SPIRITUALITEIT – HUMANITEIT KUNST – FILOSOFIE
HOUTRUSTKERK 2011 – 2012
1
CONTACTGEGEVENS Bestuur en kerkenraad Hans Abbink – tel. 070-3258591 (
[email protected]) Jette Bloemsma – tel. 070-3230687 (
[email protected]) Doeke Eisma – tel. 070-3241543 (
[email protected]) Henk Frans – tel. 085-8773535 (
[email protected]) Theo Hoogakker – tel. 070-3651745 (
[email protected]) Karl van Klaveren – tel. 06-11041992 (
[email protected]) Janneke Leijen – tel. 070-3246306 of 070-3249763 Renske Mook – tel. 070-3239226 (
[email protected]) Henk Pronk – tel. 070-3909622 (
[email protected]) Tom Vreugdenhil – tel. 071-5413809 (
[email protected]) Voorzitter
Theo Hoogakker (zie ook boven) Regentesselaan 341, 2562 ED Den Haag
Penningmeester
Hans Abbink (zie ook boven) Vliegenvangerlaan 18, 2566 RN Den Haag
Predikant
Karl van Klaveren (zie ook boven) p/a Beeklaan 535, 2562 BE Den Haag
Cantor-organist
Marieke Stoel Eikstraat 28, 2565 MZ, Den Haag tel. 070-3604517 (
[email protected])
Koster
Chantal Zoutman Houtrustweg 3, 2566 HA Den Haag tel. 06-21576560 (
[email protected])
Bankrekening
Postbanknr. 101272 t.n.v. Vereniging Vrijzinnige Protestanten te Den Haag e.o. Banknr ABN/AMRO: 518810283 ten name van Vereniging Vrijz. Protestanten te Den Haag e.o.
Kerk & Bureau
Beeklaan 535, 2562 BE Den Haag tel. 070-3457291 (
[email protected]) 2
GELOVEN IN VRIJHEID De Houtrustkerk voelt zich verbonden met het religieus humanisme, dat diep geworteld is in de Nederlandse cultuur. Het gaat terug op Erasmus. Het verspreidde zich onder vrijdenkers en remonstranten, die de verbannen filosoof Spinoza onderdak verschaften. En in de negentiende eeuw bloeide het op als vrijzinnig protestantisme. Binnenkort bestaat de Houtrustkerk 75 jaar. In september 1936 opende Nicolette Bruining, een kloeke dame die ook de V.P.R.O. oprichtte, ons kerkgebouw. Ook zij was een bevlogen apostel van de ‘vrijzinnigheid’. Maar wat is dat nu precies? Als het iets is, zou ik zeggen: openheid – fascinatie voor vrijheid en liefde. Menselijkheid als maat en bestemming van de mens. Respect en tolerantie. Durven denken, doen. Vanouds belijdt de kerk de Mensenzoon, een symbool uit de joods-christelijke traditie. Het tekent het humanisme van de Eeuwige. Niemand heeft ooit God gezien, maar in dit levend mysterie ontwaren we het heilige. In de levensadem. In vrijheid, vrede en recht. De mens van Nazareth en de profetische traditie van Israël wijzen ons de weg. Dat betekent niet dat we ons verschansen in het joods-christelijk erfgoed. God is groter dan de religies van mensen. Het heilige laat overal en onverwacht haar sporen na. Alle mensen cirkelen om een geheim. Om die reden geloven wij ondogmatisch. In het besef dat religieus erfgoed een zoekplaatje is dat moet worden aangevuld en ingevuld. Met doen en denken, creativiteit en spiritualiteit. Geloof is per definitie persoonlijk. Het is ‘een individuele expressie van een individuele emotie’, zoals poëzie en kunst. Zo gaan wij er mee om. Als dat jou aanspreekt nodigen wij je uit met ons mee te zoeken. ds. Karl van Klaveren
3
4
OPENING VAN HET SEIZOEN
VRIJZINNIGHEID: HERKOMST EN TOEKOMST Lezing en debat ter gelegenheid van ons 75-jarig bestaan
Bij de viering van ons jubileum blikken we terug en vooruit. We openen het seizoen met een debat over herkomst en toekomst van de vrijzinnigheid. Wat is dat eigenlijk: vrijzinnig? En heeft het de toekomst zoals de Leidse socioloog Meerten ter Borg beweert in zijn nieuwste boek? Hoe brengen we dit oude ideaal weer bij de tijd? Op zaterdag 24 september is het zover. Gemeenteleden en gasten worden verwelkomd vanaf 13.30 uur. We beginnen om 14 uur met een presentatie van ons jaarprogramma, waarin – zoals u in deze gids kunt zien – veel aandacht is voor het thema. Daarna houdt de nieuwe voorzitter van de VVP Nederland, Erik Jan Tillema (zie foto), een prikkelende lezing met als titel: ‘Hebben vrijzinnigen wel een toekomst?’ Vervolgens gaan spreker en publiek met elkaar in gesprek. Na lezing en debat is er gelegenheid om elkaar te ontmoeten bij een hapje, een drankje en muziek.
5
VIERINGEN
DE EERSTE DAG De eerste dag is de dag van de schepping van het licht. Op die dag komen we als kerk samen om te vieren. Wat? Dat liefde sterker is dan de dood. De eerste dag betrekt ons in de strijd van het licht tegen het donker. Met liederen, gebeden, woorden en stilte vieren we de verrijzenis van de Mensenzoon, ons geloof in het humanisme van de Eeuwige. Daarna gaan we de wereld weer in. Om het waar het te maken. Elke zondagmorgen is er een dienst om 10.30 uur. Het koffiedrinken na afloop is in de Houtrustkerk een bijzonder ritueel. Het is een platform vol vrolijkheid, ontmoeting, belangstelling en zorg. Als de zon het toelaat zitten we samen heerlijk in de tuin. Tweemaal per maand gaat onze eigen predikant voor. Dan zingt de cantorij. Op andere zondagen zijn er gastpredikanten, waardoor er veel afwisseling is in toonzetting en gedachte. Als vrijzinnige kerk koesteren we die verscheidenheid. Alleen in de pluraliteit ontdekken we iets van de waarheid. Geen mens heeft God op zak, maar ieder mens is wel met God verbonden en weerspiegelt iets van zijn glans. Preekreeksen Voor het komende seizoen staan de volgende themareeksen op het programma:
6
VRIJZINNIGE KERNWOORDEN Drie gespreksdiensten 25 september: Liberté – 19 februari: Egalité – 17 juni: Fraternité
VAN OER NAAR KANAAN De zwerftocht van een aartsvader 9 oktober – 23 oktober – 6 november – 20 november
VERBORGEN MESSIAS Preken over het Thomasevangelie 1 januari – 5 februari – 4 maart – 18 maart
SCHERVEN BRENGEN GELUK Wijsheid uit het boek Spreuken 22 april – 6 mei – 20 mei – 3 juni
Catechismus van de compassie In de gespreksdiensten (zie hierboven) denken we na over kernbegrippen uit de ‘Catechismus van compassie’, uitgegeven door de landelijke vereniging van vrijzinnige protestanten. Je zou het een ‘alternatieve geloofsbelijdenis’ kunnen noemen voor (post)moderne gelovigen. In de gespreksdiensten willen we deze woorden onderzoeken. Dit seizoen denken na over de drieslag van de Franse Revolutie: vrijheid, gelijkheid, verbondenheid. Kerkelijk jaar In de Kersttijd is er dienst in de nacht (24 december) en de morgen (25 december). In de Goede Week is er een tafelviering op Witte Donderdag, een leesdienst op Goede Vrijdag, een stiltewandeling op Stille Zaterdag en een viering op Paasmorgen (5-8 april). Met Pinksteren gaat er een gastpredikant voor. Op Voleindingszondag 20 november herdenken we hen die van ons zijn heengegaan in het afgelopen kerkelijk jaar.
7
VIERINGEN
MUZIEK EN LITURGIE Muziek speelt een belangrijke rol in de Houtrustkerk. Naast het liedboek maken we in de liturgie gebruik van een eigen liedbundel, EigenWijs. Drijvende kracht achter de muzikale activiteiten is Marieke Stoel, onze cantororganist. Zij is een geschoold musicus en geeft ook orgellessen in de kerk. Samen met de predikant bereidt zij de diensten voor waarin deze voorgaat. Mensen met belangstelling voor liturgie zijn welkom om mee te denken. Cantorij en kerkkoor De cantorij treedt op in de vieringen van de eigen predikant. Ze repeteert tweemaal per maand op donderdagavond. Naast de cantorij wordt er ook gezongen in het kerkkoor, dat een belangrijke rol speelt op kerkelijke feestdagen. De repetities van het Houtrustkerkkoor zijn op donderdagochtend van 10 tot 11 uur. Concerten Elk jaar in december organiseert Marieke Stoel een kerstconcert. Ook zijn er regelmatig koffieconcerten na de dienst, waarvoor ook buurtgenoten worden uitgenodigd. Zo presenteert het Duo Dreams op zondag 16 oktober om 12.00 uur het programma ‘Dance d'art’. Zij spelen stukken van componisten die geïnspireerd werden door de dans. Het programma neemt de luisteraar mee op een muzikale reis van Hongarije met Bartok, via Liszt, Chopin en Lutoslawski tot aan de Turkse volksdansmuziek van Saygun.
8
SPIRITUALITEIT
MEDITATIEVESPER Stilte vormt het hart van de spiritualiteit. Een oude traditie van mystici, die je ook bij collegianten en Quakers vindt. In de stilte word je geconfronteerd met jezelf. Door je gedachten los te laten en je te richten op de levensadem kom je in contact met het innerlijk licht, de energie van de Schepper. Voor veel religies is dit eenvoudige ritueel een bron van kracht. Stil worden is niet gemakkelijk, maar als je er in geoefend raakt geeft het je energie, balans en innerlijke vrede. Om de twee weken komen we bij elkaar in de kerk. We beginnen met thee in de keuken. Je mag bij binnenkomst ook direct plaatsnemen in de kerk. Om vijf uur gaat iedereen in stilte naar binnen. Iemand leest een meditatieve tekst. Soms luisteren we naar muziek. Dan volgt er een gebaar: om beurten steken we zonder te spreken een kaars aan voor iemand die warmte of kracht nodig heeft. Na een teken van de klankschaal laten we onze gedachten oplossen in stilte. Ieder mediteert op eigen wijze. Na een kwartier geeft de klankschaal het einde van het ritueel aan. We wensen elkaar vrede en verlaten de kerk in stilte. De meditatievespers duren ongeveer een half uur. Ze vinden om de twee weken plaats in de Houtrustkerk op maandagmiddag om 17 uur. In de maandelijkse Nieuwsbrief worden datum en tijd aangekondigd.
9
PASTORAAT
ONDERLINGE ZORG In Tenach en evangelie wordt de mens gezien als belichaming van het heilige in een goede schepping. Daarom geloven we in de Mensenzoon en zien we lichaam en aarde als plaatsen die geheiligd moeten worden. In creativiteit, vrijheid en verantwoordelijkheid, in compassie en zorg voor anderen ontstaat ware menselijkheid. Koinonia, onderlinge zorg, vinden we belangrijk in onze gemeente. Niet omdat we daar zo goed of volmaakt in zijn, maar omdat we het beschouwen als het wezen van de ‘kerk’, die immers een proeftuin is van de Geest. Voor ons is kerk zijn een oefening in de liefde waarin we proberen om de gerichtheid op onszelf te boven te komen. Wekelijks gaan de bloemen uit de dienst naar iemand die afwezig is door ziekte of zich op bijzondere wijze heeft ingezet voor de gemeenschap. De collecten in de dienst zijn niet alleen voor de kerk, maar ook voor allerlei diaconale projecten in de stad of de wereld. Een oude traditie uit de tijd dat diakenen nog tafelbedienden waren en het overgebleven brood naar de armen brachten. Op feestdagen bezorgen we de oudere leden een fleurige groet. Mensen die slecht ter been zijn kunnen worden opgehaald. U kunt hiervoor contact opnemen met Jette Bloemsma (tel. 070-3230687). Ook als u een gesprek of bezoek wilt, kunt u haar bellen. Zij coördineert ook het pastoraat, samen met ds. Karl van Klaveren (tel. 06-11041992).
10
DIACONAAT
KERK IN STAD EN BUURT Ook in stad en buurt zijn kerkleden actief. In diverse vrijwilligersprojecten werken ze aan een meer menswaardige samenleving. Veel van deze projecten worden gecoördineerd door STEK, Stad en Kerk. Hieronder een aantal activiteiten waar u aan kunt deelnemen als u dat wilt. Een greep uit de vacaturebank van STEK: Openlucht Buurthuis De Nieuwe Loot, een mooie plek voor contact met de natuur en met elkaar, zoekt een deskundige tuinder. Gastvrouw/gastheer bij uitdeelpunt Voedselbank in Spoorwijk. Coördinatie taallessen bij De Paardenberg. Inloopmedewerkers bij de Paardenberg, voor de redactie van de Nieuwsbrief, voor het inloopspreekuur, voor de voedselbank en voor de Nederlandse les:
[email protected]. Maatje voor jongeren bij Up2Date.
Voor de actuele stand van zaken gaat u naar: www.steknet.nl (klik daar op ‘Vrijwilligers’ en daarna op ‘Vacatures’). Wie eens wil kijken in het Aandachtscentrum, het oecumenisch inloophuis in de binnenstad, kan contact opnemen met Renate Frans, tel. 085-8773535. Voor deelname aan de stilteprotesten tegen armoede bij het Binnenhof kunt u bellen met Rinny Hoitenga, tel. 070-3293146.
11
TENTOONSTELLINGSPROJECT
NICOLETTE BRUINING: VERGETEN PIONIER Onze kerk heeft veel te danken aan een vrouw: Nicolette Bruining (1886-1963). In onze portretgalerij van predikanten prijkt ze vooraan. Deze vrijgezelle ‘mejuffrouw’ was niet alleen oprichtster van onze kerk, maar ook van de VPRO, toen nog geschreven met puntjes. Deze vernieuwende omroep zou grote invloed uitoefenen op de Nederlandse cultuur. Als onderwijzeres in de ‘kennis van de godsdienst’ had Nicolette een brede blik. Ze had niet alleen oog voor de Bijbel, maar ook voor de spirituele bewegingen van haar tijd: boeddhisme, theosofie en spiritisme. Na de oorlog ontving ze een Yad-Vashem-onderscheiding, omdat ze joodse leerlingen had laten onderduiken in Friesland. Samen met leerlingen van het VCL, het Vrijzinnig Christelijk Lyceum in Den Haag, maken we een expositie over haar leven en werk. De leerlingen bouwen de panelen, gidsen de bezoekers en verzorgen de publiciteit. In de winter wordt de tentoonstelling voorbereid, in het voorjaar wordt hij opgebouwd en op vier zaterdagmiddagen in maart wordt hij opengesteld voor publiek. De feestelijke opening zal plaatsvinden op zaterdag 10 maart. Meer informatie volgt in de Nieuwsbrief. De indeling van deze expositie in Houtrustkerk ziet er als volgt uit – een voorlopig model, want het is een project: Filosofische context: vrijzinnigheid Humanisten: tolerantie (Erasmus) Doopsgezinden: pacifisme (Menno Simons) Remonstranten: vrije wil (Arminius) Vrijzinnigen: bijbelkritiek (Spinoza) 12
Politieke context: verzuiling Reformatie: katholiek en protestant Franse revolutie: liberaal en socialistisch Negentiende eeuw: orthodox en modern Twintigste eeuw: verzuiling en ontzuiling Sociale context: vrouwenrechten Patriarchale samenleving Emancipatiebewegingen na de Verlichting Alette Jacobs en Anne Zernike Feministische golven in de 20e eeuw Enig kind en de enige vrouw Kind alleen Op school in Amsterdam Studie theologie Geen kans op de kansel Pionier van het godsdienstonderwijs VCL en Haags Genootschap Vrijzinnig godsdienstonderwijs als brug ‘Geestelijke stromingen’ als spiegel van de tijd Docent tussen de leerlingen Oprichtster van de VPRO Vechten voor een radio-omroep De V.P.R.O. met de puntjes De paleisrevolutie van ‘68 Invloed op de Nederlandse cultuur Beschermengel in de oorlog Bouw van de Houtrustkerk De kerk gered van de Atlantikwall Naar de kerk gaan in een bioscoop Onderduik van joodse leerlingen
13
SYMPOSIUM
VRIJZINNIGHEID IN DE WERELDRELIGIES Nederland is in 75 jaar enorm veranderd. Exotische religies, waarover we vroeger met een zekere romantiek spraken, zijn onderdeel geworden van onze stad en ons leefpatroon. Dat zorgt bij sommige mensen voor verwarring. Gaan de liberale waarden van onze verlichte cultuur verloren? We moeten bedenken dat het de jood Spinoza was die aan de wieg stond van de Verlichting. Respect voor mensenrechten en vrije meningsuiting vind je niet alleen in christelijke culturen. Ten slotte komt het woord ‘fundamentalisme’ uit Amerika en is er alom sprake van een terugkruipen in eigen schulp, zowel in religie als politiek. Conservatief en modern kom je dus overal tegen. In dit symposium gaan we op zoek naar de vrijzinnige vleugels in jodendom, christendom, islam, hindoeïsme en boeddhisme. Voor al deze godsdiensten betekent ‘liberaal’ of ‘modern’ iets anders. De fronten liggen anders. Wat zijn de issues? Kunnen vrijzinnige gelovigen in de verschillende religies elkaar steunen? En hoe ziet men het populisme: is dat ook een vorm van fundamentalisme? Dit symposium wordt gehouden op woensdagavond 29 februari 2012 om 20.00 uur in de Houtrustkerk. De sprekers zijn: S. Ramdhani, (priester van de hindoetempel Ram Mandir), Muharrem Cengiz (voorzitter van Federatie van Alevitische Verenigingen in Nederland), Marianne van Praag (rabbijn in de Liberaal Joodse Gemeente) en Henk Baars (organisator van de Haagse Dominicus).
14
VIDEO MET NAGESPREK
MET ANDERE OGEN: EEN HINDOE OVER JEZUS Ter verbreding van onze horizon maken we kennis met een hindoefilosoof en zijn visie op Jezus. Die verbreding blijkt ook een verdieping te zijn, die ons dichter bij het geheim brengt dat ieder mens en dus ook de Mensenzoon is. Jezus, nabije vreemdeling is de titel van een documentairereeks over de Indiase filosoof Mansukh Patel. Zijn ouders namen deel aan Gandhi’s geweldloze onafhankelijkheidsstrijd en gingen hem voor in het respecteren van alle spirituele tradities. Hij verdiepte zich ondermeer in het leven van Franciscus van Assisi. Mansukh Patel ziet Jezus als een incarnatie van het heilige, een avatar. Geestdriftig vertelt hij over de compassie die hij in het evangelie voelt. Hij laat zien dat zowel het hindoeïsme als het christendom de mens verlossing en innerlijke vrijheid willen brengen. Hij legt uit dat mensen in hun leven lijden ervaren, maar ook alomtegenwoordige schoonheid en liefde. We vertonen vier afleveringen uit de serie, die elk ongeveer een half uur duren. Na afloop spreken we met elkaar door over wat we hebben gehoord en gezien. Vertoning en gesprek vinden plaats in de Houtrustkerk op de laatste zondagavond van de maand om 20 uur. De data zijn: 30 oktober, 27 november, 29 januari en 26 februari.
15
EXCURSIE
OP WERELDREIS IN DE HOFSTAD Een van de predikanten van het Oecumenisch Beraad Duinoord drinkt op de stoep van zijn kerk wekelijks thee met buurtgenoten. Vlak bij het Westeinde. Hij daagt ‘Hagenaars van het zand’ uit om een keer een excursie te maken naar zijn buurt en zijn kerk. Die staat pal naast de voedselbank: kunnen we die ook even bezoeken. Ook wil hij ons de Haagse markt laten zien, een fascinerende crossroad van culturen. En natuurlijk de Schilderswijk. Deze uitnodiging heeft een achtergrond. Dominee Wessel Verdonk van de Vrij Evangelische Gemeente woonde en werkte altijd in achterstandswijken. Hij ziet Den Haag als een van de meest gesegregeerde steden van Europa. Op zich niets mis mee, maar het leidt er naar zijn idee toe dat veel mensen de ‘andere kant’ van Den Haag mijden of zelfs nog nooit hebben bezocht. Hij wil hun beeld van zijn buurt graag corrigeren, want deze kant van Den Haag heeft haar eigen charme. Fiets je door de stad, dan fiets je door de wereld. We willen deze excursie maken bij mooi weer in het voorjaar. Na Pasen. Datum en tijd worden nog bekend gemaakt.
16
ONTMOETING
GESPREKSGROEPEN IN DE WIJK De Houtrustkerk is een stadskerk. Mede daarom zijn er in diverse wijken in Den Haag gesprekskringen aan huis. Deze kringen komen vier of vijf keer per seizoen bijeen om zich te verdiepen in een onderwerp. Ook de Bijbelstudiekring is zo’n lokale kring die aan huis samenkomt, al zijn natuurlijk ook mensen uit andere wijken welkom. Huisgemeente Bezuidenhout/Mariahoeve – contactpersoon: Wilna Cordess, tel. 070-3853238. Huisgemeente Vogelwijk – contactpersoon: Hans Abbink, tel. 070-325891. Huisgemeente Den Haag Zuid-West – contactpersoon: Ien de Boer, tel. 070-3910632. Vrouwengroep Bethelwijk – contactpersoon: Tjitske Jensma, tel. 070-3685507. Meestal op de 2e donderdag van de maand om 10 uur. Vrouwengroep Nieuwe wijken – contactpersoon: Ans Alias, tel. 070-3675402. Maandelijks op een dinsdag om 14 uur. Bijbelstudiekring – contactpersoon: Mieke de Borst, tel. 0174247585. Gespreksleider en inleider is Rinny Hoitenga. Data en onderwerpen van gesprek worden in de Nieuwsbrief bekend gemaakt. Nieuwe deelnemers zijn altijd welkom, ook bij incidentele deelname. Belt u gerust met de contactpersoon van de kring.
17
LEZINGEN OVER FILOSOFIE
DE WIJSGERIGE KRING De mens is een denkend dier, een animal rationale. Filosoferen zit hem in het bloed. Op verzoek van de deelnemers zal dr. Arne Jonges ook dit jaar weer de wijsgerige kring verzorgen. Elke avond komt er een denker aan de orde, waarvan geprobeerd wordt een afgerond beeld te schetsen. De avonden staan op zichzelf. Het is dus niet noodzakelijk alle avonden te bezoeken. Dit seizoen komen de volgende filosofen aan bod: Donderdag 29 september
Aan de hand van de filosoof Epictetus en de keizer/filosoof Marcus Aurelius zal het denken van de Stoïcijnen worden belicht. Deze belangrijke stroming uit de oudheid heeft ook een niet onaanzienlijke invloed op de ontwikkeling van het christendom gehad. Donderdag 27 oktober
Een opmerkelijk denker uit de overgang tussen Middeleeuwen en Renaissance is Nicolaus van Kues, Cusanus, kardinaal, mathematicus en filosoof. In zijn denken zijn vele aanzetten te vinden zijn voor moderne opvattingen. Hij is vooral bekend vanwege de geleerde onwetendheid, docta ignorantia. Donderdag 24 november
Tot op de dag van vandaag worden de gedachten uit het werk van Thomas Hobbes ‘Leviathan’ over politiek en samenleving geciteerd
18
en becommentarieerd. Van hem stamt de veel aangehaalde gedachte dat de mens voor de mens een wolf is. Donderdag 26 januari
Voor de één is Georg Friedrich Hegel een van de belangrijkste filosofen na Plato, voor de ander is hij een dwaallicht. Van meet af aan heeft hij adepten en bestrijders gehad. Zonder de dialectiek van Hegel is de kern van het denken van Karl Marx onmogelijk. Donderdag 23 februari
Een van de vele joodse geleerden die naar de Verenigde Staten is gevlucht voor het Naziregime is Alfred Schütz. Deze denker over de sociale filosofie is verwant met de fenomenologie en met het denken van Bergson. Donderdag 22 maart
In het voorjaar van 2011 werd in de Nacht van de Filosofie Hans Achterhuis tot de denker des Vaderlands uitgeroepen. Hoewel het de vraag is of je een filosoof eert door hem te binden aan de enge landsgrenzen, is zijn denken zeker de moeite waard om er bij stil te staan. De bijeenkomsten vinden plaats in de bibliotheek van de Houtrustkerk om 20.00 uur. Van de deelnemers wordt een bijdrage van € 4,00 gevraagd ter bestrijding van de onkosten.
19
LEZINGEN OVER JODENDOM
DE TIEN WOORDEN Een serie lezingen over de betekenis van de ‘tien geboden’ waarbij de Joodse uitleg centraal staat. De afgelopen twee winters kwamen het mensbeeld in het klassieke Jodendom en het Joodse denken over de mens na de holocaust aan de orde. De deelnemers zijn inmiddels een beetje vertrouwd geraakt met de Joodse manier van omgaan met teksten. Deze winter zal dr. Marcel Kemp met de deelnemers aan de slag gaan met een bijzonder centrale tekst: de tien woorden. En wel aan de hand van het boek ‘De tien geboden’ van Marc-Alain Ouaknin (1957) rabbijn en filosoof, werkzaam in Tel-Aviv en Parijs. Ouaknin (wiens boek in 2001 in het Nederlands vertaald is, maar helaas uitverkocht) schreef veel boeken over de betekenis van het lezen en van interpreteren in onze cultuur en is goed op de hoogte van de kabbalistisch joodse mystieke traditie. De cursus bestaat zoals gebruikelijk uit zes avonden. Voor elke avond wordt een syllabus vervaardigd met daarin een korte weergave van de te behandelen stof. Het blijft, evenals eerdere seizoenen, ook mogelijk incidenteel een lezing mee te maken. De bijeenkomsten vinden plaats in de bibliotheek van de Houtrustkerk om 20.00 uur. Van de deelnemers wordt een bijdrage van € 4,00 gevraagd ter bestrijding van de onkosten.
20
De data waarop deze lezingen plaatsvinden zijn: Donderdag 13 oktober
Inleiding Donderdag 10 november
Ik ben de Eeuwige – Je zult geen andere goden hebben buiten Mij Donderdag 8 december
Je zult de naam van Eeuwige niet ijdel aanroepen – Gedenk de sjabbatdag Donderdag 12 januari
Eer je vader en je moeder – Je zult niet doden Donderdag 9 februari
Je zult geen overspel plegen – Je zult niet stelen Donderdag 8 maart
Geen valse getuigenis afleggen tegen je naaste – Je zult niet begeren het huis van je naaste, zijn vrouw, zijn slaaf, zijn slavin, zijn rund, zijn ezel….
21
LEZINGEN OVER GESCHIEDENIS
LAND VAN VERLICHTING Volgens de Britse historicus Jonathan Israel heeft Nederland een cruciale rol gespeeld bij het ontstaan van de Verlichting. Iedereen kent de namen van Erasmus en Spinoza, maar minder bekend is dat ook het religieus klimaat bepalend is geweest. Zo hebben bijbels humanisme en radicale reformatie in Nederland oudere papieren dan het calvinisme, en nam het calvinisme hier al spoedig ook vrijzinnige vormen aan. De dynamische tegenstelling tussen humanisme en calvinisme is bepalend geworden voor de Nederlandse identiteit, literatuur en politiek. In deze reeks gaan we op zoek naar de wortels van onze tolerante en vrijgevochten cultuur. Drie seizoenen lang volgen we de geschiedenis van de Nederlandse Verlichting en haar religieuze dimensies. Dit seizoen: Middeleeuwen en renaissance. In 2012-13: De Gouden Eeuw. En in 2013-14: De Verlichting en verder (eindigend met het tolerantiedebat sinds Pim Fortuyn). Deze avonden zijn los van elkaar te volgen. De lezingen beginnen om 20 uur in de bibliotheek van de Houtrustkerk. Ze worden verzorgd door ds. Karl van Klaveren. Van de deelnemers wordt een bijdrage van € 4,00 gevraagd ter bestrijding van de onkosten. Daar krijgt u naast de lezing koffie, thee en een samenvatting op papier voor terug. Aan de orde komen in dit seizoen: Dinsdag 18 oktober 2011
Begijnen en begarden (Hadewijch) 22
Dinsdag 13 december 2011
Moderne devotie (Geert Groote) Dinsdag 14 februari 2012
Humanisme (Erasmus en Coornhert) Dinsdag 24 april 2012
Radicale reformatie (Menno Simons)
In het volgend seizoen: Remonstranten (Arminius, Van Oldenbarnevelt en Vondel) Verlichting en mystiek (Collegianten) Volkerenrecht en natuurwetenschap (Grotius en Huygens) Atheïsme, tolerantie en bijbelkritiek (Spinoza) En in het seizoen daarna: Het romantisch keerpunt (18e eeuw) Bloeitijd van het modernisme (19e eeuw) Vrijzinnig protestantisme (20e eeuw) Politieke debat over de Verlichting (21e eeuw)
23
GESPREK OVER KUNST
ZIN IN FILM
Cinema is beeldende kunst. Het is een zoektocht naar waarheid met de zintuigen. In deze reeks krijgen ogen en oren de kost, maar ook de mond. Na afloop is er een gesprek dat om beurten wordt (be)geleid door de predikanten Axel Wicke, Marie-Anne Sijbrandij en Karl van Klaveren. Wat roepen deze beelden bij je op? Welk levensthema komt hier ter sprake? Wat wil de regisseur zeggen met dit beeldverhaal? Kortom: zin in film. De films worden afwisselend vertoond in de Houtrustkerk (Beeklaan 535), de Bethelkapel (Thomas Schwenckestraat 30) en de Bergkerk (Daal en Bergselaan 50). De entree is een vrijwillige bijdrage aan de onkosten. Deur open: 19.00 uur. Aanvang: 19.30 uur. Een meer uitgebreide aankodiging vindt u in onze maandelijkse Nieuwsbrief. Op het programma staan: Dinsdag 4 oktober – Bergkerk: Marie-Anne Sijbrandij Sonny Boy (2011) Een verhaal over twee werelden die elkaar ontmoeten vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog: een Hollandse vrouw en een Surinaamse man.
24
Woensdag 2 november – Houtrustkerk: Axel Wicke
Solaris (2002) Bijzondere science-fiction-film met een heel eigenzinnige antwoord op de vraag naar het eeuwig leven. Woensdag 7 december – Houtrustkerk: Karl van Klaveren
De Poolse bruid (1998) Een verstild en innemend liefdesverhaal over mensenhandel, barmhartigheid en een stugge Groningse boer. Woensdag 4 januari – Bethelkapel: Axel Wicke
Rivers and Tides (2001) Bloedmooie documentaire over natuurkunstenaar Andy Goldsworthy. Er is geen betere film over de kunst (en een kunstenaar) van het kijken. Woensdag 1 februari – Houtrustkerk: Marie-Anne Sijbrandij
The Green Pastures (1936) Vooroorlogse Afro-Amerikaanse speelfilm die ook voorkomt in De Avonden van Gerard Reve onder de naam ‘Grazige weiden’. Een bijbelse parabel met God als zwarte acteur, wat ongehoord was in 1936. Dinsdag 6 maart – Bergkerk: Karl van Klaveren
De helaasheid der dingen (2009) Speelfilm over rokkenjagen en nietsdoen. Gunther dreigt vader te worden. Gaat zijn zoon hetzelfde lot tegemoet? Of ontsnapt hij aan de helaasheid der dingen? Woensdag 11 april – Bethelkapel: Marie-Anne Sijbrandij
The Yes Men: Fix The World (2009) Documentaire van activisten die met succes infiltreren als deelnemers aan een WTO-conferentie. Dinsdag 8 mei – Bergkerk: Axel Wicke
Spring, Summer, Fall, Winter, and Spring... (2003) Prachtige speelfilm uit Zuid-Korea over een boeddhistische monnik, wiens leven als de seizoenen voorbijdrijft, van kindertijd tot ouderdom en verder (zie foto). Woensdag 6 juni – Bethelkapel: Karl van Klaveren The Bucket List (2007) Feel-good-movie over twee oudere mannen die nog kort te leven hebben en besluiten er een grandioze finale aan te geven.
25
ACTUELE ZAKEN
DE KRANT OP TAFEL In de woensdagmiddagkring gaan we in op actuele thema’s. Dat kan over politiek gaan, maar net zo goed een nieuw boek betreffen of een opiniestuk uit de krant. Vorig jaar spraken we ondermeer over de kredietcrisis en de ophef over het menselijk brein. We sloten af met een lezing over zelfbeschikking, die veel bezoekers trok. We komen maandelijks bijeen in de bibliotheek. Het recept is als volgt: de deelnemers nemen iets mee dat hen heeft geraakt of bezighoudt: een stuk uit de krant, een boek, iets dat ze gehoord of gezien hebben op radio of tv, of een persoonlijk verhaal. Vervolgens inventariseren we de oogst en stellen met elkaar een volgorde vast waarin we deze kwesties bespreken. Soms halen we het einde van de lijst, soms niet. Mochten we zijn uitgepraat dan heeft de gesprekleider, ds. Karl van Klaveren, een fragment of een prent bij de hand om te bekijken en te bespreken. Deze bijeenkomsten vinden om de twee maanden plaats op de laatste woensdag van de maand. We zitten in de bibliotheek van de kerk en beginnen om 14.00 uur. Incidentele deelname is mogelijk.
26
INTRODUCTIE
ONGEDWONGEN GELOVEN Geloof laat zich niet dwingen. Er is niets persoonlijker dan je diepste overtuiging. In deze kring krijgen nieuwkomers in onze kring de gelegenheid om vragen te stellen en hun eigen keuzes te maken. Deze introductieavonden zijn ook een prima gelegenheid om anderen te ontmoeten die zich tot de vrijzinnige geloofsbeweging voelen aangetrokken en met hen te spreken over het leven en de keuzes die je daarin maakt. We vergaderen bij elkaar aan huis (als dat kan). Een ieder die onlangs lid of vriend geworden is wordt uitgenodigd. Er is geen vaste structuur. De sfeer moet ongedwongen moet blijven. Om toch een indruk te geven van de bedoeling de volgende richtingwijzers:
Ons eigen verhaal Wegwijs in de bijbelse traditie Vragen over religie en kerk Vorm geven aan je eigen geloof
De avonden worden (be)geleid door ds. Karl van Klaveren. Voor meer informatie kun je met hem bellen: tel. 06-11041992. Je hoeft (nog) geen lid van onze kerk te zijn om mee te doen. De eerste bijeenkomst is op dinsdag 25 oktober om 20.00 uur op Perziklaan 82a in Den Haag. De volgende data stellen we samen vast en zullen worden aangekondigd in de Nieuwsbrief.
27
ALGEMEEN
OECUMENE Oecumenisch Beraad De kerkelijke oecumene is in Den Haag verdeeld in wijken. Samen met de katholieke Ignatiusparochie, de Evangelische Broedergemeente (Hernhutters), de Vrije Evangelische Gemeente en de protestantse Noorderkerk en Maranathakerk nemen we deel aan het Oecumenisch Beraad Duinoord. Sommige van deze kerken zijn echte buurtkerken en liggen in de binnenstad. Zelf zijn we een stadskerk, maar met erg veel leden langs de Laan van Meerdervoort. Oecumene is dus ook een middel om je eigen stad te leren kennen (zie uitnodiging tot excursie elders in dit jaarprogramma). Tweemaal per jaar organiseert het OBD een oecumenische dienst. In de Vredesweek komen we samen in de Houtrustkerk. In de Week van het Gebed voor Eenheid onder Christenen zal dat een andere kerk zijn. Nadere mededelingen hierover volgen in de Nieuwsbrief. Vrijzinnig Beraad Naast deze relatie onderhouden we contact met andere vrijzinnige kerkgenootschappen in Den Haag. Elke zomer organiseren de Doopsgezinden, de Remonstranten en de Luthersen samen luchtige activiteiten, waarin men elkaar kan ontmoeten op informele wijze. Vanouds was er een sterke band tussen deze vrijzinnige kerkgenootschappen, wat zich uitte in gezamenlijke activiteiten zoals de oprichting van de Centrale Commissie voor het Vrijzinnig Protestantisme (1923) en de V.P.R.O. (1926). In beide organisaties speelde Nicolette Bruining een leidende rol. Een vrouw met een brede blik dus.
28
ALGEMEEN
PUBLICITEIT Website Op onze website vindt u maandelijkse activiteiten, het gehele jaarprogramma, achtergrondinformatie en allerlei adressen. Locatie is: www.houtrustkerk.nl. Er wordt onder leiding van Tonko Hoffman hard gewerkt aan een nieuwe website, die misschien al in de loop van dit seizoen actief wordt. Mededelingen In de hal hangt een prikbord waarop iedereen aankondigingen of andere wetenswaardigheden kwijt kan. Op de achterzijde van het liturgieblad staan de belangrijkste berichten die betrekking hebben op de komende week. Nieuwsbrief Maandelijks verschijnt onze Nieuwsbrief, die leden en belangstellenden krijgen toegestuurd. Kopij kunt u inleveren bij Jette Bloemsma. De deadline voor de kopij ligt rond de 20e van de maand. Het postadres van mevrouw Bloemsma is: Daal en Bergselaan 72, 2565 AG Den Haag. E-mail kunt u sturen aan:
[email protected] Verspreidingsteam Voor het nieuwe seizoen zijn we op zoek naar mensen die posters en folders willen verspreiden. Het liefst zouden we per wijk iemand hebben voor dit team. Wie wil meehelpen kan contact opnemen met Tom Vreugdenhil (tel. 071-5413809), die de publiciteit coördineert.
29
ALGEMEEN
ORGANISATIE Landelijke VVP VVP staat voor Vereniging van Vrijzinnige Protestanten. De Houtrustkerk vertegenwoordigt de regio Den Haag binnen deze linkervleugel van de Protestantse Kerk Nederland (PKN). De landelijke vereniging is erg actief en houdt contact met haar leden via het blad ‘Vrijzinnig’, dat alle leden viermaal per jaar krijgen toegezonden. Ook is er een website: www.vrijzinnig.nl. Kerkenraad en bestuur Het bestuur van de VVP regio Den Haag vergadert samen met de kerkenraad van de Houtrustkerk op de derde woensdagavond van de maand. Deze vergaderingen worden bijgewoond door een tiental leden die de kerkelijke gemeente en/of vereniging vertegenwoordigen. Ze hebben veelal een eigen taak. Hun namen zijn: Hans Abbink (financiën), Jette Bloemsma (Nieuwsbrief en pastoraat), Doeke Eisma (bestuur), Henk Frans (archief), Theo Hoogakker (voorzitter), Janneke Leijen (pastoraat), Renske Mook (diakonaat), Henk Pronk (onderhoud en beheer) en Tom Vreugdenhil (publiciteit). Als u vragen heeft kunt u contact met hen opnemen of hen aanspreken na de dienst. Contactgegevens vindt u voorin deze gids. Predikant en waarnemers De predikant van de Houtrustkerkgemeente is ds. Karl van Klaveren. Hij is onze voorganger sinds mei 2010 en vervult die taak met veel enthousiasme. Hij is parttime werkzaam in onze gemeente en ook vertaler van boeken op het gebied van spiritualiteit, theologie en filosofie. Eerder werd zijn rol vervuld door dr. Arne Jonges, die nu met emeritaat is, maar nog steeds de wijsgerige kring leidt. Indien 30
gewenst staat hij ds. Marie-Anne Sijbrandij bij, die de taken van onze predikant waarneemt bij afwezigheid of verlof. U kunt haar bereiken via tel. 06-44170370 (bij geen gehoor graag een boodschap inspreken). Leden en vrienden Wie vriend of lid wil worden van onze kerk is meer dan welkom. De vrijzinnige vleugel binnen de Protestantse kerk Nederland (PKN) heeft uw steun hard nodig. U kunt lid worden van onze vereniging, maar ook van vereniging en kerk. Naast leden telt onze gemeenschap ook vrienden: mensen die ons alleen financieel willen steunen of op de hoogte willen blijven van onze activiteiten. Voor opgave als vriend/lid of meer informatie kunt u zich wenden tot mevrouw Jette Bloemsma (Daal en Bergselaan 72, 2565 AG Den Haag, tel: 0703230687, e-mail:
[email protected]). Jaarvergaderingen In het voor- en najaar ontvangen alle leden een uitnodiging voor de jaarvergaderingen. De ledenvergadering over de begroting wordt dit seizoen gehouden op zondag 4 december na de kerkdienst. De jaarvergadering, waarop onder andere het jaarverslag wordt gepresenteerd, zal plaatsvinden op woensdag 9 mei.
31
ALGEMEEN
BEHEER EN VERHUUR Verhuur De Houtrustkerk kan worden gehuurd voor conferenties, bruiloften, vergaderingen e.d. De kerk is te huur per dagdeel en per ruimte. Naast de kerkzaal beschikken we over een sfeervolle vergaderruimte, een kleine keuken en een tuin. Leden kunnen hiervoor contact opnemen met de kosteres of het bestuur (contactgegevens voorin deze gids). Anderen kunnen voor huuraanvragen terecht bij het Kooklokaal (tel. 070-3609814, www.kooklokaal.nl). Kosteres Sinds juni 2011 hebben we een nieuwe kosteres: Chantal Zoutman. Met veel zelfvertrouwen, rust en daadkracht is ze aan haar taak begonnen. Chantal woont naast/boven de kerk. Ze is gastvrouw op zondag, verzorgt het kerkgebouw en beheert ook de elektronische agenda van de kerk. Kerkrentmeesters De kerkrentmeesters zijn verantwoordelijk voor onderhoud, beheer en de financiën van de kerk. Het opzicht over het onderhoud is de taak van Henk Pronk (tel. 070-3909622). De financiële zaken worden behartigd door onze penningmeester, Hans Abbink (tel. 0703258591). Voor vragen hierover kunt u bij hen terecht.
32
33
KERKDIENSTEN
2011 4 september 11 september 18 september 25 september 2 oktober 9 oktober 16 oktober 23 oktober 30 oktober 6 november 13 november 20 november 27 november 4 november 11 december 18 december 24 december 25 december
ds. Karl van Klaveren ds. M.F. de Vries oecumenische dienst (Vredesweek) ds. Karl van Klaveren (Schrift & Tafel) ds. C.J. Jacobs ds. Karl van Klaveren drs. Wytske Zijlstra ds. Karl van Klaveren ds. M.R. van Veen ds. Karl van Klaveren prof.dr. E.P. Cossee ds. Karl van Klaveren (Voleindingszondag) ds. K.J. Holtzapfel ds. Karl van Klaveren (Schrift &Tafel) ds. M.A. Sijbrandij ds. G.A. de Groot ds. Karl van Klaveren (Kerstnacht) ds. Karl van Klaveren (Kerstdag)
2012 1 januari 8 januari 15 januari 22 januari 29 januari 5 februari 12 februari 19 februari 26 februari 4 maart 11 maart 18 maart 25 maart
ds. Karl van Klaveren ds. J. Postma oecumenische dienst (Gebedsweek voor Eenheid) dr. A. Jonges mw. J. Traas ds. Karl van Klaveren (Schrift &Tafel) ds. M.A. Sijbrandij ds. Karl van Klaveren drs. Wytske Dijkstra ds. Karl van Klaveren dr. M.S.F. Kemp ds. Karl van Klaveren ds. G.A. de Groot 34
1 april ds. D.L. Schiethart 5 april ds. Karl van Klaveren (Witte Donderdag, S&T) 6 april ds. Karl van Klaveren (Goede Vrijdag) 8 april ds. Karl van Klaveren (Pasen) 15 april drs. N. van Dijk 22 april ds. Karl van Klaveren 29 april ds. M. Kwant 6 mei ds. Karl van Klaveren 13 mei drs. Henk Baars 20 mei ds. Karl van Klaveren 27 mei dr. Arne Jonges (Pinksteren) 3 juni ds. Karl van Klaveren 10 juni ds. W. Huizing 17 juni ds. Karl van Klaveren 24 juni ds. C. J. Jacobs 1 juli ds. M.A. Sijbrandij (Schrift & Tafel) 8 juli ds. T.R. Noorman 15 juli ds. R. Steenstra 22 juli ds. J.H. Peijpers 29 juli ds. Y. Akkerman 5 augustus dr. M.S.F. Kemp 12 augustus dra. W. Dijkstra 19 augustus ds. G.A. de Groot 26 augustus provinciale dag VVP Zuid-Holland
35
Beeklaan 535 – 2562 BE Den Haag www.houtrustkerk.nl 36
