SKILLS, NOT FOR SALE
VAARDIGHEDEN BEKEKEN VANUIT JEUGDCULTUUR
K R AX I
Lotte De Bruyne, Ladda vzw
KRAX_5_DEF.indd 6
12/7/09 12:42:46 PM
glazen
bol
Een skill, een vaardigheid, kan je leren, maar om echt goed te worden beschik je best ook over een beetje talent en behoorlijk veel doorzettingsvermogen. Daarenboven moet je wat je kan ook graag doen, anders zal je jezelf niet de discipline kunnen opleggen om veel te oefenen. Skills kan je niet kopen, en dat is juist waarom ze waardevol zijn en ze je status kunnen opleveren. Het aanleren van skills doen jongeren vandaag niet op helemaal dezelfde manier als vorige generaties… In dit artikel graven we samen met enkele ‘ervaringsdeskundigen’ naar het verhaal achter en de evolutie van een bepaalde ‘skill’. Hun verhalen worden gekoppeld aan de eigen ervaringen die Ladda (het expertisecentrum van jeugdcultuur) opdeed tijdens leefwereldonderzoek. Iets wat opvalt doorheen dit hele verhaal is dat zeer jonge mensen soms al uitblinken in iets. Ook lijken ze zich bezig te houden met dingen waar men vroeger pas op iets latere leeftijd aan begon. Jongeren lijken zich ook eerder bewust te zijn van hun kunnen, en zoeken dan ook naar wegen om dit te tonen of er zelfs iets mee te verdienen. Anderzijds zien we dat al iets oudere mensen (bijvoorbeeld dertigers als Slick, een Gentse skater, zie Krax nummer 3 van 2009) bezig blijven met hun ding en connectie vinden met die jongere mensen, juist door die gedeelde skill of interesse. Oftewel in marketingtaal: kids growing older younger.
OK Computer Als er één iets is wat jongeren vandaag op een behoorlijk zelfstandige manier leren, dan wel computerskills en andere vaardigheden die aan technologie gelinkt zijn: iPhones unlocken of jailbreaken, beltonen installeren, een hackingtosh bouwen, een eigen website maken, YouTube-filmpjes integreren in een blog… Of het nu om iets behoorlijk simpel of om iets complex gaat: je kan het allemaal online leren. Het is wel niet zo dat alle jongeren dit doen of hier even vaardig in zijn. Sommigen vinden computers zelfs stom, en anderen hebben liever dat iemand hen iets toont dan dat ze de informatie zelf moeten opzoeken op een online forum.
2 Als je deze termen niet begrijpt: zoek ze, net zoals jongeren dat doen, op via Google of YouTube.
KRAX_5_DEF.indd 7
We spraken met Jo, iemand voor wie de computer en het internet één groot experiment zijn. Hij leerde zichzelf ongeveer alles aan. Leren van anderen doet hij vooral online. Het komt maar zelden voor dat hij ‘in het echt’ ervaringen uitwisselt, en als dat gebeurt, is het meestal ‘eenrichtingsverkeer’. Hiermee doelt hij op de vele vrienden, kennissen, familie… die hem zien als de ‘übernerd’ die hen wel uit de nood zal helpen bij het installeren van programma’s, downloaden van films of bewerken van foto’s. Slechts één van zijn vrienden is ook echt bedreven in dit alles en even geïnteresseerd in computertechnologie. Deze vriend is zelfs beter dan Jo. En dat vindt Jo best, zo kan hij tenminste zelf nog eens iets bijleren in plaats van steeds maar mensen die er toch niets van kennen, “of stomweg lui zijn”, verder te helpen. Jo doorgrondt en leert alles op zijn eentje, achter zijn computer. Of toch bijna alles. Want op een bepaald moment vertelt hij over zijn broer en vader, die een opvallende interesse voor nieuwe dingen en technologie hebben. Een computercursus of -opleiding volgde hij nog nooit. Jo leerde door veel te proberen en vooral niet bang te zijn van computers. Want, zo vertelt hij: “Het grote probleem dat veel mensen hebben met computers, is dat ze niet durven en er bang voor zijn. Dan geraak je natuurlijk niet verder.” Al sinds zijn jonge jaren zit hij op internetfora. Voor ongeveer elk probleem of over elk voorval kan je online tal van oplossingen en hele discussies vinden. Tussendoor speelt hij steeds hetzelfde game, ‘Counter Strike’. Hij vertelt dat hij sowieso al een behoorlijk goede coördinatie heeft, maar dat die, samen met zijn reactiesnelheid, nog beter is geworden door het spelen van dit spel. Ook zet hij de computer volop in bij het maken van muziek, een andere hobby van hem. “Eigenlijk”, zo stelt hij, “wat je >
I K R AX
1 In 2006/2007 stimuleerde Ladda onder de projectnaam ‘Talkie Walkie’ en met het gelijknamige boek de discussie over het begrip jeugdsubcultuur. Conclusie daarvan was dat jeugdcultuur niet meer als één verhaal te lezen valt, en dat we op zoek moeten naar open, hedendaagse denkkaders . ‘Skills’ vormde samen met gathering, membership, ideas en looks één van de sleutelelementen die experts naar voor schoven om jeugdcultuur op een andere manier in kaart te brengen.
Ruminator, asociale robot van Kurt Van Houtte
12/7/09 12:42:52 PM
K RA X I
KRAX_5_DEF.indd 8
© Wouter Struyf
“Skaters leren vooral van elkaar. Door veel te kijken en het dan opnieuw en opnieuw te doen. Tot het lukt. Met veel vallen.”
Slick tijdens een nollie inward heelflip in het Keizerpark, Gent
hobby ook is, op één of andere manier kan je er altijd een computer of het internet bij betrekken. Het maakt je hobby juist veel interessanter en breder omdat je kan zien hoe andere mensen over heel de wereld er mee bezig zijn. Vroeger kon je alleen ruilen met mensen uit je dorp, nu koop je gewoon onderdelen van iemand uit het zuiden van Frankrijk die net zijn huis heeft opgekuist.” Lezen doet Jo niet graag. Maar computerhandleidingen en uitleg op het scherm leest hij wel. “Dat is iets anders.” Hij werkt veel met DIYfilmpjes en instructables. “Over alles kan je instructables vinden. Ik snap niet dat mensen dat niet meer gebruiken.” Zijn vriendin volgt alvast zijn goede voorbeeld: ze repareerde laatst de afwasmachine aan de hand van internettips.
De ‘magie’ van het skaten Goed skaten is niet iedereen gegeven. Sommigen zijn na 20 jaar oefenen nog steeds behoorlijk ‘crappy’, maar amuseren zich rot. Anderen zijn na 4 jaar skaten al supergoed op hun 13de, en worden zelfs gesponsord. Om goed te kunnen skaten heb je volgens Slick, een Gents skater, ‘magie’ nodig. Als we vragen wat die magie dan precies inhoudt, geeft hij toe dat een skater ook nood heeft aan een goede coördinatie, veel even-
wichtsgevoel, een behoorlijke conditie en doorzettingsvermogen, en tegen een stevig stootje moet kunnen. Slick aarzelt wel even wanneer hij stelt dat een skater een goede conditie moet hebben. Want skaters leven niet noodzakelijk heel gezond. Een andere skater stelt het nog wat straffer: ”Skaten is de enige sport die je met een sigaret in de mond kan of mag beoefenen.” Voor Slick persoonlijk is skaten zowel een levensstijl als een sport. Hij vertelt dat skaten de laatste tijd, en meer dan vroeger, als een sport wordt beleefd. Er zijn meer wedstrijden en de sfeer is iets competitiever. Slick ziet in deze evolutie zowel voor- als nadelen. In vergelijking met vroeger worden er veel meer mensen, ook heel jonge mensen, gesponsord. Dit levert natuurlijk kansen op. Ook is skaten internationaler geworden. Dat is leuk en interessant, en leidt tot veel fijne contacten en avonturen. Het competitieve aspect vindt hij eerder een beetje lastig. Skaten draait om meer dan alleen winnen en de beste zijn. Gewoon samen met vrienden skaten, toeren uithalen en genieten van de vrijheid terwijl je op je plank door de stad ‘sliert’… “Je ziet soms jonge gastjes die al met hun toekomstige sponsoring bezig zijn alvorens ze fatsoenlijk kunnen skaten. Vroeger werd je eerder ‘toevallig’ gesponsord, op een wedstrijd of zo.
12/7/09 12:43:00 PM
Wake up: make-up! Je mooi schminken is een kunst. En iedereen kan het leren. Het is misschien niet iedereen gegeven om een echte maquillageartiest te worden, maar volgens make-upexperte Dorien kan iedereen wel de basis onder de knie krijgen. Met veel oefening, geduld en aandacht voor precisie, weliswaar. Oefenen, oefenen, experimenteren en vooral durven. Wie daarbovenop ook nog een beetje creatief is, kan echt goed worden. Nauwkeurig kunnen werken en over een portie zelfdiscipline beschikken is ook mooi meegenomen. Dorien vormt samen met Aline het bedrijfje ‘Make-up Call’. Samen geven deze twee twintigers workshops over de kunst van het maquilleren. Het gaat hen niet om het verkopen of aanprijzen van producten, maar werkelijk om het aanleren van technieken en het aanscherpen van het ‘make-up gevoel’. Dat veel vrouwen en meisjes nog niet zo zeker zijn van hun make-upkunsten merken ze sterk tijdens de sessies. Velen onder hen, zeker late twintigers en dertigers, leerden dit ook gewoon nooit en verkeren een beetje in het ongewisse. “Ze hebben het gevoel zomaar wat te doen en zijn vaak onzeker over hun make-up skills.” Moeders van nu lijken meer kennis en tips over maquillage en gezichtsverzorging door te geven aan hun tienerdochters. Zo hebben bijna alle tienermeisjes die Dorien en Aline ontmoeten een eigen dagcrème. Jonge meisjes zijn er veel meer en veel vroeger mee bezig dan pakweg 10 jaar geleden. Net als zovele andere dingen
is de wereld en de kunde van het maquilleren, mede door nieuwe technologieën, veel toegankelijker geworden. Zelf kijkt Dorien ook af en toe naar YouTube-filmjes en online tutorials die een bepaalde techniek uitleggen. Ze merkt op dat tienermeisjes veel gebruik maken van deze filmpjes. Ze vindt dat wel een leuke evolutie. De filmpjes zijn waardevol en handig. Je kan het op je eigen tempo doen, herbekijken, je ziet een voorbeeld… Wat een goede ontwikkeling van de make-up skills van jonge meisjes soms in de weg staat, is hun onzekerheid over hun uiterlijk. Daardoor leren ze ook niet zo veel van elkaar. Ze zijn vaak te gevoelig of verlegen om zelfs aan hun beste vriendin iets te vragen, of eerlijk te zijn en te zeggen dat bijvoorbeeld een bepaalde kleur niet bij haar huid past. Dorien wil deze onzekerheid niet meteen, zoals zo vaak gebeurt, linken aan magazines of het modebeeld. Wij vragen ons af of die onzekerheid niet te maken heeft met feit dat deze meisjes gewoon nog zo jong zijn. Make-up lijkt misschien iets banaals, maar uiteindelijk heeft het te maken met jezelf, met hoe je voor de dag komt, je présence en je uitstraling. Het bewustzijn daarover is misschien net iets te veel gevraagd van een dertienjarige met een lichaam en huid in volle verandering en groei. Mannen namen tot nu toe nog niet deel aan de make-up sessies. Dorien denkt dat make-up voor mannen misschien wel een opgang zal kennen de komende jaren. Een aantal merken bracht nu ook maquillage specifiek >
© Bram Blondeel, www.blondie-does.com
Dan had je echt geluk. Nu stappen die jonge mannetjes echt op oudere skaters af om te vragen wat ze best ondernemen om een sponsor te vinden.” Skaters leren vooral van elkaar. Door veel te kijken en het dan opnieuw en opnieuw te doen. Tot het lukt. Met veel vallen. Vroeger speelden skatevideo’s een belangrijke rol in het leerproces en bij het ontdekken van nieuwe tricks. Ongeveer eenmaal per jaar kwam er een nieuwe film uit. Nu hebben YouTube-filmpjes het een beetje van deze skatevideo’s overgenomen. Elkaar filmen is iets dat altijd al veel gebeurde onder skaters: nu zie je het nog veel meer dan een tiental jaar geleden. Uiteraard omdat de technologie veel meer voorhanden is, en omdat er nu goede uitwisselingsplatformen als YouTube bestaan. Jonge skaters vandaag worden soms op korte tijd heel erg goed. Een niet te onderschatten factor hierin is volgens Slick het materiaal. Het materiaal waarmee zij nu starten is niet te vergelijken met “die lompe planken van vroeger”. Veel trucjes van nu kon je daar vroeger gewoon niet mee doen. Ook het skaten zelf is ontzettend geëvolueerd, en veel diverser geworden. Onder invloed van de pro’s wordt er voortdurend gezocht naar nieuwe, alternatieve manieren om een bepaalde truc te doen. Jonge skaters zien dat, en hebben volop toegang tot beeldmateriaal en tutorials waarin dit gedemonstreerd wordt. En zij slaan op hun beurt weer aan het proberen en experimenteren…
I K R AX
KRAX_5_DEF.indd 9
12/7/09 12:43:02 PM
Music was my first love
© Luc Viatour, www.lucnix.be
K R AX I 10
Opvallend aan de recentste edities van Humo’s Rock Rally was de vaak erg jonge leeftijd van de deelnemers. Denk maar aan Freaky Age, Steak Number Eight en Jasper Erkens. Sommigen waren bij hun deelname nog zo jong dat ze eigenlijk nog in aanmerking kwamen voor Eurosong voor Kids. Toch kozen ze, met succes, bewust voor de Rock Rally. De meeste van deze jonge muzikanten krijgen het op hun heupen bij vragen over hun leeftijd. Begrijpelijk, want ze willen veel liever in de kijker staan met hun muziek. Het is voor hen wel speciaal dat ze nu al succesvol zijn, maar het feit dat ze muziek spelen en er dan ook nog eens goed in zijn, voelt voor hen eerder ‘natuurlijk’ en gewoon aan. Zo kreeg Jasper Erkens op zijn 11de een gitaar voor Sinterklaas en was het volgens de jongens van The Blackbox Revelation een kwestie van “muziek of sport”. Dit fenomeen zie je niet enkel in de rock- en popscene. Er zijn veel goede jonge producers, en ook in jazzopleidingen merkt men dat het niveau waarop de leerlingen starten aan het hoger onderwijs behoorlijk hoog ligt. Jan Rispens, tot vorig jaar directeur van het Gentse Conservatorium, verklaart dit door de goede vooropleidingen die de laatste 15 jaar gespecialiseerder werden. Ook ziet hij veel inspirerende jonge muziekleraars die studenten zodanig kunnen begeesteren dat ze zelf grenzen willen gaan verleggen. De interesse in verschillende stijlen en smaken en de goesting
KRAX_5_DEF.indd 10
voor experiment vallen hem erg op bij de jongere generatie. We zien verder dat het muziekonderwijs anders georganiseerd is. Het is minder strak geworden en er zijn veel alternatieven voor het klassieke muziekacademieparcours. Vzw’s en kleine bedrijfjes organiseren workshops en masterclasses op maat, en in lokale muziekacademies kan je nu ook les krijgen van (bekende) leraars met een achtergrond in de rock- of popscene. Al deze elementen beïnvloeden jongeren, hun kunnen en hun stijl. Anderzijds mag ook de invloed van de ouders niet vergeten worden. Waar vroeger de overstap van klassieke gitaar naar elektrische gitaar soms nog een twistpunt was, stimuleren ouders vandaag hun kinderen juist om te doen wat ze graag willen, of om te doen waar ze zelf eigenlijk ooit van droomden, maar wat vroeger technisch nog niet mogelijk was of niet mocht. Het in contact komen met veel verschillende stijlen kan je linken aan de toegankelijkheid van muziek. Het is veel gemakkelijker en vooral goedkoper om vandaag aan muziek te geraken. Omdat het toch zogezegd niets kost, downloaden jongeren een grotere hoeveelheid én meer verschillende stijlen muziek dan ze normaal zouden beluisteren. Ze wisselen die uit en ontdekken meer verschillende soorten muziek. Jongeren die zelf componeren, gaan die verschillende stijlen dan weer verwerken in hun eigen muziek. Net zoals je jongeren vandaag niet eenvoudig in verschillende strak afgelijnde subculturen kan vatten, is ook hun muzieksmaak diverser geworden. Ook muzieksoftware is veel gebruiksvriendelijker geworden, en volop beschikbaar. Niet alleen kan je programma’s als Pro Tools en Ableton
gemakkelijk vinden, ook zijn er online talloze ‘tutorials’ en ‘how to’s’. Naast serieuze programma’s wemelt het online van kleine, soms absurde applicaties. Waar autotuning vroeger vooral in opnamestudio’s werd toegepast, kan je nu op de iPhone, met de applicatie T-Pain, je eigen stem autotunen en zo klinken als een typische R&B ster!
Anders leren Naar de manier waarop jongeren leren en de verschillende andere geletterdheden die jongeren bezitten, doet Ronald Soetaert, professor onderwijskunde aan de Gentse universiteit, behoorlijk veel research. Hij stelt dat jongeren veel leren door vragen te stellen aan elkaar, experts te benaderen met hun probleem of door het opzoeken van informatie via het internet. Dit geldt niet enkel voor de digitale cultuur, maar evengoed voor bijvoorbeeld graffitispuiten, muziekspelen of songwriting. Video- en computerspelletjes beschouwt Soetaert als echte leermachines: “Je kunt beginnen op een laag niveau; je kunt naar een aparte omgeving gaan als je het even niet begrijpt; je kunt uitleg vragen wanneer en waar je het nodig acht.” Ronald Soetaert vindt het dan ook niet verwonderlijk dat jongeren in enkele maanden tijd heel complexe dingen kunnen leren. De manier waarop binnen jeugdcultuur wordt geëxperimenteerd met verschillende vormen van leren, is volgens hem ontzettend interessant, zeker ook voor het onderwijs. Hij pleit er dan ook voor om af te stappen van de beschrijving van jeugdculturen als zinloos amusement dat los staat van elke vorm van leren. × Thanks a lotte: Dorien, Jo, Amelie, Jan, Linde & Manuel www.ladda.be
© Bue the Warrior, www.flickr.com/buethewarrior
voor mannen uit. Er zijn uiteraard wel homojongens die experimenteren met maquillage, maar zij doen dat hoofdzakelijk binnenskamers. Dit omwille van het taboe dat toch nog steeds leeft.
12/7/09 12:43:05 PM
