Linnan Gård Nieuws
April begon met sneeuwbuien, guur en koud, maar wel zonnig. Toen de vorst in de grond verdween, kon de grond gaan drogen. In de eerste week zagen we al lupines, vrouwenmantel en oa de bloemhoofden van groothofblad uit het door de sneeuw platgedrukte gras bovenkomen en met kraanvogels in het veld en 7 lammetjes op de boerderij werd de lente helemaal kompleet ! April liet ook zien dat de winter nog niet zo ver weg was, want regelmatig werden we wakker in een witte wereld ! Farmor Barbro Hoewel Joel z’n moeder bijna elke week langskomt en Joel z’n vader Jonas ongeveer elke 2 maanden, zien we de rest van zijn familie nauwelijks. Joel heeft nog een halfbroer(Simon 14jaar) en een halfzus(Veronica 16jaar), die we eens gezien hebben, maar grootouders hadden we nog niet ontmoet. Farmor Barbro stuurde als enige wel eens een kaart. In het Zweeds wordt trouwens heel mooi aangegeven van welke kant de groot ouders zijn: in dit geval ”Farmor” wat ”vaders moeder” betekent ! ’Barbro’ is haar voornaam. Joel z’n vader, Jonas, had begin dit jaar eens gevraagd of het mogelijk zou zijn dat wij bij farmor Barbro met Joel zouden kunnen langskomen. Farmor Barbro had Joel al anderhalf jaar niet gezien en Joel is haar enige kleinkind. Haar gezondheid liet helaas niet toe dat ze bij ons kon langskomen. Op 12 maart gingen we met Joel naar Munkfors en het werd een echt ’oma-bezoek’, met frisdrank, koek, kadootjes, nog meer eten en verhalen van vroeger. Wat begon als ’sociale verplichting’, werd eigenlijk een heel gezellig en fijn bezoek. Het bezoek was ook een beetje een keuring, maar ze leek heel tevreden te zijn met ons als familie waar Joel mocht opgroeien. Met nadruk zei ze nog dat ze echt hoopte dat Joel niet nog eens zou moeten verhuizen: ’hij blijft toch wel bij jullie hè’. Als afsluiting hebben we Barbro en Jonas uitgenodigd om op Joels verjaardag te komen in april. Op maandag 19 maart kreeg ik een telefoontje: Barbro is overleden op 15 maart. Het is nooit leuk om te horen dat iemand is overleden en deze vrouw hebben we slechts eenmaal ontmoet en ook Joel kende haar niet echt...maar dat ze is overleden, 3 dagen nadat ze Joel na anderhalf jaar weer eens had gezien, is toch wel heel indrukwekkend. Zoals je dat tegen een driejarig kind verteld, hebben we Joel toen verteld dat farmor is overleden en naar de hemel is gegaan en voor Joel was het goed zo. Toen in de dagen daarop op een dag een vliegtuig overkwam zei hij ’daar gaan farmor naar een bemel’. Op 30maart was de begrafenis en om Jonas (Joel z’n vader) te steunen ging ik (Bastiaan) naar de kerk in Munkfors. Doordat ik nog moest zoeken, kwam ik net op tijd de kerk binnen. Ik ging een beetje achteraf zitten. Toen ik uitgepuft was zag ik dat iedereen een bloem bij zich had..shit..ik natuurlijk weer niet ! Ik voelde me ongemakkelijk en vroeg me af wat ik daar deed.
Het was een klassieke (saaie) begrafenis dienst met veel orgelmuziek en wat onverstaanbare woorden van een Zweeds pratende Duitse priester. Jonas had het heel moeilijk en zat veel te huilen. Later wees de priester in een persoonlijk verhaal op de foto die op de kist stond: Barbro, lachend, met Joel op schoot ! Dat detail was me nog niet opgevallen... Meteen voelde ik een brok in mijn keel, met zelfs wat waterige oogjes. Whauw, zij heeft haar leven gewoon kunnen loslaten, toen ze wist dat het goed ging met Joel ! Later ging iedereen aan de kist voorbij en legde een bloem neer. Ik ging ook naar de kist en hoorde toen mijn naam. Jonas riep huilend mijn naam. Ik pakte zijn hand vast en omarmde hem. Huilend zei hij van alles tegen mij en hoewel ik hem niet kon verstaan, begreep ik hem toch. Zo blij en tegelijkertijd verdrietig dat zijn moeder Joel nog heeft kunnen zien en aanraken ! Toen snapte ik waarom ik daar was en het was goed. De dienst was kort en even later stonden we buiten wat na te praten. Terug in de auto naar huis voelde ik me ook heel dankbaar voor hoe het is verlopen. Zo moest het zijn en gelukkig ging het ook zo ! De waterput Soms zie ik iemand met een nieuwe auto en kan ik denken...had ik maar...of dan zie ik een prachtige schuur, recht en in de verf en denk ik...oh, dat wil ik ook wel..en dan komt er een traktor met een splinternieuwe hooipers voorbij en denk ik...oh, ik ook ! Gisteren, toen ik buiten was ontdekte ik dat de paarden geen water meer hadden. Dus ik loop naar de put en begin water omhoog te hijsen. Elke emmer die ik omhoog haal, giet ik over in een lege. Terwijl ik dan de zoveelste emmer overgiet in een andere, realiseer ik me ineens dat we hier op de boerderij een eigen waterput hebben en ook nog een put die helemaal vol met water zit ! Whauw, we hebben een eigen waterput ! Ik stop even en kijk rond. Weer giet ik een emmer over in een andere en kijk ik naar het glansende doorzichtige water. Wat een rijkdom ! Zoveel mensen op aarde, die dromen van een eigen waterput, die, als ze mij nu zouden zien, zouden zeggen..ooooh, had ik dat maar.. Je eigen rijkdom is voor jezelf niet altijd te zien, maar te meer voor anderen. Als je dan toch je eigen rijkdom eens ziet, dan is dat een mooie dag ! Illusie en bedrog Sommigen willen er niet over praten, omdat het vast wel meevalt, terwijl anderen er nog veel verder mee gaan; de illusie en het bedrog rondom de verplichtingen van grote bedrijven en instellingen. Wonend in een modern, rijk en ontwikkeld land, dacht ik een grote vrijheid te hebben over hoe ik dingen doe...maar dat is helaas een illusie ! Grote instellingen/bedrijven hebben we allemaal mee te maken, simpelweg omdat we in deze tijd leven en we midden in de maatschappij staan. Die grote bedrijven bieden een dienst aan, waarvan ze zeggen dat ze je helpen..maar is dat echt zo ? Ze bieden een dienst aan waar je niet onderuit kan of zelfs verplicht bent gebruik van te maken. Daardoor ’mag’ die dienst blijkbaar ook heel duur zijn en/of kwalitatief slecht zijn en/of haken en ogen hebben !!
Het zijn diensten vol illusie en bedrog ! Eerlijkheid wordt niet gerespecteerd, sociale gedachtes zijn ver van hun bed en denken aan morgen is er niet bij ! Wat voorbeelden... Bank: Een bank moet je hebben, anders kun je niet meedoen met het grote geld spel. Op veel plaatsen kun je niet eens met contact geld betalen. Dus kies je willekeurig een bank, met het idee dat ze goeie bedoelingen hebben. Maar wil je eigenlijk wel dat ze met jouw geld in kernwapen fabrieken investeren ? (zoals vrijwel alle grote bekende banken doen) Als je geld wilt lenen betaal je huizenhoge kosten, maar als je vraagt waarom je geen rente kreeg over het afgelopen jaar: ’nee, bij dat type rekening en onder de 100.000 ontvangt u geen rente’...Legale criminelen zijn het..en wij steunen ze ! Verzekering: Is het niet een veilig idee dat je dure spullen verzekerd zijn ! Eén grote illusie: lange tijd betaal je een dure premie en als je dan eens een schade hebt, krijg je als antwoord, dat dat item helaas net buiten de polis valt..vanwege..kleine lettertjes, etc, etc. Bedriegers in een net pak !!! Overheid, afdeling subsidie: Er zijn allerlei potjes, waaruit je financiele steun kunt krijgen, maar op de dag dat je komt vragen of jij daar misschien iets uit zou mogen, komen er vervolgens zoveel eisen, regels en wetjes, dat het onmogelijk wordt en met hoofdpijn sta je weer waar je begon ! Bureaucratische illusionisten ! Nog maar te zwijgen over brandstof handelaren, de overheid afdeling belastingdienst, de
overheid afdeling sociale zaken, autohandelaren...etc etc ..sorry, dat moest er even uit ! Nu weer wat vrolijks... Vadia Op eerste paasdag zou Vadia vanuit Faro in zuid Portugal naar Zweden vliegen en wij als nieuwe eigenaren moesten haar zelf ophalen van het vliegveld Arlanda in Stockholm. Arlanda is hier 400km vandaan, dus weer een hele rit. Seba en Joda hoefden niet per se zo lang in de auto te zitten en gingen dus liever twee daagjes naar Bo en Demi in Lysvik. Via de E18 rijdt het heel soepel westwaards richting Stockholm en rond 18uur parkeerden we de auto op het vliegveld. Met een hondenriem in de hand gingen we op zoek naar waar de passagiers naar buiten zouden komen. Het vliegtuig had vertraging en omdat er met dezelfde vlucht 5 honden aankwamen en allemaal door de douane moesten, moesten we bijna een uur wachten. Maar toen kwamen de grote kooien de aankomsthal in en ineens zagen we meer mensen met hondenriemen opstaan. Enkele hondjes herkende we van de site en toen ineens herkende we Vadia. Ze zat samen met hondje Nico in één hok..allebei kleine hondjes. Het geheel werd typisch Zweeds afgehandeld: geen instructies, geen uitleg, zonder commentaar, alsof alles duidelijk is, niemand vroeg naar onze naam, dus wij namen bange Vadia aan de lijn mee. Laura ging eerst even naar buiten met het hondje, die inderdaad nodig moest ! Daarna kregen we het paspoort, we vroegen nog of ’dat het dan was’..ja ? Ja hoor, jullie kunnen gaan.
En toen ineens liepen we met het nieuwe hondje over het vliegveld naar de auto. Heerlijk vliegveld overigens, waar je vlak bij de terminal buiten kunt parkeren en het helemaal niet druk en vol is ! Vadia wilde niet graag mee en keek steeds om. In de ’bench’ (kooi) in onze auto wilde ze niet en toen we haar dus erin tilde, voelde we hoe dik ze was ! Jemig, die heeft het goed gehad voor een asielhond ! Volgens het verhaal kreeg Vadia van de asiel beheerder in Portugal extra’s zeg maar. Nou, dat wordt trainen en afvallen ! Toen we wegreden begon ze te piepen en te blaffen, maar na 30minuten hield dat op gelukkig. Dus het hele end weer terug naar Värmland. Lady en Emma hadden de hele dag samen in de buitenren gezeten en waren maar al te blij dat we er weer waren. Vadia werd die avond door beide honden rustig ontvangen. Toen we de volgende dag de jongens hebben opgehaald uit Lysvik, werd Vadia ook door Seba en Joda goedgekeurd ! Vadia kreeg tijdens één van de eerste wandelingen, als subtropische hond, meteen de sneeuwproef: zie foto. Vadia is erg aanhankelijk, maar ook angstig. Als je haar staand/lopend benaderd, wil ze weg. Ze is heel grappig op haar korte pootjes en doet ergens denken aan een kruising tussen een das en een varkentje, met de vacht van een witte berggeit ! Onze buurman vroeg aan ons toen we langsliepen met de honden: ”är det en hund ?” (is dat een hond ?) We weten niet of ie nou een grapje maakte.. Toen Vadia na de eerste twee weken losser werd liet ze haar ware aard zien; ze knaagt graag dingen stuk (Laura d’r handschoenen), ze heeft een oerdrift om te ontsnappen (in de schapenwei waar we Emma los laten lopen gaat ze specifiek op zoek naar de gaten in het gaas en sprint er vandoor !), hondenkoekjes gaan er wel in, ze kan best rennen, ze laat zich graag masseren en ze houdt van Emma ! Emma en Vadia liggen vaak samen in dezelfde mand, echt heel schattig. Ze probeert ook wel eens bij Lady erbij te liggen, maar die gromt haar weg. Emma bromt ook wel eens als Vadia erbij komt liggen, maar Vadia weet dat Emma het niet meent en gaat gewoon bij haar liggen.
We zijn heel blij met de nieuwe hondjes. Het geeft een hoop vrolijke energie. We kochten voor de drie hondjes een bank, die op de varanda staat. Nu kun je bij ze op de bank gaan zitten. De twee nieuwe hondjes zitten nog wel aan de lijn op het balkon, want ze zien geen gevaar in de weg voor het huis.
Joel 4jaar April was ook de maand van de feestjes: Hera werd 4jaar, Bastiaan en Laura 17jaar (!) getrouwt, Bastiaan 42 en Joel werd 4jaar ! Een dag voor zijn verjaardag ging Joel naar zijn moeder om daar zijn verjaardag te vieren. Op zijn verjaardag hadden we het allemaal druk, werd het laat en hebben we er niet zo’n aandacht aan gegeven, maar natuurlijk hing het huis vol slingers en vooral ballonnen, werd zijn stoel versiert en had Laura taart en cakejes gebaken. Een dag na zijn verjaardag kwam zijn vader langs. Joel opende ook het kado dat hij van farmor Barbro had gekregen, dat ze nog gekocht heeft voor ze doodging: een stoere spijkerbroek met trui ! Van papa-Jonas kreeg Joel autotjes uit de tweedehands (sociale werkplaats) winkel waar hij werkt. ’s Middags maakte Laura pizza ! Het weekend daarop hebben we toen nog lekker met ons vijfjes Joel z’n verjaardag gevierd. Joel kreeg van Joda zijn grote Buzz Lightyear pop(waar hij veel mee wilde spelen), een bellenblaas flesje en een cars skippybal. Kalas i Finnskogen (Kalas=feest) Op 29april zijn we gaan wandelen in het Finnskogen, iets ten zuid-oosten van Brandsbol. Ik had een groep vrienden uitgenodigd, ter ere van mijn verjaardag...bovendien was het onze trouwdag...maar voornamelijk om eens te doen wat we te weinig doen: heerlijk een dagje in het bos en af en toe even stilstaan hoe de mensen voor ons in dit gebied geleefd hebben. Bij Mangen is een pad uitgezet, dat langs oude kopergroeves loopt. Hoewel we in Zweden wonen is de lokale geschiedenis ook heel veel door Finnen geschreven, want tussen 1580 en 1600 maakte Koning Karl IX van Zweden het voor de Finnen aantrekkelijk om in onbewoonde delen van oa Värmland, Västmanland en Dalarna te komen wonen, met het idee dat deze Finnen bossen zouden ontginnen en uiteindelijk belasting zouden gaan betalen. Bovendien werd de omgeving geteisterd door Noors Deense soldaten, die na de 7-jarige oorlog waren blijven hangen, waar de koning controle over wilde krijgen. Het aantrekkelijke voor de Finnen was dat ze namelijk de eerste 6jaar vrijstelling van belasting kregen en de mogelijkheid kregen zich permanent te vestigen op het ontgonnen land. Finland hoorde in die tijd (1200 tot 1809) tot Zweden. De Finnen die in Värmland zijn aangekomen, kwamen voornamelijk uit Rautalampi, een gemeente in de provincie Norra Savolax in midden Finland. De gemeente Torsby heeft vandaag de dag daarom nog altijd een speciale band met Rautalampi. Vanwege een boeren opstand waren de leefomstandigheden in het noordoosten van Zweden (Finland) onprettig genoeg voor velen om op het aantrekkelijke aanbod in te gaan.
De Finnen trokken het aangewezen gebied in en vonden per familie of groep een geschikt stuk bos en begonnen bomen om te hakken. En omdat de grens tussen Zweden en Noorwegen onzichtbaar was, zijn er ook Finnen in Noorwegen terecht gekomen. Finnskogen wordt dan ook wel het ontmoetingspunt van Zweden, Finnen en Noren genoemd. Er zijn meerdere plekken in Zweden, waar Finnen heen zijn getrokken, zoals bijvoorbeeld ’Bergslagen’ (driehoek borlänge-Karlskoga-Eskiltuna), maar Värmland woonde de meeste Finnen. Het Finnskogen Loopt van Gräsmark in het zuiden tot in Bograngen in Noord Värmland en bijna tot Kongsvinger naar het Westen in Noorwegen, maar niet zo ver als de Klarälven in het westen. Anyway, dus ze begonnen bomen om te hakken. Van de bomen bouwde ze blokhutten, de zogenaamde ’rökstuga’. De openhaard in het huis had geen schoorsteen, waardoor de rook in huis bleef hangen en zo het huis verwarmde. Door middel van ventilatiegaten in de muren en een houten schoorsteen in het dak, werd de rook gecontroleerd vrijgelaten. De Finnen zijn echte pioniers en heel erg zelfvoorzienend. De bossen rond het huis werden nog verder gekapt en verbrand. Dit heet ’svedjebruk’. De verbrande grond was vruchtbaar genoeg om er een aantal jaar rogge te verbouwen. Op overige stukken lieten ze gras groeien, als weide voor de beesten. Na een paar jaar verhuisde de Finnen, brande een nieuw stuk bos plat en zaaide daar weer rogge. Je zou het een vorm van vruchtwisseling kunnen noemen, maar het vereist een groot leefgebied. Het duurt 25jaar voordat een bos weer geschikt is om plat te branden. Rond 1650 kwam er een verbod op het platbranden van de bossen, omdat het hout nodig was om houtskool van de maken voor de erts smelterijen. De Finnskog pioniers bleken ook handig in het opsporen van allerlei ertsen, zoals ijzer- en kopererts. Ze hadden groeves en smelterijen voor eigen gebruik, hoewel er op sommige plekken ook handel ontstond. In de 17e eeuw (1650) was koper het belangrijkste exportproduct van Zweden. Het koper kwam grotendeels uit de grootste kopermijn van Europa in Falun, waar vandaag de dag nog koper wordt gedelft. Värmland is niet de geschiedenis ingegaan als belangrijke bron voor koper, maar de groeves van Gunnarskog werden lokaal wel bekend om hun koper en ijzer groeves. Uit de groeves bij Mången werden al sinds het jaar 1000 ertsen gevonden, maar de meeste ertsen werden toen uit het moeras en de meren gehaald. Het graven van een groeve begon pas rond 1650. De ertsen werden in de groeve losgehakt, naar boven getakeld, aan de oppervlakte vrijgemaakt van steen en via een kabelbaan in emmers naar het meer Mången getransporteerd. Daar werd het met schepen naar de weg gebracht en oa naar Högfors (1km van Linnan Gård) gereden om daar gesmoten te worden tot bruikbaar koper of ijzer. Het koper en later ijzer, werd gebruikt voornamelijk voor lokale handel: potten, pannen, kachels, etc.
Tijdens de wandeling hebben we vooral genoten van Zweeds bos, met steile afdalingen, pittige stukken omhoog, natte paden, mos, stenen, rots, geur van veen, Vitsippa en Blåsippa. Onderweg hebben we geluncht en in de zon gezeten, want het was een vrijwel wolkenloze zonnige dag. De groeves waren niet heel indrukwekkend, maar gaven wel te denken. En hoewel de oranje markering niet echt duidelijk was, vonden we na 9km toch de parkeerplaats weer terug. Linda, Erik, Bo, Demi, Marja, Friso, Willemijn, Kees, Willem, Laura, Bastiaan, Seba, Joda, Joel .. leuk dat jullie mee hebben gelopen !! En het leukste was nog het aantal honden dat meeliep: Moonlight, Joep, Lady, Vadia, Emma en Tristan !! De paarden Tussen alle honden emoties door zijn we ook nog bezig met de paarden. Zo hebben we ons 4-wielige karretje terug op houten wielen gezet...de luchtbandjes gingen steeds lek en dat gebeurt niet zo gauw met hout. Wel hoort de buurt ons nu eerder aankomen, met die oude wielen. Het fijnst is dan ook om ermee op onverharde paden te rijden. Ook hebben we onze koets getest en ondanks dat er hier en daar wat vet tussen mag rijdt ie heel lekker. Dat soort oude karren zijn heerlijk geveerd ! Hera is inmiddels bijna net zo hoog als Torden, maar minder zwaar. Hera heeft altijd naast Torden meegelopen, maar loopt nu ook weer wat vaker alleen voor een karretje en zeker achter Torden aan gaat dat heel goed. En laatst heeft ze ook eens voorop gelopen ! Gaat best. De paardenwei hebben we laatst met een kultivator bewerkt, althans Torden heeft ’m voortgetrokken. Ze hadden zulke grote gaten getrapt, dat er steeds water bleef staan. Het afgezette stuk is inmiddels een stuk droger en nu is het wachten de graszaadjes (die we kregen van iemand) nog kiemkracht hebben en gaan groeien.
Nou, zo zag april 2012 er voor ons uit !
Bastiaan, Laura, Seba, Joda en Joel
