september M.G.A. Ligtvoet-Janssen, C. Veldhuysen Tympaan Instituut

september 2015 - M.G.A. Ligtvoet-Janssen, C. Veldhuysen ©Tympaan Instituut

Wijkscan ‘inclusieve wijken’ Noordwijk aan Zee - Tympaan Instituut - [email protected]

IInhoud

blz

1Inleiding 2Demografie 2.1 2.2

Inwoners Huishoudens

3 4

3Kwetsbare groepen 3.1 3.2 3.3

Mensen met beperkingen en geïndiceerde zorg Huishoudens in een kwetsbare inkomenssituatie Uitkeringen en voorzieningen

7 8 9

4Leefbaarheid 4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4 4.2.5 4.2.6 4.2.7

Veiligheid en criminaliteit Voorzieningen Woningvoorraad Zorg Jeugd en onderwijs Sport en cultuur Horeca Detailhandel en economie Openbaar vervoer

5Inclusief gemeentelijk beleid LLiteratuur Wijkscan ‘inclusieve wijken’ Noordwijk aan Zee - Tympaan Instituut - [email protected]

11 11 11 12 13 13 14 15 15

1Inleiding De regio Holland Rijnland wil vitale en inclusieve buurten, wijken en kernen realiseren waarin verbindingen zijn gelegd tussen cure/care en welzijn. Onder een inclusieve samenleving wordt verstaan een samenleving waarin niemand wordt uitgesloten en iedereen op een gelijkwaardige manier kan meedoen aan het arbeidsproces, vrijwilligerswerk, reguliere activiteiten en wonen in de wijk. Uitgangspunt hierbij is dat het initiatief niet alleen bij mensen met een beperking wordt gelegd, maar dat alle mensen in de samenleving verantwoordelijk hiervoor zijn. Hiermee worden verschillende effecten beoogd, zoals vergroting van deelname van kwetsbare groepen in de samenleving, afname/doorbreken van vraagen acceptatieverlegenheid in het algemeen en bij kwetsbare groepen in het bijzonder en versterking van sociale netwerken. Basis voor de realisatie van inclusieve wijken in Holland Rijnland is de ‘Handreiking Werken aan Inclusieve wijken’ van JSO (Kamminga 2014). Net als andere gemeenten in Nederland, is de gemeente Noordwijk binnen de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) met een pilot van een sociaal wijkteam Noordwijk (SWN) gaan werken. 1 juni 2015 is gestart met een sociaal wijkteam in Noordwijk aan Zee. Dit sociaal wijkteam beoogt bij te dragen aan een meer inclusieve wijk. Inzicht in een aantal kenmerken van de wijk en de wijkbewoners kan daarbij helpen. Hiervoor is een wijkscan gemaakt met (kwantitatieve) gegevens over demografie, kwetsbare groepen (waaronder gezondheidssituatie en inkomenssituatie) en leefbaarheid (waaronder aanwezigheid van voorzieningen). Daarnaast is een quick scan van gemeentelijk beleid gemaakt waarbij in beeld is gebracht welke beleidsaspecten bijdragen aan een inclusieve wijk. In deze rapportage worden de resultaten van de wijkscan beschreven. Achtereenvolgens komen aan de orde:  demografie (inwoners, huishoudens en inkomen)  kwetsbare groepen  gebruik van zorg  leefbaarheid Tot slot worden de resultaten van de quick scan van gemeentelijk beleid op hoofdlijnen weergegeven. De informatie wordt zoveel mogelijk op het niveau van de wijk Noordwijk aan Zee gepresenteerd, waarbij een vergelijking plaatsvindt met de andere wijk in Noordwijk (NoordwijkBinnen), Noordwijk en Holland Rijnland. Bij de kwantitatieve gegevens moet worden opgemerkt dat niet alle gegevens op wijkniveau beschikbaar zijn. In dat geval worden de gegevens voor heel Noordwijk weergegeven.


2 Wijkscan ‘inclusieve wijken’ Noordwijk aan Zee - Tympaan Instituut - [email protected]

2Demografie In dit hoofdstuk is informatie opgenomen over inwoners en huishoudens.

2.1

Inwoners Op 1 januari 2014 telt Noordwijk aan Zee 8.360 inwoners. Dit is een derde van de totale bevolking van Noordwijk. In totaal wonen in Noordwijk 25.670 inwoners. Figuur 1 geeft de verdeling per leeftijdsgroep weer in Noordwijk aan Zee in vergelijking met NoordwijkBinnen, heel Noordwijk en Holland Rijnland. In Noordwijk aan Zee wonen in vergelijking met heel Noordwijk en Holland Rijnland meer 65-plussers. In Noordwijk aan Zee is 24% is ouder dan 65 tegen 19% in heel Noordwijk en 17% gemiddeld in Holland Rijnland.

Figuur 1

Inwoners naar leeftijdsgroep in Noordwijk aan Zee, Noordwijk-Binnen, Noordwijk en Holland Rijnland in 2014, in percentages

35% 30% 25% 20%

15% 10% 5% 0% 0-15 jaar

15-25 jaar

noordwijk aan zee

25-45 jaar

noordwijk-binnen

45-65 jaar

noordwijk

65 jaar of ouder

holland rijnland

bron: CBS

In onderstaande kaarten wordt de bevolkingsdichtheid voor drie verschillende leeftijdscategorieën weergeven (0-14-jarigen, 15-24-jarigen en 75-plussers).


Kaart 1 Dichtheid 0-14-jarigen

Kaart 2 Dichtheid 15-24-jarigen

bron: Wijkenatlas Tympaan Instituut


Kaart 3 Dichtheid 75-plussers


De concentratie 75-plussers in het noorden van Noordwijk aan Zee heeft te maken met het daar gesitueerde woonzorgcentrum Groot Hoogwaak. In Noordwijk aan Zee is 4% van de inwoners van niet-westerse allochtone afkomst, in heel Noordwijk is dat 5% (CBS 2015). Gemiddeld heeft in Holland Rijnland 8% van de inwoners een niet-westers allochtone achtergrond.

2.2

Huishoudens Noordwijk telt circa 11.500 huishoudens: 36% in Noordwijk aan Zee en 64% woont in Noordwijk-Binnen. Verhoudingsgewijs zijn in Noordwijk aan Zee meer eenpersoonshuis-


houdens te vinden dan gemiddeld in heel Noordwijk en in Holland Rijnland en minder huishoudens met kinderen (figuur 2).

Figuur 2

Huishoudens naar type huishouden in Noordwijk aan Zee, Noordwijk-Binnen, Noordwijk en Holland Rijnland in 2014, in percentages

45% 40%

35% 30%

25% 20% 15% 10% 5% 0% noordwijk aan zee eenpersoons

noordwijk-binnen

noordwijk

meerpersoons zonder kinderen

holland rijnland

meerpersoons met kinderen

bron: CBS

De gemiddelde huishoudensgrootte in Noordwijk aan Zee is 2,0 personen, in heel Noordwijk is dat 2,2 personen.



3Kwetsbare groepen Dit hoofdstuk gaat in op mensen met een beperking, mensen met een zorgindicatie, huishoudens in een kwetsbare inkomenssituatie en uitkeringsgerechtigden en gebruik van sociale voorzieningen/regelingen. Deze groepen lopen risico op (verder) verlies van zelfredzaamheid en participatie, bijvoorbeeld door gezondheidsproblemen, eenzaamheid of een laag inkomen.

3.1

Mensen met beperkingen en geïndiceerde zorg Figuur 3 geeft weer welk percentage inwoners naar leeftijd te kampen hebben met beperkingen (GGD Hollands Midden 2012). De cijfers zijn niet beschikbaar op wijkniveau.

Figuur 3

Lichamelijke en psychische gezondheid van 19-64-jarigen en 65-plussers in Noordwijk en Holland Rijnland in 2012, in percentages

50% 40% 30% 20% 10% 0%

ervaren gezondheid matig of slecht

belemmerd door aandoeningen

een of meer matig of hoog risico functiebeperkingen angst/depressie

19-64-jarigen noordwijk

19-64-jarigen holland rijnland

65-plussers noordwijk

65-plussers holland rijnland

matig of ernstig eenzaam

bron: GGD Hollands Midden

Fysieke klachten komen het meest voor bij personen ouder dan 65 jaar. Ook eenzaamheid komt onder ouderen vaker voor, terwijl het risico op angst of depressie juist in de jongere leeftijdsgroep groter is. Op 1 januari 2015 hadden 110 personen een indicatie voor intramurale AWBZ-zorg1, 245 voor extramurale AWBZ-zorg. De meeste zorg betreft 75-plussers. Het aandeel 75-plussers met een zorgindicatie ligt in Noordwijk aan Zee hoger dan in heel Noordwijk (tabel 1). Dit heeft naar alle waarschijnlijkheid te maken met de aanwezigheid van een woonzorgcentrum in de wijk.

1

Thans vervangen door de Wet langdurige zorg.


Tabel 1 Verdeling indicaties over cliëntgroepen in Noordwijk aan Zee en Noordwijk op 1 januari 2015 cliëntgroep

noordwijk aan zee intramuraal

extramuraal

noordwijk intramuraal

extramuraal

somatische zorg 0-64 jaar

0

5

0

5

somatische zorg 65-74 jaar

0

5

0

10

somatische zorg 75 +

40

65

15

50

psychogeriatrische zorg 65 +

30

5

10

5

psychiatrische zorg 18+

15

5

5

10

verstandelijk gehandicaptenzorg 0-17 jaar

0

5

5

5

verstandelijk gehandicaptenzorg 18+

5

5

65

10

zintuiglijk gehandicaptenzorg

0

0

0

0

lichamelijk gehandicaptenzorg

5

5

5

5

bron: CIZ

Het grote aandeel mensen in Noordwijk met een indicatie voor verstandelijk gehandicaptenzorg heeft te maken met een instelling voor verstandelijkgehandicaptenzorg (’s-Heerenloo, locatie Willem van den Bergh).

3.2

Huishoudens in een kwetsbare inkomenssituatie2 Het gemiddeld inkomen per inwoner in Noordwijk aan Zee bedraagt € 28.900,00. Dat is hoger dan het gemiddelde inkomen in heel Noordwijk van € 25.600,00 (CBS 2012). Hoewel Noordwijk aan Zee relatief rijker is dan geheel Noordwijk, is dit niet gelijk over de huishoudens verdeeld. Noordwijk aan Zee scoort zowel wat betreft het percentage huishoudens met een laag inkomen (besteedbaar inkomen tot maximaal € 25.100,00) als het percentage huishoudens met lage koopkracht of inkomen op of rond sociaal minimum hoger dan NoordwijkBinnen en Noordwijk (figuur 4).

2

Een vergelijking met heel Holland Rijnland is niet mogelijk.


Figuur 4

Huishoudens naar inkomenssituatie in Noordwijk aan Zee, Noordwijk-Binnen en Noordwijk in 2012, in percentages

40% 35% 30% 25%

20% 15%

10% 5% 0% noordwijk aan zee laag inkomen

hoog inkomen

noordwijk-binnen lage koopkracht

noordwijk onder of rond sociaal minimum

bron: CBS

3.3

Uitkeringen en voorzieningen3 Het aantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen (AO-uitkeringen) is per 2012 in Noordwijk aan Zee met 250 aanzienlijk hoger dan het aantal bijstandsuitkeringen (60) en WWuitkeringen (130). Dit is ook in heel Noordwijk het geval. In vergelijking met heel Noordwijk is het aandeel inwoners met een AO-uitkering fors lager (figuur 5).

Figuur 5

Aantal uitkeringen AWB/WWB per 1.000 huishoudens en uitkeringen AO en WW per 1.000 inwoners in 2012

100 80 60 40 20 0 noordwijk aan zee

noordwijk-binnen awb/wwb

ao

noordwijk

ww

bron: CBS

3

Een vergelijking met heel Holland Rijnland is niet mogelijk.


Uit figuur 6 blijkt dat de huishoudens in Noordwijk aan Zee (47%) per 2012 iets minder vaak dan alle huishoudens in Noordwijk (51%) gebruikmaken van minimaal een regeling op het gebied van welzijn en zorg, arbeidsparticipatie, onderwijs, inkomensondersteuning en jeugdzorgregelingen. Dit geldt ook voor het percentage huishoudens dat gebruikmaakt van minimaal 3 regelingen (respectievelijk 14% in Noordwijk aan Zee en 19% in heel Noordwijk).

Figuur 6 Huishoudens met minimaal 1 en minimaal 3 regelingen in Noordwijk aan Zee, Noordwijk-Binnen, Noordwijk en Zuid-Holland in 2012, in percentages 60% 50% 40%

30% 20% 10% 0% noordwijk aan zee

noordwijk-binnen

minimaal 1 regeling

noordwijk minimaal 3 regelingen

bron: Stapelingsmonitor


zuid-holland

4Leefbaarheid Dit hoofdstuk gaat in op een aantal aspecten van leefbaarheid, namelijk veiligheid en criminaliteit en de aanwezigheid van voorzieningen. De cijfers hebben betrekking op de gemeente Noordwijk en Zuid-Holland. Deze cijfers zijn niet beschikbaar op wijkniveau.

4.1

Veiligheid en criminaliteit Tabel 2 laat zien dat vermogensdelicten het meest voorkomen. Met uitzondering van geweldsdelicten en seksuele misdrijven geldt dat het aantal geregistreerde misdrijven per 100 inwoners in Noordwijk hoger ligt dan het aantal in Holland Rijnland totaal. Ook in vergelijking met andere matig stedelijke gemeenten in Zuid-Holland worden in Noordwijk verhoudingsgewijs meer delicten gepleegd. Het toeristische karakter van Noordwijk speelt hierin mogelijk een rol. Tabel 2 Aantal geregistreerde misdrijven in Noordwijk en Holland Rijnland in 2014, absoluut en per 100 inwoners noordwijk

holland rijnland

abs

per 100

abs

per 100

vermogensdelicten

775

7,0

14.895

2,7

geweldsdelicten en seksuele misdrijven

135

0,5

2.515

0,5

delicten openbare orde en vernielingen

215

0,8

3.320

0,6

verkeersdelicten

275

1,1

3.530

0,6

bron: CBS

In 2013 werden in Noordwijk per 100.000 inwoners van 18 jaar en ouder 34 verkeersslachtoffers in het ziekenhuis opgenomen. Dat is hoger dan gemiddeld in Holland Rijnland (gemiddeld 16 per 100.000 inwoners van 18 jaar en ouder) en ook hoger in vergelijking met andere matig stedelijke gemeenten in Zuid-Holland (gemiddeld 18 per 100.000 inwoners van 18 jaar en ouder).

4.2

Voorzieningen

4.2.1

Woningvoorraad In Noordwijk aan Zee zijn meer koopwoningen dan in heel Noordwijk. Het percentage gestapelde bouw is ook groter (tabel 3).


Tabel 3 Woningvoorraad in Noordwijk aan Zee, Noordwijk-Binnen en Noordwijk in 2012 noordwijk aan zee woningvoorraad

aantal

gestapelde bouw koopwoningen huurwoningen totaal

noordwijk-binnen

noordwijk

4.195

6955

11.150

%

37

25

29

%

72

63

67

%

27

36

33

bron: CBS

4.2.2

Zorg In Noordwijk aan Zee zijn verschillende zorgvoorzieningen aanwezig. In Noordwijk aan Zee is ook een huisarts gevestigd. Deze is op de kaart echter niet zichtbaar, omdat de locatie samenvalt met een praktijk voor fysiotherapie. Kaart 4 Zorgvoorzieningen

bron: Wijkenatlas Tympaan Instituut 2015


4.2.3

Jeugd en onderwijs Voorzieningen voor jeugd en onderwijs zijn met name in Noordwijk-Binnen te vinden. Hierbij moet worden opgemerkt dat er in Noordwijk aan Zee meer voorzieningen zijn dan op het kaartje te zien is. Twee kinderdagverblijven zijn niet zichtbaar omdat ze samenvallen met locaties van basisscholen, dat geldt ook voor een peuterspeelzaal die samenvalt met een locatie voor kinderopvang. Kaart 5 Jeugd en onderwijs


4.2.4

Sport en cultuur In Noordwijk aan Zee zijn diverse voorzieningen op het gebied van sport en cultuur te vinden. In Noordwijk aan Zee is echter geen bibliotheek aanwezig. Dit zou een gemis kunnen zijn, omdat de sociale functie van bibliotheken steeds belangerijker wordt.


Kaart 6 Sport en cultuur


4.2.5

Horeca Door het toeristische karakter zijn er in Noordwijk aan Zee vele horecagelegenheden te vinden. Kaart 7 Horecavoorzieningen



4.2.6

Detailhandel en economie De winkels voor de dagelijkse boodschappen bevinden zich vooral in het centrum van Noordwijk aan Zee. Kaart 8 Detailhandel en economie


4.2.7

Openbaar vervoer Met uitzondering van de dunbevolkte zuidkant van Noordwijk aan Zee, zijn er verspreid over de wijk diverse bushalten aanwezig. Kaart 9 Halten openbaar vervoer




5Inclusief gemeentelijk beleid

In dit hoofdstuk is gekeken naar aspecten in het beleid van de gemeente Noordwijk die inclusiviteit in wijken bevorderen. Het Collegewerkprogramma 2014-2018 biedt daarvoor al belangrijke aanknopingspunten. Algemene uitgangspunten die daarin worden genoemd zijn zelfstandigheid, eigen draagkracht en oplossend vermogen, gelijkwaardigheid, zelfredzaamheid en behulpzaamheid, eigen initiatief en verantwoordelijkheid van burgers naar elkaar en in relatie tot de gemeente. Meer in het bijzonder zet de gemeente in op:  voorzieningen voor zelfstandig wonen van senioren;  behoud en versterking van de leefbaarheid;  een wijkgerichte aanpak ten aanzien van onder meer groen en sociale en fysieke veiligheid waarbij een gedeelde verantwoordelijkheid met inwoners wordt gezien (betrokkenheid bij planvorming en burgerinitiatieven;  rekening houden met toegankelijkheid voor rolstoel- en scootmobielgebruikers bij de inrichting van de openbare ruimte;  verstevigen van de maatschappelijke functie van sport(verenigingen) en sportaccommodaties. (Gemeente Noordwijk 2014a) Uit afzonderlijke beleidsdocumenten komen daarnaast onder meer de volgende specifieke maatregelen ter bevordering van inclusiviteit naar voren:  De realisatie van woonzorgzones met diensten en woningen met zorg in aansluiting op de behoefte in de wijk. Belangrijk hierbij zijn een breed dienstenpakket wonen, zorg, welzijn, paramedische diensten, openbare diensten en commerciële diensten), zowel in de vorm van haalfuncties (een multifunctioneel centrum) als de coördinatie van brengfuncties. Extra voorzieningen in de woonzorgzone zijn voor iedereen toegankelijk. Algemene voorzieningen worden toegankelijk voor specifieke doelgroepen. Specifieke voorzieningen krijgen een bredere functie voor alle buurtbewoners (Gemeente Noordwijk 2012a).  Verdere ontwikkeling van het wijkgericht werken met een grotere rol voor buurten wijkverenigingen in het beleidsvormingsproces (bewonersparticipatie staat centraal. Doel van het wijkgericht werken is het verbeteren van de leefbaarheid en het dichten van de kloof tussen burger en overheid. Leefbaarheid wordt hierbij gezien als een samenstel van kwaliteit van de fysieke openbare ruimte, de sociale cohesie, voorzieningen, economie en de veiligheid (Gemeente Noordwijk 2012b).  Toegankelijke zorgvoorzieningen in de buurt of toegankelijk via internet. Het belang van nabijheid in de buurt geldt ook voor sport en beweegmogelijkheden. Specifieke aandachtsgroepen voor het volksgezondheidsbeleid zijn de doelgroepen jeugd en hun omgeving (inclusief hun ouders), kwetsbare ouderen en mensen met een lage sociaaleconomische status. Ook is benoemd welke sportvoorzieningen er zijn voor mensen met een verstandelijke en/of meervoudige beperking (Gemeente Noordwijk 2013).  Recht op een passende onderwijsplek in onder andere het speciaal onderwijs voor kinderen met een handicap of gedragsproblemen of met extra begeleiding op een gewone


school. Scholen zijn vanaf 2014 verplicht een passende onderwijsplek te bieden aan leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben (Gemeente Noordwijk 2014b).


LLiteratuur

Schriftelijke documentatie Gemeente Noordwijk. Toekomstvisie woonzorgzones 2012-2016. Noordwijk: Gemeente Noordwijk 2012a. Gemeente Noordwijk. Lokaal volksgezondheidbeleid Noordwijk 2013–2016. Samen werken aan preventie. Noordwijk: Gemeente Noordwijk, 2013. Gemeente Noordwijk. Collegewerkprogramma 2014-2018. Denk mee, doe meer! Noordwijk: Gemeente Noordwijk, 2014a. Gemeente Noordwijk. Nota jeugd 2014-2017. Noordwijk: Gemeente Noordwijk, 2014b. Gemeente Noordwijk. Wijkgericht werken binnen de afdeling openbare werken. Noordwijk: Gemeente Noordwijk 2012b. Kamminga M. Basis Handreiking werken aan inclusieve wijken. Meedoen in de wijk, beleid en praktijk. Gouda: JSO 2014.

Websites cbs.nl

Centraal Bureau voor de Statistiek

ciz.nl

Centrum Indicatiestelling Zorg

ggdmh.nl/gezondheidsatlas

GGD Hollands Midden

wijkenatlas

Tympaan Instituut

noordwijk.nl

Gemeente Noordwijk


september M.G.A. Ligtvoet-Janssen, C. Veldhuysen Tympaan Instituut

Recommend Documents