Slaaf van het onbewuste? Automatische en controlerende processen bij zwaardrinkende jongeren Reinout W. Wiers1,2, Ph.D. 1. Clinical Psychological Science, Univ Maastricht 2. IVO Professor of Experimental Psychological Research on addiction in adolescence, Radboud Univ Nijmegen
[email protected]
Jongeren drinken teveel. Logische vraag: Waarom drink je? leuk
gezellig
lekker
In hoeverre geven deze verklaringen werkelijk weer wat mensen drijft?
1
In veel Psychologische theorieën verslaving is de centrale vraag: Waarom gebruik je? Achterliggende Assumpties: - Inzicht in eigen gebruiksmotieven - Mensen nemen rationele beslissingen t.a.v. gebruik middelen (afwegen voor- en nadelen)
Voorbeelden van theorieen en paradigma’s die op deze assumptie gebaseerd zijn: Health Belief Model Utility Theory Theory of Reasoned Action Meeste Attitude Theorieen Meeste Preventie Onderzoek
2
Recentelijk, is er een nieuwe visie ontwikkeld op relatie psychologie en verslaving: Impliciete Cognitie Benadering
Impliciet Geheugen en Cognitie
Onderzocht met testen waarvoor: - geen bewuste herinnering nodig is - geen Introspectie nodig is
Voorbeelden: - impliciete associaties - attentionele bias - automatische actie-tendensen
3
essentie van onze visie op verslaving Gecontroleerd: > STOP!
Automatische processen: Neem!
Automatische en controlerende processen bij verslavingen Vermogen te reguleren
Motivatie
Negatieve Verwachtingen Emotie-regulatie (gecontroleerd) Alcohol (/drug) cues
-
Automatische Processen
8
Problemen
gebruik
4
Automatische en gecontroleerde processen bij verslavingen Alcohol (/drug) cues
Emotie-regulatie (gecontroleerde processen)
Automatische Processen
Automatische aandachtsbias voor alcohol
Automatische associaties tussen alcohol en opwinding zie www.impliciet.eu 9
Neiging tot gebruik
Automatische actie-tendens van toenadering
Voorbeeld aandachtsbias (Jones et al., 2003)
Left change
Right change 10
5
Iets meer detail, voor de liefhebber
Detailed Review: Pharmacology, Biochemistry, Behavior, 2007, 86, 263-283 Short version: Current Directions in Psychological Science, 2006, 15, 292-296
11
Dual Process Theories Addictions
12 Wiers et al. Pharmacol Biochem Behav 2007
6
Sterkere effecten bij adolescenten
Snellere sensitizatie > automatische processen die aanzetten tot meer gebruiken Alcohol/drugs hebben negatieve invloed op (nog ontwikkelende) controlerende processen Netto effect: verstoorde balans automatisch geactiveerde impuls om te gebruiken en meer “verstandige” controlerende processen
Recente ondersteuning duale procesmodellen verslaving (Thush et al in press, Houben & Wiers, submitted, Grenard et al, resubmitted) N = 88 adolescents low level education
Werkgeheugen capaciteit
Implicit Cognitive Processes
Alcohol Use 1 4
7
Hoe meten we dat? IAT probeer uit op www.impliciet.eu Unipolar Excited – Neutral IAT (cf. Houben & Wiers, 2006) 1
Neutraal Fris
Actief Alcohol energiek
2
Actief Fris
Neutraal Alcohol
association strength = RT2 RT1
energiek
1 5
Werkgeheugen: SOPT
16
8
werkgeheugen
17
Voorspelling van later drankgebruik
Drink Index
Interaction Model of Alcohol Use 0,6 0,4 0,2 0 -0,2 0 -0,4 -0,6 -0,8
Low W M
1
2
3
4
5
Hig h WM
Implicit Associations
18
9
Grenard, Ames, Wiers, Thush, Sussman & Stacy, submitted. - vergelijkbare opzet in VS, n = 145 (LA) - automatische associaties met geheugenassociatiemaat - werkgeheugen: SOPT - Alcohol / Drug use questionnaire
1 9
Moderatie van automatische processen
25
25
20
Mean SOPT Score
Frequency of Cigarette Use
Frequency of Alcohol Use
Lower SOPT Score
Higher SOPT Score
15
10
5
20
15 10
5 0
0 0
2
4
6
8
Alcohol-Related Memory Associations
10
12
0
2
4
6
8
10
12
Cigarette-Related Memory Associations
>> Vergelijkbare uitkomsten: jongeren met relatief goed werkgeheugen Hebben gebruik meer onder controle, jongeren met zwakker Werkgeheugen komen meer onder controle het middel 20
10
21
Belangrijk & Eenvoudig: Preventie
- > Verhoog prijs - > verhoog leeftijdsgrens en zorg voor naleving -> lokaal beleid! 2 2
11
Ook rol voor ouders… Onderzoek Van der Vorst et al Nijmegen
2 3
24
12
Gerichte preventie -1: versterk regulatie van impulsen Vermogen te reguleren
Motivatie
C. Thush Negatieve Verwachtingen
Emotie-regulatie (gecontroleerd) Alcohol (/drug) cues
-
Automatische Processen
2 5
Problemen
gebruik
2 Directe beinvloeding automatische processen?
Re-training
Automatische Processen
Retraining. Eerste resultaten veelbelovend (aio: Tim Schoenmakers)
Alcohol
13
Algemene idee training
Gebruik test die automatisch proces meet en pas dat zo aan dat automatische proces beinvloed wordt
voorbeeld
Dot-probe test voor aandachtsbias Normaal helft targets achter alcohol, helft achter fris, nu 90% achter fris 27
Alcohol trial
..
1 pixel
X
2 pixels
14
Alcohol trial
..
1 pixel
2 pixels
frisdrank trial
. 1 pixel
X
2 pixels
15
frisdrank trial
. 1 pixel
2 pixels
Attentional Retraining
Proefpersonen leren automatisch aandacht te brengen naar een van beide categorieën (attend) en de ander te vermijden (avoid). In meeste trials probe op plek van stimuli van één categorie: avoid alcohol Controlegroep even vaak attend alcohol als avoid alcohol 32
16
Resultaten (Schoenmakers, Wiers et al 2007, Addiction) Training lukt: na afloop aandacht automatisch naar fris ipv alcohol
Geen generalizatie: Nieuw alcoholplaatje trekt weer aandacht
Old vs New AB 10
attentional bias (ms)
0 training
control
-10 -20 -30
*
old pictures
new pictures
33
Retraining Resultaten + aandacht automatisch naar fris - Geen generalizatie naar nieuwe plaatjes (zelfde taak) - geen generalizatie naar andere taak (flicker) of gedrag
+ maar herhaalde training lijkt effect te hebben (Schoenmakers et al in voorbereiding): herhaalde retraining bij alcoholisten wel gegeneraliseerde effecten
17
Recent ontwikkeld alternatief: Her-training Automatische Actietendensen
35
(met Mike Rinck, RUN e.a.)
18
Nieuw: Retraining actie-tendens Vorm bepaalt actie Liggend: duwen
rechtop: trekken
Trekken: naar toe
19
duwen: weg
Meten (50% duw, 50% trek alcohol) Resultaten Wiers, Rinck et al) rt dif alcohol 120 100 80 60 40
ms
zware drinkers trekken alcohol gemakkelijker naar zich toe
20
rt dif alcohol
0 light
heavy AA
heavy AG/GG
-20
vooral zware drinkers met risico-variant
-40 -60 -80
mu-opioid receptor gen, ook gerelateerd aan cue-induced craving (van den Wildenberg et al., 2007, ACER) 4 0
20
Hertraining helft
naar bier toe getraind (bier: 90% trekken), helft er vanaf (bier, 90% duwen; fris andersom). effect op automatische impulsen eerste effect op gedrag (en niemand heeft het door!)
AAT change 80 60 40
ms
20 0 alc pull
alc push
AAT change
-20 -40 -60 -80 -100 42
21
Beer consumption during taste test
Effect op drinkgedrag (smaaktest) voor zware drinkers! 600 550 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0
pull train push train
Low alcohol use
High alcohol use
Beer - Coke Consumption
Effect op drinkgedrag (smaaktest) voor zware drinkers! 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 -20 -40 -60 -80 -100 -120 -140 -160 -180 -200
pull train Low alcohol use
High alcohol use
push train
Heavy drinkers Drink more coke like light drinkers!
22
Nog experimenteel, maar misschien in de toekomst: * praten, * pillen, * re-trainen….. (eerste resultaten in kliniek ook veelbelovend)
Eerste data klinische studie with C.Hesse, J. Lindenmeyer, E. Becker, M. Rinck 98 alcoholisten in Duitse kliniek (Lindow) 4 condities - relevante training (duw alcohol away) - irrelevant training (duw vorm weg, is steeds alcohol) - assessment control (50-50) - geen training * Eerste resultaten AAT en IAT na vier sessies trainen 4 6
23
Eerste data AAT Significant trainings effects ook op ongetrainde plaatjes (generalizatie) 10 0 -10
Direct training
Indirect training
Placebo training
No training
-20 aat eff old pics
-30
aat effs new pics
-40
Alcohol -50 avoid -60 4 7
-70
Eerste data klinische studie Generalizatie naar heel andere test: IAT En effecten op craving iat ef posttest
Alcohol – approach
200 150 100 50 0 -50
Alcohol – avoid
iat ef posttest Direct training
Indirect training
Placebo training
No training
-100 -150 -200
4 8
24
Conclusies impliciete cognitie 1. Onbewuste processen belangrijk bij verslavingen, eenvoudig te meten 2. Geheel nieuw type interventies 3. over enkele weken online beschikbare training: www.impliciet.eu
Meer weten? Meedoen? > www.impliciet.eu
Nederlands boek 2007, uitg. Bert Bakker 5 0
25
Einde
26
Schoenmakers, Wiers et al clinical study (in prep) Experimental groups * AR group:
– Instruction: • AR: “The probe always replaces the alcohol picture”. • VP Test: “Probe can replace any picture”.
* Control group: – Irrelevant IAT-like categorization task – Same stimuli & feedback 53
Descriptives 9 outpatients (6 M, 3 F) - CBT 29 inpatients (19 M, 10 F) - CBT Inclusion criteria
– Alcohol main problem – DSM-IV alcohol dependence – No medication against craving
54
27
Results AB – old pictures Group (AR, Ctr) * Stim.Dur. (200ms, 500ms)* time (pre-test, post-test): F (1, 36) = 4.05, p = .05
AB500
30
30
20 10 0 -10 -20 -30 -40
20 10 0 -10 -20 -30 -40
AR group Ctr group
pre-test
AB score (ms)
AB score (ms)
AB200
post-test
pre-test
Time = sign.
post-test
Time * Group = sign. 55
Results AB – subgroups AB500 score pre-test (+, -) * Time:
AB500+
AB500-
N=18 (9 per group)
N=20 (10 per group)
80 60 40 20 0 -20 -40 -60 -80
AR group Ctr Group
pre-training
post-training
AB score (ms)
AB score (ms)
F (1,34)=6.10, p=.02
80 60 40 20 0 -20 -40 -60 -80 pre-training
post-training
56
28
Generalization to new pictures Group (AR, Ctr) * Stim.Dur. (200ms, 500ms) with pre-test as covariate: F (1,24) = 4.53, p =.04
50
*
AB scores (ms)
30 10
AR group Ctr group
-10 -30
AB500:
-50
*
-70 post-test 200
post-test 500
Group (AR, Ctr) * ABscore pre-test (+,-): Main effect of group (p=.01). 57
Preliminary data 1st clinical study with C.Hesse, J. Lindenmeyer, E. Becker, M. Rinck
160 alcoholics in German clinic (Lindow) 4 conditions: - relevant training (push alcohol away) - irrelevant training (portrait-landscape) - assessment control (50-50) - no training * 1st results on AAT and IAT at posttest 5 8
29
Preliminary data 1st clinical study Significant training effects on AAT, also generalization to untrained pictures 10 0 -10
Direct training
Indirect training
Placebo training
No training
-20 aat eff old pics
-30
aat effs new pics
-40
Alcohol -50 avoid -60 5 9
-70
Preliminary data 1st clinical study And generalization to IAT (words!) iat ef posttest
approach 200 150 100 50 0 -50
iat ef posttest Direct training
Indirect training
Placebo training
No training
-100 -150 -200
6 0
30
Preliminary data 1st clinical study AAT training appears to have generalized effect on automatic action tendencies
Future research: effects on clinical measures (relapse rate etc.)
Also: can it be done over internet? See: www.impliciet.eu
6 1
Eerdere studies Impliciete maten meten iets anders dan vragenlijsten, unieke voorspelling gedrag •
•interventie
bij zware drinkers veranderde verwachtingen in vragenlijsten, niet de automatische associaties. impliciete associaties alcoholisten voorspellen wie terugvalt (beter dan vragenlijst) •
> Nieuw instrument in behandeling: wat doet bestaande behandeling?
31
Alcohol
Fris
cola
63
Actief
Passief
enthousiast
64
32
Alcohol Actief
Fris Passief
bier
65
Fris
Alcohol
wijn
66
33
Fris Actief
Alcohol Passief
rustig
67
Opbouw Impliciete Associatie Test Valence version Phase Task IAT 1 Alcohol Attitude
1 TargetConcept Discrim. Alcohol R
2 Attribute Discrim. Positive R
3 4 Combi task Reverse Target Discrim. R Alcohol R Soda R Positive
5 Reverse Combi Task R Soda R Positive
Soda L
Negative L
L Soda L Alcohol L Negative
L Alcohol L Negative
IAT effect
Probeer hem uit: www.impliciet.eu 6 8
34
Implicit Arousal associations in 2 dimensies (Wiers et al, J Abnormal Psychol 2002) Valentie 1
Arousal Fris Negatief
Alcohol Positief sociaal
2
Alcohol Negatief
Fris Positief
Fris Passief
Alcohol Actief
IAT - effect = RT1 RT2
energiek
bier
Zware & lichte drinkers: negatieve alcohol associaties
Alcohol Passief
Fris Actief bier
Alleen zware drinkers: alcohol-arousal associaties 6 9
Resultaten * Alleen zware drinkers hebben alcohol-actief associaties * Weerspiegeling van sensitizatie (belangrijk in moderne neurobiologische theorieën verslaving)? * unieke voorspelling gebruik en problemen (boven vragenlijstdata) * Replicaties van onszelf en anderen Testjes van automatische processen geven unieke informatie boven zelf-rapportage
7 0
35
