Archeologisch bureauonderzoek & Inventariserend Veldonderzoek, verkennende fase (door middel van boringen)
Goedentijd (tussen 33 en 37), Alphen Gemeente Alphen-Chaam
Colofon Projectnummer Auteurs Redactie Versie Status
26270111 drs. M. Horn, M. Berkhout MA dr. A.W.E. Wilbers 1.4 concept
Autorisatie Dhr. dr. A.W.E. Wilbers
Senior Prospector
11-03-2011
Goedkeuring Mevrouw drs. L. WeteringsKorthorst
Opdrachtgever
© Becker & Van de Graaf bv Noordwijk, maart 2011 ISSN 1879-3711
Senior Archeoloog Regio West-Brabant, deskundige namens gemeente AlphenChaam
Architecten Buro Schoenmakers Mevrouw L. Schrauwen Minnelingsebrugstraat 4a 4885 KP Achtmaal
Protocol 4002 Protocol 4003
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
B&G rapport 1173 Versie 1.4 (concept)
SAMENVATTING: In opdracht van Architecten Buro Schoenmakers heeft archeologisch onderzoeksbureau Becker & Van de Graaf bv in maart 2011 een archeologisch bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek (IVO) verkennende fase door middel van boringen uitgevoerd aan de Goedentijd (tussen nrs. 33 en 37) in Alphen, gemeente Alphen-Chaam. De aanleiding voor dit onderzoek is een wijziging van het bestemmingsplan. Binnen het plangebied is nieuwbouw gepland in de vorm van twee nieuwbouwwoningen. Graafwerkzaamheden ten behoeve van deze ontwikkeling zullen zorgen voor een bodemverstoring tot op onbekende diepte. De kans bestaat dat eventueel aanwezige archeologische waarden hierdoor verstoord dan wel vernietigd zullen worden. Uit het bureauonderzoek is gebleken dat het plangebied gelegen is in het zuidelijk zandgebied op het zogenaamde Kempen Blok. Op de geomorfologische kaart is het plangebied niet gekarteerd vanwege diens ligging binnen de bebouwde kom van Alphen. Op basis van in de omgeving aanwezige geomorfologische eenheden kan het plangebied of op een dekzandplateau, al dan niet met oud bouwlanddek, liggen of op terrasafzettingswelvingen bedekt met dekzand. Aangezien het dekzand aan het eind van de laatste ijstijd (het Weichselien) is afgezet, kan op het dekzand bewoning hebben plaatsgevonden vanaf het Laat-Paleolithicum. Op basis van de bodemkaart zijn in het plangebied hoge zwarte enkeerdgronden aanwezig. Dit zijn gronden met een humeus dek dat ten behoeve van akkerbouw kan zijn opgebracht sinds mogelijk de Late-Middeleeuwen. De aanwezigheid van dit dek kan er voor hebben gezorgd dat eventueel er onder gelegen archeologische resten beschermd zijn gebleven tegen bodemverstorende invloeden als ploegen. Uit het veldonderzoek is gebleken dat in de ondergrond van het plangebied een humeus dek aanwezig is met een dikte van 70 tot 120 cm. Vanwege deze dikte kan de bodem als een hoge zwarte enkeerdgrond worden gedetermineerd. De aanwezigheid van recente puinfragmenten in dit humeuze dek duidt erop dat het dek recent verstoord of recent opgebracht is. In boring 2 zijn deze puinfragmenten zelfs aanwezig tot in het dekzand onder het humeuze dek. Dit betekent zeer waarschijnlijk dat het dek recent is opgebracht. In het dekzand onder het humeuze dek zijn geen podzolhorizonten en alleen een C-horizont aanwezig. Gekoppeld met de lage ligging van het plangebied op het AHN en de recente aard van het humeuze dek is het waarschijnlijk dat de top van het dekzand afgegraven is. Dit betekent dat eventueel aanwezige archeologische resten in de (vroegere) top van het dekzand zijn verwijderd. Alleen diep reikende sporen (bijvoorbeeld van huispalen of waterkuilen) die vanaf het Neolithicum dateren, kunnen nog in het resterende dekzand aanwezig zijn. De verwachting op dit soort sporen is echter laag. Vanwege de lage verwachting op archeologische resten in de ondergrond wordt geen verder archeologisch vervolgonderzoek geadviseerd. Over dit advies kan overleg gevoerd worden met de deskundige van de bevoegde overheid, de gemeente Alphen-Chaam. Contactpersoon is mevrouw drs. L. Weterings-Korthorst van Regio West-Brabant (telefoon: 076-5294183).
B&G rapport 1173 Versie 1.4 (concept)
INHOUDSOPGAVE: ADMINISTRATIEVE GEGEVENS VAN HET PLANGEBIED ............................................................... 4 1. INLEIDING ........................................................................................................................................ 5
1.1. Aanleiding ............................................................................................................................... 5 1.2. Doel- en vraagstelling van het onderzoek............................................................................... 5 1.3. Ligging van het plan- en onderzoeksgebied ........................................................................... 5 2. BUREAUONDERZOEK .................................................................................................................... 7
2.1. Werkwijze ................................................................................................................................ 7 2.2. Geologie, geomorfologie en bodem ........................................................................................ 7 2.3. Archeologische en ondergrondse bouwhistorische waarden ................................................. 9 2.4. Historische situatie en mogelijke verstoringen ...................................................................... 10 2.5. Huidig landgebruik ................................................................................................................ 10 2.6. Gespecificeerd verwachtingsmodel ...................................................................................... 10 3. VELDONDERZOEK ........................................................................................................................ 12
3.1. Onderzoekshypothese en onderzoeksopzet ........................................................................ 12 3.2. Werkwijze .............................................................................................................................. 12 3.3. Resultaten ............................................................................................................................. 12 3.4. Interpretatie ........................................................................................................................... 13 4. CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN ............................................................................................. 14
4.1. Beantwoording vraagstelling .......................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 4.2. Aanbevelingen ...................................................................................................................... 14 4.3. Betrouwbaarheid ................................................................................................................... 14 GERAADPLEEGDE BRONNEN ........................................................................................................ 15 LIJST VAN AFKORTINGEN EN BEGRIPPEN .................................................................................. 16
BIJLAGEN 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Topografische kaart Archis-informatie Boorlocatiekaart Boorbeschrijvingen Periodentabel Kadasterkaart minuutplan 1811-1832 Topografische militaire kaart 1899 Topografische kaart 1980
Administratieve gegevens van het plangebied Toponiem
Goedentijd
Onderzoeksmeldingsnummer
45183
Plaats
Alphen
Gemeente
Alphen-Chaam
Kadastrale aanduiding
Gemeente Alphen sectie 3L, nrs. 408, 409 en 414
Provincie
Noord-Brabant
Coördinaten Centrum Hoekpunten
125.372/388.910 125.416/388.919 (O) 125.371/388.875 (Z) 125.369/388.931 (N) 125.331/388.915 (W)
Oppervlakte plangebied
2632 m2
Onderzoekskader
Bestemmingsplanwijziging
Opdrachtgever
Architecten Buro Schoenmakers Contactpersoon: mevrouw L. Schrauwen Minnelingsebrugstraat 4a 4885 KP Achtmaal Tel: 076-5990340 Email:
[email protected]
Uitvoerder
Becker & Van de Graaf bv Contactpersoon: de heer drs. M. Horn Postbus 126 2200 AC Noordwijk (ZH) Tel: 071-3326888 Email:
[email protected]
Bevoegde overheid
Gemeente Alphen-Chaam Afdeling Beleid en Beheer Contactpersoon: mevrouw M. Korst Postbus 3 5130 AA Alphen Tel: 013-5086666
Deskundige namens bevoegde overheid
Regio West-Brabant Contactpersoon: mevrouw drs. L. WeteringsKorthorst Claudius Prinsenlaan 10 Postbus 3400 4800 DK Breda Tel: 076-5294183 Email:
[email protected]
Beheer en plaats van documentatie
Becker & Van de Graaf, Noordwijk, tot deponering bij Provinciaal Depot Bodemvondsten Noord-Brabant Depotbeheerder: de heer R. Louer Waterstraat 20 5211 JD ’s-Hertogenbosch Tel: 06-18303225
Uitvoeringsdatum veldwerk
08-03-2011
1. Inleiding 1.1. Aanleiding In opdracht van Architecten Buro Schoenmakers heeft archeologisch onderzoeksbureau Becker & Van de Graaf bv in maart 2011 een archeologisch bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek (IVO) verkennende fase door middel van boringen uitgevoerd aan de Goedentijd (tussen nrs. 33 en 37) in Alphen, gemeente Alphen-Chaam. De aanleiding voor dit onderzoek is een wijziging van het bestemmingsplan. Binnen het plangebied is nieuwbouw gepland in de vorm van twee nieuwbouwwoningen. Graafwerkzaamheden ten behoeve van deze ontwikkeling zullen zorgen voor een bodemverstoring tot op onbekende diepte. De kans bestaat dat eventueel aanwezige archeologische waarden hierdoor verstoord dan wel vernietigd zullen worden. 1.2. Doel- en vraagstelling van het onderzoek De doelstelling van het bureauonderzoek is het opstellen van een gespecificeerde archeologische verwachting voor het plangebied. Dit gebeurt aan de hand van bestaande bronnen over bekende en verwachte archeologische waarden binnen het plangebied. Het doel van het veldonderzoek is het toetsen en zo nodig aanvullen van de gespecificeerde verwachting. Daarnaast wordt inzicht verkregen in de vormeenheden van het landschap in het plangebied, voor zover deze vormeenheden van invloed kunnen zijn geweest op de bruikbaarheid van de locatie door de mens in het verleden. Op basis van de resultaten van het onderzoek kunnen kansarme zones van het plangebied worden uitgesloten en kansrijke zones worden geselecteerd voor behoud of voor vervolgonderzoek. Om deze doelstelling te kunnen realiseren, wordt op de volgende vragen een antwoord gegeven (Horn/Wilbers 2011): •
Wat is de fysiek-landschappelijke ligging van de locatie?
•
Hoe is de bodemopbouw in het plangebied en in welke mate is deze nog als intact te beschouwen?
•
Bevinden zich archeologisch relevante afzettingen in het plangebied? En zo ja, op welke diepte t.o.v. het maaiveld en NAP?
•
Wat is de specifieke archeologische verwachting van het plangebied en wordt deze bij het veldonderzoek bevestigd?
•
Hoewel niet het doel van een verkennend booronderzoek, kunnen er toch archeologische indicatoren worden aangetroffen. Indien deze worden aangetroffen, dan gelden tevens de volgende vragen: wat is de verticale en horizontale ligging van de aangetroffen indicatoren, wat is de datering en wat is de invloed van deze vondsten op de archeologische verwachting van het plangebied?
•
In hoeverre worden eventueel aanwezige archeologische waarden bedreigd door de voorgenomen bodemverstorende werkzaamheden?
Het archeologisch bureauonderzoek en het inventariserend veldonderzoek zijn uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.2 (Centraal College van Deskundigen 2010). Voor de in dit rapport gebruikte geologische en archeologische tijdsaanduidingen wordt verwezen naar bijlage 5. Afkortingen en enkele vaktermen worden achterin dit rapport uitgelegd (zie lijst van afkortingen en begrippen). 1.3. Ligging van het plan- en onderzoeksgebied De ligging van het in te richten gebied, ofwel het plangebied, is weergegeven in bijlage 1. Het plangebied ligt direct ten noordwesten van de straat Goedentijd en direct ten zuidwesten van het kruispunt van de wegen Goedentijd, Kapellekensbaan, Schellestraat en de Oude Tilburgsebaan. Het plangebied bestaat uit deels een akker, grasland en bebouwd gebied. In het noordwesten van het
plangebied staat een veeschuur. De exacte ligging en contouren van het plangebied zijn weergegeven in bijlage 3. Om tot een gespecificeerde verwachting voor het plangebied te komen, is niet alleen gekeken naar bekende gegevens over het plangebied zelf maar ook naar de omgeving. Voor het totale onderzochte gebied, oftewel het onderzoeksgebied, is als begrenzing een straal van 750 m rondom het plangebied gekozen. De grootte van deze straal is gekozen zodat onderzoek dat voorheen heeft plaatsgevonden in de directe omgeving in het huidige onderzoek kon worden betrokken. Op deze manier kunnen aannames worden gemaakt over welke archeologische waarden in het plangebied zelf zouden kunnen worden aangetroffen.
Figuur 1:
De ligging van het plangebied op een luchtfoto (bron: Google Maps 2008). Het plangebied is rood omkaderd.
2. Bureauonderzoek 2.1. Werkwijze Tijdens het bureauonderzoek zijn gegevens verzameld over het onderzoeksgebied. Er is gekeken naar bekende archeologische en ondergrondse bouwhistorische waarden, uitgevoerde archeologische onderzoeken, de fysieke kenmerken van het oude en huidige landschap en naar informatie over bodemverstoringen. Er is gebruik gemaakt van de verwachtingskaart van de Cultuurhistorische Waardenkaart (CHW) van de provincie Noord-Brabant. Daarnaast is er gekeken naar de landelijke verwachtingskaart (de Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden) en naar het Archeologisch Informatie Systeem (Archis II) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Aanvullende historische informatie is verkregen uit beschikbaar historisch kaartmateriaal, waaronder e het kadastrale minuutplan van begin 19 eeuw en enkele historische topografische kaarten (watwaswaar.nl), en via de website van de KennisInfrastructuur CultuurHistorie (KICH; www.kich.nl). Om inzicht te krijgen in de opbouw en ontwikkeling van het landschap zijn onder andere de bodemkaart en de geomorfologische kaarten van Nederland (Stichting voor Bodemkartering 1984; Stichting voor Bodemkartering/Rijks Geologische Dienst 1981). Voor informatie over het reliëf in en rondom het plangebied is gebruik gemaakt van het Actueel Hoogtebestand van Nederland (AHN; www.ahn.nl). Deze gegevens zijn aangevuld met informatie uit onderzoeksrapporten en achtergrondliteratuur (zie literatuurlijst). Er is via de e-mail contact opgenomen met de Heemkundekring ‘Carel de Roy’, maar er is geen reactie teruggekomen. 2.2. Geologie, geomorfologie en bodem 2.2.1. Ontstaansgeschiedenis landschap Het plangebied is gelegen in het zuidelijk zandgebied op het noordwestelijk deel van het Kempen Blok. Langs een zuidoost-noordwest lopend breukensysteem dwars door het Rijns Massief vonden aan het eind van het Eoceen en in het Oligoceen (circa 34 tot 23 miljoen jaar geleden) tektonische bewegingen plaats. Door deze bodembewegingen daalde een gebied dat tegenwoordig bekend staat als de Roerdalslenk. De horsten aan weerszijden van de slenk liggen nu hoger in het landschap door dezelfde tektonische bewegingen. De horst ten zuidoosten van de Roerdalslenk wordt ook wel het Kempen Blok genoemd (Berendsen 2004; De Mulder et al. 2003). In de ondergrond van het plangebied komen afzettingen van de Formatie van Waalre voor die dateren uit het Vroeg-Pleistoceen. De afzettingen bestaan uit opeenvolgingen van uiterst grof tot matig fijn zand, afgewisseld met blauwgrijze kleilagen (De Mulder et al. 2003). De sedimenten zijn afkomstig uit het stroomgebied van de Rijn en Maas. Hoewel de sedimenten in Zuidoost-Nederland duidelijk van fluviatiele oorsprong zijn, zijn zij in West-Brabant en Zeeland ontstaan in een estuariene omgeving (De Mulder et al. 2003). Op de estuariene afzettingen is een pakket dekzand gevormd dat tussen enkele decimeters en enkele meters dik kan zijn. Het pakket dekzand is gefaseerd ontstaan. Tijdens de zeer koude perioden van de voorlaatste ijstijd (het Saalien; circa 370.000 tot 130.000 jaar geleden) is dekzand bovenop de estuariene afzettingen afgezet. In de laatste ijstijd (het Weichselien; circa 116.000 tot 10.000 jaar geleden) is in twee fasen een nieuw pakket dekzand gevormd (Laagpakket van Wierden van de Formatie van Boxtel; De Mulder et al. 2003). Vooral in de laatste fasen van het Weichselien is het dekzand door de wind opgeblazen in grote zuidwest – noordoost lopende dekzandruggen. De vorming van de dekzandruggen vond plaats door het proces van wegstuiven en afzetten van zand op verschillende delen van het landschap. Wegstuiven van het zand was mogelijk doordat de wind vrij spel had door het vrijwel geheel ontbreken van vegetatie dankzij het koude klimaat. Met de verbetering van het klimaat aan het begin van het Holoceen (vanaf circa 10.000 jaar geleden) keerde de vegetatie terug en werd de verstuiving aan banden gelegd. De huidige in het landschap aanwezige beekdalen zijn ontstaan tijdens de laatste ijstijd doordat zij door de aanwezigheid van ondoordringbare dekzandruggen hun loop moesten verleggen. De brede, ondiepe vormen van deze dalen komen niet overeen met de huidige, geringe afvoer van water in
deze riviertjes, wat aantoont dat voorheen de afvoer veel groter is geweest. De aanwezige beekdalen in de omgeving van Alphen lopen van het hoger in het landschap gelegen Kempen Blok naar het lager gelegen landschap in het noordwesten van Noord-Brabant. 2.2.2. Geomorfologie Op de geomorfologische kaart ligt het plangebied binnen de bebouwde kom van Alphen en is het daardoor geomorfologisch gezien niet gekarteerd. Ten oosten, westen en zuiden van het plangebied ligt een gebied dat gekarteerd is als dekzandplateau, al dan niet met oud bouwlanddek (kaartcode 4F5, Stichting voor Bodemkartering / Rijks Geologische Dienst 1981). Ten noorden van het plangebied zijn terrasafzettingswelvingen bedekt met dekzand (kaartcode 3L12a) aanwezig. Op het dekzand kan bewoning hebben plaatsgevonden vanaf het Laat-Paleolithicum, aangezien het dekzand aan het eind van de laatste ijstijd (het Weichselien) is afgezet. Op het Actueel Hoogtebestand van Nederland (AHN) is het plangebied blauw gekleurd en ligt het dus laag in het landschap. Gezien de grotendeels hogere ligging van de omgeving van het plangebied lijkt binnen het plangebied een afgraving te hebben plaatsgevonden. Op het bodemloket (www.bodemloket.nl) wordt geen melding gemaakt van een afgraving.
Figuur 2:
De ligging van het plangebied op het AHN (Actueel Hoogtebestand Nederland, www.ahn.nl). Het plangebied is rood omkaderd. Op het AHN zijn de hoogst in het landschap gelegen gebieden rood gekleurd, en worden steeds lager liggende gebieden aangegeven door middel van de kleuren geel, groen en uiteindelijk blauw.
2.2.3. Bodem Op de bodemkaart ligt het plangebied binnen een gebied dat gekarteerd is als hoge zwarte enkeerdgronden bestaande uit lemig fijn zand (kaartcode zEZ23, Stichting voor Bodemkartering 1984). Dit soort zandgronden hebben een zwarte en wat loodzandachtige bovengrond met een dikte van meer dan 50 cm (De Bakker 1966). Enkeerdgronden zijn gronden met een onvergraven humeuze bovengrond. Een dergelijk (opgebracht) humeus dek wordt ook wel een plaggendek of een oud
bouwlanddek genoemd. Dit dek is ontstaan door het langdurig bemesten van arme zandgronden met potstalmest, bestaande uit een mengsel van heideplaggen, dierenmest en huisafval. Door deze methode bleef een akker in deze nutriëntarme omgeving langdurig vruchtbaar. Deze methode werd in hoofdzaak toegepast vanaf de Late-Middeleeuwen. Door de continue bemesting raakte de omgeving rondom de akkers afgeplagd, terwijl het akkercomplex zelf tot een meter verhoogd kon raken. Onder het plaggendek kunnen restanten aanwezig zijn van de oorspronkelijke bodem met daarin mogelijk archeologische resten die dateren van vóór de ophoging met plaggen. De oorspronkelijke bodem is in het geval van dekzand als uitgangsmateriaal meestal in de vorm van een podzolbodem. Door het plaggendek worden eventuele onder die oude akkerlaag gelegen archeologische resten beschermd tegen grondbewerkingen als ploegen (Barends et al. 1986; Berendsen 2005). De kans op een intacte bodem en archeologische resten is groter naarmate het plaggendek dikker is. Het plangebied heeft een grondwatertrap VII*. De grondwatertrappenindeling is gebaseerd op gemiddeld hoogste (GHG) en gemiddeld laagste grondwaterstandsdieptes (GLG). Hiermee worden de winter- en zomergrondwaterstanden gekarakteriseerd in een jaar met een gemiddelde neerslag en verdamping. Grondwatertrap VII duidt op zeer droge gronden waarbij de GHG wordt aangetroffen op een diepte van meer dan 80 cm -mv en de GLG op een diepte van meer dan 120 cm –mv. De asterix als aanvulling op de grondwatertrap is een aanduiding voor sterke regulering van het grondwater door de mens. Meestal zorgt deze regulering voor een verdere verdroging van de bodem. De bodemmatrix en de zeer lage grondwaterstanden maken dat de omstandigheden relatief ongunstig zijn voor het aantreffen van (onverkoolde) organische vondsten. Anorganische vondsten kunnen wel in goede staat voorkomen. 2.3. Archeologische en ondergrondse bouwhistorische waarden Uit de Cultuurhistorische Waardenkaart (CHW) van de provincie Noord-Brabant blijkt dat voor het plangebied een hoge tot middelhoge archeologische verwachting geldt. Het plangebied staat op de Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW) aangegeven als een gebied met een hoge trefkans voor archeologische waarden. Deze waardering is gebaseerd op de ligging van het terrein op hoge zwarte enkeerdgronden. Binnen het plangebied zijn geen terreinen aanwezig die op de Archeologische Monumentenkaart (AMK) als waardevol staan aangegeven (bijlage 2). Wel ligt direct ten zuiden, oosten en noordoosten van het plangebied een AMK-terrein van hoge archeologische waarde (AMK-nr. 16838). Het gaat om de oude dorpskern van Alphen, waar middeleeuwse bewoning van vóór 1250 voorkomt. Binnen het plangebied zijn geen waarnemingen en vondsten gemeld (bijlage 2). Op basis van de gegevens van het Kennisinfrastructuur Cultuurhistorie (KICH; www.kich.nl) zijn er ook geen bouwhistorische waarden binnen het plangebied bekend. Wel ligt het plangebied binnen het groter gebied van onderzoeksmelding 5801. De omkadering van dit plangebied lijkt echter niet de precieze onderzoekslocatie weer te geven. De onderzoeksmelding betreft een archeologisch proefputten- of de proefsleuvenonderzoek aan de locatie De Ligt II. Hierbij is onder een plaggendek (vanaf de 14 eeuw de gevormd en in gebruik tot en met de 17 eeuw) een oudere, intacte cultuurlaag gevonden. Er zijn archeologische grondsporen gevonden die wijzen op bewoning uit de overgangsperiode tussen de Vroege- en Midden-IJzertijd. Het gaat hierbij om een nederzetting of een klein huiserf. Binnen een straal van 750 m zijn een aantal onderzoeksmeldingen, monumenten en een paar waarnemingen bekend (bijlage 2). Op circa 260 m ten zuidoosten van het plangebied is op de locatie De Ligt II een AMK monument van archeologische waarde (AMK-nr. 15372) bekend die gerelateerd kan worden aan het hiervoor genoemde proefsleuvenonderzoek (onderzoeksmelding 5801, waarneming 50988). Binnen het monument is een grote trefkans op archeologische waarden in de vorm van prehistorische boerderijen met akkers. Bij een booronderzoek in het hooggelegen zuidwestelijk deel van het terrein is een vondstencluster uit de Late Bronstijd en/of IJzertijd aangetroffen (onderzoeksmelding 10517, waarnemingen 37413, 317636 en 317686). Deze vondsten bevonden zich in een cultuurlaag of oude akkerlaag onder het meer recente plaggendek, waardoor een goede conservering van vondsten in de cultuurlaag wordt verwacht. Dit booronderzoek gaf aanleiding tot het eerder genoemde proefsleuvenonderzoek. Naar aanleiding van het proefsleuvenonderzoek heeft een archeologische opgraving (onderzoeksmelding 14933, waarneming 418107) plaatsgevonden ter plekke van een tijdens het proefsleuvenonderzoek ontdekte IJzertijd-
structuur. Hierbij werden sporen van een erf uit de IJzertijd gevonden alsmede van twee huizen, drie spiekers en enkele losse paalsporen en kuilen. Op een afstand van circa 750 m ten zuidwesten van het plangebied wordt op basis van een booronderzoek en een daaropvolgend proefsleuvenonderzoek (onderzoeksmeldingen 37181 en 39513) een vindplaats uit de Romeinse tijd en de Nieuwe tijd in het zuidelijk deel van het plangebied verwacht. Een boor- en proefsleuvenonderzoek (onderzoeksmeldingen 38517 en 41487, waarneming 417114) hebben ook plaatsgevonden binnen een terrein op circa 750 m afstand ten noorden van het plangebied. Hierbij zijn volgens mevrouw drs. L. Weterings-Korthorst van Regiobureau Breda Merovingische sporen aangetroffen. Daarnaast is volgens mevrouw drs. L. Weterings-Korthorst een Merovingisch grafveld bekend op een locatie tussen onderzoeksmeldingen 37181 en 38517 (waarnemingen 21649, 37409 en 37411). Hierbij zijn ook Romeinse vondsten aangetroffen. Tenslotte zijn tijdens een opgraving in 1953 ter plekke van de kerk op circa 315 m ten noorden van het plangebied een klokkengieterij en bijbehorende smeltoven uit de Late-Middeleeuwen B tot Nieuwe tijd A gevonden, evenals graven en menselijk botmateriaal uit de Late-Middeleeuwen B. De kerk zelf stamt uit de Late-Middeleeuwen B tot Nieuwe tijd C (waarneming 31179). 2.4. Historische situatie en huidig landgebruik Op het kadastrale minuutplan uit 1811-1832 is binnen het plangebied geen bebouwing aanwezig (bijlage 6). Het plangebied is volgens de kadastrale gegevens in gebruik als weiland en bouwland. Het is gelegen aan de ‘Weg van Alphen naar Gilze/Tilburg’. Een kaart van T.E. van Goor uit 1744 getuigt van het feit dat deze weg in 1744 ook al aanwezig was. Het is waarschijnlijk dat deze weg al sinds de Late-Middeleeuwen bestond. Langs deze weg kan bebouwing hebben gelegen sinds de Late-Middeleeuwen. De topografisch militaire kaart uit 1836-1843 toont bouwland en weilanden die omheind zijn met bomenrijen. Dit is ook het geval op een topografisch militaire kaart uit 1899, hoewel de locatie van het weiland en het bouwland ten opzichte van elkaar enigszins veranderd is (bijlage 7). Op latere topografische kaarten wisselt het landgebruik tussen weiland en bouwland. Op een topografische kaart uit 1980 is het noordwesten van het plangebied bebouwd en geasfalteerd (bijlage 8). Dit bebouwd gebied is tegenwoordig nog steeds aanwezig, terwijl de rest van het plangebied in gebruik is genomen als grasveld en als akker voor de aanplant van naaldbomen. 2.5. Mogelijke verstoringen Op basis van de KLIC-gegevens liggen binnen het plangebied geen kabels, rioleringen of leidingen in de ondergrond. De ondergrond van het plangebied en de daarin eventueel aanwezige archeologische waarden kunnen echter wel door de volgende factoren zijn verstoord: • Op basis van het AHN kan de ondergrond van het plangebied in het verleden zijn afgegraven. • Aangezien het plangebied in ieder geval vanaf het begin van de 19 eeuw afwisselend in gebruik is geweest als bouwland, kan de ondergrond en mogelijke archeologische waarden verstoord zijn geraakt. de
• De bouw van de structuur in het noordwesten van het plangebied in de tweede helft van de 20 eeuw heeft zeer waarschijnlijk voor bodemverstoringen gezorgd.
ste
2.6. Gespecificeerd verwachtingsmodel Op basis van de resultaten van het bureauonderzoek kan het plangebied niet direct geomorfologisch worden geclassificeerd vanwege diens ligging binnen de bebouwde kern van Alphen. Op basis van geomorfologische eenheden in de buurt van het plangebied wordt verwacht dat het plangebied kan liggen op een dekzandplateau dat mogelijk bedekt is met een oud bouwlanddek of op terrasafzettingswelvingen bedekt met dekzand. Gezien de vorming van het dekzand aan het einde van het Weichselien wordt verwacht dat binnen het plangebied bewoning kan hebben plaatsgevonden vanaf het Laat-Paleolithicum. Bodemkundig gezien behoort het plangebied tot een gebied van hoge zwarte enkeerdgronden. De aanwezigheid van dit soort gronden geeft aan dat het
plangebied in gebruik is geweest als akker waarbij een humeus dek is ontstaan door het opbrengen de van bemeste plaggen op het land. Het plangebied werd in ieder geval vanaf het begin van de 19 eeuw als akker gebruikt, maar mogelijk al sinds de Late-Middeleeuwen. Op basis van het bureauonderzoek wordt verwacht dat in de top van het dekzand archeologische waarden vanaf het Laat-Paleolithicum aanwezig kunnen zijn. Het kan hierbij gaan om resten van de bewoning en begraving en vanaf het Neolithicum ook landgebruik. Vanaf het begin van de 19 eeuw, maar mogelijk al vanaf de Late-Middeleeuwen, is het plangebied in gebruik geweest als akker. Hoewel historisch kaartmateriaal niet aantoont dat in het plangebied bewoning heeft plaatsgevonden de ste vanaf het begin van de 19 eeuw tot in de 20 eeuw, kan in de eeuwen daarvóór wel bewoning hebben plaatsgevonden. Het plangebied ligt direct naast de weg de Goedentijd, die al voorkomt op een kaart van T.E. van Goor uit 1744 en mogelijk al sinds de Late-Middeleeuwen in gebruik was. Langs dergelijke wegen is de kans op bebouwing groter. Het humeuze dek kan als beschermende factor hebben gediend voor archeologische resten die eventueel aanwezig zijn in de top van het dekzand. Deze eventuele resten kunnen echter weer door diepploegen of ook door de aanleg van het ste 20 -eeuwse gebouw in het noordwesten van het plangebied verstoord zijn geraakt. Daarnaast kan, op basis van het AHN, de ondergrond van het plangebied zelfs zijn afgegraven. Om het verwachtingsmodel te toetsen en waar nodig aan te vullen, is er een verkennend veldonderzoek door middel van boringen uitgevoerd. Op deze manier kan worden bepaald of bodemvorming heeft plaatsgevonden in het dekzand. Daarnaast kan worden onderzocht of een humeus dek aanwezig is. Tenslotte kan het verkennend veldonderzoek aangeven of en op welke plaatsen de oorspronkelijke bodemopbouw en het bodemarchief verstoord zijn geraakt.
3. Veldonderzoek 3.1. Onderzoekshypothese en onderzoeksopzet Het doel van het verkennend veldonderzoek door middel van boringen is om de in het bureauonderzoek opgestelde gespecificeerde archeologische verwachting te toetsen en waar nodig aan te passen. Tijdens het veldonderzoek wordt vastgesteld waar de oorspronkelijke bodemopbouw intact is gebleven en waar niet. Daarnaast wordt inzicht verkregen in de vormeenheden van het landschap, voor zover deze van invloed zijn op de locatiekeuze in het verleden. Kansarme zones worden uitgesloten en kansrijke zones worden geselecteerd voor de volgende fasen. Het veldonderzoek bestond uit een booronderzoek en een veldkartering. De veldkartering kon alleen plaatsvinden op dat gedeelte van het plangebied dat als akker in gebruik is genomen. De rest is begroeid met gras of is geasfalteerd en kon dus niet worden gekarteerd. 3.2. Werkwijze In het plangebied aan de Goedentijd zijn zes boringen gezet (bijlagen 3 en 4) met een diepte van 2,0 m. Deze boringen zijn verdeeld over het plangebied. Er is gebruik gemaakt van een Edelmanboor met een diameter van 10 cm. De boringen zijn beschreven volgens de Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode (ASB; SIKB 2008) met behulp van een veldcomputer en het programma Boormanager van I.T. Works. De locaties van de boringen (x- en y-waarden) zijn ingemeten vanuit de perceelsgrenzen. De hoogtes van de boringen (z-waarden) zijn bepaald aan de hand van het Actueel Hoogtebestand van Nederland. De opgeboorde monsters zijn door middel van verbrokkelen in het veld onderzocht op de aanwezigheid van archeologische indicatoren zoals aardewerk, baksteen, vuursteen en huttenleem. 3.3. Resultaten 3.3.1. Lithologie en geologie Direct onder het maaiveld is een donkerbruine, matig fijne en zwak siltige zandlaag aanwezig, de zogenaamde A-horizont (bijlage 4). Deze sterk humeuze zandlaag reikt tot een diepte van 70 cm –mv in boring 2, 80 cm in boringen 3 en 6, 90 cm –mv in boring 1 en 4 en 160 cm –mv in boring 5. Onder de humeuze zandlaag zijn tot een diepte van 2,0 m matig fijne en zwak siltige (dek)zandlagen aanwezig. Deze lagen behoren tot de C-horizont, zijn soms (licht) gevlekt en komen voor in verschillende tinten geel. Geologisch gezien behoren deze dekzandlagen tot het Laagpakket van Wierden van de Formatie van Boxtel (De Mulder et al. 2003). Ook zijn in boring 1 op een diepte van 90 tot 200 cm en in boring 6 op een diepte van 120 tot 200 cm brokken (mogelijk laagjes) leem aangetroffen in het zand. 3.3.2. Bodemopbouw In alle boringen is de bovengrond sterk humeus, wat duidt op de aanwezigheid van een mogelijk opgebracht humeus dek of A-horizont (bijlage 4). Dit humeuze dek heeft in de boringen een dikte van 70 tot 160 cm. De bodem kan daarom als een hoge zwarte enkeerdgrond worden geïdentificeerd (De Bakker 1966). Dit humeuze dek is blijkens de aanwezigheid van moderne puinfragmenten hetzij recentelijk opgebracht hetzij recentelijk verstoord. Sporen baksteen zijn in boring 2 zelfs aangetroffen tot in de C-horizont op een diepte van 70 tot 120 cm –mv. 3.3.3. Archeologische indicatoren Er zijn geen archeologische indicatoren aangetroffen. Tijdens de veldkartering zijn alleen subrecente aardewerk- en puinfragmenten gevonden.
3.4. Interpretatie Op basis van het veldonderzoek is in de ondergrond van het plangebied dekzand aangetroffen dat gedurende het eind van de laatste ijstijd (het Weichselien) is afgezet en geologisch gezien tot het Laagpakket van Wierden van de Formatie van Boxtel behoort. In het dekzand zijn geen aanwijzingen gevonden voor bodemvorming of podzolering in het verleden. Dit kan betekenen dat de top van het dekzand verdwenen is, mogelijk door een plaatselijke afgraving. Deze stelling wordt onder andere bevestigd door de lage ligging van het plangebied op het AHN en het feit dat moderne puinfragmenten tot in de C-horizont zijn aangetroffen. Dit betekent dat archeologische resten zeer waarschijnlijk grotendeels verdwenen zijn met de mogelijke uitzondering van diep reikende grondsporen, zoals van waterkuilen, vanaf het Neolithicum. De verwachting op dit sporen is echter laag. Daarnaast bevatte het humeuze dek ook moderne puinfragmenten wat betekent dat dit dek waarschijnlijk van recente oorsprong is of recent verstoord is.
4. Conclusie en aanbevelingen In opdracht van Architecten Buro Schoenmakers zijn in maart 2011 een archeologisch bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek (IVO) verkennende fase door middel van boringen uitgevoerd in verband met de geplande (her)ontwikkeling van het plangebied aan de Goedentijd in Alphen, gemeente Alphen-Chaam. •
Het plangebied is gelegen in het zuidelijk zandgebied van Nederland. In de ondergrond is dekzand aanwezig dat aan het einde van de laatste ijstijd (het Weichselien) door de wind is afgezet. Het dekzand behoort toe aan het Laagpakket van Wierden van de Formatie van Boxtel.
•
Tijdens het veldonderzoek bleek dat in het dekzand wel de C-horizont maar geen podzolhorizonten aanwezig waren. Het is mogelijk dat podzolering wel in het verleden heeft plaatsgevonden, maar dat het resulterende podzolprofiel door afgraving in zijn geheel verwijderd is geraakt. Een mogelijke afgraving wordt bevestigd door de lage ligging op het AHN en door het feit dat recente puinfragmenten tot in de C-horizont zijn aangetroffen in boring 2. Door een dergelijke afgraving kunnen ook eventueel aanwezige archeologische resten verwijderd zijn. Dit is met de mogelijke uitzondering van dieper reikende sporen (bijvoorbeeld van waterkuilen en huispalen) die vanaf het Neolithicum te dateren zijn en tot in de C-horizont aan te treffen zijn. Er is echter een lage verwachting op dit soort sporen.
•
Het humeuze dek bovenop de C-horizont is 70 tot 160 cm dik en kan daardoor bodemkundig gezien als een hoge zwarte enkeerdgrond worden geïdentificeerd. Het dek zelf lijkt van recente oorsprong te zijn, gegeven het feit dat het recent dateerbare puinfragmenten bevat.
•
De voorgenomen graafwerkzaamheden ten behoeve van de nieuwbouw zullen zeer waarschijnlijk geen archeologische resten in de ondergrond verstoren.
4.1. Aanbevelingen Tijdens het onderzoek is geconstateerd dat in het plangebied de ondergrond relatief recentelijk is afgegraven, waardoor er een lage verwachting is op archeologische resten. Op basis van de resultaten van het inventariserend veldonderzoek wordt geadviseerd om geen vervolgonderzoek uit te laten voeren. 4.2. Betrouwbaarheid Het uitgevoerde onderzoek is op zorgvuldige wijze verricht volgens de algemeen gebruikelijke inzichten en methoden. Het archeologisch onderzoek is erop gericht om de kans op het onverwacht aantreffen dan wel het ongezien vernietigen van archeologische waarden bij bouwwerkzaamheden in het plangebied te verkleinen. Aangezien het onderzoek is uitgevoerd door middel van een steekproef kan echter, op basis van de onderzoeksresultaten, de aan- of afwezigheid van eventuele archeologische waarden niet gegarandeerd worden. Wij wijzen u er graag op dat indien archeologische waarden worden aangetroffen deze conform de Monumentenwet 1988, artikel 53, bij het Rijk gemeld dienen te worden.
Geraadpleegde bronnen ANWB, 2005: ANWB Topografische Atlas Noord-Brabant 1:25.000, Den Haag. Bakker, H. de, 1966: De subgroepen van het systeem van bodemclassificatie voor Nederland. In: Boor en Spade: verspreide bijdragen tot de kennis van de bodem van Nederland, deel 15. Stichting voor Bodemkartering (Wageningen) Barends, S./ H.G. Baas/ M.J. de Harde/ J. Renes/ T. Stol/ J.C. van Triest/ R.J. de Vries/ F.J. van 9 Woudenberg, 2005 (1986): Het Nederlandse landschap. Een historisch-geografische benadering, Utrecht. 3
Berendsen, H.J.A., 2005 (1997): Landschappelijk Nederland. De fysisch-geografische regio’s, Assen. Centraal College van Deskundigen, 2010: Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie, versie 3.2, Gouda. Horn, M./ A.W.E. Wilbers 2011: Plan van aanpak. Goedentijd in Alphen, gemeente Alphen-Chaam, Noordwijk (Intern rapport, Becker & Van de Graaf). Kadaster, 1832: Oorspronkelijke aanwijzende tafel der grondeigenaren en der ongebouwde en gebouwde vaste eigendommen benevens van derzelver inhouds-grootte, klassering en belastbaar inkomen, volgens het kadaster. Kadastrale gegevens (OAT-gegevens) behorende bij de minuutplannen van gemeente Alphen en Riel, sectie H, blad 01 (http://watwaswaar.nl). Mulder, E.F.J. de/ M.C. Geluk/ I.L. Ritsema/ W.E. Westerhoff/ T.E. Wong, 2003: De ondergrond van Nederland, Groningen/Houten. SIKB, 2008: Archeologische standaard boorbeschrijving, Archeologie Leidraad, Gouda. Stichting voor Bodemkartering, 1984: Bodemkaart van Nederland, 1:50.000, blad 50 Oost Tilburg, Wageningen. Stichting voor Bodemkartering / Rijks Geologische Dienst, 1981: Geomorfologische kaart van Nederland, 1:50.000, 50 Tilburg, Wageningen / Haarlem.
Websites watwaswaar.nl www.ahn.nl/viewer www.edward-wells.nl www.kich.nl
Historisch kaartmateriaal •
Kaart van T.E. van Goor uit 1744
•
Kadastrale minuutplan uit 1811-1832
Lijst van afkortingen en begrippen Afkortingen Archis AMK CHW GPS IKAW KNA mv NAP PvA RCE
Archeologisch Informatie Systeem Archeologische Monumenten Kaart Cultuurhistorische Waardenkaart Global Positioning System Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie maaiveld (het landoppervlak) Normaal Amsterdams Peil Plan van Aanpak Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Verklarende woordenlijst antropogeen
Ten gevolge van menselijk handelen (door mensen veroorzaakt/gemaakt).
ARCHIS-melding
Elke melding bij het centraal informatiesysteem (ARCHIS).
artefact
Alle door de mens vervaardigde of gebruikte voorwerpen.
cultuurdek
30 tot 50 cm dikke cultuurlaag, soms opgebracht (vergelijkbaar met een es, maar minder dik), soms ontstaan door diepploegen.
dekzand
Fijnzandige afzettingen die onder periglaciale omstandigheden voornamelijk door windwerking ontstaan zijn; de dekzanden van het Weichselien vormen in grote delen van Nederland een ‘dek’ (Formatie van Boxtel).
Edelmanboor
Een handboor voor bodemonderzoek.
Eemien
Interglaciaal tussen Saalien en Weichselien (resp. voorlaatste en laatste glaciaal), ca. 130.000-120.000 jaar geleden.
enkeerdgronden
Dikke laag met donkere, min of meer rulle grond, met organische en anorganische bestanddelen die ontwikkeld is op zandgrond onder invloed van de mens; worden veelal aangetroffen op grote akkergronden.
eolisch
Door de wind gevormd, afgezet.
estuarien
Afgezet in een estuarium
estuarium
In inham aan de kust waarin met name het getijde grote invloed uitoefent op het landschap, bijvoorbeeld de Westerschelde.
Holoceen
Jongste geologisch tijdvak dat nog steeds voortduurt (vanaf de laatste IJstijd: ca. 8800 jaar voor Chr.).
horizont
Kenmerkende laag binnen de bodemvorming.
humeus
Organische stoffen bevattend; bestaande uit resten van planten en dieren in de bodem.
lithologie
Wetenschap die zich bezighoudt met de beschrijving en het ontstaan van de sedimentaire gesteenten.
oxidatie
Reactie met zuurstof (roesten/corrosie bij metalen; ‘verbranding’ bij veen).
plaggendek
Oud verhoogd bouwland, ontstaan door ophoging ten gevolge van bemesting. Voor de bemesting werden plaggen of met zand vermengde potstalmest opgebracht.
plangebied
gebied waarbinnen de realisering van de planvorming het bodemarchief kan bedreigen
Pleistoceen
Geologisch tijdperk dat ca. 2,3 miljoen jaar geleden begon. Gedurende deze periode waren er sterke klimaatswisselingen van gematigd warm tot zeer koud (de vier bekende IJstijden). Na de laatste IJstijd begint het Holoceen (ca. 8800 voor Chr.).
podzol
Bodem met een uitspoelingslaag (E-horizont) en een inspoelingslaag (Bhorizont). Het proces van het uitlogen van de E-horizont en de vorming van een B-horizont door inspoeling van amorfe humus en ijzer wordt podzolering genoemd.
potstal
Uitgediepte veestal.
Saalien
Voorlaatste glaciaal, waarin het landijs tot in Nederland doordrong (vorming stuwwallen), ca. 200.00-130.000 jaar geleden.
slak
steenachtig afval van metaal- of aardewerkproductie
Weichselien
Geologische periode (laatste ijstijd, waarin het landijs Nederland niet bereikte), ca. 120.000-10.000 jaar geleden.
Bijlage 1: Topografische kaart
388000
389000
390000
º
0 125000
500 m 127000
Projectnummer: 26270111 Projectnaam: Alphen, Goedentijd Legenda Plangebied
389000
Bijlage 2: Archis-informatie
º
!36891 !38955 !38957
35445
37409
10437
!37411
21649
5801
39513 412618 16838 ! 37181 ( 417114 41487
!408708
54776
!31179
!
15372 10517 14933!137686 37413 !50988 138736 (407512
38517
21262
!137685 9156
14209
10441 1376785206 !400461
!36902 !137679
19411
!39847 10440 0
6464 7773 125000
!36905
10439
500 m
126000
Projectnummer: 26270111 Projectnaam: Alphen, Goedentijd Legenda ( !
vondstmeldingen waarnemingen
IKAW
lage trefkans (water)
Plangebied
middelhoge trefkans (water)
onderzoeksmeldingen
hoge trefkans (water)
monumenten
Archeologische waarde Terrein van archeologische betekenis Terrein van archeologische waarde Terrein van hoge archeologische waarde Terrein van zeer hoge archeologische waarde Terrein van zeer hoge archeologische waarde, beschermd
lage trefkans water middelhoge trefkans ongekarteerd hoge trefkans zeer lage trefkans
Bijlage 3: Boorlocatiekaart
388950
º
6
.
2
. 4
1
.
.
3
388900
.
G
5
oe
n de
d tij
388850
.
0 125350
125400
Projectnummer: 26270111 Projectnaam: Alphen, Goedentijd Legenda .
Boring
Plangebied
25 m
Bijlage 4: Boorbeschrijvingen
Legenda (conform NEN 5104) grind
klei
geur
Grind, siltig
Klei, zwak siltig
Grind, zwak zandig
Klei, matig siltig
geen geur zwakke geur matige geur sterke geur
Grind, matig zandig
Klei, sterk siltig
Grind, sterk zandig
Klei, uiterst siltig
Grind, uiterst zandig
Klei, zwak zandig
uiterste geur
olie geen olie-water reactie zwakke olie-water reactie matige olie-water reactie sterke olie-water reactie Klei, matig zandig
Klei, sterk zandig
zand
uiterste olie-water reactie
p.i.d.-waarde >0
Zand, kleiïg
>1 >10 Zand, zwak siltig
>100
leem
>1000
Zand, matig siltig
Leem, zwak zandig
>10000
Zand, sterk siltig
Leem, sterk zandig
monsters geroerd monster
Zand, uiterst siltig
overige toevoegingen
ongeroerd monster
zwak humeus
veen Veen, mineraalarm
matig humeus
overig bijzonder bestanddeel
Veen, zwak kleiïg
sterk humeus
Gemiddeld hoogste grondwaterstand grondwaterstand
Veen, sterk kleiïg
zwak grindig
Veen, zwak zandig
matig grindig
Veen, sterk zandig
sterk grindig
Gemiddeld laagste grondwaterstand slib
water
Legenda afkortingen Archeologische Boorbeschrijving (conform ASB 2008) Percentages en Mediaan Klasse Zandmediaan Uiterst fijn 63-105 µm Zeer fijn 105-150 µm Matig fijn 150-210 µm Matig grof 210-300 µm Zeer grof 300-420 µm Uiterst grof 420-2000 µm Nieuwvormingen (1=spoor, 2=weinig, 3=veel) Afkorting Nieuwvormingen FEC IJzerconcreties FFC Fosfaatconcreties FOV Fosfaatvlekken MNC Mangaanconcreties ROV Roestvlekken VIV Vivianiet VKZ Verkiezeling ZAV Zandverkittingen Bodemkundige interpretaties Code Bodemkundige interpretaties BOD Bodem BOV Bouwvoor ESG Esgrond GLE Gleyhorizont HIN Humusinspoeling INH Inspoelingshorizont KAT Katteklei KBR Klei, brokkelig LOO Loodzand MOE Moedermateriaal OMG Omgewerkte grond OPG Opgebrachte grond OXR Oxidatie-reductiegrens POD Podzol RYP Gerijpt TKL Top kalkloos TRP Terpaarde UIT Uitspoelingshorizont VEN Vegetatieniveau VNG Gelaagd vegetatieniveau VRG Vergraven
Bodemhorizont Code Bodemhorizont BHA A-horizont BHAB BHAC BHAE BHB BHBC BHC BHE BHEB BHO BHR
AB-horizont AC-horizont AE-horizont B-horizont BH-horizont C-horizont E-horizont EB-horizont O-horizont R-horizont
Omschrijving Minerale bovengrond Overgangshorizont Overgangshorizont Overgangshorizont Inspoelingshorizont Overgangshorizont Uitgangsmateriaal Uitspoelingshorizont Overgangshorizont Strooisellaag Vast gesteente
Sedimentaire karakteristiek, laaggrens Afkorting Afmeting Klasse overgangszone BDI ≥ 3,0 - < 10,0 cm Basis diffuus BGE ≥ 0,3 - < 3,0 cm Basis geleidelijk BSE < 0,3 cm Basis scherp Kalkgehalte Code Kalkgehalte CA1 Kalkloos CA2 Kalkarm CA3 kalkrijk Archeologische indicatoren (1=spoor, 2=weinig, 3=veel) Code Omschrijving AWF Aardewerkfragmenten BST Baksteen GLS Glas HKB Houtskoolbrokken HKS Houtskoolspikkels MXX Metaal OXBO Onverbrand bot OXBV Verbrand bot SGK Gebroken kwarts SLA Slakken/sintels SVU Vuursteen SXX Natuursteen VKL Verbrande klei VSR Visresten
Boring:
1
Boring:
2
Boring:
3
Datum:
08-03-2011
Datum:
08-03-2011
Datum:
08-03-2011
X:
125348
X:
125377
X:
125375
Y:
388910
Y:
388923
Y:
388905
Maaiveld [m NAP]:
23,35
Maaiveld [m NAP]:
23,19
Maaiveld [m NAP]:
23,15
GWS:
GWS:
GWS:
Opmerking:
Opmerking:
Opmerking:
cm NAP 2335
0
cm NAP
gras Zand, matig fijn, zwak siltig, matig humeus, donkerbruin, A-horizont
50
2319
0
cm NAP
gras Zand, matig fijn, zwak siltig, matig humeus, sporen baksteen, donkerbruin, A-horizont
50
2315
0
gras Zand, matig fijn, zwak siltig, matig humeus, donkerbruin, A-horizont
50 2249
Zand, matig fijn, zwak siltig, sporen baksteen, bruingeel, gevlekt, C-horizont
2245
Zand, matig fijn, zwak siltig, brokken leem, lichtgeel, C-horizont 100
100
2235
Zand, matig fijn, zwak siltig, licht geelgrijs, licht gevlekt, C-horizont 100
2199
Zand, matig fijn, zwak siltig, lichtgeel, gevlekt, C-horizont 150
150
2135
200
2119
200
2115
200
Boring:
4
Boring:
5
Boring:
6
Datum: X:
08-03-2011 125406
Datum: X:
08-03-2011 125369
Datum: X:
08-03-2011 125351
Y:
388912
Y:
388880
Y:
388928
Maaiveld [m NAP]:
22,66
Maaiveld [m NAP]:
23,15
Maaiveld [m NAP]:
23,6
GWS:
GWS:
Opmerking:
GWS:
Opmerking:
cm NAP
0
150
2266
Opmerking:
cm NAP
landbouwgrond Zand, matig fijn, zwak siltig, matig humeus, donkerbruin, A-horizont
50
0
2315
cm NAP
landbouwgrond Zand, matig fijn, zwak siltig, matig humeus, donkerbruin, A-horizont
50
0
2360
gras Zand, matig fijn, zwak siltig, matig humeus, sporen baksteen, donkerbruin, A-horizont
50
2280
Zand, matig fijn, zwak siltig, geelbruin, C-horizont
2176
Zand, matig fijn, zwak siltig, lichtgeel, ligr gevlekt, C-horizont
100
100
100 2250
Zand, matig fijn, matig siltig, brokken leem, geel, C-horizont 2126
Zand, matig fijn, zwak siltig, lichtgeel, C-horizont
150
150
150 2155
Zand, matig fijn, matig siltig, geel, C-horizont
200
2066
200
2115
200
2160
Projectcode: 26270111
Bijlage 5: Periodentabel
388800
389000
389200
Bijlage 6: Kadasterkaart Minuutplan 1811-1832
0 125200
125400
Projectnummer: 26270111 Projectnaam: Alphen, Goedentijd Legenda Plangebied
º
50 m
388000
389000
Bijlage 7: Topografische Militairekaart 1899
º
0 125000
126000
Projectnummer: 26270111 Projectnaam: Alphen, Goedentijd Legenda Plangebied
200 m
Bijlage 8: Topografische kaart 1980
388000
389000
º
0 125000
200 m 126000
Projectnummer: 26270111 Projectnaam: Alphen, Goedentijd Legenda Plangebied
