september Samen leren

Gaandeweg augustus / september 2014

Samen leren

Curieweg 14 8013 RA ZWOLLE T 038-4601981 M 06–53649405 @ [email protected] Aannemersbedrijf Eikenaar is gevestigd op industrieterrein Marslanden in Zwolle.

9DNNXQGLJHQHUYDUHQZHUNHQZLMYRRUXDDQXZVHUUH XZGDNRSERXZHHQDDQERXZRIHHQLQWHUQHYHUERXZLQJ

Westerhof Boeken, de eigentijdse boekhandel van Zwolle: vol prachtige romans, thrillers, kookboeken, geschenken, noem maar op. Geniet van literaire hoogstandjes en bestsellers en nog onontdekte pareltjes. Op knisperend papier en natuurlijk als handig e-book. Kom langs! U vindt een uitgebreid assortiment in onze vestigingen in het Maagjesbolwerk en in Stadshagen. En 24/7 in onze webshop, boeken gratis thuisbezorgd!

‡QLHXZERXZ

‡UHQRYDWLH

‡HHQYHUERXZLQJ

‡UHVWDXUDWLH

DGUHV DDQKHWMXLVWH (LNHQDDUEHQWX LMI GU EH UV PH QH %LM$DQ

Nieuw liedboek Blijf op de hoogte via www.nieuwliedboek.nl www.nieuwliedboek.nl Zwolle Maagjesbolwerk - Jufferenwal 2 Teel: 038-4216171 Stadshagen - Wade 106 Teel: 038-4222440

www.westerhofboeken.nl @westerhofboeken @w weesterhofboekkeen

Nijverdal Keizerserf 31 - Teel: 054 0548 - 612474

Te huur

Zaalverhuur SIO - Thorbeckelaan 2 - 8014 AZ Zwolle [email protected] - www.siozwolle.nl - 038 465 13 60 Zaalverhuur SIO Zwolle biedt uitstekende mogelijkheden voor het houden van uw vergadering, training, cursus of bijeenkomst. De catering is tijdens uw verblijf in goede handen.

Openingstijden

Enkele voorbeelden: • Cateringarrangement Schelle €12,50 per persoon (excl. zaalhuur) • Cateringarrangement Ittersum €17,50 per persoon (excl. zaalhuur) In overleg is veel mogelijk

Ma Di Wo Do Vr Za Zo

Z AA L R U I M T E Voor vergaderingen en cursussen met gebruik van kantine en voldoende parkeergelegenheid Inlichtingen: Wijkcentrum Jeruzalemkerk Windesheimstraat 1 Tel. (038) 421 24 43 (b.g.g. 4538964)

07.30 - 23.30 uur 07.30 - 23.30 uur 07.30 - 23.30 uur 07.30 - 23.30 uur 07.30 - 23.30 uur Op aanvraag Gesloten

Huize Hofvliet Melden Overlijden? 038 - 453 63 20 24 uur per dag

www.meander-uitvaartbegeleiding.nl

In deze Gaandeweg Op de voorpagina: Samen leren kan bijvoorbeeld door met elkaar een pelgrimage te maken. Christa van Stappen fotografeerde haar reisgenoten op het eiland Iona en kijkt op pagina 9 op deze reis terug.

Welkom nieuwe seizoen

Themapagina’s Leren met je hart pagina 4 In stille verwondering pagina 5 Samen leren als joden, christenen en moslims pagina 6 Christelijke managers ontmoeten elkaar pagina 7 Bijbel in beeld(en) pagina 8 Samen onderweg op Iona Column: Leren in Bijbels perspectief pagina 9

De zomer is alweer over de helft (Saskia Dankers legde op Terschelling het afscheid van de zon vast) en de wijkgemeenten staan weer in de startblokken voor een kersvers kerkelijk seizoen. Het streven om samen te leren, van en met elkaar, ligt ten grondslag aan tal van activiteiten. Een groot deel daarvan is te vinden op de pagina’s Aandacht voor in dit nummer, dat ‘Samen leren’ als thema heeft. De volgende Gaandeweg staat alweer op stapel, daarvoor hebben we als thema gekozen: ‘Het hoge Woord’. In de thema-artikelen staat de Bijbel centraal en kan onder meer het jubilerende Nederlands Bijbelgenootschap aandacht krijgen. Maar ook informatie over wijkgebonden activiteiten rond bijvoorbeeld de Bijbelweek en/of Bijbelzondag, is welkom.

Magnificat Dat we themanummers maken betekent voor ons als redactie: maanden vooruitkijken. Naar de Adventstijd om precies te zijn, want als de zesde Gaandeweg van dit jaar verschijnt, is die periode net aangebroken. Het thema voor het laatste nummer van 2014 is gebaseerd op het Magnificat, de lofzang van Maria (te vinden in Lukas 1 vanaf vers 46). Met ‘Het onderste boven’ verwoorden we de kern van deze lofzang en willen we aandacht besteden aan onderwerpen die de gebruikelijke ‘wereldse’ volgorde van zaken doorbreken. Hebt u suggesties voor dit soort onderwerpen? Geef ze dan uiterlijk eind augustus aan ons door per e-mail: [email protected] of per post: Molenweg 241, 8012 WG Zwolle. Een goede start!

Aandacht voor Onder andere de gezamenlijke startmiddag in de Grote Kerk pagina 10 tot en met 15

Redactie Gaandeweg

Colofon

Beleid en bestuur

Gaandeweg is het magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente Zwolle en De Hoofdhof Berkum

Vragen over toekomst PGZ pagina 16

Zevende jaargang nr. 4, augustus/september 2014 Verschijnt zes keer per jaar. Oplage: 10.000

Fusieproces Emmaüsgemeente en Hoofdhofkerk beëindigd pagina 17 Van het Kerkelijk Bureau pagina 18

Kerkdiensten Bij de kerkdiensten pagina 19 Kerkdiensten voor de komende maanden pagina 20, 21 en 22

Redactie: Ds. Iemke Epema (hoofdredacteur), Gery Bruins (eindredacteur), Saskia Dankers, Rob van Harten en Jan Nauta Advertentiebeheer Kerkelijk Bureau tel. (038) 421 75 96 Vormgeving en grafische productie: door Upmeyer Grafimedia Zwolle

Dit magazine is milieuvriendelijk geproduceerd

Aanleveren kopij en foto’s: De volgende Gaandeweg verschijnt in de week van 21 september en loopt tot en met zaterdag 29 november. Kopij en foto’s dienen uiterlijk maandag 25 augustus te zijn aangeleverd via [email protected] of schriftelijk bij het Kerkelijk Bureau. Er is in Gaandeweg ruimte voor berichten uit de wijkgemeenten en aankondigingen van andere kerkelijk gerelateerde activiteiten. De redactie beoordeelt of deze van belang zijn voor zoveel mogelijk lezers. 3

Samen leren

Leren met je hart Een mens is nooit te oud om te leren. We leren met vallen en opstaan lopen, rekenen, schrijven, buitenlandse talen spreken. Ja, het hele leven is een permanent leerproces. Onderwijs en scholing helpen ons van jongs af aan om kennis en vaardigheden op te doen. Hoe zit dat eigenlijk met geloofskennis? Vroeger was geloven bijna hetzelfde als Bijbelkennis. In kerk en theologie draaide het dikwijls om rationele wetenschap en minder om beleving. Maar wat doe ik met feitenkennis over God, Bijbel en kerk, als mijn ziel niet geraakt wordt? Alles klopt, behalve mijn hart. Gaandeweg heb ik ontdekt dat er verschil is tussen leren met je hoofd en leren met je hart. Als je beide leerprocessen met elkaar laat communiceren, valt er veel te beleven. Drie jaar geleden ging er een nieuwe wereld voor me open. Ik begon met de cursus Geestelijke Begeleiding. Op het Titus Brandsma Instituut in Nijmegen kreeg ik boeiende colleges over mystici als Augustinus, Thomas a Kempis, Simone Weil en Etty Hillesum. En op Hydepark in Doorn oefende ik me met collega’s in de spirituele praxis. Ik leerde mijn spirituele autobiografie te schrijven. Ik ging de Bijbel lezen volgens de lectio divina, d.w.z. de geestelijke lezing vanuit het hart. Zoek naar het ene woord dat jou raakt en laat dat lang en diep op je inwerken. Ik kreeg handvatten aangereikt om te mediteren met groepen in de kerk. Ik leerde meditatief tekenen, dansen, zingen en wandelen. Het was alsof ik steeds weer iets nieuws uit de schatkist van de christelijke meditatie mocht halen. En oefening baarde kunst. Ik durfde deze werkvormen uit te proberen in de Adventskerk.

Kijken met de ogen van God Ieder van ons volgt een geestelijke weg. Het is een kunst om de weg te ontdekken die God met jou gaat. Je mag open worden voor de Heilige die van jou houdt. Durf te kijken met de ogen van God. Wat stond God voor ogen toen Hij mij schiep? Lerenderwijs kan ik me laten omvormen naar het beeld en gelijkenis van God. Tja, dat klinkt misschien wat apart en nogal vroom. Vroeger kon ik daar ook niet bij. Maar al doende leert men. Ik ontdek ook dat oude mystieke teksten verrassend dichtbij kunnen komen. Zoals de spiritualiteit van de Moderne Devotie met Thomas a Kempis voorop. Wat te denken van deze gedachte uit zijn beroemde werk ‘Navolging van Christus’: “Wat heb je eraan verheven over de Drie-eenheid te disputeren als je de deemoed mist en jij de Drie-eenheid dus tegenvalt?”(I.1.7) Wie daarover mediteert, raakt nooit uitgeleerd. Je kunt er zelfs een ander mens van worden. Hans Tissink predikant Adventskerk

4

Pastor Hans Schoorlemmer is verantwoordelijk voor Vorming en Toerusting in de Thomas á Kempis parochie. Op verzoek van Gaandeweg beschrijft hij wat ‘Samen leren’ bij hem oproept. Het is het verhaal bij een foto die hij heeft gemaakt.

In stille verwondering Het is eind april, voorjaarsvakantie, een paar jaar geleden. Ik ben in de Gemälde Galerie in Berlijn, een museum met talloze oude kunstwerken. Het is rustig en stil. Wat dat betreft lijkt een museum wel op de kerk. Een schat aan schoonheid, geheimen en traditie, allemaal onbetaalbaar, maar niet veel bezoekers. Als ik een zaal met oude Vlaamse meesters binnenloop, word ik getroffen door een wel heel bijzonder beeld. Voor een groot schilderij zitten drie kinderen op een bank. Een jongen en een meisje van een jaar of tien zitten links, keurig met hun achterste op het gelakte blanke hout. Helemaal rechts zit een jonger broertje. Hij heeft zijn benen opgetrokken en staart net als zijn oudere broertje en zusje volkomen ontspannen en tegelijk ademloos naar het schilderij. In de ruimte tussen de kinderen tonen zich Maria en het Kind, dat door de drie Koningen wordt aanbeden. Ik mag een foto van het tafereel maken; de moeder die op gepaste afstand van haar genietende kinderen staat te genieten, vindt het goed. Waarom wil ik een foto maken, waarom dit plaatje vastleggen? Het is voor mij een ideaalbeeld van samen leren. Dat begint met ‘net als kinderen worden’ en zo het Koninkrijk naderen. Samen luisteren, je verwonderen, je laten gezeggen door de oude verhalen en beelden. Deze in jezelf tot leven laten komen. Ervaren dat je in goed gezelschap bent bij deze Bijbelse figuren en bij de Heer zelf. Gelukkig is dit niet alleen een droombeeld. Het gebeurt in verschillende groepen die ik in de parochie en ook in de protestantse gemeenten in onze regio samen met een dominee mag begeleiden. Avonden, waarop we allemaal rijker naar huis gaan.

5

Samen leren

Samen leren als joden, christenen en moslims op de regering van Israël kan gaan en wanneer die ontaardt in antisemitisme. Overeenstemming is er op het punt dat de staat Israël erkend moeten worden, maar dat kritiek op het regeringsbeleid mogelijk moet zijn.

Spanningen

Sinds 2008 zijn er tussen joden, christenen en moslims in Nederland op landelijk niveau intensieve contacten. Zo is ds. Jan Post Hospers in november 2013 in de Adventskerk bevestigd als predikant voor de relatie met moslims. Daarbij komen ook heikele thema’s aan de orde, vertelt Jan, die daarvan de volgende voorbeelden geeft. “Wij zijn trots op wat we al hebben bereikt”, zegt een Marokkaanse moslimleider. Eerder had hij uitgelegd dat ze een aantal jongerenimams hebben opgeleid. Tijdens het vrijdagmiddaggebed preken deze imams in volle moskeeën in het Arabisch én in het Nederlands. Op die manier begrijpen ook de in Nederland geboren en getogen moslims waar het in de islam om gaat. Ze preken een islam die ondersteunt dat de Marokkaanse moeders in alle vrijheid over straat naar de markt kunnen, samen met alle andere in Nederland wonende moeders. “We doen alles wat in ons vermogen ligt om te voorkomen dat onze jongeren naar Syrië of Irak gaan als jihadist, of het criminele pad op gaan”, legt hij uit. “Tegelijkertijd maken we ons grote zorgen, omdat onze jongeren steeds meer moeite hebben met de Nederlandse samenleving. Ze hebben het gevoel dat er geen ruimte is om vorm te geven aan geloof, omdat in de seculiere samenleving ook een grote groep negatief tegen elke vorm van religie aankijkt en met name tegen de islam. Dit grimmiger wordende klimaat is een probleem van de hele Nederlandse samenleving, waar we als Nederlanders samen een oplossing voor moeten zien te vinden.”

6

Een vertegenwoordiger van joodse zijde brengt in dat men zich in haar achterban zorgen maakt over het toenemend aantal christenen dat achter de bevrijdingstheologie van Palestijnse christenen staat, waarbij Jezus wordt gezien als een Palestijn en dus niet meer als jood. “Hoe kunnen christenen dit steunen, terwijl er ook gesproken wordt van een onopgeefbare band met Israël? Is dit niet een spreken met twee monden?” Van christelijke zijde wordt dan uitgelegd dat christenen wel vaker een beeld van Jezus creëren dat heel direct verbonden is met hun eigen context. In de tijd van de apartheid in Zuid-Afrika werd door de zwarte bevolking gesproken van de zwarte Jezus, omdat ze trots waren op hun huidskleur en ze in het lijden van de zwarte Jezus hun eigen lijden en strijd herkenden. De vraag is wel tot hoe ver kritiek

Het zijn twee verhalen uit een onlangs gehouden gesprek. De contacten tussen joden, christenen en moslims zijn er sinds 2008. Toen rondom het uitbrengen van de film Fitna van Geert Wilders internationaal de spanningen steeds verder opliepen, heeft een delegatie van de Raad van Kerken en het Contactorgaan van Moslims en Overheid een bezoek gebracht aan Sheik Tantawy van Al Azhar (het hoogste gezag binnen de soennitische islam) in Cairo. Vanaf die tijd hebben moslims en christenen regelmatig contact in wat het Cairo-overleg is gaan heten. Op verzoek van de moslims doen hierin ook de joodse organisaties mee. In feite is dit een plek van samen leren, waarin de vertegenwoordigers van de verschillende religies samen optrekken, met elkaar in gesprek zijn en zo mogelijk samen oplossingen zoeken. Hierbij gaat het om zaken als: waarom is ritueel slachten zo belangrijk voor moslims en joden? Waarom is het zo belangrijk dat op 4 mei op de Dam de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog worden herdacht en niet ook de daders? Wat doet het met de Marokkaanse gemeenschap in Nederland als er geroepen wordt ‘minder, minder’? Het voordeel van het samen optrekken is dat je elkaar gaandeweg steeds beter begrijpt, misverstanden en vooroordelen kunt opruimen en samen tot oplossingen komen. Duidelijk is ook dat niet de overeenkomsten, maar de verschillen centraal staan. Soms zijn het zelfs conflicten, maar in een sfeer van openheid en vertrouwen kan alles tegen elkaar gezegd worden.

Verbondenheid In feite was ook mijn bevestiging als predikant in algemene dienst voor de relatie met moslims, op 10 november 2013 in de Adventskerk, een vorm van samen leren: hoe geef je vorm aan de verbondenheid van synagoge, kerk en moskee? Heel fijn was dat Hanneke Gelderblom en imam Mohammed Tahier Wagid Hosain hierbij aanwezig waren. Hanneke zit als vertegenwoordiger van het jodendom in het Cairo-overleg en de imam is verbonden aan de Surinaamse moskee in Zwolle. Hij was bestuurslid van het Contactorgaan Moslims en Overheid. Eén van de grootste uitdagingen is om dit model van het Cairo-overleg ook geschikt te maken voor plaatselijke interreligieuze groepen, zoals SLAG (Samen Leven Anders Geloven) in Zwolle. Er bestaat al een netwerk van plaatselijke interreligieuze groepen rondom de website van www.geloveninsamenleven.nl, die gericht zijn op met elkaar kennismaken en met elkaar in gesprek komen. En om te leren van elkaars ervaringen en inzichten.

Bij de foto De bevestiging van Jan Post Hospers (rechts). Op de foto naast ds. Hans Tissink van de Adventskerk, Fred Tjeerdsma, programmamanager Kerk in Ontwikkeling Protestants Landelijk Dienstencentrum Utrecht, Hanneke Gelderblom, imam Mohammed Tahier Wagid Hosain en Marjam van Motman- Somnaikubun van de Molukse Kerk in Zwolle.

Initiatief Sionskerk voor christelijke ondernemers voorziet in behoefte

Leidinggevende in bedrijf stuit op gewetensvragen Al in 2008 nam de Sionskerk het initiatief voor bijeenkomsten voor managers en leidinggevenden. Sindsdien zijn er elk jaar dergelijke bijeenkomsten en – opvallend – de belangstelling neemt elk jaar toe. Christelijke ondernemers bemoedigen er elkaar. De voorganger van de wijkgemeente in de Aa-landen, dominee Hélène Evers, noemt het succes inspirerend en tekent erbij aan dat een dergelijk initiatief net zo goed bijzonder zinvol zou zijn voor bijvoorbeeld hen die in de zorg of het onderwijs actief zijn.

“Wat betekent het Bijbelse evangelie voor mij in mijn werk? Hoe kan ik dat concreet maken in de praktijk van alledag, in het leiding geven in een bedrijf? Dat zijn vragen voor iedere christelijke leidinggevende en deze vragen intrigeerden mij toen het initiatief werd genomen”, vertelt Hélène Evers. “Ik kom zelf uit een familie van ondernemers en dat verklaart wellicht ook mijn zwak voor mensen in het bedrijfsleven, voor hen die hard werken en beslissingen moeten nemen die hun werknemers raken. De kerk heeft hierin een taak.” En met een lach voegt ze eraan toe: “Het kan niet zo zijn dat de kerk slechts een werkgever benadert zodra er een bazaar aankomt en men een doos met flessen wijn voor het rad van avontuur nodig heeft... In onze bijeenkomsten, een in het voorjaar en een in het najaar (op maandag 27 oktober), gaat het er om dat de deelnemers worden bemoedigd en gesterkt om een goede werkgever te zijn. Dat je christen bent in je omgang met je werknemers, in de keuze voor een goed product; een bedrijf dat de samenleving dient. Het is anno 2014 niet eenvoudig dat gestalte te geven. Leiding geven en keuzes maken kunnen spanningen geven. Het gaat voor een christenzakenman of -zakenvrouw om meer dan alleen winst maken.”

Zwolle-breed Aanvankelijk richtte het initiatief zich, zo herinnert dominee Evers zich, op de wijkgemeente Sionskerk. “Maar het zal aan de aankondiging in het kerkblad Gaandeweg, dat Zwolle-breed wordt verspreid, hebben gelegen dat er ook belangstelling was vanuit PGZkerken als de Adventskerk, de Grote Kerk, de Hoofdhof en de Oosterkerk. Het initiatief werkt zo ook verbindend.

Al heel snel werden de bijeenkomsten gehouden in bedrijven, waar deelnemers actief waren. Ik denk even aan het bedrijf Wieten Schoencomfort, maar ook aan grotere concerns als Hillhout en ABN Amro.” In het afgelopen voorjaar en tijdens de bijeenkomst die op 27 oktober volgt, is het boek 'Goed werk' van Tim Keller (subtitel: 'Ons dagelijks werk en Gods plan voor de wereld') een bron van gesprek en inspiratie. Hélène Evers: “Het gaat dan om aspecten als het vinden van de juiste balans tussen werk en gezin. Maar ook: wat geeft de Bijbel aan richtlijnen binnen een 24 uurs-economie. En hoe ga je bijvoorbeeld om met een probleem als het moeten ontslaan van werknemers. En hoever ga je bij het binnenhalen van orders.”Binnen de setting van de bijeenkomsten is er door de jaren heen als het ware een platform gegroeid. Deelnemers delen er wat ze meemaken, heeft dominee Evers ervaren.

Rentmeester Een christen dient oog te hebben voor meer, voor een goede sfeer, voor een goed en dus verantwoord product. Dominee Evers: “We zijn rentmeester. We kunnen doen of winst ónze verdienste is en dus graaien, maar als christen kun je er anders in staan. Let wel, het zijn dikwijls vragen die ook de werknemer en de consument zich mag stellen. Wil ik echt de allergoedkoopste kip of het allergoedkoopste kledingstuk? Met andere woorden: hoe dien ik God in het leven van alledag, dus niet alleen op zondag, maar ook op maandag en dinsdag.” Aanmelden kan via: [email protected]

Bij de foto’s Boven: Dominee Hélène Evers: “Het gaat voor een christenzakenman of -zakenvrouw om meer dan alleen winst maken.” Links: Tim Keller, auteur van het boek ‘Goed werk’, tijdens de bijeenkomsten van christelijke managers en leidinggevenden een bron van inspiratie. Wout Sleijster schreef het artikel over deze bijeenkomsten.

7

Samen leren

Ds. Bert Koetsier, die 28 jaar studentenpredikant is geweest in Zwolle, gaat dit najaar met emeritaat. Op zondag 12 oktober neemt hij afscheid tijdens een Michaëlsviering in de Grote Kerk. Meer over deze dienst op pagina 15. Samen leren is essentieel in zijn werk met studenten, daarom in dit themanummer zijn eigen verhaal over het boekje dat hij schreef: ‘Beeldend Bijbellezen – gesprekken met studenten beeldende kunst over geloof als verbeelding’. De illustraties zijn gemaakt door Jesse Strikwerda, een jonge kunstenaar, afgestudeerd op ArtEZ hogeschool voor de kunsten.

De Bijbel in beeld(en) Vraag aan een groepje studenten een afbeelding van een wolk mee te brengen en ze komen met de prachtigste wolken aan. Daar kijken we dan naar. Waarom gebruiken Bijbelschrijvers vaak het beeld van een wolk als ze over God vertellen? De wolk is in Bijbelverhalen het voertuig van God, de plaats waar zijn troon staat en de mantel om hem heen. Hij rijdt erop, hij zit erop en is ermee bekleed. Als er in een Bijbelverhaal een wolk aankomt, komt God er aan. En waar een wolk is, is God er, de wolk als mantel om zich heen geslagen. Wat zie je als je naar een wolk kijkt? Je ziet dat de wolk voortdurend van vorm verandert. Hij is geen minuut hetzelfde. Hij ziet er telkens anders uit, leuk of grillig, dreigend of vriendelijk. En toch is het dezelfde wolk. En waar je een wolk ziet, zie je iets maar tegelijk niets. Je ziet aan de gouden randjes van de wolk dat de zon er achter schijnt maar de zon zelf zie je niet. Hij moet er wel zijn en hij schijnt, dat zie je aan de wolk, maar de zon zelf zie je niet. Zoiets is ook met God aan de hand. Je ziet hem telkens anders maar het is dezelfde God. En waar hij is, zie je iets maar tegelijk niets. Hetzelfde beeld dat laat zien dat hij dichtbij is, onttrekt hem aan het oog. Je kunt hem niet face to face zien, dan zou je verblind worden. Er zit iets tussen, een wolk. God openbaart zich in zijn verborgenheid, hij onthult zich in zijn verhulling. De wolk is de verhulling, de mantel. Je kunt het beeld van de wolk dus heel goed gebruiken om over God te vertellen. Dat doen Bijbelschrijvers. Ze willen ons over God vertellen. Maar wie is dat en waar gaat dat over? Daar heb je bijna geen woorden voor. Je bent aangewezen op beelden. Maar welke beelden? Bijbelschrijvers gebruiken het beeld van een wolk om iets te vertellen over een geheim dat er is en dat zich voordoet, maar dat je niet rechtstreeks in de vingers kunt krijgen of in de ogen kunt kijken. Ze gebruiken een beeld uit de meteorologie voor een verhaal over God. Ze halen een beeld uit zijn context en zetten het in een andere context. Ze gebruiken een beeld uit het weerbericht om iets te vertellen dat niets met het weerbericht te maken heeft. Dat betekent ook dat je de wolk als voertuig, troon of mantel van God niet moet verwarren met de wolk uit het weerbericht. Het is wel hetzelfde beeld maar het gaat over iets anders. God is dus geen mannetje op een wolk. Hij troont wel op een wolk, maar in Bijbelverhalen is dat een verhaal-wolk, geen weerbericht-wolk. Het is geen wolk waar je even naartoe kunt vliegen om te kijken of je God er ook echt aantreft. Daarover schreef ik een boekje. Het gaat erover dat we in de Bijbel met beelden te maken hebben. Veel mensen lazen de Bijbel lange tijd als geschiedenisboek. Of als boek waar in staat wat je moet geloven. Of wat je moet doen om goed te leven. Maar veel mensen lukt dat niet meer op die manier. Als je denkt dat de Bijbel alleen maar geschiedenis is, klopt er van alles niet aan. Als je er in zoekt wat je moet geloven, moet je allerlei dingen geloven die vandaag niet meer kunnen. En voor hoe je moet leven hebben de meeste mensen tegenwoordig geen handboek meer nodig, dat maken ze liever zelf uit. Maar als je nu eens naar de Bijbel kijkt als een boek vol beelden en beeldverhalen? Wat zie je dan? Het viel mij op dat veel studenten de Bijbel dan interessant gaan vinden. Ze spitsen de oren in plaats van weg te lopen. Als je naar Bijbelverhalen als beelden kijkt en vraagt wat je nu eigenlijk ziet, ga je er andere dingen in zien dan je er tot nu toe in zag. Het is meer open en minder dwingend dan dat je zegt dat je al weet wat het verhaal betekent. Je komt met elkaar in gesprek. En dat is toch wat we willen?

8

Column Leren in Bijbels perspectief

Samen onderweg zijn op Iona Christa van Stappen was een van de gemeenteleden uit de Oosterkerk en de Open Kring die dit voorjaar deelnamen aan de pelgrimage naar Iona, een eiland voor de kust van Schotland. Zij maakte ook de foto’s. Een lange reis is het, maar ‘Samen onderweg zijn is net zo belangrijk als aankomen’. Een mooie beeldspraak. Samen onderweg zijn, dat is wat ik op Iona ervaar. Samen met onze groep uit Zwolle en met studenten uit Amerika, mensen uit Noorwegen, Schotland, Engeland. Waar ook vandaan, je bent samen en tegelijk ben ik wie ik ben. De vrijwilligers van de Iona Community stralen dat samen ook uit. Ieder vervult verschillende taken, de voorganger in de diensten, elke dag om 9.00 en 21.00 uur is telkens iemand anders. Samen heb je corvee, samen deel je verhalen, geloofsverhalen. Onderweg ben ik als we met een grote groep een pelgrimstocht lopen, over groene velden en rotsachtige paden die leiden naar Columba’s Bay vol mooie stenen. En verder gaat de weg, onderbroken door een verhaal, een gedicht, door heilzame stilte. ‘Maar de stilte, dit is een tweestemmig lied, waarin God en de mens elkaar raken.’ Onderweg zijn als groep: we lopen een labyrint dat onze levensweg verbeeldt. Ik loop mijn weg, anderen gaan met mij, ik ontdek perspectief, aarde en hemel raken elkaar. ‘Samen onderweg zijn is net zo belangrijk als aankomen.’ Dat neem ik mee, daarmee ga ik verder.

Misschien niet het eerste dat opvalt aan de Bijbel, maar leren is daarin een belangrijke activiteit. Dat begint al met het woord ‘Tora’, vaak vertaald met ‘Wet’ (van Mozes). Maar Tora betekent ‘leer’, ‘aanwijzing’, ‘onderwijzing’. Geen leer om uit je hoofd te leren zoals een catechismus, maar een leerboek dat bestudeerd en geïnterpreteerd moet worden. Het jodendom heeft ‘lernen’ tot een zaak van alle gelovigen gemaakt. Waar joden zich vestigden, werd een leerhuis gesticht – met of zonder rabbijn – eerder dan een synagoge. Bidden kun je ook thuis, maar leren doe je samen. De eerste leerervaring in de Bijbel is die van Eva en Adam in het paradijs. Door te eten van de verboden boom leerden zij het leven in volheid kennen. Inclusief de gevolgen als je Gods aanwijzingen negeert. Eva’s smulpartijtje wordt in het jodendom dan ook veel positiever benaderd dan in het christendom. Dankzij Eva is de mensheid volwassen geworden. De opgedane kennis in dit verhaal is geen boekenwijsheid, maar ervaringskennis. Bijbels leren is niet alleen studeren, maar ook uitproberen. En fouten maken is daarbij onvermijdelijk. Dat Bijbelteksten niet vanzelfsprekend zijn en daarom studie, interpretatie en discussie vergen, blijkt al uit het feit dat het Hebreeuws oorspronkelijk alleen met medeklinkers werd geschreven. Door klinkers verschillend in te vullen, werden allerlei interpretaties mogelijk. En de rabbijnen hebben daar vaak gebruik van gemaakt. Ook kent de Bijbel – evenals het jodendom – geen leergezag. Veel Bijbelverhalen zijn moeilijk met elkaar te rijmen. Denk bijvoorbeeld aan de beide scheppingsverhalen in Genesis 1 en 2. Meningsverschil is dus eerder normaal dan verkeerd. Wel is het belangrijk dat je samen studeert: “IJzer scherpt zich aan ijzer,” luidt een rabbijns gezegde. In het leerhuis behoort een subtiele balans te bestaan tussen samen leren en ieders individuele meningsvorming. De leraar dient als vraagbaak en ieder is vrij om diens ‘leergezag’ wel of niet te aanvaarden. Op één terrein moet men het wel eens zien te worden: hoe men als gemeenschap met elkaar omgaat. Welke regels worden gevolgd, welke ‘orde van dienst’ gebruikt? Dan geldt het besluit van de meerderheid. De Tora formuleert dit democratische principe in termen van oppositie: “Je zult de meerderheid in het kwade niet volgen, noch in een rechtsgeding …” (Exodus 23 vers 2). Meerderheidsbesluit, vrije meningsvorming en oppositie! U dacht dat de democratie bij de oude Grieken vandaan kwam? Maar ook democratische besluitvorming is een proces dat door alle betrokkenen geleerd moet worden. Bijbel en jodendom vormen daarvoor een betere basis dan sommige andere heilige boeken en godsdiensten. Peter van ‘t Riet 9

Aandacht voor Topstukken uit de gouden 15de eeuw van Zwolle in Grote Kerk

Van Hanze en Moderne Devotie De tentoonstelling in de Grote Kerk is gratis toegankelijk en te bezoeken van dinsdag tot en met zaterdag, 10.30 tot 16.30 uur. Voor aanvullende informatie: www.zomerinzwolle.nl

met de daarbij behorende Broerenkerk (nu Waanders in de Broeren). De bouw van klooster en kerk werd afgerond in 1512.

Religieuze vernieuwing Ideaal knooppunt De Grote Kerk, Historisch Centrum Overijssel (HCO) en Museum de Fundatie tonen nog tot en met 13 september in de Grote Kerk belangrijke geschriften uit de 15de eeuw, de gouden eeuw van Zwolle. In de expositie ‘Topstukken uit de gouden 15e eeuw van Zwolle – Van Hanze en Moderne Devotie’ zijn een aantal prachtige Sarijshandschriften te zien: middeleeuwse teksten, rijkelijk ‘verlucht’ met miniaturen door schilders die verbonden waren aan het Zwolse Fraterhuis. Daarnaast onder meer het oudste stadsrecht van Zwolle en een privilege tot het slaan van gouden en zilveren munten. Hanzestad Zwolle kreeg laatstgenoemde ca. 1488 van Keizer Frederik III. Topstukken uit de gouden 15de eeuw van Zwolle – Van Hanze en Moderne Devotie is onderdeel van de reeks FUNDATIEfusions. Onder deze noemer geeft Museum de Fundatie compacte presentaties van hoog niveau op openbare plekken in en om Zwolle. Een overzicht van alle fusions is te vinden op www.museumdefundatie.nl.

De 15de eeuw mag met recht de gouden eeuw van Zwolle worden genoemd. In deze eeuw beleefde Zwolle een spectaculaire economische groei. Het was de tijd van de Hanze, een Europees handelsnetwerk dat zich uitstrekte over Noordwest-Europa. Gelegen tussen de rivieren Vecht, Zwarte Water, grote Aa en IJssel, was Zwolle een ideaal knooppunt van handel en de doorvoer van goederen. Van 9 juni 1407 is de akte waarin Zwolle door de Hanzesteden in Lübeck opnieuw gerechtigd werd ‘des copmans recht to bruken, also eer gedan hebben’. Zwolle werd zo wederom in het Hanzeverband opgenomen, wat zorgde voor een enorme dynamiek in de stad. “Zwolle had zich opgewerkt tot een respectabele stad en de schepenen en raden wilden deze status bevestigd zien door de aanwezigheid van opvallende en indrukwekkende gebouwen” (uit Geschiedenis van Zwolle, Jan ten Hove). Rond 1409 werd de Sassenpoort afgebouwd en ook de Grote of Michaëlskerk werd vanaf 1370 volledig hernieuwd opgetrokken. In 1465 stichtten de dominicanen het Broerenklooster op ‘Het Eiland’

Naast economische groei werd de 15de eeuw gekenmerkt door de religieuze vernieuwingsbeweging van de Moderne Devotie. Een beweging die zich keerde tegen het morele verval binnen de kerk. Vanaf 1372 was het Geert Grote die actief door de Noordelijke Nederlanden trok om te prediken tegen misstanden in de kerk. Zowel in Deventer als in Zwolle concentreerde zich een groep aanhangers (Floris Radewijnsz, Johan Cele, Johan en Thomas van Kempen, Dirk van Herxen, Zerbolt van Zutphen) die na de dood van Geert Grote de zogenaamde Moderne Devotie vorm en betekenis gaf. Het klooster in Windesheim vormde de basis voor de moedercongregatie die door heel Europa dochters kreeg. In Zwolle verscheen in 1444 de ‘De Imitatione Christi’ (In navolging van Christus) van de hand van Thomas a Kempis. De Navolging is na de Bijbel het meest vertaalde christelijke werk. In Zwolle stond het grote fraterhuis, waar in de tweede helft van de 15de eeuw religieuze handschriften werden gekopieerd, zoals de bijzondere Sarijshandschriften, die nu zijn tentoongesteld en ook op bijgaande foto te zien zijn.

Leven in gemeenschap thema vrouwengespreksgroep De oecumenische gespreksgroep ‘Als vrouwen aan het woord komen’ presenteert haar programma voor het seizoen 2014/2015. Deelnemers aan deze groep komen uit de Lutherse Kerk, wijkgemeenten van de Protestantse Gemeente Zwolle en andere kerken. Er komen doorgaans zo’n 20 tot 25 vrouwen. De groep komt bijeen op elke tweede woensdagochtend van de maand, in de periode van oktober tot en met april. In het komende seizoen zorgen met name Iemke Epema, Margo Jonker en Louisa Vos voor de inleidingen en werkvormen. Bij de zogeheten ‘tot zienslunch’ bleek, dat zij aan de slag gaan met het seizoensthema: ‘Leven in gemeenschap’. In dit thema passen tal van onderwerpen, zoals zorg en mantelzorg, familierelaties, gebeds- en kerkgemeenschappen, de participatiesamenleving, ouder worden, de vreemdeling en wie van buiten komt. In elke bijeenkomst zal een prikkelende tekst centraal staan om het thema in een bepaald licht te zetten. Gespreksvragen, beelden, film, muziek, poëzie of proza zorgen voor verdere uitwerking en verdieping. In maart geeft Ensemble Drie, professionele vrouwelijke musici op klarinet, dwarsfluit en accordeon, een klein concert in de kerkzaal en in april krijgt de afsluiting van de reeks een verrassingsvorm. De gespreksgroep komt bij elkaar op 8 oktober, 12 november, 10 december 2014, 14 januari, 11 februari, 11 maart en 8 april 2015. De bijeenkomsten zijn van 9.45 tot 11.45 uur, vanaf 9.30 uur staat de koffie klaar. De locatie is het gemeentecentrum van de Lutherse kerk, ingang Potgietersingel. De kosten bedrage € 3,50 per keer. Voor informatie en opgave: Liesbeth Schuring, tel. (0529) 434 292, e-mail: [email protected] 10

Gezamenlijke start kerkelijke activiteiten op zaterdag 20 september in Grote Kerk

PGZ presenteert zich als kleurige kerk Al een paar jaar leefde het idee om eens alle wijkgemeenten en andere kerkelijke organen van de Protestantse Gemeente Zwolle de gelegenheid te bieden zich te presenteren in het centrum van de stad. En dan is er natuurlijk maar één plek waar dat goed kan: de Grote Kerk. Op zaterdag 20 september, aan het begin van een nieuw seizoen, is het zover. De deuren gaan, zoals gebruikelijk, ’s morgens om half elf al open, om 13.00 uur begint de PGZ startmiddag. Overal in de kerk staan kramen waarin leden van de PGZ kunnen zien en horen wat er in de wijkgemeenten gebeurt. Dan kunnen zij ontdekken hoe kleurig hun kerk is. En wat nog mooier is: alle Zwollenaren en niet te vergeten de paar honderd toeristen die op zaterdagen altijd de Grote Kerk bezoeken, kunnen dan zien dat de PGZ een levende kerk is, niet saai of grijs, maar met kleur op de wangen. Niet alleen de wijkgemeenten presenteren zich op die dag, ook de diaconie doet dat en een aantal organisaties waarmee de PGZ of bepaalde wijkgemeenten De Grote Kerk heeft zich al vaker bewezen als ideale regelmatig contact hebben. entourage voor kleurrijke presentaties. De WereldDe Commissie Grote Kerk geeft informatie over de bijzondere vieringen op markt, met onder meer Fairtrade producten is daar zondagmiddag. En de projectgroep Toekomst Grote Kerk over de toekomstplannen. een voorbeeld van. Er zijn liturgische momenten aan het begin en het einde van de middag en tussendoor zullen op gezette tijden muzikanten korte optredens verzorgen. Youth for Christ biedt een programma voor kinderen en jongeren. En er is een terras in de kerk waar bezoekers iets kunnen drinken en snoepen. De voorbereidingsgroep van deze middag hoopt dat het een feest wordt, een goed samen zijn van en voor alle wijken in het hart van de stad en met de deuren open voor iedereen. De groep zou graag zien dat dit evenement de opmaat wordt voor een jaarlijks terugkerende manifestatie van de PGZ. Die zou zelfs kunnen uitlopen op een Zwolse Kerkendag, een dag waarop meerdere kerkgenootschappen zich presenteren in en aan Zwolle.

Sporttoernooi zaterdagavond 13 september Op zaterdag 13 september kunnen de wijkgemeenten van de PGZ, kerken en christelijke organisaties in Zwolle elkaar sportief ontmoeten. Onder het motto ‘Geloven doe je niet alleen!’ willen zij met een sporttoernooi samen een nieuw seizoen beginnen. Het doel is, elkaar

beter te leren kennen, te bemoedigen en enthousiast te maken. Het toernooi wordt gehouden in de sportzaal van het Meandercollege, aan de Dobbe in Zwolle-Noord en begint om 19.00 uur. Er is plaats voor tien teams, die tegen elkaar uitkomen in zaalvoetbal- en

volleybalwedstrijden. Per wijkgemeente kunnen twee teams zich inschrijven. Supporters zijn natuurlijk ook van harte welkom! Teams kunnen zich opgeven bij coördinator Kees Kloosterman, tel. (038) 453 49 42, e-mail: [email protected]

Ouderenmiddagen Grote Kerkgemeente Ook in het nieuwe seizoen organiseert de Grote Kerkgemeente weer een aantal contactmiddagen voor ouderen. Middagen van ontmoeting, bezinning en ontspanning. De eerste ouderenmiddag vindt plaats op maandag 22 september van 14.30 tot 16.30 uur in de zaal van de Jeruzalemkerk. Voor de pauze houdt ds. J. Mulderij een meditatie, na de pauze wordt teruggekeken op de boottocht die de bezoekers van de ouderenmiddagen op maandag 12 mei met elkaar maakten. De prachtige route vanuit Zwolle langs Zalk, Kampen (daar werd bijgaande foto gemaakt), het Ketelmeer, Ramspol, Zwarte meer, het Vogeleiland, Zwartewater, Genemuiden, Zwartsluis en via Hasselt weer terug naar de binnenstad van Zwolle, wordt aan de hand van beelden opnieuw gevaren. Iedereen die wil nagenieten of de tocht voor het eerst wil komen bekijken, is van harte welkom. De volgende middagen zijn steeds om de twee weken op maandag van 14.30 tot 16.30 uur. Wie het programma wil ontvangen, wordt verzocht contact op te nemen met Rijka Klaassen, tel. (038) 465 42 13. Ook het koortje onder leiding van Poldi Wiersma gaat weer oefenen van 13.15 tot 14.15 uur voorafgaand aan elke ouderenmiddag. Samen de stemmen oefenen, nieuwe dingen leren, genieten van het samen liederen instuderen en zingen, iedereen is welkom om mee te doen. Niesje Bredewout, Fija Jonkman, Janny Mouthaan, Truus de Ruiter en Rijka Klaassen, die samen de commissie vormen, kijken er naar uit om veel bekende en nieuwe bezoekers te mogen begroeten. 11

Aandacht voor

Veel activiteiten Adventskerkgemeente De Adventskerkgemeente in Zwolle-Zuid heeft in het kader van Vorming & Toerusting weer een groot aantal activiteiten op het programma staan. In deze Gaandeweg de programmaonderdelen die in september en begin oktober van start gaan.

Vacare-groep Zwolle begint weer op 17 september In Zwolle bestaat nu al een paar jaar een vaste Vacare-groep. Vacare is het platform voor meditatief leven van de Protestantse kerk in Nederland. Deelnemers zijn mensen uit de Adventskerk, maar ook uit andere delen van de stad of zijn afkomstig uit andere kerkgenootschappen. Ieder die wil kennismaken met mediteren vanuit een christelijke visie is van harte welkom.

De Vacare-groep komt elke derde woensdagavond van de maand bij elkaar in SIO. Een meditatieoefening loopt uit op een meditatieve Bijbellezing. Ook wordt gesproken over een meditatieve levensstijl aan de hand van het boek ‘Vacare, een bevrijdende levenskunst’ door Kick Bras. Meer weten? Zie www.pkn.nl/vacare

De groep wordt geleid door ds. Siebren van der Zee en ds. Henk Ottevanger en start op 17 september van 20.00 uur tot 21.30 uur in de Adventskerk/wijkcentrum SIO, Thorbeckelaan 2, ZwolleZuid. De kosten bedragen € 2,00 per keer voor koffie of thee. Voor informatie: Henk Ottevanger, e-mail: [email protected] Aanmelden per e-mail bij: [email protected]

Ontmoeten en verbinden thema ochtenden over gedichten Een goed gedicht raakt vaak een andere gevoelslaag dan een ‘gewone’ tekst. Het kan je opeens raken, ontroeren of ontregelen. Je vraagt je af: hoe kan het dat dit gedicht over mij gaat? En waarom is dit gedicht zo waar? Om je in een gedicht te verdiepen is boeiend en inspirerend. Vooral als je dit samen met anderen doet. Maar lang niet altijd ben je in de gelegenheid om een gedicht rustig op je in te laten werken. Op drie ochtenden wordt hier tijd voor

gemaakt, in de Adventskerk een jaarlijks terugkerende activiteit die gezien de belangstelling als waardevol wordt ervaren. Leidraad voor de bijeenkomsten van dit jaar is: ‘Ontmoeten en Verbinden’. In de eerste twee bijeenkomsten richten de deelnemers zich op wat bepaalde gedichten bij hen oproepen. Voor de derde bijeenkomst gaan zij zelf op zoek naar een gedicht dat voor hen persoonlijk veelzeggend is.

De bijeenkomsten zijn op 2, 9 en 23 oktober, van 9.30 uur tot 11.30 uur in Adventskerk/wijkcentrum SIO. De leiding hebben ds. Nelleke Eygenraam en Hadewieg Louissen; de kosten bedragen € 2,00 per keer voor koffie en thee. Er is plaats voor maximaal vijftien deelnemers. Voor informatie: Hadewieg Louissen, e-mail: [email protected] Opgave voor 25 september per e-mail: [email protected]

Sporen van God in mystieke teksten

Dag Hammarskjöld In de cursus ‘Sporen van God’ staat de innerlijke weg centraal. Aan de hand van mystieke teksten gaan deelnemers met elkaar in gesprek over hun persoonlijke spiritualiteit. Waar vind jij sporen van

God in dit concrete leven? Dit leven pendelt heen en weer tussen vreugde en verdriet, weten en twijfelen, verbondenheid en eenzaamheid. Hoe is God hierin met jou bezig? De mystieke teksten kunnen mensen van deze tijd helpen bij het kijken naar God. Zo kan er een proces op gang komen van loslaten naar overgave. Hierop zijn de oefeningen gericht. Elke avond neemt een mystieke schrijver de toehoorders mee op weg. De cursus wordt gehouden op vier woensdagavonden: 8 oktober over Etty Hillesum (Het verstoorde leven); op 12 november over Simone Weil

(Wachten op God); op 10 december over Dag Hammarskjöld (Merkstenen) en op 7 januari 2015 over Thomas Merton (Contemplatief gebed). De bijeenkomsten zijn in SIO van 20.00 uur tot 22.00 uur. Ds. Hans Tissink heeft de leiding; voor koffie en thee wordt per keer € 2,00 gevraagd. Meer informatie bij Anneke van der Meulen, tel. (038) 465 25 79, e-mail: [email protected] Opgave voor 20 september bij: [email protected]

Nieuwe reeks geloofsgesprekken over Thomas a Kempis ‘De navolging van Christus’ is een boek voor iedereen. Het is geschreven door Thomas a Kempis en hertaald door Mink de Vries. Het is een heel concreet boek, dat geloof handen en voeten kan geven. Aan de hand van de vier thema’s uit het boek wordt het geloofsgesprek gevoerd, deze gesprekken zijn een vervolg op de reeks in het vorige seizoen. 12

De gesprekken vinden plaats op vier donderdagavonden: op 9 oktober is ‘Manier van leven’ het thema, op 30 oktober de ‘Relatie met God’. Op 27 november staat de ‘Maaltijd van de Heer’ centraal en op 18 december gaat het over ‘In gesprek met God’. Mink de Vries leidt de bijeenkomsten die van 20.00 tot 22.00 uur worden

gehouden in SIO. De inloop met koffie en thee (waarvan per keer € 2,00 wordt gevraagd) is vanaf 19.45 uur. Nadere informatie is verkrijgbaar bij Mink de Vries, tel. (038) 465 04 94 en bij Anneke van der Meulen, zie boven. Opgave voor 15 september bij: [email protected]

Eerste Chagall-expositie in Zwolle Kunstwerken van Marc Chagall staan centraal tijdens de eerste Chagall-expositie in Zwolle. Die wordt gehouden van 29 oktober tot 15 november in de Sionskerk in de Zwolse wijk Aa-landen. Nu al is er vanuit diverse scholen positief gereageerd op de uitnodiging om groepsgewijs – naast de vaste expositietijden – een bezoek te brengen aan deze tentoonstelling van veertig werken van Chagall. Daarin bestaat het leeuwendeel uit litho's (steenafdrukken) die als voorstudie dienden voor de fameuze twaalf glas-in-loodramen in het Hadassah Ziekenhuis in Jeruzalem. De te exposeren werken van Chagall zijn niet alleen vanuit Bijbels perspectief boeiend. Ook vormen ze een prachtige illustratie van moderne kunst en de heel speciale plaats van Marc Chagall daarin. Chagall schildert met een veelheid van aansprekende vormen en kleuren, waarin alles zweeft ‘als in de werkelijkheid van de droom’. De expositie wordt op 29 oktober officieel geopend door Ralph Keuning, directeur van de Fundatie. Ook Ray Teyken, voorzitter van de Joodse Gemeenschap Zwolle, en ds. Hélène Evers van de Sionskerk zullen er spreken. Het Zwols joodse koor Kachol Lawan zal er jiddische liederen zingen. De expositiedagen zijn gedurende die weken op de vrijdag en de zaterdag, van 10.30 tot 16.30 uur. Tussentijds hebben bijvoorbeeld groepen scholieren/studenten en andere belangstellende groepen de mogelijkheid de werken van Chagall te bewonderen. Heel bijzonder wordt de voorstelling in de Sionskerk (aan de Glanerbeek) op zondag 9 november, wanneer de vocalgroep Choral de veelgeprezen voorstelling ‘De schilder en de liefde’ uitvoert, gebaseerd op het leven van Chagall en het Bijbelboek Hooglied.

Bijbel en Kunst Ds. Evers wil bovendien enkele Bijbel & Kunstdiensten wijden aan werken van Chagall. Zo staat op zondag 5 oktober het raam van Levi centraal. Deze dienst begint om 19.00 uur. Chagall was een in Rusland geboren jood. Het grootste deel van zijn leven woonde hij in Frankrijk. Hij was een tijdgenoot van Picasso; de twee kenden elkaar goed en waardeerden elkaar. In 1985 stierf Chagall op 97-jarige leeftijd. Om de expositie mogelijk te maken is de Sionskerk op zoek naar (meer) sponsors. Voor informatie: [email protected] In de volgende Gaandeweg meer over het programma rond de Chagall-expositie. Zie ook de websites www.sionskerkzwolle.nl en www.chagallindesionskerk.tk

Volop vorming in Sionskerk Naast het platform voor christelijke ondernemers, beschreven op pagina 7, kent de Sionskerk ook in het seizoen 2014/2015 een reeks vormingsactiviteiten. Naast de bekende Bijbel & Kunstdiensten (op 5 oktober en 2 november gewijd aan kunst van Marc Chagall) zijn er bijvoorbeeld zes avonden, waarin de Heidelbergse Cathechismus (‘hoofdzaken christelijk geloof’) centraal staat, te beginnen in januari 2015.

Op 2 september begint Lectio Divina (‘biddend de Bijbel lezen’), onder leiding van Wim Scheper. Ook kent de Sionskerk komend seizoen weer de Geloofsgesprekken voor eet- en praatgroepen, voor jongeren van 18 tot 25 jaar en voor de wat ouderen van 26 tot 40 jaar. Op zondag 28 september begint de Bijbelkring op Zondagavond, die eenmaal in de maand bijeen komt. Leidraad

daarin is het boekje van Max Lucado, getiteld ‘Zegen en overwinning’. De gesprekken worden geleid door Henriet Ferguson. Tenslotte is er de Vrijdagavondgroeigroep, de interkerkelijke groeigroep met als thema ‘Geloven over kerkmuren heen’. Voor informatie: [email protected] en de website: www.sionskerkzwolle.nl

Bijbel in Gewone Taal begin oktober verkrijgbaar Het is een bijzonder jaar voor het Nederlands Bijbelgenootschap omdat dit jaar het 200-jarig bestaan is gevierd. Al 200 jaar aandacht voor een Bijbel die beschikbaar en bereikbaar is voor zoveel mogelijk mensen. Dit jaar komt daar een bijzondere aanvulling bij door de komst van de BGT: de Bijbel in Gewone Taal. De BGT – een nieuwe vertaling vanuit Hebreeuwse en Griekse teksten – komt donderdag 2 oktober uit en is verkrijgbaar in de Zwolse boekhandels. De BGT is een bijbel in begrijpelijke taal. Door de kracht van gewone taal klinken de teksten als nieuw, is de taal is direct, duidelijk en natuurlijk. Matteus 5 vers 3 in de BGT: ‘Het echte geluk is voor mensen die weten dat ze God nodig hebben. Want voor hen is Gods nieuwe wereld’. De NBG-Werkgroep Zwolle is dit jaar op zaterdagmiddag 20 september aanwezig in de Grote Kerk Zwolle. Op vrijdagavond 7 november wordt een Bijbelse maaltijd gehouden onder leiding van ds. Han Wilmink, in kerkelijk centrum De Fontein, Stadshagen. Opgave (vanaf 1 september) naar: [email protected]

13

Aandacht voor

De Hoofdhof start sportief ‘De Hoofdhofgemeente in beweging!’ Dat is het motto van de opening van het nieuwe kerkelijke seizoen van de Hoofdhof op zaterdag 6 september. De diaconie organiseert een sportief evenement waaraan iedereen, jong en oud, kan deelnemen. De opbrengst van dit evenement komt ten goede aan enkele goede doelen waaronder ‘De Tsjernobyl kinderen’, die al vaak in de kerkelijke gemeente in Berkum verbleven. Zowel binnen als buiten is er op deze dag van alles te doen. Binnenspelen zijn bijvoorbeeld sjoelen, darten, een quiz, schaken en trionimo. Er is een rad van avontuur en de creatievelingen kunnen loomen. De foto laat zien welke populaire bezigheid daarmee wordt bedoeld. Buiten kan er gewandeld en gefietst worden. Een rondje om de kerk lopen, skeeleren of steppen behoort tot de mogelijkheden. En natuurlijk korfbal of volleybal. Voor de kleinsten is er het bekende springkussen. Alle activiteiten moeten door middel van sponsoring geld opbrengen voor de goede doelen. Zo kan iemand die rondjes om de kerk wil lopen zich laten sponsoren: hoe meer rondjes, hoe hoger de opbrengst! En de mooie armbandjes die worden ‘geloomd’ worden verkocht voor de goede doelen. De diaconie start op deze dag in samenwerking met Natuur en Milieu Overijssel met een langlopende actie om bij iedereen thuis zoveel mogelijk over te schakelen op LED verlichting. Natuur en Milieu levert een goede kwaliteit LED lamp voor € 3,-. Van elke verkochte lamp gaat € 0,50 naar een zelf te kiezen goed doel.

Barbecue Het evenement begint om half drie. Om vijf uur begint dan de jaarlijkse barbecue, al sinds jaar en dag een goede traditie in de Hoofdhofgemeente. Tussendoor is de bar open voor een drankje. En dan is er voor de jongeren vanaf 8 jaar het klapstuk: slapen in de kerk. Eerst nog een film bekijken en dan een ‘rustig’ plekje zoeken. Want al vroeg in de ochtend op de startzondag begint de ochtendgym met ontbijt. Om half tien begint de kerkdienst op deze startzondag, die afgesloten wordt met een kop koffie met wat lekkers erbij. De diaconie van de Hoofdhof rekent op een mooie, sportieve dag en een goed begin van het nieuwe seizoen. Iedereen die wil meedoen is van harte welkom.

Licht op samen leven in Oosterkerk Het programma Vorming en Toerusting in de Oosterkerk is vanaf half augustus te bekijken op www.oosterkerkzwolle.nl Het komend jaar is er bijzondere aandacht voor diaconale zaken. Onder de titel ‘Licht op samen leven’ wordt een diaconaal drieluik gepresenteerd. Daarin laten achtereenvolgens een in de Zwolse gemeente actieve Oosterkerker, stedelijke diaconaal consulent Wim van

Ree en Karin van den Broeke, voorzitter van de landelijke synode van de PKN, hun licht schijnen over sociale vragen die wezenlijk zijn voor het kerk zijn. Op dinsdag 7 oktober wordt de reeks geopend door Oosterkerklid Crystal Ziel, adviseur van de gemeente Zwolle en voorzitter van de stichting WIT. Deze stichting zet zich in voor het

versterken van kwetsbare mensen en situaties op het gebied van armoede, eenzaamheid en participatie. Crystal Ziel gaat in op de vraag wat armoede met mensen doet en laat de deelnemers hier zelf iets van ervaren door het spel InZicht. Deze serie en deze avonden zijn nadrukkelijk bedoeld voor mensen uit alle wijkgemeentes en van buiten de PGZ.

Predikanten doen boekje open Een bijzondere serie, door de gezamenlijke predikanten georganiseerd voor de gehele PGZ, beantwoordt vragen als: Wat lezen onze predikanten? Welke theologische boeken inspireren hen en willen ze graag doorgeven aan anderen? Iedere maand brengen predikanten van één wijkgemeente op persoonlijke wijze een favoriet boek voor het voetlicht. Daarbij is volop de gelegenheid tot gesprek met de zaal. De serie wordt gehouden in de Oosterkerk op de tweede woensdagavond van de maand, aanvang 20.00 uur. Op 8 oktober opent studentenpredikant Bert Koetsier de reeks met zijn eigen dan net uitgekomen boek ‘Beeldend Bijbellezen’. Op pagina 8 van deze Gaandeweg beschrijft hij dit boek. Op 12 november volgt Andries den Besten met ‘God is niet te vangen’ van Jan Offringa en Evert van Baren (in 2014 verschenen). Nelleke Eygenraam zal op 10 december vertellen over ‘Met anderen tot Christus’ van haar leermeester Bert Hoedemaker. De serie gaat verder op 14 januari met Jacob Mulderij die het boek ‘Jezus Kurios’ van A. van der Beek aan de orde zal stellen. Op 11 februari spreekt Edward van ’t Slot over de Bijbelstudie over het boek Prediker die hij samen met zijn vrouw Lucie heeft geschreven en die verschenen is in de serie Luisteroefeningen. Op 11 maart bespreken Nelleke Beimers en Margo Jonker samen het recent uitgekomen boek ‘Wat blijft. God na de kaalslag’ van ds. Werner Pieterse. De reeks wordt afgesloten op 8 april door Ruilof van Putten, die in zal gaan op het boek van Tim Keller ‘Goed werk. Ons dagelijks werk en Gods plan voor de wereld’. Het is zowel mogelijk de hele serie te volgen, als losse avonden te bezoeken. Opgave vooraf is niet nodig. 14

Afscheid Bert Koetsier in Michaëlsviering op 12 oktober Nadat hij 28 jaar als studentenpredikant in Zwolle heeft gewerkt, gaat ds. Bert Koetsier met emeritaat. Het afscheid van het studentenpastoraat en het hoger onderwijs vindt plaats op hogeschool Windesheim. Maar als predikant van de Protestantse Gemeente Zwolle heeft ds. Koetsier in die jaren ook in de kerk van Zwolle veel mensen leren kennen, bijvoorbeeld in kerkdiensten waarin hij voorging en in commissies en individuele contacten. Ook werkte hij mee aan de opzet en ontwikkeling van de Michaëlsvieringen in de Grote Kerk. Ter gelegenheid van zijn afscheid gaat hij op 12 oktober voor in een Michaëlsviering. Iedereen die dat wil kan hem daar ten afscheid groeten en de hand schudden. Ds. Koetsier werd in 1986 door de Gereformeerde Kerk van Zwolle in deeltijd voor 50% benoemd tot studentenpredikant. Voor de andere 50% werd hij door de Gereformeerde Kerk van Heino beroepen als gemeentepredikant. Grote fusies in het hoger onderwijs maakten van Zwolle een studentenstad en de kerk zag het als haar verantwoordelijkheid om als studentenpastoraat in het hoger onderwijs aanwezig te zijn. Samen met enkele andere kerken en met de hogescholen, werd in 1988 de Stichting Interkerkelijk Studentenpastoraat Hoger Onderwijs opgericht. Dit maakte het mogelijk een fulltime studentenpredikant aan te stellen. In 1990 werd Bert Koetsier door de

Gereformeerde Kerk van Zwolle in samenwerking met de Hervormde Gemeente daartoe als predikant beroepen. Na in de Oosterkerk aan de gemeente te zijn verbonden, werd hij gedetacheerd bij de Stichting Studentenpastoraat.

Opvolger komt De Algemene Kerkenraad van de PGZ is blij te kunnen melden dat er een nieuwe studentenpredikant komt, bekostigd met een bijdrage vanuit Zwolle. Hogeschool Windesheim geeft een vorstelijke bijdrage die door de landelijke PKN in Utrecht beschouwd wordt als afkomstig van de Protestantse Gemeente Zwolle. AK-voorzitter

Gégé Callenbach: “We voldoen hiermee aan de landelijke regelingen in dezen. De PGZ stelt zich zo garant voor de plaatselijke bijdrage van twintig procent van die formatie. De nieuwe predikant wordt benoemd door Utrecht en haar/zijn formatie wordt daar ook ondergebracht. Naar ik begrijp zal de huidige stichting Interkerkelijk Studentenpastoraat haar activiteiten voortzetten, zodat de nieuwe predikant in een Zwolse sfeer begeleid wordt. Het is op zich bijzonder, vind ik, dat in deze tijd van bezuiniging dit werk in Zwolle kan doorgaan; het zou mij niet verbazen als dit mede een gevolg is van de inzet en de op continuïteit gerichte activiteiten van Bert Koetsier en het stichtingsbestuur.”

Praten over Spinoza Enkele mensen in de kring van de Adventskerkgemeente kwamen onlangs spontaan op het idee zich te verdiepen in het werk van de 17de eeuwse joodse filosoof Baruch Spinoza. Het is opvallend hoe vaak hij de laatste jaren weer wordt genoemd. Daarbij komen vragen aan de orde als: Hoe spreekt hij over God en hoe komt het dat velen in onze tijd worden aangesproken door zijn gedachten? Wat heeft hij mensen nu nog te zeggen? Het is de bedoeling na de zomer met een aantal mensen een van de werken van Spinoza te bespreken. Wie belangstelling heeft om mee te doen, wordt verzocht dat te laten weten aan de contactpersoon voor deze activiteit: Arend van de Beld, tel. (038) 465 28 20, e-mail: [email protected]

De Hezenberg zoekt vrijwilligers Voor het Retraitehuis van Pastoraal centrum de Hezenberg in Hattem worden gemotiveerde vrijwilligers gezocht die willen fungeren als gastvrouw/gastheer (een echtpaar is ook mogelijk). De vrijwilligers zijn gemiddeld drie à vier keer per jaar, gedurende een aantal dagen

achter elkaar, het aanspreekpunt voor de retraitegasten. Zelf verblijven zij dan ook in een appartement op de Hezenberg. Er zijn maximaal vijf retraitegasten. De gastvrouw/gastheer verzorgt de ontvangst, de koffie- en theemomenten en de maaltijden. Ook gaat de vrijwilliger

voor in het avondgebed (een korte bijeenkomst in de Kapel met een vaste liturgie). De Hezenberg vraagt een christelijke achtergrond en een open en gastvrije houding naar de gasten. Mail voor meer informatie naar [email protected]

15

Beleid en bestuur

Vragen over toekomst PGZ horen thuis in wijkgemeenten In de vorige Gaandeweg is aandacht besteed aan de activiteiten van de werkgroep Langetermijnperspectief (LTP) van de Protestante Gemeente Zwolle. Deze keer iets over de werkgroep Identiteit. Beide behoren tot de werkgroepen die in het leven zijn geroepen door de Algemene Kerkenraad om een deel van het beleid voor de komende jaren uit te werken. AK-voorzitter Gégé Callenbach geeft de stand van zaken weer. Het was de bedoeling het eindrapport van de werkgroep Identiteit, dat aan alle wijkkerkenraden was toegestuurd, op 12 mei te behandelen in de vergadering van de AK. Hoewel het om een overzichtelijk rapport ging, besloot de AK de behandeling vooralsnog uit te stellen. Dit besluit heeft te maken met de keuze van de AK met betrekking tot het rapport van de werkgroep Langetermijnperspectief. Eerst wordt de wijkgemeenten en de gemeenteleden gevraagd naar hun visie op de eigen toekomst; dit als vervolg op de bezinning per wijk over dit onderwerp in de eerste drie maanden van 2014. In een brief aan de wijkkerkenraden schreef de AK over dit onderwerp: “De AK is ervan overtuigd dat belangrijke vragen over de toekomst van de PGZ thuishoren op het grondvlak van de wijkgemeenten. Juist daar maken wij allen ons sterk voor de kracht en de kwaliteit van ons gemeente zijn. Daar vallen de beslissingen. Niet alleen wijkkerkenraden moeten daarbij knopen doorhakken, maar het is juist belangrijk de visie van gemeenteleden te horen. Wij hopen daarom dat u de komende tijd de gemeente zult horen over de vragen die wij hieronder noemen. U kunt hierbij denken aan het beleggen van een gemeentevergadering, of aan het organiseren van gesprekken tijdens groothuisbezoeken en dergelijke. De urgentie de uitgaven drastisch te verminderen vraagt om ingrijpende maatregelen. We leven financieel boven onze stand. Bij ongewijzigd beleid is de PGZ binnen 6 jaar failliet. Daarom moeten we nu samen onze schouders zetten onder een herinrichting van een duurzame PGZ.”

Drie hoofdkleuren De mening wordt gevraagd over ‘drie hoofdkleuren binnen de PGZ’, die zowel door de werkgroep LTP als de werkgroep Identiteit waren genoemd: • Confessioneel en evangelisch • Ruimzinnig en oecumenisch • Gereformeerde traditie In al deze hoofdkleuren zouden de volgende elementen van de identiteit van de PGZ terug moeten komen: • Eenheid in brede diversiteit van vormen (durf divers te zijn én zoek naar eenheid). • Open voor buitenstaanders, voor randkerkelijken (denk aan de kaartenbak). • Oecumenisch ingesteld; verbinding zoekend met andere kerken, migrantenkerken. • Present in en voor de wijk (op microniveau), ook in de stadskerk, onder andere diaconaal. • Naar haar wezen missionair (zij wordt ingeschakeld in Gods missie voor de wereld; ze is uit op ontmoeting waarbij ze haar eigenheid toont, en staat daarmee in een spanningsveld).” 16

Vragen De AK vraagt in zijn brief aan de wijkgemeenten: “Welke factoren zijn bepalend voor de keuze van gemeenteleden voor een bepaalde wijkkerk? Is dat de ‘kleur’, de geloofsinhoud, de liturgie, traditie, de geografische nabijheid van de kerk? Of zijn er nog andere factoren die meespelen? Dergelijke vragen moeten aan de orde komen in de kerkenraad en in de gemeente. Er zijn nu zeven wijkgemeenten met ieder een gebouw en pastorale formatie. Zo kan het niet blijven. Daarom leggen we ook de volgende vragen aan u voor: • In welke andere wijkgemeente herkent u iets dat u aanspreekt? • Met welke wijkgemeente zou u willen samenwerken? • Zijn er andere mogelijkheden om samen te werken? Bijvoorbeeld met de aangrenzende wijkgemeente, los van kleur of stroming? Of moeten we alle grenzen tussen wijkgemeenten loslaten en de PGZ heel anders gaan inrichten? • Hoe dan? • Samenvattend: Welke keuzes maakt u als wijkkerkenraad, gehoord hebbend de wijkgemeente, om te komen tot meer samenwerking en een zodanige vermindering van het aantal predikantsplaatsen en/of gebouwen, dat deze betaalbaar zijn en blijven?” “Het gesprek hierover is niet vrijblijvend en gaat om moeilijke materie”, stelt de AK. Daarom wordt een procesgroep opgericht die de wijkkerkenraden bij het beantwoorden van de vragen gaat ondersteunen. Uiterlijk eind november moet dit gebeurd zijn, zodat de AK in december van dit jaar en in januari 2015 tot besluitvorming kan komen.

Grote Kerk Intussen is de projectgroep Verzelfstandiging Grote Kerk druk aan het werk. Op 3 juli is de opzet van de groep gepresenteerd aan het Comité van Aanbeveling dat de AK voor dit project in het leven heeft geroepen. Onder dubbele regie (van de AK en van de projectgroep) is een werkgroep Kerkelijke activiteiten in de Grote Kerk aan de slag. Deze werkgroep heeft reeds een deel van het eindrapport van de werkgroep Identiteit ontvangen: waar het gaat over de mogelijkheid van het ontwikkelen van nieuwe kerkvormen. De werkgroep Identiteit bepleit de opzet van een pioniersplek om in de Grote Kerk iets te doen voor de jongere generaties hoger opgeleiden (met name eenpersoonshuishoudens), die binnen Zwolle een grote doelgroep vormen. Over de inhoud van de verschillende plannen kan weinig worden geschreven. De opdracht aan de projectgroep Verzelfstandiging Grote Kerk is, uiterlijk 1 november 2014 een sluitende meerjarenbegroting te presenteren voor het beheer en de exploitatie van de Grote Kerk, die op afstand moet staan van de Protestantse Gemeente Zwolle. In de begroting moet worden meegenomen de basisinvestering in de Grote Kerk (circa € 800.000) opdat daardoor een breder gebruik van de kerk mogelijk wordt. De opdracht aan de werkgroep Kerkelijke activiteiten in de verzelfstandigde Grote Kerk is een plan waarmee de kerk ruimte geeft voor ‘Kerk in en voor de stad’.

Fusieproces Emmaüsgemeente en Hoofdhofkerk beëindigd Fusie onder druk

De Hoofdhof

Sinds de ondertekening van de intentieverklaring van juni 2012 is er door de stuurgroep, projectgroep, werkgroepen en kerkenraden hard gewerkt om de fusie tussen de wijkgemeente van de Emmaüskerk en de (gereformeerde) Hoofdhofkerk per 1 januari 2014 gestalte te geven. Hoewel de fusie niet gelukt is, hebben beide gemeenten zich uitgesproken voor voortzetting en mogelijke uitbreiding van de samenwerking. Een overzicht. “Het zou toch mogelijk moeten zijn”, was de mening van menig gemeentelid van de Emmaüskerk en van de Hoofdhofkerk: één Protestantse Gemeente Berkum, een ‘dorpskerk’ met één beleid en een nieuw elan. In de vijftien maanden die volgden, is er door gemeenteleden onder leiding van PKN-adviseur Tineke Klei, intensief samengewerkt aan de uitwerking van een organisatie. Gedragen door enthousiasme en gebed enerzijds, maar aan de andere kant ook zeer kritisch gevolgd, hebben gemeenteleden hun werk gedaan. Daarbij uitgaande van: werken op basis van wat ons bindt en niet van wat ons scheidt.

Veel gemeenschappelijks Op een gezamenlijke gemeenteavond in september 2013 wordt de uitwerking van de nieuwe organisatie gepresenteerd en bediscussieerd. Het is duidelijk dat er veel gemeenschappelijks is. Tegelijkertijd worden ook geschilpunten duidelijk: ‘Liturgie en eredienst’, ‘Wie heeft toegang tot het Heilig Avondmaal?’, ‘Kerkelijke inzegening van huwelijken van mensen van gelijk geslacht en alternatieve verbintenissen’, ‘De verdeling in de pastorale formatie tussen gereformeerd en hervormd en financiën’. Er blijkt meer tijd nodig om hierover met elkaar in gesprek te blijven. De stuurgroep adviseert de kerkenraden om de fusiedatum op 1 juli 2014 te leggen en de komende tijd te gebruiken om met de gemeentes na te denken over de wijze waarop verschillen in de nieuwe gemeente een plaats krijgen. Dit advies wordt door de gezamenlijke kerkenraden overgenomen en bevestigd.

In november worden separate gemeenteavonden gehouden. Onder de gemeenteleden van beide kerken zijn er veel zorgen en staat het enthousiasme voor de fusie onder druk. De leden van de Emmaüskerkgemeente stellen ‘eigen’ pastorale zorg als voorwaarde. In concreto: de tijdelijke aanstelling van de huidige predikant, vooruitlopend op de fusie, omzetten in een aanstelling voor onbepaalde tijd. De leden van de Hoofdhofgemeente hechten aan behoud van waarden als: ‘Iedereen is gelijk in de liefde van God en kinderen kunnen dus deelnemen aan het Heilig Avondmaal en mensen van gelijk geslacht kunnen hun huwelijk laten zegenen.’ De leden van de Hoofdhofgemeente gaan ook uit van één kerk onder leiding van één kerkenraad. Voorafgaande aan de fusie is zekerheid over de voorwaarden nodig om vertrouwen te behouden. Naar aanleiding van de gemeenteavonden hebben de kerkenraden aan de stuurgroep advies gevraagd over de mogelijkheid om uit de ontstane impasse te geraken. De stuurgroep vindt, dat zij “niet kan voldoen aan haar opdracht een fusie zoals bedoeld te (doen) realiseren per 1 juli 2014”. De stuurgroep vraagt vervolgens de opdracht aan haar te herzien, dan wel haar decharge te verlenen. Beide kerkenraden besluiten in januari de fusiebesprekingen stop te zetten en de samenwerking te intensiveren, waarbij uitwerking van wat ons bindt als basis mag dienen. De stuurgroep wordt decharge verleend en ontbonden.

Onzekerheid Voor de Emmaüskerk geldt: onzekerheid over huisvesting en pastorale formatie. De PGZ wil de kerk verkopen en de vacaturestop handhaven. In een bezinningsperiode zal de Emmaüskerkgemeente gekend en gehoord worden op vier gemeenteavonden. Daarvoor is een commissie huisvesting en financiën gevormd en een commissie bezinning over visie, beleid en plaatselijke regeling. En gericht op de toekomst: hoe krijgt de samenwerking met de Hoofdhofkerk verder vorm. “We willen trachten in geloofsvertrouwen en gebed onze weg te gaan”, aldus de kerkenraden van de Emmaüswijkgemeente en de Hoofdhofkerk. “Het doet goed dat ook andere wijkgemeentes hun betrokkenheid en medeleven bij het fusieproces, het stopzetten daarvan en de moeilijke situatie voor de Emmaüskerk hebben getoond en meedenken in deze moeilijke en bewogen periode.”

Emmaüskerk 17

Kerkelijk Bureau

GELOOF HET OF NIET… adverteren in Gaandeweg is (vast) goedkoper dan u denkt!

Protestantse Gemeente Zwolle Kerkelijk Bureau: Molenweg 241, 8012 WG Zwolle Centraal adres voor Algemene Kerkenraad, kerkrentmeesters en diakenen Geopend: maandag t/m vrijdag 8.00 – 12.00 uur Tel.: (038) 421 75 96 E-mail: [email protected] Website: www.pknzwolle.nl Website Diaconie: www.diaconiezwolle.nl Gaandeweg e-mail: [email protected]

Bankrekeningen: College van Kerkrentmeesters: NL49FVLB 0699641705 College van Diakenen: NL02FVLB 0699543320 Gaandeweg: NL38FVLB 0699769167 Beheer en Exploitatie Grote Kerk: NL60FVLB 0699743745

Collectepenningen Er zijn penningen verkrijgbaar van: €0,20, €0,50, €1,-, €2,-, €5,- en €10,-. Verkoopadres Kerkelijk Bureau. Hier kan contant, per pin of door middel van een eenmalige machtiging worden betaald. Overige verkoopadressen: Adventskerk: 1e maandag van de maand 19.00 - 20.00 uur Stinskerk: 1e maandag van de maand 16.30 - 17.30 uur Sionskerk: 1e donderdag van de maand 18.00 - 19.00 uur Open Kring: 1e maandag van de maand van 18.30 - 19.45 uur In Zwolle-Noord: E. van Buiten, Welle 58, K. Smit, Meppelerdiep 92 In Zwolle-Zuid: W.A. Stomp-de Koning, Rendierveld 41. In Stadshagen: L. Blauw, Goudplevierstraat 123 (tel. 460 90 16) In Berkum (Emmaüskerkgemeente): J. Beumer, Zernikelaan 13 (tel. 453 73 96 - op telefonische afspraak) Op deze adressen kan contant of door middel van een eenmalige machtiging betaald worden.

Meer weten… Voor besluiten en beleidsstukken van de Algemene Kerkenraad en het College van Kerkrentmeesters, zie www.pknzwolle.nl en klik op de Berichten van deze colleges.

18

Zeker als u zich daarbij realiseert dat Gaandeweg op bijna tienduizend adressen wordt bezorgd, goed wordt gelezen en door veel lezers minimaal twee maanden wordt bewaard. Het kerkblad wordt in die periode geregeld geraadpleegd, zodat ook uw advertentie een hoge attentiewaarde heeft. Geen wonder dat Gaandeweg een groep zeer trouwe adverteerders heeft! Bovendien toont u met een reclameboodschap in Gaandeweg uw betrokkenheid bij de kerk en dat wordt door onze lezers bijzonder gewaardeerd. Het kan dus helemaal geen kwaad om eens vrijblijvend de tarieven voor adverteren in Gaandeweg aan te vragen. Dat kan bij mevrouw Coby Lode van het Kerkelijk Bureau Protestantse Gemeente Zwolle. Per e-mail: [email protected] of telefonisch: (038) 421 75 96.

Bij de kerkdiensten Drie themaseries in middagvieringen Grote Kerk Heilig. Dat waren de figuren die dit seizoen in de Gaandewegvieringen, Michaëlsvieringen en Michaëlsvespers in de Grote Kerk aan bod kwamen. Heiligen, bekend of minder bekend, heilig in de leer of heilig in levenswandel. Het was een mooi seizoen, waarin op tal van vieringen veel positieve reacties werden ontvangen. In de Michaëlsvieringen is geëxperimenteerd met een voorafgaande leesgroep. De deelnemers aan zo’n groep lazen met elkaar teksten van de betreffende heilige. De belangstelling voor deze groepen wisselde, maar was altijd ruim voldoende, zodat besloten is het experiment in het nieuwe seizoen voort te zetten. Er is voor gekozen in het komende seizoen niet één maar drie thema's te verkennen, die opnieuw in alle middagvieringen terug zullen komen: menselijke ‘grondstemmingen’ in de vieringen van 14 september tot en met 21 december; weerbarstige Bijbelteksten, van 25 december tot en met 22 maart; Bijbel en kunst, vanaf Pasen tot de zomer.

Menselijke grondstemmingen In de eerste serie komend najaar wordt een reeks menselijke grondstemmingen onderzocht. Verveling, dankbaarheid, walging, vreugde, verdriet; het zijn woorden waarin wordt vervat wat de werkelijkheid allemaal bij mensen op kan roepen. Ze liggen op de bodem van de ziel en worden in levenservaringen gevuld met klank en betekenis. Ze wisselen elkaar voortdurend af. Het is de bedoeling deze woorden uit te diepen door middel van teksten uit de Bijbel en de literatuur, om zo te ontdekken wat het betekent ‘een mens te zijn op aarde, in deze wereldtijd’. Het zijn stemmingen die deel uitmaken van het (post)moderne mensenleven. Tegelijkertijd is een spannende vraag of daarin ook iets oplicht dat van alle tijden is. Toon Hagen leidt de Michaëlscantorij Op 14 september is de aftrap en zal het thema ‘walging’ aan bod komen. Voorafgaand aan de Michaelsvieringen is er wederom de mogelijkheid om met elkaar teksten over de betreffende grondstemming te lezen. Passages uit Sartre’s ‘Walging’ zullen daarbij uiteraard niet ontbreken. Belangstellenden kunnen hiervoor vanaf 15.00 uur terecht in de consistorie van de Grote Kerk (bovenaan de trap onder het orgel), via de ingang aan de achterkant van de kerk, bij de fontein.

Weerbarstige Bijbelverhalen Tussen Kerst en Pasen passeren verschillende weerbarstige Bijbelverhalen de revue. De Bergrede, Paulus’ lofzang op de liefde uit zijn brief aan de Korinthiërs, de gelijkenis van de verloren zoon, Psalm 23, denkend aan de Bijbel liggen herkenbare, geliefde passages in het geheugen voor het oprapen. Maar de Bijbel als geheel is weerbarstiger dan zo'n selectie doet vermoeden. Want waar in dat geheugen is het verhaal van Elisa die met Gods hulp 42 kinderen door twee berinnen laat verscheuren? Waar zijn de bevreemdende, natuurkundige voorstellingen van het heelal, de gruwelijke veroveringsoorlogen van JHWH, de onnavolgbaar beargumenteerde zwijgteksten die Paulus tot de vrouw richt? De Bijbel is – naast al het andere – ook een verwarrende, ongrijpbare en soms stuitende verzameling teksten. Een verzameling die voorkomt dat mensen het geheel restloos kunnen inlijven in hun denken en voelen en in de theologie. En is dat misschien niet maar goed ook?

Kunst en de Bijbel Na Pasen begint de serie Geloof en kunst. In de volgende Gaandeweg komt hier aandacht voor.

Vier kerken houden openluchtdienst in ’s-Heerenbroek Op zondag 24 augustus wordt ’s avonds om 19.00 uur een openluchtdienst gehouden in ’s-Heerenbroek. De dienst vindt plaats op het terrein bij De Kandelaar (J.W. van Lenthestraat 2 in ’s-Heerenbroek) en bij slecht weer binnen in dit verenigingsgebouw. Het thema van de dienst is: Naoberschap. Muzikale medewerking wordt verleend door Joyful Sound uit Kampen, dit koor begeleidt ook de samenzang. Voorganger deze avond is ds. Edward van ’t Slot, wijkpredikant van de Stinskerk. Er wordt een collecte gehouden voor

de gemaakte onkosten, wat overblijft gaat naar een goed doel. Deze dienst wordt georganiseerd door de Nederlandse Hervormde Gemeente te

Mastenbroek, de Nederlandse Hervormde Gemeente te Zalk, de Nederlands Gereformeerde Kerk te Zalk en de Stinskerk uit Westenholte.

Joyful Sound

19

Kerkdiensten

Adventskerk

Emmaüskerk

Grote Kerk

Jeruzalemkerk

Talmaplein 2 Zwolle - Zuid Mw. ds. N.A. Eygenraam Ds. J.T. Tissink D.J. Steenbergen Tel. scriba: (038)4658028 www.adventskerk.nl

Campherbeeklaan 53 Zwolle - Berkum Ds. H. Bakhuis Kerkelijk werker: dhr. G. van Vulpen Tel. scriba: (038)4544719

Grote Markt 18 Zwolle - Centrum Ds. J. Mulderij Tel. scriba: (038)4223241 www.grotekerkgemeente.nl

Windesheimstraat 1 Zwolle - Assendorp

www.emmauskerk-berkum.nl

Zondag 3 augustus

9.30 uur ds. L.P. Miedema

9.30 uur ds. J.H. van Osch, Vaassen 19.00 uur dienst in Hoofdhof

9.30 uur ds. H. de Jong, Windesheim

Grote Kerkgemeente 19.00 uur ds. G. Voordijk, Oldebroek

Zondag 10 augustus

9.30 uur mw. ds. I.P. Epema

9.30 uur dhr. G. Timmer, Heerde 19.00 uur ds. A.H.J. Bierma, Nijverdal

9.30 uur ds. J. Mulderij

Grote Kerkgemeente 19.00 uur kand. J.H. van Wijk, Zwolle

Zondag 17 augustus

9.30 uur ds. J.T. Tissink

9.30 uur ds. G.A. Cnossen, Apeldoorn (Heilig Avondmaal) 19.00 uur dienst in Hoofdhof

9.30 uur ds. W. van de Brink, Veenendaal

Grote Kerkgemeente 19.00 uur ds. J. Mulderij

Zondag 24 augustus

9.30 uur mw. ds. I.P. Epema

9.30 uur kand. J.H. van Wijk, Zwolle 19.00 uur ds. H. Bakhuis

9.30 uur ds. J. Mulderij

Grote Kerkgemeente 19.00 uur ds. L.J. Geluk, Rotterdam

Zondag 31 augustus

9.30 uur ds. J.T. Tissink (doop)

9.30 uur mw. ds. A.M. Verbaan-v.d. Heuvel, Ermelo (jongeren/gezinsdienst) 19.00 uur dienst in Hoofdhof

9.30 uur ds. J. Mulderij (voorbereiding Heilig Avondmaal)

Grote Kerkgemeente 19.00 uur kand. M.W. Westerink, Nunspeet

Zondag 7 september

9.30 uur mw. ds. L.E. Vos

9.30 uur ds. J.R. Smit, Beilen (startzondag) 19.00 uur ds. H. Bakhuis

16.30 uur Taizéviering

Grote Kerkgemeente 9.30 uur ds. J. Mulderij (Heilig Avondmaal) 19.00 uur ds. J. Mulderij (dankzegging Heilig Avondmaal)

Zondag 14 september

9.30 uur ds. J.T. Tissink (startzondag)

9.30 uur ds. H. Bakhuis

16.30 uur Michaëlsviering dhr. J.J. Stegeman thema: Walging

Grote Kerkgemeente 9.30 uur ds. J. Mulderij (opening winterwerk) 19.00 uur ds. H. de Jong, Windesheim

Zondag 21 september

9.30 uur mw. ds. N.A. Eygenraam (Schrift & Tafel)

9.30 uur dhr. G. van Vulpen, Zwolle 19.00 uur ds. A.F. Troost, Ermelo

16.30 uur Michaëlsvesper

Grote Kerkgemeente 9.30 uur ds. J. Mulderij (Heilige doop) 19.00 uur ds. P.J. den Admirant, Kootwijkerbroek

One Spirit in Adventskerk In de Opendeurdienst op zondag 21 september in de Adventskerk treedt One Spirit op. One Spirit is een interkerkelijk koor dat zich onderscheidt door een groot enthousiasme en een zangstijl die te omschrijven is als een mix tussen gedragen a-capellaliederen en spetterende negro spirituals. Dirigent is Jaco Lips. De dienst begint om 19.00 uur. Voorganger is ds. Edward van ’t Slot. “Het christelijk geloof vraagt om een vertaling in het dagelijks leven”, is een van zijn uitspraken. “Daaarvoor is de verkondiging van groot belang. Daar werkt God.”

20

Oosterkerk

Open Kring

Sionskerk

Stinskerk

Bagijnesingel 17 Zwolle - Centrum Ds. A. den Besten Mw. ds. I.P. Epema Ds. W. Hortensius Tel. scriba: (038)4227480 www.oosterkerk.nl

Hofstedestraat 1 Zwolle - Stadshagen Mw. ds. N. Beimers Mw. ds. M.E. Jonker Tel. scriba: (038)4201876 www.openkring.nl

Glanerbeek 10 Zwolle - Noord Mw. mr. dr. H. Evers Drs. ir. R. van Putten Tel. scriba: (038)4546104 www.sionskerkzwolle.nl

Westenholterweg 19 Zwolle - Westenholte Ds. E. van ’t Slot Tel. scriba: (038)4215164 www.stinskerk.nl

10.00 uur ds. J. Woltinge

9.30 uur ds. S. van der Zee

10.00 uur ds. A.W. van de Griend, Kloosterhaar

9.30 uur ds. W.H.D. Pastoor, Steenwijk 19.00 uur dhr. H. Esselink, Zwolle

Zondag 3 augustus

10.00 uur ds. A. den Besten 14.00 uur PERKI ds. A. Brouwer

9.30 uur ds. J.T. Tissink

10.00 uur ds. K. de Lange

9.30 uur ds. E. van ’t Slot 19.00 uur dhr. F. Verkade, Hoogeveen

Zondag 10 augustus

10.00 uur mw. ds. I.P. Epema

9.30 uur mw. ds. M.E. Jonker

10.00 uur mw. ds. H. Evers

9.30 uur ds. E. van ’t Slot 19.00 uur ContaKtdienst

Zondag 17 augustus

10.00 uur ds. W. Hortensius 14.00 uur PERKI mw. ds. M. Hukubun

9.30 uur mw. ds. M.E. Jonker (Heilig Avondmaal)

10.00 uur ds. R. van Putten (doopdienst)

9.30 uur mw. ds. N. Beimers 19.00 uur ds. E. van ’t Slot openluchtdienst in ’s-Heerenbroek

Zondag 24 augustus

10.00 uur ds. W. Hortensius (Heilig Avondmaal)

9.30 uur mw. ds. N. Beimers

10.00 uur mw. ds. H. Evers (Heilig Avondmaal)

9.30 uur ds. E. van ’t Slot (Heilig Avondmaal) 19.00 uur ds. E. van ’t Slot (Heilig Avondmaal)

Zondag 31 augustus

10.00 uur mw. ds. I.P. Epema (dopen)

9.30 uur ds. A. Pietersma, Zwolle

10.00 uur ds. G.J. Otter, Emmeloord

9.30 uur ds. E. van ’t Slot (dopen) 19.00 uur ds. J. T. Tissink

Zondag 7 september

10.00 uur ds. A. den Besten (startzondag) 14.00 uur PERKI mw. ds. F. Makatipu

9.30 uur mw. ds. M.E. Jonker (welkomstdienst)

10.00 uur mw. ds. H. Evers en ds. R. van Putten (startdienst)

9.30 uur ds. E. van ’t Slot (startzondag mmv One Spirit) 19.00 uur ds. B. van ’t Veld, Vaassen

Zondag 14 september

9.30 uur ds. E. van ’t Slot

10.00 uur mw. ds. H. Evers

9.30 uur ds. W. Hortensius 19.00 uur ContaKtdienst

Zondag 21 september

10.00 uur mw. ds. I.P. Epema ds. E. de Fouw past. H. Schoorlemmer (oecumenische viering)

Oosterkerk open op Monumentendag 13 september Op zaterdag 13 september, Open Monumentendag, kunnen bezoekers van de 125 jaar oude Oosterkerk genieten van een gevarieerd programma. Om 10.30 en 12.30 uur geeft Rudie Altelaar een orgelconcert en om 13.00 uur treedt het Christelijk Gemengd Koor op. Om 15.00 uur kan worden geluisterd naar Convocaal en om 16.00 uur naar Na8ten. Voor meer informatie: Anne Marijke Zijlstra, tel. (038) 454 44 88, coördinator Open Monumentendag in de Oosterkerk.

Oecumenische viering 21 september Wegens de sluiting van de Verrijzeniskerk wordt de Oecumenische viering op 21 september gehouden in de Oosterkerk.

De kerkdiensten op deze pagina’s zijn vermeld voor zover bekend op 7 juli. 21

Collectedoelen

Kerkdiensten

In de PGZ-gemeenten zijn de eerste en tweede collecte altijd bestemd voor diaconie en kerk. De opbrengst van de derde collecte gaat naar de volgende doelen. Zondag 3 augustus: Door wijkdiaconie vast te stellen doel Zondag 10 augustus: Eredienst en kerkmuziek

De Hoofdhof

Lutherse Kerk

Kerkweg 26

Koestraat 4

Zwolle - Berkum

Zwolle

Mw. ds. L.A. Burggraaff

Ds. E. de Fouw

Tel. scriba: (038)4547233

Tel. scriba: (038)4226826

www.hoofdhof.nl

www.elkz.nl

Zondag 3 augustus

9.30 uur dienst verzorgd door lectoren 19.00 uur ds. L.P. Miedema

10.00 uur ds. J. van Twist

ISALA 10.00 uur mw. ds. A.J. Hasker; MOLENHOF 10.00 uur mw. ds. I.P. Epema; REHOBOTH 9.30 uur dhr. G. van Vulpen; RIVIERENHOF 10.00 uur ds. J. Vonk; ZONNEHUIS 11.30 uur mw. W. Treep

Zondag 10 augustus

9.30 uur ds. J. Bos, Oldenzaal 19.00 uur dienst in Emmaüskerk

10.00 uur dhr. J.J. Stegeman

ISALA 10.00 uur mw. ds. M.E. Dijk; REHOBOTH 9.30 uur ds. W.J. Doude van Troostwijk; ZONNEHUIS 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga (Schrift en Tafel)

Zondag 17 augustus

9.30 uur ds. W.H. Duker, Delft 19.00 uur ds. E. Urban, Zwolle

10.00 uur ds. H. Günther (Heilig Avondmaal)

ISALA 10.00 uur Th. Sloot; REHOBOTH 9.30 uur ds. G.L. Kruizinga; RIVIERENHOF 10.00 uur ds. J. Vonk; ZONNEHUIS 11.30 uur mw. ds. M.E. Jonker

Zondag 24 augustus

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff (Heilig Avondmaal) 19.00 uur dienst in Emmaüskerk

10.00 uur ds. E. de Fouw

BERKUMSTEDE15.00 uur ds. H. Bakhuis (Heilig Avondmaal); ISALA 10.00 uur mw. ds. M.E. Dijk; REHOBOTH 9.30 uur dhr. D. Klompjan; ZONNEHUIS 11.30 uur mw. B. van de Loosdrecht

Zondag 31 augustus

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

10.00 uur ds. E. de Fouw

EGLISE WALLONNE 10.30 uur M. Eekels; ISALA 10.00 uur mw. ds. A.J. Hasker; REHOBOTH 9.30 uur ds. J. Woudenberg; RIVIERENHOF 10.00 uur ds. J. Vonk; ZONNEHUIS 11.30 uur ds. J. Janssen

Zondag 7 september

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur dienst in Emmaüskerk

10.00 uur ds. E. de Fouw (startzondag, Heilig Avondmaal)

ISALA 10.00 uur Th. Sloot; MOLENHOF 10.00 uur ds. W. Hortensius; REHOBOTH 9.30 uur dhr. B. Greveling; ZONNEHUIS 11.30 uur mw. ds. G.H. Neppelenbroek-Kwakkel

Zondag 14 september

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff (startzondag)

10.00 uur ds. E. de Fouw

EGLISE WALLONNE 10.30 uur pastor H. Spoelstra; ISALA 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff; REHOBOTH 9.30 uur ds. P. van Veen; RIVIERENHOF 10.00 uur ds. J. Vonk; ZONNEHUIS 16.00 uur ds. G.L. Kruizinga (startzondag)

Zondag 21 september

9.30 uur ds. A.C. Bronswijk, Deventer 19.00 uur dienst in Emmaüskerk

10.00 uur (oecumenische viering in Oosterkerk)

ISALA 10.00 uur dhr. E.L.J. de Haar; REHOBOTH 9.30 uur dhr. D. Klompjan; ZONNEHUIS11.30 uur ds. G.L. Kruizinga

Zondag 17 augustus: Extra diaconie Zondag 24 augustus: Exploitatie Protestantse Gemeente Zwolle Zondag 31 augustus: Oost-Europa (plaatselijk werk) Zondag 7 september: Diaconale noodhulp Zondag 14 september: Wijkkas Zondag 21 september: Exploitatie Protestantse Gemeente Zwolle

Presentatie onderzoek Schnitgerorgel Op 2 oktober is het precies 293 jaar geleden dat het monumentale orgel in de Grote of St. Michaëlskerk in gebruik werd genomen. De bouwers waren Johann Georg en Frans Caspar Schnitger, zonen van de wereldberoemde orgelbouwer Arp Schnitger (geboren in 1648). Hij ontwierp het orgel en was in 1719 met de bouw begonnen, maar overleed nog in datzelfde jaar. Op de ‘verjaardag’ van het orgel, donderdag 2 oktober 2014, presenteert orgeladviseur Cees van der Poel de resultaten van zijn uitvoerige onderzoek naar de geschiedenis van het orgel. Het belooft een boeiende avond te worden; over het programma meer in de volgende Gaandeweg.

22

Ruimte nodig voor een: Bijeenkomst ? Vergadering ? Cursus ? Bel of mail naar het onderstaande voor meer informatie ! Oosterkerk, zalencentrum Bagijnehof Koewegje 2, 8021 AG Zwolle 038-4535064 [email protected]

Raamdecoratie en vloeren Raamdecoratie en vloeren Officiële partner van Multiraamdecoratie.nl

| 038 - 33 73 736 | www.vdd-interieur.nl |

Voor deskundige begeleiding. Voor behartiging van uw belangen. Voor een optimale verkoopprijs. Voor aankoop en verkoop. Voor u. De eerste stap? Onze vrijblijvende waardebepaling. Gratis. Thomas a Kempisstraat 9 | www.boertjeshorst.nl |

8021 BG Zwolle 038-4216164

Gratis advies voor ondernemers om te besparen op de partijenpost kosten. Besparing gegarandeerd! Vraag het advies vandaag nog aan om direct uw winst te verhogen. U kunt ons bereiken via: postvergelijk.info en [email protected] of 06-128 16 406.

Kuiper

Loodgietersbedrijf

Voor al uw

? ? ? ? ? ?

Dakbedekking Gas en water Riolering Sanitair Centrale Verwarming Diamantboren

U kunt ons bereiken op werkdagen van 9.00 tot 18.00 uur

Meerw rwaard r voor uwde voete ten!

Telefoon 038-4535121 fax op 038-4540803. E-mail [email protected]

Vechtstraat 23-25 8021 AS Zwolle Erkend Installateur

www.kuiper-zwolle.nl 'LH]HUNDGHr=ZROOHrZZZZLHWHQVFKRHQFRPIRUWQO

Snel thuiszorg nodig? Of nachtzorg? Of personenalarmering? Bel 0900 86 62 Dag en nacht bereikbaar (24/7) www.carinova.nl