen, projectontwikkelaars en aannemers- en installatiebedrijven; • systeemhuizen die bestekssoftware leveren; • leveranciers en producenten van bouwstoffen die in bestekken worden voorgeschreven; • iedereen die in zijn of haar dagelijkse functie in het bouwproces te maken heeft met bestekken in de woningen utiliteitsbouw.

Studielast Naast de aanwezigheid van de cursist bij de 12 lesdagen dient men rekening te houden met een te overzien beperkt aantal uren zelfstudie per les.

Cursusmateriaal De presentaties worden in een hand-out vervat. In de syllabus zullen naast theorie, literatuur- en websitelijsten e.d. alsmede voorbeeldbestekteksten opgenomen zijn. Hierdoor kan na afloop van de cursus het lesmateriaal uitstekend dienst doen als naslagwerk.

36 | STABULLETIN

Leerdoel De cursus tot professionele bestekschrijver behandelt alle relevante onderdelen voor het opstellen van projectbestekken. Na het volgen van de opleiding wordt de cursist geacht: • geïntroduceerd te zijn in contractvormingen (“traditioneel”, “innovatief”, bouwteam, PPS etc.) in de bouw in ‘t algemeen & in ‘t vak bestekschrijver specifiek; • inhoudelijk kennis te bezitten van de STABU-bestekssystematiek en de toepassing hiervan in de bouwnijverheid; • vertrouwd te zijn met het aanbestedingsproces (precontractuele fase), de rol van het bestek en de bestekschrijver daarin; • inhoudelijk bekend te zijn met het toepassen v/d technische bepalingen uit de STABU Standaard & de administratieve bepalingen uit de UAV/UAVTI & UAVgc; • inzicht te hebben in jurisprudentie omtrent contractvorming in de bouw; • kennis te hebben van pseudo-regelgeving zoals het voormalige GIW die een relatie tot het bestek hebben; • in staat te zijn een werkbeschrijving op te stellen; • honorariumstelsels (SR/RVOI/DNR) en de rol van het bestek daarin te kennen; • kennis te hebben hoe sloop-, reparatie- en verbouwwerkzaamheden in een contract kunnen worden vastgelegd; • een bestekboek te kunnen analyseren en beoordelen; • een werk op diverse manieren te kunnen beschrijven; • inzicht te hebben in publicaties als normen, praktijkrichtlijnen, beoordelingsrichtlijnen, ISSO-publicaties, CUR aanbevelingen etc. waaraan bestekteksten kunnen worden gerelateerd; • inhoudelijk bekend te zijn met de actuele weten regelgeving in de bouw en de relevantie daarvan met het bestek; • inzicht te hebben in vormen van geschillenbeslechting m.b.t. bouwnijverheid; • zich strategieën eigen te hebben gemaakt over het opstellen v/e bestekboek; • op de hoogte te zijn v/d relatie bestek & de uitvoering alsmede directievoering; • inzicht te hebben in hulpinformatie die de markt aanbiedt ten behoeve van het opstellen van bestekteksten; • in- en externe communicatie te kunnen voeren over het bestek; • inzicht te hebben in het verschil tussen vraagen aanbod (bestek)specificaties en het opstellen ervan; • kennis te hebben van webbased projectcommunicatie en de rol van het bestek en de bestekschrijver daarin; • bureauprocessen te kunnen aansturen die ‘t opstellen v/h bestek vereenvoudigen; • theoretisch in staat te zijn met de opgedane kennis in grote mate zelfstandig en efficiënt een bestekboek op te stellen; • door anderen opgestelde bestekken te kunnen hanteren; • de UAVTI in een installatietechnisch bestek te kunnen toepassen; • methoden te kennen om bouwstoffen te beschrijven in een bestekboek; • het verschil te kunnen onderscheiden tussen precontractuele en contractuele aspecten in een bestek; • het verschil te kunnen benoemen tussen publiek- en privaatrecht; • functioneel- & resultaatsgericht bestek of de combinatie hiervan te kunnen opstellen; • onder de STABU-systematiek zaken op te nemen in een bestekboek waarin STABU vooralsnog niet voorziet; • de opdrachtgever van gedegen advies te kunnen voorzien inzake ‘t bestekboek.

Nederlandse basisopleiding in bestekkenland] Toelatingsvoorwaarden Deelnemers dienen te beschikken over minimaal MBO werken denkniveau in de woningen utiliteitsbouwsector en over enige mate van praktijkkennis van bestekken. Indien men hieraan niet kan voldoen kan men tot de opleiding worden toegelaten in overleg met het hoofd opleidingen. Een “goede” beheersing van de Nederlandse taal is vereist.

Werkwijze Bij de Opleiding Bestekschrijver streven we naar een diversiteit van werkvormen tijdens de lessen. De lessen worden gegeven door een tal van (gast)docenten. Afhankelijk van het onderwerp is de taak van de docent afwisselend instruerend en begeleidend. Zo wordt bijvoorbeeld in kleine groepjes gewerkt aan oefeningen uit de dagelijkse beroepspraktijk. Inbreng vanuit de eigen praktijk van de cursisten staat hierin centraal. De oefeningen worden groepsgewijs besproken. De theorie is ondersteunend aan deze oefeningen. Deze cursus is er op gericht het geleerde in de dagelijkse praktijk toe te kunnen passen. De cursisten dienen over een grote mate van zelfstandigheid te beschikken door buiten de les om opdrachten te maken die tijdens de daaropvolgende lessen worden besproken. Met name juridische zaken zullen worden geoefend door middel van een aantal casus. Ter ondersteuning wordt gebruik gemaakt van diverse presentatiemiddelen. De lesblokken bestaan uit een afwisselend programma van theorie-overdracht met behandeling van praktijkvoorbeelden en uitvoering van oefeningen. Leren door te doen is het motto! Het bedienen (practicum) van de “computer” tijdens de lesdagen is niet aan de orde. De nadruk moet liggen op interactieve werkvormen door gebruik te maken van door cursisten ingebrachte probleemstellingen. De cursisten worden begeleid door het hoofd opleidingen.

Afsluiting Deelnemers die de Opleiding Bestekschrijver tenminste 10 van de 12 lesdagen hebben bijgewoond, regelmatig huiswerk hebben gemaakt en het (her)examen met goed gevolg hebben afgerond, ontvangen na afloop het bouwbreed erkend diploma Bestekschrijver woningen utiliteitsbouw. Zo staan er op het diploma naast het logo van STABU ook de logo’s van de Bond van Nederlandse Architecten (BNA), de Orde Van Nederlandse Raadgevende Ingenieurs (NLIngenieurs), de Nederlandse Vereniging Bouw Kostendeskundigen (NVBK), de Bond Nederlandse Bestekdeskundigen (BNB), de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) en de Haagse Hogeschool (HHS). De Opleiding Bestekschrijver staat onder toezicht van het Algemeen Bestuur van de Stichting STABU. Wanneer het examen met een onvoldoende wordt afgesloten volgt een schriftelijk herexamen. Continu zal de cursus worden geëvalueerd doordat aan de cursist zal worden gevraagd een evaluatieformulier in te vullen.

Docenten De docenten hebben een brede kennis van hun specifieke vakgebied. Dagelijks worden zij geconfronteerd met het in de cursus behandelde. De docenten zijn: • ing. C.A.M. (Kees) Arkesteijn, werktuigbouw- • ing. J.G.G. (Hans) Swagers, bouwkundig/civiele techniek; kundig/ISSO; • ing. H.P. (Harm) Verster, bouwkundig/SBK; • Chr.J. (Chris) Derksen, elektrotechniek; • mr. D.P. (Pieter) de Vries, juridisch; • mr. E.W.J. (Edwin) van Dijk, juridisch; • R. (Robbert) Robben, bouwregelgeving/BRIS; • F. (Frans) Gouw, bouwkundig; • ir. S.A. (Sam) Zonneveld, bouwkostendeskundige; • H.J. (Henk) de Haan, bouwkundig; • J.A.M. (Jan) Helsloot, bouwkundig/juridisch; • ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg, bestekdeskundige en hoofd opleidingen van de • mr. W.J.M. (Pim) Herber, juridisch; Stichting STABU. • L.J. (Leen) Versloot, bouwkundig;

de groepen starten op: • 14 september • 16 september • 1 december

Programma / inhoud Tijdens de Opleiding Bestekschrijver worden vrijwel alle relevante onderwerpen die in een bestek aan de orde komen behandeld, waarbij de nadruk ligt op het juiste gebruik van de STABU-bestekssystematiek en de toepassing daarin van de STABU-Standaard en de UAV/ UAVTI. De STABU Opleiding Bestekschrijver is geheel afgestemd op de beroepscompetenties uit het beroepscompetentieprofiel Bestekschrijver B&U. Tijdens de eerste les wordt het programma uitgereikt.

Duur De Opleiding Bestekschrijver duurt (inclusief examen) 12 lesdagen. Per cursusseizoen worden drie groepen geformeerd. In september starten twee van de drie groepen op respectievelijk de dinsdag en donderdag. Deze twee groepen eindigen medio mei. De 12 lesdagen zijn over deze periode evenredig verdeeld. De derde groep start begin december, op de woensdagen. Deze groep eindigt begin juni. De 12 lesdagen zijn over deze veel kortere periode wederom evenredig verdeeld. Een lesdag is verdeeld in vier lesblokken van 100 minuten en duurt van 13.30 tot 21.30 uur met de nodige koffieen theepauzes. Tussen 17.00 en 18.00 uur zal een diner worden verzorgd. »


STABULLETIN | 37

» vervolg pagina 37

‘De cursus tot professionele bestekschrijver behandelt alle relevante onderdelen voor het opstellen van projectbestekken’

Plaats en data De Opleiding Bestekschrijver wordt gehouden in het STABU Opleidings- en vergadercentrum, Willy Brandtlaan 81 te Ede. De koffie/thee- en (bijna alle) maaltijdpauzes worden doorgebracht in het bedrijfsrestaurant. De lesdata opleidingsjaar 2010/2011 zijn: Les groep 1 (dinsdag) groep 2 (donderdag) 1 14 september 2010 16 september 2010 2 5 oktober 2010 7 oktober 2010 3 26 oktober 2010 28 oktober 2010 4 16 november 2010 18 november 2010 5 7 december 2010 9 december 2010 6 11 januari 2010 13 januari 2011 7 25 januari 2011 27 januari 2011 8 15 februari 2011 17 februari 2011 9 8 maart 2011 10 maart 2011 10 29 maart 2011(proefex.) 31 maart 2011 (proefex.) 11 19 april 2011 21 april 2011 12 10 mei 2011 (examen) 12 mei 2011 (examen) voor alle groepen herexamen 23 juni 2011

Vervolg(cursus) mogelijkheden • Opfriscursus Bestekschrijver, speciaal bedoeld voor degenen die de Opleiding Bestekschrijver hebben gevolgd en bijgeschoold willen worden in de meest recente ontwikkelingen in het vakgebied (2 dagen); • Cursus Actualiteit in weten regelgeving in de B&U-sector (1 dag); • Cursus Garanties in de bouw (1 dag); • Cursus Nieuwe contractvormen in de bouw (1 dag);

38 | STABULLETIN

groep 3 (woensdag) 1 december 2010 12 januari 2011 26 januari 2011 9 februari 2011 23 februari 2011 9 maart 2011 23 maart 2011 6 april 2011 20 april 2011 4 mei 2011(proefex.) 18 mei 2011 8 juni 2011 (examen)

• Cursus Verzekeringen in de bouw (1 dag); • Cursus Effectieve communicatie in de bouw (1 dag); • Cursus De (rol van) standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) bij aanneming van werk in de B&U-sector (3 dagen); • Leergang bestekdeskundige, initiatief van de Haagse Hogeschool; • Bedrijfsgerichte cursus; • Besteksbeoordeling (½ dag).

Groepsgrootte Elke groep bestaat uit maximaal 18 deelnemers, waarbij wordt gestreefd naar een cursistengroep met diverse achtergronden, zodat men van elkaar kan leren hetgeen een wezenlijk onderdeel van de kennisoverdracht vormt!

Info De STABU Opleiding schrijver voldoet geheel beroepscompetenties uit roepscompetentieprofiel schrijver B&U.

Bestekaan de het beBestek-

Cursuskosten Aangezien de Stichting STABU een non-profit organisatie is, worden uitsluitend de directe kosten voor de cursus in rekening gebracht te weten: € 3.150,-- per cursist (prijsstelling 2010), excl. BTW, inclusief koffie/thee, diners, syllabus, overig studiemateriaal, individuele telefonische en elektronische (e-mail) begeleiding en (her)examengelden. Op de ‘Opleiding Bestekschrijver’ zijn de “Algemene Voorwaarden Cursussen” van de Stichting STABU van toepassing.


Meer informatie Meer informatie over deze cursus is verkrijgbaar bij Stichting STABU: • Bel (0318) 63 30 26 • Op de website van Stichting STABU (www.stabu.org) is de meest actuele informatie over het cursusaanbod beschikbaar.

Opleiding Bestekschrijver Constructief Binnen de Opleiding Bestekschrijver verzorgt ing. J.G.G. (Hans) Swagers het onderdeel ‘constructief’. Daarmee komen de constructieve hoofdstukken (hoofdstuk 20 tot 30) aan bod, waarvan hoofdstuk 21 Betonwerk en hoofdstuk 22 Metselwerk voorbeelden zijn. Verder wordt uitgebreid ingegaan op de STABU-Standaard, Normen en BRL’s, gebruik van STABUgebruikersprogrammatuur en toekomstgerichte ontwikkelingen. STABU-Standaard De STABU-Standaard is de uitgave waarin de basis kwaliteitseisen staan omschreven waaraan een werk moet voldoen op zowel technisch als administratief gebied. “De rol van de STABU-Standaard komt tijdens de opleiding aan bod, waarin duidelijk naar voren komt dat het niet alleen gaat om puur ‘metselwerk’ maar om ‘het in het werk brengen van metselwerk….’; een wezenlijk verschil”, aldus Hans Swagers. Normen en BRL’s Een cursist wordt geacht inzicht te krijgen in publicaties als normen, praktijkrichtlijnen, beoordelingsrichtlijnen, ISSO-publicaties, CUR aanbevelingen etc. waaraan bestekteksten kunnen worden gerelateerd. De heer Swagers licht toe: “Om duidelijk te maken hoe Normen en met name Beoordelingsrichtlijnen (BRL’s) worden gebruikt binnen de STABU-systematiek, ga ik met een gebruikersprogramma aan de slag om de studenten het model te tonen. Meestal volgt hier dan een discussie op. Deze interactie met cursisten juich ik toe; de lessen worden zeker leuker en doelmatiger als die discussievorm gebruikt kan worden.” Gebruik STABU-gebruikersprogrammatuur “Ook een belangrijk onderdeel dat door mij wordt ingevuld is de vraag welk gebruikersprogramma men gebruikt en ook hier zal gevraagd worden waar men bijvoorbeeld problemen mee heeft en wat ons (STABU) antwoord hierop is”, geeft Hans Swagers aan. Toekomst De Stichting STABU is, naar aanleiding van verzoeken uit de markt, het project gestart om een éénduidige koppeling te leggen tussen de Elementenmethode NL/SfB en de STABU²-systematiek. Vele partijen in de markt hebben zelf zo’n koppeling gebouwd maar iedereen heeft een eigen invulling daaraan gegeven zodat een standaard ontbreekt. Met de licentiehouder van de NL/SfB, de BNA, is afgesproken dat de Stichting STABU de Elementenmethode elektronisch mag uitgeven onder de voorwaarde dat deze gerespecteerd wordt en alleen uitgebreid mag worden daar waar STABU dat nuttig en noodzakelijk acht. In verband met de noodzakelijke internationale aansluiting op de BIM-Standaards, inclusief de mede door STABU ontwikkelde en beheerde IFD Object Library for buildingSMART, is de internationale SfB systematiek waarvan NL/SfB is afgeleid mede in de ontwikkeling betrokken. “Dit STABU-Element is een onderdeel van de toekomst en ik leg uit wat de bestekschrijver staat te wachten. Het nieuwe STABU-Element wordt getoond en via een model wordt uitgewerkt hoe elementgericht bestekschrijven gedaan kan worden. Dat levert meestal zoveel vragen op waardoor de eindtijd meestal in het geding komt. Geen probleem voor mij (ik woon drie kilometer van STABU af), maar degene die bijvoorbeeld naar Den Helder moet heeft daar wellicht bezwaar tegen. Zijn er toch vragen, dan kunnen die rustig gesteld worden per e-mail”, aldus STABU-medewerker Swagers. Na het doorlopen van de HTS in Utrecht is de heer Swagers in diverse managementfuncties werkzaam geweest. Sinds 1 juni 1983 is hij nauw betrokken geweest bij de ontwikkeling van de STABU-systematiek. Hans Swagers is al 27 jaar werkzaam bij STABU en zogezegd een ‘ouwe rot in het vak’. Hij geeft aan: “Het lesgeven bij de Opleiding Bestekschrijver geeft mij veel voldoening. Het helpt STABU in het algemeen en mij specifiek om binding te

houden met de praktijk en mijn jarenlange ervaring op het gebied van bestekschrijven door te geven aan de cursisten.” Meer informatie De heer ing. J.G.G. (Hans) Swagers is naast docent van de Opleiding Bestekschrijver ook werkzaam als coördinator externe kwaliteit bij STABU waardoor hij het aanspreekpunt is voor de buitenwacht. Tevens is hij verantwoordelijk voor de commerciële activiteiten en de helpdesk. Nadere informatie is verkrijgbaar via tel. (0318) 633026 of e-mail [email protected]

Statements cursisten Opleiding Bestekschrijver 9-6-’10 Niels Visser “Een leuke, leerzame cursus, direct toepasbaar. Ervaringen gewisseld met leuke medecursisten.” Cursist A “De cursus “Bestekschrijver” geeft brede informatie omtrent dit vak. Duidelijke lijnen verbinden alle richtingen van de bouw.” Ronald Hillen “Voor aanvang van deze opleiding schreef ik ook zelfstandig bestekken, maar had totaal geen besef van wat ik met dat kleine groene boekje *) moest. Nu merk ik bij mezelf dat ik op alle fronten een betere bestekschrijver geworden ben. Ik hanteer nu dat kleine groene boekje bij elk bestek dat ik schrijf.” P. Hoppe van DMV Architecten “Soms een bevestiging wat ik al wist en veel nieuwe informatie. Vanaf de eerste les al toepasbaar in de praktijk.” Kevin Haenen, projectleider DMV Architecten “De cursus bestekschrijver geeft de cursist een goed beeld over de inhoud van de UAV 1989 en de bouwregelgeving in zijn algemeen. Onderwerpen als garanties, contracten, verzekeringen, directievoering en de opzet van de STABU- systematiek komen allemaal aan de orde. Hoewel ik al affiniteit had met bestekken, heb ik er veel van opgestoken.” Cursist B “Voor een bestekschrijver zonder ervaring is het een taaie cursus. Maar wel een leerzame, waarbij het bestek van verschillende kanten wordt belicht. Wellicht is enige voorkennis wel handig.” *) STABU-Standaard 2007

STABULLETIN | 39

opfrisCursus voor de Bestekschrijver De Opfriscursus Bestekschrijver is speciaal bedoeld voor de gediplomeerde bestekschrijver die graag bijgeschoold wil worden in de meest recente ontwikkelingen in het vakgebied. Door middel van de opfriscursus is het mogelijk om kennis te nemen van o.a. wijzigingen in weten regelgeving en de gevolgen daarvan.

Doelgroep De Opfriscursus Bestekschrijver van de Stichting STABU is bestemd voor de gediplomeerde bestekschrijvers van de Opleiding Bestekschrijver.

Toelatingsvoorwaarden Deelnemers dienen in het bezit te zijn van het diploma Bestekschrijver.

Studielast Naast de aanwezigheid bij de twee lesdagen achter elkaar, behoeft men geen rekening te houden met zelfstudie.

Werkwijze Bij de cursus streven we naar een diversiteit van werkvormen tijdens de lessen. Zo zal er naast klassikaal frontaal lesgeven ook in groepen worden gewerkt bij met name het item “besteksbeoordeling”. Het bedienen (practicum) van de “computer” is niet aan de orde. De cursisten worden begeleid door het hoofd opleidingen.

Leerdoel Na het bijwonen van de Opfriscursus Bestekschrijver wordt de cursist geacht: • geïntroduceerd te zijn in de nieuwe contractvormingen (“traditioneel”, “innovatief”, bouwteam, PPS etc.) in de bouw in het algemeen en in het vakgebied van de bestekschrijver specifiek; • inhoudelijk bekend te zijn met de actuele weten regelgeving in de bouw en de relevantie daarvan met het bestek; • vertrouwd te zijn met het aanbestedingsproces; • kennis te hebben van pseudo-regelgeving die een relatie tot het bestek heeft; • het kunnen beoordelen van een bestekboek; • inzicht te hebben in actuele publicaties waaraan bestekteksten kunnen worden gerelateerd; • zich moderne strategieën eigen te hebben gemaakt over het opstellen en beoordelen van een bestekboek; • inzicht te hebben in het verschil tussen vraagen aanbod (bestek)specificaties en het opstellen ervan; • kennis te hebben van webbased projectcommunicatie en de rol van het bestek en de bestekschrijver daarin; • inzicht te hebben in hulpinformatie die de markt momenteel aanbiedt ten behoeve van het opstellen van bestekteksten; • kennis te hebben vergaard omtrent zijn/haar specifiek te stellen leerdoel.

Afsluiting Deelnemers die de Opfriscursus Bestekschrijver hebben bijgewoond, ontvangen na afloop een certificaat. De cursus wordt geëvalueerd doordat aan de cursist zal worden gevraagd een evaluatieformulier in te vullen.

Docenten De docenten die aan de Opfriscursus Bestekschrijver verbonden zijn, hebben een brede kennis van hun specifieke vakgebied. Dagelijks worden zij geconfronteerd met de onderwerpen die in de cursus worden behandeld. De docenten zijn: • mr. K.J.T. (Karel) Boersma, juridisch; / mr. E.W.J. (Edwin) van Dijk, juridisch; / mr. S. (Serge) Schuurman, juridisch / S.A. (Sebastiaan) Brands LL.B, juridisch; • F. (Frans) Gouw, bouwkundig; • ing. J.G.G. (Hans) Swagers, bouwkundig/civiel techniek; • ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg, bestekdeskundige en hoofd opleidingen van Stichting STABU. Cursusmateriaal De presentaties van de docenten worden in een handout vervat. In de syllabus zullen ook de door de cursisten beoordeelde bestekteksten worden opgenomen. Hierdoor kan na afloop van de cursus het lesmateriaal uitstekend dienst doen als naslagwerk.

40 | STABULLETIN

Duur De Opfriscursus Bestekschrijver duurt twee lesdagen (dit zijn vier dagdelen oftewel acht lesblokken van 100 minuten). Een lesdag duurt van 9.15 tot 17.00 uur met de nodige koffieen theepauzes. Tussen 12.45 en 13.30 uur zal een lunch worden verzorgd.

Programma / inhoud • geïntegreerde contractvorming (UAV-GC 2005); • herziening van de UAV 1989 en UAVTI 1992; • aanpassingen in de Wet ketenaansprakelijkheid (WKA); • wijzigingen verzekeringsrecht; • wijzigingen in het voormalige GIW, consumentbescherming, ten gevolge van de titel Aanneming van Werk uit het Burgerlijk Wetboek; • Integriteitverklaringen (BIBOB en COVOG); • wijzigingen op hoofdlijnen in de Woningwet, Bouwbesluit, Indieningbesluit etc.; • CE-markering en KOMO; • het Besluit Bodemkwaliteit versus het Bouwstoffenbesluit (BSB); • ARW 2005; • geschillenbeslechting; • nieuwe nationale Aanbestedingswet; • Europese Richtlijn 2004 betreffende de coördinatie van de procedures voor het plaatsen van overheidsopdrachten voor werken, levering en diensten; • titel 12 van boek 7, de nieuwe titel “Aanne-

data 2010: •12 & 13 okto: ber data 2011 15 & 16 maart

ming van werk” uit het Burgerlijk Wetboek, de (pre)contractuele waarschuwingsplicht en aansprakelijkheid na de oplevering; • nieuwe ontwikkelingen van de Stichting STABU; • actualiteit in pseudo-regelgeving (WoonKeur, Politiekeurmerk etc.); • webbased projectcommunicatie; • nieuwe STABU-Standaard; • relatie STABU & fabrikant/toeleverancier; • wijzigingen verzekeringsrecht; • de grondroerdersregeling (WIUON); • herziene elementenmethode 1991 (NL/SfB tabellen); • maken van vraagspecificaties (STABU-Element); • wijzigingen Arbeidsomstandighedenbesluit; • uitvoerige inhoudelijke besteksbeoordeling door de cursisten van bestekboek(en); • behandeling van het eigen opgestelde specifieke leerdoel; • tips en tricks.



Cursuskosten Aangezien de Stichting STABU een non-profit organisatie is, worden uitsluitend de directe kosten voor de cursus in rekening gebracht te weten: € 640,-- per cursist (prijsstelling 2010) excl. BTW, inclusief koffie/ thee, lunches, syllabus en overig studiemateriaal. Op de ‘Opfriscursus voor de bestekschrijver’ zijn de “Algemene Voorwaarden Cursussen” van de Stichting STABU van toepassing. Plaats en data De Opfriscursus Bestekschrijver wordt gehouden in het STABU Opleidings- en vergadercentrum, Willy Brandtlaan 81 te Ede. De koffie/thee- en maaltijdpauzes worden doorgebracht in het bedrijfsrestaurant. De lesdata zijn: • 12 & 13 oktober 2010, 15 & 16 maart 2011.

Vervolg(cursus) mogelijkheden • Cursus Garanties in de bouw (1 dag); • Cursus Verzekeringen in de bouw (1 dag); • Cursus Nieuwe contractvormen in de bouw (1 dag); • Cursus Effectieve communicatie in de bouw (1 dag); • Leergang bestekdeskundige initiatief van de Haagse Hogeschool; • Bedrijfsgerichte cursus; • Besteksbeoordeling (½ dag).



STABULLETIN | 41

STABU

de producten & diensten De ontwikkeling van de STABU-systematiek voor de woningen utiliteitsbouw (STABU²) stamt al weer uit 1991. Diverse producten en diensten zijn hieromheen gebouwd.

Bestekssystematiek voor de woningen utiliteitsbouw De professionele bestekschrijvers in de woningen utiliteitsbouw gebruiken de STABU-systematiek voor het vastleggen van hun bouwprojecten in bestekken. Op deze manier komt er ± 38 miljard Euro bouwomzet op de markt, beschreven met de STABU-systematiek. Via een halfjaarlijkse update wordt de STABU-bestekssystematiek onderhouden en aangepast op de nieuwe regelgeving van Den Haag en Brussel, nieuwe bouw methoden en producten. De STABU-Standaard 2007 is het boek waarin de basis kwaliteitseisen staan omschreven waaraan een werk moet voldoen op zowel technisch als administratief gebied. Een overzicht van systeemhuizen die besteksverwerkende programmatuur leveren is beschikbaar op internet; www.stabu.org

STABU-fabrikantenindex Met ingang van 1 december 2009 is via www.bestekservices.nl een index beschikbaar gekomen met technische specificaties van ruim 500.000 producten.

De zoekmachine vormt de toegang tot de productinformatie van bijna 800 toeleveranciers in de bouw (B&U en GWW), waarin miljoenen in geïnvesteerd zijn door de diverse fabrikanten. Naast STABU participeren ZeeBoer b.v, NBD-online, iPi Services, Vereniging FBS en RAW (GWW-sector) in dit project van het ontsluiten van fabrikanteninformatie, waarmee ongeveer 75% van de producten in de bouwnijverheid wordt afgedekt. FPS in samenwerking met NBD Een extra mogelijkheid om te komen tot een Fabrikant gebonden Product Specificatie is een samenwerking met NBD. Deze organisatie is uitgever van de online Nederlandse BouwDocumentatie (NBD). De Stichting STABU heeft een samenwerkingsovereenkomst met NBD-publicaties (Sdu Uitgevers) 42 | STABULLETIN

afgesloten. Daardoor bestaat de mogelijkheid een productdatablad (uitgave NBD) te koppelen aan een STABU-productspecificatie. Bestekservices Een mogelijkheid voor fabrikanten om zich met behulp van de STABU-systematiek uitgebreider te presenteren is “de bestekservice”, bestaande uit voor-ingevulde bestekteksten, ontsloten door een toegankelijke zoekstructuur. Een goede bestekservice is daardoor niet alleen een handig hulpmiddel voor de bestekschrijver, maar ook een goed marketingmiddel voor de fabrikant. Bestekservices worden door de fabrikant in samenwerking met een adviseur samengesteld. Distributie wordt gecoördineerd door STABU en uitgevoerd via dvd of via het internet.

Project Informatie Management systeem Vondle/PIM STABU wordt bestuurd door de grote koepelorganisaties van de Nederlandse bouwnijverheid. Al deze organisaties hebben een convenant met de Regieraad Bouw afgesloten om het “Vernieuwingsoffensief Bouw” uit te voeren. Een zeer belangrijk instrument voor dit offensief is de verbetering in de communicatie. Daartoe heeft STABU Vondle/PIM ontwikkeld als belangrijkste wegvoorbereider van het uiteindelijk beoogde Bouw Informatie Model (BIM). Alle partijen in de bouw kunnen vandaag starten met de toepassing van Vondle/PIM. Binnen Vondle/PIM kan informatie vanuit verschillende softwareprogramma’s worden gekoppeld en uitgewisseld.

Bouwbreed Informatiesysteem website Naast alle informatie over bouwregelgeving die op de STABU-website is te vinden, leent het medium zich ook voor het informeren van de bezoekers van de website over nieuwe ontwikkelingen, beleidswijzigingen, maar ook over voorlichtingsbijeenkomsten. Van de mogelijkheid om informatie aan te vragen en bestellingen te doen wordt veelvuldig gebruik gemaakt. Op de startpagina staan de laatste nieuwsberichten van STABU, informatie over de producten en diensten, opleidingen, internationale ontwikkelingen e.d. Bovendien is met het beschikbaar gestelde wachtwoord voor alle licentiehouders de updates van STABU van de website te downloaden. Deze versie is enkele weken voorafgaand aan de postzending verkrijgbaar.

Bestekgerelateerde cursussen en opleidingen Stichting STABU verzorgt een breed pakket aan cursussen, gericht op de dagelijkse praktijk van bouwcontracten. Deze cursussen variëren van een introductie in de STABU-bestekssystematiek tot een complete opleiding tot professionele bestekschrijver. Daarnaast worden juridisch georiënteerde themacursussen gegeven. In dit bulletin is over al deze cursussen uitgebreide informatie opgenomen. Daarnaast is een compleet overzicht met lesdata te vinden op website www.stabu.org

Besteksbeoordeling Regelmatig ontvangt STABU de vraag van gebruikers of er een mogelijkheid bestaat een bestek te laten controleren. Met name bij organisaties die recent licentiehouder van de STABU-bestekssystematiek zijn geworden, bestaat de behoefte aan een besteksbeoordeling. In het kader van kwaliteitszorg beoordeelt STABU ook ongevraagd en steekproefsgewijs projectbestekken, opgesteld met de STABU-systematiek. De bestekken worden beoordeeld, voorzien van commentaar en besproken met de opsteller.

Helpdesk De telefonische helpdesk levert de grootste bijdrage aan intensiever contact met de gebruikers van de STABU-systematiek op. Naast de mogelijkheden van de STABU-systematiek in algemene zin, worden dagelijks vele vragen beantwoord over inhoudelijke, technische onderwerpen. Opvallend is het aantal vragen over weten regelgeving, administratieve bepalingen, normering en certificering en gebruik fabrikantenspecificaties. De beantwoording van de vragen vindt zo mogelijk dezelfde dag plaats. Bovendien worden de meest gestelde vragen gepubliceerd in de vragenrubriek van het STABU-bulletin en de website. De telefonische helpdesk is uitgebreid met het plaatsen van een vragenformulier op de website, waarvan veelvuldig gebruik wordt gemaakt.

Fabrikantentraining De fabrikantentrainingen zijn gehouden om de fabrikanten/toeleveranciers met Fabrikantgebonden Product Specificaties te informeren over de stand van zaken rond STABU en haar producten en diensten. Daarnaast worden tijdens de verkoopvergaderingen van buitendienstmedewerkers bij de toeleveranciers zelf trainingen verzorgd.

Gebruikersdag Halfjaarlijks worden alle STABU-licentiehouders uitgenodigd om specifiek over allerlei onderwerpen te spreken die betrekking hebben op het gebruik van de STABU-bestekssystematiek en alle daaromheen spelende onderwerpen/zaken. De gebruikersdagen zijn bedoel om als bestekschrijver op de hoogte te blijven van ontwikkelingen op administratief en technisch gebied, om met collega-bestekschrijvers van gedachten te wisselen over zaken waar men tegenaan loopt in de dagelijkse praktijk en om direct vragen te kunnen stellen aan STABU over de uitgaven.

STABU-m@il digitale nieuwsbrief Bij het verspreiden van de digitale nieuwsbrief STABU-m@il is het uitgangspunt om regelmatig informatie te verschaffen over zogenaamde STABU-evenementen zoals gebruikersdagen, nieuwe uitgaven, voorlichting en beurzen. Ook worden actuele zaken in een kort artikel weergegeven. Bij uitgebreidere artikelen wordt een korte inleiding opgenomen, waaruit een koppeling naar het uitgebreide artikel op de website is gelegd.

CAD-afsprakenstelsel De Stichting Geïntegreerd Bouwen beheert al een lange tijd een CAD-afsprakenstelsel dat door veel partijen in de Nederlandse bouw wordt toegepast. Deze organisatie heeft de Stichting STABU gevraagd om dit afsprakenstelsel voortaan te beheren en uit te geven. Het GB CAD-Afsprakenstelsel (GB CAS) is primair bedoeld voor gestructureerd tekenwerk van 2D CAD-tekeningen en informatie-uitwisseling. Momenteel zijn er veel ontwikkelingen gaande op het gebied van CAD-tekenen. Niet alleen de ontwikkeling van nieuwe technieken en inzichten, maar ook het 3 dimensionaal tekenen is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Denk daarbij ook aan object

georiënteerd tekenen. Voor meer informatie verwijzen wij naar onze website www.gbcas.nl, hier is ook de huidige versie 4.0 te bestellen. In ontwikkeling zijn de projecten STABU-Element, Kennissysteem Bouwrecht en Kennissysteem Techniek: STABU-Element Stichting STABU is, naar aanleiding van verzoeken uit de markt, het project gestart om een éénduidige koppeling te leggen tussen de Elementenmethode NL/SfB en de STABU²systematiek. Vele partijen in de markt hebben zelf zo’n koppeling gebouwd maar iedereen heeft een eigen invulling daaraan gegeven zodat een standaard ontbreekt. Met de licentiehouder van de NL/SfB, de BNA, is afgesproken dat Stichting STABU de Elementenmethode elektronisch mag uitgeven onder de voorwaarde dat deze gerespecteerd wordt en alleen uitgebreid mag worden daar waar STABU dat nuttig en noodzakelijk acht. In verband met de noodzakelijke internationale aansluiting op de BIM-Standaards, inclusief de mede door STABU ontwikkelde en beheerde IFD Object Library for buildingSMART, is de internationale SfB systematiek waarvan NL/SfB is afgeleid mede in de ontwikkeling betrokken. Stichting STABU heeft op basis van testen met tussentijdse resultaten en haar marktpeilingen besloten om een nieuwe Standaard STABU-Element uit te brengen die bestaat uit de volgende onderdelen: • Tabel 1 (Elementen) van de NL/SfB afspraken; • daaraan gekoppelde STABU-Bouwdelen en Bouwdeelcomponenten; • daaraan gekoppelde STABU-Installatiedelen en Installatiedeelcomponenten. De Tabel 0 (Omgeving, Gebouwtypes en Ruimten) wordt als vertrekpunt genomen voor een nieuwe tabel Ruimten die in overleg met betrokkenen in 2010 ontwikkeld wordt. Als partijen in Nederland deze nieuwe Standaard gaan gebruiken kunnen er betere koppelingen gelegd worden tussen tekensystemen, besteksystemen en calculatiesystemen. Deze Standaard is ook gewenst door de steeds belangrijker wordende beheer- en onderhoudsmarkt. Stichting STABU zal exploitatieovereenkomsten afsluiten met softwarehuizen en uitgevers die deze Standaard willen implementeren in hun bestaande of toekomstige softwareprogramma’s en publicaties. » STABULLETIN | 43

» vervolg pagina 43 De internationale Standaard inzake objectdefinities die Stichting STABU ontwikkelt samen met haar partners in de Verenigde Staten, Canada en Noorwegen (IFD Object Library for buildingSMART) zal op termijn ook aan deze Standaard STABU-Element worden gekoppeld opdat STABU-Element voor de toekomstige BIM-ontwikkeling (Bouwwerk Informatie Model) nog beter bruikbaar is.

De Bouw Meester / Kennissysteem Bouwrecht (KSBR) Vanuit de markt zijn diverse geluiden gehoord inzake de behoefte van STABU- gebruikers aan een hulpmiddel om de weg te vinden door alle wegen regelgeving. De geluiden zijn opgepikt en uitgewerkt in het Kennissysteem Bouwrecht. Het bepalen van de exacte behoefte van de STABU-gebruiker staat centraal voor de invulling die dient te worden gegeven aan het kennissysteem. Vanuit STABU is in 2009 een marktonderzoek gelanceerd om de behoefte te bepalen bij de toekomstige gebruiker. Met de uitslagen in de hand start de projectleiding het kennissysteem zo goed mogelijk op de wensen van de markt. Ontsluiting door middel van internet waardoor het altijd toegankelijk is stond al vast. De eerste resultaten van het marktonderzoek zijn verwerkt waarbij blijkt dat de inhoud, zoals deze geschetst was, op enkele punten zal worden aangepast waarbij de prioriteit ligt bij het ontwikkelen van de ingang “projecten” en de “vraagbaak”. Het onderdeel Markt & Contracten met in het bijzonder het onderwerp Aanbesteden is door de werkgroep in kaart gebracht en met de gegenereerde documenten wordt er proefgedraaid binnen lopende projecten in de bouwsector. Hierbij is de doelstelling om vast te stellen of deze documenten naar behoren gebruikt kunnen worden. Indien bewezen is verklaard dat de toepassing van onder andere de modellen goed verloopt, dan zullen deze documenten worden gevalideerd door het Instituut voor Bouwrecht, waarna het onderwerp Aanbesteden zal worden afgerond. In september 2009 is het onderwerp Aanbesteden in een (web)applicatie à la Wiki als proef ge-

demonstreerd. In dit kader is STABU bezig met het testen van bestaande softwaretools.

Kennissysteem Techniek (KST) Binnen Stichting STABU is begin 2009 het idee opgevat om een nieuw product aan de markt aan te bieden teneinde meer invulling te geven aan het bouwbrede informatiesysteem. Hierbij is de opvatting dat het aanbieden van een zogeheten Kennissysteem Techniek een belangrijke aanvulling vormt op het bestaande informatieaanbod. Binnen een dergelijk systeem wordt technische informatie aangeboden en waar mogelijk wordt meerwaarde aan de informatie toegevoegd waardoor kennis ontstaat. Binnen het project zijn een aantal pilots uitgevoerd waarbij informatie wordt opgenomen in een optionele beheeromgeving om de mogelijkheden en onmogelijkheden boven tafel te krijgen. In de eerste fase wordt intern beschikbare informatie gebruikt om ervaringen op te doen. Op basis van de evaluatie van de pilots zullen activiteiten in een volgende fase worden bijgesteld. Op stapel staan proefprojecten met informatie die niet door STABU zelf wordt aangemaakt en onderhouden. Met name brancheorganisaties zijn gevraagd mee te denken.

Bulletin Het huisorgaan van de Stichting STABU is nu toe aan de 25ste jaargang. In het bulletin wordt ruimschoots aandacht besteed aan STABU-cursussen, vragenrubriek, prijsoverzicht, internationale ontwikkelingenjuridische kwesties, maar met name artikelen die nationaal spelen. Het bulletin verschijnt 4 keer per jaar.

Locatie van STABU Het STABU-opleidings- en vergadercentrum is centraalgelegen aan de A12, in de nabijheid van toegangswegen van zowel de A30 als de A50. De Stichting STABU maakt zelf gebruik van het voorlichtings- en vergadercentrum vanwege haar cursussen, maar ook voor de projecten werkgroepvergaderingen. Voor het gebruik van de vergaderaccommodatie kan contact worden opgenomen met: Stichting STABU mevrouw E. (Evelien) van der Tuuk, tel.: (0318) 63 30 26 en/of e-mail: [email protected]. 44 | STABULLETIN

Eerste themabijeenkomst Objectenbibliotheek NL-Bouw Kunnen werken met een objectenbibliotheek voor BIM-toepassingen die op ISO standaards is gebaseerd (OBNLBISOPowered), bespaart veel tijd en kosten. De benodigde kennis en ervaring is inmiddels beschikbaar, zodat de bouwsector in de volle breedte daarvan kan profiteren. Stichting STABU en de Gellish@Work Foundation organiseren daarom op 29 september 2010 in samenwerking met de TU Delft een speciale themabijeenkomst Objectenbibliotheek voor de Bouw in Nederland. Op deze bijeenkomst presenteren zij hun gemeenschappelijke visie op de EHBO2 (de Exploitatie, Helpdesk, Beheer, Onderhoud en Ontwikkeling) van de OBNLBISOPowered. De toegevoegde waarde van een OBNLB voor de bouw Om actief het gebruik van bestaande objectenbibliotheken te bevorderen en te helpen standaardiseren, heeft Gellish@ Work Foundation een implementatietraject ontwikkeld. Gellish@Work Foundation hoopt hiermee te bewerkstelligen dat dit gebruik de standaard wordt bij de aanpak van de ontwikkeling van Bouwwerk Informatiemodellen. Voor softwareontwikkelaars, bibliotheekbouwers en leveranciers van bouwproducten of eindgebruikers op toepassingsniveau heeft een dergelijke OBNLB een duidelijke toegevoegde waarde. Het gebruik van eenduidige definities met wereldwijde unieke identificatie (GUID) vereenvoudigt het werkproces aanzienlijk. Kennis in de vorm van documenten en modellen (impliciet en expliciet) wordt integraal ontsloten en is toegankelijk vanuit diverse toepassingen. De meertalig-

heid van de OBNLB draagt daar bovendien aan bij. Kosten worden bespaard onder andere doordat objecten geselecteerd kunnen worden op kenmerken en op toepassingsmogelijkheden. Eigen inbreng bij ontwikkeling OBNLB Softwareontwikkelaars, bibliotheekbouwers, leveranciers van bouwproducten of eindgebruikers op toepassingsniveau die deelnemen aan de Themabijeenkomst krijgen de kans actief mee te denken over concrete plannen om de Bouw-sector te trainen en te ondersteunen bij het praktisch toepassen van de OBNLBISOPowered voor het ontwerp van bouwwerken en het ontwikkelen en gebruiken van Bouwwerk Informatiemodellen (BIM). Zij hebben bovendien de gelegenheid het implementatieplan te beïnvloeden om een goede afstemming te bereiken met de behoeften binnen het eigen bedrijf. Aanmelding en informatie Meer informatie is verkrijgbaar door een e-mail te sturen aan [email protected].

In 4 kl digitaa ikken l bes hang- e tek sluitwe n rk ventila & tie

Een goed bestek begint bij BUVA Naast een digitale bestekservice voor hangen sluitwerk biedt BUVA u nu ook een bestekservice voor ventilatie in woningbouw. Met deze gratis bestekservice bespaart u veel tijd en energie bij het samenstellen van een volledige en juiste specificatie. In slechts vier klikken beschikt u over een volledig bestek voor hangen sluitwerk en/of ventilatie. Het programma genereert STABU bestekomschrijvingen die u eenvoudig in uw digitale projectbestek kunt integreren.

Bremen 5 2993 LJ Barendrecht

Voor een nadere toelichting of een presentatie bij u op kantoor, bel gerust met

Telefoon: 0180 69 75 00

een van onze verkoopadviseurs op telefoonnummer 0180 69 75 00.

Email: [email protected]

Download gratis op www.buva.nl

Duurzaam & Doordacht.

Cursus garanties in de bouw Garanties spelen in de bouw een belangrijke rol. Toch is het een niet éénduidig begrip. Om u wegwijs te maken in de complexe wereld van garanties, wordt door de Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen garanties in de bouw.

Doelgroep De cursus Garanties in de bouw van de Stichting STABU is bestemd voor: • gebruikers, direct en indirect, van de STABU-bestekssystematiek • leveranciers en producenten van bouwstoffen; zoals architecten- en ingenieursbureaus, de opdrachtgevende over- • iedereen die in zijn of haar dagelijkse functie in het bouwproces heid, woningbouwverenigingen, projectontwikkelaars en aanne- te maken heeft met garanties in de burger- en utiliteitsbouw (B&U)-sector. mers- en installatiebedrijven;

Toelatingsvoorwaarden Deelnemers dienen te beschikken over minimaal MBO werken denkniveauin de burgerlijke- en utiliteitsbouw (B&U)-sector en over enige mate van praktijkkennis.



Leerdoel Na het bijwonen van de cursus Garanties in de bouw wordt de cursist geacht: • inhoudelijk geïntroduceerd te zijn in garanties in de bouw; • geïntroduceerd te zijn in de weten regelgeving in de bouw aangaande garanties; • enigszins geïntroduceerd te zijn in contractvormingen in de bouw in het algemeen; • op de hoogte te zijn van het toepassen van garanties in bouwcontracten; • inzicht te hebben omtrent garanties die de markt aanbiedt; • zowel interne als externe communicatie te kunnen voeren over garanties.

Werkwijze Bij de cursus Garanties in de bouw wordt hoofdzakelijk frontaal lesgegeven. De cursisten worden begeleid door het hoofd opleidingen.

‘na afronding van de cursus bent u bekend met het toepassen van garanties in bouwcontracten’ Afsluiting Deelnemers die de cursus hebben bijgewoond, ontvangen na afloop een certificaat. De cursus wordt geëvalueerd doordat aan de cursist wordt gevraagd een evaluatieformulier in te vullen.

Cursusmateriaal De presentaties van de docenten worden in een hand-out vervat. In de syllabus zal verder ook aanvullende informatie opgenomen zijn. Hierdoor kan na afloop van de cursus het lesmateriaal uitstekend dienst doen als naslagwerk.

46 | STABULLETIN

Docenten De docenten die aan de cursus Garanties in de bouw verbonden zijn, hebben een brede kennis van hun specifieke vakgebied. Dagelijks worden zij geconfronteerd met het in de cursus behandelde. De docenten zijn: • mr. K.J.T. (Karel) Boersma, juridisch / mr. S. (Serge) Schuurman, juridisch; • ing. A.W.A. (André) van den Engel, bouwkundig; • ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg, bestekdeskundige en hoofd opleidingen van Stichting STABU.

Duur De cursus Garanties in de bouw duurt één lesdag (dit zijn twee dagdelen oftewel vier lesblokken van 100 minuten). Een lesdag duurt van 9.15 tot 17.00 uur met de nodige koffieen theepauzes. Tussen 12.45 en 13.30 uur zal een lunch worden verzorgd.

Programma / inhoud • wat zijn (deugdelijkheids)garanties; • garanties en wetgeving; • garanties in oude (UAV 1968) en huidige standaardvoorwaarden (UAV 1989, UAVTI 1992, UAV-GC 2005, het voormalige GIW, BouwGarant); • (all-inn) verzekerde- & projectgaranties; • fabrieksgaranties en leveranciersgaranties; • garantieverklaringen en garantiecertificaten; • servicegaranties en bedrijfsgaranties; • garanties en onderhoud(s)(contracten); • financiële garanties (Bankgaranties, Concerngaranties); • garantiefondsen

(SGT, GND, VKG, SKG, Dakmerk.); • garanties en (technische)levensduur; • verlengde garanties; • garanties en functioneel ongeschikte bouwstoffen; • garanties en voorgeschreven bouwstoffen; • garanties en voorgeschreven leveranciers; • garanties en voorgeschreven onderaannemers; • garanties en regresrecht, exoneratie, bewijslast, conformiteit; • garanties in de STABU-bestekssystematiek (zie STABU-Standaard 2007, bestekboek en de STABU-website); • tips en tricks.


data 2010: •21 oktober •16 december data 2011: • 14 april • 16 juni

Plaats en data De cursus Garanties in de bouw wordt gehouden in het STABU Opleidings- en vergadercentrum, Willy Brandtlaan 81 te Ede. De koffie/thee- en maaltijdpauzes worden doorgebracht in het bedrijfsrestaurant. De lesdata zijn: • 2010 21 oktober, 16 december, 2011: 14 april en 16 juni .

Cursuskosten Aangezien de Stichting STABU een non-profit organisatie is, worden uitsluitend de directe kosten voor de cursus in rekening gebracht te weten: € 365,--per cursist (prijsstelling 2010), excl. BTW, inclusief koffie/thee, lunch, syllabus en overig studiemateriaal. Op de cursus ‘Garanties in de bouw’ zijn de “Algemene Voorwaarden Cursussen” van de Stichting STABU van toepassing.

Vervolg(cursus) mogelijkheden • Cursus STABU-bestekssystematiek (1 dag); • Cursus STABU Bestekken lezen (1 dag); • Cursus Actualiteit in weten regelgeving in de B&U-sector (1 dag); • Cursus Verzekeringen in de bouw (1 dag); • Cursus Dé (rol van) Standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI etc.) voor de aanneming van werk in de B&U-sector (3 dagen);




STABULLETIN | 47

colofon Willy Brandtlaan 81 | 6716 RJ Ede (Gld.) | Tel.: (0318) 63 30 26 | Fax: (0318) 63 59 57 | E-mail: [email protected] | Website: www.stabu.org

September 2010 Vijfentwintigste jaargang no. 3

Het STABU-bulletin is het viermaal per jaar verschijnende huisorgaan van de Stichting STABU over de voortgang van het STABU Bouwbreed Informatiesysteem. Teksten: ir. R.H. Baayen F. Gouw J.A.M. Helsloot ir. M.L.A.M. van Hezik ing. H.H.M. Miltenburg ing. J.G.G. Swagers

Dit blad wordt geproduceerd en geredigeerd door: Stichting STABU Mevr. D.B. Kervel Postbus 36 6710 BA EDE Telefoon: (0318) 63 30 26 Telefax: (0318) 63 59 57 E-mail: [email protected] Website: www.stabu.org Inlichtingen over advertentietarieven bij STABU. Overname van de inhoud: graag na overleg met de redactie. Hoewel uiterste zorg is nagestreefd, staan wij niet in voor eventuele (druk)fouten en/of onvolledigheden en aanvaarden auteurs en redactie deswege geen aansprakelijkheid. ISSN: 1384-7872 Vormgeving: skerp functionele communicatie, Doetinchem Drukker: Senefelder Misset, Doetinchem

48 | STABULLETIN

Algemene informatie STABU Wie Stichting STABU Bouwbreed Informatiesysteem. Wat STABU is een samenwerkingsverband tussen de partners in de bouwnijverheid. De doelstelling van STABU is: alle partijen in het Nederlandse bouwproces gebruiken, in alle fasen, de STABU-producten als onderlegger voor hun kwalitatieve informatiebehoefte en informatieuitwisseling, dit in een eendrachtige samenwerking met de andere informatieleveranciers op dit terrein en aangelegen terreinen zoals de getekende informatie en de kosteninformatie. Met behulp van de computer en de STABU-systematiek kunnen bestekschrijvers snel en efficiënt projectbestekken maken en bewerken. Daarnaast geeft STABU diverse opleidingen op gebied van de bestekssystematiek, levert fabrikantgebonden productspecificaties, geeft diverse adviezen op het gebied van het juridische gedeelte van het bestek en onderzoeksprojecten. Dit alles wordt getoetst aan nieuwe ontwikkelingen. Waar Het kantoor van de Stichting STABU is gevestigd aan de Willy Brandtlaan 81, 6716 RJ EDE. Correspondentie-adres: Postbus 36, 6710 BA EDE. Tel. (0318) 63 30 26. E-mail: [email protected] Website: http://www.stabu.org Wanneer De Stichting STABU is opgericht op 13 oktober 1976. Waarom De partijen in de bouw waren het erover eens geworden dat om macro-economische overwegingen ook voor de zogeheten ‘burger- en utiliteitsbouw’ een nationaal standaardbestek moest worden ontwikkeld. Na de ontwikkelfase verscheen in 1986 de eerste versie van het STABU Standaardbestek. Deze eerste versie kreeg een positieve ontvangst in de bouwmarkt. Wel vond men het een bezwaar dat er nu twee besteksystemen waren die min of meer een overlappend deel van de bouw bestreken: het Standaard Referentiebestek voor de Woningbouw (SRW) en STABU. Besloten werd daarom om de twee systemen samen te voegen tot de bestekssystematiek voor de woningen utiliteitsbouw. Eind 1990 was dit werk gereed, en verscheen er een geheel vernieuwde systematiek in de vorm van een relationele databasestructuur. Deze structuur van informatie voor de computer biedt de basis van koppelingen met andere informatiestromen en bredere toepassing dan alleen voor bestekken. Dit is de basis voor de doorontwikkeling naar een bouwbreed informatiesysteem. Hoe Het Algemeen Bestuur van de Stichting STABU is samengesteld uit afgevaardigden namens de opdrachtgevers / overheid (ministerie VROM, ministerie Defensie, VNG, AEDES vereniging voor woningcorporaties), namens architecten/adviseurs (BNA, NLingenieurs), namens bouwkundige aannemers (Bouwend Nederland), namens installatietechnische aannemers (UNETO-VNI) en namens fabrikanten / toeleveranciers (NVTB). De directie voert de dagelijkse leiding van het STABU-bureau met 26 medewerkers. Brancheorganisaties zorgen voor de nodige inbreng vanuit de markt door het aandragen van kennis via de leden van de diverse projecten werkgroepen van de Stichting STABU. De coördinatie van de projecten werkgroepen ligt bij de projectcoördinatoren bouwkunde, werktuigbouwkunde en elektrotechniek en juridische zaken van STABU.

stabulletin Kennis bijhouden is absoluut noodzakelijk!

Recommend Documents