September Jongeren & geld. De financiële situatie en hulpbehoefte van 12- tot en met 24-jarigen. Anna van der Schors Minou van der Werf

September 2014

Jongeren & geld De financiële situatie en hulpbehoefte van 12- tot en met 24-jarigen

Anna van der Schors Minou van der Werf

Inhoudsopgave

SAMENVATTING EN CONCLUSIE ........................................................................................ 5 De financiële situatie en de beleving ervan ............................................................................. 5 Schulden, lenen en financiële problemen................................................................................ 6 Praten over geldzaken ............................................................................................................ 7 De behoefte aan hulp bij geldzaken ........................................................................................ 9 Grip op de geldzaken ........................................................................................................... 10 Visie van het Nibud .............................................................................................................. 11 1 1.1 1.2

INLEIDING ............................................................................................................... 14 Doel onderzoek ........................................................................................................ 14 Leeswijzer ................................................................................................................ 15

2 2.1 2.2

DE FINANCIËLE SITUATIE IN HET ALGEMEEN ..................................................... 16 Tevredenheid met de financiële situatie .................................................................... 16 Rondkomen .............................................................................................................. 17

2.3

Hoe jongeren hun financiële situatie ervaren ............................................................ 19

3 3.1 3.2 3.3

OMGAAN MET GELD .............................................................................................. Omgaan met geld in het algemeen ........................................................................... Geld tekort ................................................................................................................ Financiële zelfstandigheid ........................................................................................

21 21 22 26

2

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

SPAREN .................................................................................................................. Het spaargedrag van jongeren .................................................................................. Spaardoelen ............................................................................................................. Spaarbedrag ............................................................................................................. Verplichting om te sparen ......................................................................................... De houding ten aanzien van sparen en uitgeven .......................................................

30 30 31 32 34 34

5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5

LENEN, SCHULDEN EN FINANCIËLE PROBLEMEN.............................................. Eigen beleving financiële problemen en schulden ..................................................... Geleend geld ............................................................................................................ Schulden en betalingsachterstanden ........................................................................ Hoogte van de schulden ........................................................................................... Hoe schulden worden ervaren ..................................................................................

35 35 39 40 44 45

6 6.1 6.2 6.3 6.4

PRATEN OVER GELDZAKEN ................................................................................. Frequentie van praten met ouders en vrienden over geldzaken ................................ Onderwerpen van gesprekken over geldzaken .......................................................... Ruzie en onenigheid over geldzaken ........................................................................ Ouders als voorbeeld ................................................................................................

47 47 49 55 57

7

VRAGEN EN HULP BIJ GELDZAKEN ..................................................................... 59

7.1 7.2 7.3

Onderwerpen waarover men vragen heeft ................................................................ 59 Leren over geldzaken ............................................................................................... 61 Hulp van de banken bij het omgaan met geld............................................................ 63

8 8.1

OVERZICHT OVER GELDZAKEN ............................................................................ 68 Saldo controleren ..................................................................................................... 68

3

8.2 8.3 8.4

Internetbankieren ..................................................................................................... 70 Gebruik mobiel bankieren app .................................................................................. 72 Controleren en betalen van rekeningen .................................................................... 74

BIJLAGE 1 - ONDERZOEKSVERANTWOORDING ............................................................. 76 Achtergrondkenmerken ........................................................................................................ 77 BIJLAGE 2 - DE INKOMENSSITUATIE VAN JONGEREN ................................................... 79 BIJLAGE 3 - VRAGEN EN INFORMATIEBEHOEFTE OVER GELDZAKEN ......................... 81

4

Inhoudsopgave Samenvatting en conclusie Inleiding

Samenvatting en conclusie Dit rapport presenteert de bevindingen van een onderzoek onder 1.511 jongeren van 12 tot en met 24 jaar. Deze groep jongeren is representatief voor alle jongeren in Nederland wat betreft leeftijd, opleiding, dagbesteding (schoolgaand, studerend en werkend) en geslacht. Het onderzoek geeft inzicht in hoe de financiële situatie en de wijze waarop jongeren

De financiële situatie in zijn algemeen

met geld omgaan zich met de leeftijd ontwikkelt. Daarnaast geeft het onderzoek inzicht in de gesprekken die jongeren met ouders en vrienden hebben over geldzaken en ook in de vragen en de hulpbehoefte die jongeren hebben als het gaat om

Omgaan met geld

geldzaken.

Sparen

Jonge jongeren, van 12 tot en met 14 jaar, zijn op een andere manier met geld(zaken) bezig dan 18 -plussers. In tegenstelling tot de jongeren van 18 jaar en ouder, zijn de jonge jongeren veel minder met geld(zaken) bezig en zien ze geld

Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken

vooral als een middel om leuke dingen te kunnen doen. Het doel van geld lijkt dus met de leeftijd te verschillen. Voor de jongeren van alle leeftijden geldt dat de ouders een belangrijkere gesprekspartner wat betreft geldzaken zijn dan vrienden. Ook leren de jongeren het meeste over geldzaken van hun ouders.

Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken

De financiële situatie en de beleving ervan

Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording

Merendeel van de jongeren is tevreden met eigen financiële situatie 54 procent van de jongeren is tevreden met zijn of haar financiële situatie. Het percentage jongeren dat aangeeft tevreden

Bijlage 2: Inkomsten jongeren Bijlage 3: Geldvragen

te zijn met de financiële situatie komt overeen met het percentage jongeren dat gemakkelijk rond kan komen: 5 7 procent kan (zeer) gemakkelijk rondkomen, slechts 7 procent van de jongeren zegt (zeer) moeilijk rond te kunnen komen. Wat opvalt is, dat hoe jonger ze zijn, hoe tevredener ze met hun financiële situatie zijn en hoe gemakkelijker ze kunnen rondkomen. Een mogelijke verklaring daarvoor is, dat naarmate de jongeren ouder worden, zij steeds meer te maken krijgen met vaste lasten, waardoor ze minder geld overhouden om vrij te besteden. Rondkomen gaat dan niet meer alleen over het kunnen betalen van wat ze willen kopen, maar ook over het kunnen betalen van rekeningen die betaald moeten worden.

5

Drie van de vijf jongeren vinden dat ze goed met geld omgaan. Slechts 6 procent vindt dat hij of zij dit niet doet. Gemiddeld

Inhoudsopgave

geven ze zichzelf voor het omgaan met geld als rapportcijfer een 7,4.

Samenvatting en conclusie Inleiding De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld Sparen Lenen, schulden en financiële problemen

Schulden, lenen en financiële problemen Tweederde van de jongeren met frequent geld tekort, ziet dit als een probleem Iets meer dan een op de tien jongeren komt regelmatig geld te kort. Het merendeel komt zelden of nooit geld tekort. Van de 18-plussers geven mbo’ers vaker dan gemiddeld aan geld tekort te komen. Van de jongeren die aangeven vaak of altijd geld te kort te komen, ziet 66 procent dit als een probleem. De meeste jongeren (52 procent) kiezen ervoor om niets te doen als ze geld tekort komen, want: op = op. Dat jongeren hiervoor kiezen en niet gaan lenen, is een verstandige keuze.

Praten over geldzaken

42 procent van de 18-plussers heeft één of meer schulden of betalingsachterstanden

Vragen en hulp bij geldzaken

Van de jongeren onder de 18 jaar, leent 83 procent zelden tot nooit en 16 procent leent soms geld van anderen. De 15- tot en met 17-jarigen lenen iets vaker dan de 12- tot en met 14-jarigen, 21 tegen 14 procent. Het doorsnee bedrag dat per keer

Overzicht over geldzaken

wordt geleend is 3 euro.


Van alle jongeren van 18 tot en met 24 jaar heeft 42 procent minimaal één vorm van een schuld, lening of betalingsachterstand:




23 procent heeft een studieschuld



17 procent heeft geld geleend van anderen (familie, vrienden of financiële instellingen)



19 procent heeft betalingsachterstanden



5 procent staat frequent rood 1

Van de 18- tot en met 24-jarigen met één of meer vormen van schuld, geeft 50 procent zelf aan een schuld te hebben en 6 procent weet het niet. Opvallend is dat 44 procent van de jongeren met een vorm van lening, schuld en/of betalingsachterstand, dit zelf dus niet als zodanig heeft benoemd toen gevraagd werd of hij of zij een schuld had.

1

De jongeren is gevraagd of zij zelf vinden dat ze een schuld hebben, zonder verdere toelichting wat onder schuld wordt verstaan.

6

28 procent van de 18-plussers met een betalingsachterstand ervaart een financieel probleem

Inhoudsopgave

Van de 18- tot en met 24-jarigen met een betalingsachterstand vindt 28 procent dat hij of zij een financieel probleem heeft. Jongeren die vaak of altijd rood staan ervaren relatief vaker dat ze een financieel probleem hebben (68 procent). Daarnaast

Samenvatting en conclusie

ervaren jongeren met meerdere schulden vaker dat zij een financieel probleem hebben dan jongeren met één schuld: 32 procent tegen 9 procent.

Inleiding De financiële situatie in zijn algemeen

Van alle jongeren met een schuld ervaren de jongeren met een studieschuld het minst dat zij een financieel probleem hebben (18 procent). Dit komt waarschijnlijk omdat een studieschuld eerder als een investering in de toekomst wordt gezien en niet zo zeer als het gevolg van een disbalans tussen de inkomsten en uitgaven. Met name

Omgaan met geld Sparen Lenen, schulden en financiële problemen

52 procent van de 18-plussers kan niet rood staan op de rekening Ruim driekwart van de jongeren van 18 jaar en ouder (77 procent) staat nooit rood. Het merendeel (52 procent) heeft niet de mogelijkheid om rood te staan. Drie op de tien jongeren die wel rood kunnen staan, hebben er niet expliciet zelf over nagedacht om deze mogelijkheid te gebruiken, hun bank bood het hen aan.

Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken



Het merendeel van de jongeren praat met ouders en/of vrienden over geldzaken. De ouders zijn de belangrijkste gesprekspartner in deze: meer jongeren spreken met hun ouders dan met vrienden over geldzaken. Hoeveel ze praten met


hun ouders en/of vrienden verschilt per leeftijd: 75 procent van de 15- tot en met 17-jarigen praat minimaal één keer per maand met de ouders over geld(zaken), tegen 63 procent van de 18-plussers.

Bijlage 2: Inkomsten jongeren Met de leeftijd neemt het percentage jongeren dat met zijn of haar vrienden over geldzaken praat toe: 38 procent van de 12Bijlage 3: Geldvragen

tot en met 14-jarigen praat minimaal één keer per maand met vrienden over geldzaken, tegen 52 procent van de 18 - tot en met 24-jarigen. Ondanks het feit dat minder 18-plussers regelmatig met hun ouders over geld(zaken) praten en meer jongeren met hun vrienden gaan praten dan de jongere jongeren, blijven de ouders ook voor deze groep nog steeds de belangrijkste gesprekspartner.

7

De onderwerpen waar jongeren met ouders en vrienden over praten, verschillen.

Inhoudsopgave Samenvatting en conclusie Inleiding De financiële situatie in zijn algemeen

Met ouders praten jongeren meer over: 

Wie wat betaalt



Waar de jongere zijn geld aan uit mag geven



Een financiële bijdrage van de ouders

Met vrienden praten jongeren over:  De aankopen die ze doen

Omgaan met geld

 Aanbiedingen en shoptips

Sparen

 De kosten van op jezelf wonen

 (Bij)baantjes

Lenen, schulden en financiële problemen

Er lijkt een verschil te zijn in de wijze waarop jongeren met ouders en vrienden over geldzaken praten. Met ouders praten ze


meer om informatie en advies over geldzaken te verkrijgen. Met vrienden praten ze om een vergelijking te kunnen maken met hoe anderen het doen (bijv. hoeveel ze verdienen, wat ze gekocht hebben, hoeveel zij voor bepaalde dingen betalen ).

Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren

Jongeren die niet met ouders of vrienden over geld(zaken) praten, geven als belangrijk ste reden hiervoor aan dat ze er geen behoefte aan hebben en dat het een privékwestie is. Opvallend is dat jongeren die niet met hun vrienden praten over geldzaken, als belangrijke reden hiervoor geven dat ze er al met hun ouders over praten en dat hun ouders beter advies geven. Driekwart van de jongeren heeft (bijna) nooit ruzie over geldzaken met de ouders Ongeveer driekwart van de jongeren heeft zelden of nooit ruzie met zijn of haar ouders over geld(zaken). De uitgaven van

Bijlage 3: Geldvragen

de jongeren zijn het vaakst het onderwerp van een ruzie. De ouders vinden de aankoop dan niet verstandig, te impulsief, te duur of onnodig.

8

Inhoudsopgave

De behoefte aan hulp bij geldzaken


De behoefte aan informatie neemt toe met de leeftijd

Inleiding

Van alle jongeren heeft 73 procent wel eens vragen over geldzaken of behoefte aan informatie. Het percentage jongeren


dat vragen heeft neemt toe met de leeftijd. De toenemende interesse voor geldzaken blijkt ook uit het feit dat het percentage jongeren dat gebruik maakt van de

Omgaan met geld

informatie op de website en/of de nieuwsbrieven van de banken, toeneemt met de leeftijd. Van de 12- tot en met 14-jarigen maakt 9 procent van de jongeren gebruik van deze informatie, tegen 38 procent van de 18 - tot en met 24-jarigen.

Sparen

De top 3 van onderwerpen waar jongeren van 12 tot 18 jaar de meeste vragen over hebben zijn:


1.

Baantjes, werk en salaris (41 procent)

2. 3.

Bijdrage van de ouders (27 procent) Mobiele telefoon (23 procent)

Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken

De top 3 van onderwerpen waar jongeren van 18 tot en met 24 jaar de meeste vragen over hebben zijn: 1. 2.

Studiefinanciering (33 procent) Op jezelf wonen en de kosten daarvan (32 procent)

3.

Belasting betalen en terugvragen/Baantjes, werk en salaris (beide 31 procent)

Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren

Jongeren leren op alle leeftijden het meeste over geldzaken van hun ouders


Ouders blijken voor jongeren veruit de belangrijkste leerbron te zijn wat betreft geld en geldzaken. Dit geldt voor alle leeftijden, ondanks het feit dat het belang van ouders wel kleiner wordt naarmate de jongere ouder wordt: 96 procent van de 12- tot en met 14-jarigen geeft aan van zijn ouders te leren over geldzaken en 84 procent van de 18-plussers.

9

Inhoudsopgave Samenvatting en conclusie

Jongeren zien de toegevoegde waarde van de kerntaken van hun bank Met de leeftijd neemt het percentage jongeren toe dat de bank noemt als plek waar men over geldzaken leert: van de 12 - tot en met 14-jarigen noemt 21 procent de bank en 47 procent van de 18- tot en met 24-jarigen.

Inleiding

De drie onderwerpen waarbij jongeren het meest ervaren dat de bank hen meehelpt met geldzaken om te gaan, sluiten aan bij de kerntaken van de bank:


1. 2.

Overzicht krijgen over de financiële situatie, zoals inkomsten, uitgaven en spaargeld (21 procent) Inzicht geven in de uitgaven/Kennis en informatie over veilig pinnen en internetbankieren (beide 19 procent)

3.

Sparen en spaardoelen stellen (18 procent)

Omgaan met geld Sparen

Grip op de geldzaken Lenen, schulden en financiële problemen

De helft van de jongeren bekijkt het banksaldo minstens één keer per week


Ruim de helft van de jongeren bekijkt zijn of haar banksaldo minstens één keer per week. Uitwonende studenten bekijken


hun banksaldo vaker dan thuiswonende studenten: 64 procent van de thuiswonenden checkt zijn ba nksaldo minstens één keer per week, tegen 80 procent van de uitwonenden.

Overzicht over geldzaken Hoe ouder, hoe meer er gebruik gemaakt wordt van internetbankieren en de mobiel bankieren app Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording

Het merendeel van de jongeren maakt gebruik van internetbankieren: 38 procent van de 12 - tot en met 14-jarigen, 70 procent van de 15- tot en met 17-jarigen en 95 procent van de 18- tot en met 24-jarigen.

Bijlage 2: Inkomsten jongeren Gemiddeld maakt 42 procent van de jongeren gebruik van een mobiel bankieren app. Dit percentage loopt op met de Bijlage 3: Geldvragen

leeftijd, van 13 procent van de 12- tot en met 14-jarigen, 28 procent van de 15- tot en met 17-jarigen naar 58 procent van de 18- tot en met 24-jarigen. Bijna de helft van de jongeren ontvangt rekeningen 46 procent van de jongeren ontvangt wel eens rekeningen. Ook hier is een ster ke stijging met de leeftijd zichtbaar. Van de 18- tot en met 24-jarigen ontvangt 78 procent wel eens een rekening. Negen op de tien jongeren die rekeningen ontvangen, betalen hun rekeningen (bijna) altijd op tijd en 78 procent controleert de rekeningen (bi jna) altijd op juistheid.

10

Meer jongeren sparen naarmate ze ouder worden


De overgrote meerderheid van de jongeren spaart: 81 procent van de 12- tot en met 14-jarigen, 89 procent van de 15- tot en met 17-jarigen en 93 procent van de 18- tot en met 24-jarigen. Hoewel het percentage spaarders toeneemt met de leeftijd, groeit het percentage dat alleen spaart wat ze overhouden en daalt het percentage dat een vast bedrag spaart. Het spaarbedrag neemt wel beduidend toe met de leeftijd , het gemiddelde loopt op van 23 euro bij de 12-tot en met 14-jarigen tot 200 euro bij de 18-plussers.


Van de thuiswonende jongeren tussen de 12 en 14 jaar wordt 40 procent door de ouders verplicht een deel van de

Omgaan met geld

inkomsten te sparen. Bij de 15- tot en met 17-jarigen die thuis wonen is dit 29 procent.

Sparen

Spaardoelen verschuiven met de leeftijd


Het doel van sparen verschuift duidelijk met de leeftijd. Waar zes op de tien 18 -plussers spaart ‘voor later’ en ‘om geld achter de hand te hebben’, sparen de meeste jonge jongeren om iets te kunnen kopen dat ze graag willen hebben. Dit


reflecteert een verschil in de leefsituatie tussen die leeftijden: de jongeren van 12 tot en met 14 jaar hebben nog nauwelijks te maken met noodzakelijke en onvoorziene uitgaven waar ze voor moeten sparen.


Visie van het Nibud


Omgaan met geldzaken is een leerproces

Bijlage 2: Inkomsten jongeren

Voor volwassenen (vanaf 18 jaar) heeft het Nibud competenties voor financiële zelfredzaamheid opgesteld. Deze competenties beschrijven de vaardigheden waarover een persoon moet beschikken om zichzelf fi nancieel zelfredzaam te


kunnen noemen. Kinderen en jongeren zijn nog in ontwikkeling, ze komen voor het eerst in aanraking met nieuwe situaties en zijn bezig nieuwe vaardigheden aan te leren, ook op financieel gebied. Voor hen heeft het Nibud daarom leerdoelen geformuleerd en geen competenties. Dit benadrukt het leerproces van de leerdoelen die ten doel hebben dat kinderen en jongeren leren omgaan met geld, zodat zij als volwassenen zelfstandig kunnen leven en wonen, waarbij zij financieel zelfredzaam zijn . De hoofdthema’s van de leerdoelen zijn: 1. In kaart brengen 2. Verantwoord besteden 3. Vooruit kijken

11

4. Omgaan met financiële risico’s

Inhoudsopgave

5. Over voldoende kennis beschikken: het financiële landschap kennen Per leeftijdscategorie verschillen de leerdoelen, zodat zij aa nsluiten bij de ontwikkeling van het kind op een specifieke


leeftijd.

Inleiding

Dat jongeren op een verschillende manier met geld omgaan omdat ze op een ander punt in hun ontwikkeling staan, komt in


dit onderzoek duidelijk naar voren. Jongeren van verschillende le eftijden gaan op een andere manier met geld en geldzaken om en hun beleving van geldzaken verschilt sterk.

Omgaan met geld

Uit de spaardoelen die jongeren van 12 tot en met 14 jaar hebben, uit de manier waarop ze tegen financiële problemen aankijken en uit de vragen en informatiebehoefte die ze hebben, blijkt dat jonge jongeren nog niet veel met geldzaken bezig

Sparen Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording

zijn en geld vooral zien als middel om leuke dingen te doen. Het Nibud vindt dat begrijpelijk, aangezien zij nog minder of niet te maken hebben met noodzakelijke en verplichte uitgaven. Bij de jongeren van 18 jaar en ouder is te zien dat zij op een serieuzere manier met geldzaken bezig zijn. Zij hebben volop te maken met zaken als rondkomen, vaste lasten, zorgen over de financiële situatie en keuzes maken met geld. Het Nibud vindt het belangrijk dat professionals rekening houden met het feit dat een jongere van 12 bij ‘geld tekort’ aan iets anders denkt dan een 22-jarige, omdat beiden zich op een ander punt in hun financiële ontwikkeling bevinden. Het is dus essentieel om het onderwerp op een manier aan te pakken die past bij de verschillende leeftijden van de jongeren en de aandacht te richten op onderwerpen die hen interesseren. Bij jonge jongeren zijn dat bijvoorbeeld bijbaantjes en bij oudere jongeren de kosten van op jezelf wonen. De invloedrijke rol van ouders


Uit eerder onderzoek van het Nibud (van der Schors, Madern en van der Werf, 2013) bleek al dat ouders voor middelbare scholieren de belangrijkste gesprekspartner zijn als het gaat om financiën en geldza ken. Deze bevinding wordt door dit onderzoek bevestigd. Daarnaast maakt dit onderzoek duidelijk dat dit niet tot de middelbare schoolleeftijd beperkt blijft: voor studerende en werkende jongeren van 18 tot en met 24 jaar blijven de ouders het belangrijkste aanspreekpunt wat betreft geldzaken. Ook noemen jongeren van alle leeftijden het meeste dat zij van hun ouders over geldzaken leren, meer dan van vrienden, school of werk. Of ze nu 13 of 23 jaar zijn, hun ouders zijn voor hen de belangrijkste raadgevers en hebben een voorbeeldfunctie. Het Nibud vindt het belangrijk dat ouders zich realiseren dat hun rol niet ophoudt als hun kinderen de middelbare school afronden, maar dat de jongeren nog veel waarde aan hun kennis en adviezen hechten als ze studeren en/o f op zichzelf

12

wonen. Het heeft dan ook toegevoegde waarde om tevens aan de ouders voorlichting te geven over de geldzaken waar

Inhoudsopgave

volwassen jongeren mee te maken hebben of krijgen, omdat daarmee uiteindelijk ook de jongeren worden bereikt.


De beleving van schulden bij 18-plussers

Inleiding

Uit het onderzoek wordt duidelijk dat 18-plussers een schuld of betalingsachterstand niet altijd als schuld ervaren of als zodanig benoemen. Studieschulden, zoals een lening bij DUO, worden door zeven op de tien jongeren met een studieschuld

De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld Sparen Lenen, schulden en financiële problemen

wel als schuld betiteld, maar betalingsachterstanden slechts door iets minder dan vier op de tien jongeren met een schuld. Aan de andere kant wordt een studieschuld weer minder vaak als een financieel probleem gezien dan betalingsachterstanden of rood staan. Iets meer dan vier op de vijf jongeren van 18 jaar en ouder met een schuld ervaren niet dat ze een financieel probleem hebben. Meerdere schulden en met name regelmatig rood staan lijken wel een signaal te zijn voor daadwerkelijke financiële problemen, in ieder geval wordt het zo beleefd. Bij jongeren kan de frequentie van roodstand als indicator worden gebruikt voor hun financiële situatie. Staat de jongere regelmatig rood, dan zou de bank contact kunnen opnemen om (grotere) financiële problem en te voorkomen.

Praten over geldzaken Het Nibud vindt het belangrijk dat professionals die met jongeren werken zich realiseren dat jongeren verschillende beelden Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken

en gedachtes kunnen hebben bij bepaalde begrippen, zoals het woord ‘schuld’ of ‘financieel probleem’. Het Nibud a dviseert om jongeren zoveel mogelijk naar de specifieke leenvormen, soorten schulden of betalingsachterstanden te vragen in plaats van overkoepelende termen te gebruiken. De jongeren zullen zich dan eerder aangesproken voelen.


Bewust om hulp durven vragen en weten hoe dat moet


Het Nibud concludeert, op basis van dit onderzoek, dat de meeste jongeren het over het algemeen best goed doen op het gebied van geldzaken. Het merendeel beschikt over de vaardigheden die aansluiten bij hun leeftijd, zoals het Nibud die


heeft vastgesteld in de leerdoelen en competenties voor omgaan met geld. De jongeren worden, naarmate ze ouder worden, steeds vaardiger en zelfredzamer op financieel gebied. Ze doorlopen duidelijk een leerproces zoals dat ook van hen verwacht mag worden, waarbij er voor elke leeftijd nieuwe leerdoelen zijn. Daarnaast is het goed om te zien dat jongeren van alle leeftijden over geldzaken praten (met ouders en/of vrienden) en dat ze vragen durven te stellen. Dit laat zien dat ze met geldzaken bezig zijn e n dat ze ervoor open staan iets te leren. Ouders kunnen vervolgens ‘de handschoen’ oppakken en hun rol als financieel opvoeder innemen.

13

Inhoudsopgave

1


Het Nibud doet regelmatig onderzoek naar jongeren tussen de 12 en 25 jaar. Hierbij wordt meestal onderscheid gemaakt

Inleiding

tussen groepen jongeren: scholieren (van der Schors, Madern en van der Werf, 2013) mbo -studenten (Nibud, 2011) of studenten in het hoger onderwijs (Kreetz, van der Schors, van der Burg, 2012). Dit omdat de jongere niet bestaat. De


Inleiding

situatie, belevingswereld en zelfstandigheid van een jongere van 12 jaar die net op de middelbare school zit is immers heel anders dan die van een 20-jarige die studeert en net op zichzelf woont. Hun inkomsten, zowel de hoogte als het soort inkomstenbronnen, en de uitgaven verschillen sterk. Echter, door alle jongeren tussen de 12 en 25 jaar tegelijkertijd te ondervragen, wordt duidelijk hoe hun financiële situatie zich met de leeftijd ontwikkelt en hoe verschillend zij met geld omgaan en met geld bezig zijn. Door dit onderzoek willen we een actueel beeld krijgen van de ontwikkeling van jongeren op financieel gebied en de verschillen die optreden tussen groepen jongeren die van elkaar verschillen qua leeftijd, dagbesteding (studerend op mbo, hbo of wo dan wel werkend) en


woonsituatie (thuis-of uitwonend).


Uit het onderzoek Scholieren, geld & de invloed van ouders; de rol van ouders bij het financiële gedrag van scholieren

Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren

(van der Schors, Madern en van der Werf, 2013) blijkt dat ouders voor kinderen op de middelbare s chool op geldgebied een zeer belangrijke rol spelen. Zij zijn de belangrijkste gesprekspartner als het om geldzaken gaat. Wat echter nog niet bekend was is waar de jongeren wel over praten met hun ouders en waarover juist niet. En ook is nog niet bekend in hoeverre ouders ook na de middelbare school de belangrijkste gesprekspartner voor jongeren blijven. Met dit onderzoek wordt geprobeerd daar meer inzicht in te krijgen.


1.1

Doel onderzoek

Dit rapport gaat niet zo zeer in op de inkomsten en uitgaven van jonge ren, maar richt zich vooral op de financiële situatie van jongeren van 12 tot en met 24 jaar (hun financieel overzicht, betaalgedrag, spaargedrag, leengedrag en schulden) en de wijze waarop ze zelf vinden dat ze met geld omgaan.

14

Daarnaast heeft dit onderzoek ten doel meer inzicht te geven in de vragen en hulpbehoeften van jongeren met betrekking

Inhoudsopgave

tot geldzaken: van wie willen ze graag meer leren over geldzaken en waarover willen ze meer weten? Ten slotte geeft dit onderzoek inzicht in met wie jongeren praten op het gebied van geldzaken en waarover.

Samenvatting en conclusie Inleiding De financiële situatie in zijn algemeen

1.2

Leeswijzer

In dit onderzoek zijn 1.511 jongeren van 12 tot en met 24 jaar ondervraagd. Deze groep jongeren is representatief voor alle jongeren in Nederland wat betreft leeftijd, opleiding, dagbesteding (schoolgaand, studerend en werkend) en geslacht.

Omgaan met geld Bij de vragen is gekeken naar de samenhang met de volgende achtergrondkenmerken: geslacht, leeftijd, dagbesteding en Sparen

woonsituatie. Bij dagbesteding is bij de jongeren van 18 tot en met 24 jaar gekeken of er verschillen zijn tussen de mbo-


studenten, hbo- en wo-studenten en de werkenden. Bij woonsituatie is bij de (mbo-, hbo- en wo-) studenten gekeken of er een verschil zit tussen de thuiswonenden en uitwonenden. In het rapport worden de verschillen naar achtergrondkenmerken


alleen genoemd als deze significant zijn. Een uitgebreide beschrijving van de onderzoeksopzet en de verdeling van de jongeren naar achtergrondkenmerken staat in

Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording

bijlage 1. In december 2013 heeft het Nibud voor de Rabobank een vergelijkbaar onde rzoek uitgevoerd. Indien relevant wordt een vergelijking met de cijfers uit het voorgaande onderzoek gemaakt. Dit rapport presenteert de uitkomsten van het onderzoek. Dit rapport geeft achtereenvolgens inzicht in:


 De financiële situatie in het algemeen  De wijze waarop jongeren overzicht houden over hun geldzaken  Het spaargedrag van jongeren  De financiële problemen van jongeren: hun schuldensituatie  De wijze waarop jongeren met geld omgaan  Het praten over geldzaken tussen jongeren en hun ouders en jonger en onderling  De (behoefte aan) hulp bij geldzaken. Dit onderzoek is mede mogelijk gemaakt door Rabobank Nederland.

15

2

De financiële situatie in het algemeen

Inhoudsopgave

Naast de feitelijke financiële situatie, hun inkomsten en uitgaven, is het misschien nog wel belangrijker om te weten hoe de


jongeren hun financiële situatie zelf ervaren. Zijn ze tevreden met hun financiële situatie? En hebben ze het idee dat ze goed kunnen rondkomen? In dit hoofdstuk zoomen we in op hoe de jongeren hun financiële situatie zelf ervaren.

Inleiding

2.1

Tevredenheid met de financiële situatie


De jongeren hebben aangegeven hoe tevreden ze zijn met drie aspecten van hun financiële situatie: hoeveel ze maandelijks

Omgaan met geld

te besteden hebben, de aankopen die ze kunnen doen en hoe tevreden ze zijn met hun financiële situatie over het algemeen.

Sparen Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken

Tabel 1 geeft hun tevredenheid weer. Bijna 55 procent van de jongeren is tevreden met zijn of haar financiële situatie. Jongeren zijn het minst tevreden over hoeveel ze maandelijks te besteden hebben: iets meer dan de helft van de jongeren is hier tevreden over en 18 procent is hier ontevreden over. Het meest tevreden zijn de jongeren over de aankopen die ze kunnen doen (59 procent). Voor elk van de aspecten van de financiële situatie geeft circa 30 procent niet expliciet aan of ze er tevreden of ontevreden mee zijn.

Vragen en hulp bij geldzaken Tabel 1:

Percentage jongeren dat tevreden is met zijn of haar financiële situatie (n=1.511)


Ontevreden

Niet ontevreden,

Tevreden

Heel

ontevreden %

Heel

%

niet tevreden %

%

tevreden %

Hoeveel je maandelijks te besteden hebt

4

14

31

42

9

Je financiële situatie

3

10

33

45

9

De aankopen die je kunt doen/de spullen die je kunt kopen

3

9

28

49

10

Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren Bijlage 3: Geldvragen

Hoe jonger, hoe tevredener de jongeren zijn met hun financiële situatie. 57 procent van de 12 - tot en met 14-jarigen is tevreden met hoeveel ze maandelijks te besteden hebben en 63 procent is tevreden met de financiële situatie over het algemeen. Dit tegen respectievelijk 51 en 51 procent van de 18 - tot en met 24-jarigen. Daarnaast is slechts 52 procent van de 18- tot en met 24-jarigen tevreden met de aankopen die ze kunnen doen.

16

Als we inzoomen op de 18-plussers, dan zijn er verschillen te zien in hun dagbesteding. Jongeren in het hoger onderwijs

Inhoudsopgave Samenvatting en conclusie Inleiding De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld

zijn meer tevreden dan gemiddeld over alle drie de aspecten van hun financiële situatie: 

Hoeveel ze maandelijks te besteden hebben: 56 tegen 47 procent gemiddeld



De financiële situatie: 55 tegen 50 procent gemiddeld

 De aankopen die ze kunnen doen: 63 tegen 56 procent gemiddeld Daarentegen zijn mbo’ers minder tevreden dan gemiddeld over hun financiële situatie in het algemeen (40 tegen 50 procent).

2.2

Rondkomen

Het merendeel van de jongeren geeft aan gemakkelijk rond te kunnen komen (57 procent). 7 procent van de jongeren komt Sparen Lenen, schulden en financiële problemen

moeilijk of zeer moeilijk rond. 35 procent geeft niet expliciet aan goed of slecht te kunnen rondkomen. In tabel 2 is het percentage jongeren dat zegt goed te kunnen rondkomen uitgesplitst naar leeftijd. Net als bij de


tevredenheid kunnen de 12- tot en met 14-jarigen beter rondkomen dan de 18- tot en met 24-jarigen. Deze laatste groep moet waarschijnlijk meer zelf betalen en heeft vaker te maken met vaste lasten, waardoor ze minder geld overhouden om


vrij te besteden.


Naast verschillen in leeftijd, geven jongens ook vaker dan meisjes aan dat ze gemakkelijk rondkomen (60 tegen 55 procent).


17

Tabel 2:

Percentage jongeren dat kan rondkomen, naar leeftijd (n=1.511)

Inhoudsopgave

Zeer moeilijk

Moeilijk

Niet moeilijk, niet makkelijk

Gemakkelijk

Zeer gemakkelijk

%

%

%

%

%

12 t/m 14 jaar

0

3

32

42

23

15 t/m 17 jaar

1

4

33

41

21

18 t/m 24 jaar

2

8

38

37

15

1

6

35

39

18

Samenvatting en conclusie Inleiding

Leeftijd

De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld

Totaal

Sparen

Als we inzoomen op de leeftijdscategorie 18 tot en met 24 jaar, dan geven mbo’ers minder vaak aan gemakkelijk rond te


komen (39 tegen 52 procent), zij vinden het rondkomen vaker niet moeilijk maar ook niet gemakkelijk. Studenten in het hoger onderwijs geven juist vaker aan dat ze gemakkelijk rond kunnen komen: 42 procent tegen 37 procent gemiddeld.


Aan jongeren die hebben aangegeven dat ze moeilijk rondkomen, is gevraagd waarom ze vinden dat ze moeili jk rondkomen. Bijna 60 procent noemt als reden dat ze te weinig inkomsten hebben. Daarnaast wordt als belangrijke reden


genoemd dat alles duurder is geworden terwijl de inkomsten hetzelfde zijn gebleven en dat de ouders weinig geld hebben (beide 32 procent). In tabel 3 zijn nog andere redenen weergegeven waarom jongeren vinden dat ze moeilijk kunnen


rondkomen.


18

Tabel 3:

Redenen waarom jongeren moeilijk kunnen rondkomen (meerdere antwoorden mogelijk) (n=109)

Inhoudsopgave

% Omdat ik weinig inkomsten

59

Omdat alles duurder is geworden, terwijl mijn inkomsten hetzelfde zijn gebleven

32

Omdat mijn ouders weinig geld hebben

32


Door hoge vaste lasten

29

Omdat ik mijn geld makkelijk uitgeef

25

Omgaan met geld

Omdat ik veel (grote) uitgaven heb (gehad)

19

Omdat ik op mezelf ben gaan wonen

17


Sparen Lenen, schulden en financiële problemen

Door een gebeurtenis (ziekte, overlijden familielid)

7

Anders

3


2.3


Aan de jongeren is een aantal stellingen voorgelegd over hoe ze hun financiële situatie ervaren (tabel 4). Het merendeel van de jongeren geeft aan dat ze zich niet arm voelen (63 procent). Daarnaast zegt 58 procent elke maand geld over te


houden. Bijna één op de drie jongeren moet echter dingen laten omdat hij of zij er geen geld voor heeft. 13 procent geeft aan dat ze zich zorgen maken over hun financiële situatie. Tussen de 26 en 31 procent van de jongeren heeft geen


Hoe jongeren hun financiële situatie ervaren

uitgesproken mening met betrekking tot deze stellingen. Tabel 4:

Stellingen over rondkomen (n=1.511)

Helemaal oneens

Oneens

Neutraal

Eens

Helemaal eens

%

%

%

%

%

Ik moet dingen laten omdat ik er geen geld voor heb

19

23

26

27

5

Ik voel me arm

29

34

26

9

2

6

15

31

32

16

27

33

26

11

2


Ik houd elke maand geld over Ik maak me zorgen over mijn financiële situatie

19

Meisjes geven vaker aan dat ze dingen moeten laten omdat ze te weinig geld hebben (35 tegen 29 procent) en ze maken

Inhoudsopgave

zich vaker zorgen over hun financiële situatie dan jongens (18 tegen 9 procent).


De ervaring van de financiële situatie verschilt ook per leeftijd. Hoe jonger, hoe minder vaak de jongeren zich zorgen maken over hun financiële situatie, hoe minder arm ze zich voelen, hoe minder vaak ze dingen moeten laten en hoe vaker ze elke

Inleiding

maand geld over houden. De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld Sparen Lenen, schulden en financiële problemen

Ook de woonsituatie maakt verschil in hoe studenten hun financiële situatie ervaren. Uitwonende studenten:  moeten vaker dingen laten omdat ze er geen geld voor hebben: 48 tegen 34 procent  houden minder vaak elke maand geld over: 29 tegen 47 procent  maken zich vaker zorgen over hun financiële situatie: 26 tegen 16 procent Toch voelen uitwonende studenten zich niet minder arm dan thuiswonende studenten.

Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren Bijlage 3: Geldvragen

20

Inhoudsopgave

3

Omgaan met geld


De kern van financiële opvoeding is dat jongeren leren omgaan met geld, zodat zij uiteindelijk financieel op eigen benen

Inleiding

kunnen staan, waarbij hun inkomsten en uitgaven met elkaar in balans zijn en er geen financiële problemen ontstaan. Op dat moment kunnen we spreken van financieel zelfstandige jongeren. De vraag is wat jongeren zelf verstaan onder


financiële zelfstandigheid en in hoeverre zij zelf vinden dat ze financieel zelfstandig zijn e n met geld om kunnen gaan. Dit

Omgaan met geld

3.1

Sparen

Zes van de tien jongeren vinden dat ze goed met geld omgaan. Slechts 6 procent vindt dat hij of zij niet goed met geld


hoofdstuk gaat daar op in.

Omgaan met geld in het algemeen

omgaat. Tabel 5:

Mate waarin jongeren vinden dat ze goed met geld omgaan (n=1.511)


% Ja, goed

60

Soms wel, soms niet

34

Nee, niet goed

6

Enkele verschillen tussen groepen jongeren zijn: 

12- tot en met 14-jarigen denken minder vaak dan gemiddeld dat ze goed met geld om kunnen gaan (54 procent) , ze denken vaker dat ze soms wel en soms niet goed met geld omgaan (40 procent).



18-plussers in het hoger onderwijs vinden vaker dat ze goed met geld kunnen omgaan dan andere 18-plussers (67 tegen 61 procent).

Jonge jongeren vinden niet dat ze beter of slechter met geld omgaan dan oudere jongeren. Dit blijkt ook uit het gemiddelde cijfer dat jongeren zichzelf geven voor omgaan met geld: dit verschilt niet tussen de leeftijdsgroepen. Jongeren geven zichzelf gemiddeld een 7,4.

21

3.1.1


Lenen, schulden en omgaan met geld

Jongeren van 18 jaar en ouder die één of meer schulden of betalingsachterstanden hebben (zie paragraaf 5.3), vinden minder vaak dat ze goed met geld omgaan dan degenen zonder schulden. Niettemin vindt nog steeds 47 procent van hen dat hij of zij goed met geld om kan gaan tegen, tegen 71 procent van degenen die geen schulden en betalingsachterstanden hebben.


Het percentage van de18-plussers dat vindt dat het goed met geld omgaat, verschilt met het soort schuld dat men heeft.

Omgaan met geld

gaan (26 procent). Van degenen die geld lenen van anderen en/of betalingsachterstanden hebben, vindt circa 34 procent dat men goed met geld omgaat. Van de jongeren met een studieschuld vindt het merendeel, 53 procent, dat hij of zij goed

Sparen

met geld omgaat.

Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken

Met name onder jongeren die regelmatig rood staan, vindt een relatief laag percentage dat hij of zij goed met geld om kan

Uit deze resultaten blijkt dat jongeren op een verschillende manier kijken naar verschillende soorten schulden, zoals een studieschuld of rood staan op de bankrekening. Een studieschuld of roodstand worden door de jongeren anders ervaren, waardoor ze ook anders beoordelen of ze goed met geld omgaan. Het is dus belangrijk om niet alle soorten schulden op één hoop te vegen, maar om ze per soort te bekijken.


3.2

Geld tekort


11 procent van de jongeren komt regelmatig geld tekort. Het merendeel van de jongeren geeft echter aan zelden of nooit geld tekort te komen: 61 procent. Er zijn hier geen verschillen tussen leeftijden te zien.


In tabel 6 is het percentage jongeren dat geld tekort komt uitgesplitst naar dagbesteding weergegeven. Mbo’ers tussen de


18 en 24 jaar komen vaker geld tekort dan leeftijdsgeno ten met een andere dagbesteding: 17 procent tegen 13 procent gemiddeld. Iets meer dan de helft geeft aan nooit of zelden gel d tekort te komen tegen 61 procent gemiddeld.

22

Tabel 6:

Percentage jongeren dat geld tekort komt, naar dagbesteding (n=827)

Nooit %

Zelden %

Soms %

Vaak %

Altijd %

Mbo

24

28

30

15

2

Inleiding

Hoger onderwijs

27

41

23

7

3


Werkend

27

34

26

9

4

26

35

26

9

4


Dagbesteding

Totaal


3.2.1


Van de jongeren die aangeven wel eens geld tekort te hebben, ziet 66 procent het als een probleem. Een derde ziet geen probleem als er geld tekort is.


Hoe ervaren jongeren geld tekort?

Jongeren tussen de 18 en 24 jaar zien geld tekort vaker als een probleem dan jongeren tussen de 12 en 14 jaar: 76 tegen 43 procent. Voor de 12- tot en met 14-jarigen zijn de consequenties van geld tekort waarschijnlijk minder groot dan voor de 18- tot en met 24-jarigen.

Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording

De meest genoemde reden waarom geld tekort als een probleem wordt gezien, is dat ze niet met alles kunnen meedoen omdat daar geen geld voor is (28 procent). De antwoorden verschillen echter sterk per leeftijd, maar ook per geslacht. In tabel 7 zijn de resultaten te zien, uitgesplitst naar deze achtergrondkenmerken.


23

Tabel 7:

Inhoudsopgave

Percentage jongeren dat geld tekort komen als probleem ervaart, naar geslacht en leeftijd (meerdere antwoorden mogelijk) (n=556)

Jongen

Meisje

15 t/m 17 jaar % 32

18 t/m 24 jaar % 27

Totaal

% 27

12 t/m 14 jaar % 26

% 29 23

31

19

25

31

27


Ja, ik kan niet met alles meedoen

% 28

omdat er geen geld voor is Ja, ik heb geen geld om leuke dingen

Omgaan met geld

te doen en/of iets voor mezelf te kopen

Sparen

Ja, ik maak me dan zorgen

17

33

4

15

38

25

Nee, ik heb gewoon veel wensen/ik vind dure spullen mooi

19

18

30

16

15

19

Nee, ik wil gewoon kunnen kopen wat ik op dat moment wil kopen

21

12

30

19

10

17


Ja, ik kan mijn noodzakelijke uitgaven soms niet of moeilijk betalen

11

18

1

7

23

15



Meisjes en jongens ervaren geld tekort op een andere manier. Meisjes zien geld tekort vaker als een probleem omdat: 

ze dan geen geld hebben om leuke dingen te doen: 31 tegen 23 procent


 ze zich dan zorgen maken: 33 tegen 17 procent Jongens geven vaker aan het geen probleem te vinden, omdat ze gewoon willen kunnen kopen wat ze op dat moment willen


kopen: 21 tegen 12 procent. Zoals we in tabel 7 al zagen, vinden jongeren tussen de 18 en 24 jaar geld tekort vaker een probleem dan de 12- tot en met 14-jarigen. De jongsten geven dan ook vaker aan dat ze geld tekort komen geen probleem vinden, omdat ze gewoon veel wensen hebben en omdat ze gewoon willen kunnen kopen wat ze op dat moment graag willen. 18 - tot en met 24-jarigen zien een geldtekort wel als een probleem. Redenen die zij vaker dan 12- tot en met 14-jarigen noemen zijn: 

Omdat ze zich dan zorgen maken: 38 tegen 4 procent



Omdat ze dan geen geld hebben om leuke dingen te doen: 31 tegen 19 procent



Omdat ze de noodzakelijke uitgaven dan soms niet of moeilijk kunnen betalen: 23 tegen 1 procent.

24

Inhoudsopgave

Ook zijn er verschillen in redenen te zien tussen de dagbesteding van 18 -plussers en tussen de woonsituatie van studenten. Mbo’ers ervaren het vaker dan gemiddeld als een probleem omdat ze geen geld hebben om leuke dingen te doen (43 tegen


31 procent) en omdat ze de noodzakelijke uitgaven niet meer kunnen betalen (35 tegen 23 procent). Uitwonende studenten geven vaker dan thuiswonende studenten aan dat geld tekort komen een probleem is, omdat ze zich dan zorgen maken: 49

Inleiding

tegen 27 procent.

De financiële situatie in zijn algemeen 3.2.2 Omgaan met geld Sparen

Actie ondernemen bij geld tekort

Als jongeren geld tekort komen, dan kunnen ze verschillende acties ondernemen (tabel 8). Iets meer dan de helft van de jongeren kiest ervoor om op dat moment niets te doen: op = op. Een kwart van de jongeren gebruikt zijn of haar spaargeld en een kwart zegt te gaan bezuinigen op andere uitgaven.


Tabel 8:

Acties die jongeren ondernemen als ze geld tekort komen (meerdere antwoorden mogelijk) (n=371)

%


Ik doe niks, op = op

52

Ik gebruik mijn spaargeld

26


Ik ga bezuinigen op andere uitgaven

26


Ik vraag extra geld aan mijn ouders

22

Ik ga klusjes doen of werken om meer geld te verdienen

20


Ik leen geld van mijn ouders

19

Ik ga spullen verkopen

12


Ik leen geld van vrienden (of broers/zussen)

9

Ik ga rood staan op mijn betaalrekening bij de bank

6

Ik leen geld bij een financiële instelling (bijv. een bank)

3

Ik koop producten op afbetaling

2

25

Meisjes zouden er vaker dan jongens voor kiezen om:




Spaargeld te gebruiken: 32 tegen 19 procent



Spullen te verkopen: 18 tegen 7 procent



Te bezuinigen op andere uitgaven: 33 tegen 19 procent.

Ook de leeftijd heeft invloed op welke acties ze zeggen te ondernemen. De 12- tot en met 14-jarigen vragen vaker dan gemiddeld om extra geld aan hun ouders (36 procent); de 15- tot en met 17-jarigen lenen vaker dan gemiddeld geld van hun ouders (29 procent); en de 18- tot en met 24-jarigen maken vaker dan gemiddeld gebruik van hun spaargeld (35 procent) en gaan vaker bezuinigen op andere uitgaven (32 procent).

Sparen

3.3


Aan de jongeren is gevraagd wanneer zij vinden dat ze financieel zelfstandig zijn. Dit was een open vraag. Op basis van de


Financiële zelfstandigheid

gegeven antwoorden hebben we categorieën gemaakt van veel gegeven antwoorden. Tabel 9 geeft de uitkomsten weer. De meeste jongeren vinden dat je financieel zelfstandig bent als: 

je kunt rondkomen/je jezelf kunt onderhouden (26 procent)



je een baan/inkomen hebt/geld verdient (25 procent)



als je geen financiële hulp van anderen nodig hebt (22 procent)

Het uitgangspunt van de leerdoelen van het Nibud is dat jongeren financieel gezien op eigen benen kunnen staan en dus financieel zelfstandig zijn. Ze kunnen dan zonder afhankelijk te zijn van ouders of verzorgers, hun geldzaken regelen en inkomsten en uitgaven in balans houden. Naast de leerdoelen hanteert het Nibud de bredere begrip financiële zelfredzaamheid. Het Nibud heeft gedefinieerd over welke vaardigheden iemand moet beschikken om financieel zelfredzaam te zijn, waarbij iemand financieel zelfredzaam is wanneer hij weloverwogen keuzes maakt zodanig dat zijn financiën in balans zijn, zowel op de korte als op de lange termijn. Deze definitie is breder dan het in de leerdoelen geformuleerde concept financiële zelfstandigheid. De antwoorden die de jongeren geven voor financiële zelfstandigheid zijn niet goed of fout. Ze geven een beeld waar jongeren aan denken bij dit begrip.

26

Opvallend is dat jongeren van 12 tot en met 14 jaar met name noemen dat je financieel zelfstandig bent als je inkomen

Inhoudsopgave

verwerft (circa 35 procent), terwijl de jongeren van 18 tot en met 24 jaar vaker aangeven dat je financieel zelfstandig bent als je kunt rondkomen (circa 30 procent) en als je geen financiële hulp van anderen nodig hebt (27 procent).

Samenvatting en conclusie Inleiding De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld Sparen

Niet alle gegeven antwoorden zijn direct in een categorie in te delen. Sommige antwoorden komen slechts enkele keren voor of zijn lastig te labelen, omdat het heel erg aan de interpretatie van de jongere n zelf ligt wat ze hier onder verstaan. Een aantal terugkerende antwoorden bij de categorie ‘anders’ zijn: 

Als je goed met je geld kunt omgaan



Als je een goed evenwicht kunt vinden tussen inkomsten en uitgaven



Als je alles kunt doen en betalen wat je wilt



Als je je eigen geld goed kan beheren en er alles van kan doen wat nodig is en dan nog wat over houdt

Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren Bijlage 3: Geldvragen

27

Tabel 9:

Indeling van de beschrijving die jongeren geven van financiële zelfstandigheid (n=1.301)

Inhoudsopgave

Je bent financieel zelfstandig:


Vanaf een bepaalde leeftijd/periode


12 t/m 14 jaar %

15 t/m 17 jaar %

18 t/m 24 jaar %

Totaal %

9

2

2

4

Wanneer je op jezelf gaat wonen

10

6

10

9

Wanneer je een baan/inkomen hebt

35

27

19

25

17

28

30

26

9

10

15

13

5

6

6

6

10

22

27

22

13

17

20

18

4

8

9

8

Anders

14

12

18

16

Geen idee

11

6

1

5

of wanneer je veel geld verdient Wanneer je kunt rondkomen of

Omgaan met geld

wanneer je jezelf kunt onderhouden

Sparen

Wanneer je geen schuld of lening hebt of niet rood staat


Wanneer je zelf je financiën kan regelen of zelf kan kiezen waaraan je je geld uitgeeft


Wanneer je onafhankelijk bent of geen financiële hulp van anderen


nodig hebt


Wanneer je je rekeningen zelf betaalt/je zelf alles kan betalen of je je eigen vaste lasten betaalt Wanneer je kunt sparen of geld overhoudt

28

3.3.1

In hoeverre voelen jongeren zich financieel zelfstandig

Inhoudsopgave

Vier van de tien jongeren voelen zich financieel zelfstandig. Een vergelijkbaar percentage, 38 procent, voelt zich nog niet financieel zelfstandig en 22 procent geeft aan niet te weten of ze zich financieel zelfredzaam voelen . In 2013 gaf een groter


percentage aan zich financieel zelfredzaam te voelen: 51 procent. Dit jaar is echter eerst gevraagd wat jongeren zelf verstaan onder financiële zelfstandigheid. Hierdoor zijn ze waarschijnlijk bewuster na gaan denken over wat financiële


zelfredzaamheid volgens hen betekent en of dat op hen van toepassing is. Tabel 10:

In hoeverre jongeren zich financieel zelfstandig voelen (n=1.511)

Omgaan met geld

12 t/m 14 jaar %

15 t/m 17 jaar %

18 t/m 24 jaar %

Totaal %

Sparen

Ja

21

30

52

40


Nee

41

47

33

38

Weet ik niet

38

22

15

22

Praten over geldzaken Tussen de groepen jongeren zijn de volgende verschillen en overeenkomsten zichtbaar: Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren



Hoe ouder, hoe groter het deel van de jongeren dat zich financieel zelfstandig voelt.



Werkende 18-plussers voelen zich vaker financieel zelfstandig (67 procent) dan 18 -plussers die studeren in het hoger onderwijs.



Thuiswonende en uitwonende studenten voelen zich even vaak financieel zelfstandig .



Van de jongeren die vinden dat ze goed met geld om kunnen gaan, vindt een groter gedeelte dat ze financieel zelfstandig zijn dan jongeren die niet goed met geld om kunnen gaan of soms wel, soms niet (48 procent tegen respectievelijk 29 en 27 procent).


29

Inhoudsopgave

4


Dit hoofdstuk gaat in op het spaargedrag van jongeren: de manier waarop ze sparen, hoeveel ze sparen en waarvoor ze

Inleiding

sparen. Daarnaast wordt gekeken naar de houding van de jongeren ten opzichte van sparen en redenen waarom jongeren niet sparen.


4.1


Sparen

Het spaargedrag van jongeren

De meeste jongeren, 89 procent, sparen. De meesten sparen alleen wat ze overhouden (37 procent). Tabel 11:

Percentage dat spaart (n=1.511)

12 t/m 14 jaar

15 t/m 17 jaar

18 t/m 24 jaar

Totaal

%

%

%

%

Nee, ik spaar zelf niet

19

11

7

11

Ja, ik spaar (automatisch) een vast bedrag

26

16

16

18

Ja, ik spaar alleen wat ik overhoud

29

37

40

37

Ja, ik spaar een vast bedrag en wat ik overhoud

15

20

20

19

Ja, ik spaar wel maar heb het geld meestal snel weer nodig

12

17

17

16

Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren

Hoe ouder de jongeren zijn, hoe groter het gedeelte dat spaart is. Van de 12- tot en met 14-jarigen spaart 81 procent, tegen 93 procent van de 18-plussers.

Bijlage 3: Geldvragen Een vergelijkbaar deel van de mbo’ers, hbo’ers, wo’ers en werkenden spaart. De manier waarop verschilt echter enigszins. Mbo’ers geven vaker aan een vast bedrag per maand te sparen dan studenten in het hoger onderwijs (23 tegen 10 procent), terwijl studenten in het hoger onderwijs weer vaker alleen sparen wat ze overhouden (48 tegen 34 procent). Werkende jongeren geven meer dan gemiddeld aan een vast bedrag te sparen en te sparen als ze geld overhouden (27 procent, tegen 20 procent gemiddeld).

30

Ook thuis- en uitwonende studenten sparen even vaak. Alleen bij uitwonende studenten sparen de meesten slechts wat ze

Inhoudsopgave

overhouden (53 procent) of ze hebben het gespaarde geld meestal weer snel nodig (24 procent). Onder thuiswonende studenten liggen deze percentages op respectievelijk 39 en 17 procent. Thuiswonende studenten sparen vaker dan


uitwonenden een vast bedrag per maand (17 tegen 10 procent).

Inleiding

4.1.1


Aan de 11 procent van de jongeren (n=160) die niet heeft gespaard, is gevraagd waarom er niet gespaard is. De top 3 van belangrijkste redenen zijn:

Omgaan met geld Sparen Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken

Redenen om niet te sparen

1. Ik heb te weinig geld om te sparen (38 procent) 2. Het lukt niet om te sparen, omdat ik het te makkelijk uitgeef (26 procent) 3. Ik heb het geld hard nodig om van rond te komen (23 procent) De twee eerstgenoemde redenen worden door de jongeren van alle leeftijden ongeveer even vaak genoemd. De nummer 3 belangrijkste reden (‘Ik heb het geld hard nodig om van rond te komen’) is voor 18-plussers de belangrijkste reden, 45 procent noemt dit als reden om niet te sparen. Voor 12- tot en met 14-jarigen speelt dit niet, slechts 2 procent van hen noemt deze reden. Zij geven juist weer vaker aan niet te sparen, omdat ‘ze het geld liever nu uitgeven’ (18 procent, tegen 8


procent van de 18-plussers).

4.2

Spaardoelen

De top 3 van belangrijkste redenen om te sparen zijn: 1. Voor later, zoals studie, op jezelf wonen, eigen bedrijf, een huis (57 p rocent) 2. Om geld achter de hand te hebben (49 procent) 3. Om te kunnen kopen wat iemand graag wil hebben (43 procent)

Bijlage 3: Geldvragen Tabel 12 laat duidelijk zien dat de spaardoelen verschillen per leeftijd. Van de 18-plussers sparen meer dan 6 op de 10 ‘voor later’ en om geld achter de hand te hebben. Bij de jonge jongeren sparen de meesten (59 procent) juist om datgene te kunnen kopen dat ze graag willen hebben. Dat is begrijpelijk, aangezien bij de 12- tot en met 14-jarigen het sparen voor noodzakelijkheden nog geen rol speelt.

31

Tabel 12:

Spaardoelen (meerdere antwoorden mogelijk) (n=1.351)

Inhoudsopgave

12 t/m 14 jaar %

15 t/m 17 jaar %

18 t/m 24 jaar %

Totaal %


Voor ‘later’ (studie, huis, bedrijf)

39

52

65

57

Inleiding

Om geld achter de hand te hebben (voor onverwachte

19

43

63

49

Om iets te kunnen kopen dat ik graag wil

59

54

34

43

Zodat ik altijd geld heb om iets te kopen (op het moment dat

40

39

30

34

Voor vakantie

10

27

37

29

Niet echt een reden, ik hou gewoon geld over

18

17

13

15

Omdat ik moet van mijn ouders

17

12

3

8

1

3

4

3

uitgaven) De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld Sparen Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken

ik iets wil)

Anders

Uitwonende studenten sparen vaker dan thuiswonende studenten voor onverwachte uitgaven (76 tegen 57 procent), terwijl thuiswonenden vaker sparen omdat ze gewoonweg geld overhouden (17 tegen 7 procent van de uitwonenden).


4.3

Spaarbedrag

42 procent van de jongeren die sparen, weet niet hoeveel ze gemiddeld per maand sparen. Dit zijn met name de jongeren die wel sparen, maar het gespaarde geld vaak weer snel nodig hebben (54 procent) en de jongeren die alleen sparen wat ze overhouden (47 procent). Van degenen die een vast bedrag per maand sparen, weet 31 procent niet wat ze gemiddeld


per maand sparen. De 58 procent die dit wel weet, spaart gemiddeld 135 euro per maand. Het gemiddelde spaarbedrag ligt beduidend hoger dan het mediane spaarbedrag: de helft van de sparende jongeren spaart minder dan 50 euro per maand, de helft spaart meer dan 50 euro. Er zijn een paar jongeren die een hoog bedrag per maand sparen, waardoor het gemiddelde stijgt. Tabel 13 toont de gemiddelde en mediane spaarbedragen naar verschillende achtergrondkenmerken.

32

Naarmate jongeren ouder worden, sparen ze een hoger bedrag per maand: het doorsnee spaarbedrag van 18 -plussers ligt

Inhoudsopgave

85 euro hoger dan dat van 12- tot en met 14-jarigen (100 tegen 15 euro). Ook werkenden van 18- tot en met 24 jaar sparen maandelijks gemiddeld een hoger bedrag dan hun leeftijdsgenoten die studeren.

Samenvatting en conclusie Tabel 13:

Gemiddelde en mediane spaarbedragen, naar achtergrondkenmerken


Geslacht (n=775)

Omgaan met geld

Gemiddelde €

Mediaan €

Jongen

134

50

Meisje

136

50

12 t/m 14 jaar

23

15

15 t/m 17 jaar

58

40

18 t/m 24 jaar

200

100

Mbo

183

100

Hoger onderwijs

126

100

Werkend

339

250

Thuiswonend

142

100

Uitwonend

122

98

135

50

Sparen Leeftijd (n=775) Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken

Dagbesteding (n=395)


Woonsituatie (n=290)


Totaal

33

4.4

Verplichting om te sparen

Inhoudsopgave

Aan de thuiswonende jongeren die naar school gaan of studeren is gevraagd of zij door hun ouders worden verplicht om


een deel van hun inkomsten te sparen. Iets meer dan een kwart van deze jongeren (28 procent) moet van zijn of haar ouders een deel van de inkomsten sparen. Hoe ouder deze thuiswonende jongeren zijn, hoe minder vaak dit gebeurt:

Inleiding De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld Sparen Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken



40 procent van de 12- tot en met 14-jarigen







De helft van de thuiswonende jongeren wordt nooit door de ouders verplicht om een deel van de inkomsten te sparen, 23 procent soms.

4.5

De houding ten aanzien van sparen en uitgeven

Het overgrote deel van de jongeren, 78 procent, vindt het belangrijk om te sparen zodat ze geld achter de hand hebben. Jongeren in de leeftijd van 12 tot en met 14 jaar vinden dit even vaak als jongeren van 15 tot en met 17 jaar of 18 tot en met 24 jaar. Slechts 14 procent van de jongeren geeft zijn of haar geld direct uit. Wel komt 42 procent vaak in de verleiding om spullen te kopen. Ook hier zijn geen verschillen tussen jonge en oudere jongeren.


Tabel 14:

Stellingen over bestedingsgedrag (n=1.511)

%


Als ik geld heb, geef ik het direct uit

14

Ik vind het moeilijk om te sparen

24

Ik vind het belangrijk om te sparen zodat ik geld achter de hand heb

78

Ik kom vaak in de verleiding om dingen te kopen

42

Meer meisjes dan jongens: 

vinden het belangrijk om te sparen om geld achter de hand te hebben: 84 tegen 72 procent



komen in de verleiding om spullen te kopen: 48 tegen 37 procent

34

Inhoudsopgave

5


Schulden en financiële problemen kunnen zowel objectief en subjectief worden benaderd. Iemand kan een financieel

Inleiding

probleem ervaren, zonder daadwerkelijk geld geleend te hebben of een betalingsachterstand te hebben. Anderzijds kan iemand wel een lening hebben of een betalingsachterstand, zonder het idee te hebben dat hij of zij een schuld of



betalingsachterstand heeft. Dit hoofdstuk gaat allereerst in op de eigen beleving van de jongeren, of ze zelf ervaren dat ze een financieel probleem en/of een schuld hebben. Vervolgens wordt ingegaan op het leengedrag en de aanwezigheid van schulden.


Omdat jongeren onder de 18 jaar nog niet bij officiële instanties , zoals banken en DUO, kunnen lenen en ook niet rood kunnen staan, is bij de vragen rondom lenen en schulden onderscheid gemaakt tussen jongeren tot 18 jaar en jongeren van 18 jaar en ouder. Jongeren onder de 18 jaar kregen vragen over geld lenen, terwijl jongeren van 18 jaar en ouder vragen kregen voorgelegd over verschillende vormen van leningen en schulden.


5.1

Eigen beleving financiële problemen en schulden


Aan de jongeren is gevraagd of ze zelf vinden dat ze een financieel probleem en/of schulden hebben. Deze vraag werd hen voorgelegd zonder enige toelichting, beschrijving of definiëring van de begrippen ‘financieel probleem’ en ‘schulden’. Wel


kregen ze voorafgaand aan deze vraag, een lijst met mogelijke beschrijvingen van financiële problemen. Voor elk van deze beschrijvingen konden de jongeren aangeven of zij vonden dat iemand in een dergelijke situatie wel of geen financieel


probleem heeft.


De beschrijvingen geven niet weer wat het Nibud allemaal onder financiële problemen vindt vallen. We willen echter een beeld krijgen van hoe verschillend jongeren tegen het begrip ‘financieel probleem’ aankijken.

35

5.1.1

Inhoudsopgave

Beschrijving van financiële problemen

De meest genoemde kenmerken van mensen met financiële problemen zijn: 

Als je schulden hebt




Als je je rekeningen niet kunt betalen

Inleiding



Als je niet kunt rondkomen of(structureel) geld tekort komt


Deze kenmerken worden door 56 tot 64 procent van de jongeren genoemd.

Omgaan met geld

Minder dan 1 op de 5 jongeren (18 procent) ziet het als een financieel probleem als:

Sparen



Je je spaargeld moet gebruiken of opnemen



Er voor leuke dingen die je wilt hebben of doen, geen geld meer is

Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren Bijlage 3: Geldvragen

36

Tabel 15:

Inhoudsopgave

In hoeverre behoren onderstaande beschrijvingen bij iemand die financiële problemen heeft, naar leeftijd (meerdere antwoorden mogelijk) (n=1.511)

Je hebt een financieel probleem, als:

12 t/m 14 jaar

15 t/m 17 jaar

18 t/m 24 jaar

Totaal

%

%

%

%

Je schulden hebt

54

67

66

64

Je rekeningen niet kunt betalen

47

66

64

61


Je (structureel) geld tekort komt of niet kunt rondkomen

42

57

61

56

Omgaan met geld

De uitgaven groter zijn dan de inkomsten

43

59

59

55

Sparen

Je noodzakelijke uitgaven en/of vaste lasten niet kunt betalen

38

58

59

54


Je vaak rood staat

46

57

54

53

Je geld moet lenen

37

46

42

42


Je geen geld hebt/als je niets hebt

35

42

41

40

Je (onnodig) te veel geld uitgeeft

29

38

38

36

Je niet kan sparen en/of als je spaarrekening leeg is

20

23

23

22


Er voor leuke dingen die je wilt hebben of doen geen geld is

27

17

14

18

Je je spaargeld moet gebruiken/opnemen

13

19

21

18

3

1

1

1




Anders Bijlage 3: Geldvragen

Uit tabel 15 wordt duidelijk dat jongeren van 12 tot en met 14 jaar nog op een andere manier tegen financiële problemen aankijken dan jongeren van 15 jaar of ouder. Zij kiezen vaker minder antwoorden om financiële problemen te omschrijven, in plaats van dat ze meerdere van de mogelijkheden hier onder vinden vallen. Dit blijkt uit het feit dat bij alle omschrijvingen de percentages bij de jongeren van 12 tot en met 14 jaar lager liggen dan de percentages bij de 15-plussers. Daarnaast vindt ruim een kwart van de 12- tot en met 14-jarigen dat je een financieel probleem hebt als je geen geld hebt voor de dingen die je wilt kopen of doen. Van de 15 - tot en met 17-jarigen vindt 17 procent dit en slechts 14 procent van de

37

18-plussers. Uitwonende studenten noemen veel vaker dan thuiswonende studenten dat je een financieel probleem hebt, als:

Inhoudsopgave



de vaste lasten niet meer kunnen worden betaald: 71 tegen 61 procent



er structureel geld tekort is of je niet meer kunt rondkomen: 73 tegen 61 procent.


Dit verschil kan mogelijk worden verklaard uit het feit dat uitwonende studenten hier veel meer eigen ervaring mee hebben,


5.1.2

omdat zij eigen vaste lasten hebben. Het moeten ‘rondkomen’ speelt een belangrijkere rol in hun leven. Financiële problemen en schulden

Omgaan met geld

Het overgrote deel (87 procent) vindt niet van zichzelf dat hij of zij een financieel probleem heeft, 5 procent vindt dat wel en 7 procent vindt het moeilijk om aan te geven of dit zo is.

Sparen

Jongeren onder de 18 jaar geven minder vaak aan dat ze een financieel probleem hebben dan jongeren van 18 jaar en

Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording

ouder: 1-3 procent, tegen 8 procent. Van alle jongeren geeft 13 procent aan een schuld te hebben. De meesten (85 procent) hebben echter geen schuld , 2 procent weet het niet. Ook hierbij zijn duidelijke leeftijdsverschillen zichtbaar. Van de 18- tot en met 24-jarigen geeft 22 procent aan een schuld te hebben, tegen 0 tot 3 procent van de 18-minners. Opvallend is dat van de 18-plussers mbo-studenten vaker vinden dat ze een financieel probleem hebben dan hbo-en wostudenten (14 tegen 5 procent), terwijl de studenten in het hoger onderwijs weer meer dan gemiddeld aangeven een schuld te hebben (28 procent). In dit laatste geval zal het met name om studieschulden gaan.


Een vergelijkbaar verschil in zienswijze is te zien tussen thuis- en uitwonende studenten. Ze vinden even vaak dat ze een


financieel probleem hebben, maar uitwonende studenten geven veel meer dan thuiswonende studenten aan dat ze een schuld hebben: 40 tegen 13 procent. Zij hebben vaker een studieschuld, maar dit wordt niet als financieel probleem ervaren (zie ook paragraaf 5.3.1).

38

5.2 Inhoudsopgave Samenvatting en conclusie

Geleend geld

Van de jongeren onder de 18 jaar, leent 83 procent zelden of nooit , 16 procent leent soms en 1 procent leent regelmatig geld van anderen. De 15- tot en met 17-jarigen lenen iets vaker dan de 12- tot en met 14-jarigen, 21 procent leent soms tot regelmatig geld van anderen, tegen 14 procent van de 12- tot en met 14-jarigen.

Inleiding Tabel 16:

Frequentie waarmee jongeren geld lenen (n=685)


12 t/m 14 jaar %

15 t/m 17 jaar %

Totaal %

Omgaan met geld

Altijd

0

0

0

Sparen

Vaak

1

2

1

Soms

13

19

16

Zelden

28

43

36

Nooit

58

36

47

Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording

5.2.1

Leenbronnen

De 3 belangrijkste bronnen van wie wordt geleend, zijn: 1. Vrienden of vriendinnen: 71 procent 2. Ouders: 53 procent 3. Klasgenoten: 33 procent


5.2.2

Leenbedragen

Een kwart van de jongeren tot 18 jaar die wel eens geld lenen, weet niet hoeveel ze per keer lenen. Degenen die dit wel weten (n=85) lenen gemiddeld 6,50 euro per keer. De mediaan ligt lager: de helft geeft aan minder dan 3 euro per keer te lenen en de helft meer dan 3 euro. Het zal dus waarschijnlijk vooral gaan om bedragen die worden geleend voor eten en drinken tijdens of na schooltijd.

39

5.3

Schulden en betalingsachterstanden

Inhoudsopgave

Van alle jongeren van 18 tot en met 24 jaar heeft 42 procent minimaal één vorm van schuld, lening of betalingsachterstand.


Dit kan een studieschuld zijn of geld geleend van familie, vrienden en financiële instellingen, één of meerdere

Inleiding

betalingsachterstanden of frequent rood staan. De meeste jongeren (26 procent) hebben één van deze vormen van schuld, 11 procent heeft er twee en 5 procent drie of vier.


Tabel 17:

Percentage jongeren (18 tot en met 24 jaar) met schulden, naar dagbesteding (n=827)

Omgaan met geld

Mbo

Hoger onderwijs

Werkend

Totaal

%

%

%

%

Sparen

Studieschuld

22

33

13

23


Geleend geld van anderen (familie, vrienden, financiële instellingen)

16

12

21

17

Betalingsachterstanden

24

11

24

19

4

3

4

5

40

42

43

42


Frequente roodstand (altijd of vaak) Minimaal één van bovenstaande leningen/schulden

Tussen mbo’ers, hbo’ers, wo’ers en werkenden van 18 jaar en ouder verschilt het percentage met één of meerdere schulden niet. Het soort schulden dat men heeft verschilt wel (zie tabel 17): 

Studenten in het hoger onderwijs hebben meer dan gemiddeld een studieschuld, maar hebben minder dan de andere 18-plussers betalingsachterstanden of een schuld bij anderen



Werkenden van 18 jaar of ouder hebben meer dan gemiddeld een betalingsachterstand

De volgende groepen hebben vaker één of meer van de genoemde schulden: 

Jongens: 49 procent, tegen 40 procent van de meisjes



Uitwonenden: 55 procent, tegen 36 procent van de thuiswonenden

40

Jongens en meisjes van 18 jaar en ouder hebben even vaak een studieschuld of staan regelmatig rood. Het verschil tussen

Inhoudsopgave

de geslachten ontstaat omdat meer jongens dan meisjes geld lenen van anderen of van instanties (23 tegen 12 procent). Ook hebben jongens meer betalingsachterstanden dan meisjes (25 tegen 13 procent).


Het verschil tussen thuis- en uitwonende studenten wordt verklaard door het verschil in percentage met een studieschuld. Van de uitwonenden heeft 43 procent een studieschuld, tegen 22 procent van de thuiswonende studenten. Betalingsachterstanden, lenen van anderen/instanties en frequent rood staan komen bij beide groepen even vaak voor.

Omgaan met geld

5.3.1

Sparen

Van de jongeren met minimaal één van bovengenoemde vormen van schuld (studieschuld, geleend geld, betalingsachterstand of frequente roodstand), vindt 17 procent zelf dat hij of zij een financieel probleem heeft en 14 procent


weet het niet. Deze percentages liggen hoger dan de percentages van alle jongeren van 18 tot en met 24 jaar, dus inclusief degenen die geen enkele vorm van schuld hebben. Van hen geeft 8 procent van de 18- tot en met 24-jarigen aan een


financieel probleem en 8 procent weet het niet.


Niettemin vindt 69 procent van degenen met minimaal één vorm van schuld niet dat hij of zij een financieel probleem heeft. Een schuld wordt dus veelal niet als financieel probleem ervaren. Toch wordt het begrip ‘financieel proble em’ wel vaak


gebruikt als jongeren naar hun schuldensituatie wordt gevraagd.


Vooral jongeren die frequent rood staan ervaren dat ze een financieel probleem hebben (68 procent). Van degenen met een studieschuld ervaart slechts 18 procent dat hij of zij een financieel probleem heeft.

Jongeren met een schuld en de ervaring van een financieel probleem

Bijlage 2: Inkomsten jongeren Tabel 18:


Percentage jongeren van 18 tot en met 24 jaar dat zelf aangeeft een financieel probleem te hebben, naar soort schuld (n=827)

Studieschuld

Geleend geld van anderen


Frequent roodstand

Een lening of schuld

Totaal

%

%

%

%

%

%

Ja

18

21

28

68

17

8

Nee

76

55

51

20

69

84

6

24

21

12

14

8

Weet ik niet

41

Jongeren met meer soorten schulden ervaren vaker dat zij een financieel probleem hebben. Slechts 9 procent van de

Inhoudsopgave

jongeren met één schuld geeft aan een financieel probleem te hebben, tegen 32 procent van de jongeren met meer dere schulden. Daarnaast geeft 23 procent van de jongeren met meerdere schulden aan niet te weten of ze een financieel


probleem hebben, tegen 8 procent van de jongeren m et één schuld.

Inleiding

5.3.2


Van de jongeren met minimaal één van bovengenoemde vormen van schuld geeft de helft zelf aan een schuld te hebben en 6 procent weet het niet. Opvallend is dat 44 procent va n de jongeren met minimaal één lening en/of schuld, dit dus zelf niet

Jongeren met een schuld en de ervaring van het hebben van een schuld

als schuld heeft aangemerkt toen werd gevraagd of hij of zij een schuld had. Omgaan met geld Sparen Lenen, schulden en financiële problemen

Vooral jongeren met een studieschuld geven uit zichzelf aan dat ze een schuld hebben (72 procent). Jongeren met betalingsachterstanden ervaren dit veel minder vaak als schuld, slechts 37 procent van hen geeft aan een schuld te hebben. Van de jongeren die geld geleend hebben van anderen, vond 52 procent in 2013 dat ze een schuld h adden. In 2014 is dit percentage gedaald naar 40 procent.


Tabel 19:

Percentage jongeren van 18 t/m 24 jaar met een bepaalde schuld dat zelf aangeeft een schuld te hebben (n=827)

Studieschuld


Geleend geld

Betalings-

Frequent

Een lening of

Totaal

van anderen

achterstanden

roodstand

schuld

%

%

%

%

%

%


Ja

72

40

37

70

50

22


Nee

27

50

52

20

44

75

1

10

11

10

6

3


Weet ik niet

5.3.3

Geld lenen van anderen

Van de 18-plussers die op dit moment geld hebben geleend van anderen (17 procent), hebben veruit de meest en dit gedaan bij hun ouders (49 procent). 18 procent noemt vrienden en/of kennissen als leenbron. 15 procent heeft bij een vriend of vriendin geld geleend en nog eens 15 procent van een bank of andere financiële instelling.

42

5.3.4


Inhoudsopgave

Van alle jongeren heeft 19 procent één of meer vormen van betalingsachterstand. Hieronder staat per vorm van betalingsachterstand, welk percentage van de 18-plussers deze betalingsachterstand heeft. Er is niet één soort


betalingsachterstand die veel meer voorkomt dan de andere vormen.

Inleiding

Tabel 20:

Percentage jongeren (18 t/m 24 jaar) met een bepaalde betalingsachterstand (n=827)

%

De financiële situatie in zijn algemeen Een product op afbetaling gekocht

10

Omgaan met geld

Openstaande rekeningen voor de zorgverzekering

10

Sparen

Boetes die al betaald hadden moeten zijn

8

Een betalingsachterstand bij de Belastingdienst (voor i nkomstenbelasting of toeslagen)

8

Openstaande rekeningen voor de mobiele telefoon

7

Een betalingsachterstand van mijn creditcardrekening en/of klantenkaart

7


Andere openstaande rekening(en)

11


Bij de producten die de jongeren op afbetaling kochten ging het met name om kleding, een laptop of een telefoon. 5.3.5

Roodstand

Ruim driekwart van de jongeren van 18 jaar en ouder (77 procent) staat nooit rood. Het merendeel van deze jongeren (52 procent) heeft niet de mogelijkheid om rood te staan. Eén op de twintig jongeren staat altijd of vaak rood en 9 procent staat soms rood.


43

Tabel 21:

In hoeverre jongeren (18 t/m 24 jaar) rood staan (n=827)

%


Altijd

3

Vaak

2

Soms

9

Zelden

9

Nooit, want ik kan niet rood staan

52

Nooit, maar ik heb de mogelijkheid om rood te staan

25

Sparen Tabel 22:

Belangrijkste reden voor jongeren (18 t/m 24 jaar) om rood te kunnen staan (n=396)


% Niet over nagedacht, de bank bood het aan

31

Voor de zekerheid, mocht ik een keertje krap zitten

30


Anders kom ik niet rond, ik heb die extra financiële ruimte

15


Makkelijk/handig

11



Mijn ouders adviseerden me dat te doen

5

Vrienden adviseerden me dat te doen

4

Anders

5


5.4

Hoogte van de schulden

16 procent van alle jongeren met een studieschuld weet niet hoe hoog die studieschuld is. Bij de jongeren die geld van anderen hebben geleend of die betalingsachterstanden hebben, weet een veel lager percentage dat niet, namelijk respectievelijk 4 en 6 procent.

44

Tabel 23 toont de hoogte van de schulden per schuldensoort van degenen die wisten hoeveel schuld zij h adden en dit ook

Inhoudsopgave

wilden zeggen. Bijna de helft van de jongeren met een studieschuld (48 procent) heeft een schuld tussen de 2.500 en 10.000 euro. Eén op de vijf heeft meer dan 10.000 euro aan studieschuld.


De grootte van de geleende bedragen en de betalingsachterstanden liggen veel lager: 23 procent heeft minder dan 100 euro geleend van anderen en 38 procent heeft minder dan 100 euro aan betalingsachterstanden.


Tabel 23:

Percentage van de jongeren met een bepaalde hoogte van de schuld, per schuldensoort ( van degenen die de hoogte weten en willen zeggen)

Studieschuld

Geleend geld

Betalings-

van anderen

achterstanden

(n=150) %

(n=125) %

(n=132) %

Minder dan 50 euro

0

15

17

50 tot 100 euro

2

8

21


100 tot 250 euro

1

12

5


250 tot 500 euro

5

10

15

500 tot 1.000 euro

9

14

4

1.000 tot 2.500 euro

14

19

17

2.500 tot 5.000 euro

25

9

9

5.000 tot 10.000 euro

23

3

6


10.000 tot 25.000 euro

14

2

2


Meer dan 25.000 euro

7

8

3



5.5

Hoe schulden worden ervaren

Aan de jongeren met één of meer vormen van schuld of betalingsachterstand, zijn drie stellingen voorgelegd over hun schuld en hoe ze deze ervaren. Ruim een kwart (28 procent) had liever minder geleend en 36 procent ervaart de schulden als een last. Jongeren met een studieschuld geven vaker aan dat ze liever minder geleend hadden en dat ze de schuld als

45

last ervaren, dan jongeren die geld van anderen hebben geleend of een betalingsachterstand hebben. Dit heeft er mogelijk

Inhoudsopgave

mee te maken dat het bij studieschulden om veel hogere bedragen gaat (zie tabel 24).


Regelmatig rood staan lijkt een signaal te zijn voor financiële problemen bij jongeren. Al eerder bleek dat deze jongeren vaker een financieel probleem ervaren (zie paragraaf 5.3.1). Iets meer dan de helft van de jongeren die altijd of vaak rood


staan, maakt zich druk of hij/zij de schulden kan afbetalen en ervaart deze schulden ook als last. Gemiddeld maakt 22 procent van de jongeren zich druk om het afbetalen van de schulden en ervaart 36 procent de schulden als last . Tabel 24:

Stellingen over de beleving van de schuld, onder 18-plussers met schulden, per soort schuld

Omgaan met geld Sparen Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken

Ik maak me druk of ik mijn

Studieschuld

Geld

Betalings-

Frequent

Als je financieel

Totaal

(n=193)

geleend van

achterstanden

roodstand

probleem

anderen (n=144)

(n=125)

(n=40)

ervaart (n=80)

%

%

%

%

%

%

28

22

30

56

51

22

39

25

25

54

45

28

42

34

26

53

58

36

schulden kan afbetalen Ik had liever minder


geleend


Mijn schulden ervaar ik als last


46

Inhoudsopgave

6


Zoals in de inleiding al is besproken blijkt dat middelbare scholieren vaker met hun ouders over geldzaken praten dan met

Inleiding

anderen. Dit hoofdstuk gaat in op de vraag in hoeverre jongeren met hun ouders en vrienden over geldzaken spreken. Daarnaast wordt gekeken naar de onderwerpen waar ze over praten en of er verschillen zitten in de onderwerpen die ter

De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld Sparen Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken


sprake komen met ouders of met vrienden. Vervolgens wordt gekeken naar de redenen die jongeren hebben om niet met ouders of vrienden over geld(zaken) te praten. Ten slotte wordt gekeken of jongeren wel eens onenigheid of ruzie h ebben over geld(zaken) met hun ouders en of ze hun ouders als een voorbeeld beschouwen voor de manier waarop ze met geld omgaan.

6.1

Frequentie van praten met ouders en vrienden over geldzaken

Jongeren praten vaker over geldzaken met hun ouders dan met hun vrienden (tabel 25). 14 procent zegt (bijna) nooit met zijn ouders over geldzaken te praten en 31 procent doet dat (bijna) nooit met vrienden. Bijna een kwart praat minstens één keer per week over geldzaken met zijn ouders en 42 procent zegt dat 1 à 2 keer per maand te doen. Met vrienden is dit respectievelijk 18 en 31 procent.


Tabel 25:

Percentage jongeren dat met zijn ouders of vrienden over geld(zaken) praat (n=1.511)

(Bijna) nooit Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren Bijlage 3: Geldvragen

Een paar keer

1-2x per

1-2x per

Bijna elke

per jaar

maand

week

dag

%

%

%

%

%

Ouders

14

18

42

22

3

Vriend(in)

31

21

31

15

3

Jongeren praten vaker over geldzaken met hun ouders dan met hun vrienden. Hoe vaak ze hierover spreken met hun ouders en/of vrienden verschilt per leeftijd: 75 procent van de 15 - tot en met 17-jarigen praat minimaal één keer per maand met zijn of haar ouders over geld(zaken), tegen 63 procent van de 18-plussers. Met de leeftijd neemt het percentage jongeren dat met zijn vrienden over geldzaken praat toe: 38 procent van de 12- tot en met 14-jarigen praat minimaal één keer per maand met vrienden over geldzaken, tegen 52 procent van de 18- tot en met 24-jarigen.

47

Ondanks het feit dat minder 18-plussers met hun ouders praten en meer 18-plussers met hun vrienden praten over

Inhoudsopgave

geld(zaken) dan de jongere jongeren, blijven de ouders ook voor deze groep nog steeds de belangrijkste gesprekspartner. Binnen de groep 18-plussers zijn verschillen te zien per dagbesteding. Jongeren in het hoger onderwijs praten hierover


vaker met hun ouders dan mbo’ers en werkenden. 11 procent van de jongeren in het hoger onderwijs en 24 procent van de mbo’ers en de werkenden spreken nooit met hun ouders over geld(zaken), tegen 18 procent gemiddeld.

Inleiding

Dit patroon is ook te zien bij het praten met vrienden. Jongeren in het hoger onderwijs bespreken dit vaker met vrienden, mbo’ers en werkenden minder vaak: 16 procent van de 18-plussers in het hoger onderwijs praat hier nooit met vrienden


over, tegen respectievelijk 33 en 32 procent van de mbo’ers en werkenden.

Omgaan met geld

Voor zowel thuiswonende als uitwonende studenten geldt dat meer studenten met hun ouders minimaal één keer per maand

Sparen

over geldzaken praten dan met vrienden. Thuiswonende studenten praten even vaak als uitwonende studenten minstens één keer per maand met hun ouders over geldzaken: 69 procent van hen doet dit. Uitwonende studenten praten minder


vaak ‘minstens één keer per week’ met hun ouders over geldzaken dan thuiswonende studenten (13 tegen 27 procent), maar vaker één à twee keer per maand (55 tegen 42 procent). Uitwonende studenten zien hun ouders waarschijnlijk minder


dikwijls, dus zij zijn ook minder in de gelegenheid om erover te praten.


Thuiswonende studenten praten minder vaak met vrienden over geldzaken dan uitwonende studenten. Van de


thuiswonende studenten praat 50 procent minimaal één keer per maand met vrienden over geldzaken, tegen 63 procent van de uitwonenden.


6.1.1


12 procent van de jongeren geeft aan dat hij of zij meestal begint met praten over geldzaken als hierover met de ouders wordt gesproken. Een op de vijf geeft aan dat de ouders hier meestal over beginnen en bijna 70 procent zegt dat het per

Wie begint met praten over geld(zaken)?

keer verschilt. In tabel 26 is te zien hoe deze verdeling bij de 18- tot en met 24-jarigen ligt. Bij mbo’ers beginnen de ouders vaker het gesprek: 27 procent, tegen 18 procent gemiddeld. Bij jongeren in het hoger onderwijs beginnen de ouders er juist minder vaak over (14 procent); bij hen verschilt het vaak per keer wie er over begint (74 procent).

48

Tabel 26:

Percentage jongeren dat meestal begint met het praten over geldzaken, naar dagbesteding (n=827)

Ik %

Mijn ouders %

Dat verschilt per keer %

Mbo

12

27

62

Hoger onderwijs

12

14

74

Werkend

16

16

69

13

18

69


Dagbesteding


Totaal


6.2

Onderwerpen van gesprekken over geldzaken


Niet alleen de frequentie van praten over geldzaken verschilt tussen ouders en vrienden, maar ook de onderwerpen waarover gesproken wordt. In tabel 27 zijn de verschillende onderwerpen weergegeven. Met ouders praten jongeren het meest over wie wat betaalt, waar je je geld aan uit mag geven en over een financiële bijdrage van de ouders. Met vr ienden


praten jongeren over de aankopen die ze doen, aanbiedingen en shoptips, (bij)baantjes en de kosten van op jezelf wonen.

Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren Bijlage 3: Geldvragen

49

Tabel 27:

Onderwerpen waarover jongeren met ouders en vrienden praten (meerdere antwoorden mogelijk) (n=1.511)

Inhoudsopgave

Ouders %

Vrienden %


Wie wat betaalt (jij of je ouders) (n=626)**

72

24

Inleiding

Waar je je geld aan mag uitgeven (n=626)**

61

16

Een financiële bijdrage van je ouders (bijv. voor de studie, zakgeld of kleedgeld)

59

23

Baantjes/werk

57

41

Bankzaken (pinnen, internetbankieren, etc.)

56

14

Hoeveel je verdient

55

34

Sparen

Waar je je geld aan uitgeeft (je aankopen)

55

42


Sparen (bijv. of je spaart, hoeveel en bij welke bank)

55

19

Verzekeringen (n=885)*

53

16


Mobiele telefoon (bijv. over het soort abonnementen en de kosten)

53

38

Op jezelf wonen en de kosten daarvan (n=885)*

51

41

Studiefinanciering (n=885)*

50

35


Belastingzaken (terugvragen)

46

12


Hoe je zorgt dat je niet te veel geld uitgeeft

43

19

Wat je meebetaalt aan de kosten in huis (kostgeld) (n=885)*

39

21


Geld lenen (n=626)**

38

17

Aanbiedingen en shoptips

37

42

Miskopen

35

34

Hypotheek/huis kopen (n=885)*

34

17

Rood staan (n=885)*

29

16




* Deze antwoordcategorieën zijn alleen aan studenten voorgelegd (n=885) ** Deze antwoordcategorieën zijn alleen aan scholieren voorgelegd (n=626)

50

De top 5 van onderwerpen waar jongeren met hun ouders over praten verschilt per leeftijd (tabel 28). Opvallend is dat het


onderwerp ‘wie wat betaalt’ in elke top 5 een belangrijke plaats inneemt. Tabel 28:

Top 5 onderwerpen waar jongeren met hun ouders over praten, naar leeftijd (n=1.511)

12 t/m 14 jaar

15 t/m 17 jaar

18 t/m 24 jaar

Een financiële bijdrage van je ouders

Wie wat betaalt

Wie wat betaalt


Wie wat betaalt

Een financiële bijdrage van je ouders

Baantjes/werk

Waar je je geld aan mag uitgeven

Bankzaken

Verzekeringen

Omgaan met geld

Sparen

Mobiele telefoon

Hoeveel je verdient

Waar je je geld aan uitgeeft

Baantjes/werk

Belastingzaken

Inleiding


6.2.1

Belangrijkste gespreksonderwerpen


Naast over welke onderwerpen ze met hun ouders en vrienden praten, is aan de jongeren ook de open vraag voorgelegd over welk onderwerp ze het meeste praten als het om geld(zaken) gaat. Op basis van de gegeven antwoorden hebben we


categorieën gemaakt van veel gegeven antwoorden. Deze categorieën zijn weergegeven in tabel 29.


Het populairste onderwerp van gesprek is de aankopen en uitgaven die de jongeren doen: 23 procent noemt dit als onderwerp waar het meest over gesproken wordt. Ook sparen en de (bij)baantjes van de jongeren, zoals hoeveel ze werken of hoeveel ze verdienen, zijn onderwerpen die veel naar voren komen. In tabel 29 staan de andere antwoorden weergegeven.


Niet alle gegeven antwoorden zijn direct in een categorie in te delen. Sommige antwoorden komen slechts enkele keren voor of zijn lastig te labelen, omdat het aan de interpretatie van de jongere n zelf ligt wat ze hieronder verstaan. Een aantal terugkerende antwoorden bij de categorie ‘anders’ zijn: 

De toekomst en later



Goed omgaan met geld

51

Tabel 29:

Onderwerpen waar jongeren het meeste over praten met hun ouders (n=1.178)

%

Inhoudsopgave Aankopen en uitgaven

23


Sparen

19

Inleiding

Baantje/inkomen

12

Regelingen van de overheid (zorgtoeslag, studiefinanciering, belasting)

9

Weet niet/geen specifiek onderwerp

9

Saldo en hoe ze ervoor staan

7

Kosten

7

Sparen

Zak- en kleedgeld

7


Regels thuis: wat mag en wat niet mag met het geld

6

Rondkomen

6


Advies en tips

4

Studie-gerelateerde geldzaken (kosten e.d.)

4

Schulden en lenen

3



Anders

13

Aan de jongeren is de open vraag voorgelegd waar ze het meeste met vrienden over praten. Op basis van de gegeven antwoorden hebben we categorieën gemaakt van veel gegeven antwoorden. Deze staan in tabel 30. Ook hier blijken de aankopen en uitgaven die ze doen en de (bij)baantjes de belangrijke onderwerpen te zijn. Daarnaast spreken ze met vrienden vaak over de kosten van dingen (zoals vaste lasten) . Niet alle gegeven antwoorden zijn direct in een categorie in te delen. Sommige antwoorden komen slechts enkele keren voor of zijn lastig te labelen. Een aantal terugkerende antwoorden bij de categorie ‘anders’ zijn: 

Rondkomen



Goed omgaan met geld



Samenwonen



Kopen of huren van een huis

52


Tabel 30:

Onderwerpen waar jongeren het meeste over praten met hun vrienden (n=968)

% Aankopen en uitgaven

37

(Bij)baantjes

20

Kosten

13

Sparen

9

Studie gerelateerde geldzaken (studiefinanciering, studiekosten, etc.)

8

Omgaan met geld

Bijdrage van ouders

8

Sparen

Hoeveel ze (nog) te besteden hebben

7

Zuinig zijn/besparen/aanbiedingen

6

Weet ik niet/geen specifiek onderwerp

5

Schulden en lenen

3

(Te) weinig geld

3

Wil ik niet zeggen

1

Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken

Anders

15


6.2.2


Aan de jongeren die aangeven nooit met hun ouders over geld(zaken) te praten, is gevraagd waarom ze dat niet doen. Dit

Niet praten met ouders en vrienden

was een open vraag. Op basis van de gegeven antwoorden hebben we categorieën gemaakt van veel gegeven antwoorden. Bijlage 3: Geldvragen

De antwoorden die gegeven werden zijn: 

Daar heb ik geen behoefte aan/het boeit me niet



Dat is privé, ik regel het zelf



Ik kan goed met geld omgaan, ik heb geen problemen



Dat weet ik niet



Ik woon op mezelf



Ik heb weinig contact met mijn ouders

53

Inhoudsopgave



Het komt niet ter sprake



Ik ben er nog niet (genoeg) mee bezig



Dan gaan ze zeuren


Aan de jongeren die aangeven nooit met vrienden over geld(zaken) praten is dezelfde open vraag gesteld. Op basis van de

Inleiding

gegeven antwoorden hebben we ook categorieën gemaakt van veel gegeven antwoorden. De antwoorden die hier werden gegeven zijn:




Dat is privé



Daar heb ik geen behoefte aan/het boeit me niet



Het is geen leuk onderwerp (het is saai/oninteressant/onbelangrijk)



Dat weet ik niet



Daar praat ik met mijn ouders over



Mijn ouders geven beter advies


6.2.3


Aan de jongeren is gevraagd of er onderwerpen zijn waar ze niet met hun ouders over praten, als het om geldzaken gaat.


93 procent van de jongeren geeft aan dat dit niet het geval is, ze kunnen met hun ouders alles bespreken. Aan de jongeren die aangeven sommige dingen niet met hun ouders te bespreken is de vraag gesteld waarover ze het liever niet hebben. De


Onderwerpen waar jongeren niet met hun ouders over willen praten

onderwerpen die hier naar voren kwamen zijn: 

Waar het geld precies aan wordt uitgeven



Minder acceptabele uitgaven, zoals alcohol, drugs, sigaretten, boetes of gokken




‘Nutteloze’ uitgaven (zoals snoep, McDonalds en games)




Lenen, rood staan en schulden

54

Inhoudsopgave

6.3

Ruzie en onenigheid over geldzaken

Ongeveer driekwart van de jongeren heeft zelden of nooit ruzie of onenigheid met zijn of haar ouders over geld(zaken). 21 Samenvatting en conclusie Inleiding

procent geeft aan soms ruzie te hebben en 2 procent vaak. In tabel 31 is het percentage jongeren dat wel eens ruzie heeft met de ouders weergegeven naar dagbesteding en


woonsituatie. Als we kijken naar de groep 18- tot en met 24-jarigen, dan zijn er verschillen naar dagbesteding te zien, wat betreft hoe vaak ze onenigheid hebben over geld(zaken) met hun ouders. 18-plussers in het hoger onderwijs hebben minder

Omgaan met geld

vaak onenigheid met hun ouders dan gemiddeld: 83 procent geeft aan zelden of nooit ruzie te hebben, tegen 78 procent gemiddeld.


Daarnaast zitten er verschillen tussen uitwonende en thuiswonende studenten. Studenten die op zichzelf wonen, hebben minder vaak onenigheid met hun ouders dan studenten die thuis wonen: 83 procent heeft zelden of nooit onenigheid, tegen 77 procent van de thuiswonende studenten.

Praten over geldzaken Tabel 31:


Percentage jongeren dat wel eens ruzie of onenigheid met zijn ouders heeft over geld(zaken), naar dagbesteding en woonsituatie

Nooit %

Zelden %

Soms %

Vaak %

Altijd %

Mbo

35

41

22

2

0

Hoger onderwijs

53

30

13

3

1

Werkend

51

24

22

2

1

48

30

18

3

1

Thuiswonend

42

35

20

3

0

Uitwonend

56

27

13

4

0

46

33

18

3

0


Dagbesteding


Totaal (n=827) Woonsituatie

Totaal (n=557)

55

Aan de jongeren die hebben aangegeven dat ze wel eens ruzie of onenigheid met hun ouders hebben, is gevraagd

Inhoudsopgave

waarover de ruzie dan gaat (tabel 32). De meeste ruzies gaan over waar de jongeren hun geld aan uitgeven, hoeveel geld ze uitgeven en dat ze hun geld te gemakkelijk uitgeven. Ouders vinden dan vaak dat de aankoop niet verstandig, te


impulsief, te duur of onnodig was. Een ander onderwerp dat vaak terugkomt is de financiële bijdrage die de ouders geven. De jongeren vinden in dit geval dat ze te weinig geld krijgen. Ook komt het spaargedrag vaker terug: ouders vinden dat de

Inleiding De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld

jongeren (meer) moeten gaan sparen. Tabel 32:

Onderwerpen waarover jongeren ruzie of onenigheid met hun ouders hebben (meerdere antwoorden mogelijk) (n=353)

% Waar ik mijn geld aan uitgeef

41

Sparen

Hoeveel geld ik uitgeef

31


Omdat ik in de winkel makkelijk iets koop

26

Hoeveel geld mijn ouders aan mij geven (bijv. als zakgeld, kleedge ld of bijdrage aan de studie)

23


Omdat ik (meer) moet gaan werken

19

Over grote uitgaven

18

Mijn spaargedrag

15


Omdat ik niet weet waar mijn geld aan op gaat

9

Omdat ik makkelijk geld aan anderen uitleen

7

Anders

7

Hoeveel ik leen bij anderen en/of rood sta

6

Wel of niet lenen voor de studie (bij DUO)

6

Omdat ik te zuinig ben/niks durf uit te geven

5

Hoeveel ik moet betalen aan de kosten in huis (kostgeld)

5

Omdat ik te veel werk

4

56

6.4

Ouders als voorbeeld

Inhoudsopgave

Tabel 33 geeft het percentage jongeren weer voor wie de ouders een voorbeeld zijn (geweest) voor de manier waarop ze


met geld omgaan. Driekwart van de jongeren beschouwt zijn of haar ouders als een voorbeeld voor de manier waarop ze

Inleiding

met geld omgaan. Jongeren tussen de 18 en 24 jaar vinden dit minder vaak dan jongeren tussen de 12 en 17 jaar: 72 tegen 79 procent. Een mogelijke verklaring voor het feit dat de 18-plussers hun ouders minder vaak als een voorbeeld zien is dat


zij inmiddels al een eigen manier van omgaan met geld hebben ontwikkeld, die verschilt van de manier van hun ouders. Als we inzoomen op de groep 18-plussers, dan zijn er verschillen naar dagbesteding te zien. Jongeren in het hoger onderwijs geven vaker dan gemiddeld aan dat hun ouders een voorbeeld zijn geweest (78 procent), terw ijl werkenden het hier minder vaak mee eens zijn (67 procent). Ook tussen thuis- en uitwonende studenten zitten verschillen. Thuiswonende studenten zien hun ouders minder vaak als een voorbeeld dan uitwonende studenten, 74 tegen 82 procent.


57

Inhoudsopgave

Tabel 33:

Percentage jongeren waarvoor de ouders een voorbeeld zijn (geweest) voor de manier waarop ze met geld omgaan , naar achtergrondkenmerken


% Leeftijd


12 t/m 14 jaar

79

15 t/m 17 jaar

79

18 t/m 24 jaar

72

Totaal (n=1.511)

75

Omgaan met geld Mbo

72

Sparen

Dagbesteding

Hoger onderwijs

78


Werkend

67

Totaal (n=827)


Woonsituatie

Vragen en hulp bij geldzaken Totaal (n=557)

72 Thuiswonend

74

Uitwonend

82 76

Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren Bijlage 3: Geldvragen

58

Inhoudsopgave

7 Vragen en hulp bij geldzaken


Dit hoofdstuk gaat in op de vraag in hoeverre jongeren vragen hebben over geldzaken en , zo ja, over welke onderwerpen.

Inleiding

Vervolgens wordt bekeken van wie ze het meeste leren over geldzaken. Ten slotte zien we welke rol de banken vervullen bij het leren omgaan met geld: hoe en bij welke onderwerpen ondersteun en de banken de jongeren?


7.1

Omgaan met geld

Onderwerpen waarover men vragen heeft

De jongeren konden aangeven over welke onderwerpen wat betreft geldzaken zij wel eens vragen of behoefte aan informatie hadden. Van alle jongeren heeft 73 procent wel eens vragen over geldzaken , 27 procent geeft aan nooit vragen

Sparen

te hebben.


Het percentage jongeren dat vragen heeft neemt toe met de leeftijd. Van de 18-plussers heeft 78 procent wel eens vragen over geldzaken, tegen 60 procent van de 12- tot en met 14-jarigen.


De top 3 van onderwerpen waar jongeren van 12 tot en met 14 jaar de meeste vragen over hebben zijn: 1. Baantjes, werk en salaris (32 procent) 2. 3.

Bijdrage van de ouders (26 procent) Mobiele telefoon (20 procent)

De top 3 van onderwerpen van jongeren van 15 tot en met 17 jaar is vergelijkbaar met die van 12 tot en met 14 jaar, alleen de percentages van de jongeren die er vragen over hebben verschillen: 1. 2.

Baantjes, werk en salaris (51 procent) Bijdrage van de ouders/Mobiele telefoons (beide 26 procent)

3.

Belasting betalen en terugvragen (25 procent)

De top 3 van onderwerpen waar jongeren van 18 tot en met 24 jaar de meeste vragen over hebben zijn: 1. Studiefinanciering (33 procent) 2.

Op jezelf wonen en de kosten daarvan (32 procent)

3.

Belasting betalen en terugvragen/Baantjes, werk en salaris (beide 31 procent)

59

Minder dan 10 procent van de jongeren heeft vragen over:

Inhoudsopgave



Het betalen van rekeningen



Rood staan




Hoe kan ik voorkomen dat ik teveel koop omdat het goedkoper is (aanbieding)

Inleiding



Waar kan ik betrouwbare informatie over geldzaken vinden

De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld Sparen Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken

Alle genoemde onderwerpen en het percentage jongeren dat daar vragen over had zijn te vinden in bijlage 3. Jongens en meisjes hebben even vaak vragen over de meeste onderwerpen. Over een aantal onderwerpen hebben meisjes meer vragen dan jongens. Dat zijn: minder uitgaven, goedkoop leuke dingen doen, werk, belasting, huis kopen en hypotheek. Van de jongeren van 18 jaar en ouder hebben mbo-studenten en werkende jongeren minder vaak vragen dan studenten in het hoger onderwijs: respectievelijk 74 en 70 procent, tegen 82 procent van de hbo- en wo-studenten. Van de studenten heeft een groter gedeelte van de uitwonende studenten vragen dan van de thuiswonenden: 84 tegen 74 procent. Uitwonende studenten hebben vooral meer vragen over minder uitgeven, goedkoop leuke dingen doen, belastingen, lenen en rood staan.

Overzicht over geldzaken 7.1.1

Vragen over geldzaken en praten met ouders


In tabel 34 is het verschil te zien tussen jongeren die wel en geen vragen hebben over geldzaken , als wordt gekeken naar hoeveel ze met hun ouders praten. Jongeren die wel vragen hebbe n, praten vaker met hun ouders over geldzaken dan


jongeren die nooit vragen hebben: 10 procent van de jongeren met vragen praat nooit met zijn ouders, tegen 23 procent van de jongeren zonder vragen. Een mogelijke verklaring is dat jongeren die meer vragen hebben meer met geldzaken bezig


zijn en daar dus ook vaker over praten met hun ouders.

60

Tabel 34:

Percentage jongeren dat met zijn ouders over geldzaken praat, naar het hebben van vragen over geldzaken (n=1.511)

(Bijna) nooit

Een paar keer per jaar

1-2x per maand

1-2x per week

Bijna elke dag

%

%

%

%

%

Nooit vragen

23

18

39

18

2

Wel vragen

10

18

44

24

4

Totaal

14

18

42

22

4


7.2

Sparen

De jongeren kregen een lijstje van zes personen en/of instellingen voorgelegd van wie of waar zij over geldzaken kunnen

Leren over geldzaken

leren. Dat waren: ouders, vrienden, bank, school, werk en media. Per persoon en/of instelling moesten ze aangeven of zij Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken

daarvan hadden geleerd over geld en geldzaken. De ouders blijken veruit de belangrijkste leerbron voor jongeren wat betreft geld en geldzaken: 89 procent van de jongeren noemt hen. Dit geldt voor alle leeftijden, ook al wordt de betekenis van ouders kleiner naarmate de jongere ouder wordt.


Bijna de helft van de jongeren noemt de school of studie als de instelling waar ze over geldzaken leren. Na de ouders is dit de belangrijkste bron waar de jongeren over geldzaken leren. Ook hier neemt het percentage af met de leeftijd.

Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Het percentage dat van vrienden en banken leert over geldzaken, neemt juist toe met de leeftijd. Van de 12 - tot en met 14Bijlage 2: Inkomsten jongeren

jarigen leert 21 procent over geldzaken van een bank, tegen 47 procent van de 18- tot en met 24-jarigen.


61

Tabel 35:

Percentage jongeren dat van de volgende personen/plaatsen over geldzaken leert, naar leeftijd (n=1 .511)

12 t/m 14 jaar

15 t/m 17 jaar

18 t/m 24 jaar

Totaal

%

%

%

%

Ouders

96

94

84

89

Vrienden

35

46

53

47

Banken

21

34

47

38

Op school/tijdens de studie

56

57

43

49

7

26

34

26

23

33

35

32


Op het werk

Sparen

De media


Studenten van 18 jaar en ouder in het hoger onderwijs leren meer van vrienden dan leeftijdsgenoten die een mbo-opleiding


volgen of werken: 64 procent tegen respectievelijk 42 en 44 procent. Uitwonende studenten (mbo, hbo of wo) leren ook weer meer van vrienden dan thuiswonenden (68 tegen 50 procent).


62

Inhoudsopgave

7.3

Hulp van de banken bij het omgaan met geld

7.3.1

Gebruik van diensten van de banken


Circa een kwart van de jongeren maakt gebruik van de informatie op de website en van nieuwsbrieven van de banken. Hierbij geldt duidelijk dat hoe ouder de jongere is, hoe meer gebruik hij of zij maakt van dergelijke diensten die de banken aanbieden. Nog geen 10 procent van de 12- tot en met 14-jarigen maakt gebruik van informatie op de website van de banken, tegen bijna 4 op de 10 jongeren van 18 tot en met 24 jaar.


Tabel 36:

Percentage jongeren dat gebruik maakt van specifieke diensten van de banken (n=1.481)

12 t/m 14 jaar %

15 t/m 17 jaar %

18 t/m 24 jaar %

Totaal %

Online huishoudboekje

3

3

10

7


Nieuwsbrieven en e-mails van de bank

8

14

29

21


Informatie op de website

9

23

38

28


Het gebruik van de diensten van hun bank verschilt niet tussen thuis- en uitwonende studenten, studerende en werkende


18-plussers of tussen jongens en meisjes. Het enige verschil is dat jongens meer gebruik maken van het online huishoudboekje dan meisjes (10 tegen 4 procent).


7.3.2



Onderwerpen waarbij de banken helpen om met geld om te gaan

Bijna de helft van de jongeren (46 procent) geeft aan niets te leren van zijn of haar bank als het om geld en geldzaken gaat. Hoe ouder de jongeren worden, hoe vaker ze ervaren dat hun bank wel helpt bij het leren omgaan met geld (zie tabel 37). De drie onderwerpen waarbij jongeren het meest ervaren dat hun bank hen meehelpt met geldzaken om te gaan zijn: 1. 2.

Overzicht krijgen over de financiële situatie (inkomsten, uitgaven, spaargeld) (21 procent ) Inzicht geven in hoeveel ik uitgeef en Kennis/informatie over veilig pinnen en internetbankieren (beide 19 procent)

3.

Sparen en spaardoelen stellen (18 procent)

Deze onderwerpen sluiten nauw aan bij de kerntaken van de bank en.

63

Inhoudsopgave

Tabel 37:

Onderwerpen waarmee de banken jongeren helpen met geld om te gaan (meerdere antwoorden mogelijk) (n=1.511)

12 t/m 14 jaar

15 t/m 17 jaar

18 t/m 24 jaar

Totaal

%

%

%

%

13

22

25

21

4

8

7

7

Inzicht te geven in hoeveel ik uitgeef

11

21

22

19


Sparen en spaardoelen stellen

15

15

20

18

Verleidingen de baas blijven

2

1

3

2


Kennis/informatie over werk en alles

7

3

3

4

12

18

22

19

5

4

7

5

-

7

14

12

12

9

7

7

Kennis/informatie over financiële verantwoordelijkheden

3

6

-

4

Kennis/informatie over geld besparen

5

3

5

5

4

5

-

5

Samenvatting en conclusie Inleiding De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld

Overzicht te hebben over de financiële situatie (inkomsten, uitgaven, spaargeld) Uitgaven onder controle te houden/zorgen dat ik niet te veel uitgeef

Sparen


wat daarbij komt kijken Kennis/informatie over veilig pinnen en

Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren Bijlage 3: Geldvragen

internetbankieren Kennis/informatie over zakgeld en kleedgeld Kennis/informatie over rood staan Kennis/informatie over lenen

en goedkoop leuke dingen doen (met budgettips) Inzicht te krijgen in de inkomsten en uitgaven

64


Inzicht te geven in de kosten van studeren

-

-

4

4

Kennis/informatie over studiefinanciering

-

-

6

6

Inzicht te geven in de kosten van op jezelf wonen

-

-

5

5

Kennis/informatie over het kopen van

-

-

9

9

3

4

1

2

58

50

40

46

een huis en afsluiten van een Omgaan met geld

hypotheek

Sparen

Anders

Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren

Ik leer niets van de bank

7.3.3

Meer hulp van de bank bij het omgaan met geldzaken?

Aan de jongeren is gevraagd in hoeverre zij vinden dat hun bank nog meer kan doen om hen te helpen bij de financiën en geldzaken. De helft van de jongeren heeft daar geen uitgesproken mening over , ze weten niet of hun bank nog meer kan doen. De helft van de jongeren van 18 tot en met 24 jaar vindt dat de bank niet nog meer kan doen om hen te helpen bij het omgaan met geld, tegen 33 procent van de 12- tot en met 14-jarigen. Jongere jongeren geven vaker aan dat ze niet weten of hun bank nog meer kan helpen. Dit verschil is begrijpelijk, aangezien oudere jongeren al meer gebruik maken van de hulp die de banken bieden, waardoor ze beter weten op welke gebieden de bank en helpen.


65

Tabel 38:

In hoeverre jongeren vinden dat hun bank nog meer kan doen om te helpen met financiën en geldzaken (n=1.511)

12 t/m 14 jaar %

15 t/m 17 jaar %

18 t/m 24 jaar %

Totaal %

5

12

9

9

Nee

33

35

49

42

Weet ik niet

62

53

42

49

Inhoudsopgave Samenvatting en conclusie Inleiding De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld Sparen Lenen, schulden en financiële problemen

Ja

Waarom men het niet weet De belangrijkste redenen dat jongeren (n=745) niet weten of hun bank nog meer hulp kan bieden bij geldzaken van jongeren, is vanwege het feit dat ze: 

Niet weten wat hun bank momenteel al aanbiedt en doet (40 procent)



Geen behoefte aan hulp te hebben (31 procent)



Nooit iets van hun bank horen (27 procent)

Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken

Jongeren van 12 tot en met 14 jaar geven relatief vaak aan (22 procent, tegen 13 procent van de 15 - tot en met 17-jarigen en 6 procent van de 18-plussers) dat ze niet met geldzaken bezig zijn en om die reden niet weten of hun bank nog meer hulp kan bieden. Ook geven 12- tot en met 17-jarigen relatief vaak aan dat hun bank alleen handig is voor de betaal-en/of spaarrekening (22/24 procent tegen 14 procent van de 18-plussers).


Wat de banken nog meer aan hulp kunnen bieden


Aan de jongeren die aangaven dat hun bank nog meer kan doen, is gevraagd op welke manier of bij welke onderwerpen de bank dat kan doen. Het belangrijkste dat hieruit naar voren kwam was:




Meer tips en informatie geven, via email en de website o Informatie bieden in de vorm van brochures of filmpjes op internet o o

Informatie aanbieden over budgettips et cetera Meer vragen naar waar je informatie over zou willen hebben en dan verwijzen naar waar je die informatie

o

kunt vinden duidelijke informatie geven per onderwerp

o

budgettips, spaartips en spaardoelen, en het vooral eens melden via de email, niet alleen via de website , als er iets te leren valt

66

Inhoudsopgave




Meer alarmering/melding als de bank een bepaalde financiële situatie constateert op de rekening van de jongere: o Waarschuwing bij een afschrift als je meer uitgeeft dan er inkomt (of als er een bepaald nettobedrag wordt overschreden) o o

Zeggen als je in het rood staat of meteen vertellen als je grote uitgaven of inkomsten hebt gehad Meldingen geven als je maandelijks meer uitgeeft dan er binnenkomt

o

Een systeem opstellen waarbij je een melding krijgt als je ineens veel meer gaat uitgeven dan normaal,

o

zodat ze je daarop attent kunnen maken Alarm slaan, misschien per sms naar je mobiel, wanneer je lopende rekening onder een bepaald bedrag

o

komt Een melding geven als je richting de nulgrens gaat

Omgaan met geld Sparen Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren



Meer tips, hulp en informatie over sparen: o Sparen en uitgavenpatroon in kaart te brengen o Spaarplannen voor studeren maken o o

Meer tips over sparen Een goed en haalbaar spaarprogramma opzetten

o

Een e mail sturen met tips voor sparen en het minder uitgeven van geld

o

De mogelijkheid creëren dat mensen in een spaarrekening een doel maken en dan geld op dat doel kunnen zetten zonder een extra rekening te moeten openen

o o

Brieven sturen hoe je het best kunt sparen Beste spaarrente mogelijkheid geven

o

Jongeren adviseren over sparen


67

Inhoudsopgave

8


In dit hoofdstuk wordt bekeken hoe jongeren overzicht hebben over hun geldzaken. Vragen die hierbij worden beantwoord

Inleiding

zijn: Hoe vaak bekijken ze hun banksaldo? Weten ze hoeveel geld er op de rekening staat? Maken ze gebruik van internetbankieren en de mobiel bankieren app? Controleren ze hun rekeningen en zorgen ze dat de rekeningen op tijd



worden betaald?

8.1

Saldo controleren

Omgaan met geld Sparen Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken

Iets meer dan de helft van de jongeren bekijkt hun banksaldo minsten s één keer per week. Bijna 20 procent zegt minder dan één keer per maand of nooit te kijken. Hoe ouder de jongeren worden, hoe vaker ze hun banksaldo bekijken (tabel 39). Van de 18- tot en met 24-jarigen bekijkt 71 procent minstens één keer per week hun banksaldo. Slechts 5 procent checkt minder dan één keer per maand of nooit zijn of haar banksaldo. Bij jongeren van 12 tot en met 14 jaar en 15 tot en met 17 jaar ligt dit percentage veel hoger: respectievelijk 51 en 22 procent. Tabel 39:

Percentage jongeren dat zijn banksaldo bekijkt, naar leeftijd (n=1.511)


12 t/m 14 jaar

15 t/m 17 jaar

18 t/m 24 jaar

Totaal

%

%

%

%

Minimaal 1x per dag

1

4

15

9


Een paar keer per week

6

18

35

25


Minimaal 1x per week

10

16

21

17

Minimaal 1x per 2 weken

13

19

14

15

Minimaal 1x per maand

14

20

10

13

Minder dan 1x per maand

28

12

4

11

Nooit

23

10

1

8

5

1

1

2

Ik heb geen eigen betaalrekening

68

Uitwonende studenten bekijken hun banksaldo vaker dan thuiswonende studenten. 64 procent van de thuiswonende


studenten checkt zijn banksaldo minstens één keer per week, tegen 80 procent van de uitwonende studenten. 8.1.1

Redenen om het banksaldo niet te controleren

Inleiding

Aan de jongeren die aangeven dat ze hun banksaldo niet bekijken is gevraagd wat hier de reden voor is. De belangrijkste reden is dat ouders of anderen hun bankafschriften in de gaten houden, 45 procent zegt dat dit het geval is. Andere


redenen die worden genoemd zijn dat ze weten dat er voldoende op staat /dat het goed zit (35 procent) en omdat ze de bankrekening weinig of nooit gebruiken (30 procent). In tabel 40 zijn de redenen in een tabel weergegeven.

Omgaan met geld

Tabel 40:

Redenen waarom jongeren hun banksaldo niet bekijken (meerdere antwoorden mogelijk) (n=287)

%

Sparen Mijn ouders of anderen bekijken mijn bankafschriften

45

Ik weet dat er voldoende op staat/dat het goed zit

35

Ik gebruik mijn bankrekening weinig of nooit

30

Geen interesse

19


Andere prioriteiten

10


Geen tijd

3

Anders

3

Te moeilijk om te begrijpen

1

Ik zie er tegenop om het saldo te bekijken

0



Jongeren van 18 tot en met 24 jaar geven vaker dan gemiddeld als reden dat ze andere prioriteiten hebben (20 tegen 10 procent) en dat ze weten dat het goed zit (53 tegen 35 procent). Ze geven minder vaak aan dat ouders of andere n hun bankschriften bekijken (27 tegen 45 procent). Het percentage jongeren dat aangeeft vaak of altijd te weten hoeveel geld er op de rekening staat, is een stuk hoger dan het percentage jongeren dat minstens één keer per week zijn of haar banksaldo bekijkt. 81 procent zegt vaak of altijd te weten hoeveel geld er op de bankrekening staat en 14 procent zegt het soms te weten. Slechts 5 procent geeft aan het nooit of zelden te weten.

69

In tabel 41 is het percentage jongeren dat weet hoeveel geld er op de rekening staat uitgesplitst naar leeftijd . 67 procent

Inhoudsopgave

van de 12- tot en met 14-jarigen weet vaak of altijd hoeveel er op de rekening staat, tegen 87 procent van de 18- tot en met 24-jarigen.

Samenvatting en conclusie Tabel 41:

Percentage jongeren dat weet hoeveel geld er op de rekening staat, naar leeftijd (n=1.511)

Inleiding

Nooit

Zelden

Soms

Vaak

Altijd

%

%

%

%

%

12 t/m 14 jaar

3

6

24

44

23

Omgaan met geld

15 t/m 17 jaar

1

4

15

50

31

Sparen

18 t/m 24 jaar

2

2

9

52

35

2

3

14

50

31



Leeftijd

Totaal

8.2

Internetbankieren

In tabel 42 is weergegeven hoeveel jongeren gebruik maken van internetbankieren. Er is ook gekeken of er verschil is naar achtergrondkenmerken.

Overzicht over geldzaken Gemiddeld maakt 77 procent van de jongeren gebruik van internetbankieren. Dit is nagenoeg gelijk aan 2013, toen 76 Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren Bijlage 3: Geldvragen

procent aangaf gebruik te maken van internetbankieren. Meisjes maken iets meer gebruik van internetbankieren dan jongens (79 tegen 74 procent). Daarnaast zijn er grote verschillen te zien tussen de leeftijden: hoe jonger ze zijn, hoe minder ze gebruik maken van internetbankieren. 38 procent van de 12- tot en met 14-jarigen gebruikt internetbankieren, 70 procent van de 15- tot en met 17-jarigen en 95 procent van de 18- tot en met 24-jarigen.

70

Tabel 42:

Percentage jongeren dat gebruik maakt van internetbankieren, naar leeftijd (n=1.511)

%

Inhoudsopgave Geslacht Samenvatting en conclusie Inleiding

Leeftijd


Jongen

74

Meisje

79

12 t/m 14 jaar

38

15 t/m 17 jaar

70

18 t/m 24 jaar

95

Omgaan met geld

Totaal

Sparen

8.2.1


Aan de jongeren die geen gebruik maken van internetbankieren is gevraagd waarom ze er geen gebruik van maken (tabel 43). De meeste jongeren hebben het (nog) niet nodig of hebben er geen behoefte aan. Ook wordt een aantal keer genoemd


dat ze het niet mogen van hun ouders. Niet alle gegeven antwoorden zijn direct in een categorie in te delen. Sommige antwoorden komen slechts enkele keren

Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording

77 Redenen om geen gebruik te maken van internetbankieren

voor of zijn lastig te labelen, omdat het aan de interpretatie van de jongeren zelf ligt wat ze hieronder verstaan. Een aantal terugkerende antwoorden bij de categorie ‘anders’ zijn: 

Mijn ouders doen dat voor me



Ik doe het samen met mijn ouders



Ik ben er nog niet oud genoeg voor


71

Tabel 43:

Redenen waarom jongeren internetbankieren niet gebruiken (meerdere antwoorden mogelijk) (n=344)

%

Inhoudsopgave Ik heb het (nog) niet nodig

40

Ik heb er geen behoefte aan

28

Inleiding

Ik mag niet van mijn ouders

16


Anders

8

Weet ik niet

7

Omgaan met geld

Ik heb nog geen pinpas

6

Dat kan niet bij mijn type bankrekening

6

Ik snap niet hoe het werkt

6


Ik doe alles via de mobiel bankieren app

4

Ik wist niet dat dat kon

3


Ik vind het onveilig

3


Ik ben mijn wachtwoord en/of benodigdheden voor het internetbankieren kwijt

1


8.3


In tabel 44 is het percentage jongeren dat gebruik maakt van de mobiel bankieren app weergegeven. Minder dan de helft


Sparen


Gebruik mobiel bankieren app

van de jongeren (42 procent) maakt gebruik van de mobiel bankieren app. Het gebruik is wel licht toegenomen ten opzichte van 2013, toen gaf 39 procent aan gebruik te maken van een mobiel bankieren app. Het gebruik neemt sterk toe met de leeftijd: 13 procent van de 12 - tot en met 14-jarigen maakt gebruik van de app, 28 procent van de 15- tot en met 17-jarigen en 58 procent van de 18- tot en met 24-jarigen. Er is ook een verschil te zien tussen uit- en thuiswonende studenten. Uitwonende studenten maken meer gebruik van de app dan thuiswonende studenten: 62 tegen 50 procent.

72

Tabel 44:

Percentage jongeren dat gebruik maakt de mobiel bankieren app (n=1.511)

%

Inhoudsopgave Leeftijd Samenvatting en conclusie Inleiding De financiële situatie in zijn algemeen

12 t/m 14 jaar

13

15 t/m 17 jaar

28

18 t/m 24 jaar

58

Totaal (n=1.511) Woonsituatie

Omgaan met geld

42 Thuiswonend

50

Uitwonend

62

Totaal (n=557)

54


8.3.1

Tevredenheid

Aan de jongeren die gebruik maken van de mobiel bankieren app is gevraagd o f ze tevreden zijn met de app. Ruim 80 Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren Bijlage 3: Geldvragen

procent van de jongeren is tevreden met de mobiel bankieren app zoals die nu is. Ze vinden de app handig omdat hij snel is en je hem altijd bij de hand hebt. Hierdoor kunnen ze hun saldo overal en snel checken en kunn en ze, zo nodig, geld terugboeken van hun spaarrekening. Ook vinden ze het fijn dat als ze geld van vrienden lenen, ze dat meteen kunnen overmaken. Daarnaast vinden ze de app gemakkelijk in gebruik en noemen enkele jongeren als reden dat ze het prettig vinden dat ze alleen een wachtwoord nodig hebben (in plaats van tan-codes, random readers en e.dentifiers). Van de jongeren die gebruik maken van de mobiel bankieren app, geeft 14 procent aan niet te weten wat ze nog meer met de app zouden willen doen en slechts 6 procent geeft aan iets te willen veranderen aan de app. Die jongeren geven aan dat ze de app ook graag zouden willen gebruiken om te kunnen afrekenen in (online) winkels. Zij willen niet meer pinnen met hun pinpas of betalingen via iDeal doen. Ook komt een aantal keren naar voren dat ze geen hulpmiddelen, zoals random readers, tan-codes en e.dentifiers, meer willen gebruiken voor bepaalde acties. 8.3.2

Redenen om geen gebruik te maken van de mobiel bankieren app

Aan de jongeren die geen gebruik maken van de mobiel bankieren app is gevraagd waarom ze dat niet doen. De belangrijkste reden is omdat ze er geen behoefte aan hebben of omdat ze het niet nodig hebben. Ook vindt een gedeelte het onveilig. In tabel 45 staan nog een aantal redenen genoemd voor het niet gebruiken van de app.

73

Niet alle gegeven antwoorden zijn direct in een categorie in te delen. Sommige antwoorden komen slechts enkele keren


voor of zijn lastig te labelen, omdat het aan de interpretatie van de jongere n zelf ligt wat ze hieronder verstaan. Een aantal terugkerende antwoorden bij de categorie ‘anders’ zijn: 

Ik ben er nog niet oud genoeg voor



Het werkt niet (goed) op mijn mobiele telefoon


Tabel 45:

Omgaan met geld

Ik heb er geen behoefte aan

43

Ik heb het niet nodig

30

Ik vind het onveilig

24


Ik heb geen smartphone of tablet waarop ik de app kan zien

11

Bij het internetbankieren via de computer heb je meer mogelijkheden

10


Ik mag niet van mijn ouders

8


Weet ik niet

7

Ik snap niet hoe het werkt

5

Ik wist niet dat dat kon (dat die app bestond)

5


Anders

4

Ik heb nog geen pinpas

3


Dat biedt mijn bank niet aan

1

Sparen


Redenen waarom jongeren geen gebruik maken van de mobiel bankieren app (meerdere antwoorden mogelijk) (n=865)

%


8.4

Controleren en betalen van rekeningen

Bijna de helft van de jongeren (46 procent) geeft aan wel eens rekeningen te krijgen. Het percentage jongeren dat rekeningen ontvangt neemt flink toe met de leeftijd: 12 procent van de 12 - tot en met 14-jarigen, 34 procent van de 15- tot en met 17-jarigen en 78 procent van de 18- tot en met 24-jarigen ontvangt wel eens een rekening.

74

Als we kijken naar de groep 18- tot en met 24-jarigen, dan zit er ook nog verschil in het ontvangen van rekeningen per

Inhoudsopgave

dagbesteding. Werkenden ontvangen het vaakst rekeningen (86 procent). Opvallend is dat jongeren in het hoger onderwijs minder vaak dan gemiddeld aangeven rekeningen te ontvangen (75 tegen 79 procent). Daarnaast ontvangen uitwonende


studenten vaker rekeningen dan thuiswonende student en (79 tegen 69 procent).

Inleiding De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld Sparen

In tabel 46 zijn de reacties van jongeren die rekeningen ontvangen weergegeven, op twee stellingen die gaan over rekeningen. 78 procent van de jongeren geeft aan dat ze vaak of altijd controleren of de rekeningen kloppen. 10 procent zegt dit zelden of nooit te doen. Daarnaast zegt een ruime meerderheid de rekeningen vaak of altijd op tijd te betalen (91 procent). Tabel 46:

Stellingen over rekeningen (n=810)

Nooit %

Zelden %

Soms %

Vaak %

Altijd %

Ik controleer of de rekeningen kloppen

3

7

11

26

52

Ik betaal mijn rekeningen op tijd

1

2

6

25

66


Van de jongeren die rekeningen ontvangen controleren 18- tot en met 24-jarigen vaker dan gemiddeld of de rekeningen Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren Bijlage 3: Geldvragen

kloppen (80 procent). 12- tot en met 14-jarigen doen dit minder vaak dan gemiddeld (65 procent). 15- tot en met 17-jarigen geven aan hun rekeningen minder vaak op tijd te betalen dan gemiddeld (85 tegen 91 procent). Van de 18-plussers controleren jongeren in het hoger onderwijs vaker dan gemiddeld rekeningen op juistheid (84 tegen 80 procent). Jongeren van 18 jaar en ouder die hun rekeningen vaak of altijd controleren op juistheid, hebben minder vaak betalingsachterstanden dan jongeren die dat niet doen: 14 procent tegen 44 procent.

75


Bijlage 1 - Onderzoeksverantwoording Doelgroep 

Jongeren in de leeftijd van 12 tot en met 24 jaar.



Het gaat zowel om middelbare scholieren, studenten (mbo, hbo en wo)als werkenden.

Netto steekproef Omgaan met geld



1.511 respondenten

Sparen



De netto steekproef is representatief voor jongeren in de leeftijd van 12 tot en met 24 jaar in Nederland. Het onderzoek is representatief qua leeftijd, opleiding, geslacht en dagbesteding (school, studie of werkend).


Werving respondenten 

Online vragenlijst via het StemPunt-panel van Motivaction en het panel van Opinieland van Survey Sampling International.

Vragen en hulp bij geldzaken Veldwerkperiode Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren Bijlage 3: Geldvragen



20 juni tot en met 1 juli 2014

Achtergrondkenmerken Bij de vragen is gekeken naar de samenhang met de volgende achtergrondkenmerken: 

Geslacht



Leeftijd: 12 tot en met 14 jaar, 15 tot en met 17 jaar en 18 tot en met 24 jaar



Dagbesteding: bij de jongeren van 18 tot en met 24 jaar is gekeken of er verschillen zijn tussen de mbo-studenten, hbo-en wo-studenten en de werkenden



Woonsituatie: bij de (mbo-, hbo- en wo-) studenten is gekeken of er een verschil zit tussen de thuiswonenden en uitwonenden

In het rapport worden de verschillen naar achtergrondkenmerken alleen genoemd als ze significant zijn.

76

Voorgaand onderzoek

Inhoudsopgave

In december 2013 heeft het Nibud voor de Rabobank een vergelijkbaar onderzoek uitgevoerd. Indien relevant wordt een vergelijking met de cijfers uit het voorgaande onderzoek gemaakt.

Samenvatting en conclusie Inleiding De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld

Presentatie tabellen In de tabellen waarin verschillen naar achtergrondkenmerken staan, betekent: 

Normale weergave: niet significant



Schuin: significant, de specifieke groep wijkt duidelijk (significant) af van het gemiddelde


Achtergrondkenmerken Tabel 1 beschrijft de achtergrondkenmerken van de jongeren, zoals deze worden gebruikt in de rapportage.


77

Tabel 47:

Achtergrondkenmerken (n=1.511)

%

Inhoudsopgave Jongens

51

Meisjes

49

12 t/m 14 jaar

23

15 t/m 17 jaar

23

18 t/m 24 jaar

55

Middelbare school

41

Mbo

13


Hoger onderwijs

24


Werkend

17


Geslacht


Leeftijd


Dagbesteding

Anders


Dagbesteding 18-plussers (n=827)


5

Mbo

15

Hoger onderwijs

41

Werkend

30

Thuiswonend

79

Uitwonend

21

Thuiswonend

68

Uitwonend

32

Bijlage 3: Geldvragen Woonsituatie totaal

Woonsituatie studenten (n=557)

78

Inhoudsopgave

Bijlage 2 - De inkomenssituatie van jongeren

Samenvatting en conclusie Tabel 48 geeft de inkomstenbronnen van jongeren weer. Inleiding De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld

Tabel 48:

De inkomenssituatie van jongeren

% Geld van ouders (n=1.511)

Sparen Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken Vragen en hulp bij geldzaken Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Inkomsten jongeren Bijlage 3: Geldvragen

Zakgeld

45

Kleedgeld

17

Een bijdrage in de studiekosten en/of voor kamer (indien uitwonend)

16

Een bijdrage in de kosten van de zorgverzekering

14

Geld voor de vakantie

10

Ik krijg onregelmatig wel eens geld

24

Nee

24

Bijbaan (n=1.219) Andere inkomsten (n=1.219)

53 Studiefinanciering

32

Toeslagen (zorgtoeslag, huurtoeslag, etc.)

26

Inkomsten uit stage

8

Eigen bedrijf

1

Klusjes in en om het huis

10

Bepaalde activiteiten (verkopen spullen op internet, bijles, optreden bandje etc.)

21

Nee

44

79

Inhoudsopgave

In tabel 49 zijn de gemiddelde inkomsten van jongeren weergegeven.


Tabel 49:

Gemiddeld inkomen van jongeren, naar achtergrondvariabelen (excl. 0) (n=1.069)

Gemiddelde €

Mediaan €

Jongen

461

150

Meisje

444

240

12 t/m 14 jaar

38

26

15 t/m 17 jaar

130

100

18 t/m 24 jaar

786

600

Mbo

579

400

Hoger onderwijs

602

550

1368

1260

Thuiswonend

383

300

Uitwonend

801

738

453

200


Geslacht

Omgaan met geld

Leeftijd


Dagbesteding (n=561)


Werkend

Vragen en hulp bij geldzaken Woonsituatie (n=394) Overzicht over geldzaken Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording

Totaal


* 17 procent van de scholieren/studenten weet niet hoe hoog de gemiddelde inkomsten per maand zijn, 10 procent wil het niet zeggen. Van de werkenden weet 12 procent niet wat het inkomen is en 23 procent wil het niet zeggen. Deze jongeren zijn niet meegenomen in de berekening van het gemiddelde en de mediaan.


80

Inhoudsopgave Samenvatting en conclusie Inleiding De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld Sparen Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken

Bijlage 3 - Vragen en informatiebehoefte over geldzaken Tabel 50:

Onderwerpen rondom geldzaken waarover jongeren vragen of behoefte aan informatie hebben (meerdere antwoorden mogelijk) (n=1.511)

12 t/m 14 jaar

15 t/m 17 jaar

18 t/m 24 jaar

Totaal

%

%

%

%

Uitkomen met mijn geld

9

9

11

10

Overzicht houden over wat ik krijg en uitgeef

5

13

14

12

Hoe ik kan voorkomen dat ik teveel koop omdat het goedkoper

5

10

7

7

2

9

10

8

8

12

13

12

Hoe ik goedkoop leuke dingen kan doen (budgettips)

16

22

18

19

De prijs en kwaliteit van producten

13

20

15

15

Bankzaken (bankrekening, internetbankieren, pinnen)

15

18

18

Sparen en spaarrekeningen

13

22

23

21

Werk, baantjes en salaris

32

51

31

36

Belasting betalen en terugvragen

4

25

31

24

Het betalen van rekeningen

4

9

9

8

20

26

18

20

is (aanbieding) Waar kan ik betrouwbare informatie over geldzaken vinden


Hoe kan ik minder uitgeven/geld besparen

Mobiele telefoon (bijv. kosten van abonnementen)

21

81

Inhoudsopgave

27

26

12

18

Studiefinanciering

-

-

33

33

Lenen (bijv. bij de bank of DUO)

-

-

18

18

Rood staan

-

-

8

8

Creditcard

-

-

13

12

Hypotheek en/of een huis kopen

-

-

18

18

Op jezelf wonen en de kosten daarvan

-

-

32

32

Anders

0

2

0

1

40

26

22

27

Bijdrage van de ouders (bijv. in de kosten van de studie of voor op jezelf wonen)

Samenvatting en conclusie Inleiding De financiële situatie in zijn algemeen Omgaan met geld Sparen Lenen, schulden en financiële problemen Praten over geldzaken

Ik heb nooit vragen of behoefte aan informatie over geldzaken


82

September Jongeren & geld. De financiële situatie en hulpbehoefte van 12- tot en met 24-jarigen. Anna van der Schors Minou van der Werf

Recommend Documents