“Niets dag in dag uit zo complex als de wetten van de zwaartekracht tussen ouder en kind. Ik denk, dus hij denkt. Ik lees, dus zij leest. Ik streel perziken, dus zij strelen perziken. Zo werkt het niet. Ik doop hem in Brel, zo luistert hij straks niet naar brol. Zo eenvoudig is het soms, maar lang niet altijd. Ik heb ze gemaakt, dus zijn ze maakbaar. Zelfs de spiegel weet dat
dat niet waar is. ” (Bernard Dewulf, 2007)
SESSIE 4: OUDERLIJKE INVLOEDEN
OVERZICHT Sprekers: • Annelore Van der Eecken (JOP – Vakgroep Sociaal Werk en Sociale Pedagogiek - UGent) H. 16 Ouderlijke opvattingen over de vrijetijdsbesteding van hun kind(eren) Annelore Van der Eecken, Ilse Derluyn & Lieve Bradt
•
Dries Vanherwegen (Steunpunt Cultuur – Vakgroep Sociologie - UGent)
H. 17 Met ouders op stap. Een blik op de cultuurparticipatie van ouders met hun kinderen Jessy Siongers, Sofie Beunen, Astrid van Steen, Mart Willekens & John Lievens Moderator: • Lieve Bradt (JOP) Panel: • Elke Valgaeren (Gezinsbond) • Kristien Nys (Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen) • Peter Bary (Cultuurnet)
Invloeden Ouders: consensus • Onderzoek – Sterke link participatie van ouders en hun kinderen – Op jonge leeftijd participeren, verhoogt sterk de kans op levenslange participatie (PaS’09 & CPS’03-’04) -> geldt voor zowel sport- als cultuurparticipatie
• Beleidsnota cultuur – expliciete aandacht voor participatie in gezinsverband – bijzondere aandacht voor kinderen in maatschappelijk kwetsbare gezinnen
• Initiatieven vanuit beleid & praktijk – – – – –
Kunstendag voor Kinderen Het label Vlieg (Cultuurnet) vr gezinnen met jonge kinderen Brede school met sportaanbod (Multimove, Sportsnack, Sport na School) Dag van de cultuureducatie …
Paden van beïnvloeding 1. Gedeelde levensomstandigheden • • • •
Inkomen, culturele bezittingen, gelijkaardige opleidingsniveau’s, vrienden met kinderen van van bevriende ouders, etc.. Cultureel kapitaal (bv. opleiding van de ouders, boeken in huis) Gezinssituatie (bv. nieuw samengestelde gezin, eenoudergezin) Buurtkenmerken
2. Indirecte en onbewuste sturing •
Kinderen observeren continu gedrag van ouders en nemen aspecten over (cfr. social learning, Bandura)
3. Directe en meer bewuste sturing • •
het stimuleren van kinderen om te participeren kinderen meenemen naar culturele activiteiten
Theoretisch. Ouderlijke invloed • Culturele reproductie culturele mobiliteit • Maar toch nog steeds klassengebonden opvoedingsstijlen (Lareau) • Accomplishment of natural growth (lagere klassen) – Zijn zich minder bewust van voordelen van participatie – Beperkte financiële middelen voor sturing – Laat kinderen kind zijn en geef hen de nodige autonomie
• Concerted cultivation (hogere klassen) – Bewust van de voordelen van participatie – Bewuste en onbewuste sturing van participatie – Sterke klemtoon op communicatie in gezinnen (ouders wijzen ook op het belang van participatie)
Ouderlijke invloeden in onderzoek 3 Hiaten in onderzoek tot nog toe – Doorgaans klemtoon op indirecte sturing (participatie van de ouders) – Doorgaans retrospectief bevraagd aan volwassenen en geen informatie over huidige participatie – Doorgaans betreft het participatie van ouders met jonge kinderen
Hier: Directe sturing (‘opvattingen’ & meenemen van kinderen naar activiteiten),
huidige situatie, over ‘kinderen’ van 3 tot 25 jaar
Bepalende factoren (1) • Gender: – gendertypische socialisatie in gezin • Vrouwen zullen vanuit de eigen primaire en secundaire gendertypische socialisatie meer cultureel kapitaal bezitten, op die manier de voordelen van cultuurparticipatie meer erkennen en de meerwaarde zien van cultuurparticipatie voor hun kinderen
– sterkere betrokkenheid van moeders bij de (culturele) socialisatie van hun kinderen – culturele rolinvulling • Moeders cultuur • Vaders sport
– anderzijds, taste is a match-maker (Bourdieu) • Partnerkeuze wordt sterk bepaald door culturele en sociale preferenties, gedragingen en praktijken • Partners groeien nog verder toe naar elkaar op dit vlak
Bepalende factoren (2): leeftijd kind(eren) Leeftijd van kinderen, 3 aspecten 1.
Ouderlijke invloeden (cfr. Nagel, 2002 & 2004) – Tot de leeftijd van 6 jaar kinderen quasi volledig afhankelijk van hun ouders – Sterkste intergenerationele gelijkenissen in participatie • podiumkunstenbezoek: 10 tot 12 jaar • museumbezoek: 6 tot 10 jaar – Vanaf leeftijd van 12 jaar neemt de gelijkenis af – heeft wellicht met het meenemen van kinderen naar deze activiteiten te maken
2.
Kinderen als rem/trigger tot participatie – Jonge ouders met kleine kinderen participeren minder omwille van tijdsbeperkingen – Badisco, De Laet en Glorieux (2012) vinden hier evenwel geen bevestiging voor en stellen dat cultureel kapitaal doorslaggevender is voor de cultuurparticipatie
3.
Ontwikkeling van kinderen – Groei van autonomie: Vanaf de adolescentie verwerven kinderen meer bewegingsvrijheid – Stijgend belang van peergroup
Bepalende factoren (3) • Gezinssamenstelling – Traditionele gezin krijgt gezelschap van eenoudergezinnen, ongehuwd samenwonende partners met kinderen, nieuw samengestelde gezinnen, holebi-ouderschap, ... • Tijd die men met kinderen kan doorbrengen is in bepaalde gezinstypes beperkter • Maar misschien worden deze meer schaarse momenten meer actief ingevuld
• Buurt – mogelijkheid tot participeren in de buurt
• Participatie van ouders zelf op jonge leeftijd – Participatie op jonge leeftijd bepalend voor participatie op latere leeftijd – Ook voor belang dat men hecht aan participatie op latere leeftijd?
Annelore Van der Eecken (JOP, Vakgroep Sociaal Werk en Sociale Pedagogiek, UGent)
OUDERLIJKE STIMULANSEN
Ouderlijke opvattingen vrijetijdsbesteding • Vragen die peilen naar de ouderlijke opvattingen over de vrijetijdsbesteding van hun kinderen en de ouderlijke rol hierin • Subset van de Participatiesurvey: 644 ouders met kinderen tussen 6 en 20 jaar
Opvattingen van ouders • Ouders hechten veel belang aan de vrijetijdsbesteding van hun kinderen 100% 80%
88% 69%
73%
60%
(volledig) oneens
40%
tussen beide
20% 0%
(volledig) eens
Opvattingen van ouders • Belang van sport versus belang van cultuur 100%
88%
80% 60%
52%
(volledig) oneens tussen beide
40% 23% 20% 3% 0% sport
cultuur
(volledig) eens
Opvattingen van ouders • Ouders willen zelf ook een actieve rol spelen en betrokken zijn in de vrijetijdsbesteding van hun kinderen 100% 80%
77%
83% (Volledig) oneens
60%
Tussen beide 40% (Volledig) eens
20%
0% Afspraken
Informatie
Beïnvloedende factoren opvattingen • • • • • • •
het geslacht van de ouder de leeftijd van de ouder de leeftijdsfase van de kind(eren) de gezinssamenstelling de migratieachtergrond de werksituatie van de ouder het opleidingsniveau van de ouders
Beïnvloedende factoren opvattingen Aanmoediging
Autonomie
Culturele activiteiten
Tijdsgebrek
Belang school
Moeite om op hoogte te zijn
Opvolging
Geslacht
/
man
/
man
/
man
/
Leeftijd
daalt
stijgt
stijgt
daalt
/
/
daalt
Leeftijdsfase kinderen
boven 12 < onder 12
boven 12 > onder 12
boven 12 < onder 12
/
/
boven 12 > onder 12
boven 12 < onder 12
Gezinssamenstelling
/
/
/
/
/
/
/
Migratieachtergrond
/
/
/
/
/
/
stijgt
Werksituatie ouder
/
/
/
W > NW
/
/
/
Opleidingsniveau
HO > LO
HO < LO
HO > LO
/
HO < LO
HO < LO
/
Invloed opleidingsniveau ‘Ik moedig mijn kind(eren) aan om deel te nemen aan activiteiten van verenigingen’ 100% 81%
80% 62% 60%
(volledig) oneens
40%
tussen beide (volledig) eens
20% 0% lager opgeleid
hoog opgeleid
Invloed opleidingsniveau • Belang van sport versus belang van cultuur 95%
100% 83%
80%
69%
60% 41%
40%
Lager opgeleid Hoog opgeleid
20% 0% sport
cultuur
Invloed werksituatie ‘Ik heb te weinig tijd om mijn kinderen de hele tijd van de ene naar de andere activiteit te brengen’ 100% 80%
(volledig) oneens
60% 40%
tussen beide
32% 20%
20% 0% werkend
niet-werkend
(volledig) eens
Invloed leeftijd ouder en kind • Leeftijd ouder en kind: invloed in de verwachte richting – Oudere ouders en ouders met oudere kinderen, moedigen hun kinderen minder actief aan en laten hen ‘vrijer’
Invloed geslacht ‘Ik heb te weinig tijd om mijn kinderen de hele tijd van de ene naar de andere activiteit te brengen’ 100% 80%
(volledig) oneens
60% 40%
38%
tussen beide 24%
20%
0% man
vrouw
(volledig) eens
Invloed geslacht ‘Zolang mijn kinderen geen kattenkwaad uithalen, mogen zij van mijn part doen wat ze willen in hun vrije tijd’ 100% 80%
(volledig) oneens
60% 40%
44,00%
tussen beide
28,00% (volledig) eens
20% 0% man
vrouw
Relatief beperkte invloed van gezinssamenstelling en migratieachtergrond • In tegenstelling tot de literatuurstudie! • Suggereert dat: – Alleenstaand zijn geen wijzigen impliceert in de opvattingen maar mogelijks wel in de mogelijkheden die ouders hebben om hun kind(eren) te ondersteunen – Het niet zozeer gaat om het al dan niet hebben van een migratieachtergrond maar mogelijks wel om de zwakkere sociaal-economische positie die mensen met een migratieachtergrond kunnen innemen
Implicaties voor jeugdbeleidsmakers • Aandacht voor sociale- en genderongelijkheid • De vrijetijdsbesteding van kinderen kan niet los gezien worden van de ouderlijke mogelijkheden Het
vrijetijdsbeleid als onderdeel van een ruimer sociaal beleid
Jessy Siongers & Dries Vanherwegen Steunpunt Cultuur, Vakgroep Sociologie, UGent
MET OUDERS OP STAP. EEN BLIK OP DE CULTUURPARTICIPATIE VAN OUDERS MET HUN KINDEREN
3 ONDERZOEKSVRAGEN
1. In welke mate nemen ouders samen met hun kinderen deel aan cultuur? 2. Wat zijn de verschillen tussen Ouders die niet participeren & Ouders die wel participeren? 3. Wat zijn de verschillen tussen – Ouders die met kinderen participeren, – & Ouders die zonder kinderen participeren?
Participatie met kinderen: afhankelijke variabelen • Ouders met kinderen tussen 3 en 25 jaar • Receptieve cultuurparticipatie gedurende de laatste zes maanden: – kunst en erfgoed: • • • •
musea en tentoonstellingen podiumkunsten concerten cultureel erfgoed
– bioscoopbezoek – bezoek aan bibliotheken – Bezoek cultuur- en gemeenschapscentra
• Participerende ouders kregen steeds ook de vraag naar hoeveel van deze activiteiten ze hun kinderen meenamen
60
In welke mate nemen ouders samen met hun kinderen deel aan cultuur? (voorbije zes maanden) 50
50
40 40 32
46
45
43
43 39
34 30
30 24
26
25
23
20
10
0 Concert
Museum & tentoonstelling
Podiumkunsten
totale steekproef (n=3949)
Erfgoed
Bioscoop
Bibliotheek
alle respondenten met kinderen tussen 3 en 25 (n=1101)
Cultuurcentrum
Participatie met kinderen (respondenten met inwonende kinderen tussen 3 en 25 ) 80 75,2
70
72,4
71,7
64,6
60
61,7 58,4
58,4
50
40 36,3 30
20
10
0 Concert
Museum & tentoonstelling
Podiumkunsten
Erfgoed
Min. 1 kunst & erfgoed act.
Bioscoop
Bibliotheek
Cultuurcentrum
2. Wat zijn de verschillen tussen Ouders die niet participeren & Ouders die wel participeren? de gekende, culturele factoren: -
Gender. Hoger opgeleiden participeren meer Respondenten waarvan de ouders ook participeerden, participeren meer Leeftijd van het kind: 6-12 > 0-6 of oudere kinderen.
Al dan niet participeren van ouders: kunsten en erfgoed Exp(B) man vrouw kan moeilijk rondkomen subjectief inkomen kan makkelijk rondkomen midden niet werkend management taakinhoud creatief, vormend routinewerk ten hoogste lager secundair onderwijs diploma hoger onderwijs hoger secundair onderwijs geslacht
gezinsstituatie
0,94 .
.
6-12 jaar 13-18 jaar 19-25 jaar 0-5 jaar cultuurparticipatie ouders participeerden van de ouders ouders participeerden niet vinden het belangrijk dat kind participeert aan cultuur stimulatie (helemaal) niet belangrijk of onbeslist
. 0,513 * 1,202 . 0,544 ** 1,288 1,109
.
Exp(B) Sig. 1,041 . 0,634 1,091 . 0,525 ** 0,942 1,045 .
0,685 * .
gehuwd of samenwonend niet gehuwd of samenwonend
Sig.
bioscoop
2,294 *** .
leeftijd jongste kind
. .
1,23 .
. 1,523
. 1,628 * 1,254 1,055 . 2,385 *** .
.
.
.
.
0,668 *
0,856
2,202 *** .
3,413 *** .
.
1,383 0,721 0,476 *** . 1,025
1,656 *
.
.
. 1,396 0,898 0,614 *** . 1,466 **
. 1,215
.
Cultuur- en gemeenschapscentra Exp(B) Sig. 0,901 . 0,649 1,295 . 1,057 1,106 1,31 .
0,962
.
1,867 *** .
Exp(B) Sig. 0,495 *** . . 0,864 1,241 . 1,273 0,997 1,352 .
0,655 *
0,878 .
bibliotheek
1,471 1,189 1,367 . .
1,334 * .
.
.
.
. 1,606 ** . 2,385 ***
.
.
3. Wat zijn de verschillen tussen Ouders die met kinderen participeren, & Ouders die zonder kinderen participeren?
Bevindingen: al dan niet kinderen meenemen naar culturele activiteiten (enkel participerende ouders) kunsten en erfgoed
bioscoop
+*** -* -***
+***
bibliotheek
Cultuur- en gemeenschapscentra
geslacht subjectief inkomen taakinhoud diploma gezinsstituatie leeftijd jongste kind
6-12 jaar 13-18 jaar 19-25 jaar 0-5 jaar (ref.)
cultuurparticipatie van ouders participeerden de ouders ouders participeerden niet (ref.)
stimulatie
vinden het belangrijk dat kind participeert aan cultuur (helemaal) niet belangrijk of onbeslist (ref.)
+**
+***
-***
-*** -***
-***
Participatie aan podiumkunsten en museum enkel respondenten met inwonend(e) kind(eren) onder 26 jaar Podiumkunsten
Museum
100%
100%
90%
90%
25,9%
80% 70%
60%
39,9%
60% 20,3%
40%
30%
30%
58,1% 39,9%
10%
0%
0% kunstenparticipatie bij ouders
17,4% 76,9% 51,6%
20%
10% geen kunstenparticipatie bij ouders
31,0%
50%
40% 20%
11,5%
70%
16,0%
50%
80%
11,5%
geen kunstenparticipatie bij ouders
kunstenparticipatie bij ouders
heeft geparticipeerd, ook met kinderen
heeft geparticipeerd, ook met kinderen
heeft geparticipeerd maar niet met kinderen
heeft geparticipeerd maar niet met kinderen
heeft niet geparticipeerd
heeft niet geparticipeerd
PARTICIPATIE AAN EVENEMENTEN
Culturele familie- of kinderfestivals (bv. supervlieg, kunstendag voor kinderen) enkel respondenten met inwonend(e) kind(eren) onder 26 jaar 25,0% 23,3% 20,7% 20,0%
15,0%
10,0% 6,7% 4,9%
5,0%
0,0%
0 tot 5 jaar
6 tot 12 jaar
13 tot 18 jaar
19 tot 25 jaar
Culturele familie- of kinderfestivals (bv. supervlieg, kunstendag voor kinderen) enkel respondenten waarvan jongste kind jonger dan 13
Naargelang leeftijd jongste kind en opleidingsniveau 40%
Naargelang opleiding en kunstenparticipatie ouders 40%
34,0%
35%
35% 30,4%
30%
30%
27,7%
26,5% 25%
25%
20%
20% 15,4%
15%
14,6%
15%
10%
10%
5%
5%
0%
19,6%
12,7%
0% 0 tot 5 jaar ten hoogste sec. diploma
6 tot 12 jaar hoger opgeleid
ten hoogste sec. ond. geen kunstenparticipatie ouders
diploma hoger onderwijs wel kunstenparticipatie ouders
Conclusie • Wanneer ouders participeren is de stap naar participatie met kinderen snel gezet – Bepalend daarbij is wel: • • • •
Aard & tijdstip van de activiteit Leeftijd van de kinderen Culturele bagage die ouders zelf van thuis uit meegekregen hebben belang dat ouders hechten aan cultuurparticipatie in de opvoeding
• Jonge kinderen vormen zelf een trigger om (met hen) te participeren • Echter: – Niet alle kinderen groeien op in een cultuuractief gezin – Participatie van de ouders is sociaal bepaald • Opleiding ouders • Al dan niet zelf afkomstig uit cultuuractief gezin
inzetten op cultuureducatie en het toeleiden van gezinnen naar cultuur !
