@
Sportblessures: Deaspecten tussendeoren 5AMENVATTING In d i t a r t ik elwor dt eeno v e rz i c hgle g € v €vna nd € p s y c h ol ogÈ che factoren d i e var lf v loed z ijnbij h e to n ts ta ávna nb L e s s u Íedse, p sychol ogl sche Íe a cties op bles s ur es en d e p s y c h o l o g i s ci hn ete ry e n ti es d i e mogel i jhet k re va lidat lepr ock e5 ur r e nfa c i l i te re S r.Íe s si s d e b e l a n gri j kste p sychoLogis cr is heic ofa .tovro o rh e to rts ta a nv a ns p o rtb l essuíes. Pe .so onliik heid, s Í e s s oi nredre v o o Ís e s c h i e d eenni sc opi ngírategl eën zi j n g e za m enLljk vinv an Lo eodp d e s tre s í€ a c ti ed, e w e e re ff ectheeftop het o n tstaaf v anbles s ur e In s - d i e rd e s p o Íte rd eb l e s s u re a l sbedrei gend e rva ar tz, aLdet oes t an d s a n gto s te n e me nD. a a rd o o rz u l Len dezorger to e n e m en enz aldef y s i o l o s i s c h ae d i v a tl e to e íê nw d o rd enverhoogd. Psychologis clnt heer v e rti e s v o g oe Í b l e s s e e rd s peo rte ís, zoal shetst€l l €n gedac ht € c o rtro L e te .h n i o en ke va nd oeLen, tsnp, a n n i n g stechni €ken, i masery e n s!ppoltgr oupsk u n n e nd e s Íe s sv e Ími n d e rehne, tg een gunsti g een e ffe c heef t top de her s te l ti j d psychol ogi sche Sp . o rte rs d i eo v e rb e p a a l d e va ê rdigheden bes c hik k €hne, Ete l L esnn e l l e rv aene i b l e ssuÍe. B ov€n. g e n o endet ec hr iek en z u L l ebne s p ro k ewno rd e nI.
ln dit rnikel rvollt ecn ovcrzichr gegeren van de psvchologischefacroLcn dic ran invloed zijn op het oplopen vrn ccn blcssurc,de psvchischereacri ..,,p l .l , . rrr,., r J" .' .).l ,ol og,\1,(, n. . , \ ( n. i. . die nngclijk hcr rcvalid.rrieproces kunncn fàcilire,
PSYCHOLOGISCIIÊ FACTOREIiI BI' HETONTSTAÁN VAN B IE S S U R Ê 5 De vooma.msrc ps1'chologischetlctorcn rlie van invlocd kunncn ,ijn op her ontstaan van een blcs suLezi j n pcrsoonl i j khe en stress." U i t ccn:ranral onderzoekerLl i j l or enkele pcr soonlijkhcidskcnmcrken incideiteel samen re hangen ncr ccn verhoogd blessurerisico.6Het eaat in hct bijzorder om harclheid ten opzichtc vdr joclf, sprnningsbeboefre, nive.ru van anssr. i l íh,.l f In,!r, < . errorre l rl .-. r.ir r 5 r g, . . , : SU MMA RY ritcit en impulsivireit. Hel.ns sprckcr dc rcsLrlra a cl to rs th apt re d i spose Th l sar t ic ledes c r ibes thpes y c h o l o g l cfa athl etes to tcn vrn snrdiesop her gebled vrn persx ijkhcid o ni nsl u ry a rdth ep s y c hol ogi c.l i n j u ryt,he ps y c holog i c a l re a c tito cr blcssurerisicoelLa:r logal eensreeen.li' inteÍventionsthat couldfacilitatethe rehabiLitat or process.Stresslevels ook srcss blijkt een belxngriikc la.ror rc zijn bij h a vebeenldent if ied as p s y c h o l o g k anl te c e d e nto tsa th l eti ci nj uri es. hct ontsraar ran blesures. OnderzockcLshcbbcn Pe rsonallthis y , t oÍ yof Í re s s o ísa n dc o p i i gre c o u l s el sn teract to i ncrease or dc relatie bekeken nrssen lifè srress en hcr aant,rl d e creastehelik elihooodfa n re s sre a d i o nw h i c hi n t!rn affectthe l ' 1c., .t.. | .. .' ." .. ' .JÈ ' rri r S r.,r ", r r r ndel o c.u íenc eof s por tinju ryR . e s p o rs eto i i n j u rya rea n a tysed i n i he coi t€xtoÍ gcn in het cl.rgelijkslcven. zoals henrlliczcn r-an a d a p t at ion s e i rj L rry t o s Í es s .lf th €a th l e tep e rc e l v eth a sthÍeatenl ng, cer dierba.rr persoon, verhuizcn, trourvcn, vcran increasedstateanxietyí€suLts, brlnginswlth ir iníeased woÍriesand derine oi veÍliezenvan baan. enz. Er is ook ondcr phy s iolog i caacl tl v a ti o nPs h e l g ht ened . y .h o L o g i lcnate l rv entl ons, suchas zock gedaan n.r.rr .rlledaagsestress,anls bij\-oor g o ê l s et t ing, r eLax at l ol m r, a g e ryth, o u g hct o n trote l c h n i q ues andsuppoi l beeld het rijden in het verkccL. Dc rcsLrlraren g ro u psc anenhancset re s sre du (i o r, w hi c hi n tu Íne n h a nces íecovery l i me. r.,ijzen erop dat sponos die vccl 'lifc sress' ervrTl e .e p. / . ioLoC w ' l b e d ' ,.' e d . , n, .' 1,. .' r Lrhl -c , r l . r.:r r. ne r e r . < tusser sircss en blcssurcsis cchrcr cornplex. Om TR ÊFW O O RDÊ B LE NI 5 5 U RC EOP , IN 6 S T R A T EÉ EG NPÊ , RS OON LI]K H E IO, die rcden hcbben Andcron & \íillirnrs'o een PSYG O LO G I SICHE NT E R V EN E ,Ts T R E s S dvnarnÀch mrlti
@ In liguur I wordt veronclersrcld dar dc stressreacrie belnvlocd rvordt door de penoonlijkhc;d, stressorenin de voorgeschiedenis en copingvaardighcden. Persoonlijkheicl beprah of iemand een siruaricals stressvolervaartcn of iemand ontvrnLelijk is voor dc cffecten viLn stressorcn. Tevensrouder, zoalsrccdsbeschrcvcn, enkelepe.soonltl, heidskenmerken het risico van hcr ontstaan kunnenbeínvloeden. Onder strcsorcnin de voorgeschiede, nn wordr versraan:stresr-ollcgcbeurtenissen, dagdijhr bedomrneringencn ecrdcrcblessures. Een grorc hoerrcetheid liÍè strcss'wordtgcassocieerd mer necr blesues.rl Onder de categoriecopingvaardigheden vallen algeneen copinggedrag. zorls goedcccr en sl.rapgewoonten, socirle srcun,srresshantering en menralcvaardigheden. Her hcb, ben en het kunncn gebruikcnrnn dezebronnenblijkt het omgarn mer 'lifc stress'tc vergemakLelijken.ri [.r is bo.ijs d.rt de copingvaardighcdcn van eensponerzou'eldircct als indirectdc blesurc kunnen beínvloeden.rl) Uit het ondc$regcdccltcvar figour 1 blijkt dar sporrcr d,c mentalevaarcligheden onw;kkelen (bijvoorbccldhersrellcn van doelen. visualisaticcn ontsp.rnningsoefcningen) bcrer om kunnen gaanmcr srress. Hiercloorvermindenzoucl dc kansom gcblesseerd rc rakenalsde srressna ecnnressurc.
Fiauur!SlressbLêssurenodêL
PSYCHOLOGISCHE REACTIES OPSPORTELESSU RES ZwaargebLesseerde sporterszijn nict meerin staatom mee rc trainenmet de restvan her team.H;erdoor veíiezenze hun fitheid, maar ook de andachr van de coach,collegasponersen de media.Dezeverandcringenin het levenvan de gebleseerdesponer kunnen leiden rot psychologische Íeacrieszoalsstress,sremmingsverand€ringen, depre$iecn negatieve emorioncl€reacries.a,'(rHoe ernsdgerde blcssu re, hoe groterde kars op negatieve emories.rook het verliesvan de daselijkseroudne,de pijn, de bepcr kingen door de blcsure en de onzekercroekomsrkunncr leiden tor 'anxicty',angsr,Imosheid,frustrarieen dcpres sie.a'3 De geblesseerde sportersLunnen zic,, /a'gen gaan mrken ofzc wel in sta.rtzijn mer dc blesure om rc gaanen of ze hct revalid:rtieproces wcl aan kunncn.l'] Daar komr
nog bij dar geblesseerde sponerszich \aak hubcloos rrcelen afl,ankclijklan ànderenr'1' Daamaesrkunncn ze een deel van hun identiteir, gnoel van cigcnrvaarde en een bclangrijkebron vrn beloningcn ltkrachriging rerliezen.'r ln dc lircranrurrvorclentlee tvpen modcllcnaangetroflen, Jicd. rc.,.,,1.oobli.,L(. h \\L-ii\.,,. Hcr..nre .oez. n de fascnodellen.Verschillen
G e n e e s k unde er S port,34,5l oktober2oo1
1al
@ eenblessurc.Ncgaricvccn,orieskLrnn€ndc concennaricrij densdc rcvalidaricocfcninger beinvloedcnen tusblogischc kicties (bijÍ spicrspanning) kunnen dc pijn ran dc sporrcr doenrocncnrcn.'-.'' PSYCHOLOGISCHE IIiITERVENTIE TUDEiIS REVALIDÁTIE I'sychologischc inrcrventies lunnen rvaar
ra2
doelen rc halen. Doclcn kunne. her zelÍLeeld vcrbetcrcn, zelÍvenroumn stcrk docn roenemen en geven de sponcr posirieve veN.chringcr voor de toekomst. Bo\cndicr kan door her srcllcn van doelen niet allcen de p,rstlrc worden berrvloed. marf ook de'anxletv' rvorclcnvcLmindcrd.r{ GEDACHTECOI{TROLETECHI{IEKEN De zclfspLaakof inrcnc dirlx,g van ccn sponer kan van invroed ziin oP de conccntratie, het zelfverrou$-cn cn doorz€È riDgs\crmogcn. Bovendien kan zelfspraak een negaricvc emotionele ftrsÉnd veroorz:ken mct gcvoelensvàn rrgsr cn dcprcsie. die op hun beurt weer het gedrag bcïnÍloedcn. F.cnsporrer ?oL,di om gelecrd moeten worden zijn rlÊpLuk tc hcrkennen en re rcrardcren, zodat de zelfspraakpositicf cn raakrelerant is, cn ccn juiste stemming oproepr.Lí l\,Íct andere rvoorden, \oor sporters met storendc en dcstructicvc gedachten zou, dcn gedachteconrrolcrechniekcnkunncn helpen on ncga, ricve gedachrcn re voorkomcn en eftècrief met mogelijke moeilijkheden on Lunnor gun. lczclf een h.rh toeroepen ( thought stopprge') en de positicve kanr van dingen probe, Lcn te zien ( retiaming') zijn nvcc rcchnieker dle het posnie, \{ denken docn ftrnemen er ncgarievegedachrendocn vcr
ON TS P A N N IN GS TE C H N IE K E N Ontsp.rmingsrcchnickcn is een verzameln:.rm voor netho de. om cognirievc, cmorionele, autorome en moroische r.o.e* enr< bc1" .d.r,/.1.,,,' n!,,,1., - r v. l < .p minderen, de hanfrcqucnric vol.rgcr en controle berveLkstelligcn ovcr dc focus. Hct is een techniek die lichaam cn geesrt(,r Nsr krn brcngcn en kàn zoÍgdragenvoor hcr her stel vu hcr lichaam. Her verbetert de LrelasrbaaLhcid door dar dc hertclproccsscn nr i.spanning bevordcrd wordcn cn her onnodig ingcspànnc. uitroeren van L'eu,egingcnkan aÍnemcn. Spannnrgsbcwusrwording en de toenamc ran llchaamsgevoelboordcrcn her leren kennen van de eigen !.renals gcdachteconaoletechnlelen Lunnen ook onrspan ni nF.n" ' ,ri rge ett< .r r' < LrLr n up l . ' q[i r \ " . ' \ er ] Onrspanninesrechnieken cr
'lijdeff onrspalningsoefeningen gebeurrmeestalhet vol, gende:de spicrenrvordenminder gcspannen,de hanlre, {tuenriegaaronnaàg€n tot slor nemcnbloeddnrL,adernha, lingsfrequcntieen de zuurtofopramc al.1Í,Met anderc woorden,ontspanningstechnicken kunncn mogelijkeenrol spelenin her vcfminderenvan srres en daardoorhet revJi datie pLocesvcrsnellen.r'/DespicnpanningneemtvaJ
('healingimagegery'), maar ook op her revalid.rtieproces rI\. l-rg.r, t:r inrtrn en
SUPPORTGROUPS Voor ernstiggcblcsecLdc sporrerskunnen 'mpporr groups rurris riin rour \a del.n r;r' en a.rngrn.d s. r.r .1 ,,,n(i l;jkheden.i13De algcmcner:redncheliteranrurondcrschrijfr de voordclenvanvoschilLencle vornen van suppon groups. Socialesteunkan wcrken regenstressen kan dc hoop op herstel voor personendie ziek ofgeblcsccrdzijn. "ergrcten Penonenmet veclsocialesteunhebbeneenbererzclfleeld, minder'anxiety, bcrcreinrerpersoonlijke vaaLd;gLcden en risico.'; In de sponpsychologischc lireratuur Dc progressieve reluatie (Jacobsen) en adernhalingsrelaxatic rvordt vaakvcrmelddar 'supporrgn,ups'gcbleseerde spor, zijr dc meestgebruikte technickcndoor sporrers,omdar hct tershelpenom mer hun blesurc om te gaan.ai Uit onder, erg lichaamsgerichte rechnickcn?;joi juisr diardoor sP|ckc. mek blijkr ook dar soci.rlexeun gek,ppcld is aantherapie, zc sportersain. De techniekcnzijn ook praktisch.Àdcmha liDgsrelaxatie is belangrijk,omdar veel sportersniet gocd adcmen.r'\I/.rnneersporrcrsonder dmk sraan,vcrandcn col{cLUstEs vaakhet.rdempanoon.Icmanddie gespannen is adcmtsnel Het belangvan psychologische inrervcnriesblijkt duide, en oppervlald
oktober2oo1
18t
Foto'sopgenomen mei toestemming van de beÍokkenen
hcr humeur van sporrcrs,omdat'ànxietÍ' her humeur regatief beïnvloedr.Eer anderereden om her humeur re meten is dar uir onderzoek n geblekendar bij ernsrig geblesseerde sporrcrseen goed humeur parallcl loopr met Vanun de lireratuur kan geconcludeerd wordcn d:rt het gebnrik van psvchologische inrerventieseen positief eflect heefrop het hersrelvan gebleseerde sponers,ondankshet feit dat er weinig cmpirischonderzoekis vericht naar de invloed van de psvchologische intenenriesop het herstel van sporrbtesurcs.Onderzoeknaar de posirieveeIïecten ,"n I,rh"logi" l-c inrenenrie, op Jc I,r,,,rier \"n ge/onde sportenen onderzoekover de ctrectcnran psychologi, sche inrcrvenricsbij àndereondozoekspopulaties on
6.
Batter lC. P\lrholosievar de spoí m blAruÈ l99ljl::7ti9 772.
7.
Felo DL. r-hepsFholoer ofspoir !,juri(. ti: vinser lE, HoÍrer EF (Eds.). SpoÍ injuÍies: The unLh*ailcd cpnteoic (2nd ed.) BoÍon; Johd Vight, PSC, 1984:336-311.
8.
la$Dan
9.
Villi"ns
lco. lncritior€r
l). fhe injL,Fd aÀlete. li: I). Pargm (Ed.). Urdesnndiis spor behaaior.L-prr SrdJdle River,NI: llentieHdl,1998:r6t l17. I M, Ándesen À.Í L l,\y.hosocil uecedom of sp.n i.jurv: R$is and (itigue ol nc$ rnd injurv Dodel. l &fl 'h. sPoii Psrchollt!8i10:5-2t.
10. Ándes.n MR, lfillianx IM. Á nodcl óf\Íess and arhleticitrjuÍr: I)ledidión and pFlrDtiotr J spon Licr. r\vchot 1988rt0:294-30íj. 11. \(/cinb{s
RS, Codd D. t.u.J{ion'
of spor and excr.n. Chanprign, I1: Hun,rh Kjnerics, 1t91. $rhoLogÍ 12. willians lM,TonynDn ll A.dÍ\oi N.ÍB.Theefièdsofírso^ ahd d,pins resources on ulictr rid teÍjpheÍalDarrosing.J ÀtflSlJo( l , r j c h o Ll r 9 l r l : 1 1 6 , 1 , i 1 . t3. Nidell; RM. The inlucd Íhlee, Pslchologic.t Àcros in ti.
Íermeft. OÍlop Clin Noi,h Am 198:lil4:3-l 185. villinms l. Roepke N. lsróolop of itrjuy and injuN ehrbihrior. h: Singd R, Murpher' ÀI, Tenndt l. (ed\). Ilardbook offs.rÍ.h oi spo( psFhotolrl New yon. \.ircMithn, l98.li8t5-818.
15. Rar R, \nies-BtonÍrl
I)l\'Í. Coun*ling in spods hcJi!!ne Champaign.Il: Hlniin Kindi.s, lt)r9.
16. GÍeen LB. The u\c .f imaseN in rhe rchabihrd.n .f injurcd rhletes Spoí l,].li.l 199::6:,116418. 17. Smirhn-V, Scdt S(;, \íiese DM. Conjurinr n,.dcEu varjables in vul,rmbn,Ly Md ftsi ie.cr Íesear.h:Litè írc$, \,.ii,i {,ppor and .opn,g \L1l,. rn{l Jo s.enr spoÍ iniui6. I PÍsriL Social ltáol 1990it8:-lar03i0. r8. I-eddrMH, Lmbd
MJ, Osks B\{. tsl(hotogi.àl..is(luenc€s of aóktn nrjlry rnohs hish level conpcnor. Rcs Q Fr{. Spor t994r 6t:347 35,1.
REFERENTIES l.
JohnsonU. The long-rín i.jucd .omperitiveadndc: à ruJv of psrchoso.ial rnk li.rr. Sio.kholm: Á]mqra, & wiksLl iniernationál,1997.
2.
tÍdyce M. Behà,iourl mchods fu chrcnic pain àrd illi.$. sr. l-ouis:Mosbl. l9:6.
3.
\villlams lM, Rorelh R, Hcymah 5. sd€s, injuy, rnd rhc psvchologicáiEh,biliori(Í, .f rihLeÈs. ID: Villiàms lM (l.il.) Applied spon .Í.hól,)sr. \.{onntain \rie$, a^: NÍa),field, lt 98:{09 -,12 8.
4.
5.
Rotelh lrl, Hcyman 5R. Srss, hjury. rid the ps],chologicàl Fnabilindo. óf {hlers. In: Y/illians JM (Ltd.).Applied spor psrdolog!: l,r^onal grorth to perk l[ irnrn.€ Moutln, Vics, CA, À{adeld, 1991:338-3t5. V/ies. L)M, \íeiss MR. Psr.hologi.trltuhrhitifton
r84
(2nd ed.).
d phFial n,tury: ImplicarioDsfor the spoÍin.dicine ream. SpoÍ lrydbl l987 itil t 2 4,
Ge n e e s k unde enS port,
lr.
LF.h GP A(hldlc injLdes ànd the pncti.ing spoÍ pqóologist: la.tid gunHjn€sto ssistinEathlers.Sl).rt Ir\).hol I t88i2: l6 t - 167.
20. M.Ddlld
5A. I krdr C. Áftèctile respon\clrÍtems of ihe irjufèd adnde: Án crfl,nÍory alr5is.SpoÍ |ry.hol 1990r,1:261 274. 2r. cordon s. slroii psvchoLogv and rhe iniLuedrhtcci osnnive ^ behaaiouràtlllptur.h o injuN rspore and nrtuÍr tuhibitituion. s . i l e r i o d R A l l c h n o l S p o r 1 9 8 6 :r - 1 0 . 22. lcdd\.n l The grief rspotrf $d tpeciatchatlen8efor iu^: ^ l9Eói2t:: 2 àrhldrs and irhleti. Íaine(. Ádrl.ti. lirihing ll4 23. v,crlase DF. Manàging rhe en,oLi(tu| turdi,r ro lo$ h arhletic. Àthhjc Írinirg t980ilt:114-116. 2!. Knbler Ros [. ODdeathmddvi.e. t..id.n r 'h iÍoc!, 1169. 25. PLtur. D (1970).Deyelopment, óbjcd rchi,rships, rnd 1o$.h B. schoenb{e,Á.C. Crr, D. |ercu & Krische (lds.l,lo$ ard g.ief: psychologi.àln,àn€.scnt in^.H. nelical prÍne, 1,19. Ncw York:colunbir urivÍsnv 116s.
l oktober2oo1
\íiese'DjorNàl D, SDrirhA. Colnrlins
Ítucsics for d,hànced re.overr ofirjuEd aóletesrvnhin a Èam rpPÍoich. rn: lrgr,àr D (Ed). Psy.hologi.al bars of spoÍ injufl MoÍganiowi: Innc\s
43. \íilliaN JM, Haun DV RelMiion and enerytins echiiqu$ fof qul,tior ofàrousal.In: \ílllianB lM (fd.), AppLSpo( l'srchdl. MóunDin Vicw, CÁ: NIllileld, t91)8:2lt l:16.
iifonud.n
44. S.huij.s R. Ords.hÍpzijn
t99:l: 149 182. cririque of models of psrholosictrl djuÍn,etr, ro ad eric nrjur].Iounnl ofApplied SpoÍ Plychol.gy
2:. Brsd
tedlrolo$,lN.,
B \v. Rdierv dd
t8 Mccràdr JE. \Íàjor MerhodologicalisÍres.In: N4cca(h JE (F:d.). S..iál rd psr.hologicallà.ros h Ír$. & !ínNd\.
),
Iolcvr
l0
N$v Yold: t{olt, Rinehiit,
1970:19-,i9.
L, Odick l: MdÍal
.rpldrnÍy
ln,k
to €nhanced healnrg: An
Íud). Spoil Ity.hol l99lit:2t-40.
L..ke EÁ, LàrhàmGl l'he applicÍion of goal seting ro spoits.l Spoir lsrhol l98tr7:205'222. l)ànnh SJ. lsychológi.álspecs in tlle car and reatmentof
leic
injui6. ln: VingÍ
IrL, Hocrn( Ef {Eds.).Spors injuries:The uhrhvrtcd ctidcni.. Lntldon, MÁ: lSC, 1986:145-151.
32, Hlil l. ls) chol{,g.of st.i, r991.
4t. Bd{LÍ FC. Bos.NG MSJ, Chu$ T. Ch *hilc
199,ij6:8 7-1 00 .
n,juir. Chanrpaign.ll:Huur
Kinerics,
O BIó.k 1.,E!!r
1.:God rrrn,g s À DorivÍionàl €chDique.In: Sihi L rí.n,b&g R (Eds.). Pry.hoioEicàllóurdÍions oi spoÍ. ChrnpJgn, lLi Humàn Kn,€ri.s,1981.
HonEn: BohDShfle! \án Sesproketr.
Lghud,1981i16. nllst,n,g
weighr litin€
g€sh nuÍuhÍ
usi,rg ÍimulL6
ftuporiti,rs. I Spoi, Lxer. ftrhol t996il8:l1l .16. Suinh R.lnasrry n\ Voits.li: SilvàJ,VilliuN
acnr,'-v
or iesponr
:124. l (Edr. Cogdtiv€
spoÍPsrhology l.riiing: Sp.nScicn.eAsociàtes,1984:251. 47. Simerion OC, MÍrh$s Sindtun S, CreighronJL. Cning Í€11 rgain, NewYorkr Banrrm, 1978. 4 8 . s i l v a J N 1H, a 4 C J . l h c s l l r L f s y $ o l o g n r : I t y c h o i o g i ca l sp e cso f intuÍr ii spo{.ln: Muclld FO, RyanA (eds.),Thespoft medi.ine eam ahd rhleic iijut tÍcvcn,ion (pp. i14'13?). lhiladelphia: Davis,l99l: I l.i l12. 49. Duda Jl., Snrt At, Trppe MK. l']rcdi.ro( 01 rdLreNe n, the rlfli.iiion o1 Prsonàl nlubilnrrion of athleti. injuÍie!: ^n 1989!l l:3417-381. Inr€Ímenr Theor. l spo{ FxercPsvchol 50. Fnh{ AC, Domm MA, \x/u€r l)À. Ádh.rer& to spoÍeirjurl rehabilidion programr l'hr'! SpóiisÍ,cd 1988il6:'17-tt.
! : i{ ,u ldl).(1 .àlsd,g 1ór pr àk per àr m ar c e. ln: \ í illiaNI À . {( E r L . ) . Appljed \po( psy.hól,,gyilÍsond gh$1h ro peik p*fàrnanc. PaloAlto, CIA:\h)fidd, 1986:l33-1.18. Jl . Delàlha Mll DePrlnr B. Ihc us. ol nrtuction and the behavbunl appÍx.h tu E.il,tdc n,jurr rchrbilnrdor. Árhleti. liajnin g 19 89 r24 :2i7219.
1 6 . Zlnmerman T5, Ilorinskv H. t-h..n!!on Consultatiorusi"gfami\'thc
spons psldology:
py rhcorvrd k.hnigucs. AnJ FN
T her l9 rli21 :16 1 1 74. C, FnheÍ 1.. The (l'rionship b.Mccn
7 7 . l,!ndagi.
l"JuD Ehabilifui,,h. I{s nertalskills rnd enhance
3 8 . Dixhoorn I van. Rjchdijnen harremlidatie '95l'96. Detr H!ag: uitgave van d€ Neddandse Vercniging voor Càrdiologie en de Nederlands Har sd.hrhg,
deel 2,
1995 .
39. Yukelsotr
D. Psychologi of Spot an
trainingvooÍlangduÍig Drs.Vande Wouwis voor haaÍonde12oek 'fvlentale geblesseerde Als u langduríg topspolte15' o p zoeknaarpÍoeipersonen. gebLesseeÍde hoogniveau in uw bestard heeft, die beíeidzijn spoÍiêlsvan Íneete werkenaan het onderzoek, ofals u ÍneèrirformatiewiLtontvangen, [email protected] kunt u contactopnemenvia sportbegeleid of bellen met o62911ó291. Het ondeÍzoekduuÍtongeveerzesweken,waarvanvier weker of int€rventie(imageÍyin combinatiemel ontspanningsoefeningên gedachteconÍoletechnieken). HetondeÍzoek wordt uitgêvoerdin samenwerking met dr. FrankBakkervande facuLteit Bewegingswetenschappen van deVÍijeUniveÍsiteitinAÍnsteídam.
NsYork: Churóill Ln inEÍone, l186:173 195. BdNon H. The rclmrion rcsponse.Nry York Avon ,íl. Brcw.r Bv/, Vàn tuàlte JL, Lind* DE. Role of the ,g injlred àdnecs:À Ney spor ptychológisrin tn of spoii.\ hcdi.inc fr.vides. J Appl Spor Psldol
r 99it3:r8:lr90. GS.,l)usekD. ConÍolling s€s & cndanoI), Lverly A holi$ic approach (4th ed.). Engl6vood Clitrs,NI: lreniice ilall, 1993.
OVERDEAUÍEUR Dís.Aftevan deWouwis fysiotherapeut, bewegingsweten schapperen werkzaam heden sportpsycholoog. Op dit momentverrichtze voornamelijk voor haaÍbedrijf'Mentaleen FysiekeSportbeseleldins', zoalshet mentaal begeleidervan (top)spoÍters. hetgevenvan ondeÍwijs/cursussen, sportfysiotherapeutischeverÍichtingen en werkzaamhedef op het gebied
t.sion:
Drs.A.var deWouw,FLoris HeeÍmaLestraat CoÍê5pordentiêadres: 4o, €-nrailspoÍ[email protected] :l54VX UÍecht, ïel 06-29116r93,
Geneeskunde en 5poÍt, 14, 5 1 oktober2oo1
1a5
