Recreatie
Sfeervolle Elfstedenhal Sjinkie Knegt en consorten reden er al hun trainingsrondjes. De ijskwaliteit is goedgekeurd. En het gebouw heeft sfeer. Want hoe tegenstrijdig het ook klinkt: men wilde een ijshal met een warme uitstraling. De nieuwe Elfstedenhal in Leeuwarden heeft alles in zich om een succes te worden. Aan de basis van dit succes ligt een uitstekende samenwerking binnen het bouwteam. Een architect, twee aannemers, een constructeur, een akoestisch adviseur, een energieadviseur en twee installateurs vormden het Design & Constructteam. Van meet af aan verliep de communicatie goed. Zo kwam er een uiterst compleet bidbook tot stand dat werd aangeboden aan de opdrachtgever. Het consortium verwierf de opdracht. De nieuwe ijshal werd na krap negen maanden bouwtijd opgeleverd in juli 2015.
98
Recreatie
overstijgt recreantenbaan Jongens uit hetzelfde dorp
Taakverdeling
Johan van der Kooi leidt de stichting die het initiatief nam voor een nieuwe hal. De financiering liep via de gemeente. Van der Kooi: ‘Dat betekende een Europese aanbesteding, maar we zijn terecht gekomen bij jongens “uit hetzelfde dorp”. Dat vergemakkelijkt de communicatie, het bouwoverleg kon zelfs in het Fries.’ In het programma van wensen lag de nadruk op duurzaamheid en onderhoud. Het werd een Design, Build, Maintain & Operate aanbesteding, met daarbij de levering van energie. ‘De verantwoordelijkheid en de creativiteit hebben we bij de markt neergelegd’, aldus Van der Kooi.
De twee aannemers hadden een goede taakverdeling: Jorritsma Bouw deed de uitvoering, Bouwgroep Dijkstra Draisma (BGDD) de projectleiding. Lammert de Graaf van Jorritsma Bouw: ‘We werkten met een deugdelijk 3D-model met clash control en afstemmingen.’ Constructeur Jan Dijkstra van Grontmij geeft een voorbeeld van de goede afstemming. ‘Als je nu omhoog kijkt, zie je stalen vakwerkliggers; daar gaan de kanalen van de installateur door onze constructie.’
Er was een plafondbudget van 14 miljoen, en de bouwperiode stond vast. Van der Kooi over het programma van eisen: ‘We wilden een ijsvloer van 400 m en een ijshockeybaan onder één dak, en een temperatuur tussen de 8-12 °C.’ En er was nog een belangrijke boodschap: er moest sfeer gebracht worden!
De planning was kort. De Graaf: ‘Giga-kort zelfs. En we hebben verschrikkelijk veel regen, vorst en wind gehad. We konden vertraging voorkomen doordat iedereen de neus dezelfde kant op had. We hebben onderaannemers aan het werk gehad die hun vak verstaan en
‘D
e verantwoordelijkheid en de creativiteit hebben we bij de markt neergelegd’ - Johan van der Kooi
99
Recreatie
‘W
e hebben erin geïnvesteerd om de energielasten naar beneden te halen’
- Heerke Osinga
100
Recreatie
die bovendien positieve input konden leveren. Anders hadden we deze ijstempel nooit op tijd kunnen opleveren.’ Dat het weer tegenzat betekende weekends en nachten doorwerken om achterstand in te halen. Heerke Osinga, projectleider namens BGDD: ‘Iedereen wist dat er veel van hen verwacht werd. Uiteindelijk waren we eerder klaar dan afgesproken!’
Zomerijs Omdat het werk zo goed was opgeschoten, kon de exploitant zomerijs bieden. Dat kwam goed uit, want de shorttrackploeg mocht – als beloning voor hun goede prestaties in het vorige schaatsseizoen – van de KNSB trainen op zomerijs. Osinga: ‘De installaties moesten toch getest worden; het ijs kon daarna blijven liggen. Het was een win-winsituatie: wij konden laten zien dat de ijsinstallatie voldeed, de gebruiker had alvast wat inkomsten.’
Sfeer in het gebouw De Elfstedenhal bestaat uit een koningsblauwe hal van 30 x 60 meter voor o.a. ijshockey en kunstschaatsen. In de grote hal is een vierhonderdmeterbaan met daar binnenin een shorttrack- en krabbelbaan van 30 x 60 meter, en een evenemententerrein. De hallen worden gescheiden door een facilitair gedeelte.
‘H
oogstandje om spanten, staalconstructie, dak en overspanningen bij elkaar te krijgen’
- Lammert de Graaf
101
Recreatie
Met het leveren van een speciaal op dagmaat gemaakte dubbele draaipoort ten behoeve van de afsluiting van de technische installatie ruimte bij de Elfsteden hal in Leeuwarden heeft DJ Hekwerk & Toegangscontrole haar steentje bijgedragen aan de realisatie van dit prachtige project. De draaipoort is afgehangen aan speciale scharnier constructies welke zijn bevestigd aan de stalen constructie van de Elfsteden hal. Hierdoor is de maximale vrije doorgang gegarandeerd. Voorafgaand van het gehele proces is de constructie door onze werkvoorbereiding afdeling op tekening uitgewerkt en doorgesproken met opdrachtgever. Hierdoor zijn de faalkosten tot een minimum beperkt en is het werk tijdig en naar tevredenheid opgeleverd. Een belangrijk doel was sfeer te brengen in de ijshal. De architecten van GEAR zijn daar goed in geslaagd. Osinga: ‘Het is gemaakt zoals het bedacht is. De blauwe hal geeft met muziek en goede akoestiek een geweldige sfeer.’ De Graaf: ‘Dit gebouw heeft gezelligheid en warmte. Er is sfeer in het gebouw gebouwd. Het is de succesformule van het ontwerp.’ Die uitstraling is voor een deel te danken aan de larixhouten spanten. Volgens De Graaf was het een hoogstandje om die spanten, de staalconstructie, het dak en de overspanningen bij elkaar te krijgen. ‘Dat gebogen en getoogde dak kostte ons wel wat kopzorgen, maar het is gelukt.’ De Graaf vindt het gevelmetselwerk met zijn rol- en streklagen ‘super-prachtig-mooi.’ Met Remix Uitbloeiingsarme mortels is een mooie schone uitslagvrije gevel gerealiseerd. Detail: het Elfstedenkruisje komt erin terug in de vorm van prefab betonelementjes.
De ijshal Grontmij tekende voor de constructie. Jan Dijkstra: ‘Het is belangrijk om goed te luisteren naar de wensen van de opdrachtgever. Daar rolt van alles uit waar we verder mee gaan. Dit gebouw moest een recreantenbaan worden waar het gezellig schaatsen is.’ In de constructie konden daarom wel de kolommen worden opgenomen die bij een wedstrijdbaan tv-opnamen in de weg zouden staan. ‘Het voordeel was dat de overspanningen korter konden, en dat we daardoor een lichtere, strakke constructie konden maken. Door de korte overspanning over de vierhonderdmeterbaan konden wij de houten spanten toepassen die de warme uitstraling geven die de opdrachtgever voor ogen had.’ Op de gevels zijn blauwe sandwichpanelen aangebracht, de kunststof dakbedekking is wit.
102
Recreatie
‘H
et is belangrijk om goed te luisteren naar de wensen van de opdrachtgever’
- Jan Dijkstra Het vrij traditionele bouwproces kende enkele bijzondere elementen. De Graaf: ‘De betonnen vloeren onder de ijsvloeren moesten supervlak worden. Bij de aansluiting op de bestaande constructie moesten de koudebruggen goed onder controle zijn. Als dat niet klopt, krijg je slecht ijs.’ Osinga licht toe: ‘In de ondervloeren die contact hebben met de grond zit vloerverwarming. Waar banen zijn, zit isolatie op de vloer en daar ligt de ondervloer voor het ijs op, waar weer koelleidingen inzitten.’ Ook installatietechnisch zijn er hoogstandjes volbracht: er is alles aan gedaan om te voorkomen dat er condensdruppels vanaf het dak op de ijsvloer vallen. Osinga: ‘Er ligt alleen al 80 km aan koelleidingen, en nog meer voor de vloerverwarming. De warmte die vrijkomt bij het koelen, wordt weer gebruikt om de vloerverwarming op te warmen. Dak, gevel en alle vloeren zijn geïsoleerd, want de kou mag niet in de ondervloer trekken, anders is er kans dat de baan omhoog komt. Overal zijn sensoren geplaatst om het klimaat te monitoren. We hebben er specialistische adviseurs (ITTB, red.) voor aangetrokken.’
103
Beleef de sfeer! Zelden trof Bouwen in het Noorden zoveel enthousiasme over een project. Lammert de Graaf is onverdeeld positief: ‘Men is zeer content over de baan, over de ijskwaliteit, over het binnenklimaat. Het is al wel bewezen dat deze baan het niveau van recreantenbaan overstijgt. Ga erheen, beleef de sfeer, want die is super!’ Dijkstra is het ermee eens, en hij kan het weten: hij heeft met collega’s zijn eerste baantjes al getrokken. ‘We zagen allemaal tevreden gezichten.’ De exploitant is trots op zijn nieuwe ijshal: ‘Over driekwart van de vierhonderdmeterbaan heb je prachtig zicht naar buiten. Vervolgens komt je het ‘stadse’ facilitaire gebouw binnen. Dan heb je het idee dat je de Elfstedentocht hebt geschaatst. Het is een feestje om hier een rondleiding te geven.’
Gebruiker :
11stedenhal, Leeuwarden
DESIGN & CONSTRUCTTEAM Architect : GEAR, Leeuwarden Constructeur : Grontmij Nederland, Groningen Installatieadviseur : Grontmij Nederland, Groningen Adviseur bouwfysica & brandveiligheid
:
WNP Raadgevende Ingenieurs, Groningen
Aannemer : Bouwcombinatie Jorritsma Bouw, Bolsward & Bouwgroep Dijkstra Draisma, Bolsward Installateur E
:
ITBB Elektrotechniek, Heerenveen
Installateur W
:
Pranger-Rosier, Dokkum
ONDERAANNEMERS & LEVERANCIERS Vloerafwerking : Abeln Projectstoffering, Almelo Deuren, hang en sluitwerk
:
BPZ, Tynaarlo
Betonwerken : C. van der Hauw Betonbouw, Joure
Fotografie: Henri Vos
BGDD zal de komende 25 jaar ook het onderhoud verzorgen. Om de kosten beheersbaar te houden, is er gekozen voor duurzame, onderhoudsarme materialen. BGDD zorgt via een ESCo (Energy Service Company) daarnaast voor het energiepakket. Osinga: ‘We hebben erin geïnvesteerd om de energielasten naar beneden te halen.’ Op het dak staan 500 zonnepanelen en vanaf de nabijgelegen vuilstort wordt biogas aangevoerd. In de gehele hal is ledverlichting toegepast, en er zijn waterbesparende voorzieningen aangebracht. Door dat lagere energieverbruik verwacht BGDD zijn investering terug te verdienen. Van der Kooi: ‘Wij gaan 25 jaar lang hetzelfde bedrag voor energie betalen. De winst door eventuele besparingen op energie is voor de leverancier.’
11STEDENHAL, LEEUWARDEN
Opdrachtgever : Gemeente Leeuwarden, Leeuwarden
Interieurbouw : Harryvan, Slochteren Metselwerk : Metselbedrijf “De Wouden”, Broeksterwald Dakbedekking : SRC Dakmanschap, Heerenveen Kanaalplaatvloeren : VBI, Huissen Draaipoorten : DJ Hekwerk, Heerenveen Hang- en sluitwerk
:
Raadsma, Leeuwarden
Uitbloeiingsarme doorstrijk-mortel : Remix, Borger
Tekst: Vera Bosma
Toekomstgericht
Recreatie
105
