Sociaal-economische impact van de haven van Antwerpen op het hinterland

RAPPORT

Studie in opdracht van de provincie Antwerpen, in samenwerking met het provinciaal Havencentrum en met het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

Sociaal-economische impact van de haven van Antwerpen op het hinterland

Deel I: Hoofdrapport Studie in het kader van het raamakkoord Universiteit Antwerpen – Provincie Antwerpen Auteur: Prof. Dr. Theo Notteboom (ITMMA-UA)

Inhoud Lijst van figuren .................................................................................................................... 3 Lijst van tabellen ................................................................................................................... 4 1.

Inleiding ........................................................................................................................ 5

2.

De marktomgeving van de haven van Antwerpen ............................................................... 6

3.

Achtergrond rond de meting van het economisch belang van havens..................................... 9

3.1.

De studies van de Nationale Bank van België ............................................................... 9

3.2.

Studies van Policy Research Corporation ................................................................... 13

3.3.

Het werk van Coppens et al. (2007) ......................................................................... 14

3.4.

Nieuwe trends in de meting van het economische belang van havens ........................... 16

4.

De methodologie gebruikt in dit rapport ........................................................................... 17

4.1.

Basisopzet en datavergaring .................................................................................... 18

4.2.

Verwerking van de data .......................................................................................... 20

5.

Tewerkstellingseffecten van de haven van Antwerpen ....................................................... 26

5.1.

Totale tewerkstellingseffecten .................................................................................. 26

5.2.

Relatief belang van de haventewerkstelling in de totale tewerkstelling per gemeente ...... 28

5.3.

Opsplitsing van de haventewerkstelling per categorie van havenactiviteit ...................... 31

5.4.

De ouderdomsdistributie van de werknemers ............................................................. 40

6.

Toegevoegde waarde creatie van de haven van Antwerpen in de provincie Antwerpen en het

Waasland ........................................................................................................................... 45 7.

Schatting van de gemeentebelastingen op inkomen verbonden aan tewerkstellingseffecten van

de haven van Antwerpen ...................................................................................................... 53 8.

Conclusies ................................................................................................................... 58

Bronnenlijst ........................................................................................................................ 60 Bijlage. Lijst van de NACE-BEL bedrijfstakken in de studies van de NBB ..................................... 61

Sociaaleconomische impact van de haven van Antwerpen op het hinterland

Lijst van figuren Figuur 1. De haven van Antwerpen als een prominente schakel in een grote logistieke pool Figuur 2. Klanten van Antwerpse havenspelers per provincie Figuur 3. Leveranciers van Antwerpse havenspelers per provincie Figuur 4. Geografische afbakening van het studiegebied (binnen rode contouren) Figuur 5. Gemiddelde toegevoegde waarde per werknemer voor de verschillende beschouwde categorieën Figuur 6. Geografische uitsplitsing van het totaal aantal haven-gerelateerde banen in de arrondissementen van de provincie Antwerpen en het Waasland Figuur 7. Top 30 gemeenten met het hoogste percentage tewerkgestelden in de haven ten opzichte van het totaal aantal tewerkgestelden woonachtig in de gemeente Figuur 8. Relatie tussen afstand tussen de gemeenten en de kop van het Delwaidedok (rechteroever) en het relatief belang van haventewerkstelling in de gemeenten Figuur 9. Relatie tussen afstand tussen de gemeenten en de kop van het Deurganckdok (linkeroever) en het relatief belang van haventewerkstelling in de gemeenten Figuur 10. Opdeling van de tewerkstellingseffecten in de arrondissementen van de provincie Antwerpen en het Waasland volgens maritieme en niet-maritieme clusters Figuur 11. Relatie tussen afstand tot de haven en aandeel van de maritieme cluster in de totale havengerelateerde tewerkstelling binnen de gemeente Figuur 12. Opdeling van de tewerkstellingseffecten in de provincie Antwerpen en het Waasland naar aard van havengerelateerde activiteit (naar regio) Figuur 13. Opdeling van de tewerkstellingseffecten naar aard van havengerelateerde activiteit (naar categorie) Figuur 14. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen havenlogistiek Figuur 15. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen de maritieme industrie Figuur 16. Ouderdomsdistributie van de dokwerkers Figuur 17. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen het Havenbedrijf Antwerpen Figuur 18. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen de (petro-)chemische industrie Figuur 19. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen de electriciteitsproductie Figuur 20. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen de grondstoffenverwerking Figuur 21. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen de overige industrie Figuur 22. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen logistiek over land Figuur 23. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen de handel Figuur 24. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen overige dienstverlening

3 15-jan-15


Figuur 25. Geografische uitsplitsing van de totale toegevoegde waarde gecreëerd door het aantal havengerelateerde banen in de arrondissementen van de provincie Antwerpen en het Waasland Figuur 26. Opdeling van de toegevoegde waarde effecten in de arrondissementen van de provincie Antwerpen en het Waasland volgens maritieme en niet-maritieme clusters Figuur 27. Opdeling van de toegevoegde waarde in de provincie Antwerpen en het Waasland naar aard van havengerelateerde activiteit (naar regio) – in mln euro Figuur 28. Opdeling van de toegevoegde waarde in de provincie Antwerpen en het Waasland naar aard van havengerelateerde activiteit (naar activiteit) – in mln euro

Lijst van tabellen Tabel 1. Toegevoegde waardecreatie van de haven van Antwerpen (in miljoenen euro – lopende prijzen) Tabel 2. De tewerkstelling in de haven van Antwerpen (in VTE – voltijdse equivalenten) Tabel 3. Overzicht van de NIS codes (provincies Antwerpen en Oost-Vlaanderen) Tabel 4. Directe tewerkstellingseffecten van de haven van Antwerpen Tabel 5. Relatief belang van de haventewerkstelling in de totale tewerkstelling Tabel 6. Waarden voor Icg voor de 78 gemeenten en 11 categorieën Tabel 7. Top 20 gemeenten in termen van tewerkstelling (maritieme cluster) Tabel 8. Top 20 gemeenten in termen van tewerkstelling (niet-maritieme cluster) Tabel 9. Top 20 gemeenten in termen van tewerkstelling (niet-maritieme cluster en totalen) Tabel 10. Directe effecten in termen van toegevoegde waarde van de haven van Antwerpen Tabel 11. Waarden voor Jcg voor de 78 gemeenten en 11 categorieën Tabel 12. Havengerelateerde toegevoegde waarde in de 78 gemeenten (in miljoenen euro) Tabel 13. Aanslagvoeten van de gemeentebelasting (%) voor het aanslagjaar 2013 (inkomsten 2012) – Provincie Antwerpen en Waasland Tabel 14. Schatting van de aanvullende gemeentebelastingen op looninkomsten van inwoners die werken in de haven (in 1000 euro)

4 15-jan-15


1. Inleiding De haven van Antwerpen is de economische motor van Vlaanderen. De Nationale Bank van België becijferde dat de haven van Antwerpen in 2012 een directe toegevoegde waarde creëerde van circa 10 miljard euro. De directe tewerkstelling bedraagt bijna 61.000 personen. Vanzelfsprekend is de haven van Antwerpen van cruciaal economisch belang voor het brede hinterland van de haven en vice versa. Met dit onderzoek willen we het economisch belang van de haven op regionaal, provinciaal en lokaal niveau in kaart brengen. Het onderzoek heeft tot doel een beter inzicht te krijgen op de impact en het belang van de haven van Antwerpen voor de omliggende gemeenten in de regio Antwerpen en het bredere hinterland. Waar slaat de werkgelegenheid en toegevoegde waarde die gecreëerd wordt in de haven neer? Dit onderzoek kadert volledig in de strategische doelstelling “Ontwikkelen en stimuleren van sociaaleconomische speerpunten op basis van een geïntegreerde, multidisciplinaire en duurzame visie op de provincie en haar deelgebieden” van de Provincie Antwerpen. Het onderzoek heeft eveneens invulling aan de tweede strategische doelstelling “De instantie zijn voor streekontwikkeling door het voeren van een geïntegreerd gebiedsgericht beleid, door interne en externe samenwerking vanuit een gedragen visie”. In het onderzoek zullen verschillende de sociaaleconomische indicatoren toegevoegde waarde en werkgelegenheid worden geanalyseerd met een detaillering van de geografische spreiding van deze effecten. Op die manier wordt enerzijds een totaalbeeld van de haven geschetst en anderzijds wordt de economische impact op gemeentelijk niveau belicht.

5 15-jan-15


2. De marktomgeving van de haven van Antwerpen Havens zijn verweven in een concurrentiestrijd om trafieken en de gerelateerde supply chains aan te trekken. De havens van Antwerpen staat in concurrentie met naburige havens zoals Rotterdam en Zeebrugge, maar in toenemende ook met havens in andere Europese regio’s. De concurrentiedruk neemt toe door de capaciteitssituatie in de havens, de economische toestand, de institutionele hervormingen op havenvlak in Europa en diverse ontwikkelingen in het achterland. De havenhervormingen in een groot aantal Europese landen (Frankrijk, Polen, Spanje, Italië, Nederland, etc..) geven aanleiding tot een sterkere commerciële strategie van havens die voordien wat aan de zijlijn stonden. De ontwikkeling van intermodale corridors en binnenhavens maakt dat havens steeds dieper in het achterland kunnen doordringen. Op die manier wordt concurrentie tussen verder gelegen havens aangezwengeld (bijvoorbeeld tussen Noord-Europese en Zuid-Europese havens). Ten gevolge van de relatieve terugval in de groei van containertrafieken door de crisis, en de toevoeging van nieuwe terminals in de range, waaronder Maasvlakte 2 in Rotterdam alsook uitbreidingen in het Verenigd Koninkrijk en Le Havre, staat de komende jaren de concurrentiepositie van de diepzee terminals in Antwerpen onder druk. Duitse havens zetten sterk in op spoor en transhipmentstromen en met de opstart van JadeWeserPort kwam er in het najaar van 2012 een concurrent bij. Ook de Poolse haven Gdansk voert een agressieve commerciële strategie om een Europese gateway te worden. De recente consolidatiegolf in de lijnvaart (zoals de vorming van allianties tussen rederijen zoals Ocean Three, 2M en G6) en de toegenomen achterlandfocus en vraag naar flexibiliteit van rederijen en verladers dragen ook bij tot een intenser concurrentieel speelveld. De schaalvergroting van de schepen en de beperking van het aantal aanloophavens maakt dat het winnen of verliezen van een aanloop grote implicaties kan hebben op de trafieken financiële stromen binnen een haven. De ontwikkelingen op het vlak van de logistieke bedrijfsvoering zijn de laatste decennia in een stroomversnelling terecht gekomen om uit te monden in de integrale logistieke bedrijfsvoering via supply chain management. Internationale ‘supply chains’ zullen steeds complexer worden. De logistieke processen en modellen evolueren continu als gevolg van

6 15-jan-15


een veelheid aan beïnvloedende factoren: globalisering en de expansie van nieuwe markten, ‘customization’ (product- & marktsegmentatie) en ‘lean manufacturing’, verhoogde concurrentie en druk op de kosten en de marges, verschuivingen in de kosten en verwachtingen van de klanten, nood aan een hogere flexibiliteit, snelheid en nauwkeurigheid, kortere levenscycli van de producten en kortere cycli van de ‘supply chain’. Deze veranderingen leiden tot structurele veranderingen in de organisatie van het logistieke gebeuren zoals de verhoogde outsourcing of logistieke uitbesteding, het toenemend belang van ICT en e-business, veranderingen in de configuratie van distributie en logistieke netwerken en een verhoogde logistieke integratie. De

ontwikkeling

van

geïntegreerde

intermodale

achterlandnetwerken

en

de

informatietechnologie maken dat vele logistieke activiteiten zich eerder ‘footloose’ binnen de geografische ruimte kunnen bewegen. De keuze van de locatie van een logistiek centrum is een strategische keuze die voor een lange termijn (minstens vijf jaar) wordt bepaald. Regio’s die een sterke ‘gateway’-functie combineren met een goede locatie ten overstaan van de afzetmarkten hebben sterke troeven in handen om deze activiteiten aan te trekken. De centrale ligging van de provincie Antwerpen en het Waasland binnen Europa maakt dat deze regio’s intrinsiek tegemoet komt aan deze basisvoorwaarden voor het aantrekken van distributieactiviteiten. Dat blijkt ondermeer uit diverse studies waar België en Nederland steevast als uitverkoren locaties voor het oprichten van een EDC naar voren komen. De Vlaamse havens, met Antwerpen voorop, genereren een meesleepeffect op de economische bedrijvigheid in de regio en voor de gehele Vlaamse economie en dat effect wordt steeds belangrijker. De Vlaamse zeehavens (in weze samen met een aantal Nederlandse havens) vormen nu reeds belangrijke catalysatoren in de ontplooiing van een omvangrijke logistieke groeigebied met vertakking naar logistieke zones onder meer in Limburg, de regio Kortrijk/Lille en de assen Antwerpen/Brussel en Antwerpen/Gent (figuur 1). Vele van deze logistieke zones zijn gesitueerd in de Provincie Antwerpen en het Waasland. Enerzijds dragen de havens bij tot de aantrekkelijkheid van deze locaties in het hinterland voor de vestiging van productiebedrijvigheid, de maakindustrie en distributie- en transportactiviteiten. Anderzijds versterken de logistieke zones en economische kernen in het hinterland de poortfunctie van de havens.

7 15-jan-15


Intermodale terminals en logistieke zones in het (binnenlandse) hinterland vervullen zo een belangrijke satellietfunctie ten aanzien van de Vlaamse havens. De betrouwbaarheid van de intermodale aanvoer- en afvoerrelaties tussen de verschillende intermodale terminals in het hinterland en de Vlaamse zeehavens bepaalt mede de performantie van het Vlaamse logistieke netwerk. Figuur 1. De haven van Antwerpen als een prominente schakel in een grote logistieke pool 0

25

50

100

Harlingen

Kilometers 200

150

Seaport

Growth region European Distribution (outside seaport system)

Zaandam

ROTTERDAM

Lelystad

A. a/d Rijn

Gorinchem

Moerdijk ANTWERP

Ghent

Dourges

Willebroek Vilvoorde

Ghlin Mons La Louvière

Valburg

Tiel

Nijmegem

Haaften

Waalwijk Den Bosch Oosterhout Tilburg

Oss Veghel

Cuijk

Emmerich Wanssum Krefeld

Germany

Duisburg

Dortmund

Eindhoven

Muizen

Meerhout

Herent

Brussels

Hengelo

Doesburg

Utrecht

Deurne Grobbendonk Beringen

Ostend Dunkirk

Avelgem Mouscron

Kampen

Amsterdam

Dordrecht

Zeebrugge

Lille

Meppel

Netherlands

Zeeland Seaports

Kortrijk

Coevorden

Urk

Enkhuizen

Beverwijk

Logistics corridors

Wielsbeke

Veendam

Heerenveen

Alkmaar

Inland Container Terminal (trimodal) Inland Container Terminal (barge/truck) Inland Container Terminal (rail/truck)

Groningen

Leeuwarden

Belgium Charleroi Sambreville

Valenciennes

Weert

Venlo Born

Neuss

Stein Lanaken

Genk

Duesseldorf

Dormagen

Cologne Bonn

Liège Andernach Centre Ardenne

Koblenz

Lux

France Athus

Mertert Bettembourg

Bron: Notteboom - ITMMA Gegeven deze achtergrond van verhoogde concurrentie- en prijsdruk in een internationale context, is het voor havens een uitdaging om de tewerkstelling en toegevoegde waarde creatie veilig te stellen. Dat is niet enkel belangrijk voor de haven van Antwerpen, maar ook voor de omliggende gemeenten en regio’s die door de haven economische bedrijvigheid kunnen aantrekken of als woongemeente fungeren voor de vele werknemers die in de haven werkzaam zijn.

8 15-jan-15


3. Achtergrond rond de meting van het economisch belang van havens Het economisch belang van de Antwerpse haven is in het verleden reeds op verschillende wijzen benaderd en becijferd. In de volgende secties geven we een kort overzicht van de belangrijkste benaderingswijzen. 3.1.

De studies van de Nationale Bank van België

Wellicht de meest gebruikte cijfers komen van de Nationale Bank van België. De Nationale Bank van België voert jaarlijks een studie uit naar het economisch belang van de Vlaamse havens (Antwerpen, Gent, Zeebrugge, Oostende en de laatste jaren is daar ook Luik bij). Zij meten het direct en indirect economische belang van de havens via het gebruik van jaarrekeningen van bedrijven (zoals neergelegd bij de balanscentrale) aangevuld met bijkomende info omtrent de economische effecten van de havens. De directe en indirecte economische effecten worden daarbij uitgesplitst naar ‘maritieme cluster’ en ‘niet-maritieme cluster’. Het laatste rapport werd uitgegeven in juni 2014 en bevat cijfers tot en met 2012. De methodologie die de NBB hanteert is dezelfde voor alle onderzochte havens. Het economische belang in de studies van de NBB wordt geanalyseerd vanuit drie invalshoeken, namelijk de zuiver economische (toegevoegde waarde), de sociale (tewerkstelling) en de financiële invalshoek (investeringen). Het gaat bijgevolg om volgende variabelen: 

de toegevoegde waarde tegen lopende prijzen: dit is de waarde die een onderneming toevoegt aan haar inputs tijdens het boekjaar via het productieproces. De toegevoegde waarde van een onderneming geeft aan in hoeverre ze bijdraagt tot de activiteit van het land of het gewest (in procenten van het BBP). Boekhoudkundig wordt deze berekend door de som van de personeelskosten, de afschrijvingen en de waardeverminderingen, het

bedrijfsresultaat,

de

voorzieningen

voor

risico's

en

lasten

en

bepaalde

exploitatiekosten; 

de werkgelegenheid in voltijdse equivalenten (VTE): het gemiddelde personeelsbestand tijdens het boekjaar. De directe werkgelegenheid heeft enkel betrekking op de loontrekkende

werknemers

in

de

beschouwde

ondernemingen,

de

indirecte

werkgelegenheid omvat eveneens de zelfstandigen;

9 15-jan-15




de investeringen tegen lopende prijzen: deze stemt overeen met de tijdens het boekjaar verworven materiële vaste activa, inclusief de geproduceerde vaste activa.

Aan de hand van deze drie variabelen wordt de economische impact van de onderzochte havens verduidelijkt. De gebruikte micro-economische gegevens zijn afkomstig van de jaarrekeningen neergelegd bij de Balanscentrale en van de statistieken verstrekt door het Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR11). Voor de meeste studies van de NBB is er een vertraging in rapportage van circa 1,5 jaar te wijten aan de beschikbaarheid van de finale cijfers. Zo werd de studie met cijfers voor 2012 voorgesteld in juni 2014. Om te komen tot de deelsectoren aggregeert de NBB de data voor een reeks NACE-BEL industriecodes. De lijst van gebruikte NACE-BEL codes is weergegeven in bijlage. Belangrijk voor voorliggende studie is dat alleen ondernemingen uit bedrijfstakken die een economische band hebben met de havens worden betrokken in de studies van de NBB. Die band wordt gedefinieerd op grond van zowel een functioneel als een geografisch criterium. Dit betekent dat niet alleen bedrijven gevestigd in de haven mee worden genomen maar ook bedrijven gelegen buiten het havengebied maar met een functionele band met de haven. Tabellen 1 en 2 geven een overzicht van het directe en indirecte economisch belang van de haven van Antwerpen zowel voor de toegevoegde waarde (‘value added’) als de tewerkstelling (‘employment’). De investeringen werden niet weergegeven aangezien deze ook niet aan bod komen in voorliggende studie. De directe toegevoegde waarde bedraagt iets minder dan 10 miljard euro. Na een sterke terugval in 2009 gaat de toegevoegde waarde sindsdien terug in stijgende lijn. Tweederde hiervan is toe te schrijven aan de niet-maritieme cluster en dan vooral de havenindustrie. Qua tewerkstelling gaat het om bijna 61.000 voltijdse arbeidsplaatsen. De industrie en de goederenbehandelingsbedrijven behoren tot de grootste werkgevers in de haven. Ten opzichte van 2007 laten bijna alle deelsectoren een (vaak bescheiden) groei optekenen in directe toegevoegde waarde en tewerkstelling. Uitzonderingen hierop zijn de rederijen (-9,5% in termen van toegevoegde waarde in de periode 2007-2012 en -2,2% in termen van tewerkstelling), de scheepsbouw en scheepsreparatie (respectievelijk – 1,8% en -2,1%), de automobielnijverheid (-31,1% in toegevoegde waarde en -28,3% in tewerkstelling vooral door de graduale teloorgang van Opel Belgium) en de brandstofproductie (-1,4% in toegevoegde waarde maar lichte groei in

10 15-jan-15


tewerkstelling). De sterkste groeiers zijn: havenbouw en baggerwerken, handel, energie, electronica en achterlandvervoer (andere modi dan wegvervoer). Tabel 1. Toegevoegde waardecreatie van de haven van Antwerpen (in miljoenen euro – lopende prijzen)

Bron: NBB (2014)

11 15-jan-15


Tabel 2. De tewerkstelling in de haven van Antwerpen (in VTE – voltijdse equivalenten)

Bron: NBB (2014)

12 15-jan-15


3.2.

Studies van Policy Research Corporation

Een ander berekeningswijze met het oog op de bepaling van het economisch belang van de haven van Antwerpen werd voorgesteld in verschillende studies uitgevoerd door Policy Research Cooperation (PRC). Goed voorbeelden zijn de studies ‘Het economisch, financieel en strategisch belang van de haven van Antwerpen’ gepubliceerd in 2001 (PRC, 2001) en ‘Het economisch en financieel belang van de haven van Antwerpen op regionaal en lokaal vlak’ (PRC, 2006). Ook in deze studies worden de effecten van de haven bepaald volgens een geografische en functionele

afbakening van de haven van Antwerpen. Het

geografische criterium heeft betrekking op de afbakening van het havengebied zoals dat vastgelegd is in het Havendecreet van de Vlaamse regering. Het functioneel criterium heeft betrekking op bedrijven waarvan de activiteiten onlosmakelijk verbonden zijn aan het bestaan van de haven van Antwerpen, maar die niet noodzakelijk gevestigd zijn in het havengebied. Ook havendiensten die causaal verbonden zijn met het bestaan van de haven van Antwerpen worden tot de haven gerekend ook al zijn ze niet noodzakelijk gevestigd in het havengebied. De PRC studies maken een onderscheid tussen drie grote deelsectoren: de havenindustrie, de private havendiensten (vooral organisatie van transport en de behandeling van goederen) en de publieke havendiensten. Net zoals bij de NBB maken de studies van PRC een onderscheid tussen direct en indirecte effecten. De directe effecten hebben betrekking op de sector zelf. Echter door verschillen in gebruikte data en methodologie zijn de directe en indirecte effecten in de studies van NBB en PRC niet met elkaar te vergelijken. De methodologie van de PRC studies berust immers op input-outputtabellen en de zogenaamde EIS (Economisch Impact Studie). De directe effecten van de haven zijn het gevolg van intermediaire aankopen tussen deelsectoren, arbeidskosten, afschrijvingen en het bedrijfsresultaat. De directe toegevoegde waarde die hieruit voortvloeit genereert een consumptie-effect en een investeringseffect. De inputoutputanalyse gaat uit van de kostenstructuur van een bedrijf of een sector. Deze kostenstructuur geeft de verhoudingen weer van de samenstellende delen van de productiewaarde van een sector en de verhouding tussen intermediaire aankopen en de toegevoegde waarde. De indirecte effecten van de productie betreft de toegevoegde waarde en aankopen in de rest van de economie. Voor de schatting van de indirecte effecten worden 13 15-jan-15


aparte rijen en kolommen in de nationale input-outputtabellen toegevoegd voor elk van de onderscheiden deelsectoren. 3.3.

Het werk van Coppens et al. (2007)

De hierboven aangehaalde studies laten geen geografische opsplitsing van de economische effecten toe. De studies laten bijgevolg niet toe om een beeld te schetsen van hoe en waar de directe en indirecte effecten van de haven van Antwerpen neerslaan in de wijdere omgeving en het achterland. De studie van Coppens. et al (2007) ‘Economic Impact of Port Activity: a Disaggregate Analysis’ maakt gebruik van een input-output model in samenwerking met de NBB en geeft wel een gedetailleerd overzicht van hoe de economische effecten in geografische zin neerslaan. De voornaamste methodologische aspecten zijn als volgt: 

De studie berust op het gebruik van input-outputtabellen. Er werd gebruikt gemaakt van micro-economische data voor de havenspelers bekomen van de NBB (Balanscentrale). De data betreffende de leveringen van goederen en diensten tussen havenactoren in de Antwerpse haven onderling en met de rest van de Belgische economie werden deels geabstraheerd uit de Nationale Rekeningen van het jaar 2000. Daarnaast werd gebruik gemaakt van BTW gegevens met het oog op de bepaling van de intermediaire aankopen en consumptie van goederen en diensten, de investeringen en de kosten. Met al deze gegevens werd een regionale input-output tabel opgebouwd;



Elk bedrijf werd geclassificeerd als zijnde binnen of buiten het havengebied, en als een havenspeler of niet-havengerelateerde speler;



Voor de toewijzing van havenspelers aan deelsectoren werd gebruik gemaakt van de NACE-BEL

codes.

Bij

de

havenspelers

werd

een

onderscheid

gemaakt

tussen

(scheeps)agenten, douaneagenturen, expediteurs, landvervoerbedrijven, scheepsbouw en

–herstelling,

ondersteunende

baggerbedrijven, activiteiten,

handelaars

rederijen

en

in

brandstof,

andere

terminaloperatoren.

Bij

handelaars, de

niet-

havengerelateerde spelers gaat het om de voedingsindustrie, achterlandvervoer, publieke diensten, de olie-industrie, de electronische sector, de staalnijverheid, de energiesector,

14 15-jan-15


de bouwnijverheid, handel, de chemische industrie, de automobielnijverheid en andere industrieën en diensten; 

Om de geografische analyse van de relaties tussen havenspelers en het achterland in kaart te brengen werd gedesaggregeerde data gebruikt om klanten en toeleveranciers van de havenspelers toe te wijzen aan de verschillende geografische eenheden. De onderstaande figuren 2 en 3 geven hierover meer duiding.

Figuur 2. Klanten van Antwerpse havenspelers per provincie

Bron: Coppens et al. (2007) Figuur 3. Leveranciers van Antwerpse havenspelers per provincie

Bron: Coppens et al. (2007)

15 15-jan-15


De studie geeft een geografische uitsplitsing van de economische relaties van de havenspelers met het achterland. Daaruit blijkt dat 59.5% van de klanten van de Antwerpse havenspelers zich bevinden in de provincie Antwerpen (59%) en zelfs 53% in het arrondissement Antwerpen (figuur 2). Oost-Vlaanderen is goed voor 7,4% en Brussel 11.1% (effect van hoofdkantoren). Figuur 3 geeft de geografische verdeling van de leveranciers van de Antwerpse havenspelers. Ook hier komt de provincie Antwerpen zeer prominent naar voren met 71,3% van alle leveranciers (en 66,9% voor het arrondissement Antwerpen). Brussel en Oost-Vlaanderen zijn goed voor respectievelijk 9,2% en 6,4%.

3.4.

Nieuwe trends in de meting van het economische belang van havens

De academische discussie rond de meting van het economisch belang van havens is de laatste jaren nog verder geëvolueerd. Het economisch belang wordt meer en meer benaderd vanuit bedrijfsstructuren en –netwerken. Daarbij gaat het ondermeer over de al dan niet lokale

verstrengeling

van

maritieme

zakelijke

dienstverlening

(traders,

banken,

verzekeringen, maritieme juristen, surveyors, etc..) met de fysieke behandeling van lading en schepen. Het clusteridee past daar ook in: clusters aan bedrijvigheid kunnen groeien of verdwijnen door het succes of falen van één of een paar bedrijven (denk aan wat er met de automobielnijverheid in België gebeurd). In samenspraak met de opdrachtgever komen deze nieuwere benaderingswijzen echter niet aan bod in voorliggende studie. Hier wordt een meer traditionele benadering gevolgd gericht op de meting van toegevoegde waarde en tewerkstelling zoals uitgebreid besproken wordt in de volgende sectie.

16 15-jan-15


4. De methodologie gebruikt in dit rapport Deze studie heeft tot doel de tewerkstellingseffecten en toegevoegde waarde effecten van de haven van Antwerpen geografisch in kaart te brengen. De tewerkstellingseffecten worden weergegeven in voltijdse equivalenten (VTE). De toegevoegde waarde wordt gedefinieerd op eenzelfde wijze als in de studies van de NBB. Het betreft een boekhoudkundige benadering en de cijfers zijn uitgedrukt in euro tegen lopende prijzen. De toegevoegde waarde is de waarde die een onderneming toevoegt aan haar inputs tijdens het boekjaar via het productieproces. Boekhoudkundig wordt deze berekend door de som van de personeelskosten, de afschrijvingen en de waardeverminderingen, het bedrijfsresultaat, de voorzieningen voor risico's en lasten en bepaalde exploitatiekosten. De vertrekbasis van deze oefening is het aantal tewerkgestelden in de haven woonachtig in gemeenten gelegen in het achterland. Verder zal blijken dat we het achterland beperken tot de provincie Antwerpen en het Waasland. Met andere woorden brengt deze studie in kaart waar de werknemers in de haven woonachtig zijn. Daarnaast becijferen we de creatie van toegevoegde waarde die met deze tewerkstelling gepaard gaat en dit ook uitgesplitst per gemeente. De methodologie van voorliggende studie verschilt sterk van de eerder aangehaalde studies van de Nationale Bank van België (NBB) en PRC, waardoor de resultaten van deze studie ook niet één-op-één te vergelijken zijn met de resultaten uit de rapporten van NBB en PRC: 

De studies van NBB en PRC maken gebruik van financiële gegevens zoals opgenomen in jaarrekeningen en input-outputtabellen. Het startpunt in deze studie zijn gegevens over tewerkgestelden

die

bekomen

zijn

via

de

betrouwbare

gegevens

van

de

Kruispuntdatabank zoals bekomen van de Rijksdienst voor de Sociale Zekerheid (RSZ). Het gaat daarbij om exhaustieve gegevens voor alle betrokken werknemers. Er komen geen schattingen of benaderingstechnieken aan te pas;

17 15-jan-15




Daarnaast volgen de studies van de NBB en PRC zowel een geografische als functionele afbakening. Het functioneel criterium heeft betrekking op bedrijven waarvan de activiteiten onlosmakelijk verbonden zijn met het bestaan van de haven van Antwerpen, maar die niet noodzakelijk gevestigd zijn in het havengebied. In deze studie volgen we enkel het geografische criterium, met andere woorden kijken we enkel naar bedrijven die in het havengebied en de stad Antwerpen gelegen zijn;



Tenslotte nemen we in deze studie enkel directe effecten mee, dat in tegenstelling tot NBB en PRC die ook de indirecte effecten schatten.

In de volgende sectie wordt een omschrijving gegeven van het dataverzamelingsproces en de dataverwerking.

4.1.

Basisopzet en datavergaring

De database bekomen van de Rijksdienst voor de Sociale Zekerheid (RSZ) omvat volgende velden met betrekking tot het aantal arbeidsplaatsen en dit voor het jaar 2012: 

Nace 5 Vestiging (bedrijf)



Nis-code gemeente vestiging (bedrijf)



Nis-code provincie Woonplaats werknemer



Nis-code gemeente Woonplaats werknemer



Leeftijdsklasse

Het gebruik van de database van de Rijksdienst voor de Sociale Zekerheid (RSZ) is niet vrij van methodologische uitdagingen: 

Ten eerste is het niet mogelijk om de gegevens te verkrijgen op postcodeniveau, slechts op gemeenteniveau. Dat heeft vooral implicaties op de dataset met betrekking tot de stad Antwerpen aangezien deze stad verschillende postcodes omvat. Echter voor de doelstelling van deze studie is dit niet problematisch;

18 15-jan-15




Ten tweede worden werknemers verbonden aan een vestigingseenheid. Het aantal werknemers wordt dus niet automatisch gekoppeld aan de hoofdzetel van een onderneming. Dat is op zich geen beperking maar is belangrijk bij een juiste interpretatie van de resultaten;



Algemene

uitzendkrachten,

die

tezamen

vallen

onder

de

NACE

categorie

‘ter

beschikkingstelling van personeel’, worden toegewezen aan de locatie van het uitzendbureau en niet de gebruikers. Indien de activiteiten van de werknemers havengerelateerd zijn, wat slechts sporadisch het geval zal zijn van de reguliere uitzendbureaus, is dit helaas niet methodologisch te ondervangen. Dat betekent in weze dat de gebruikte database niet in staat is om de uitzendkrachten op een eenduidige manier mee te nemen in de analyse; 

De grote groep dokwerkers is een aparte groep uitzendkrachten, wel methodologisch te ondervangen omdat er wel specifieke gegevens bekend zijn. Deze worden geheel toegewezen aan het paritair comité voor havenarbeid, CEPA, gevestigd aan de Brouwersvliet 33. Aangezien RSZ geen gegevens kon leveren voor deze groep tewerkgestelden, werden de gegevens rechtstreeks (per gemeente van woonst en leeftijdscategorie) bij CEPA aangevraagd en aan de database toegevoegd;



Gegevens van de medewerkers van het Havenbedrijf Antwerpen worden niet in de landelijke RSZ databanken verzameld maar in de RSZ Provinciale en Plaatselijke Overheden (RSZ PPO). Dus ook hier werd ervoor geopteerd om de gegevens rond de tewerkgestelden (per gemeente van woonst en leeftijdscategorie) rechtstreeks bij het Havenbedrijf Antwerpen op te vragen;



De tewerkgestelden bij de douane worden meegenomen en betreffen enkel de douanebeambten met officiële stelplaats Antwerpen;



Het betreft gegevens voor slechts één jaar, met name 2012. Daardoor is het niet mogelijk een tijdsanalyse uit te voeren over verschillende jaren om zo trends te identificeren.

19 15-jan-15


4.2.

Verwerking van de data

De database van RSZ werd in ruwe vorm aangeleverd. Stap 1 bestond erin de ruwe Excel data over te zetten naar SPSS met het oog op verdere specificatie en dataverwerking. Er werd geopteerd voor het gebruik van SPSS 21.0. In een tweede stap werden de gemeentenamen geordend. In het databestand van de RSZ zijn de gemeentenamen per NIS code weergegeven. Bij deze codes zijn de respectievelijke gemeentenamen opgezocht (tabel 3). Tabel 3. Overzicht van de NIS codes (provincies Antwerpen en Oost-Vlaanderen)

Bron: Vlaamse overheid (2014) Uit de tabel met gemeenten die gelegen zijn in de provincie Oost-Vlaanderen is een selectie gemaakt van de gemeenten die behoren tot het Waasland (bron Interwaas): 

Beveren = 46003



Kruibeke = 46013



Lokeren = 46014 20 15-jan-15




Sint-Gillis-Waas = 46020



Sint-Niklaas = 46021



Stekene = 46024



Temse = 46025



Waasmunster = 42023

De overige gemeenten in de provincie Oost Vlaanderen zijn uit het databestand verwijderd. In totaal gaat het om 78 gemeenten. Zoals eerder aangegeven was het niet mogelijk om de gegevens te verkrijgen op postcodeniveau, slechts op gemeenteniveau. De uiteindelijke afbakening van het studiegebied is weergegeven in figuur 4. Figuur 4. Geografische afbakening van het studiegebied (binnen rode contouren)

In een derde stap werden de NACE-BEL codes voor economische bedrijvigheden gehercodeerd. Het databestand is door de RSZ aangeleverd op 5-digit niveau volgens de NACE-BEL 2008-structuur. Voor de overzichtelijkheid worden de classificaties onderverdeeld in een beperkt aantal categorieën. Daarbij is een onderscheid gemaakt tussen de maritieme cluster en de niet-maritieme cluster in grote mate naar voorbeeld van de onderzoeken uitgevoerd door de NBB:

21 15-jan-15






Maritieme cluster o

Havenlogistiek

o

Maritieme Industrie

o

Dokwerkers

o

Havenautoriteit

Niet-Maritieme cluster o

(Petro)chemische industrie

o

Electriciteitsindustrie

o

Grondstoffenverwerking (niet petro)

o

Overige industrie

o

Logistiek over land

o

Handel

o

Overige dienstverlening

Hieronder is er een overzicht gegeven van de verschillende categorieën en de 5-digit NACE codes die aan deze categorieën zijn toegekend. Er werd daarbij zoveel mogelijk aangesloten bij de indeling die de NBB hanteert:

Maritieme cluster Maritieme industrie 10200 Visverwerking 38310 Sloop van wrakken 30110 Bouw van schepen en drijvend materieel (geen sport- en recreatievaartuigen) 30120 Bouw van sport- en recreatievaartuigen 42911 Baggerwerken 42919 Waterbouw, m.u.v. baggerwerken Havenlogistiek 50100 Personenvervoer over zee- en kustwateren 50200 Goederenvervoer over zee- en kustwateren 50300 Personenvervoer over binnenwateren 50400 Goederenvervoer over binnenwateren 52220 Dienstverlening voor vervoer over water 52241 Vrachtbehandeling in zeehavens Dokwerkers (data verkregen van CEPA) Havenautoriteit (data verkregen van het Havenbedrijf Antwerpen)

22 15-jan-15


Niet-maritieme cluster (Petro)chemische industrie 19200 Aardolieraffinage en verwerking 20110 Vervaardiging van industriële gassen 20120 Vervaardiging van kleurstoffen en pigmenten 20130 Vervaardiging van andere anorganische chemische basisproducten 20140 Vervaardiging van andere organische chemische basisproducten 20150 Vervaardiging van kunstmeststoffen en stikstofverbindingen 20160 Vervaardiging van kunststof in primaire vormen 20200 Vervaardiging van verdelgingsmiddelen en van andere chemische producten voor de landbouw 20590 Vervaardiging van overige chemische producten n.e.g.   22220 Vervaardiging van verpakkingsmiddelen van kunststof  Elektriciteit-industrie 35110 Productie van elektriciteit 35120 Transmissie van elektriciteit 35130 Distributie van elektriciteit en gasvormige brandstoffen via leidingen 35140 Handel in elektriciteit en in gas via leidingen Grondstoffenverwerking 08120 Winning van zand, grind en klei 10910 Vervaardiging van veevoeders  16100 Zagen en schaven en overige primaire houtbewerking 23610 Vervaardiging van artikelen van beton voor de bouw 23630 Vervaardiging van stortklare beton 24200 Vervaardiging van stalen buizen, pijpen, holle profielen en fittings daarvoor 24340 Koudtrekken van draad 24420 Vervaardiging van aluminium 25110 Vervaardiging van metalen constructiewerken en delen daarvan 25290 Vervaardiging van metalen tanks en reservoirs 25610 Oppervlaktebehandeling en bekleding   van metaal 25620 Algemene metaalbewerking Overige industrie 10410 Vervaardiging van plantaardige en dierlijke oliën en vetten 10610 Vervaardiging van meel (geen zetmeel) 10820 Vervaardiging van cacao, chocolade en suikerwerk 10830 Verwerking van koffie en thee 10890 Vervaardiging van overige voedingsmiddelen n.e.g. 28110 Vervaardiging van motoren en turbines 28220 Vervaardiging van hijs-, hef- en transportwerktuigen 29201 Carrosseriebouw 29202 Vervaardiging van aanhangwagens en opleggers 38213 Behandeling en verwijdering van ongevaarlijk afval, m.u.v. slib en vloeibare afvalstoffen 38219 Overige verwerking en verwijdering van ongevaarlijk afval 38321 Sorteren van ongevaarlijk afval 38322 Terugwinning van metaalafval 38323 Terugwinning van inerte afvalstoffen 38329 Terugwinning van overig gesorteerd afval Logistiek (weg en spoor) en opslag 49200 Goederenvervoer per spoor  23 15-jan-15


49410 Goederenvervoer over de weg (geen verhuizingen)   52100 Opslag in koelpakhuizen en overige opslag 52290 Overige vervoerondersteunende activiteiten Handel1 45191 Groothandel in andere motorvoertuigen (> 3,5 ton) 45193 Handel in en reparatie van aanhangwagens en opleggers 46110 Handelsbemiddeling in landbouwproducten, levende dieren en grondstoffen voor textiel en voedingsmiddelen 46120 Handelsbemiddeling in brandstoffen,   ertsen, metalen en chemische   producten 46130 Handelsbemiddeling in hout, vlakglas,   sanitair en bouwmaterialen 46140 Handelsbemiddeling in machines,   technische benodigdheden, schepen en   vliegtuigen 46150 Handelsbemiddeling in meubels,   huishoudelijke artikelen en ijzerwaren 46160 Handelsbemiddeling in textiel, kleding,   schoeisel en lederwaren 46170 Handelsbemiddeling in voedings- en   genotmiddelen 46180 Handelsbemiddeling gespecialiseerd in   overige goederen 46190 Niet-gespecialiseerde   handelsbemiddeling 46211 Groothandel in granen 46212 Groothandel in veevoeders 46216 Groothandel in akkerbouwproducten en veevoeders, algemeen assortiment 46218 Groothandel in akkerbouwproducten en veevoeder algemeen assortiment 46311 Groothandel in consumptieaardappelen 46319 Groothandel in groenten en fruit, m.u.v. consumptieaardappelen 46341 Groothandel in wijnen en geestrijke dranken 46348 Groothandel in dranken, algemeen assortiment 46381 Groothandel in vis en schaal- en weekdieren 46389 Groothandel in andere voedingsmiddelen, n.e.g. 46691 Groothandel in machines voor de productie van voedings- en genotmiddelen 46692 Groothandel in verpakkingsmachines en weegtoestellen 46693 Groothandel in elektrisch materiaal, inclusief installatiemateriaal 46694 Groothandel in hijs-, hef- en transportwerktuigen 46695 Groothandel in pompen en compressoren 46696 Groothandel in meet-, controle- en navigatieinstrumenten 46697 Groothandel in machines en apparaten voor de warmte-, koel- en vriestechniek voor industrieel gebruik 46699 Groothandel in andere machines en werktuigen, n.e.g. 46710 Groothandel in vaste, vloeibare en gasvormige brandstoffen en aanverwante producten 46720 Groothandel in metalen en metaalertsen 46732 Groothandel in hout 46751 Groothandel in chemische producten voor industrieel gebruik 46752 Groothandel in kunstmeststoffen en andere agrochemische producten 46769 Groothandel in andere intermediaire producten, n.e.g. 46772 Groothandel in ijzer- en staalschroot en oude non-ferrometalen Overige dienstverlening 09100 Dienstverlening ten behoeve van de aardolie- en aardgaswinning 38213 Behandeling en verwijdering van ongevaarlijk afval 77120 Verhuur en lease van vrachtwagens, autobussen, caravans en aanhangwagens 77399 Verhuur en lease van andere machines en werktuigen en andere materiële goederen 81220 Gespecialiseerde reiniging van gebouwen en industriële reiniging 1

Let op: Categorie 46761 “Groothandel in diamant en andere edelstenen” is verwijderd van het databestand omdat dit een typische centrum-aangelegenheid is.

24 15-jan-15


In stap 4 werden de data in een Excel bestand geordend met het oog op de aanmaak van tabellen, grafieken en figuren. Leeftijdscategorieën zijn omgezet naar een numerieke variabele (was: string) en laatstgenoemde zijn in vier verschillende variabelen opgedeeld: 18-24 jaar, 25-39 jaar, 40-49 jaar en 50-65 jaar. De werknemers in het Havenbedrijf Antwerpen en de dokwerkers werden in deze fase toegevoegd aan de tabel in Excel. In stap 5 werd een methodologie ontwikkeld om het aantal tewerkgestelden om te zetten in toegevoegde waarde creatie die hiermee samenhangt. Daartoe werd gebruik gemaakt van de cijfers over de directe tewerkstelling en toegevoegde waarde in de haven van Antwerpen zoals gerapporteerd voor het jaar 2012 (zoals weergegeven in NBB, 2014). De cijfers van de NBB werden gericht geaggregeerd om zo te kunnen overgaan tot de berekening van een ratio toegevoegde waarde per tewerkgestelde en dit voor elke categorie binnen de maritieme en niet-maritieme cluster. De resulterende ratio’s zijn weergegeven in figuur 5. Figuur 5. Gemiddelde toegevoegde waarde per werknemer voor de verschillende beschouwde categorieën

Gemiddelde toegevoegde waarde per werknemer (in 1000 euro) Overige dienstverlening Handel Logistiek over land Overige industrie Grondstoffenverwerking (niet petro) Electriciteitsindustrie

(Petro)chemische industrie Havenautoriteit Dokwerkers Maritieme Industrie Havenlogistiek 0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

Bron: eigen berekeningen op basis van brongegevens in NBB (2014) De bovenstaande ratio’s werden gebruikt om de gegevens over het aantal tewerkgestelden woonachtig in de verschillende gemeenten om te zetten tot cijfers in termen van toegevoegde waarde.

25 15-jan-15


5. Tewerkstellingseffecten van de haven van Antwerpen 5.1.

Totale tewerkstellingseffecten

De totale directe tewerkstellingseffecten van de haven van Antwerpen in de provincie Antwerpen en het Waasland bedroegen 55.515 VTE in 2012 (tabel 4). Ongeveer 71.7% van de tewerkgestelden wonen in het Arrondissement Antwerpen (figuur 6). De Stad Antwerpen huisvest een derde van de tewerkgestelden in de haven. Het Waasland is met een aandeel van 16.7% ook sterk vertegenwoordigd. De tewerkstellingseffecten in de arrondissementen Mechelen en Turnhout zijn van eenzelfde grootte (5.5 à 6%). Een onderscheid tussen de tewerkstelling in de maritieme cluster en de niet-maritieme cluster (tabel 4) leert dat de twee groepen in het Waasland en het arrondissement Turnhout min of meer gelijk zijn. In het arrondissement Antwerpen (inclusief Stad Antwerpen) is er een overwicht van de niet-maritieme cluster. In Mechelen zijn de tewerkstellingseffecten in de niet-maritieme cluster meer dan het dubbele van de maritieme cluster. Deze verschillen vertalen zich in de procentuele verdeling over de regio’s heen (zie twee onderste figuren in figuur 6). Tabel 4. Directe tewerkstellingseffecten van de haven van Antwerpen

Tewerkstelling (in aantallen) Waasland Arrondissement Antwerpen (exclusief Antwerpen) Arrondissement Mechelen Arrondissement Turnhout Antwerpen stad

Totaal

Maritiem

Niet-maritiem

Totaal

4655 8888 1001 1657 8565 24766

4615 12395 2077 1677 9985 30749

9270 21283 3078 3334 18550 55515

26 15-jan-15


Figuur 6. Geografische uitsplitsing van het totaal aantal haven-gerelateerde banen in de arrondissementen van de provincie Antwerpen en het Waasland

Waasland 17%

Antwerpen stad 33%

Totale tewerkstelling

Arrondissement Antwerpen (exclusief Antwerpen) 38%

Arrondissement Turnhout 6%

Arrondissement Mechelen 6%

Waasland 19%

Antwerpen stad 34%

Antwerpen stad 33%

Tewerkstelling maritieme cluster

Tewerkstelling Niet-maritieme cluster



Waasland 15%





27 15-jan-15


5.2.

Relatief belang van de haventewerkstelling in de totale tewerkstelling per gemeente

De haven van Antwerpen is een belangrijke tewerkstellingsgenerator voor de provincie Antwerpen en het Waasland. Zowel voor de stad Antwerpen als de rest van het arrondissement Antwerpen vertegenwoordigt de tewerkstelling in de haven iets meer dan 12% van de totale tewerkstelling in de betrokken regio (tabel 5). Ook in het Waasland is de haven van groot belang met een gemiddeld aandeel van 11% in de totale werkgelegenheid. De arrondissementen Mechelen en Turnhout tekenen een beduidend lager aandeel op: 2.15% voor Turnhout en 2.61% voor Mechelen. Tabel 5. Relatief belang van de haventewerkstelling in de totale tewerkstelling

Totaal Totaal aantal haven- Aandeel haven-gerelateerde aantal gerelateerde banen banen van totaal (in %) banen Waasland 84521 9270 10.97 Arrondissement Antwerpen (exclusief168234 Antwerpen) 21283 12.65 Arrondissement Mechelen 118028 3078 2.61 Arrondissement Turnhout 155059 3334 2.15 Antwerpen stad 149670 18550 12.39 Totaal 675512 55515 8.22 Waasland 12.5% 16.7% Arrondissement Antwerpen (exclusief24.9% Antwerpen) 38.3% Arrondissement Mechelen 17.5% 5.5% Arrondissement Turnhout 23.0% 6.0% Antwerpen stad 22.2% 33.4% Totaal 100% 100% Koplopers op het vlak van de haventewerkstelling als onderdeel van de totale tewerkstelling zijn de gemeenten Stabroek, Beveren, Kapellen en Zwijndrecht. De top 30 van gemeenten is weergegeven in figuur 7. Het is te verwachten dat er een relatie is tussen de afstand tussen de gemeente en de haven en het relatief belang van de haventewerkstelling in het totaal aantal tewerkgestelden woonachtig in de betrokken gemeente. Deze aanname werd verder onderzocht en de resultaten hiervan zijn weergegeven in figuren 8 en 9. 28 15-jan-15


Figuur 7. Top 30 gemeenten met het hoogste percentage tewerkgestelden in de haven ten opzichte van het totaal aantal tewerkgestelden woonachtig in de gemeente

Top 30 gemeenten Hove

Mortsel Temse Boechout Aartselaar Borsbeek Edegem Zandhoven Ranst Schelle Hemiksen Wijnegem

Gewogen gemiddelde voor alle 78 gemeenten

Gemiddelde voor alle 78 gemeenten

Aandeel haven-gerelateerde banen in totale tewerkstelling

Wuustwezel

Aandeel haven-gerelateerde banen van totaal (in %)

Zoersel Stekene Rijkevorsel Antwerpen Wommelgem Schilde Essen Kruibeke Brecht Sint-Gillis-Waal Kalmthout Brasschaat

Schoten Zwijndrecht Kapellen Beveren Stabroek 0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

Noot: het gewogen gemiddelde houdt rekening met het relatief gewicht van elke gemeente in termen van aantal tewerkgestelden in de haven. Het gewone gemiddelde houdt geen rekening met de relatieve gewichten van de gemeenten.

29 15-jan-15


Figuur 8. Relatie tussen afstand tussen de gemeenten en de kop van het Delwaidedok (rechteroever) en het relatief belang van haventewerkstelling in de gemeenten

Aandeel van tewerkgestelden in de haven in het totaal aantal tewerkgestelden woonachtig in de gemeente (in%)

35

30

Stabroek

25

Beveren Kapellen Zwijndrecht

20 Kalmthout

Brecht

15

Rijkevorsel 10 Waasmunster 5

y = 43.888e-0.058x R² = 0.8379 Turnhout

Retie

0 0

10

20

30

40

50

60

70

80

Afstand via de hoofdwegen tussen het centrum van de gemeente en de kop van het Delwaidedok - rechteroever (in km)

Voor de analyse werden twee ijkpunten in het havengebied genomen: de kop van het Delwaidedok voor het havengebied op rechteroever en de kop van het Deurganckdok voor het havengebied op linkeroever. Voor beide grafieken werd een trendlijn berekend. In beide gevallen bleek een exponentiële functie de beste ‘fit’ te geven. De R2, een maat voor de covariantie tussen beide variabelen, is vrij hoog met waarden van 0,8379 (rechteroever) en 0,7841 (linkeroever). Deze waarden onderschrijven zoals verwacht dat de afstanden tussen gemeenten en de haven wel degelijk een rol spelen in het haventewerkstellingspercentage van de betrokken gemeenten. Dit effect is nog iets sterker aanwezig voor de haven gelegen op rechteroever dan op linkeroever. Dit verschil is wellicht te wijten aan het feit dat de meeste activiteiten nog steeds op rechteroever plaatsvinden en dat het havengebied op linkeroever een jonger havengebied is. Opvallend is dat een aantal gemeenten ver boven de trendlijn uitstijgen. Deze gemeenten zijn relatief gezien meer dan gemiddeld afhankelijk van de haven voor de werkgelegenheid. 30 15-jan-15


Het gaat daarbij vooral om Stabroek, Beveren, Kapellen, Zwijndrecht, Brecht, Rijkevorsel, Zoersel, Turnhout en Retie. Gemeenten die ver onder de trendlijn liggen zijn relatief gezien minder dan verwacht afhankelijk van de haven. Een reden hiervan kan een grote werkgever of sector in de nabijheid van de gemeente zijn.

Figuur 9. Relatie tussen afstand tussen de gemeenten en de kop van het Deurganckdok (linkeroever) en het relatief belang van haventewerkstelling in de gemeenten Aandeel van tewerkgestelden in de haven in het totaal aantal tewerkgestelden woonachtig in de gemeente (in%)

35 Stabroek 30

Beveren

25

Kapellen Zwijndrecht

20 Brecht 15

Rijkevorsel Zoersel

10

y = 40.276e-0.05x R² = 0.7841 Turnhout

5

Retie

0 0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Afstand via de hoofdwegen tussen het centrum van de gemeente en de kop van het Deurganckdok - linkeroever (in km)

5.3. Opsplitsing van de haventewerkstelling per categorie van havenactiviteit In deze sectie wordt de totale havengerelateerde tewerkstelling in de provincie Antwerpen en het Waasland opgedeeld naar aard van de activiteit of categorie. Daarbij wordt gebruikt gemaakt van vier categorieën binnen de maritieme cluster (d.i. havenlogistiek, maritieme industrie, dokwerkers en havenautoriteit) en zeven categorieën binnen de niet-maritieme cluster (d.i. petro-chemische industrie , electriciteitsindustrie, grondstoffenverwerking (niet petro), overige industrie, logistiek over land, handel en overige dienstverlening). 31 15-jan-15


Figuur 10. Opdeling van de tewerkstellingseffecten in de arrondissementen van de provincie Antwerpen en het Waasland volgens maritieme en niet-maritieme clusters

Totaal

Total Zwijndrecht Zoersel Zandhoven Wuustwezel Wommelgem Willebroek Wijnegem Westerlo Waasmunster Vosselaar Vorsselaar Turnhout Temse Stekene Stabroek Sint-Niklaas Sint-Katelijne-Waver Sint-Gillis-Waal Sint-Amands Schoten Schilde Schelle Rumst Rijkevorsel Retie Ravels Ranst Puurs Putte Oud-Turnhout Olen Nijlen Niel Mortsel Mol Merksplas Meerhout Mechelen Malle Lokeren Lint Lille Lier Laakdal Kruibeke Kontich Kasterlee Kapellen Kalmthout Hulshout Hove Hoogstraten Herselt Herenthout Herentals Hemiksen Heist-op-Den-Berg Grobbendonk Geel Essen Edegem Duffel Dessel Brecht Brasschaat Borsbeek Bornem Boom Bonheiden Boechout Beveren Berlaar Beerse Balen Baarle-Hertog Arendonk Antwerpen Aartselaar

Maritieme cluster Niet-maritieme cluster

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

32 15-jan-15


Figuur 10 geeft een overzicht van de geaggregeerde aandelen van de maritieme cluster en de niet-maritieme cluster voor elk van de beschouwde gemeenten. Het algemeen gemiddelde aandeel van de maritieme cluster voor de provincie Antwerpen en het Waasland ligt op circa 45%. Turnhout, Rijkevorsel, Retie, Zwijndrecht en Beveren bevinden zich ver boven dat gemiddeld wat wijst op een oververtegenwoordiging van de tewerkstelling binnen de maritieme cluster. Laakdal, Merksplas, Balen en Baarle-Hertog laten dan weer een sterke oververtegenwoordiging van de niet-maritieme cluster optekenen. Figuur 11. Relatie tussen afstand tot de haven en aandeel van de maritieme cluster in de totale havengerelateerde tewerkstelling binnen de gemeente

Aandeel van de martiieme cluster in totaal tewerkgestelden in de haven woonachtig in de gemeente (in%)

65 60 Beveren

55 50 45

Stabroek Kapellen

40 Kalmthout

35 30 25 20

15

Laakdal Merksplas

10 5 0

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Afstand via de hoofdwegen tussen het centrum van de gemeente en de kop van het Delwaidedok - rechteroever (in km)

In figuur 11 wordt gezocht naar een relatie tussen het aandeel van de tewerkstelling in de maritieme cluster en de afstand tussen de gemeenten en de haven (ijkpunt is de kop van het Delwaidedok). Deze relatie is niet eenduidig. Wel kan gesteld worden dat in alle gemeenten gelegen op korte afstand van de haven, de tewerkstelling in de maritieme cluster een relatief hoger dan gemiddeld aandeel heeft (cirkel links boven). Gemeenten met een erg laag aandeel van de maritieme cluster zijn allen vrij ver van de haven gelegen (ovaal rechts onder). 33 15-jan-15


Figuur 12. Opdeling van de tewerkstellingseffecten in de provincie Antwerpen en het Waasland naar aard van havengerelateerde activiteit (naar regio) 100% 90% 80% 70%

60%

108 442

394

97

139

1782

4824

407

1224

1908 465

3994

195 305 496

9905

583

371 297 552

68 65 142

1845

49 53 129

3639

599

408 365 248

5005

50%

115 610

1806

3069

30% 552

352

10%

Handel Logistiek over land

10224

Overige industrie Grondstoffenverwerking (niet petro)

723

1561

2681

7957

437

1494

66 179

Electriciteitsindustrie (Petro)chemische industrie Havenautoriteit

102

20%

Overige dienstverlening 1091 1085 1567

2102

47 222 51

673

40%

2053

1315

285

1337

2182

4857

654

Waasland

Arrondissement Antwerpen (exclusief Antwerpen)

Arrondissement Mechelen

Dokwerkers Maritieme Industrie

4724

13754

Antwerpen stad

Totaal

Havenlogistiek

0%

Arrondissement Turnhout

Figuur 13. Opdeling van de tewerkstellingseffecten naar aard van havengerelateerde activiteit (naar categorie) 100% 90% 80%

2102 4724

50%

1337

51 102

0%

673

365

352 3069

49 68

465 583

1806

1782

1845 115

97

3994

610 496

Antwerpen stad Arrondissement Turnhout

371

552

3078

297

4857

2182

3334 285 407

552 5005

18550

3639 1908 1315

53

47 66

408

142

222 179

654

20% 10%

599

129

65

40% 30%

2681 723

70% 60%

437

248

21283


139


394

305 195

1224

9270 442

108

Waasland

34 15-jan-15


Figuren 12 en 13 geven een opdeling van de tewerkstellingseffecten in de arrondissementen van de provincie Antwerpen en het Waasland naar aard van de havengerelateerde activiteiten en dit respectievelijk voor de totalen per regio en de totalen per categorie. De volgende conclusies vloeien uit de cijfers voort: 

In alle regio’s vormen de categorieën havenlogistiek, (petro-)chemische industrie en logistiek over land de belangrijkste activiteiten. In een aantal regio’s komt daar ook nog de categorie dokwerkers bij;



De categorie dokwerkers is zeer sterk vertegenwoordigd in de totale haventewerkstelling in het Waasland. In de arrondissementen Mechelen en Turnhout is het aandeel van de dokwerkers dan weer erg klein. Dit lijkt aan te geven dat dokwerkers, meer dan de werknemers in andere categorieën, bij voorkeur dicht bij het havengebied wonen;



De categorie havenlogistiek is zeer prominent aanwezig in de totale tewerkstelling in het arrondissement Turnhout. In absolute termen gaat het echter over een eerder bescheiden aantal tewerkgestelden (circa 10% van totaal aantal tewerkgestelden binnen deze categorie);



Het Waasland is sterk vertegenwoordigd in de totale haventewerkstelling binnen de maritieme

industrie,

de

electriciteitsproductie

(effect

Doel

en

kolencentrale

op

linkeroever) en grondstoffenverwerking. Echter minder dan 10% van de werknemers van het

Havenbedrijf

Antwerpen

wonen

in

het

Waasland.

De

Stad

Antwerpen

is

oververtegenwoordigd in de categorieën overige dienstverlening (aandeel van circa 65%) en het Havenbedrijf Antwerpen (meer dan 45%).

De tewerkstellingscijfers werden verder geanalyseerd op het niveau van de individuele gemeenten. Daartoe werd een index ontwikkeld die aangeeft in hoeverre een specifieke gemeente over- of ondervertegenwoordigd is binnen de tewerkstellingseffecten van een bepaalde categorie.

35 15-jan-15


De index werd als volgt berekend:

𝐼𝑐𝑔 = ∑11

𝑇𝑐𝑔 ⁄∑78 𝑔=1 𝑇𝑐𝑔

78 11 𝑐=1 𝑇𝑐𝑔 ⁄∑𝑐=1 ∑𝑔=1 𝑇𝑐𝑔

Met Icg = index voor gemeente g en categorie c Tcg = tewerkgestelden in categorie c en woonachtig in gemeente g c = 1 tot en met 11 (aantal categorieën) en g = 1 tot en met 78 (aantal gemeenten)

Een waarde van 100% duidt erop dat het aandeel van de gemeente g in de totale tewerkstelling van categorie c gelijk is aan het aandeel van de totale haventewerkstelling in gemeente g in de totale haventewerkstelling in de provincie Antwerpen en het Waasland. Een waarde hoger dan 100% duidt op een relatieve oververtegenwoordiging van gemeente g in de totale tewerkstelling binnen categorie c. Een waarde lager dan 100% duidt op een ondervertegenwoordiging. De resultaten zijn weergegeven in tabel 6. Daarbij werd met kleuren een onderscheid gemaakt tussen waarden kleiner dan 100%, tussen 100 en 200% en boven 200%. Een waarde van 0% betekent dat er binnen deze gemeente geen tewerkgestelden zijn binnen deze categorie. Uit de cijfergegevens kunnen volgende aspecten worden afgeleid: 

In de categorie havenlogistiek zijn er een beperkt aantal uitschieters. Retie, Rijkevorsel en Turnhout zeer sterk oververtegenwoordigd met waarden van meer dan 200%. Arendonk, Laakdal en Vosselaar zijn sterk ondervertegenwoordigd met waarden beneden 50%;



In de categorie maritieme industrie zijn er veel meer uitschieters. Waasmunster, Turnhout, Bornem, Mol en Temse laten een hele hoge index optekenen wat wijst op een zeer sterke oververtegenwoordiging binnen deze categorie. Aan de andere zijde vinden we gemeenten zoals Brecht, Kalmthout, Kontich, Stabroek, Turnhout, Wuustwezel en Rijkevorsel met waarden onder de 50%;



In de categorie dokwerkers zijn er een beperkt aantal extreem hoge waarden. Beveren, Zwijndrecht, Hoogstraten en vooral Zandhoven hebben erg hoge waarden voor Icg. Er zijn echter veel gemeenten met lage waarden.

36 15-jan-15


Tabel 6. Waarden voor Icg voor de 78 gemeenten en 11 categorieën

Maritieme cluster Aartselaar Antwerpen Arendonk Baarle-Hertog Balen Beerse Berlaar Beveren Boechout Bonheiden Boom Bornem Borsbeek Brasschaat Brecht Dessel Duffel Edegem Essen Geel Grobbendonk Heist-op-Den-Berg Hemiksen Herentals Herenthout Herselt Hoogstraten Hove Hulshout Kalmthout Kapellen Kasterlee Kontich Kruibeke Laakdal Lier Lille Lint Lokeren Malle Mechelen Meerhout Merksplas Mol Mortsel Niel Nijlen Olen Oud-Turnhout Putte Puurs Ranst Ravels Retie Rijkevorsel Rumst Schelle Schilde Schoten Sint-Amands Sint-Gillis-Waal Sint-Katelijne-Waver Sint-Niklaas Stabroek Stekene Temse Turnhout Vorselaar Vosselaar Waasmunster Westerlo Wijnegem Willebroek Wommelgem Wuustwezel Zandhoven Zoersel Zwijndrecht TOTAAL

Havenlogisti ek

Maritieme Industrie

90% 103% 47% 0% 54% 91% 58% 88% 73% 122% 110% 102% 118% 98% 99% 90% 113% 114% 63% 87% 103% 53% 71% 55% 66% 74% 51% 90% 66% 84% 90% 62% 79% 100% 29% 66% 98% 61% 82% 69% 75% 72% 34% 88% 80% 38% 66% 93% 60% 101% 104% 90% 86% 317% 313% 70% 106% 103% 97% 82% 108% 74% 117% 82% 75% 86% 310% 0% 46% 78% 62% 123% 131% 101% 81% 60% 123% 114% 100%

75% 88% 0% 0% 0% 0% 0% 267% 91% 0% 0% 416% 88% 107% 19% 0% 143% 187% 0% 0% 0% 104% 0% 163% 0% 0% 144% 0% 0% 25% 63% 0% 40% 64% 0% 138% 0% 0% 231% 0% 0% 0% 0% 391% 0% 0% 0% 0% 712% 0% 209% 0% 0% 0% 45% 0% 0% 108% 78% 0% 215% 256% 130% 39% 184% 317% 42% 0% 0% 546% 0% 100% 152% 260% 40% 0% 103% 96% 100%

Legend:

Niet-Maritieme cluster

Dokwerkers Havenautorit (Petro)chemi Electriciteitsi Grondstoffe eit sche ndustrie nverwerking industrie (niet petro) 44% 108% 112% 144% 117% 101% 139% 62% 47% 101% 103% 105% 192% 313% 150% 140% 0% 326% 0% 0% 54% 0% 104% 273% 98% 105% 0% 145% 146% 70% 66% 102% 165% 135% 97% 175% 42% 95% 215% 135% 66% 98% 139% 162% 16% 7% 37% 107% 369% 53% 40% 48% 95% 119% 155% 25% 64% 125% 166% 129% 0% 21% 99% 73% 75% 103% 80% 127% 74% 49% 124% 116% 134% 76% 67% 0% 0% 0% 590% 0% 0% 85% 117% 68% 74% 49% 98% 79% 63% 41% 145% 63% 218% 31% 39% 21% 80% 150% 291% 153% 77% 83% 152% 206% 30% 72% 99% 110% 212% 163% 94% 163% 93% 77% 74% 52% 67% 109% 199% 64% 73% 0% 146% 212% 229% 93% 0% 127% 118% 85% 176% 104% 113% 52% 199% 43% 159% 133% 139% 0% 62% 159% 195% 53% 0% 103% 65% 201% 93% 47% 108% 122% 155% 69% 64% 57% 36% 155% 289% 104% 55% 38% 131% 166% 87% 106% 98% 116% 130% 218% 13% 129% 118% 193% 0% 83% 99% 112% 115% 36% 77% 78% 149% 97% 28% 58% 37% 168% 241% 27% 29% 37% 135% 233% 372% 93% 95% 133% 154% 137% 16% 36% 104% 187% 73% 72% 0% 125% 273% 131% 0% 0% 192% 74% 0% 26% 53% 82% 479% 77% 72% 52% 101% 105% 84% 62% 136% 109% 106% 261% 67% 85% 143% 133% 87% 64% 55% 134% 109% 0% 30% 76% 69% 226% 218% 0% 137% 157% 34% 49% 56% 33% 97% 150% 144% 76% 88% 140% 141% 42% 21% 108% 132% 107% 930% 0% 0% 23% 101% 37% 0% 14% 48% 14% 71% 38% 64% 98% 217% 111% 45% 90% 120% 166% 111% 82% 98% 104% 63% 58% 120% 154% 91% 92% 48% 9% 0% 213% 239% 0% 126% 20% 110% 205% 213% 22% 82% 152% 276% 47% 103% 35% 118% 145% 143% 145% 122% 142% 50% 92% 140% 37% 129% 229% 192% 100% 58% 112% 154% 187% 8% 11% 24% 62% 49% 91% 309% 165% 103% 0% 80% 175% 160% 232% 84% 53% 21% 134% 146% 120% 72% 61% 167% 182% 44% 0% 224% 96% 53% 46% 37% 112% 75% 145% 323% 105% 102% 83% 184% 64% 0% 97% 227% 63% 112% 210% 45% 122% 152% 13% 74% 89% 91% 112% 34% 173% 105% 74% 87% 126% 100% 100% 100% 100% 100% < 100%

100-200%

Overige industrie

Logistiek over land

Handel

77% 112% 0% 0% 294% 174% 97% 128% 78% 53% 154% 92% 180% 98% 76% 283% 147% 49% 129% 38% 148% 162% 98% 159% 0% 85% 99% 57% 0% 64% 78% 52% 43% 94% 93% 130% 84% 160% 70% 68% 114% 130% 0% 115% 100% 152% 69% 157% 0% 147% 24% 76% 154% 109% 10% 202% 165% 49% 88% 0% 96% 70% 106% 69% 54% 103% 16% 147% 250% 60% 43% 137% 209% 73% 180% 64% 81% 57% 100%

129% 110% 49% 0% 140% 81% 107% 61% 116% 70% 118% 67% 149% 106% 90% 156% 110% 126% 69% 100% 81% 121% 141% 137% 125% 159% 120% 125% 117% 80% 94% 80% 133% 95% 214% 116% 99% 106% 107% 103% 132% 158% 163% 76% 151% 150% 145% 52% 83% 97% 87% 111% 34% 40% 40% 144% 97% 123% 101% 106% 73% 93% 83% 98% 71% 83% 25% 146% 101% 96% 81% 128% 72% 102% 105% 94% 113% 86% 100%

155% 118% 169% 230% 155% 118% 175% 47% 151% 192% 135% 150% 129% 85% 81% 128% 160% 173% 47% 155% 80% 147% 156% 165% 103% 77% 56% 161% 137% 51% 68% 211% 155% 70% 167% 161% 126% 169% 84% 139% 185% 30% 216% 112% 160% 166% 102% 230% 171% 199% 195% 118% 174% 41% 32% 170% 145% 132% 105% 156% 39% 100% 53% 48% 69% 72% 52% 167% 94% 88% 177% 141% 109% 79% 69% 96% 114% 56% 100%

Overige TOTAAL dienstverleni ng 34% 100% 192% 100% 0% 100% 0% 100% 156% 100% 56% 100% 26% 100% 24% 100% 41% 100% 169% 100% 163% 100% 29% 100% 128% 100% 32% 100% 30% 100% 451% 100% 117% 100% 31% 100% 27% 100% 61% 100% 63% 100% 108% 100% 78% 100% 101% 100% 121% 100% 90% 100% 26% 100% 30% 100% 0% 100% 37% 100% 28% 100% 83% 100% 52% 100% 31% 100% 147% 100% 94% 100% 45% 100% 14% 100% 47% 100% 99% 100% 280% 100% 139% 100% 169% 100% 183% 100% 62% 100% 150% 100% 102% 100% 166% 100% 173% 100% 78% 100% 51% 100% 54% 100% 82% 100% 19% 100% 5% 100% 127% 100% 68% 100% 18% 100% 84% 100% 0% 100% 13% 100% 161% 100% 39% 100% 55% 100% 45% 100% 70% 100% 112% 100% 39% 100% 89% 100% 16% 100% 139% 100% 73% 100% 111% 100% 53% 100% 59% 100% 7% 100% 32% 100% 38% 100% 100% 100%

> 200%

37 15-jan-15




In de categorie havenautoriteit is een sterke oververtegenwoordiging te vinden van Wijnegem, Vorselaar, Schoten, Hemiksem, Hulshout en Hove (telkens meer dan 150%). Ook de stad Antwerpen is met een waarde van 139% oververtegenwoordigd in deze categorie;



Binnen de niet-maritieme cluster vertonen sommige categorieën erg extreme waarden. Het daarbij vooral om de electriciteitsproductie en de grondstoffenverwerking. Binnen de categorie logistiek over land zijn er veel minder uitschieters. Voor de categorie (petro-) chemische industrie heeft de overgrote meerderheid van de gemeenten een waarde tussen 100 en 150%.

Tabellen 7 tot en met 9 geven een overzicht van de top 20 gemeenten in termen van de absolute tewerkstellingscijfers per categorie. De stad Antwerpen bekleedt in alle categorieën de eerste plaats, maar is vooral erg dominant in de categorieën Havenbedrijf Antwerpen en overige dienstverlening. Gemeenten zoals Beveren, Schoten, Brasschaat, Sint-Niklaas, Kapellen en Stabroek zijn vaak bovenaan de rangschikking terug te vinden, alhoewel er wel verschillen naar aard van de activiteit. De geografische concentratie van de tewerkstelling is vaak erg hoog: het gezamenlijk aandeel van de vier belangrijkste gemeenten overschrijdt vaak de helft van de totale tewerkgestelden binnen de respectievelijke categorieën. In 6 van de 11 categorieën bedraagt het gezamenlijk aandeel van de top 20 gemeenten meer dan 80% van het totaal voor de 78 gemeenten.

38 15-jan-15


Tabel 7. Top 20 gemeenten in termen van de bewoners tewerkgesteld in de haven (maritieme cluster) Havenlogistiek

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Antwerpen Beveren Turnhout Brasschaat Stabroek Sint-Niklaas Schoten Kapellen Zwijndrecht Rijkevorsel Brecht Sint-Gillis-Waas Zoersel Kruibeke Kalmthout Edegem Schilde Temse Wuustwezel Wommelgem

Maritieme Industrie

4724 864 480 454 450 447 435 410 403 388 377 282 231 216 183 175 157 157 147 139 2635 13754 80.8% 65.8% 47.4%

Overige 58 gemeenten

Totaal Aandeel top 20 Aandeel top 10 Aandeel top 4

Antwerpen Beveren Temse Sint-Gillis-Waal Brasschaat Sint-Niklaas Wommelgem Schoten Zwijndrecht Stekene Bornem Edegem Kapellen Waasmunster Stabroek Zoersel Lokeren Schilde Lier Kruibeke

Dokwerkers

437 283 63 61 54 54 39 38 37 33 31 31 31 25 23 21 18 18 16 15 166 1494 88.9% 73.6% 56.5%



Antwerpen Beveren Stabroek Zwijndrecht Schoten Kapellen Brasschaat Brecht Sint-Niklaas Sint-Gillis-Waas Essen Stekene Kruibeke Kalmthout Zandhoven Temse Wommelgem Zoersel Schilde Ranst Overige 58 gemeenten


Havenautoriteit

2681 992 461 354 309 285 277 274 228 190 164 133 132 130 119 106 84 80 73 66 819 7957 89.7% 76.0% 56.4%

Antwerpen Schoten Stabroek Kapellen Brecht Beveren Brasschaat Zwijndrecht Kruibeke Wijnegem Wuustwezel Hemiksen Zoersel Edegem Schilde Kalmthout Wommelgem Ranst Sint-Niklaas Essen Overige 58 gemeenten


723 78 76 63 50 47 42 42 24 21 20 19 19 17 17 16 16 15 15 14 227 1561 85.5% 74.7% 60.2%

Tabel 8. Top 20 gemeenten in termen van de bewoners tewerkgesteld in de haven (nietmaritieme cluster) (Petro)chemische industrie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Antwerpen Beveren Stabroek Kapellen Brasschaat Brecht Sint-Niklaas Kalmthout Essen Wuustwezel Schoten Sint-Gillis-Waas Zwijndrecht Kruibeke Stekene Ranst Temse Zoersel Schilde Mortsel Overige 58 gemeenten


2102 688 581 526 439 378 334 325 317 307 303 213 194 186 158 156 152 127 118 114 2506 10224 75.5% 58.7% 38.1%

Electriciteitsindustrie

Antwerpen Beveren Sint-Niklaas Sint-Gillis-Waas Schoten Stekene Brasschaat Kapellen Zwijndrecht Brecht Kruibeke Temse Stabroek Wommelgem Mechelen Ranst Zoersel Kalmthout Kontich Lokeren Overige 58 gemeenten


248 239 63 61 47 43 39 36 35 33 32 32 31 29 26 24 24 23 22 19 461 1567 70.6% 53.9% 39.0%

Grondstoffenverwerking (niet petro) Antwerpen Beveren Sint-Gillis-Waas Sint-Niklaas Stabroek Kruibeke Zwijndrecht Temse Stekene Kapellen Lokeren Brecht Willebroek Brasschaat Schoten Wuustwezel Niel Mortsel Aartselaar Boom Overige 58 gemeenten


365 104 44 43 40 37 35 27 25 23 21 20 20 18 17 16 12 10 9 9 190 1085 82.5% 68.5% 51.2%

Overige industrie

Antwerpen Beveren Brasschaat Sint-Niklaas Schoten Stabroek Kapellen Wuustwezel Brecht Essen Sint-Gillis-Waas Kruibeke Zwijndrecht Temse Willebroek Borsbeek Mortsel Zoersel Kalmthout Lier Overige 58 gemeenten


408 99 36 32 31 30 28 26 23 20 20 16 16 15 13 12 12 12 11 11 220 1091 79.8% 67.2% 52.7%

Logistiek over land

Antwerpen Beveren Stabroek Brasschaat Schoten Kapellen Brecht Sint-Niklaas Zwijndrecht Mortsel Zoersel Kruibeke Edegem Sint-Gillis-Waas Wuustwezel Schilde Kalmthout Ranst Mechelen Kontich Overige 58 gemeenten


3639 432 387 353 324 308 248 229 220 164 153 148 139 138 137 136 126 119 116 111 2278 9905 77.0% 63.6% 48.6%

39 15-jan-15


Tabel 9. Top 20 gemeenten in termen van de bewoners tewerkgesteld in de haven (nietmaritieme cluster en totalen) Handel

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20


Antwerpen Schoten Beveren Brasschaat Kapellen Brecht Edegem Stabroek Mortsel Mechelen Zoersel Schilde Sint-Niklaas Zwijndrecht Kontich Ranst Lier Hemiksen Aartselaar Kruibeke

1908 164 162 139 109 108 93 92 85 79 75 71 71 70 63 62 60 56 53 53 1251 4824 74.1% 60.9% 49.2%



5.4.

Antwerpen Schoten Mechelen Stabroek Beveren Turnhout Brasschaat Sint-Niklaas Zwijndrecht Kapellen Temse Boom Brecht Borsbeek Wuustwezel Lier Mortsel Niel Rumst Sint-Katelijne-Waver Overige 58 gemeenten


1315 56 51 45 35 26 22 22 20 19 19 18 17 16 16 15 14 13 13 13 288 2053 86.0% 78.5% 71.5%

Totaal

Antwerpen Beveren Stabroek Brasschaat Kapellen Schoten Sint-Niklaas Brecht Zwijndrecht Sint-Gillis-Waas Kalmthout Kruibeke Essen Zoersel Temse Wuustwezel Stekene Turnhout Schilde Edegem Overige 58 gemeenten


Maritieme cluster

18550 3945 2216 1873 1838 1802 1538 1536 1426 1056 879 869 789 756 738 734 665 625 618 617 12445 55515 77.6% 64.5% 47.9%

Antwerpen Beveren Stabroek Schoten Zwijndrecht Brasschaat Kapellen Sint-Niklaas Brecht Sint-Gillis-Waal Turnhout Rijkevorsel Kruibeke Zoersel Temse Kalmthout Essen Stekene Wommelgem Edegem Overige 58 gemeenten


8565 2186 1010 860 836 827 789 744 709 539 496 396 387 351 338 335 302 297 278 266 4255 24766 82.8% 68.9% 51.0%

Niet-maritieme cluster

Antwerpen Beveren Stabroek Kapellen Brasschaat Schoten Brecht Sint-Niklaas Zwijndrecht Wuustwezel Kalmthout Sint-Gillis-Waal Essen Kruibeke Mortsel Zoersel Temse Ranst Mechelen Stekene

9985 1759 1206 1049 1046 942 827 794 590 559 544 517 487 482 417 405 400 387 384 368 7601 30749 75.3% 61.0% 45.5%



De ouderdomsdistributie van de werknemers

De database van RSZ bevat ook gegevens over de ouderdom van de betrokken tewerkgestelden. Dit laat toe om de ouderdomsdistributie van naderbij te onderzoeken. Zoals aangegeven in de methodologische sectie werd daarbij een onderscheid gemaakt tussen vier leeftijdscategorieën. Figuren 14 tot en met 24 geven de ouderdomsdistributie per categorie en regio weer. Voor sommige categorieën zijn er grote verschillen tussen de regio’s onderling vast te stellen. Dit is ondermeer het geval voor de maritieme industrie en de electriciteitsindustrie. Voor andere categorieën zijn de verschillen miniem. De leeftijdscategorie van 50 tot 65 jaar is vooral sterk aanwezig bij de dokwerkers (circa 33%

voor

alle

regio’s

samen),

het

Havenbedrijf

Antwerpen

(45%!)

en

de

grondstoffenindustrie (33%). Een sterke vertegenwoordiging van oudere werknemers wijst enerzijds op een sterke ervaringsbasis, maar kan tegelijk een gevaar betekenen voor de

40 15-jan-15


continuïteit van de toekomstige tewerkstelling indien de uitstroom niet kan gecompenseerd worden door een instroom van nieuwe (jongere) werknemers. Jonge medewerkers (<25 jaar) zijn vooral relatief sterk vertegenwoordigd in de maritieme industrie (circa 7%), de grondstoffenverwerking (bijna 10%) en de overige industrie en overige dienstverlening. Figuur 14. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen havenlogistiek Totaal

Antwerpen stad


waarvan leeftijd 18-24

waarvan leeftijd 25-39 waarvan leeftijd 40-49




Waasland

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Figuur 15. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen de maritieme industrie Totaal

Antwerpen stad







Waasland

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

41 15-jan-15


Figuur 16. Ouderdomsdistributie van de dokwerkers Totaal

Antwerpen stad


waarvan leeftijd 18-24 waarvan leeftijd 25-39 waarvan leeftijd 40-49




Waasland

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Figuur 17. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen het Havenbedrijf Antwerpen Totaal

Antwerpen stad






Waasland

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Figuur 18. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen de (petro-)chemische industrie Totaal

Antwerpen stad






Waasland

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

42 15-jan-15


Figuur 19. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen de electriciteitsproductie Totaal

Antwerpen stad






Waasland

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Figuur 20. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen de grondstoffenverwerking Totaal

Antwerpen stad







Waasland

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Figuur 21. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen de overige industrie Totaal

Antwerpen stad







Waasland

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

43 15-jan-15


Figuur 22. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen logistiek over land Totaal

Antwerpen stad







Waasland

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Figuur 23. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen de handel Totaal

Antwerpen stad







Waasland

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Figuur 24. Ouderdomsdistributie van werknemers binnen overige dienstverlening

Totaal

Antwerpen stad







Waasland

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

44 15-jan-15


6. Toegevoegde waarde creatie van de haven van Antwerpen in de provincie Antwerpen en het Waasland In dit deel van de voorliggende studie worden de directe tewerkstellingseffecten van de haven van Antwerpen in de provincie Antwerpen en het Waasland omgezet naar toegevoegde waarde volgens de methodologie beschreven in deel 4.2. Tabel 10. Directe effecten in termen van toegevoegde waarde van de haven van Antwerpen

Toegevoegde waarde (in miljoenen euro) Waasland Arrondissement Antwerpen (exclusief Antwerpen) Arrondissement Mechelen Arrondissement Turnhout Antwerpen stad

Totaal

Maritiem

Niet-maritiem

Totaal

533.9 1018.6 119.2 193.1 993.6 2858.4

1021.8 2665.7 461.4 375.9 1858.4 6383.2

1555.7 3684.2 580.7 569.0 2852.1 9241.7

Tabel 10 geeft een algemeen overzicht van de toegevoegde waarde creatie die samenhangt met de tewerkgestelden woonachtig in de gemeenten van de provincie Antwerpen en het Waasland. De totale toegevoegde waarde bedroeg 9,24 miljard euro in 2012. Merk op dat de NBB een directe toegevoegde waarde van bijna 10 miljard euro voor 2012 becijferde, maar zoals eerder aangegeven is de methodologische basis verschillend van voorliggende studie. Ongeveer 71% van deze toegevoegde waarde heeft betrekking op werknemers die wonen in het Arrondissement Antwerpen (figuur 25). De Stad Antwerpen zelf neemt 31% voor haar rekening. Het Waasland is met een aandeel van circa 17% ook sterk vertegenwoordigd. De effecten in de arrondissementen Mechelen en Turnhout liggen elk rond de 6% van het totaal. Tabel 10 geeft tevens een onderscheid tussen de toegevoegde waarde in de maritieme cluster en de niet-maritieme cluster. In alle regio’s is er een duidelijk overwicht van de nietmaritieme cluster. Dit overwicht is het meest uitgesproken in het arrondissement Mechelen. De onderlinge verschillen tussen de regio’s vertalen zich in de procentuele verdeling over de regio’s heen (zie twee onderste figuren in figuur 25).

45 15-jan-15


Figuur 25. Geografische uitsplitsing van de totale toegevoegde waarde gecreëerd door het aantal haven-gerelateerde banen in de arrondissementen van de provincie Antwerpen en het Waasland

Waasland 17%

Antwerpen stad 31%

Totale toegevoegde waarde Arrondissement Antwerpen (exclusief Antwerpen) 40%



Waasland 19%

Antwerpen stad 35%

Toegevoegde waarde maritieme cluster Arrondissement Turnhout 7%

Antwerpen stad 29%

Waasland 16%

Toegevoegde waarde Niet-maritieme cluster






Figuur 26 geeft een overzicht van het relatief belang van de maritieme en niet-maritieme cluster per gemeente. Antwerpen, Beveren, Retie, Rijkevorsel, Turnhout en Zwijndrecht hebben een veel hoger aandeel van de maritieme cluster dan gemiddeld. De maritieme cluster is vrij zwak vertegenwoordigd in Wuustwezel, Westerlo, Vosselaar, Vorselaar, SintAmands, Merksplas, Laakdal, Baarle Hertog, Kasterlee, Mechelen, Lint en Rumst.

46 15-jan-15


Figuur 26. Opdeling van de toegevoegde waarde effecten in de arrondissementen van de provincie Antwerpen en het Waasland volgens maritieme en niet-maritieme clusters

Totaal

Total Zwijndrecht Zoersel Zandhoven Wuustwezel Wommelgem Willebroek Wijnegem Westerlo Waasmunster Vosselaar Vorsselaar Turnhout Temse Stekene Stabroek Sint-Niklaas Sint-Katelijne-Waver Sint-Gillis-Waal Sint-Amands Schoten Schilde Schelle Rumst Rijkevorsel Retie Ravels Ranst Puurs Putte Oud-Turnhout Olen Nijlen Niel Mortsel Mol Merksplas Meerhout Mechelen Malle Lokeren Lint Lille Lier Laakdal Kruibeke Kontich Kasterlee Kapellen Kalmthout Hulshout Hove Hoogstraten Herselt Herenthout Herentals Hemiksen Heist-op-Den-Berg Grobbendonk Geel Essen Edegem Duffel Dessel Brecht Brasschaat Borsbeek Bornem Boom Bonheiden Boechout Beveren Berlaar Beerse Balen Baarle-Hertog Arendonk Antwerpen Aartselaar

Maritieme cluster Niet-maritieme cluster

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

47 15-jan-15


Figuur 27. Opdeling van de toegevoegde waarde in de provincie Antwerpen en het Waasland naar aard van havengerelateerde activiteit (naar regio) – in mln euro

100%

13.7

49.8

12.3

17.6

166.2

259.5

154.8 624.1

90% 80%

99.8

82.8 22.4 24.7 270.3 42.7 24.1 213.9

192.2 70%

668.2 31.5 5.6 4.3

39.5 7.8 5.3

60% 50%

1689.4

142.5

670.3

50.0

246.3

125.5 87.9 607.3

46.9 29.6 96.1

55.0 531.1

Overige industrie

605.1

2943.3

(Petro)chemische industrie

193.7 17.3

20% 10%

180.8

7.1 22.2 7.4

92.0 307.2

109.1 268.3 63.8

51.4

10.0 17.9 14.9

255.2

568.0

76.5

Waasland



80.6

Grondstoffenverwerking (niet petro) Electriciteitsindustrie

40% 30%

Handel Logistiek over land

172.4

1440.8


235.5

Havenautoriteit

796.4

Dokwerkers

218.1

Maritieme Industrie

156.3

Havenlogistiek 552.4

1608.4

Antwerpen stad

Totaal

0% Arrondissement Turnhout

Figuur 28. Opdeling van de toegevoegde waarde in de provincie Antwerpen en het Waasland naar aard van havengerelateerde activiteit (naar activiteit) – in mln euro 100%

90% 80%

605.1 552.4

50%

156.3

7.4 14.9

0%

29.6

166.2 4.3 5.3

7.1 10.0 307.2

5.6 7.8

580.7

99.8

12.3

270.3

3684.2


624.1 17.6

92.0 80.6

192.2 24.7 531.1 17.3

Antwerpen stad Arrondissement Turnhout

24.1 42.7

180.8

569.0

142.5

568.0

255.2

31.5 39.5

213.9 1440.8

2852.1

46.9 246.3 668.2

193.7 55.0

51.4

20% 10%

50.0

22.2 17.9

76.5

40% 30%

268.3 109.1 172.4

70% 60%

63.8

96.1


49.8 22.4

82.8 154.8

1555.7 13.7

Waasland

48 15-jan-15


Figuren 27 en 28 geven een opdeling van de toegevoegde waarde in de arrondissementen van de provincie Antwerpen en het Waasland naar aard van de havengerelateerde activiteiten en dit respectievelijk voor de totalen per regio en de totalen per categorie. De volgende conclusies vloeien uit de cijfers voort: 

In alle regio’s is de categorie (petro-)chemische industrie relatief gezien het belangrijkst. Havenlogistiek en handel volgen op een afstand;



Het Waasland is sterk vertegenwoordigd in de totale toegevoegde waarde voortkomend uit de maritieme industrie, de electriciteitsproductie en grondstoffenverwerking. Het Waasland is vrijwel afwezig binnen de categorieën Havenbedrijf Antwerpen en overige dienstverlening, twee categorieën waarbinnen de stad Antwerpen een forse positie heeft;



De categorie havenlogistiek is zeer prominent aanwezig in de totale havengerelateerde toegevoegde waarde in het arrondissement Turnhout. In absolute termen gaat het om circa 156 miljoen euro.

Om de toegevoegde waarde verder te onderzoeken op het niveau van de individuele gemeenten werd ook hier gebruik gemaakt van een index die aangeeft in hoeverre een specifieke gemeente over- of ondervertegenwoordigd is binnen de effecten van een bepaalde categorie:

𝐽𝑐𝑔 = ∑11

𝑇𝑊𝑐𝑔 ⁄∑78 𝑔=1 𝑇𝑊𝑐𝑔

78 11 𝑐=1 𝑇𝑊𝑐𝑔 ⁄∑𝑐=1 ∑𝑔=1 𝑇𝑊𝑐𝑔

Met Jcg = index voor gemeente g en categorie c TWcg = toegevoegde waarde in categorie c voor gemeente g c = 1 tot en met 11 (aantal categorieën) en g = 1 tot en met 78 (aantal gemeenten)

Een waarde van 100% duidt erop dat het aandeel van de gemeente g in de totale toegevoegde

waarde

van

categorie

c

gelijk

is

aan

het

aandeel

van

de

totale

havengerelateerde toegevoegde waarde in gemeente g in de totale havengerelateerde toegevoegde waarde in de provincie Antwerpen en het Waasland. Een waarde hoger dan

49 15-jan-15


100% duidt op een relatieve oververtegenwoordiging van gemeente g in de totale havengerelateerde toegevoegde waarde binnen categorie c. Een waarde lager dan 100% duidt op een ondervertegenwoordiging. De resultaten zijn weergegeven in tabel 11. Ook hier werd gewerkt met een kleurencode. Uit de cijfers leiden we volgende zaken af: 

In de categorie havenlogistiek zijn er net als bij de tewerkstelling een beperkt aantal hoge uitschieters, met name Retie, Rijkevorsel en Turnhout met waarden van meer dan 200%. In tegenstelling tot de situatie bij de tewerkstelling duiken er heel wat gemeenten onder de 50%: Arendonk, Balen, Berlaar, Heist-op-den-Berg, Herentals, Laakdal, Lint, Merksplas, Niel, Vosselaar en Westerlo;



In de categorie maritieme industrie zijn er veel meer uitschieters;



In de categorie dokwerkers is er een slechts één gemeente met een waarde net boven 200%, met name Zandhoven. Beveren, Zwijndrecht en Hoogstraten komen wel in de buurt van 200%. De meeste gemeenten laten erg lage waarden optekenen;



In de categorie havenautoriteit is een sterke oververtegenwoordiging te vinden van Wijnegem en Vorselaar met waarden boven 200%. De stad Antwerpen is met een waarde van 150% ook oververtegenwoordigd in deze categorie;



Binnen de niet-maritieme cluster vertonen sommige categorieën erg extreme waarden. Het daarbij vooral om de electriciteitsproductie en de grondstoffenverwerking. Binnen de categorie logistiek over land zijn er veel minder uitschieters. Voor de categorie (petro-) chemische industrie heeft de overgrote meerderheid van de gemeenten een waarde tussen 100 en 150%.

50 15-jan-15


Tabel 11. Waarden voor Jcg voor de 78 gemeenten en 11 categorieën

Maritieme cluster Havenlogisti ek Aartselaar Antwerpen Arendonk Baarle-Hertog Balen Beerse Berlaar Beveren Boechout Bonheiden Boom Bornem Borsbeek Brasschaat Brecht Dessel Duffel Edegem Essen Geel Grobbendonk Heist-op-Den-Berg Hemiksen Herentals Herenthout Herselt Hoogstraten Hove Hulshout Kalmthout Kapellen Kasterlee Kontich Kruibeke Laakdal Lier Lille Lint Lokeren Malle Mechelen Meerhout Merksplas Mol Mortsel Niel Nijlen Olen Oud-Turnhout Putte Puurs Ranst Ravels Retie Rijkevorsel Rumst Schelle Schilde Schoten Sint-Amands Sint-Gillis-Waal Sint-Katelijne-Waver Sint-Niklaas Stabroek Stekene Temse Turnhout Vorsselaar Vosselaar Waasmunster Westerlo Wijnegem Willebroek Wommelgem Wuustwezel Zandhoven Zoersel Zwijndrecht TOTAAL

82% 111% 35% 0% 48% 81% 47% 89% 62% 96% 106% 87% 117% 96% 96% 85% 102% 111% 56% 70% 91% 47% 70% 49% 59% 75% 55% 78% 55% 74% 85% 46% 70% 100% 26% 60% 87% 48% 75% 61% 66% 72% 26% 74% 76% 35% 62% 74% 53% 83% 91% 81% 74% 387% 383% 63% 95% 101% 99% 61% 108% 61% 117% 83% 70% 84% 374% 0% 40% 72% 49% 120% 131% 102% 68% 58% 123% 129% 100%

Legend:

Maritieme Industrie 69% 95% 0% 0% 0% 0% 0% 269% 78% 0% 0% 353% 87% 105% 19% 0% 130% 181% 0% 0% 0% 93% 0% 144% 0% 0% 156% 0% 0% 22% 59% 0% 35% 64% 0% 125% 0% 0% 210% 0% 0% 0% 0% 328% 0% 0% 0% 0% 630% 0% 183% 0% 0% 0% 54% 0% 0% 106% 79% 0% 215% 212% 130% 39% 170% 309% 50% 0% 0% 499% 0% 97% 152% 264% 34% 0% 103% 109% 100%

Niet-Maritieme cluster

Dokwerkers Havenautorit (Petro)chemi Electriciteitsi Grondstoffe eit sche ndustrie nverwerking industrie (niet petro) 40% 99% 102% 131% 106% 109% 150% 67% 51% 109% 75% 76% 140% 228% 110% 88% 0% 206% 0% 0% 47% 0% 92% 241% 87% 93% 0% 129% 129% 62% 54% 83% 135% 110% 79% 177% 43% 96% 217% 136% 57% 84% 120% 139% 13% 6% 29% 84% 290% 42% 39% 46% 92% 115% 150% 21% 55% 107% 141% 110% 0% 21% 99% 73% 75% 101% 78% 125% 72% 48% 121% 113% 130% 74% 65% 0% 0% 0% 559% 0% 0% 77% 106% 62% 67% 47% 95% 77% 61% 40% 128% 56% 193% 28% 34% 17% 64% 120% 232% 122% 68% 73% 134% 182% 26% 65% 89% 99% 189% 146% 92% 160% 91% 75% 72% 46% 59% 96% 176% 57% 65% 0% 131% 189% 205% 94% 0% 128% 119% 86% 191% 112% 123% 56% 215% 37% 138% 116% 120% 0% 52% 133% 162% 44% 0% 91% 57% 177% 82% 41% 103% 116% 147% 66% 61% 43% 27% 116% 217% 78% 48% 33% 115% 146% 77% 106% 98% 116% 130% 217% 11% 116% 106% 173% 0% 75% 90% 102% 105% 32% 68% 70% 133% 87% 25% 46% 29% 132% 190% 21% 26% 33% 122% 211% 337% 83% 84% 118% 137% 122% 14% 32% 91% 164% 64% 71% 0% 125% 272% 131% 0% 0% 150% 58% 0% 22% 45% 69% 402% 65% 69% 50% 97% 100% 80% 58% 127% 101% 99% 244% 62% 79% 133% 124% 81% 51% 44% 106% 87% 0% 26% 67% 61% 200% 193% 0% 113% 129% 28% 41% 49% 29% 85% 131% 126% 69% 80% 126% 127% 38% 18% 93% 113% 93% 802% 0% 0% 28% 123% 45% 0% 17% 58% 17% 88% 34% 58% 88% 195% 99% 40% 80% 106% 148% 98% 81% 96% 102% 62% 57% 121% 156% 93% 94% 49% 7% 0% 158% 178% 0% 126% 20% 110% 205% 214% 19% 68% 126% 229% 39% 103% 35% 118% 145% 143% 147% 124% 144% 50% 94% 129% 35% 119% 212% 178% 98% 56% 109% 150% 183% 9% 14% 29% 75% 59% 76% 259% 139% 86% 0% 68% 150% 137% 199% 72% 49% 19% 123% 133% 110% 56% 48% 132% 143% 34% 0% 217% 93% 52% 45% 37% 112% 75% 145% 322% 107% 104% 84% 187% 65% 0% 81% 190% 53% 93% 202% 43% 117% 146% 12% 74% 89% 91% 112% 34% 195% 118% 83% 98% 142% 100% 100% 100% 100% 100% < 100%

100-200%

Overige industrie 71% 121% 0% 0% 260% 155% 79% 129% 67% 42% 149% 78% 179% 96% 74% 268% 133% 48% 114% 30% 131% 145% 96% 141% 0% 86% 107% 49% 0% 56% 74% 39% 38% 94% 83% 118% 75% 126% 64% 60% 100% 130% 0% 96% 96% 142% 65% 125% 0% 121% 21% 68% 133% 133% 12% 181% 147% 48% 89% 0% 97% 58% 106% 70% 50% 101% 20% 124% 214% 55% 34% 133% 208% 74% 151% 62% 80% 64% 100%

Logistiek over land 118% 119% 36% 0% 124% 71% 87% 62% 100% 55% 115% 57% 148% 104% 88% 147% 100% 122% 61% 80% 72% 108% 138% 121% 112% 160% 130% 109% 98% 71% 89% 60% 117% 95% 192% 105% 88% 83% 97% 92% 116% 158% 128% 64% 144% 140% 135% 41% 74% 80% 76% 99% 29% 49% 49% 129% 86% 121% 102% 79% 73% 77% 83% 99% 65% 81% 30% 123% 86% 87% 64% 124% 72% 103% 88% 90% 113% 98% 100%

Handel

141% 128% 123% 146% 137% 105% 143% 48% 130% 151% 131% 127% 128% 84% 79% 121% 145% 168% 41% 124% 71% 131% 152% 146% 92% 77% 60% 140% 115% 45% 65% 158% 136% 70% 150% 146% 113% 133% 76% 123% 162% 29% 169% 94% 153% 156% 95% 183% 152% 164% 170% 106% 150% 50% 39% 153% 129% 130% 106% 115% 39% 83% 53% 48% 64% 70% 62% 140% 81% 80% 140% 137% 109% 80% 58% 92% 114% 64% 100%

Overige TOTAAL dienstverleni ng 31% 100% 208% 100% 0% 100% 0% 100% 138% 100% 49% 100% 21% 100% 24% 100% 35% 100% 133% 100% 158% 100% 25% 100% 127% 100% 31% 100% 29% 100% 427% 100% 106% 100% 30% 100% 24% 100% 48% 100% 56% 100% 96% 100% 77% 100% 90% 100% 108% 100% 91% 100% 28% 100% 26% 100% 0% 100% 33% 100% 27% 100% 62% 100% 46% 100% 31% 100% 132% 100% 86% 100% 40% 100% 11% 100% 42% 100% 88% 100% 245% 100% 138% 100% 132% 100% 154% 100% 59% 100% 140% 100% 94% 100% 133% 100% 153% 100% 64% 100% 44% 100% 48% 100% 71% 100% 24% 100% 7% 100% 114% 100% 61% 100% 17% 100% 85% 100% 0% 100% 13% 100% 134% 100% 39% 100% 56% 100% 41% 100% 68% 100% 136% 100% 33% 100% 76% 100% 15% 100% 109% 100% 71% 100% 111% 100% 54% 100% 49% 100% 7% 100% 32% 100% 43% 100% 100% 100%

> 200%

51 15-jan-15


Tabel 12 geeft een ranking van alle gemeenten in termen van de absolute toegevoegde waarde. De stad Antwerpen bekleedt steeds de eerste plaats gevolgd door Beveren. Schoten, Brasschaat, Kapellen en Stabroek maken de top vijf compleet. Tabel 12. Havengerelateerde toegevoegde waarde in de 78 gemeenten (in miljoenen euro)

Totale toegevoegde Toegevoegde waarde Toegevoegde waarde waarde maritieme cluster niet-maritieme cluster

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39

Antwerpen Beveren Stabroek Kapellen Brasschaat Schoten Brecht Sint-Niklaas Zwijndrecht Sint-Gillis-Waal Kalmthout Essen Wuustwezel Kruibeke Zoersel Temse Stekene Ranst Mortsel Edegem Schilde Mechelen Wommelgem Kontich Turnhout Lier Aartselaar Hemiksen Zandhoven Rijkevorsel Boechout Wijnegem Borsbeek Malle Bornem Lokeren Willebroek Nijlen Schelle

2852.1 649.6 363.6 322.4 317.5 295.9 262.9 256.1 210.3 175.2 165.8 148.6 145.8 144.9 126.4 125.9 119.8 111.6 106.4 106.0 104.9 93.5 91.5 88.8 86.2 78.9 72.1 70.5 68.6 68.1 63.5 57.3 56.8 56.1 54.3 53.1 52.9 52.4 51.9

Antwerpen Beveren Stabroek Schoten Brasschaat Zwijndrecht Kapellen Sint-Niklaas Brecht Sint-Gillis-Waal Turnhout Rijkevorsel Kruibeke Zoersel Temse Kalmthout Stekene Essen Wommelgem Edegem Schilde Ranst Mortsel Wuustwezel Zandhoven Lier Willebroek Hemiksen Wijnegem Kontich Aartselaar Bornem Borsbeek Retie Mechelen Boechout Boom Schelle Lokeren

993.6 248.7 113.6 99.1 95.0 94.3 90.5 85.2 80.2 61.8 58.2 46.6 44.3 41.0 40.0 37.7 33.7 33.0 32.8 31.9 30.9 24.7 21.8 21.4 19.6 17.4 17.2 17.0 16.4 15.9 15.8 14.5 13.0 12.9 12.6 12.5 11.8 11.4 11.2

Antwerpen Beveren Stabroek Kapellen Brasschaat Schoten Brecht Sint-Niklaas Kalmthout Wuustwezel Zwijndrecht Essen Sint-Gillis-Waal Kruibeke Ranst Stekene Temse Zoersel Mortsel Mechelen Edegem Schilde Kontich Lier Wommelgem Aartselaar Hemiksen Boechout Zandhoven Malle Borsbeek Rumst Nijlen Lokeren Wijnegem Schelle Bornem Boom Heist-op-Den-Berg

1858.4 400.9 250.1 231.9 222.4 196.8 182.6 170.9 128.1 124.4 116.0 115.5 113.4 100.6 86.9 86.1 86.0 85.4 84.6 80.9 74.1 74.1 72.9 61.5 58.7 56.3 53.5 50.9 49.0 44.9 43.8 43.5 42.9 42.0 40.8 40.5 39.8 39.4 38.2

Totale toegevoegde waarde

40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78

Rumst Boom Heist-op-Den-Berg Sint-Katelijne-Waver Niel Puurs Lint Duffel Hove Lille Grobbendonk Hoogstraten Waasmunster Herentals Geel Beerse Mol Westerlo Kasterlee Berlaar Putte Bonheiden Retie Sint-Amands Vorsselaar Olen Hulshout Herenthout Vosselaar Merksplas Laakdal Herselt Balen Oud-Turnhout Arendonk Meerhout Ravels Dessel Baarle-Hertog

51.4 51.2 46.7 43.7 41.9 40.6 40.5 38.2 34.3 34.1 32.4 31.7 31.0 30.1 27.9 27.4 26.4 24.7 21.8 21.4 21.0 20.4 19.1 16.6 13.7 13.6 13.4 12.5 11.9 10.2 10.2 9.9 9.8 8.8 7.8 6.5 6.4 3.2 1.3

Toegevoegde waarde maritieme cluster Malle Hoogstraten Puurs Nijlen Waasmunster Duffel Heist-op-Den-Berg Sint-Katelijne-Waver Rumst Lille Grobbendonk Hove Mol Beerse Niel Lint Herentals Geel Putte Bonheiden Westerlo Berlaar Kasterlee Olen Oud-Turnhout Hulshout Herselt Herenthout Vosselaar Sint-Amands Vorsselaar Balen Meerhout Arendonk Ravels Laakdal Dessel Merksplas Baarle-Hertog

11.2 10.3 10.2 9.5 9.0 8.7 8.5 8.3 7.9 7.8 7.7 7.0 6.2 6.1 6.0 5.3 5.2 4.2 3.6 3.6 3.6 3.2 2.7 2.5 2.5 2.3 2.1 2.0 2.0 1.9 1.8 1.2 1.2 1.1 1.1 0.9 0.5 0.5 0.1

Toegevoegde waarde niet-maritieme cluster Niel Willebroek Sint-Katelijne-Waver Lint Puurs Duffel Turnhout Hove Lille Herentals Grobbendonk Geel Waasmunster Rijkevorsel Hoogstraten Beerse Westerlo Mol Kasterlee Berlaar Putte Bonheiden Sint-Amands Vorsselaar Olen Hulshout Herenthout Vosselaar Merksplas Laakdal Balen Herselt Arendonk Oud-Turnhout Retie Ravels Meerhout Dessel Baarle-Hertog

35.8 35.7 35.4 35.2 30.4 29.5 28.0 27.3 26.3 24.9 24.8 23.7 22.0 21.6 21.4 21.3 21.1 20.1 19.1 18.2 17.4 16.7 14.7 11.9 11.1 11.0 10.5 9.9 9.8 9.3 8.6 7.8 6.7 6.4 6.3 5.3 5.3 2.7 1.2

52 15-jan-15


7. Schatting van de gemeentebelastingen op inkomen verbonden aan tewerkstellingseffecten van de haven van Antwerpen In dit laatste deel van de voorliggende studie wordt een ruwe schatting gemaakt van de aanvullende gemeentebelastingen op inkomen (personenbelasting) die samenhangen met de tewerkstellingseffecten van de haven van Antwerpen. De aanvullende belasting op de personenbelasting wordt door de gemeenten geheven ten laste van de inwoners die belastbaar zijn in die respectievelijke gemeenten. In deze studie nemen we enkel deze vorm van aanvullende belastingen mee. Deze belasting wordt berekend door een percentage toe te passen op de basispersonenbelasting. De gemeentebelasting wordt samen met de personenbelasting geïnd. Elke gemeente legt elk jaar het tarief van de gemeentebelasting voor hun grondgebied vast. Aangezien de tewerkstellingscijfers betrekking hebben op het jaar 2012 werd gebruik gemaakt van de aanslagvoeten voor de gemeentebelasting van aanslagjaar 2013 (inkomsten van 2012). De aanslagvoeten zijn weergegeven in tabel 13. Het dient benadrukt te worden dat het hier over een ruwe schatting of grootteorde op basis van de volgende methodologie. De cijfers bekomen van de Kruispuntdatabank bevatten cijfergegevens over de totale brutolonen verbonden per NACE-code en gemeente. Door deze cijfers te aggregeren per deelsector van de maritieme en niet-maritieme clusters en te delen door het aantal tewerkgestelden bekomt men het gemiddeld brutoloon per VTE per deelsector per gemeente. Om de gemeentebelasting op inkomen verbonden aan de brutoloonmassa te berekenen werd gebruik

gemaakt

van

volgende

schattingsmethode.

Ten

eerste

werd

de

basispersonenbelasting voor het aanslagjaar 2013 (inkomsten van het jaar 2012) berekend aan de hand van de volgende schijven. Belastingtarief: Van 0 tot 8 350 euro = 25 % Van 8 350 tot 11 890 euro = 30 % Van 11 890 tot 19 810 euro = 40 % Van 19 810 tot 36 300 euro = 45 % Meer dan 36 300 euro = 50 %

53 15-jan-15


Tabel 13. Aanslagvoeten van de gemeentebelasting (%) voor het aanslagjaar 2013 (inkomsten 2012) – Provincie Antwerpen en Waasland

Gemeente Aartselaar Antwerpen Arendonk Baarle-Hertog Balen Beerse Berlaar Beveren Boechout Bonheiden Boom Bornem Borsbeek Brasschaat Brecht Dessel Duffel Edegem Essen Geel Grobbendonk Heist-op-Den-Berg Hemiksen Herentals Herenthout Herselt Hoogstraten Hove Hulshout Kalmthout Kapellen Kasterlee Kontich Kruibeke Laakdal Lier Lille Lint Lokeren

Aanslagvoet (%) 4.0 8.0 7.5 7.2 8.0 6.5 8.5 5.0 7.3 7.5 8.5 7.5 6.0 6.0 7.0 6.0 6.5 7.2 7.5 7.0 7.5 7.5 7.8 7.2 6.5 7.5 6.0 7.5 7.5 7.5 5.0 7.8 5.7 8.0 7.5 7.9 6.5 7.3 7.5

Gemeente Malle Mechelen Meerhout Merksplas Mol Mortsel Niel Nijlen Olen Oud-Turnhout Putte Puurs Ranst Ravels Retie Rijkevorsel Rumst Schelle Schilde Schoten Sint-Amands Sint-Gillis-Waas Sint-Katelijne-Waver Sint-Niklaas Stabroek Stekene Temse Turnhout Vorsselaar Vosselaar Waasmunster Westerlo Wijnegem Willebroek Wommelgem Wuustwezel Zandhoven Zoersel Zwijndrecht

Aanslagvoet (%) 7.0 7.4 7.0 6.5 8.0 7.2 8.5 7.0 6.0 5.0 7.7 8.0 6.5 6.0 7.8 7.4 6.8 6.8 5.0 6.7 8.5 6.9 7.5 8.5 6.0 8.0 8.0 7.5 7.5 7.0 8.0 7.0 7.0 8.5 5.5 7.0 7.0 6.5 1.0

54 15-jan-15


Dit is een sterke vereenvoudiging aangezien werknemers ook andere roerende en onroerende inkomsten kunnen hebben, er in een gezinssituatie moet rekening gehouden worden met het gezamenlijk belastbaar inkomen en aangezien geen rekening gehouden werd met eventuele aftrekbare uitgaven die de werknemer heeft gedaan tijdens het belastbaar tijdperk (zoals aftrek enige eigen woning, onderhoudsuitkeringen, pensioensparen, kinderopvang, etc..). Er werd wel rekening gehouden met de belastingvrije sommen. Op basis van deze oefening werd per gemiddeld brutoloon per deelsector en gemeente een basispersonenbelasting bekomen. De aanslagvoet van de betrokken gemeente werd hierop toegepast om zo een ruwe schatting te bekomen van de aanvullende gemeentebelasting verbonden aan de loonmassa van de tewerkgestelde. Per sector en gemeente werden deze resultaten vervolgens vermenigvuldigd met het aantal tewerkgestelden per deelsector en gemeente. De resultaten van deze oefening zijn weergegeven in tabel 14. De belastinginkomsten zijn weergegeven in duizenden euro. Voor de Stad Antwerpen bijvoorbeeld genereert het inkomen verdiend door de personen die werken in de haven een aanvullende gemeentebelasting van naar schatting bijna 16 miljoen euro of gemiddeld 850 euro per tewerkgestelde. Voor alle gemeenten samen gaat het om 48.8 miljoen euro of gemiddeld zo’n 880 euro per tewerkgestelde. Bovenstaande methodologie geeft zeker niet de mogelijkheid om de gemeentebelastingen correct in te schatten. Gegeven de beperkte databeschikbaarheid laat deze methodologie echter wel toe een eerste voorzichtige ruwe schatting of grootteorde te geven van de gemeentebelastingen

op

inkomen

(personenbelasting)

die

samenhangen

met

de

tewerkstellingseffecten van de haven van Antwerpen.

55 15-jan-15


Tabel 14. Schatting van de aanvullende gemeentebelastingen op looninkomsten van inwoners die werken in de haven

Aartselaar Antwerpen Arendonk Baarle-Hertog Balen Beerse Berlaar Beveren Boechout Bonheiden Boom Bornem Borsbeek Brasschaat Brecht Dessel Duffel Edegem Essen Geel Grobbendonk Heist-op-Den-Berg Hemiksen Herentals Herenthout Herselt Hoogstraten Hove Hulshout Kalmthout Kapellen Kasterlee Kontich Kruibeke Laakdal Lier Lille Lint Lokeren

Totaal 394 18550 34 5 52 146 105 3945 328 96 298 277 339 1873 1536 18 208 617 789 134 172 251 414 160 67 60 206 179 67 879 1838 98 469 869 55 430 182 191 289

Aantal tewerkgestelden in haven (in VTE) Maritiem cluster Niet maritiem cluster 133 261 8565 9985 10 24 1 4 11 41 55 91 28 77 2186 1759 107 221 31 65 102 196 116 161 109 230 827 1046 709 827 4 14 71 137 266 351 302 487 36 98 67 105 73 178 148 266 44 116 18 49 19 41 92 114 59 120 20 47 335 544 789 1049 24 74 139 330 387 482 7 48 149 281 68 114 47 144 92 197

Ruwe schatting gemeentebelastingen op looninkomsten (in 1000 euro) Totaal Maritiem cluster Niet maritiem cluster 218 65 153 15917 7212 8705 46 15 31 6 1 5 46 8 38 145 46 99 136 36 100 2488 1081 1407 335 81 253 109 30 80 304 101 203 271 81 190 251 79 173 1640 674 965 1562 624 938 13 3 11 173 50 123 746 368 379 890 255 635 137 32 104 196 61 135 269 83 187 394 130 264 139 26 112 59 11 49 56 15 41 152 52 100 222 63 159 70 13 57 1061 335 727 1385 501 885 109 17 92 372 89 283 903 294 609 54 5 49 464 146 318 167 54 112 212 52 159 336 125 211

56 15-jan-15


Tabel 14 (vervolg). Schatting van de aanvullende gemeentebelastingen op looninkomsten van inwoners die werken in de haven

Malle Mechelen Meerhout Merksplas Mol Mortsel Niel Nijlen Olen Oud-Turnhout Putte Puurs Ranst Ravels Retie Rijkevorsel Rumst Schelle Schilde Schoten Sint-Amands Sint-Gillis-Waas Sint-Katelijne-Waver Sint-Niklaas Stabroek Stekene Temse Turnhout Vorsselaar Vosselaar Waasmunster Westerlo Wijnegem Willebroek Wommelgem Wuustwezel Zandhoven Zoersel Zwijndrecht

Totaal 299 492 39 48 133 610 235 293 65 47 104 213 603 33 140 501 277 277 618 1802 74 1056 218 1538 2216 665 738 625 69 61 170 117 334 317 557 734 395 756 1426

Aantal tewerkgestelden in haven (in VTE) Maritiem cluster Niet maritiem cluster 99 200 108 384 11 28 4 44 50 83 193 417 52 183 83 210 22 43 19 28 30 74 86 127 216 387 9 24 110 30 396 105 68 209 98 179 265 353 860 942 16 58 539 517 67 151 744 794 1010 1206 297 368 338 400 496 129 15 54 17 44 72 98 32 85 132 202 143 174 278 279 175 559 183 212 351 405 836 590

Ruwe schatting gemeentebelastingen op looninkomsten (in 1000 euro) Totaal Maritiem cluster Niet maritiem cluster 319 106 213 453 90 363 38 9 29 39 1 39 161 62 99 635 216 419 226 40 186 320 97 223 50 14 36 24 9 15 117 22 95 199 65 134 620 207 413 23 6 17 123 95 28 482 372 110 282 87 195 240 67 173 441 163 279 1648 761 887 103 15 88 940 365 575 242 57 185 1709 674 1034 1747 658 1089 732 246 485 725 254 471 555 434 121 74 14 60 61 14 47 190 55 135 134 36 98 303 116 187 309 130 179 386 167 219 772 137 634 441 162 279 707 294 414 168 89 79

57 15-jan-15


8. Conclusies Deze studie had tot doel een beter inzicht te krijgen op de impact en het belang van de haven van Antwerpen voor de omliggende gemeenten in de regio Antwerpen en het bredere hinterland. Dit alles vertrekkende van het basisuitgangspunt dat de haven van Antwerpen de economische motor van Vlaanderen is. Gegeven een marktomgeving van verhoogde concurrentie- en prijsdruk in een internationale context, is het voor havens een uitdaging om de tewerkstelling en toegevoegde waarde creatie veilig te stellen. Dat is niet enkel belangrijk voor de haven van Antwerpen, maar ook voor de omliggende gemeenten en regio’s die door de haven economische bedrijvigheid kunnen aantrekken of als woongemeente fungeren voor de vele werknemers die in de haven werkzaam zijn. Het economisch belang van de Antwerpse haven is in het verleden reeds op verschillende wijzen in kaart gebracht ondermeer door de Nationale Bank van België en studiebureaus zoals PRC. De in aanmerking genomen activiteiten omvatten zowel een geografische als functionele benadering van een haven. De basisgegevens in deze studies kwamen voort uit jaarrekeningen van individuele bedrijven, Nationale Rekeningen en input-outputtabellen. Studies waarbinnen de economische effecten worden uitgesmeerd naar de gemeenten in het achterland zijn schaars. In voorliggende studie werd het aantal tewerkgestelden in de haven woonachtig in gemeenten gelegen in het achterland als vertrekbasis gehanteerd. Het achterland werd beperkt tot de provincie Antwerpen en het Waasland. Er werd ook gekeken naar de toegevoegde waarde die met de haventewerkstelling gepaard gaat en dit ook uitgesplitst per gemeente. We hanteerden enkel het geografische criterium, met andere woorden kijken we enkel naar bedrijven die in het havengebied en de stad Antwerpen gelegen zijn. Ook werd enkel gekeken naar directe economische effecten. De totale directe tewerkstellingseffecten van de haven van Antwerpen in de provincie Antwerpen en het Waasland bedroegen 55.515 VTE in 2012. De toegevoegde waarde liep op tot 9.24 miljard euro in hetzelfde jaar. Ongeveer 71% van deze tewerkstelling en toegevoegde waarde slaat neer in het Arrondissement Antwerpen. De Stad Antwerpen huisvest een derde van de tewerkgestelden in de haven en 31% van de toegevoegde waarde. Het Waasland is met een aandeel van circa 17% ook sterk vertegenwoordigd. Het aandeel 58 15-jan-15


in

de

totale

havengerelateerde

tewerkstelling

en

toegevoegde

waarde

in

de

arrondissementen Mechelen en Turnhout is van eenzelfde grootte (6% elk). De maritieme cluster vertegenwoordigd circa 45% van de totale tewerkstelling en 31% van de totale toegevoegde waarde. In absolute termen is Antwerpen de belangrijkste gemeente zowel op het vlak van toegevoegde waarde als tewerkstelling. Andere gemeenten die in absolute termen in de top vijf voorkomen zijn Beveren, Schoten, Brasschaat, Kapellen en Stabroek. Zowel voor

de

stad

Antwerpen

als

de

rest

van

het

arrondissement

Antwerpen

vertegenwoordigt de tewerkstelling in de haven iets meer dan 12% van de totale tewerkstelling in de betrokken regio. Ook in het Waasland is de haven van groot belang met een gemiddeld aandeel van 11% in de totale werkgelegenheid. De arrondissementen Mechelen en Turnhout tekenen een beduidend lager aandeel op: 2.15% voor Turnhout en 2.61% voor Mechelen. Koplopers op dit vlak zijn de gemeenten Stabroek, Beveren, Kapellen en Zwijndrecht. De afstanden tussen gemeenten en de haven spelen een rol in het haventewerkstellingspercentage van de betrokken gemeenten. In alle regio’s vormen de categorieën havenlogistiek, (petro-)chemische industrie en logistiek over land de belangrijkste activiteiten voor de tewerkstelling. In een aantal regio’s komt daar ook nog de categorie dokwerkers bij. Vooral in het Waasland is de categorie dokwerkers zeer sterk vertegenwoordigd in de totale haventewerkstelling. In alle regio’s is de categorie (petro-)chemische industrie relatief gezien het belangrijkste voor de toegevoegde waarde. De categorie havenlogistiek is zeer prominent aanwezig in de totale tewerkstelling en toegevoegde waarde in het arrondissement Turnhout. De Stad Antwerpen is sterk oververtegenwoordigd in de categorieën overige dienstverlening en het Havenbedrijf Antwerpen. De leeftijdscategorie van 50 tot 65 jaar is vooral sterk aanwezig bij de dokwerkers, het Havenbedrijf Antwerpen en de grondstoffenindustrie. De categorie jonge medewerkers (<25 jaar)

is

relatief

gezien

sterk

vertegenwoordigd

in

de

maritieme

industrie,

de

grondstoffenverwerking en de overige industrie en overige dienstverlening. In een laatste deel werd een voorzichtige schatting gepresenteerd van de aanvullende gemeentebelastingen op inkomen dat werd verdiend door inwoners die werken in de haven.

59 15-jan-15


Voor alle gemeenten komt deze schatting uit op 49 miljoen euro aan gemeentelijke inkomsten. Deel 2 van deze studie omvat individuele fiches voor elk van de 78 gemeenten. Naast absolute cijfers rond tewerkstelling en toegevoegde waarde wordt een vergelijking gemaakt met het gemiddelde voor het gehele studiegebied en het relevante arrondissement. Ook de ouderdomsdistributie van de tewerkgestelden in enkele belangrijke deelsectoren komt aan bod.

Tenslotte

wordt

ook

de

schatting

van

de

aanvullende

gemeentebelastingen

weergegeven op inkomen dat werd verdiend door inwoners die werken in de haven.

Bronnenlijst Coppens, F., Lagneaux, F., Meersman, H., Sellekaerts, N., Van de Voorde, E., van Gastel, G., Vanelslander, T., Verhetsel, A. (2007), Economic impact of port activity: a disaggregate analysis. The case of Antwerp, NBB Working paper document, nr. 110, Brussel, februari 2007 Nationale Bank van België (2014), Economic importance of the Belgian ports: Flemish maritime ports, Liège port complex and the port of Brussels – Report 2012, NBB Working paper document, nr. 260, Brussel, juni 2014 PRC (2001), Het economisch, financieel en strategisch belang van de haven van Antwerpen: huidige betekenis en toekomstvisie, Garant: Leuven/Apeldoorn PRC (2006), Het economisch en financieel belang van de haven van Antwerpen op regionaal en lokaal vlak

60 15-jan-15


Bijlage. Lijst van de NACE-BEL bedrijfstakken in de studies van de NBB Noot: AN Haven van Antwerpen, GN Haven van Gent, OO Haven van Oostende, ZB Haven van Zeebrugge, LG Havencomplex van Luik, BR Haven van Brussel

61 15-jan-15


Bijlage. Lijst van de NACE-BEL bedrijfstakken in de studies van de NBB (vervolg)

62 15-jan-15



63 15-jan-15



64 15-jan-15



65 15-jan-15

Sociaal-economische impact van de haven van Antwerpen op het hinterland

Recommend Documents