De ontwikkeling van cognitieve processen en individuele verschillen bij begrijpend lezen
1. Wat is begrijpend lezen? 2. Wat weten we over de ontwikkeling van begrijpend lezen?
Anne Helder 3. Wat weten we over verschillen tussen kinderen? 4. Wat weten we over de hersenen?
Begrijpend lezen • (Begrijpend) lezen is best wel moeilijk Coherente mentale representatie van de tekst En belangrijk… Om begrijpend te lezen maak je gebruik van vele cognitieve processen
Cognitieve processen processen in het hoofd van een lezer zoals:
Cognitieve processen Al deze processen worden verwerkt met beperkte aandachtscapaciteit
-werkgeheugen -monitoren -maken van inferences (verbanden/tussen regels door lezen)
-decoderen -woordherkenning -monitoren -maken van inferences
Belang trainen basis vaardigheden
• Als deze automatisch verlopen heb je daar veel minder cognitieve controle resources (bronnen) voor nodig
• Dus heel belangrijk om op het juiste moment het juiste proces / strategie te gebruiken – Automatisch of strategisch
• Veel van wat volwassenen doen wanneer ze lezen is automatisch
Ontwikkeling van begrijpend lezen 2. Wat weten we over de ontwikkeling van begrijpend lezen?
• Ontwikkeling van begripsvaardigheden begint heel vroeg • Relatief onafhankelijk van ontwikkeling basisvaardigheden • Begripsvaardigheden in kleuterjaren voorspelt begrijpend lezen 5 jaar later (basisvaardigheden ook, maar apart)
Cognitief Lees Model Basiskennis klanken, letters & woorden
Nieuwe model Basiskennis klanken, letters & woorden
basisvaardigheden
Begripsvaardigheden
Decoderen Decoderen Begripsvaardigheden
Hogere orde cognitieve processen
Basisschool Succesvol lezen
Succesvol Lezen
Individuele verschillen 3. Wat weten we over verschillen tussen kinderen?
•
Onderzoek University of Minnesota
•
Kinderen van 9, 11, 13 jaar
•
Goed / zwak geïdentificeerd op basis van test scores
•
Online processen: eye tracking / think aloud
•
Individuele verschillen – Tussen goede en zwakke lezers – Subgroepen zwakke lezers
Twee subgroepen • Twee clusters van zwakke lezers:
Voorbeeld interventie: vragen tijdens lezen
– Groep 1 (elaborators) • ‘buiten’ tekst, activatie achtergrond kennis – Vaak irrelevant, incoherent
– Groep 2 (paraphrasers) • ‘binnen’ tekst
• Interventie A: Causale vragen – Online vragen gericht op coherentie
– veel fixaties binnen zelfde zin – Think aloud: herhalingen/paraphrases
• Resultaten opvallend consistent in verschillende leeftijdsgroepen • Deze groepen waren niet te onderscheiden op grond van standaard, off-line tests
• Interventie B: Algemene vragen – gegeneraliseerde vragen gericht op verbanden leggen buiten direct beschikbare informatie
• Interventies die aansluiten bij specifieke problemen subgroepen
4. Wat weten we over de hersenen?
Ontwikkeling Prefrontale Cortex
Ontwikkeling Prefrontale Cortex
voorkant
Hoe onze hersenen werken heeft invloed op wat we lezen… achterkant
Vooral prefrontale cortex (PFC)
= Basisschool
Gogtay, Giedd et al. 2008
Ontwikkeling Prefrontale Cortex
Gogtay et al., 2008
Voorbeeld Ontwikkeling WM
= Basisschool
Klingberg et al., 2005
Ontwikkeling van hersenstructuur vergelijkbaar met ontwikkeling van hardware…
= Basisschool Ontwikkeling van vaardigheden vergelijkbaar met ontwikkeling van software…
Gogtay et al., 2008
Ontwikkeling van het Brein
Ontwikkeling van het Brein Hier zijn we nu in het lab mee bezig > hoe functioneert het brein in de ontwikkeling van begrijpend lezen.
Ontwikkeling van structuur “hardware” Ontwikkeling van functie
Ontwikkeling van functie
“software”
“software”
Conclusies • Begrijpend lezen – Coherente mentale representatie • Ontwikkeling – Basis- en begripsvaardigheden ontwikkelen onafhankelijk van elkaar – Begripsvaardigheden ontwikkelen zich al vóór aanvang leesonderwijs
www.brainandeducationlab.nl
for updates :)
Conclusies • Individuele verschillen – Subgroepen zwakke lezers – Interventies voor elke subgroep – In Nederland ook? • Hersenen – Structuur en functie hersenen ontwikkelt met leeftijd – Link met ontwikkeling van processen bij begrijpend lezen?
