SOCIAAL PROGRAMMA CRABBEHOF

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen

SOCIAAL PROGRAMMA CRABBEHOF 2008 – 2009

Pagina 1 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen INHOUD

bladzijde

1 1.1 1.2

Inleiding Samenhang Meetbaarheid

3

2 3

Korte schets van Crabbehof Speerpunten

4 7

4

Doelen, activiteiten en resultaten

8

4.1 4.1.1 4.1.2 4.1.3 4.1.4 4.1.5

Activeren en bevorder en van sociale samenhang Meegaan, meedoen, meewerken Kennen en gekend worden / Kansen voor nieuwkomers Kansen voor nieuwkomers (Sportplan) Ondersteunen van bewonersinitiatieven Centraal uitvoeringsbudget activiteiten

8 9 10

4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3

Aanvaardbare leef- en gedragsregels Portiek- en galerijgesprekken over leefstijl, gedrag en samenleven Maatwerk woonruimteverdeling Aanbod cursussen en trainingen sociale weerbaarheid

11

4.3 4.3.1

Individuele problematiek Achter de voordeur

12

4.4 4.4.1 4.4.2 4.4.3 4.4.4 4.4.5 4.4.6

Schoon, heel, veilig en aantrekkelijk Intensief toezicht en complexbeheer Werkplaats Wijk voor Wijk Extra opdrachten schoon, heel en veilig Campagne vervuiling / Interactieve wijkschouwen Project buurtpreventie Verfraaien aanzicht wooncomplexen en buitenruimten

13

4.5 4.5.1 4.5.2

Imago van wijk en buurten communicatiemedewerker communicatie (middelen en activiteiten)

15

4.6 4.6.1 4.6.2 4.6.3 4.6.4 4.6.5

Aandacht voor jeugd en jongeren Doe ff gezond in Crabbehof Prettig binnen en buiten spelen / Aantrekkelijke speeltuin Jongeren Action Sport Jongeren activiteitenprogramma Punt de Wereld Verbeteren spel- en sportplekken

16

4.7 4.7.1 4.7.2

Werk en economie Werkmakelaar Wijkeconoom

19

5

Streefcijfers leefbaarheid & veiligheid 2009 en 2011

20

6

Uitvoeringsorganisatie

21

Bijlage 1: Bijlage 2:

4

14

15

17 18 19

Begroting sociaal programma Crabbehof 2008 – 2009 Procesafspraak additionele geldstromen

Pagina 2 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen 1

Inleiding

In juni 2007 is de notitie Dordrecht West op Stoom II door de gemeenteraad vastgesteld, inclusief de gebiedsvisie ‘Kansen voor Crabbehof’. Ook de corporaties hebben de gebiedsvisie bestuurlijk vastgesteld. Hiermee delen de samenwerkende partners, de corporaties en gemeente, de ambitie dat Crabbehof een wijk wordt waar mensen vanuit een positieve keuze op een prettige manier wonen. De gebiedsvisie ‘Kansen voor Crabbehof’ bevat de langetermijnvisie tot 2025 en beschrijft welke woonmilieus er in Crabbehof gerealiseerd moeten worden. Specifieke buurtkenmerken worden versterkt en uitgebouwd, waardoor geprofileerde woonmilieus ontstaan met een helder imago. In de gebiedsvisie is voor Crabbehof als geheel en per woonmilieu aangegeven welke maatregelen noodzakelijk zijn op zowel fysiek als sociaal gebied. Vanaf 2015 worden ook in Crabbehof omvangrijke fysieke ingrepen uitgevoerd. Eerder starten kan niet omdat de capaciteit van de gemeente, corporaties en (her)huisvestingsmarkt daardoor teveel onder druk komt te staan. Tot die tijd maakt de sociale situatie in Crabbehof het noodzakelijk dat de maatregelen op sociaal gebied worden geïntensiveerd en fysiek beheer op een vereist niveau blijft gehandhaafd. Daarvoor geeft de gebiedsvisie de vijf primaire aandachtsgebieden aan: • • • • •

Sociale samenhang Leef- en gedragsregels Individuele problematiek Schoon, heel, veilig en aantrekkelijk Imago van wijk en buurten

Het sociale uitvoeringsprogramma 2008-2010 is gebaseerd op de doelen die nagestreefd en bereikt moeten worden voor deze vijf aandachtsgebieden (zie bijlage Maatregelenmatrix Kansen voor Crabbehof). De in het uitvoeringsprogramma beschreven projecten, activiteiten en maatregelen zijn aanvullend en intensiverend bovenop het bestaande (reguliere en projectmatige) wijkbeheer door gemeente en corporaties. Voor het intensieve fysieke beheer zal in samenhang met dit sociale programma ook een intensief fysiek beheerplan gemaakt moeten worden. In 2007 heeft het Rijk de wijken Wielwijk en Crabbehof aangewezen om in de komende tien jaar uit te groeien van aandachtswijk naar krachtwijk. Deze aanwijzing stelt de gemeente en de samenwerkende partijen in staat, om de plannen die voor beide wijken ontwikkeld zijn en worden, met extra daadkracht en snelheid uit te voeren. Eind september 2007 is het Wijk Actie Plan Dordrecht: Wielwijk en Crabbehof opgesteld. Daarin zijn –aanvullend op de hiervoor genoemde top vijf – nog twee speerpunten benoemd: • •

Jeugd en Jongeren Werk en economie

Voor deze zeven speerpunten beschrijft dit sociaal en economisch uitvoeringsprogramma de doelen, de extra aanpak, de te bereiken resultaten (output) en effecten (outcome) in 2008 en 2009. 1.1

Samenhang

Samenhang met bestaande uitvoeringspraktijk Op de speerpunten leveren de sociale wijkpartners tezamen een uitgebreid scala aan reguliere en bijzondere inspanningen (gemeente, corporaties, welzijnswerk, politie, jeugdzorg, gezondheidszorg, kinderopvang, basisonderwijs, sociale zaken, ouderenzorg, enzovoorts). Dit sociaal en economisch programma wil deze bestaande praktijk versterken, intensiveren,

Pagina 3 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen versnellen en aanvullen met nieuwe wenselijke en noodzakelijke maatregelen. Daartoe zal in de uitwerking en uitvoering van de afzonderlijke projecten consequent gezocht worden naar samenhang en afstemming met de al bestaande uitvoeringspraktijk door de sociale wijkpartners. Hiervoor bestaat geen recept. Met het sociaal programma start ook een zoektocht naar mogelijkheden voor vernieuwing en versterking van de (keten)samenwerking op de zeven speerpunten in de wijk.

Pagina 4 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen Samenhang binnen het sociaal programma In de opbouw van het sociaal programma is gezocht naar elementen die elkaar (kunnen) versterken. Dat komt tot uitdrukking in de gekozen projecten en activiteiten. Per speerpunt staat aangegeven welke samenhangen en verknopingen er tussen projecten bestaan of ontwikkeld worden. Voorbeeld: 4.1.1. Meegaan, meedoen, meewerken bevordert de sociale samenhang én draagt tegelijk bij aan doorstroming naar hulp en begeleiding bij individuele problematiek. Versterken ketensamenwerking De reguliere wijkaanpak door gemeente, corporaties en anderen komt tot stand door (keten)samenwerking in specifieke netwerken (onderwijs, zorg, welzijn, fysiek beheer, enzovoorts). Ook de uitvoering van het sociaal programma vereist de medewerking, samenwerking en afstemming van/met betrokken organisaties en instellingen. Hiervoor bestaat geen recept. Het is nadrukkelijk een specifieke opdracht voor het sociaal programma om te zoeken naar vernieuwing en duurzame versterking van de (keten)samenwerking in de wijk. 1.2

Meetbaarheid

Meetbaarheid van resultaten (output) Per afzonderlijk project worden voorafgaand aan de start vastgelegd op een gestandaardiseerd projectformulier (beschikbare input, te realiseren resultaten, te bereiken effecten, meetinstrumenten, evaluatiemoment). De projectgroep sociaal programma maakt dit gezamenlijke formulier, dat mede de basis is voor voortgangsrapportages en evaluatie. Op dit moment beschrijft het sociaal programma projecten en activiteiten in verschillende ontwikkelingstadia. Sommige projecten bouwen verder op bestaande praktijk en ervaring. Voor andere projecten ligt een uitvoeringsplan gereed. Weer andere projecten bevinden zich nog in de idee of ontwerpfase. In verband daarmee is de output nog niet voor alle projecten concreet uitgewerkt. Meetbaarheid van effecten (outcome) De rapportcijfers en indicatoren van de monitor Leefbaarheid & Veiligheid in 2009 en 2011 zijn dienstbaar voor het meten van effecten op enkele speerpunten en voor het sociaal programma als geheel. De effecten van afzonderlijke projecten zijn daarmee in de regel niet goed meetbaar. Het gemeten effect is vrijwel altijd de uitkomst van meerdere ontwikkelingen en inspanningen tegelijk (regulier + projectmatig). Om de meetbaarheid van effecten van afzonderlijke projecten (beter) te kunnen meten, gaan we per speerpunt en afzonderlijk project op zoek naar meer specifieke nauwkeuriger meetinstrumenten. Waar deze beschikbaar komen worden ze vastgelegd op het reeds genoemde projectformulier. 2

Korte schets van Crabbehof

Crabbehof is een goed bereikbare, ruime woonwijk met veel onderhouden openbaar groen, goede voorzieningen, een duidelijke wegenstructuur en voldoende parkeerplaatsen. De wijk heeft een typisch naoorlogse stedenbouwkundige structuur en bouwstijl, met een groot percentage verouderde portieketagewoningen en (goedkope) sociale woningen. In de wijk staan veel woningen voor specifieke doelgroepen, zoals de Foyer (jongeren), de Klockelaar en de Zephyr (ouderen), verpleeg- en verzorgingshuis Crabbehoff en focuswoningen voor gehandicapten. Er zijn veel voorzieningen voor ouderen. De huidige (goedkope) woningvoorraad biedt volop mogelijkheden voor (her)starters op de woningmarkt, maar er zijn weinig mogelijkheden om door te stromen naar een grotere of betere woning.

Pagina 5 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen

De wijk Crabbehof heeft 7.000 inwoners, waaronder veel ouderen, eenpersoonshuishoudens en eenoudergezinnen. Bijna de helft van de inwoners heeft een allochtone achtergrond en er wonen 60 nationaliteiten. Het aantal ouderen in de wijk blijft stabiel. Er komen steeds meer jongeren en jonge kinderen uit 1-oudergezinnen in de wijk wonen, terwijl het aantal volledige gezinnen in de wijk afneemt. Zodra het inkomen dat toelaat vertrekken kansrijke gezinnen met kinderen naar een ruimere woning elders.

Pagina 6 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen Over de voorzieningen in de wijk, zoals groenvoorzieningen, het openbaar vervoer, het basisonderwijs en de winkels zijn de huidige bewoners tevreden. Minder tevreden zijn zij over de kwaliteit van wonen, de woonomgeving en de leefbaarheid in de wijk. De monitoren Leefbaarheid en Veiligheid 1999, 2001 en 2003 geven voor de verschillende indicatoren soms iets betere en soms wat slechtere uitkomsten. UIT DE MONITOR LEEFBAARHEID EN VEILIGHEID 2007

indicatorscore oordeel over de buurt ² rapportcijfer sfeer in de buurt ³ indicatorscore verloedering in de buurt 4 indicatorscore overlast in de buurt 4

2005 CR 5,8 5,8 4,7 3,8

CR 5,9 6,0 5,5 3,9

2007 DORD 7,5 6,9 5,2 3,1

rapportcijfer leefbaarheid in de buurt ³ indicatorscore leefbaarheid in de buurt ²

6,1 6,0

6,2 6,0

7,0 6,9

rapportcijfer woning ³ rapportcijfer woonomgeving ³ rapportcijfer voorzieningen in de buurt ³ rapportcijfer veiligheid in de buurt ³ indicatorscore sociale samenhang in de buurt ²

6,9 6,2 6,5 5,8 4,8

6,9 6,1 6,4 5,9 4,7

7,7 7,1 6,8 6,9 7,0

actieve inzet bewoners voor verbeteren buurt

18%

11%

16%

Toelichting: ² indicatorscore (hoe hoger, hoe beter) / ³ rapportcijfer / 4 indicatorscore (hoe lager, hoe beter)

UITKERINGSAANDEEL OP INWONERS 15+ 2003 4,8% 7,9%

2004 5,0% 8,4%

2005 4,8% 8,5%

2006 4,5% 7,7%

WERKLOOSHEIDSAANDEEL OP INWONERS 15-64 JAAR 2000 2002 2003 Dordrecht 7,0% 6,3% 7,9% Crabbehof/Zuidhoven 12,2% 10,8% 13,7% Bron: SGB website cijfers en trends, tabellenboek wijkprofielen

2004 10,3% 17,9%

2005 8,2% 13,7%

2006 6,6% 11,6%

Dordrecht Crabbehof/Zuidhoven

2000 5,6% 9,3%

2002 4,8% 8,2%

Bron: SGB website cijfers en trends, tabellenboek wijkprofielen

JONGERENMONITOR 2003 * 2003 jongeren die vinden dat er niet genoeg te doen is in de buurt aandeel jongeren met een bijbaan aandeel jongeren dat zich vaak of af en toe verveelt * In 2008 brengt het SGB een nieuwe Jongerenmonitor uit

CR 59%

DORD 58%

33% 59%

34% 50%

In Crabbehof wonen veel mensen met een laag opleidingsniveau, een laag inkomen en een zwakke sociaal economische positie. Veel bewoners zijn ontevreden over hun maatschappelijke positie, voelen zich achtergesteld en geven aan schulden te (moeten) maken. Ook de eigen gezondheid ervaren veel bewoners als matig tot slecht.

Pagina 7 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen In sommige buurten in de wijk Crabbehof ontstaat sociale druk door de snel veranderende bevolkingsopbouw, de diversiteit aan culturen, de samenstelling van gezinnen, de behoefte om te verhuizen en de meervoudige individuele problematiek achter de voordeuren. Er moet voortdurend aandacht besteed worden aan de wijze van bewoning, het gebruik van de openbare ruimte en beheersing van de Nederlandse taal. Bewoners uit Crabbehof merken steeds meer van de herstructurering in de wijken rondom Crabbehof. Er wordt nadrukkelijk gevraagd om aan nieuwkomers eisen te stellen qua opleiding, gedrag en dagbesteding. Een aantal specifieke buurtproblemen scoort opvallend hoog in Crabbehof, zoals bekladding van muren en/of gebouwen, rommel en hondenpoep op straat, vernieling van bushokjes, fietsendiefstal, inbraak in woningen, geweldsdelicten, overlast door omwonenden, drugsoverlast en handel in soft- of harddrugs op straat.

VIER TE REALISEREN WOONMILIEUS IN CRABBEHOF SPRINGPLANKMILIEU Het noordelijke deel van de wijk (noordelijk van de Talmaweg en oostelijk van de Thorbeckeweg) wordt nu al gekenmerkt door – en geassocieerd met – de Foyer. Dit is de buurt waar nu al veel jongeren wonen en die interessant kan zijn voor startende jongeren/stellen. Niet alleen in foyerachtige woonvormen, maar ook in andere zelfstandige woningen die hier staan. LEVENSLOOPWIJK Het middengedeelte van Crabbehof (tussen Talmaweg, H. Polakweg en Troelstraweg) wordt voor een groot deel ingenomen door verzorging- en verpleeghuis Crabbehoff, het winkelcentrum, wijkcentrum De Nieuwe Stoof en de Don Boscoschool. Dit gebied wordt door enkele buslijnen bediend en heeft een snelle verbinding naar het NS station en het stadscentrum. Dit gebied leent zich uitstekend als woonmilieu voor ouderen. Het verzorginghuis heeft uitbreiding- en renovatieplannen. Bovendien wil de organisatie ook meer gaan betekenen voor bewoners van buiten het verpleeg- en verzorgingshuis. RUSTIG STEDELIJKE GEZINSWIJK Het zuidelijke deel van de wijk bestaat uit een aantal ruime plantsoenen en relatief veel eengezinswoningen (vergeleken met andere buurten in Crabbehof). Dit gebied heeft nu al de kenmerken van een gezinswijk. Dit is ook het gebied waar middeninkomens bediend kunnen worden. De peuterspeelzalen en basisschool J.F. Kennedy en wijkcentrum De Nieuwe Stoof liggen in dit deel van de wijk en geven daaraan toegevoegde waarde. WESTRAND De Westrand en de Spoorzone vormen als het ware een ring rondom de wijk. De Westrand leent zich bij uitstek als ontwikkelgebied voor een woonmilieu voor midden- en hogere inkomens Dit wordt deels al gerealiseerd door nieuwbouwplannen op het Quickterrein en

Pagina 8 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen 3

Speerpunten

3.1 Sociale samenhang “In Crabbehof wonen veel verschillende groepen mensen, qua nationaliteit, cultuur, leeftijd en leefstijl. Maar Crabbehof is geen volkswijk, de bewoners hebben niet veel met elkaar. Dat geldt zowel op portiekniveau, op straatniveau als op buurtniveau. Opvallend veel wijkbewoners hebben een leefstijl die eenzijdig gericht is op contacten met mensen in de eigen groep en juist niet met mensen die anders zijn. De beperkte sociale samenhang heeft impact op ondermeer de veiligheid(beleving) en op prettig samenwonen zonder overlast.” (Kansen voor Crabbehof, 6.2.1 Beheeropgave in Crabbehof) 3.2 Leef- en gedragsregels “Teveel bewoners in de wijk weten niet meer wat aanvaardbare leef- en gedragregels zijn. Enerzijds zijn er teveel mensen die met hun gedrag overlast bezorgen (soms opzettelijk, soms uit onwetendheid). Anderzijds weten teveel mensen die overlast ervaren niet (meer) wat hun positie is en welke handvatten ze hebben om anderen bijvoorbeeld aan te spreken op de geldende mores.” (Kansen voor Crabbehof, 6.1.2 Beheeropgave in Crabbehof) 3.3 Individuele problematiek “Veel huidige maar ook nieuwe bewoners kampen met forse en vaak complexe persoonlijke problemen (financieel, gezondheid, relaties, gezin). Veel mensen hebben de grootste moeite met de dagelijkse ‘survival’ van de alledaagse dingen. Deze problemen ‘achter de voordeur’ zijn niet altijd goed zichtbaar. Wel maakt het bewoners en hun buurt erg kwetsbaar.” (Kansen voor Crabbehof, 6.2.1 Beheeropgave in Crabbehof) 3.4 Schoon, heel, veilig en aantrekkelijk “Een schone, hele en veilige woonomgeving (woning, portiek, straat, buurt) is de minimale voorwaarde voor een leefbare wijk. Daarnaast ervaren veel bewoners hun woonomgeving als saai en onaantrekkelijk. Ook voldoet de inrichting op een aantal plekken niet (meer) aan het veranderende gebruik en de wensen van de bewoners. Dit vraagt blijvend om aandacht, die niet mag verslappen.” (Kansen voor Crabbehof, 6.2.1 Beheeropgave in Crabbehof) 3.5 Imago van wijk en buurten “Het huidige imago van de wijk is niet goed. Om in de toekomst nieuwe doelgroepen te kunnen aantrekken en om bepaalde groepen huidige bewoners voor de wijk te behouden, is verbetering van het imago noodzakelijk. Eveneens is het van belang dat de huidige bewoners helder is dat ook in Crabbehof wordt geïnvesteerd in woningen, woonomgeving en leefbaarheid.” (Kansen voor Crabbehof, 6.1.2 Beheeropgave in Crabbehof) 3.6 Jeugd en Jongeren Deze grote groep in Crabbehof verdient extra en bijzondere aandacht. Dat geldt niet alleen voor de jongeren die in of rondom de Foyer wonen, maar voor alle jeugdigen en jongeren tot 23 jaar. Hun ontwikkelingskansen moeten vergroot worden door het terugdringen van de werkloosheid, het verzorgen van stageplaatsen, het meedoen aan sport- en spelactiviteiten en het betrekken bij sociaal culturele activiteiten. 3.7 Werk en economie Er moeten activiteiten in de wijk worden opgezet waardoor (betaald en niet betaalde) arbeidsplaatsen, ondernemerschap, nuttig additioneel werk in de wijk, stageplaatsen, leerwerkplaatsen en vrijwilligerswerk ontstaat. Ook het bevorderen van kleinschalige bedrijvigheid in de wijk en met meerwaarde voor de wijk (in bijzonder in de Springplankwijk) moet daaraan bijdragen. Verbeteren van de inkomenspositie van bewoners door het bevorderen van het volledig gebruik van daarvoor bestaande regelingen (toeslagen, kwijtscheldingen, schuldsanering, enzovoorts). Vanzelfsprekend staat voorop dat langdurig werklozen ondersetunt moeten worden bij het vinden en aanvaarden van betaald werk.

Pagina 9 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen 4

DOELEN, ACIVITEITEN EN RESULTATEN

4.1

ACTIVEREN EN BEVORDEREN VAN SOCIALE SAMENHANG

Doelen Bevorderen van deelname aan het maatschappelijke verkeer in de wijk Bevorderen van onderlinge betrokkenheid (zoeken naar overeenkomsten/raakvlakken) Bevorderen van tolerantie tussen bevolkingsgroepen Bevorderen van betrokkenheid van bewoners bij gebruik en beheer van hun woonomgeving Crabbehof moet een wijk worden waar mensen vanuit een positieve keuze op een prettige manier wonen. Teveel huidige wijkbewoners leven nu (in meer of mindere mate) in een sociaal isolement, alleen of eenzijdig in de eigen groep. Bewoners hebben nauwelijks (positieve) contacten met medebewoners, ze spreken elkaars taal niet en begrijpen elkaars gedrag niet. Er heerst onduidelijkheid over wat in de woonsituatie en in de woonomgeving algemeen aanvaardbare gedragsregels zijn. Om dit sociale isolement te doorbreken moeten bijzondere inspanningen worden verricht. We willen bevorderen dat bewoners elkaar kennen en gekend worden. Bewoners willen we krachtig stimuleren om mee te doen aan het sociale en maatschappelijke leven in de wijk. En we willen we een extra impuls geven aan de betrokkenheid en (mede)verantwoordelijkheid van bewoners bij het gebruik en beheer van hun woonomgeving. Aanpak Welkom- en kennismakingstrajecten voor alle nieuwe wijkbewoners Portiek- en buurtgesprekken over woonwensen, samenleven en gedrag Maken, communiceren en handhaven van heldere woonafspraken, straat- en pleinafspraken Intensiveren ontmoetingsactiviteiten, wijkfeesten, buurt- en straatfeesten, culturele activiteiten Doorzetten en intensiveren van sport- en spelactiviteiten voor kinderen, jongeren en ouderen Actief bevorderen en ondersteunen van bewonersinitiatieven Samenhang De welkomsttrajecten, de portiekgesprekken en sommige reguliere functies bij de corporaties (sociaal beheerder, woonmakelaar, e.d.) krijgen een versterkte brugfunctie naar het verminderen van individuele problemen en het bevorderen van bewonersinitiatieven. Corporatiemedewerkers zullen de huisbezoeken ‘achter de voordeur’ uitvoeren en signaleren behoeften aan ondersteuning door een voorzieningenchecker of casemanager voor complexe problemen. Medewerkers zullen hiervoor worden geïnstrueerd en getraind. Hiervoor gaan we een samenwerking aan met Achter de voordeur in Wielwijk. In de welkomsttrajecten en huisbezoeken richten we ons nadrukkelijk ook op het opsporen en bevorderen van kansen en initiatieven voor/van bewoners. Daardoor krijgen de activiteiten ook een brugfunctie naar andere projecten en activiteiten binnen het sociaal programma, dat geldt in het bijzonder de werkmakelaar (4.7.1). Projecten & Activiteiten (output / zie ook toelichting per project) 4.1.1 Versterken en intensiveren van de succesvolle DWO aanpak Sociaal Investeren in Crabbehof 4.2.2/3 Aanpak Kennen en Gekend worden (of daarmee vergelijkbaar) door de drie corporaties 4.1.4 Bewonersinitiatieven op complexniveau 4.1.5 Maatwerk in woonruimteverdeling Effecten (outcome)

Pagina 10 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen Toename van ontmoeting en positieve contacten tussen bewoners(groepen) Toename van elkaar kennen en gekend worden in portieken, wooncomplexen, straten en buurten Toename van (deelname aan) uiteenlopende gezamenlijke activiteiten door bewoners(groepen) Toename van een thuisgevoel in Crabbehof Betere rapportcijfers en scores in de monitoren Leefbaarheid en Veiligheid 2009 en 2011 (zie 5 Targets Leefbaarheid en Veiligheid 2009 en 2011)

Pagina 11 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen Toelichting projecten & activiteiten (beknopt) 4.1.1 Meegaan, meedoen, meewerken (opdracht Gemeente / uitvoering DWO) Het succes van deze participatie bevorderende aanpak van DWO is onmiskenbaar. Vele geïsoleerd levende bewoners, vooral vrouwen en ouderen, met dertig nationaliteiten, zijn hiermee reeds bereikt. Honderden mensen ontmoeten elkaar en nemen samen aan activiteiten deel: kleinschalige ontmoetingsactiviteiten, themabijeenkomsten, cursussen en trainingen met 10 tot 100 deelnemers, grotere ontmoetingsactiviteiten met 100 tot honderden deelnemers, veel individuele contacten. De aanpak levert bovendien waardevolle en succesvolle bewonersinitiatieven op: buurtmoestuin, kledingkraam, voedselverdeling, eetgroep ouderen. Deze successen komen uit de uitgekiende opbouwwerkmethode en het vakmanschap van opbouwwerkers met bijzondere persoonlijke kwaliteiten. Zie publicatie Sociaal Investeren OBAZ (2004) door Landelijk Centrum Opbouwwerk in opdracht van Gemeente Dordrecht. Voor deze vernieuwende participatie-aanpak in Crabbehof kregen de DWO en de actieve bewoners de MOVISIE Diversiteitprijs 2007. Door het succes heeft het DWO team Crabbehof de grenzen van haar mogelijkheden bereikt. Om de toegenomen contacten goed te onderhouden, kansen beter te benutten en het bereik verder te vergroten wordt het DWO team versterkt. Voor het organiseren van (meer en betere) ontmoetingsactiviteiten en campagnes wordt een ruimer activiteitenbudget beschikbaar gesteld. Resultaten (reguliere + extra inzet): deelname 2008: Activiteiten <10 deelnemers 10 – 19 deelnemers 20 – 49 deelnemers 50 – 99 deelnemers 100 – 1.000+ deelnemers Nieuwe bewonersinitiatieven 2009:

Activiteiten <10 deelnemers 10 – 19 deelnemers 20 – 49 deelnemers 50 – 99 deelnemers 100 – 1.000(+) deelnemers Nieuwe bewonersinitiatieven

Activiteiten aantal

Bezoekers Deelname gemiddeld aantal totaal

220 300 460 13 24 3

6 12 35 50 170

1.300 6.000 8.200 1.700 11.900

260 370 550 16 29 8

6 12 35 50 170

1.500 7.300 9.900 2.100 14.300

uren

(berekening gebaseerd op de activiteitenmatrix van het DWO team in 2007) Effecten Doorbroken isolement, doorstroom naar hulp en begeleiding, ontwikkeling van onderlinge contacten en bewonersnetwerken, groei van ‘thuisgevoel’, toegenomen zelfvertrouwen, verbeterde taalvaardigheid, actieve vrijwilligers en bewonersinitiatieven.

Pagina 12 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen 4.1.2 Kennen en gekend worden (Interstede en Progrez) Een succesvol welkomstproject dat door Interstede i.s.m. DWO is ontwikkeld en wordt doorgezet. Progrez start een vergelijkbare aanpak: Met potentiële nieuwe huurders wordt vooraf door een corporatiemedewerker gesproken over het wonen, de woonomgeving en de woning in Crabbehof. Er wordt overeenstemming bereikt over de vastgestelde algemeen geldende woonregels, wat wordt vastgelegd. Behoeften aan individuele hulp of begeleiding worden in beeld gebracht. De corporatie verwijst door of legt daarvoor de contacten, straks in bijzonder met Achter de voordeur en werkmakelaar. Na de verhuizing organiseert de corporatiemedewerker een kennismakingsbijeenkomst met de nieuwe buren in het portiek of het woonblok. De corporatie houdt toezicht op het naleven van de woonregels en overlegt daarover jaarlijks met bewoners. Resultaten Interstede: Progrez:

30 welkomstgesprekken en 25 kennismakingsbijeenkomsten per jaar 40 welkomstgesprekken en 35 kennismakingsbijeenkomsten per jaar

Effecten Toenemend draagvlak voor vastgelegde woonafspraken, hulp en begeleiding indien nodig, buren die elkaar kennen en gekend worden, aanzet tot prettiger samenwonen in portiek of woonblok, ontdekken van kansen en initiatieven voor/van bewoners.. 4.1.2 / 4.1.3 Kansen voor nieuwkomers & Sportplan voor kinderen (Woonbron) Onlangs gestart welkomstproject voor nieuwe huurders. Met nieuwe huurders wordt kort na de verhuizing gesproken over hun eerste ervaringen in de nieuwe woning en woonomgeving. Wensen, verwachtingen, behoeften aan hulp en ondersteuning worden in beeld gebracht. De corporatie verwijst door of legt daarvoor contacten. Belangstelling voor activiteiten en vrijwilligerswerk in de wijk wordt bevordert. Kinderen worden gestimuleerd om mee te doen aan sport in verenigingsverband. Nieuwe en zittende huurders in het portiek ontmoeten elkaar en maken kennis. Woonafspraken worden besproken en samen ondernemen de bewoners een leuke activiteit (waarvoor de nieuwe huurder een voorstel doet). Resultaten 150 welkomstgesprekken per jaar 100 kennismakingsactiviteiten per jaar Effecten Draagvlak voor afgesproken woonafspraken, hulp en begeleiding indien nodig, buren die elkaar kennen en gekend worden, aanzet tot prettiger samenwonen in portieken, handhaving van heldere woonafspraken, meer kinderen doen mee aan sport in verenigingsverband. 4.1.4 Ondersteunen van bewonersinitiatieven (Corporaties) De aanpak betreft het intensiveren van bestaande praktijk. Complex- en sociaalbeheerders stimuleren en ondersteunen kleinschalige bewonersinitiatieven gericht op leefbaarheid op complex- en buurtniveau. De corporaties leggen elk voor hun eigen complexen extra budget vast voor het ondersteunen van zulke initiatieven. Resultaten Toename kleinschalige bewonersinitiatieven op complex- en buurtniveau Effecten Bijdragen aan de leefbaarheid en sociale samenhang in de eigen woon- en leefomgeving Toename van actieve betrokkenheid en verantwoordelijkheid van bewoners bij gebruik en beheer van de directe woon- en leefomgeving. 4.1.5

Centraal uitvoeringsbudget

Pagina 13 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen Vanuit een centraal uitvoeringsbudget worden activiteiten- en uitvoeringskosten voor de projecten van het uitvoeringsprogramma gefinancierd (aanvullend of geheel). De projectgroep (zie uitvoeringsorganisatie) beheert dit uitvoeringsbudget en kent uitvoeringsbudget toe op basis van concrete activiteitenplannen van de samenwerkende partijen. Het uitvoeringsbudget functioneert daardoor ook als een verbindend element in de uitvoeringsorganisatie. 4.2 AANVAARDBARE LEEF- EN GEDRAGSREGELS Doelen Draagvlak voor aanvaardbare leef- en gedragsregels per portiek, straat, plein en buurt Verminderen van overlast en onveiligheidsgevoelens Aanpak -

Portiek- / Galerijgesprekken over leefstijl, gedrag en samen wonen Ontwikkelen van maatwerk in woonruimteverdeling Aanbieden van cursussen en trainingen voor sociale weerbaarheid Zie ook 4. Sociale samenhang: 4.1.1 Meegaan, meedoen, meewerken 4.1.2 Kennen en gekend worden / Kansen voor nieuwkomers 4.1.4 Ondersteunen bewonersinitiatieven

Samenhang Afspraken over gewenst gedrag bespreken, maken en handhaven wordt eenvoudiger als mensen elkaar kennen. Rekening houden (bij de woningverdeling) met verschillen in gedrag en leefstijl verkleint de risico’s op nieuwe leefbaarheidproblemen. Het toont bovendien respect voor zowel de huidige als nieuwe bewoners. Daarmee is er samenhang met speerpunt 4.1 Bevorderen van sociale samenhang. Projecten & Activiteiten (output / zie ook toelichting projecten) 4.2.1 Portiek- en galerijgesprekken over leefstijl, gedrag en samenwonen (corporaties) 4.2.2 Maatwerk in de woningverdeling (corporaties) 4.2.3 Cursus- en trainingaanbod sociale weerbaarheid (gemeente) Effecten (outcome) Afname van de ervaren overlast en van onveiligheidsgevoelens Toename van woongenot en thuisgevoel in de buurt Toename van grip door bewoners op de eigen woon- en leefsituatie in de buurt Betere rapportcijfers en scores in de monitoren Leefbaarheid en Veiligheid 2009 en 2011 (zie 5 Targets Leefbaarheid en Veiligheid 2009 en 2011) Toelichting projecten & activiteiten (beknopt) 4.2.1 Portiek- en galerijgesprekken over leefstijl, gedrag en samen wonen / Corporaties De corporaties ontwikkelen en starten het afspreken en communiceren van huisregels/woonafspraken per complex. De aanpak wordt voorbereid en de uitvoering start in het derde kwartaal 2008. 4.2.2 Maatwerk woonruimteverdeling (Corporaties) Bij woonruimteverdeling zal (met in acht nemen van de geldende regelgeving) beter rekening worden gehouden met de sociale inpasbaarheid van nieuwe huurders in hun nieuwe woonomgeving (portiek, galerij, complex). Daarvoor gaan we gebruik maken van bestaand en toegelaten instrumentarium dat haar werkzaamheid in de praktijk elders heeft bewezen. De aanpak moet uitgewerkt worden.

Pagina 14 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen 4.2.3 Aanbod cursussen en trainingen sociale weerbaarheid (opdracht Gemeente / uitvoering DWO) Realiseren, promoten en uitvoeren van een passend aanbod met informatieverstrekking, voorlichting, cursussen en trainingen gericht op het vergroten van de sociale weerbaarheid van wijkbewoners. Hiervoor wordt samengewerkt met bestaande wijknetwerken voor zorgen hulpverlening. De aanpak wordt voorbereid en de uitvoering start in het derde kwartaal 2008.

Pagina 15 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen 4.3

INDIVIDUELE PROBLEMATIEK

Doelen Terugdringen van sociale en economische uitsluiting en achterstanden Problemen in huishoudens opsporen en adequaat (helpen) oplossen Inventariseren, vastleggen en ondersteunen van kansen en ambities wijkbewoners

van

De persoonlijke leefomstandigheden van kwetsbare wijkbewoners moeten verbeteren. Het is belangrijk dat armoede, en de gevolgen daarvan, vroegtijdig gesignaleerd en bestreden wordt. Huishoudens en individuele bewoners die gebukt gaan onder meervoudige sociale en economische problemen, moeten adequaat geholpen worden. Ook de gezondheid van wijkbewoners moet extra aandacht krijgen. Kansen en ambities van wijkbewoners moeten worden opgespoord en verdienen ondersteuning. Aanpak Bewoners adequate hulp bieden bij het oplossen van hun individuele problemen Activiteiten voor het versterken van sociale competenties, sociale vaardigheden en zelfredzaamheid Waaronder ook Informeren, voorlichten, cursussen en trainingen Zie ook 4.1 Sociale samenhang: 4.1.1 Meegaan, meedoen, meewerken 4.1.2 Kennen en gekend worden / Kansen voor nieuwkomers 4.1.4 Ondersteunen bewonersinitiatieven Zie ook 4.2 Aanvaardbare leef- en gedragsregels: 4.2.3 Aanbod cursussen en trainingen sociale weerbaarheid Zie ook 4.7 Werk en economie: 4.7.1 De werkmakelaar Samenhang Samenhang met de speerpunten 4.1 Sociale samenhang en 4.7 Werk en economie Projecten & Activiteiten (output / zie ook toelichting projecten) 4.3.1 Project Achter de voordeur ook in Crabbehof (corporaties/gemeente) Effecten (outcome) Afgenomen armoede en schulden Afgenomen overige individuele sociale problematiek van bewoners Meer bewoners aan het werk en met een zinvolle bevredigende dagbesteding Verbeterde economische positie van bewoners Verbeterde zelfredzaamheid van kwetsbare bewoners Betere rapportcijfers en scores in de monitoren Leefbaarheid en Veiligheid 2009 en 2011 (zie 5 Targets Leefbaarheid en Veiligheid 2009 en 2011) Toelichting projecten & activiteiten (beknopt) 4.3.1 Project Achter de Voordeur (corporaties/gemeente) Ontwikkelen en uitvoeren van het project Achter de Voordeur in Crabbehof. Hierbij houden we rekening met de uitkomsten van de projectevaluatie in Wielwijk. De aanpak wordt afgestemd op de lokale situatie, zodat deze aansluit en ondersteunt bij sociale projecten en netwerken in de wijk. Bijzonder is dat de corporaties in de frontlinie van Achter de voordeur zullen staan: corporatiemedewerkers worden getraind in het uitvoeren van de huisbezoeken en gesprekken ‘achter de voordeur’. Zij signaleren de behoefte aan ondersetuning door een voorzieningenchecker of casemanager voor complexe individuele problematiek. Er zal worden samengewerkt met Achter de voordeur in Wielwijk.

Pagina 16 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen Resultaten (output) Moeten nog worden bepaald. Effecten (outcome) Zie eerder. 4.4

SCHOON, HEEL, VEILIG EN AANTREKKELIJK

Doelen -

Een schonere, hele en veiliger woonomgeving Meer fleur, kleur, kunst en cultuur in de wijk Aantrekkelijke ontmoetingsplekken voor jongeren, volwassenen en ouderen Aantrekkelijke voorzieningen voor spelen, sporten en bewegen Meer actief bij de woonomgeving en de wijk betrokken bewoners

Aanpak Intensiveren van dagelijks schoon, heel en veilig houden, van dagelijks toezicht en van handhaving Campagnes om wijkcontainers goed te gebruiken en zwerfvuil tegen te gaan Interactieve schouwrondes met bewoners, gevolgd door passende maatregelen Bevorderen van het gebruik door bewoners van de wijklijn Bevorderen en ondersteunen van bewonersinitiatieven voor de woonomgeving Bewoners actief betrekken bij toezicht en handhaven van schoon, heel en veilig Mooier maken met kleur, fleur en kunst van tuinen, buitenruimten en ontmoetingsplekken Ontwikkelen van een intensief beheerplan voor de vier woonmilieus Zie ook speerpunt 4.6 Aandacht voor jeugd en jongeren: 4.6.5 Verbeteren spel- en sportplekken in de wijk Samenhang Een schone, hele en veilige woon- en leefomgeving is een basisvoorwaarde voor een leefbare wijk. Hierin extra investeren draagt bij aan vertrouwen bij bewoners in de toekomst van (het wonen in) Crabbehof. En die toekomstverwachting werkt door in de sociale betrokkenheid en samenhang. Het verbeteren van wijkvoorzieningen voor spelen en sporten, draagt als gunstige randvoorwaarde praktisch bij aan het bevorderen van spelen, sporten en bewegen in de wijk. Projecten & Activiteiten (output / zie ook toelichting projecten) 4.4.1 Intensiveren / uitbreiden van inzet door professionele toezichthouders en complexbeheerders 4.4.2 Ondersteunen en inschakelen project Wijk voor Wijk voor aanvullende beheeropdrachten 4.4.3 Campagnes vervuiling / Interactieve wijkschouwen 4.4.5 Project buurtpreventie 4.4.6 Verfraaien aanzicht wooncomplexen en buitenruimten Effecten / outcome Merkbaar schonere, hele en veiliger woonomgeving (zowel sociaal als fysiek) Toename van de aantrekkelijkheid van woonomgeving en voorzieningen Toename van bewoners die weer bezit nemen van hun directe woonomgeving (complex, straat, buurt). Zij dragen weer zorg voor en maken meer gebruik van hun directe woonomgeving Toename van bewoners die zich actief voor de wijk inzetten Toename van thuisgevoel en trots op hun buurt Toename van gevoel van veiligheid Betere rapportcijfers en scores in de monitoren Leefbaarheid en Veiligheid 2009 en 2011

Pagina 17 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen (zie 5 Targets Leefbaarheid en Veiligheid 2009 en 2011) Toelichting projecten & activiteiten (beknopt) 4.4.1

Intensief toezicht en complexbeheer

Woonbron Twee extra complexbeheerders zijn aangesteld om het toezicht en dagelijks beheer in de Springplankwijk te intensiveren. Twee toezichthouders (beveiligingsbedrijf) worden ingezet om ’s avonds en in het weekend de wijk in de gaten te houden.

Pagina 18 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen Progrez / Interstede Er komt meer toezicht in complexen. Wijkbeheerders worden zichtbaarder voor bewoners, doordat zij meer aanwezig en actief zijn in het complex. Capaciteit woonmaatschappelijk werk wordt versterkt. Aanpak in 2008 uitwerken en starten. Gemeente Intensiveren van het toezicht en het dagelijks beheer. Hiervoor wordt extra capaciteit wijkopzichter ingezet. 4.4.2 Werkplaats Wijk voor Wijk (Gemeente MO) Stichting Wijk voor Wijk heeft een nieuwe werkplaats in Crabbehof, die zinvolle dagbesteding en arbeidsactivering biedt aan mensen met een GGZ indicatie. Ook wijkbewoners in vergelijkbare omstandigheden, maar zonder GGZ indicatie, kunnen hieraan deelnemen. Vanuit de werkplaats worden in de wijk kleinschalige extra schoonmaak- en opruimwerkzaamheden verricht, eenvoudig onderhoud van tuinen, eenvoudige (onderhoud)klussen bij bewoners en instellingen, praktische hulp bij het organiseren van straatfeesten, enzovoorts. Corporatie Interstede zorgt voor de ruimte voor de werkplaats. Voor investeringen en aanloopkosten is een eenmalige financiële bijdrage nodig. Opdrachtgevers zijn de gemeente, corporaties, instellingen, organisaties en individuele bewoners. Samenhang met speerpunt Schoon, heel, veilig en aantrekkelijk. Resultaten In 2009 zijn 15 medewerkers (bewoners) via Wijk voor Wijk op meerdere dagdelen actief betrokken bij het uitvoeren van aanvullende beheer- en onderhoudswerkzaamheden in de wijk. Effecten Zinvolle dagbesteding voor betrokkenen Praktische, zichtbare extra bijdragen aan een schone, hele, veilige en aantrekkelijke woonomgeving 4.4.3 Extra opdrachten schoon, heel en veilig (Gemeente & Corporaties) De corporaties en gemeente stellen, aanvullend op de reguliere budgetten, extra middelen beschikbaar om wooncomplexen en de openbare ruimte extra schoon te houden, op te ruimen of te verfraaien. BST, Stichting Wijk voor Wijk, Netwerk (en zonodig anderen) krijgen hiervoor extra opdrachten. Resultaten / Effecten Zie 4.4.2 4.4.4 Campagne vervuiling & Interactieve wijkschouwen / Gemeente Twee promotie- en activiteitencampagnes om goed gebruik van de wijkafvalcontainers en het verminderen van zwerfvuil te bevorderen. De voorbereiding vindt plaats in de 1e helft van 2008, de uitvoering vanaf de 2e helft van 2008. Er is samenhang met verschillende andere programma onderdelen. De wijkschouwen door professionals krijgen een nieuwe dimensie. Bewoners bepalen de agenda, waarbij de nadruk ligt op bewonersideeën en -initiatieven voor een aantrekkelijker openbare ruimte. Na een wijkschouw (jaarlijks per leefmilieu in de wijk) wordt een concreet actieplan opgesteld en over de voortgang daarvan wordt consequent met de omgeving gecommuniceerd. Voorbereiding en start uitvoering in de 2e helft van 2008. Resultaten

Pagina 19 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen 2009

Twee uitgevoerde campagnes vervuiling / interactieve wijkschouwen in 2008 en

Effecten Bijdragen aan betrokkenheid en vertrouwen in de toekomst van (het wonen in) Crabbehof Toenemend gebruik van de wijklijn (klachtennummer) Bijdragen aan afname van vervuiling en verloedering in de wijk

Pagina 20 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen 4.4.5 Project buurtpreventie (Corporaties) Een project waarbij getrainde jongeren uit de Foyer en volwassenen uit de buurt gezamenlijk toezicht houden (in samenwerking met de Politie) op de wijk. Voorbereiding is gestart in het 2e kwartaal van 2008. Start uitvoering in de tweede helft van 2008. 4.4.6

Verfraaien aanzicht wooncomplexen en buitenruimten

Progrez & Interstede Door bewoners mee te laten denken en doen worden de tuinen en buitenruimtes aangepakt en mooi gemaakt. Er wordt kunst toegevoegd in (de directe omgeving van) wooncomplexen. Aanpak en planning moeten nog worden uitgewerkt. Woonbron & Gemeente Bewoners krijgen de mogelijkheid om mee te denken en doen aan het verfraaien van de woonomgeving door het aanbrengen van meer kleur en fleur. De corporatie en gemeente investeren hierin extra. Voorbereiden aanpak en start uitvoering in de 2e helft van 2008. Woonbron Woonbron verstrekt gordijnen aan nieuwe huurders, die door hun sociaal economische positie geen kans zien om hun woning binnen redelijke tijd van gordijnen te voorzien. Vrijwilligers van Naaiatelier Wielwijk/Crabbehof maken deze gordijnen. Hiermee krijgen wooncomplexen en straten een mooiere uitstraling.

4.5

IMAGO VAN WIJK EN BUURTEN (GEMEENTE & CORPORATIES GEZAMENLIJK)

Doelen Verbeteren van het imago van wijk en buurten onder de huidige bewoners Verbeteren van het imago Crabbehof in Dordrecht onder niet wijkbewoners Aanpak Communiceren door gerichte mediamix naar huidige bewoners van alle activiteiten in de wijk Uitvoeren van een samenhangend pers- en promotiebeleid door gemeente en corporaties Projecten & Activiteiten Ontwikkelen en uitvoeren van een samenhangend communicatieplan Ontwikkelen en uitvoeren mediamix over wijkactiviteiten gericht op huidige bewoners (website, folders, nieuwsbrieven, promotieborden langs de straat, enzovoorts) Ontwikkelen en uitvoeren van een samenhangend pers- en promotiebeleid Effecten 2011

Samenhangende positieve communicatie over en promotie van Crabbehof Toename van het thuisgevoel en van trots op de eigen wijk onder huidige bewoners Verbeterd imago van Crabbehof bij doelgroepen potentiële toekomstige bewoners Betere rapportcijfers en scores in de monitoren Leefbaarheid en Veiligheid 2009 en (zie 5 Targets Leefbaarheid en Veiligheid 2009 en 2011)

Pagina 21 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen 4.6

AANDACHT VOOR JEUGD EN JONGEREN

Doelen Bevorderen van prettig en gezond opgroeien in Crabbehof Vergroten van ontwikkelingskansen voor kinderen en jongeren Kinderen en jongeren in Crabbehof verdienen extra en bijzondere aandacht. De ontwikkelingskansen van kinderen en jongeren worden vergroot door activiteiten gericht op het bevorderen van gezond spelen en sporten in de wijk, bevorderen van gezond gedrag (bewegen en voeding) en deelname aan sociaal culturele activiteiten. De aandacht gaat met name uit naar het activeren van stageplaatsen en betaald werk. Aanpak -

Aantrekkelijk aanbod spel- en sportactiviteiten voor kinderen en jongeren Activiteiten gericht op gunstige randvoorwaarden voor spelen en sporten in de wijk Aantrekkelijk aanbod sociaal culturele activiteiten voor jongeren Activering naar werk (betaald werk, stageplaatsen, vrijwilligerswerk)

Projecten & Activiteiten (output / zie ook toelichting projecten) 4.6.1 Sportproject Doe ff gezond in Crabbehof (Gemeente / Sportbedrijf Dordrecht) 4.6.2 Uitvoeren DWO aanpak Binnen Spelen, Buiten Spelen (Gemeente / uitvoering DWO) Project Aantrekkelijke speeltuin Crabbehof (Gemeente / uitvoering DWO) 4.6.3 Project Jongeren Action Sport (Gemeente / Sportbedrijf Dordrecht) 4.6.4 Programma jongerenactiviteiten Punt de Wereld (Woonbron) Effecten Meer kinderen die prettig spelen in de openbare ruimte Meer jongeren die actief sport beoefenen Meer bewustzijn en kennis over gezonde voeding, het belang van bewegen en een gezonde leefstijl Meer ouders zijn actief betrokken bij het buitenspelen van kinderen Zinvolle vrijetijdsbesteding door jongeren Laagdrempelige toegang tot informatie en dienstverlening voor jeugdigen Betere rapportcijfers en scores in de monitoren Leefbaarheid en Veiligheid 2009 en 2011 (zie 5 Targets Leefbaarheid en Veiligheid 2009 en 2011) Toelichting projecten & activiteiten (beknopt) 4.6.1 Doe ff gezond in Crabbehof (Gemeente / Sportbedrijf Dordrecht) ‘Doe ff gezond’ bevordert gezond leefgedrag onder kinderen van 4 tot 12 jaar in Crabbehof. Het plan grijpt in op drie gebieden: 1. Geven van kennis en houding over lichaamsbeweging en gezonde voeding; 2. Het veranderen van beweeg- en voedingsgedrag veranderen en ervoor zorgen dat de sociale omgevinghieraan meewerkt; 3. Het bijdragen aan veilige, aantrekkelijke en toegankelijke mogelijkheden om lichamelijk actief te zijn. Om dit te bereiken, worden tien deelprojecten uitgevoerd: 1. Bevorderen kiezen voor bewegen (zoals traplopen versus de lift nemen); 2. een werkmap voor basisschoolleerlingen met informatie, kleine opdrachten en spaarplaatjes over gezond bewegen en eten; 3. sportactiviteiten op school (tijdens schooltijd, in middagpauzes, na schooltijd) en in de wijk (vooral tijdens schoolvakanties); 4. Loopbus Crabbehof (onder begeleiding samen wandelen van en naar de basisschool); 5. samen met scholen verbeteren van overblijf- en traktatiebeleid); 6. ontdek je speelplek (speurtochten naar speelvoorzieningen);

Pagina 22 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen 7. bevorderen sport- en beweegpleinen (schoolpleinen moeten uitnodigend zijn en na schooltijd beschikbaar voor spelen en sporten, en bevorderen van een speciaal multifunctioneel sport- en beweegplein in de wijk volgens het YALP concept); 8. Smaaklessen (speelse bewustmaking van gezonde voedselkeuzes); 9. Sportvrienden (leuke sportactiviteiten met vriendjes / vriendinnetjes); 10.Ouderparticipatie (ouders gaan gezellig mee naar sportactiviteiten van de kinderen, onderweg legt de sportconsulent contacten met ouders). Sportbedrijf Dordrecht (afdeling Sportstimulering) werkt hiervoor samen met de drie basisscholen, GGD, DWO, sportverenigingen (binnen / buiten de wijk), landelijke sportbonden en commerciële sportaanbieders). Het project wordt ook in Wielwijk en Nieuw Krispijn uitgevoerd. Resultaten 60% van de doelgroep doet mee aan minstens twee projectactiviteiten Minimaal 5 sportverenigingen nemen deel aan het project 30% van de ouders doet mee aan 2 participatieactiviteiten Een stuurgroep en wijknetwerk voor preventie van overgewicht Effecten Een veilige looproute van woonbuurt naar basisschool Ouders kiezen een actieve houding inzake lichaamsbeweging en gezonde voeding voor hun kinderen Een programma naschoolse sportactiviteiten voor kinderen Elk kind in Crabbehof kan de werkmap Doe ff Gezond gebruiken 4.6.2

Prettig binnen en buiten spelen

Project Binnen spelen, Buiten spelen (Gemeente / uitvoering DWO) Binnen Spelen / Buiten Spelen is een goede manier om het spelen van kinderen van 4 tot 12 jaar te bevorderen en te begeleiden. De spelactiviteiten, die vooral buiten plaatsvinden, bevorderen gezond opgroeien: bewegen, gezonde voeding, sociale vaardigheden, leren samenspelen en zinvolle vrijetijdsbesteding. Ouders en omwonenden worden actief bij de spelactiviteiten betrokken. Samen met stagiaires en vrijwilligers voeren DWO professionals de activiteiten uit. Er is samenwerking en afstemming met Bureau Sportstimulering, GGD, basisscholen en corporaties. Resultaten Jaarlijks 120 spelactiviteiten (van circa 2,5 uur) in de buitenruimte Per kwartaal een weekendactiviteit (van circa 2 uur) Jaarlijks 40 vakantieactiviteiten (van circa 3 uur). Effecten Positieve invloed op prettig buiten spelen, gezond gedrag en sociale competenties Meer positieve betrokkenheid van kinderen en ouders bij hun woonomgeving. Aantrekkelijke speeltuin Crabbehof (Gemeente / uitvoering DWO) De speeltuin aan de Carnebeekstraat heeft nieuwe hekken en speeltoestellen, de speeltuin voldoet daarmee aan alle geldende voorschriften. De gemeente subsidieert ook de exploitatiekosten. Helaas wordt de speeltuin slechts door weinig kinderen en ouders gebruikt. De speeltuin oogt niet aantrekkelijk. Het speeltuingebouw maakt van buiten en binnen een verwaarloosde sombere indruk, niet afgestemd op jonge kinderen en hun ouders / begeleiders. Het speeltuinbestuur mist de aansluiting bij de belevingswereld van kinderen en jonge ouders. Het lukt dit bestuur niet om de speeltuin op eigen kracht werkelijk tot leven te wekken. De activiteiten die het bestuur ontplooit richten zich vooral op ouderen uit de buurt.

Pagina 23 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen Daardoor is het speeltuingebouw nu vooral een ontmoetingsplaats voor ouderen. De activiteiten (ontmoeting, recreatie, samen koken en eten) voorzien zeker in behoeften van een (groeiende) groep ouderen uit de buurt.

Pagina 24 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen DWO krijgt opdracht zorg te dragen voor een goed draaiende speeltuin door het werven van vrijwilligers voor onderhoud en beheer (in samenhang met SIS activiteiten). Een moeilijke opgave, want ook de basisscholen in Crabbehof hebben zelf grote moeite met het werven en activeren van vrijwilligers. Het speeltuinbestuur moet bovendien worden versterkt met ouders van jonge kinderen. En de speeltuin moet gaan functioneren en samenwerken in een wijknetwerk met basisscholen en peuterspeelzalen, Sportbedrijf Dordrecht, DWO en anderen. Na 2015 wordt de speeltuin mogelijk verplaatst naar een andere locatie. Dat maakt het de moeite waard om nog te investeren in de uitstraling van de huidige speeltuin en in een beperkte opknap- en opfrisbeurt van het speeltuingebouw. Resultaten (2009) 7 dagdelen per week voor het publiek geopend en in gebruik (in het seizoen) 5 dagdelen per week in gebruik voor begeleid spelen vanuit basisscholen en peuterspeelzalen 2 nieuwe geschikte bestuursleden 3 nieuwe vrijwilligers voor onderhoud en beheer 3 nieuwe getrainde vrijwilligers voor toezicht en begeleiding van het spelen 200 huishoudens (ouders en kinderen) zijn lid van de speeltuinvereniging Een uitgevoerde opfrisbeurt / beperkte opknapbeurt van de speeltuin en speeltuingebouw Effecten (2009) Een sterk speeltuinbestuur Verbeterde / aantrekkelijke uitstraling voor kinderen en ouders Speeltuin functioneert in een netwerk met scholen en anderen Aanmerkelijk hogere bezoekersaantallen 4.6.3 Jongeren Action Sport (Gemeente Sportbedrijf) Doelen zijn het bevorderen van sportbeoefening door jongeren van 12 - 19 jaar, met sport bijdragen aan zinvolle vrijetijdsbesteding, bijdragen aan ontwikkeling van sociale competenties, bijdragen door sportief gedrag aan de leefbaarheid in de wijk. Het actieplan onderscheidt interventies op twee gebieden: gedragsgerichte sociale interventies (bevorderen van actief beweeggedrag en van een sociale omgeving die hieraan meehelpt) en omgevingsgerichte interventies (bevorderen van veilige, aantrekkelijke mogelijkheden om fysiek actief te zijn). De aanpak wordt ook in Wielwijk en Nieuw Krispijn uitgevoerd. Samenhang Directe samenhang met 4.6.4 Jongeren activiteitenprogramma Punt de Wereld Resultaten 40% van de jongeren in Crabbehof doet mee aan Action Sport activiteiten 5% toename van jongeren uit Crabbehof die in verenigingsverband sporten 10% van de jongeren uit Crabbehof verricht vrijwillig werkzaamheden in het project 8 avondactiviteiten voor en door jongeren tijdens de Urban Street Tour 4 Summer Experience activiteiten in de zomerperiode 4 sportbuurtverenigingen worden opgezet in het kader van het onderdeel The Challenge Effecten Zinvolle vrijetijdsbesteding Gezonder en sportiever gedrag 4.6.4 Jongeren activiteitenprogramma Punt de Wereld (Woonbron) De Wereld is de in 2007 gerealiseerde ontmoeting- en activiteitenruimte voor jongeren uit de Foyer en uit de omgeving. Woonbron verzorgde de bouw, aankleding en inventaris (kosten circa 0,5 miljoen). Woonbron voorziet in beheer en onderhoud. De Wereld is nu 35 uur per

Pagina 25 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen week geopend. Nu moet worden gezorgd voor het ontwikkelen en uitvoeren van een goed sociaal cultureel, educatief en sportief programma. Dit omvat ook enkele grotere jaarlijkse evenementen (waarbinnen bijzondere aandacht wordt gegeven aan het voorkomen van ongewenste zwangerschap). Daarvoor zijn in de Springplankwijk twee ervaren jongerenwerkers wenselijk en toereikend uitvoeringsbudget voor het activiteitenprogramma. De jongerenwerkers richten zich in bijzonder op jongeren uit de Foyer, maar ook op de overige jongeren uit de buurt. Als onderdeel van het jongerenprogramma ontwerpen en maken jongeren uit de Foyer (samen met volwassenen uit de buurt) in 2008 samen twee gevelkunstwerken die het straataanzicht van de Colijnstraat zullen verfraaien. Bij succes worden in 2009 opnieuw enkele kunstwerken geproduceerd. Bijzonder is dat Woonbron de leiding neemt over de ontwikkeling en uitvoering van het jongerenprogramma. Voorbereiding (inclusief werving jongerenwerkers) en start uitvoering van het jongerenprogramma in de tweede helft van 2008. Samenhang De aanpak heeft samenhang met het verminderen van ongewenst gedrag en het doen afnemen van onveiligheidgevoelens. Eveneens is er samenhang met het bevorderen van vertrouwen onder bewoners in toekomst van (het wonen in) Crabbehof. Saqmenhang is er vanzelfsprekend ook met het jongeren- en gezondheidsbeleid van de gemeente. Resultaten Een goed gebruikt en intensief activiteitenaanbod aan jongeren uit de Foyer en omgeving Twee uitgevoerde kunstprojecten (per jaar) Effecten Jongeren nemen meer deel aan sociaal culturele, sportieve en educatieve activiteiten Verfraaiing van de Colijnstraat en een aantrekkelijker looproute naar het winkelcentrum 4.6.5 Verbeteren spel- en sportplekken (Gemeente / MO en SBH) Kleinschalige projecten gericht op het verbeteren van functionaliteit en uitstraling van spelvoorzieningen voor kinderen en sportvoorzieningen (annex ontmoetingsplekken) voor jongeren. De behoeften en wensen van gebruikers en omwonenden dienen als uitgangspunt. Gebruikers en omwonenden participeren in de planontwikkeling en (voor zover mogelijk) in de uitvoering van de plannen. Met gebruikers en omwonenden worden afspraken gemaakt over gedragsregels voor het gebruik van de spel- en sportvoorziening (annex ontmoetingsplaats). Sector MO is opdrachtgever voor de participatieactiviteiten. Sector Stadsbeheer is opdrachtgever voor fysieke aanpassingen. Na realisatie krijgen deze spel- en sportvoorzieningen (annex ontmoetingsplekken) een AAA status in het reguliere beheer en onderhoud. Wat mooi is moet mooi blijven. Resultaten 3 verbeterde spel- en/of sportplekken in 2008, 5 verbeterde spel- en/of sportplekken in 2009 Effecten Aantrekkelijke spel- en sportvoorzieningen die goed worden gebruikt Meer betrokkenheid van bewoners (ook kinderen en jongeren) bij hun directe woonomgeving

Pagina 26 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen 4.7

Werk en economie

Doelen Activeren en ondersteunen van bewoners - met bijzondere aandacht voor jongeren – bij het verwerven van betaald werk, stageplaatsen en leerwerkplekken. Stimuleren en bevorderen van passende bedrijvigheid in het Springplankgebied Aanpak 4.7.1 Een werkmakelaar geeft Individuele begeleiding aan werkzoekenden 4.7.2 Een wijkeconoom stimuleert en ondersteunt ontwikkeling van bedrijvigheid in het Springplankgebied Samenhang Projecten op de speerpunten Sociale Samenhang (4.1) en Individuele Problematiek (4.3) vervullen een brugfunctie (signaleren, doorgeleiden) naar de werkmakelaar. Het ontwikkelen van bedrijvigheid in het Springplankgebied heeft directe samenhang met de Foyer (Woonbron). Projecten & Activiteiten (output) Activiteiten werkmakelaar / activiteiten wijkeconoom Effecten (outcome) Meer bewoners actief en aan het werk Nieuwe bedrijvigheid in het Springplankgebied Toelichting projecten & activiteiten (beknopt) 4.7.1 Werkmakelaar Crabbehof (Gemeente MO) De werkmakelaar (vergelijkbaar met Wielwijk) richt zich in Crabbehof in bijzonder op het bevorderen van stage- en leerwerkplekken voor jongeren bij bedrijven en instellingen in/rondom de wijk, en op het bevorderen van de match tussen werkzoekenden en bedrijven / instellingen. De werving en aanstelling worden voorbereid, de start is afhankelijk van het vinden van een geschikte kandidaat. Daarvoor worden ook contacten gelegd net de Socialer Dienst Drechtsteden. 4.7.2 Wijkeconoom Crabbehof (Gemeente MO) In het kader van de gemeentelijke nota Wijkeconomie wordt een wijkeconoom aangesteld. De wijkeconoom richt zich op het bevorderen en ondersteuning van initiatieven voor bedrijvigheid in het Springplankgebied. De wijkeconoom start in de tweede helft van 2008. De werving en aanstelling worden voorbereid, de start is afhankelijk van het vinden van een geschikte kandidaat. 5

Streefcijfers Leefbaarheid en Veiligheid 2009 en 2011

MONITOREN LEEFBAARHEID EN VEILIGHEID CRABBEHOF indicatorscore oordeel over de buurt ² rapportcijfer sfeer in de buurt ³ indicatorscore verloedering in de buurt 4 indicatorscore overlast in de buurt 4 rapportcijfer leefbaarheid in de buurt ³ indicatorscore leefbaarheid in de buurt ²

2005 CR 5,8 5,8 4,7 3,8

CR 5,9 6,0 5,5 3,9

6,1 6,0

6,2 6,0

2007 DORD 7,5 6,9 5,2 3,1 7,0 6,9

2009 CR 6,1 6,2 5,2 3,7

2011 CR 6,3 6,4 5,0 3,5

6,4 6,2

6,6 6,4

Pagina 27 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen rapportcijfer woning ³ rapportcijfer woonomgeving ³ rapportcijfer voorzieningen in de buurt ³ rapportcijfer veiligheid in de buurt ³ indicatorscore sociale samenhang in de buurt ²

6,9 6,2 6,5 5,8 4,8

6,9 6,1 6,4 5,9 4,7

7,7 7,1 6,8 6,9 6,0

6,9 6,3 6,6 6,1 4,9

6,9 6,5 6,8 6,3 5,1

actieve inzet bewoners voor verbeteren buurt

18%

11%

16%

14%

16%

Toelichting: ² indicatorscore (hoe hoger, hoe beter) / ³ rapportcijfer / 4 indicatorscore (hoe lager, hoe beter)

Pagina 28 van 29

versie 8 mei 2008, projectleider Dries van Velzen 6 UITVOERINGSORGANISATIE De programmamanager Dordrecht West is verantwoordelijk voor het geheel. Onder zijn sturing functioneert een compacte projectgroep Sociaal Programma Crabbehof. De drie corporaties en de gemeente (MO en SBH) nemen hierin deel. De leiding van de projectgroep en het uitvoeringsprogramma komt in handen van een voor alle partijen aanvaardbare projectleider die onafhankelijk kan functioneren. Bijzonder is dat de corporaties de leiding nemen in het uitvoeringsprogramma en daarvoor de projectleider leveren. De door de corporaties aan te stellen communicatiemedewerker en de administratieve/secretariële ondersteuning voor het sociaal programma functioneren rechtstreeks onder de projectleider. Voor deze drie functies wordt nu een competentieprofiel ontwikkeld. De corporaties nemen hierin het voortouw. De projectgroep hecht veel belang aan de kwaliteit van de financiële projectadministratie. Dit wordt nog nader uitgewerkt. In de startfase wordt de voorlopige financiële projectadministratie bij één van de corporaties ondergebracht. De partners in de projectgroep verdelen onderling de regierol, opdrachtgeverschap en trekkersfuncties op de speerpunten, projecten en activiteiten. Deze verdeling wordt bepaald naar de onderlinge samenhang en directe communicatielijnen tussen projecten en activiteiten. Deze verdeling is in dit document per onderdeel aangegeven, maar moet voor een aantal onderdelen nog worden geconcretiseerd. De compacte projectgroep blijft de centrale verbindende schakel in het uitvoeringsprogramma. Eerste opdracht aan de projectgroep is het nader uitwerken, vaststellen en concreet vormgeven van de uitvoeringsorganisatie. Periodiek overlegt de projectgroep met alle interne (gemeente, corporaties) en externe opdrachtnemers (DWO en anderen) en overige wijkpartners (organisaties en instellingen) over de voortgang en samenhang in het sociaal programma, dit noemen we het uitvoeringsoverleg. In dit uitvoeringsoverleg zullen ook vertegenwoordigers namens de wijkbewoners deelnemen. Overwogen wordt nog om onderscheid te maken tussen een uitvoeringsoverleg voor de sociale projecten en een uitvoeringsoverleg over de meer fysiek georiënteerde projecten. Dit kan de samenhang met de reguliere uitvoeringspraktijk bevorderen. Voor alle projecten en activiteiten hebben de samenwerkingspartners voldoende capaciteit voor aansturing, organisatie, coördinatie en uitvoering beschikbaar: vanuit hun reguliere organisatie of door extra personele capaciteit vanuit het sociaal programma. .

Pagina 29 van 29