SICK NV Doornveld Asse

:

Machineveiligheid Vormelek 2014

Machineveiligheid

SICK NV

Doornveld 10 – 1731 Asse www.sick.be

: SICK NV/SA

: Vormelek – machineveiligheid

: Marcel de Jonge

SICK NV./SA. ● Industriezone Doornveld 10 ● BE-1731 Asse (Relegem) Tel.: +32 (0)2-466 55 66 ● Fax. +32 (0)2-463 35 07 ● E-mail: [email protected] ● http://www.sick.be

1

SICK Internationaal :

Opgericht in 1946 – meer dan 65 jaar in sensor technologie

:

Ruim 5.400 werknemers wereldwijd

:

Nagenoeg 50 filialen en vertegenwoordigingen in 30 landen + meerdere gespecialiseerde agenten

:

Groep-omzet ca. 1 miljard € in het fiscale jaar 2013

:

Breed gamma aan producten en technologieën in de sensor industrie

:

Innovatie leider in sensor technologie

SICK – een van de toonaangevende fabrikanten van sensoren en sensor-oplossingen voor industriële toepassingen, wereldwijd : SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

3

SICK in België

: SICK NV/SA

:

Opgericht in 1987

:

Activiteiten : verkoop, service en ondersteuning

:

46 medewerkers

:

Portfolio van ruim 3000 actieve klanten

:

Actief in -

Factory Automation

-

Logistic Automation

-

Process Automation

:

Omzet 23 mio € in 2013

:

ISO 9002 gecertificeerd


: Marcel de Jonge

4


2

SICK: sensor intelligence

Industriële Sensoren

Machineveiligheid

: SICK NV/SA

High-end Industriële Sensoren

Encoders

Auto-ident & Laserscanners

Gasmetingen


: Marcel de Jonge

5

Veilige apparaten

Veilige apparaten - algemeen

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge


3

Veilige apparaten

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

7

Veilige apparaten :

Alle apparaten die wij gebruiken, moeten veilig zijn voor gebruik.

:

Hoe weten we of een apparaat veilig is voor gebruik? -

CE-markering

:

Nagenoeg elk apparaat is tegenwoordig voorzien van zo’n CE-markering

:

Deze markering is ten laste van de fabrikant.

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

8


4

Veilige apparaten :

Wat is een veilig apparaat? -

:

Een apparaat is veilig wanneer het bij normale gebruiksomstandigheden en gebruiksduur geen enkel risico oplevert. Tenzij (zeer) beperkte risico’s die verenigbaar zijn met het gebruik van het apparaat.

Voorbeeld - grasmachine -

Vormt bij normaal gebruik geen gevaar Bij het wegnemen van de beschermkappen, wordt dit een gevaarlijk toestel. Dit zijn geen normale gebruiksomstandigheden !!

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

9

Veilige apparaten :

Wie/wat is een fabrikant?

:

Degene die … -

:

… het apparaat ontwerpt … het apparaat fabriceert … het apparaat in de handel wil brengen binnen de Europese Unie

Deze fabrikant moet niet per-se gevestigd zijn in de Europese Unie -

Kan ook Chinese of Japanse fabrikant zijn.

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

10


5

Veilige apparaten :

Wat betekent zo’n CE-markering? -

:

Dat het apparaat, verkocht binnen de Europese Unie, voldoet aan de minimale eisen, inzake veiligheid Deze minimale eisen, zijn beschreven in Europese richtlijnen

Als een fabrikant aan deze eisen voldoet, is de CE-markering op het apparaat hier het bewijs van.

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

11

Veilige apparaten :

Wat is een Europese richtlijn?

: :

Elke Europese richtlijn is een wet. In België is een wet van toepassing als de koning deze ondertekend heeft en verschenen is in het Staatsblad -

:

Aangezien iedereen zich aan de wet moet houden, geldt dit ook voor bedrijven die apparaten op de Belgische markt willen brengen. -

:

Het wordt dan een wet ‘bij koninklijk besluit (= KB)’ Elke Europese richtlijn moet omgezet worden in een nationale wet

Ook al zitten die aan de andere kant van de wereld.

Kortom : Europese Richtlijnen zijn verplichtend

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

12


6

Veilige apparaten :

Op welke apparaten moet de CE-markering? -

Op elk apparaat dat onder een Europese richtlijn valt

-

Er zijn meer dan 20 richtlijnen waarin meerdere productcategorieën worden genoemd, waaronder : ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪

▪ ▪ ▪ ▪ ▪

Speelgoed Gastoestellen Medische hulpmiddelen Voor de bouw bestemde producten Pleziervaartuigen Liften Centrale verwarmingsketels Eindapparatuur voor telecommunicatie Persoonlijke beschermingsmiddelen Machines Electrisch materiaal voor laagspanning Electro-magnetische compatibiliteit (EMC) Drukapparatuur …

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

13

Machineveiligheid

Veilige machines

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge


7

Veilige machines :

CE-markering geldt niet enkel voor toestellen voor dagelijks gebruik (consumenten goederen), maar ook voor productiemachines. -

Basis = machinerichtlijn Europees nummer = 2006/42/EG

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

15

Geharmoniseerde normen Algemeen

:

Zijn opgesteld door de normorganisaties en ondersteunen de geldende Europese Richtlijnen.

:

Verschillende Normorganisaties ▪ ▪ ▪

:

Globaal Europees Nationaal

- ISO, IEC - CEN, CENELEC, ETSI - NBN

Bv.

ISO 12100 EN ISO 12100 NBN EN ISO 12100

Zorgen enkel voor ondersteuning bij de praktische toepassing van de Europese Richtlijnen en zijn NIET verplichtend.

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

16


8

Geharmoniseerde normen Algemeen :

Een norm is ‘geharmoniseerd’ na opname in het ‘Publicatieblad van de Europese Unie’. -

Er is een lijst per richtlijn Verschijnt ca. 2x/jaar

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

17

Geharmoniseerde normen

Algemeen :

A-type norm -

:

Risk assessment EN ISO 14121-1

Basisveiligheidsnorm Geldig voor ALLE machines

Safety distances EN ISO 13857

Protective equipment EN ISO 13855

B-type normen -

:

General principles for design Risk assessment & risk reduction EN ISO 12100

Groepsveiligheidsnormen Normen rond veiligheidsaspecten (B1) en veiligheidscomponenten (B2) Geldig voor de meeste machines.

C-type normen -

EN ISO 13850

Productveiligheidsnormen Machinespecifiek

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

18


9

Vermoeden van overeenstemming en geharmoniseerde normen

:

Artikel 7 (punt 2) van de machinerichtlijn 2006/42/EG “Machines gebouwd overeenkomstig een geharmoniseerde norm waarvan de referenties in het Publicatieblad van de Europese Unie zijn bekendgemaakt, worden geacht in overeenstemming te zijn met de essentiële gezondheids- en veiligheidseisen waarop deze geharmoniseerde norm betrekking heeft.”

-

Wanneer de fabrikant op zijn EG-verklaring van overeenstemming (CE II A) verwijst naar de gehanteerde geharmoniseerde normen, ontstaat er een vermoeden van overeenstemming met de opgegeven normen. >> zelfcertificering

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

19

Risicobeoordeling :

Hoe weten we of een machine veilig is? -

:

Uitvoeren van een risicobeoordeling -

:

Of waar zich de gevaren bevinden?

We willen weten waar er op de machine mogelijke gevaarlijke situaties kunnen voorkomen Op basis van deze vaststellingen, moeten we de machine veilig maken

Risicobeoordeling = -

Een gestructureerde manier om alle gevaren bloot te leggen Verloopt in 5 opeenvolgende stappen

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

20


10

Risicobeoordeling :

Om te bepalen welke gevaren een reëel risico inhouden, moet een risicobeoordeling worden uitgevoerd.

:

Deze risicobeoordeling gebeurt in 5 stappen : -

Bepaling grenzen van de machine

-

Identificatie van gevaren binnen de grenzen

-

Inschatten van (rest) risico’s – met risicomatrix

-

Beoordelen van de vastgestelde risico’s

-

Controleren of de machine voldoende veilig is

: SICK NV/SA

1 2 3 4 5


: Marcel de Jonge

21

Risicobeoordeling Stap 1

:

Bepalen grenzen van de machine START

-

Gebruiksgrenzen ▪ ▪

-


Ruimtelijke grenzen ▪ ▪

-

Waarvoor wordt de machine/installatie gebruikt? Wie (operator, onderhoud, …) werkt er aan de machine/installatie?

In welke omgeving staat de machine Vrije ruimte rond machine

Andere grenzen ▪ ▪

: SICK NV/SA

Licht- en geluidsomstandigheden Properheid rond de machine (struikelgevaar, …)


: Marcel de Jonge

22


11


:

Bepalen grenzen van de machine - voorbeeld

:

Grasmachine met benzinemotor

START

-

▪ ▪ ▪

-

Voor het maaien van gras Zelf voort te duwen Gebruikt door een volwassen persoon

Ruimtelijke grenzen ▪ ▪

-


Gebruiksgrenzen

Voor buitengebruik (tuin) Kans op spelende kinderen in de buurt

Andere grenzen ▪ ▪

Motor maakt lawaai Werken in droog weer

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

23


:

Gevaren identificeren START

-

-

Systematisch worden alle mogelijke gevaren, mogelijke gevaarssituaties en gebeurtenissen vastleggen. Mogelijke gevaren : ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪

-


Identificatie van gevaren

Mechanisch Electrisch Thermisch Lawaai Trillingen Straling Gevaarlijke producten Ergonomie Werkomstandigheden Combinatie van gevaren

Voor elke levensfase

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

24


12


:

Gevaren identificeren START

-

Levensfasen Bepaling grenzen van de machine

Montage Installatie Aansluiten

Vervoer

Reinigen Veilig afschakelen Reparaties

In bedrijf stellen

Onderhoud

Gebruik

Veilig vervoer Verplaatsen Opslag


Omstellen Nodige PBM Bedienen

Ontmanteling

Afschakelen Loskoppelen Desinfecteren

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

25


:

Gevaren identificeren - voorbeeld START

:

Normaal gebruik Rijden over iemands voeten



Stinkende uitlaatgassen Grijpen in de draaiende messen

:

Onderhoud Snijden aan messen Lekken van olie/benzine

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

26


13


:

Risico’s inschatten START

-

-

Hierbij wordt voor ieder geïdentificeerd gevaar de mate van risico bepaald. Het risico hangt af van :


Ernst van de verwonding Kans dat de verwonding optreedt

▪ ▪


Risico-inschatting

Kans dat de verwonding optreedt Ernst

Risiconiveau Van het specifieke gevaar

van de verwonding hangt af van …

Afkomstig van het specifieke gevaar

Blootstelling van personen aan het gevaar … en …

Mogelijkheid om het gevaar te ontwijken De waarschijnlijkheid dat er een gevaarlijke situatie optreedt

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

27


:

Risico’s inschatten START

-

Ernst van de verwonding ▪ ▪ ▪ ▪

-

▪

Risico analyse

B1 – zelden of kort B2 – vaak of lang

Risico-inschatting

Mogelijkheid op Gevaarsafwending ▪ ▪

-


Blootstelling aan gevaar ▪

-


E1 – geen verwonding E2 – lichte verwondingen E3 – zware verwondingen E4 – dood

G1 – mogelijk onder voorwaarden G2 – nauwelijks mogelijk

Waarschijnlijkheid op gevaarlijke gebeurtenis ▪ ▪ ▪

: SICK NV/SA

W1 – laag (komt niet voor) W2 – gemiddeld W3 – groot (komt vaak voor)


: Marcel de Jonge

28


14


:

Risico’s inschatten - voorbeeld

:

Normaal gebruik

START

Pletten van tenen tot afsnijden ervan


Vergiftiging – ademhalingsproblemen

:


Afsnijden van vingers/handen

Risico analyse

Risico-inschatting

Onderhoud Snijwonden aan vingers/handen Vervuiling van het milieu

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

29


:

Risico’s beoordelen START

-

-

Bepalen of de ingeschatte risico’s laag genoeg zijn om te kunnen spreken van een aanvaardbare machineveiligheid. Een mogelijke indeling (bij gebruik risicomatrix) ▪ ▪ ▪ ▪

-

0-1 2-4 5-7 8-10 -

laag risico (geen maatregelen nodig) middelgroot risico (evt. maatregelen nodig) groot risico (maatregelen nodig) zeer groot risico (zeker maatregelen nodig)

Deze indeling is afhankelijk van het type industrie.

: SICK NV/SA




Risico analyse

Risico-inschatting

Risico-evaluatie

: Marcel de Jonge

30


15


:

Risico’s beoordelen

:

Normaal gebruik

START

Niveau 0 Laag risico


Niveau 4 Groot risico – niet aanvaardbaar

Niveau 5 Zeer groot risico – niet aanvaardbaar

:

Risico analyse


Risico-inschatting

Onderhoud

Risico-evaluatie

Niveau 3 Groot risico – niet aanvaardbaar Niveau 0 Laag risico

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

31


:

Is de machine veilig? START

-

Als de vastgestelde risico’s voloende laag zijn om te kunnen spreken over een aanvaardbare machineveiligheid is de risicobeoordeling afgehandeld.

Bepaling grenzen van de machine Risico analyse


Risico beoordeling

Risico-inschatting

Risico-evaluatie

Is de machine veilig ?

Ja

EINDE

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

32


16


:

Is de machine veilig? START

-

Als de vastgestelde risico’s voloende laag zijn om te kunnen spreken over een aanvaardbare machineveiligheid is de risicobeoordeling afgehandeld.

Bepaling grenzen van de machine Risico analyse


Risico beoordeling

-

Indien de vastgestelde risico’s in de risicobeoordeling van een te hoog niveau zijn, moeten risico-reducerende maatregelen getroffen worden.

Risico-inschatting

Risico-evaluatie

Is de machine veilig ?

Ja

Neen

EINDE

Risico-reductie

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

33

Risicoreductie :

Risicoreductie (Veiligheidsconcept) START

-

-

Indien de vastgestelde risico’s in de risicobeoordeling van een te hoog niveau zijn, moeten risico-reducerende maatregelen genomen worden.

▪ ▪

▪

Afschermen van de gevaarlijke bewegingen Detecteren van de doorgang naar een gevaarlijke zone Het ontwerp van de machine aanpassen zodat er geen gevaren meer zijn = eigen aan het ontwerp De gebruikers informeren over mogelijke gevaren = geen structurele maatregel

Om zeker te zijn dat eventuele maatregelen op de juiste manier genomen worden, zijn er normen die voor ondersteuning zorgen. ▪

: SICK NV/SA

Risico analyse


Mogelijke maatregelen : ▪

-


Bv. Bij het plaatsen van een afscherming – hoe groot moet dit zijn, hoe sterk en hoe kan dit veilig gebeuren?


Risico beoordeling

Risico-inschatting

Risico-evaluatie

Is de machine veilig ? Neen

Ja

EINDE

Risico-reductie

: Marcel de Jonge

34


17

Risicoreductie :

Risicoreductie (Veiligheidsconcept) - voorbeeld

:

Normaal gebruik

START Oogbescherming dragen


Minstens 12 jaar oud zijn

Risico analyse


Lange broek

:

Onderhoud -

Afscherming messen

Stevige schoenen

Risico beoordeling

Risico-inschatting

Risico-evaluatie

Gebruik maken van handschoenen Kraantjes dichtdraaien voor het kantelen van de machine Is de machine veilig ? Neen

Ja

EINDE

Risico-reductie

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

35

Machineveiligheid

Hoe machines veilig maken?

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge


18

Risicoreductie :

Bij het bepalen van risico-reducerende maatregelen dienen prioriteiten gesteld te worden -

Inherent veilig ontwerpen Maximaal elimineren of reduceren van risico’s Veilig ontwerpen en bouwen

▪ ▪

-

Toepassen van collectieve beschermingsmaatregelen Technische oplossingen die voor iedereen de nodige bescherming bieden

▪

-

Waarschuwen voor eventuele restrisico’s Gebruik van persoonlijke beschermingsmaatregelen

▪

▪

Definiëren waar veiligheidsschoenen, brillen, … verplicht zijn.

Door signalisatie, de gebruikers informeren waar en welke restrisico’s aanwezig zijn Vermelden wanneer specifieke opleiding verplicht is

▪ ▪

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

37

Risicoreductie Collectieve beschermingsmaatregelen

:

Efficiënt ontwerpen/implementeren van beschermende maatregelen NEEN ! Onaanvaardbaar

Aanvaardbaar

Voldoende

goed ! OPTIMAAL !

: SICK NV/SA

Beschermt niet Beschermt, maar stoort de productie (nodeloze machinestops)

Redenen voor manipulatie !!

Beschermt, maar is vervelend (accoustische signalen) Beschermt met aanvaardbare nadelen

Beschermt en heeft geen enkele invloed op de productie Beschermt en verhoogt de efficiëntie


: Marcel de Jonge

38


19

Veilige machines Collectieve maatregelen

:

Passieve beschermingen= aanraakbaar -

:

Actieve beschermingen = onzichtbaar -

:

Hekwerken Afschermingen Afdekkappen Tunnels

Lichtschermen Scanners Camerasystemen

Belangrijke vragen : -

Welke afmetingen moeten de beveiligingen minimaal en maximaal hebben? Waar mogen/moeten ze geplaatst worden?

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

40

: Marcel de Jonge

41

Veilige machines Passieve beschermingen

:

Alles wat iemand fysisch tegenhoudt om een gevaar aan te raken -

Hekwerk rondom de machine Lokale afscherming met een kapje

: SICK NV/SA



20

Veilige machines Passieve (aanraakbare) beschermingen

:

Specificaties -

Beschermende mechanische inrichtingen

-

Veiligheidsafstanden

▪

▪

▪

:

Behouden hun vorm en positie Gemeten vanop het oppervlak dat het lichaam of bovenste ledematen tegenhoudt Afstanden bepaald vanaf het niveau waarop de operator normaal staat (= referentievlak)

Het bepalen van de juiste veiligheidsafstand is belangrijk voor : -

Naar boven reiken naar een gevaarlijke zone/beweging Reiken over een beschermende constructie Reiken door openingen Rondom reiken door een opening Beperken vrije beweging onder beschermende inrichtingen

: SICK NV/SA



:

In functie van : -

Hoogte gevarenzone ‘a’ Horizontale afstand tot gevaar ‘c’

c a

1. Hoogte afscherming bepalen 2. Maasopening bepalen

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

43


21


Afmetingen in [mm]

Hoe groter de opening (e) Hoe verder erdoor kan worden gereikt Hoe groter de minimale veiligheidsafstand (sr) : SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

44

Veilige machines Passieve vs. actieve beschermingen

:

Passieve bescherming -

:

Actieve bescherming -

:

Mogelijkheid om verder te reiken door leunen op de constructie

Niet mogelijk om op te leunen In bepaalde gevallen mogelijk om te reiken tussen de optische stralen door

Daarom -

Procedure bepalen veiligheidsafstanden ▪ ▪

Actieve beschermingen

≠ Passieve beschermingen

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

45


22

Veilige machines Actieve (aanrakingsvrije) beschermingen

Contactloos werkende beveiligingen (lichtschermen, scanners, …)

:

Specificaties -

Detectie van personen die het gevarengebied willen indringen. Veilige stop van alle gevaarlijke bewegingen binnen bereik.

▪

-

:

Om de gevaarlijke bewegingen van de machine op een juiste manier weg te nemen, moet de herkenning van het indringen op het juiste moment gebeuren. >> Veiligheidsafstand

De veiligheidsafstand is afhankelijk van 4 factoren : 1. 2. 3. 4.

Bewegingssnelheid richting gevaar Hoe snel kan het gevaar stoppen Hoe ver staan de lichtstralen uit elkaar Hoe staat de detector opgesteld

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

46

Veilige machines Actieve (aanrakingsvrije) afschermingen

1.

Bewegingssnelheid richting gevaar -

Is de snelheid waarmee een lichaamsdeel de gevaarlijke zone nadert. = ingrijp- of inloopsnelheid

-

Afstand tot de gevarenzone < 0,5m (ingrijpen) ▪

-

Toenaderingssnelheid = 2000 mm/s

Afstand tot de gevarenzone > 0,5m (inlopen) ▪

: SICK NV/SA

Vastgelegd in de norm

Toenaderingssnelheid = 1600 mm/s


: Marcel de Jonge

47


23


2.

Hoe snel kan het gevaar stoppen -

De tijd tussen Onderbreken van het veiligheidsveld/detectieveld

▪

en ▪

-

Gevaarlijke bewegingen in veilige toestand

Wordt bepaald door verschillende factoren : ▪ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪

Reactietijd van de beveiligingsinrichting Reactietijd van de besturing Massatraagheid Aandrijfkrachten Remcapaciteit …

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

48


3.

Hoe ver staan de lichtstralen uit elkaar -

Is de mogelijkheid voor een beveiligingsinrichting, om een bepaalde objectgrootte te detecteren.

-

Afhankelijk van het oplossend vermogen van een beveiligingsinrichting, moet een toeslag c in rekening worden genomen. ▪ ▪

Hoe groter de vrije ruimte tussen optische stralen, hoe groter de toeslag c. Dit is het deel van het lichaam dat al door de detectie is, alcorens te kunnen schakelen.

0

: SICK NV/SA

c

C

C


: Marcel de Jonge

49


24


4.

Hoe staat de detector opgesteld -

Ingrijpbeveiliging

-

Inloopbeveiliging

-

Zonebeveiliging

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

50


:

Algemene formule

S = (K x T) + c

Toeslag (reikafstand), die rekening houdt met de mogelijke intrede in de gevaarlijke zone, vóór activatie van de beveiligingsinrichting [mm] Stoptijd van de gevaarlijke bewegingen [s] Naderingssnelheid = ingrijp- of inloopsnelheid [mm/s]

Veiligheidsafstand = minimale afstand tussen gevarenzone en veiligheidsdetectie [mm]

: SICK NV/SA


: Marcel de Jonge

51


25

Besluit veiligheidsafstanden :

Bepalend voor een goede beveiliging zijn : -

Keuze van het juiste type afscherming

-

Afmetingen afscherming

-

Respecteren van de minimale veiligheidsafstand

Passief of actief

▪

Hoogte en resolutie (of maasopening) van de afscherming

▪

Stoptijd van de gevaarlijke bewegingen

▪

:

Stoptijd is de sleutel : -

:

Als de beveiliging te ver van het gevaar staat >> lage ergonomie en productiviteit Als de beveiliging te dicht bij het gevaar staat >> gevaar bij ongewenst intreden/ingrijpen

Indien stoptijd niet gekend is : -

Onafhankelijke stoptijdmeting laten uitvoeren op gevaarlijke bewegingen 10 onafhankelijke metingen met gekeurde apparatuur Berekening correcte veiligheidsafstand Meetprotocol voor machinedocumentatie

▪ ▪ ▪

: SICK NV/SA

:


: Marcel de Jonge

52

Dank u voor uw aandacht ! Zijn er vragen?


26

SICK NV Doornveld Asse

Recommend Documents