Speech Frank Elderson t.g.v. het DNB Pensioenseminar 10 september 2015 ‘Pensioen in balans’, ’t Spant in Bussum
10 september 2015 – Als pensioenfondsbestuurders de regie nemen, duurzame keuzes durven te maken en het eerlijke verhaal vertellen, dan komt dat het vertrouwen in hoge mate ten goede. Dat zei Frank Elderson tijdens zijn speech op het 11de Pensioenseminar van DNB. Hij gaf in deze context goede en minder goede voorbeelden uit zijn eerste jaren als directeur toezicht pensioenfondsen. Zie onder voor de volledige speech: Welkom, dames en heren. Welkom bij deze elfde editie van ons Pensioenseminar. Net als altijd, hebben we weer een indrukwekkende line-up van sprekers. Ik ben erg blij dat ook ditmaal onze staatssecretaris van Sociale Zaken haar verhaal wil doen. Jetta Klijnsma, van harte welkom! Ook komt Bert Boertje zo meteen aan het woord. Bert is sinds een aantal maanden onze divisiedirecteur Toezicht pensioenfondsen. Hij is een zeer ervaren DNB’er en we kennen elkaar dan ook al jaren. En ik ben zeer verheugd dat we een spreker hebben die speciaal voor dit seminar heen en weer komt vanuit de Europese Centrale Bank om ons meer te vertellen over het beleid en de beslissingen van de ECB. Peter Praet, ook van harte welkom! Vandaag hebben we het over de balans in het pensioenstelsel. ‘Pensioen in balans’ is het thema. En dat thema gaat over - evenwichtige keuzes maken - alle belangen afwegen; - het eigen belang overstijgen; - en keuzes maken op basis van ratio en overleg. En dat klinkt natuurlijk allemaal tamelijk saai, laten we eerlijk zijn. 1
Het is één ding als je kan zeggen: “Mijn beroep is onderwijzeres, politieagent of verpleegster”, maar iets anders als je moet zeggen: “Mijn beroep is het maken van evenwichtige keuzes.” Dan lopen mensen op feestjes snel weer door. Als je überhaupt al wordt uitgenodigd voor feestjes. Ik was laatst nog op een feestje, het was de vroege herfst van 2010… Maar evenwicht of balans is allerminst saai. Het is juist heel spannend. U hebt dat net al kunnen zien in de film, hoe die acrobaten halsbrekende toeren uithalen om in balans te blijven. En dat geldt ook voor u. U moet ook heel wat toeren uithalen om in balans te blijven. U moet vele ballen in de lucht houden. Want er zijn nogal wat partijen die u op de voet volgen. Miljoenen deelnemers, duizenden pensioenkenners en minstens zoveel zelfbenoemde experts, honderden belangenorganisaties (althans, zo lijkt het wel ’s), tientallen politici en sociale partners en ook nog eens twee toezichthouders. Ik zit nu bijna een jaar in het pensioentoezicht. Dus ik begin een beetje een idee te krijgen van de omgeving waarin u opereert. De vraag is dan ook niet of het u lukt de balans te vinden, de vraag is hoe u dat in vredesnaam iedere dag weer voor elkaar krijgt. En hoe u in dat speelveld overeind blijft. De afgelopen maanden is er nogal wat gebeurd dat u uit balans heeft kunnen brengen. Dan denk ik aan ons UFR-besluit, de herstelplannen en Zwarte Zwanen. Deze voorbeelden leidden tot een stroom van kritiek op u en op ons. Boze mailtjes en telefoontjes van Nederlanders; ook wij hebben ze gehad. We hadden en hebben met z’n allen een boel uit te leggen. Al die reacties geven aan dat er nog steeds weinig vertrouwen is in u, in ons, in het hele stelsel. Dat het vertrouwen dat nu al een aantal jaren uit balans is, nog steeds niet hersteld is. En daardoor leidt het minste of geringste nieuws over pensioenen direct tot boze mensen.
2
Zelfs als wij het toch positieve bericht de wereld in sturen dat fondsen niet hoeven te korten, krijgen wij boze reacties: “Veel te positief, dat kan niet waar zijn”, horen we dan. Dan weet je zeker dat er echt nog te weinig vertrouwen is, te weinig balans. Wat moeten we daar nu aan doen? En kúnnen we daar wat aan doen? Natuurlijk kan dat. En misschien wel meer dan u denkt. Laat ik wat observaties met u delen van mijn eerste jaar als toezichthouder op pensioenfondsen. Wat viel mij op? Ten eerste dat er veel pensioenfondsen zijn die het ondanks alle tegenslagen gewoon ontzettend goed doen. Dat geeft vertrouwen. We hebben het de afgelopen weken gehad over herstelplannen, maar er zijn ook een boel fondsen die geen herstelplan hoefden in te dienen. Dat vind ik, gezien alle economische tegenwind, een knappe prestatie. Ik spreek regelmatig op congressen met bestuursleden over hoe het allemaal gaat. En daar hoor ik vaak voorbeelden waar ik blij van word. Bijvoorbeeld een fonds dat ruim vóór de invoering van de Wet Versterking had gekozen voor een ander bestuursmodel. Een fonds ook dat besloot de administratie weer in eigen beheer te nemen, omdat ze vinden dat ze daarmee de kwaliteit beter kunnen borgen. Een fonds dat soms prudenter wil zijn dan het nieuwe FTK, bijvoorbeeld door een soberder indexatiestaffel te kiezen dan mag, omdat ze vinden dat er eerst een goede buffer moet zijn. Waar ik als toezichthouder natuurlijk erg gelukkig van word is dat ditzelfde fonds onze onderzoeken niet ziet als hinderlijk, maar als een soort check of ze alles wel op orde hebben. Ik wil hier absoluut niet zeggen dat andere fondsen ook deze keuzes moeten maken, maar wat mij zeer aanspreekt is dat dit fonds bezig is met de toekomst en bekijkt wat het beste is voor zijn deelnemers. Dat geeft vertrouwen.
3
En voorbeelden die vertrouwen geven zie ik in onze dagelijkse toezichtpraktijk bij veel fondsen. Bijvoorbeeld kleinere fondsen die de samenwerking zoeken om sterker te staan tegenover grote externe partijen en zo betere deals kunnen krijgen voor hun deelnemers. Of fondsen die hun interne toezicht niet alleen achteraf om een oordeel vragen, maar vanaf het begin en gedurende het hele proces mee laten kijken bij belangrijke beleidskeuzes. Of een iets technischer voorbeeld, fondsen die hun beleggingsresultaat niet spiegelen aan andere fondsen of een of andere total return benchmark, maar aan de waardeverandering van de verplichtingen. Voorbeelden die vertrouwen geven. En dan denk ik aan fondsen die voorop lopen met duurzaam beleggingsbeleid. Niet alleen groene beleggingen, maar ook beleggingen in zaken die impact hebben op hun deelnemers of op de sector waarin zij werken. Fondsen die hun deelnemers bevragen op hun voorkeuren voor duurzaamheid. En fondsen die hun macht als aandeelhouder gebruiken om hun stem te laten horen en zo invloed uit te oefenen op de ondernemingen waarin zij beleggen. Wij starten binnenkort een onderzoek om te inventariseren hoe al die fondsen dit precies aanpakken. Want wij willen op dit gebied veel leren van die fondsen, van u. Wij zullen good practices die wij tegenkomen met u delen. Dit zijn allemaal voorbeelden die vertrouwen geven. Maar we zien ook voorbeelden die minder vertrouwen geven. Fondsen die alle randen opzoeken en geen enkele reserve meer kunnen aanspreken als het een keer tegenzit. Fondsen ook die hun deelnemers daarover onvoldoende informeren. Of zelfs minder realistische beelden schetsen om het publieke debat te beïnvloeden, met het risico dat zo, onbedoeld maar toch, het vertrouwen niet wordt gestut, maar juist wordt aangetast. 4
En als er dan maar een zúchtje tegenwind is, komt de hele sector hierdoor negatief in het nieuws. Dat is niet bevorderlijk voor het vertrouwen. Ik denk dat de tijd gekomen is om vooruit te kijken en niet met onze rug naar de toekomst staan. In een lage-rente-omgeving is pensioen duur, is sparen überhaupt duur. Dat is een gegeven. Met dat gegeven moeten we nu verder en moeten keuzes worden gemaakt tussen het te verwachten pensioen, de te betalen premie en het te lopen risico. Maar bovenal moeten we ons, gegeven de lage rente, voorbereiden op een duurzaam pensioenstelsel en niet al onze tijd en energie steken in behoud van het oude. Dat neemt niet weg dat ik heel goed begrijp dat de lage rente voor u erg vervelend uitpakt en dat het UFR-besluit onder deze extreme omstandigheden voor velen van u voelt als een extra voetangel op een toch al moeilijk begaanbaar pad. Ik begrijp heel goed dat het niet leuk is om als gevolg hiervan slecht nieuws te moeten brengen. En als ik mij voorstel hoe u in allerlei zaaltjes uitleg moet geven aan verontruste, teleurgestelde of zelfs ronduit verontwaardigde deelnemers, begrijp ik heel goed dat de moed u soms in de schoenen zakt. En dan komt daar soms ook kritiek van ons bij. Ik begrijp dat allemaal goed. Ook wij hebben immers het nodige voor onze kiezen gehad de afgelopen jaren. Maar het gaat erom hoe u als bestuurder omgaat met tegenslag. - Neemt u de regie, of wijst u naar anderen als de oorzaak? - Maakt u keuzes die impact hebben op de gezondheid van uw fonds, of zet u alles op alles om de regels nog wat verder op te rekken? - Brengt u het hele verhaal naar buiten, of vertelt u alleen het deel dat even het beste uitkomt? Ik zie soms mensen bezwijken voor de verleiding om maar niet het hele 5
verhaal te vertellen, omdat het hele verhaal te pijnlijk zou zijn en het laatste beetje vertrouwen zou kunnen aantasten. “Misschien kunnen we die boodschap maar beter gedoseerd brengen en de scherpe kantjes er wat afslijpen”. Ik denk dat deze houding – ingegeven vaak door de beste bedoelingen – niet meer van deze tijd is. Te mooie verhalen, afgezwakte boodschappen: Mensen prikken hier doorheen. Het voedt wantrouwen in plaats van vertrouwen. We moeten het eerlijke verhaal vertellen. En het eerlijke verhaal is het hele verhaal. Juist in moeilijke tijden bent u het baken waar uw deelnemers op moeten koersen. En de mate waarin u in staat bent om uw deelnemers door moeilijke tijden te loodsen, is bepalend voor de mate waarin zij u en het hele pensioenstelsel vertrouwen. Als u de regie neemt, duurzame keuzes durft te maken en het eerlijke verhaal vertelt, dan komt dat het vertrouwen in hoge mate ten goede, daar ben ik van overtuigd. En dan, en dat is niet onbelangrijk, komt u ons ook een stuk minder vaak tegen. Want ook tussen u en ons is een balans. Een balans die soms even wat verstoord raakt. Dat neemt niet weg dat ik merk dat we het veel vaker met elkaar eens zijn dan soms wel ‘s lijkt. We hebben immers hetzelfde doel: Een goed pensioen voor de deelnemer. Dus laten we elkaar opzoeken en ons af en toe in elkaar verplaatsen om elkaar beter te begrijpen. Een tijdje geleden hebben we samen met de Pensioenfederatie zogenaamde ‘kruip-in-de-huid-sessies’ georganiseerd, waarin bestuurders toezichthouders speelden en vice versa. Dat vind ik goede initiatieven!
6
Dames en heren, ik heb een heleboel dingen over u gezegd. Maar, zo heb ik het afgelopen jaar gemerkt, u zegt ook een heleboel dingen over ons. Dat we u teveel lastig vallen, dat we onze pijlen richten op de verkeerde risico’s, of dat we hoekig zijn in onze communicatie. In het belang van de balans tussen u en ons, doe ik daarom drie beloftes. Ten eerste dat wij er alles aan zullen doen om ervoor te zorgen dat u zich niet overvallen of overladen voelt door onze onderzoeksverzoeken. En dat we altijd duidelijk maken waarom wij die onderzoeken doen. Ten tweede dat wij er alles aan zullen doen u meer te betrekken bij de keuze van de onderwerpen van onze onderzoeken. Wij horen graag wat u denkt dat belangrijke thema’s zijn, zodat wij uw suggesties kunnen meenemen bij de bepaling van onze thema’s. U bent de sector, dus u weet wat er speelt. En ten derde dat wij er alles aan zullen doen om ervoor te zorgen dat wij op een aansprekender en consistentere manier met u gaan communiceren. Bijvoorbeeld door na een goed gesprek een brief te sturen die recht doet aan de sfeer van dat gesprek. Als u in ruil daarvoor belooft uw kritiek direct met ons te delen, dan hebben we een heel sterke basis voor een gebalanceerde relatie. En ook dat draagt bij aan vertrouwen. Dank u wel.
7
