SOLLICITEREN
Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging Postbus 249 2260 AE LEIDSCHENDAM tel: 070-3378 790, fax: 070-3378 799 e-mail:
[email protected] internet: www.kncv.nl
Eerste druk: 1982 Eerste herziene versie: 1999 Tweede herziene versie: 2001
2
INHOUDSOPGAVE Voorwoord
4
1. 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
De oriëntatie op een toekomstige baan Bedenken wat je wilt Ken jezelf Wanneer moet je beginnen Het vinden van vacatures Het selecteren van personeelsadvertenties
4 4 5 5 5 6
2. 2.1 2.2 2.3 2.4
De sollicitatiebrief Doel van de sollicitatiebrief Het reageren op een advertentie De open sollicitatie Solliciteren per e-mail
8 8 8 10 10
3. 3.1 3.2 3.3
Het sollicitatiegesprek De voorbereiding Het verloop van een gesprek De 5 x 5 meest gemaakte fouten
11 11 12 14
4. 4.1 4.2 4.3
Mogelijke selectiemethoden Psychologische test Assessment center test Het advies
15 15 15 15
5.
Een aanbieding
16
6.
Tot slot
16
Verdere informatie
17
3
Voorwoord Vrijwel iedere student gaat aan het einde van de opleiding op zoek naar een aantrekkelijke, passende functie. Een goede sollicitatie is dan ook onontbeerlijk en vanzelfsprekend verdient die de nodige aandacht. Maar hoe doe je dat, solliciteren? Hoe schrijf je een goede brief en een bijbehorend curriculum vitae en wat wordt tijdens een gesprek van je verwacht? Het blijkt dat studerende chemici, chemisch technologen en moleculaire wetenschappers grote behoefte hebben aan concrete informatie hierover. Vandaar dat de KNCV zoveel mogelijk materiaal op dit gebied heeft verzameld en in een logische volgorde heeft gerangschikt. De belangrijkste punten worden kort en duidelijk behandeld. Bedenk goed dat solliciteren een serieuze zaak is. Zorg voor een gedegen plan en schakel zonodig anderen in om hulp en advies te geven. Solliciteren is jezelf verkopen! En hoe beter de verkoopstrategie, hoe beter het resultaat.
1
De oriëntatie op een toekomstige baan
1.1
Bedenken wat je wilt
Eén van de belangrijkste dingen vóór je begint te solliciteren is dat je weet wat je wilt. Dat klinkt triviaal, maar is het niet. Met een chemische opleiding kun je namelijk veel kanten op. Je denkt als chemicus misschien al snel aan research op een universiteit of in een bedrijf. Of als je een technische opleiding hebt aan een functie in de fabriek. Maar er is veel meer mogelijk! In de industriële sfeer kun je bijvoorbeeld denken aan productontwikkeling, procesontwikkeling, kwaliteitscontrole en commerciële functies. Daarnaast vind je ook chemici bij ingenieursbureaus, in het onderwijs en in (beleids)functies bij de overheid zoals bij ministeries, provinciale milieudiensten en waterschappen. Ook vind je chemici in zeer uiteenlopende beroepsgroepen als wetenschapsjournalisten en voorlichters. Hoe kom je er nu achter wat je wilt? Om een goede indruk te krijgen van de mogelijkheden kun je je oriënteren op bedrijvendagen, tijdens excursies en op de door de KNCV georganiseerde symposia als het Symposium Beroepsmogelijkheden (voor WO’ers) en het HLO-Beroepensymposium (voor HBO’ers). Bekijk ook de (personeels)advertenties in kranten, vakbladen en op internet. Zoek uit wat je hierin aanspreekt en waarom. Zo ontstaat er een verzameling van gegevens waarin je een rode draad kunt vinden. Op die manier krijg je een overzicht van de werkzaamheden die je aanspreken. Praat met je studiegenoten, vrienden en familie over wat je wel en wat je niet wilt. De KNCV heeft ook een beroepenbrochure ‘Carrière en Perspectief' waarin chemici vertellen over hun carrièrepad. Zo krijg je ook een goede indruk van de verschillende mogelijkheden na je studie. Denk vooraf ook na over zaken als: • Ik zoek uitdagend werk • Ik zoek zekerheid • Ik zoek ontplooiingsmogelijkheden • Ik wil bij een multinational, bij een klein bedrijf, op een universiteit werken • Ik wil voldoende tijd hebben voor hobby's en nevenactiviteiten • Ik wil vrijheid hebben of afgeronde taken uitvoeren • Ik wil internationaal werk doen/in het buitenland werken
4
Van belang is dat je jezelf kent en dat je realistisch blijft. Denk niet te gemakkelijk en te snel dat je dat wel weet. Zet het eens op papier.
1.2
Ken jezelf
Als je een beeld hebt gevormd van wat je wilt, is de volgende stap: wie ben ik en wat kan ik? Wat zijn je meest kenmerkende eigenschappen en capaciteiten? Wat zijn je goede eigenschappen en wat zijn je slechte? Je kunt daarbij denken aan zaken als: • Werk ik systematisch of chaotisch? • Ben ik hard voor mezelf en anderen of niet? • Ben ik tevreden met een praktische oplossing of is dat niet voldoende? • Kan ik me makkelijk aan andere mensen en situaties aanpassen? • Ben ik een solist of iemand die liever in een groep werkt? Aan capaciteiten als: • Kan ik projecten organiseren? • Heb ik geleerd met anderen samen te werken? • Kan ik goed analyseren? • Ben ik creatief en fantasierijk? Natuurlijk zijn er veel meer punten te bedenken. Besef wel dat het bij geen van deze zaken een kwestie van alles of niets is, het gaat om accentverschillen. Juist daarom is het belangrijk dit soort vragen regelmatig aan jezelf te stellen. Daarna kun je gaan zoeken naar functies die overeenkomen met wat je wilt en wat je kunt. Bedenk daarbij dat geen enkele baan alleen zaligmakend is en dat niemand slechts voor één (soort) beroep geschikt is. Voor chemici met een academische opleiding geldt bovendien dat een sollicitatie bij het bedrijfsleven doorgaans niet primair gericht is op een speciale functie, maar veel meer op een loopbaan. Je start dan als trainee bij een bedrijf waar je eerst verschillende functies bekleedt, voordat je uiteindelijk je richting kiest.
1.3
Wanneer moet je beginnen
Begin op tijd met je te oriënteren op wat er kan en op wat je zelf wilt. Oriënteren is een langer durend proces, waarmee je eigenlijk al begon toen je koos voor een chemische studierichting. Er zijn banen die vooral in een bepaald seizoen vrijkomen, bijvoorbeeld in het onderwijs. De meeste advertenties hiervoor vind je in het voorjaar.
1.4
Het vinden van vacatures
Internet Het internet is een grote bron van informatie voor werkzoekenden. Er zijn tientallen vacaturesites die je informeren over vacatures. Voorbeelden van vacaturebanken zijn: www.intermediair.nl, www.jobnews.nl en www.monsterboard.nl. Of kijk op www.vacature.pagina.nl, een overzicht van vacaturesites en werving- en selectiebureaus. Ook zijn er sites, zoals bijvoorbeeld www.clickwork.nl die de vacatures die zijn verschenen in een aantal dagbladen verzamelen.
5
Veel bedrijven hebben hun eigen internetsite. Vaak plaatsen ze daar ook hun vacatures op. De grote bedrijven hebben vaak een standaard (open) sollicitatieformulier op hun site. Tevens kun je op deze site een grote hoeveelheid informatie over het bedrijf zelf vinden. Personeelsadvertenties Aankondigingen van vacatures vind je in een aantal bladen, waaronder het Chemisch2Weekblad, Intermediair, de zaterdagedities van de landelijke dagbladen en vacatures in het onderwijs en Midden- en Kleinbedrijf vaak ook in de streekkranten. Open sollicitaties Open sollicitaties bieden de meeste kans op succes bij grote bedrijven en instellingen, die vanwege de doorstroming van hun personeelsbestand voortdurend mensen aannemen. Op eigen initiatief kun je één of meerdere bedrijven of instanties waar je voorkeur naar uitgaat benaderen. Belangrijk is wel dat je het bedrijf concreet weet te vertellen naar welk soort functie(s) je ambities uitgaan en waarom je juist bij hen wilt werken. Omschrijf zo ruim mogelijk de banen waarvoor je in aanmerking zou willen komen. Informatie over bedrijven kan je vinden op het internet. Je kunt ook de jaarverslagen van de betreffende instantie opvragen. Soms is het ook mogelijk telefonisch een afspraak voor een vrijblijvend informatief gesprek te maken of tijdens bedrijvendagen met personeelsfunctionarissen te praten. Grotere bedrijven hebben doorgaans een standaard sollicitatieformulier, dat ze met de nodige aanvullende informatie graag zullen opsturen of ze verwijzen je door naar de site waar je het standaard sollicitatieformulier kunt downloaden. Informele contacten, netwerken Veel universitaire onderzoeksbanen worden ingevuld via persoonlijke contacten tussen hoogleraren, studenten en promovendi. Ook worden hoogleraren soms benaderd door derden met de vraag of er binnen afzienbare tijd iemand met bepaalde kwalificaties afstudeert of promoveert. Contacten via verenigingen, congressen en studiedagen zijn ook in dit verband de moeite waard. Verder kun je actief gebruik maken van een stageperiode bij een bedrijf of instelling om tot een mogelijk arbeidscontract te komen. Uitzend- en detacheringbureaus Uitzend- en detacheringbureaus zijn regelmatig op zoek naar personeel voor diverse werkzaamheden bij bedrijven en instellingen. In principe hebben zij als belangrijkste taak het bemiddelen voor tijdelijk werk en zoeken ze meestal mensen voor een korte periode. Detacheringbureaus zenden je uit op projectbasis. De laatste jaren gebeurt het echter steeds vaker dat werkzoekenden via een uitzend- of detacheringbaan aan de slag kunnen bij een bedrijf. Als je werkzoekend bent kan het dus nooit kwaad om je in te schrijven bij verschillende uitzendbureaus in je omgeving. Als ze een baan voor je hebben, doe je in ieder geval werkervaring op terwijl je verder gewoon kunt blijven solliciteren. Een aantal uitzendbureaus heeft zich gespecialiseerd in banen voor chemici en/of technisch opgeleiden. Werving & selectiebureaus Werving & selectiebureaus zijn gespecialiseerd in het koppelen van werkzoekenden met vacatures die beschikbaar zijn. Ze werken in opdracht van bedrijven en instellingen die banen aanbieden.
1.5
Het selecteren van personeelsadvertenties
In een personeelsadvertentie staan verschillende zaken genoemd, zoals soort werkgever, functieomschrijving, functie-eisen en standplaats. Deze zaken kunnen je helpen bij het maken van je eerste selectie. 6
De werkgever Is dit een overheidsorganisatie, een universiteit, een industrie; een groot bedrijf of een kleine instelling? Wat weet je ervan en zijn er bij voorbaat redenen waarom je juist bij die organisatie wel of niet zou willen werken? Functieomschrijving Vergelijk de werkzaamheden die bij de functie horen met het overzicht van werkzaamheden die je graag terug wilt zien in je werk. Houdt er rekening mee dat voornamelijk de hoofdtaken zijn weergegeven in de advertentie. Tijdens het gesprek kun je verder ingaan op de functie en een beter beeld vormen. Functie-eisen Vaak staat een aantal criteria genoemd. Ga voor jezelf na in hoeverre je aan deze eisen voldoet en of datgene waaraan je niet voldoet wel zo relevant is. Meestal vragen werkgevers een schaap met vijf poten, waarvan ze heel goed weten dat die niet te vinden is. Dat betekent niet dat ze dan maar genoegen nemen met een kreupel lam: er tussenin is veel mogelijk. Regelmatig kom je zinnen tegen als "Liefst 1 tot 2 jaar ervaring in een soortgelijke functie". Het gebruik van het woord 'liefst' duidt al aan dat ook zij die net afgestudeerd zijn best kunnen reageren. Vaak kun je met een paar vragen via de telefoon al uitvinden hoe een potentiële werkgever de functie-eisen zelf interpreteert. Bovendien heeft dat het voordeel dat je vast iemand spreekt en zijn naam kunt noemen in de brief en men je dus bij het ontvangen van je sollicitatiebrief misschien zal herinneren. Standplaats Bedenk of je bereid bent dagelijks de afstand tussen huis en werk te reizen en of je geen bezwaar hebt tegen een eventuele verhuizing. Dit is vooral van belang voor mensen die gebonden zijn aan studie of werk van een partner, wat verhuizen moeilijk of ongemakkelijk maakt. Zoals al eerder gemeld, is het aan te raden om al geruime tijd voor je daadwerkelijk wilt gaan solliciteren te beginnen met het volgen van de advertentierubrieken. Zo krijg je ook een indruk van wat er voor functies gevraagd en geboden worden.
7
2
De sollicitatiebrief
2.1
Doel van de sollicitatiebrief
Het doel van de sollicitatiebrief is het bereiken van de volgende fase: het gesprek. Door je brief moet de potentiële werkgever in je geïnteresseerd raken. De belangrijkste aspecten van de brief zijn dan ook informatie (wie ben je) en motivatie (waarom solliciteer je). In de eigenlijke brief is de motivatie het belangrijkste. De persoonsgebonden informatie kun je het beste apart in een curriculum vitae plaatsen.
2.2
Het reageren op een advertentie
Motivatie Begin met te inventariseren waarom jij voor de potentiële werkgever aantrekkelijk zou kunnen zijn. Niet alleen je studierichting is daarbij belangrijk: vooral als je net afstudeert zijn er velen die wat dat betreft ongeveer dezelfde kwalificaties hebben. Probeer nadere informatie te krijgen over de organisatie waarheen je schrijft: wat voor mensen lopen daar rond, wat zien ze graag in een sollicitant. Verplaats je in de lezer die meestal veel sollicitatiebrieven onder ogen krijgt. Probeer te bedenken waarin je je onderscheidt van anderen, dus wat je naast je studie hebt gedaan aan bijvoorbeeld verenigingsactiviteiten, bestuurswerk en vakantiebanen of tijdens de studie aan extra vakken. Daarnaast kun je ervaring of kennis hebben die in de advertentie niet gevraagd wordt, maar die compenserend kan zijn voor punten waar je tekort komt. Denk ook aan plannen, ambities en eigenschappen die voor de functie relevant zijn. Opzet In boeken over solliciteren kun je algemene richtlijnen vinden voor de opzet van een sollicitatiebrief. Een originelere aanpak kan zeker helpen om jezelf van andere kandidaten te onderscheiden, maar moet geen doel op zich worden. In een brief staat in ieder geval: • Een verwijzing naar de advertentie (en eventueel naar een telefoongesprek waarin je om informatie hebt gevraagd) • De reden waarom je solliciteert. Je kunt hierbij ook aangeven in welk loopbaanperspectief je de functie ziet. Een bewuste stap in een geplande carrière komt beter over dan "ach, het lijkt me wel leuk" • Je kwalificaties. Laat in de brief blijken in hoeverre je aan de functie-eisen voldoet. Daarbij hoef je niet specifiek te noemen dat je aan een bepaalde eis niet voldoet, maar geef geen onjuiste informatie hierover. Noem extra punten die je belangrijk vindt en waarin je je denkt te onderscheiden van anderen. Leg de nadruk op de bijdrage die je aan het bedrijf kunt leveren • Een afsluiting. Geef te kennen dat je graag een afspraak maakt voor een persoonlijk gesprek (nadere kennismaking, mondelinge toelichting) Er is veel gezegd en geschreven over de ideale openings- en slotzin. Ze bestaan niet. Wat de één een goede zin vindt, is voor de ander een afgezaagd cliché. Een goede zin heeft drie eigenschappen: enthousiast, persoonlijk en zakelijk.
8
Vermijd in ieder geval onderdanige uitspraken als "Het is mij een eer te solliciteren naar …"en "Hopend dat u mijn sollicitatie in overweging wilt nemen…". Bedenk dat je iets aanbiedt, namelijk je kennis, je ervaring en je werklust. Toon dan ook vertrouwen in deze producten. Persoonlijke informatie Je persoonlijke informatie zet je in een CV (curriculum vitae). Stuur dit altijd mee, ook als er in de advertentie niet expliciet om gevraagd wordt. Een potentiële werkgever krijgt zo een indruk van wie je bent. In het curriculum vermeld je gegevens als: • Naam (voorna(a)m(en) al dan niet voluit naar eigen keuze) • Adres, postcode en woonplaats • telefoonnummer(s), ook waar je overdag bereikbaar bent • E-mailadres • Geboortedatum en -plaats • Eventueel nationaliteit en burgerlijke staat • Opleidingen en diploma's, ook speciale cursussen (waar je al dan niet een diploma of getuigschrift van hebt). Begin met je middelbare schoolopleiding • Data van afronden middelbare school, afstuderen etc. • Werkervaring, zoals assistentschappen, stage-ervaringen, vakantiewerk en dergelijk en (indien van toepassing) militaire of vervangende dienstplicht. Beschrijf kort je werkzaamheden om aan te geven welke vaardigheden je beheerst • Titels van publicaties • Ervaringen en prestaties op organisatorisch en bestuurlijk terrein • Hobby's, interesses • Computervaardigheden • Talenkennis Verdoezel geen gegevens, bijvoorbeeld dat je langer over je studie hebt gedaan dan gebruikelijk is. Wanneer er een goede reden voor is dan kun je die vermelden. Zo niet, laat het bij de juiste data. Noem verder onderscheidingen behaald door studieresultaten en cum-laude-toevoegingen bij je diploma's. Ook referenten kun je in je curriculum vitae aangeven. Denk tijdig na over wie je hiervoor wilt vragen. Je hoeft overigens niet persé alles wat je kunt en gedaan hebt in je brief te vermelden. Het komt vaak goed over als je tijdens een gesprek nog 'nieuwe' kwaliteiten en ervaringen kunt noemen. Nog enkele opmerkingen • Gebruik wit briefpapier van goede kwaliteit, bij voorkeur A4-formaat • Schrijf de brief alleen met de hand als er uitdrukkelijk om gevraagd wordt. Zorg voor een goede kwaliteit printer. Schrijf je met een pen, dan alleen in donkerblauw of zwart, de brief wordt vaak gekopieerd zodat meerdere mensen tegelijk aan de selectie kunnen werken • Ontwerp eerst een kladtekst en lay-out. Probeer je brief tot één blad A4 te beperken, maar gebruik liever twee overzichtelijke pagina's dan één volgepropt blaadje • Gebruik de titels van diegene die je aanschrijft. Zorg voor een correcte adressering, ondertekening en frankering • Vermeld je eigen naam en adres zowel op de brief als op de enveloppe • Laat de brief lezen door een vriend of vriendin. Bespreek je argumentatie, de stijl en het taalgebruik. Zorg ervoor dat je correct Nederlands gebruikt (spellingchecker) • Laat hem een dag of twee liggen, zeker als je er erg mee geworsteld hebt. Daarna kun je met een onbevangen blik verbeteringen aanbrengen • Bewaar je brief en het curriculum vitae (een kopie of digitaal) • Stuur geen originelen van diploma's en dergelijke mee 9
Tenslotte, als je na twee of drie weken nog niets gehoord hebt, kun je nagaan of de brief is aangekomen. Neem hierover contact op. Ook kun je dan vragen naar het verloop van de procedure.
2.3
De open sollicitatie
Veel startfuncties voor chemici bij de wat grotere ondernemingen worden opgevuld via open sollicitaties. Het grootste verschil met een sollicitatie op een advertentie is de initiatiefnemer: bij een open sollicitatie ben je dit zelf. Dit heeft bepaalde voordelen. Voordelen open sollicitatie: • Je kiest zelf de organisatie(s) waar je zou willen werken • Je toont initiatief en motivatie Voor de inhoud van de brief heeft dit bepaalde consequenties. Je kunt niet reageren op in een advertentie geformuleerde eisen, maar je zult duidelijk vanuit jezelf moeten aangeven wie je bent, wat je kan en wat je wilt. Een goede kennis van die organisatie is daarvoor een absolute voorwaarde. Geef daarbij ook een concrete motivatie waarom je juist graag in die organisatie wilt gaan werken. Verder gelden de algemene opmerkingen die eerder gemaakt zijn over de sollicitatiebrief waarbij je reageert op een advertentie.
2.4
Solliciteren per e-mail
Check voordat je je sollicitatie verstuurt de internetsite van het bedrijf. Staan er aanwijzingen voor on-line solliciteren? Je brief in het tekstgedeelte en je CV als attachment is het meest gebruikelijk. Hou je brief kort en zet onderaan je digitale handtekening met je naam, adres, e-mailadres, URL en telefoon- en faxnummers. Een andere mogelijkheid is zowel je brief als je CV als twee aparte documenten als attachment mee te sturen. Zoals eerder vermeld vragen sommige bedrijven je een sollicitatieformulier in te vullen. Met deze procedure heb je doorgaans sneller antwoord op je sollicitatie, maar het is lastig je met standaardformulieren te onderscheiden. Alternatieven zijn een echte brief of een open sollicitatie.
10
3
Het sollicitatiegesprek
3.1
De voorbereiding
En dan ben je er in geslaagd de volgende fase in de selectieprocedure te bereiken. De uiteindelijke kansen op de betreffende baan hangen nu in sterke mate af van het verloop van het oriënterend gesprek of - wat ook vrij gebruikelijk is - van een serie (soms op één dag gevoerde) gesprekken. Bij een zorgvuldige voorbereiding kunnen twee soorten activiteiten worden onderscheiden, namelijk het verzamelen van meer informatie en de voorbereiding op een aantal mogelijke (lastige) vragen. Het verzamelen van informatie Voor zover je dit nog niet voor de brief hebt gedaan is het belangrijk dat je informatie over het bedrijf, departement of instituut inwint. Bronnen zijn bijvoorbeeld internet, het Intermediair Jaarboek, jaarverslagen, je collega's, bekenden die werken bij de betreffende werkgever, etc. Lees in dit stadium nog eens zorgvuldig de advertentie en je eigen brief door. Omdat er tussen het schrijven van de brief en een gesprek enige tijd kan zitten, fris je hiermee je geheugen weer op. Bovendien lopen er soms nog andere sollicitaties, wat voor verwarring kan zorgen. Vorm alvast een beeld van de functie-inhoud, zodat je op bepaalde vragen voorbereid bent. Hierbij kun je ook denken aan eerder (telefonisch) opgevraagde informatie voor je brief. Bekijk ook nogmaals eigen wensen en mogelijkheden (wie ben ik, wat wil ik en wat kan ik). Zet de vragen die bij je opkomen eens op een rijtje, ook die over de arbeidsvoorwaarden. Bij een goed sollicitatiegesprek zullen deze vragen doorgaans, zonder dat ze expliciet gesteld zijn, vanzelf aan de orde komen bij de door de interviewers verstrekte informatie. Overigens heeft het stellen van weldoordachte vragen op het moment dat daar tijdens het gesprek gelegenheid voor is tweeërlei voordeel. Ten eerste helpt het je bij een verdere beeldvorming van de functie, de werkgever en de werksituatie. Ten tweede geef je de interviewer(s) duidelijk te kennen geïnteresseerd te zijn in de betreffende baan. Zorg ervoor dat je de na(a)m(en) en functie(s) (eventueel zelfs de achtergronden, bijv. studierichting) kent van de perso(o)n(en) met wie je het gesprek hebt. Soms staan dit soort zaken netjes in de uitnodigingsbrief vermeld. Als dit niet zo is, is het van belang hier zo snel mogelijk achter te komen bij de kennismaking. Niet alleen wil je je vragen over arbeidsvoorwaarden kwijt bij een gesprekspartner van personeelszaken, ook is het erg belangrijk hoe je iemand benadert bij het vertellen over je afstudeeronderzoek, promotieonderzoek, scriptie etc. ("Houd ik het oppervlakkig of kan ik specifiek vaktechnisch op de zaken ingaan?"). Vragen die regelmatig gesteld worden Bedenk ten eerste zelf eens een paar vragen en probeer daar dan ook de antwoorden bij te vinden. Oefenen met een vriend of vriendin kan goed helpen. De onderstaande vragen worden vaak gesteld. 80% van de vragen die gesteld worden bij sollicitatiegesprekken zijn standaard. Het kan niet genoeg benadrukt worden: zet de antwoorden thuis een keer op een rijtje. Bedenk ook welk concreet voorbeeld je hierbij wilt geven of welk aspect je hierbij wilt overbrengen. Pas er echter voor op dat je tijdens het gesprek een niet al te geoefende indruk maakt.
11
Veel gestelde vragen: • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
3.2
Vertel eens wat over jezelf Vertel eens wat over je hoofdvak, promotie, onderzoek, afstudeerrichting Vertel eens wat over je stage Geef uitleg over de duur van je studie Wat heb je bij je vorige werkgever gedaan? Waarom ben je bij je vorige werkgever weg gegaan? Heb je dit werk al eerder gedaan? Wat vind je zelf je sterke en je zwakke punten? Geef een voorbeeld Waarom jij in plaats van een ander? Wat doe je in uw vrije tijd? Is ons bedrijf je bekend? Waarom solliciteer je bij ons bedrijf, solliciteer je ook elders? Variant: Schrijf je alle grote bedrijven aan? Wat spreekt je in de functie aan? Vragen over ambities: wat denk je voor dit bedrijf te kunnen betekenen? Hoe zie je jezelf over vijf jaar, etc.? Zou je bereid zijn veel te reizen/voor langere periode in het buitenland te verblijven? Je bent gewend geweest zuiver wetenschappelijk onderzoek te doen, hoe denk je in het toegepaste onderzoek te functioneren? Als de functie geen specifieke researchbaan betreft: waarom solliciteer je naar een dergelijke functie? Denk je je te kunnen aanpassen? Een case, bijvoorbeeld over een zaak die ruime aandacht in de pers heeft gekregen (bijvoorbeeld een milieu-incident): hoe zou je zoiets aanpakken? Beschrijf een probleem dat je bent tegengekomen tijdens je werk/stage en leg uit hoe je daarmee bent omgegaan? Houd ook rekening met vragen waarin je wetenschappelijke of vakkennis wordt getest
Het verloop van een gesprek
Een sollicitatiegesprek is iets anders dan een interview. Je gesprekspartners zullen enerzijds proberen zich een goed beeld van je te vormen en anderzijds informatie geven over de functie en de werkomgeving. Zij zijn er immers niet bij gebaat als je op verkeerde gronden een baan aanneemt waarin je je een maand later niet thuis blijkt te voelen. De ervaring leert dat sollicitatiegesprekken vrijwel allemaal verschillend verlopen. Het onderstaande is dan ook slechts bedoeld om een paar punten aan te stippen die regelmatig terugkomen. Vaak begint het gesprek met de introductie van het bedrijf en vertelt de gesprekspartner kort iets over zichzelf. Daarna wordt een aantal hoofdpunten uit je brief of CV doorgenomen. De bedoeling hiervan is hiermee de feiten te verifiëren en een indruk te krijgen van je spreekvaardigheid. Bovendien proberen ze je door dit soort eenvoudige vragen op je gemak te stellen en de sfeer wat te ontspannen. Daarna komen meestal wat uitgebreidere en lastiger vragen aan de orde (zie onder paragraaf 3.1). Meestal geldt dat je de vragen niet uitsluitend met "ja" of "nee" dient te beantwoorden; een korte (!) toelichting is dan gewenst. Vermijd echter dat je teveel uitweidt over details. Laat je niet verleiden tot kritiek op werkgevers, docenten, etc. Probeer bij een vraag die je met 'nee' zou moeten beantwoorden (bijvoorbeeld een vraag naar specifieke ervaring), toch iets positiefs te melden. 12
Probeer bij vragen als "Vertel eens wat over jezelf, je afstudeerrichting" etc. in de gaten te houden hoeveel tijd je hiervoor hebt: als er in je programma één uur voor het gesprek is uitgetrokken, heb je enige indicatie. Om in zo'n geval een aardig afgerond verhaal te geven, moet je een beetje inschatten hoe gedetailleerd/oppervlakkig je het kunt houden. Meestal zullen ze je tijdens je verhaal met vragen onderbreken om te laten merken dat ze goed luisteren, om nadere informatie te krijgen en soms ook om te zien hoe goed je daarna de draad weer kunt oppakken. Maak eventueel gebruik van een schrijfblok om je verhaal te illustreren (structuurformules, schema's). Een ervaren gesprekspartner zorgt er in de loop van het gesprek wel voor dat je een idee van de tijd krijgt. Helaas is lang niet iedereen zo ervaren en daarom kun je midden in een verhaal afgebroken worden met "Ik zie dat het al zo laat is, ik moet nu naar de volgende op het programma", of je hoort hen denken "De volgende kandidaat staat al te trappelen" en weg is de kans om interesse te tonen in de functie of het bedrijf. Een zeer onbevredigend einde van een gesprek. Na je eigen verhaal zul je meestal de gelegenheid hebben zelf een aantal vragen te stellen. Zorg dat je deze voorbereid en puntsgewijs op papier bij je hebt. Richt je daarbij primair op de inhoud van de baan en de structuur van de organisatie waarin je misschien komt te werken. Bewaar vragen over je salaris en andere arbeidsvoorwaarden voor een medewerker van de afdeling personeelszaken of een tweede gespreksronde. In het tweede gesprek kun je dan vooral praten over loopbaanbegeleiding, de mogelijkheden van het volgen van trainingen en opleidingen en de wijze waarop prestaties worden beoordeeld. Waar moet je verder aan denken: • • • • • • •
• •
Blijf zoveel mogelijk jezelf Toon vertrouwen in jezelf en in je capaciteiten Toon enthousiasme om het werk te gaan uitvoeren ("Tja, ik moet toch wat en dit is lekker dichtbij" is geen motivatie) Zorg ervoor dat je duidelijk spreekt en dat je taalgebruik correct is Luister goed naar datgene wat er wordt verteld. Stel hier af en toe een vraag over, zodat ze in de gaten hebben dat je luistert Bij meerdere gesprekspartners: richt je antwoord niet alleen aan de steller van een vraag Je binnenkomst is belangrijk. Zorg dat je op tijd bent en geen haastige, jachtige indruk maakt. Kom niet te aarzelend binnen. Stel je kort en duidelijk voor en kijk hierbij de interviewers aan. Zij zullen direct een inschatting van jou maken. Doe dat andersom ook. Geef een ferme handdruk (geen slap handje, maar ook de ander niet knijpen) Pas je kleding aan bij datgene wat gebruikelijk is in de omgeving waar je solliciteert. Neem pen en papier mee, en ook kopieën van diploma's, afstudeerverslagen, eventuele publicaties, etc.
Kortom, een goede voorbereiding is de helft van het werk! Het zou kunnen voorkomen dat er vragen worden gesteld die niet in een sollicitatieprocedure thuishoren, bijvoorbeeld over je geloof, je seksuele geaardheid en (bij vrouwelijke kandidaten) over plannen over gezinsvorming. Een standaardmethode om op deze vragen te reageren is er niet. De antwoorden hangen van je eigen instelling af. Denk hier van tevoren wel over na. Ga in voorkomende gevallen elegant met de kwestie om. Bedenk verder dat een sollicitatiegesprek er niet alleen voor het bedrijf is, maar ook voor jezelf. Stel vragen, vorm je een indruk van je toekomstige werkomgeving, de doorstroommogelijkheden, etc. Een sollicitatiegesprek is voor beide partijen informatief! 13
3.3
De 5 x 5 meest gemaakte fouten
Tijdens een eerste kennismaking wordt vaak op kleine details in het gedrag van de sollicitant gelet. De fouten die vaak gemaakt worden zijn: Bij de voorbereiding: • Onvoldoende informatie verzamelen over branche en het bedrijf • Het sollicitatiegesprek niet voorbereiden • Onvoldoende inzicht hebben in de functie • Slecht verwoorden van ambities en motivatie • Kleding niet aanpassen aan de cultuur van het bedrijf Bij de binnenkomst: • Te laat komen • Het onhandig of onjuist voorstellen • De vragensteller niet aankijken bij het voorstellen • Je direct te joviaal en amicaal gedragen • Roken tijdens het wachten Tijdens het gesprek: • Te veel nervositeit uitstralen • Te arrogant of zelfverzekerd zijn • Te veel irrelevante informatie geven; blijf 'to the point' • Slecht naar de gesprekspartner luisteren • Geen vragen stellen en dus een passieve houding aannemen Bij het afscheid: • Geen afspraken maken voor de vervolgprocedure • Onhandig of 'onjuist' afscheid nemen • Niet aanvoelen wanneer het gesprek ten einde is • Bij vertrek vergeten te bedanken voor het gesprek • Te amicaal of joviaal gedragen Bij de vervolgprocedure: • Te snel of te vaak bellen over de uitslag; reageer pas na de datum die je gesprekspartner zelf heeft aangegeven • Niet meer reageren na het gesprek • Niet vragen naar de reden(en) van afwijzing; hier kun je weer van leren voor een volgende keer • Agressief reageren op een afwijzing • Bij het tweede gesprek dezelfde kleding dragen
14
4
Mogelijke selectiemethoden
Als je wat verder in de procedure bent is het mogelijk dat werkgevers gebruik maken van een psychologische test of een assessment center. Meestal is dit in de advertentie aangekondigd. Met zo'n test wil een werkgever een beter inzicht krijgen in de verschillende kandidaten, of een bevestiging krijgen van de indrukken die hij heeft. Je kunt natuurlijk nooit gedwongen worden een test te ondergaan. Het weigeren ervan zal in het algemeen niet direct leiden tot het afbreken van de sollicitatieprocedure, maar speelt wel een rol bij alle overwegingen die tot het al dan niet aannemen leiden. Een test duurt in het algemeen een hele dag: zorg dus dat je fit bent!
4.1
Psychologische test
Meestal begin je met het maken van allerlei opdrachten, bijvoorbeeld persoonlijkheidstests, reken- en taaltoetsen, kennis- en intelligentietests. Veel van deze tests zijn gepubliceerd en in bibliotheek of boekhandel te vinden. Je kunt er dus enigszins op oefenen, wat er voor zorgt dat je je meer op vertrouwd terrein zult voelen en daardoor meer ontspannen zult zijn. Het tweede deel van de test bestaat meestal uit een gesprek met een psycholoog, deels gericht op de uitkomsten van de (snel nagekeken) opdrachten, en deels gericht op de persoonlijkheidskenmerken behorende bij de aangeboden functie. Bij het Nederlands Instituut van Psychologen kan je informatie over psychologische tests opvragen.
4.2
Assessment center test
Een andere, meer op de praktijk gerichte test, is de assessment center test. Hierbij word je getest in een aantal rollenspelen en praktijksituaties. Er wordt onder andere gekeken naar de manier waarop je omgaat met stressvolle situaties, beslissingen neemt, problemen oplost en naar je leidinggevende capaciteiten. Men probeert zo inzicht te verwerven in de manier waarop je in praktijksituaties functioneert en tezamen met andere testresultaten zal men tot een profielschets komen.
4.3
Het advies
Het geheel leidt tot een advies van het testbureau aan de werkgever. Je hebt het recht om van dit advies kennis te nemen voordat het verstuurd wordt en om het versturen te blokkeren. Door een werkgever zal dit echter meestal wel geïnterpreteerd worden als het terugtrekken van je sollicitatie.
15
5
Een aanbieding
Na één of meer gesprekken is het dan zover en krijg je een baan aangeboden. Het accepteren ervan is zeker geen formaliteit, vooral niet als je nog meer sollicitaties hebt lopen. Vraag gerust enige tijd om definitief te beslissen. Besluit je positief dan moet er een arbeidsovereenkomst worden afgesloten. Over veel punten zul je (zeker bij een eerste baan of bij grote bedrijven) niet kunnen onderhandelen. Ga echter wel na of alles wat je belangrijk vindt ook op papier staat. Hierbij kun je denken aan: • • • • • • • • • • • • • • •
6
Wat is de duur van het contract Wat is je opzegtermijn. Let bij een contract voor bepaalde tijd op of er een opzegtermijn in staat. Is dat niet zo, dan kun je tussentijds niet opzeggen, maar ook niet ontslagen worden. Proeftijd (maximaal 2 maanden) Salaris, inclusief schaal of regeling Is er een CAO Pensioenregeling, spaarloonregeling, premiesparen, verzekeringen (bv. voor het WAO-gat) Is er een tegemoetkoming in de kosten van een ziektekostenverzekering. Andere secundaire arbeidsvoorwaarden (reiskosten, winstdeling, 13e maand, ziektekostenverzekering) Duur van de werkweek Werktijden Vakantieregeling Verhuiskostenregeling Studiefaciliteiten (opleidingsplan) Loopbaantraject/doorgroeimogelijkheden Auto van de zaak
Tot slot
En dan heb je eindelijk die felbegeerde baan, nieuwe collega's en soms een nieuwe woning. Houd er rekening mee dat de eerste maanden anders kunnen zijn dan je had verwacht; bereid je voor op een periode van kennismaken. De meeste (grote) bedrijven hebben een programma voor het inwerken van nieuwe werknemers, waarbij je telkens bij een andere afdeling of groep geïntroduceerd wordt. Gebruik deze periode om contacten te leggen en om zelf het bedrijf te leren kennen. Soms is het de eerste maanden ook wat rustiger dan je je had voorgesteld; misschien valt het werk je hierdoor wel tegen. Ga echter niet onmiddellijk op zoek naar een andere functie, maar wacht rustig even af. Voor je het weet zit je tot over je oren in het werk!
16
Verdere informatie en services van de KNCV Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging (KNCV) Postbus 249 2260 AE Leidschendam tel: 070-3378 790 fax: 070-3378 799 e-mail:
[email protected] website: www.kncv.nl Symposia Het Symposium Beroepsmogelijkheden geeft je een idee welke mogelijkheden je hebt na je academische studie. Verschillende jonge chemici komen tijdens het symposium aan het woord. Ze vertellen je hun eigen verhaal. Daarnaast krijg je tijdens het symposium een beeld van de arbeidsmarkt en tips bij het solliciteren. Het symposium geeft goede informatie voor studenten aan de universiteit, promovendi en net-afgestudeerde chemici, chemisch ingenieurs en (bio)moleculaire wetenschappers. Het HLO-Beroepensymposium geeft informatie voor HLO'ers die (binnenkort) gaan solliciteren. Wat is de situatie op de arbeidsmarkt? Hoe verlopen psychologische tests? Waar moet je op letten als je gaat solliciteren? Naast deze informatie komen ook netafgestudeerden aan het woord. Zij vertellen je over hun weg naar werk. Beide symposia worden in principe in het voorjaar gehouden. Heb je interesse, let dan op de aankondigingen in het Chemisch2Weekblad, op de site of neem contact op met de KNCV. KNCV-decanen Soms kan het nuttig zijn om een vrijblijvend persoonlijk gesprek te hebben met iemand die het vakgebied kent. Bijvoorbeeld als het je om de een of andere reden niet lukt om een baan te vinden. Of als je niet precies weet welke richting je op wilt. Maar er kunnen ook hele andere redenen zijn waarom je een decanengesprek zou willen aanvragen. KNCV-decanen zijn KNCV-leden met een leven lang werkervaring. De decanen kunnen je geen baan aanbieden, maar kunnen je wel hulp bieden op weg naar een baan die bij je past. Je kan een decanengesprek schriftelijk of via de e-mail aanvragen bij het KNCV-bureau. Geef hierbij een korte uitleg waarom je een gesprek wilt en voeg je CV toe. De KNCV neemt dan zo snel mogelijk contact met je op. Brochures Naast de brochure "Solliciteren" geeft de KNCV ook de beroepenbrochure Carrière Magazine, werken met chemie uit. Deze brochure is handig bij een eerste oriëntatie op de arbeidsmarkt. In de brochure Arbeidsovereenkomsten staan diverse zaken die regelmatig in arbeidsovereenkomsten voorkomen, of behoren te komen, puntsgewijs vermeld. Als je interesse hebt in een brochure neem dan contact op met de KNCV.
17
Enquêtes De KNCV houdt jaarlijks de enquête Salarissen en Werkomstandigheden om een indruk te krijgen van de primaire (salarissen) en secundaire arbeidsvoorwaarden van chemici in de ruimste zin van het woord (chemici, chemisch technologen, bio-moleculaire wetenschappers, enzovoort). Deze enquête wordt gehouden onder de leden van de KNCV. Ook wordt de arbeidsmarkt voor net-afgestudeerde chemici onderzocht. Met behulp van deze enquête kan de KNCV chemici informeren over zaken als: hoe snel vindt men een baan na het afstuderen, waar beginnen net-afgestudeerden met werken, wat verdienen ze, enzovoort. Deze enquête wordt gehouden onder HBO'ers (enquête Nafase HBO) en onder WO'ers (enquête Nafase WO). De resultaten van deze enquêtes worden gepubliceerd in het Chemisch2Weekblad en op onze website: www.kncv.nl. ChemicidataBank (CdB) Afgestudeerde chemici kunnen gebruik maken van de Chemicidatabank (CdB). Deze service biedt je de mogelijkheid om je CV zonder naam en adres onder de aandacht te brengen van werkgevers. De werkgevers die een vacature hebben, kijken in de databestanden en kiezen de CV’s van geschikte kandidaten. Pas na toestemming van de ingeschreven persoon krijgen zij daar een naam en een adres bij. De organisatie van de CdB is een onderdeel van de TaltentendataBank recruitement. Meer informatie kan je vinden op het internet onder www.tdb.nl. Hier kan je je ook inschrijven.
Overige organisaties Publicaties Intermediair Jaarboek www.intermediair.nl Het Intermediair Jaarboek is een gratis handboek voor afstuderenden aan universiteiten en hogescholen. Het bevat informatie over het zoeken naar en vinden van werk en uitgebreide beschrijvingen van een groot aantal Nederlandse ondernemingen. De O/N jaargids www.on.nl De O/N jaargids is een praktijkgids over carrière en beroep voor hoger opgeleiden. Evenals Intermediair jaarboek gratis verkrijgbaar voor afstuderenden aan universiteiten en hogescholen. Uitzend- en Detacheringorganisaties Er zijn verschillende uitzend- en detacheringorganisaties die gespecialiseerd zijn in technisch personeel. Verder hebben de grote uitzend- en detacheringorganisaties niet alleen filialen in vrijwel alle grote(re) steden, maar hebben ze ook vaak gespecialiseerde afdelingen. Enkele voorbeelden zijn: 18
Chemisch Uitzendbureau C.U.D.A. Telefoonnummer: 0184-423308 www.cuda.nl Ingenieurs Uitzend Combinatie (I.U.C.) Telefoonnummer: 035-6420806 www.iuc.nl On Assignment Lab Support BV Telefoonnummers: 040-2668555 (Eindhoven), 010-2821254 (Rotterdam), 030-2650981 (Utrecht) www.labsupport.com
Diversen Nederlands Instituut voor Psychologen (NIP) 020-4106222 www.psynip.nl Hier kan je informatie over psychologische tests aanvragen.
19
