HIER FOTO INVOEGEN BREEDTE 210mm x HOOGTE 99mm
Sectoranalyse Horeca 2014
Ondernemingen Faillissementen Oprichtingen en schrappingen Omzet en investeringen
©2014 Guidea - Kenniscentrum voor Toerisme en Horeca vzw Deze informatie werd met de grootste zorg samengesteld. Guidea, het Kenniscentrum voor Toerisme en Horeca vzw stelt zich echter niet aansprakelijk voor de juistheid van de aangeboden informatie. In geen geval is Guidea, het Kenniscentrum voor Toerisme en Horeca aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van of in verband met de aangeboden informatie uit deze publicatie.
Inleiding _________________________________________________ 1 1 Actieve ondernemingen ___________________________________ 3 2 Faillissementen _________________________________________ 9 3 Oprichtingen en schrappingen ____________________________ 13 Oprichtingen ______________________________________________ 13 Schrappingen ______________________________________________ 15
4 Omzet en investeringen __________________________________ 17 Omzet ____________________________________________________ 17 Investeringen ______________________________________________ 19
Bijlage 1 ________________________________________________ 21 Aantal ondernemingen ______________________________________ 21 1 Ondernemingen in alle sectoren in België ___________________________ 21 2 Horecaondernemingen in de gewesten _____________________________ 22 3 Horecaondernemingen per subsector ______________________________ 23 3.1 Horecaondernemingen per subsector in België ___________________ 23 3.2 Horecaondernemingen per subsector in de gewesten ______________ 25
Aantal horecaondernemingen per juridische vorm _______________ 29 1 Horecaondernemingen per juridische vorm __________________________ 29 1.1 Horecaondernemingen per juridische vorm in België _______________ 29 1.2 Horecaondernemingen per juridische vorm in de gewesten _________ 30 2 Horecaondernemingen per juridische vorm en per subsector ____________ 33 2.1 Horecaondernemingen per juridische vorm en per subsector in België _ 33 2.2 Horecaondernemingen per juridische vorm en per subsector in de gewesten _____________________________________________ 33
Aantal werkgevers per dimensiegrootte ________________________ 35 1 Werkgevers per dimensiegrootte__________________________________ 35 1.1 Werkgevers per dimensiegrootte in België _______________________ 35 1.2 Werkgevers per dimensiegrootte in de gewesten _________________ 36 2 Werkgevers per dimensiegrootte en per subsector ____________________ 37 2.1 Werkgevers per dimensiegrootte en per subsector in België _________ 37
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
2.2 Werkgevers per dimensiegrootte en per subsector in de gewesten ____ 38
Overlevingspercentage ondernemingen ________________________ 39 1 Overlevingspercentage ondernemingen per sector in België ____________ 39
Aantal faillissementen _______________________________________ 42 1 Faillissementen in alle sectoren in België ___________________________ 42 2 Faillissementen in de horecasector in de gewesten ___________________ 43 3 Faillissementen in de horecasector per subsector ____________________ 44 3.1 Faillissementen in de horecasector per subsector in België _________ 44 3.2 Faillissementen in de horecasector per subsector in de gewesten ____ 45 4 Faillissementen in de horecasector per dimensiegrootte _______________ 47 4.1 Faillissementen in de horecasector per dimensiegrootte in België ____ 47 4.2 Faillissementen in de horecasector per dimensiegrootte in de gewesten 48 5 Faillissementen in de horecasector per juridische vorm ________________ 50 5.1 Faillissementen in de horecasector per juridische vorm in België _____ 50 5.2 Faillissementen in de horecasector per juridische vorm in de gewesten 51 6 Faillissementen in de horecasector per bestaansduur _________________ 53 6.1 Faillissementen in de horecasector per bestaansduur in België ______ 53 6.2 Faillissementen in de horecasector per bestaansduur in de gewesten _ 54
Aantal oprichtingen en schrappingen __________________________ 56 1 Oprichtingen in alle sectoren in België _____________________________ 56 2 Oprichtingen in de gewesten _____________________________________ 57 3 Oprichtingen in de horecasector per subsector _______________________ 58 3.1 Aantal oprichtingen in de horecasector per subsector in België _______ 58 3.2 Oprichtingen in de horecasector per subsector in de gewesten _______ 59 4 Schrappingen in alle sectoren in België ____________________________ 61 5 Schrappingen in de horecasector in de gewesten _____________________ 62 6 Schrappingen in de horecasector per subsector ______________________ 63 6.1 Aantal schrappingen in de horecasector per subsector in België ______ 63 7.2 Aantal schrappingen in de horecasector per subsector in de gewesten
64
Omzet en investeringen _____________________________________ 66 1 Omzet en investeringen in de horecasector in België __________________ 66 2 Omzet en investeringen in de horecasector in de gewesten en provincies __ 67 2.1 Omzet __________________________________________________ 67 2.2 Investeringen _____________________________________________ 68 3 Omzet en investeringen per subsector _____________________________ 69
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
3.1 Omzet en investeringen in België per subsector __________________ 69 3.2 Omzet en investeringen in de gewesten en de Vlaamse provincies per subsector _____________________________________________ 70
Bijlage 2: Cijfers per Vlaamse provincie ______________________ 72 1 Horecaondernemingen in de Vlaamse provincies ______________ 72 2 Horecaondernemingen per subsector ________________________ 73 3 Horecaondernemingen per juridische vorm ___________________ 76 4 Faillissementen in de horecasector __________________________ 79 5 Oprichtingen in de horecasector ____________________________ 82 6 Schrappingen in de horecasector ____________________________ 85
Toelichting van de bronnen ________________________________ 88 1 Ondernemingen, oprichtingen, schrappingen __________________ 88 2 Werkgevers ______________________________________________ 88 3 Faillissementen ___________________________________________ 89 4 Nace-bel code ____________________________________________ 89
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
1
Inleiding In dit rapport maken we een analyse van de ondernemingen in de horecasector. We maken daarbij 1 voornamelijk gebruik van gegevens beschikbaar bij de FOD Economie . Enkel voor het aantal werkgevers gebruiken we de RSZ als bron. Achtereenvolgens besteden we aandacht aan: Het aantal ondernemingen Het aantal faillissementen Het aantal oprichtingen en schrappingen Omzet en investeringen Het rapport ziet er anders uit dan de voorbije jaren. Eerst bespreken we kernachtig de belangrijkste vaststellingen en evoluties. De gedetailleerde tabellen zijn verplaatst naar de bijlage. Achteraan in dit rapport geven we toelichting bij de gebruikte bronnen in dit rapport.
Vanaf het najaar 2014 geeft de FOD Economie gecorrigeerde cijfers vrij van de jaren 2008-2013. Om nauwkeurige evoluties te kunnen geven, zijn de cijfers van vorige jaren aangepast in dit rapport. Hierdoor kunnen bepaalde cijfers afwijken ten opzichte van rapporten uit het verleden. 1
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
2
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
3
1 Actieve ondernemingen Algemeen Eind 2013 telt België 823.843 ondernemingen in alle sectoren samen, een stijging van iets meer dan één procent (bijlage tabel1). De grafiek hieronder toont dat 56.624 of 6,87% een horecaonderneming is. In 2013 daalt het aantal horecaondernemingen in België voor het eerst in jaren, dit met 0,4%. Grafiek: Evolutie actieve ondernemingen in de horecasector in België -2003/201358.000
56.861 56.624
56.200 56.000 54.000
10% 9%
54.945 7,99%
8% 6,98%
7,44%
52.000
6,87%
7%
50.000
6%
48.000
5%
46.000
4% 2003
2004
2005
2006
2007
2008
Horecaondernemingen
2009
2010
2011
2012
2013
Aandeel
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Op 2008 na is er een continue stijging van het aantal horecaondernemingen tot 2012. Ondanks de stijging van het aantal horecaondernemingen de laatste jaren, daalt het aandeel van de horecasector al geruime tijd. In 2003 bedroeg het aandeel immers nog 7,99%. Het is mogelijk dat de daling in 2008 niet volledig de werkelijkheid weerspiegelt. In 2008 is er namelijk een verandering van nacecode geweest. De FOD Economie voerde onlangs ook een wijziging door (met terugwerkende kracht tot 2008) bij de sportclubs met kantine. Deze zijn uit de horecasector gehaald.
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
4
Gewesten 58% van de horecaondernemingen bevindt zich in Vlaanderen, 29% in Wallonië en 12% in Brussel. Daarnaast hebben 392 of bijna één procent van de horecaondernemingen hun hoofdzetel in het buitenland (bijlage tabel 2 & 3). Het aantal horecaondernemingen in Vlaanderen is de afgelopen jaren gedaald. De daling in België dit jaar is trouwens volledig toe te schrijven aan de daling in Vlaanderen. Wallonië en Brussel kennen namelijk een stijging van het aantal horecaondernemingen. In Brussel stijgt het aantal horecaondernemingen in tien jaar tijd met liefst 16%. Ter herinnering: het gewest wordt bepaald op basis van de locatie van de maatschappelijke zetel. Grafiek: Evolutie actieve ondernemingen in de horecasector in de gewesten -2003/201340.000 35.000
33.410
33.223
33.264
33.007
30.000 25.000 20.000 15.000 10.000
15.904
16.041
5.818
6.301
16.440 16.462
6.737
6.748
2012
2013
5.000 0 2003
2004
2005
2006
2007
Vlaanderen
2008
2009
Wallonië
2010
2011
Brussel
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Subsectoren In Vlaanderen is iets meer dan de helft van de horecaondernemingen een restaurant. Door de jaren heen stijgt dit aandeel nog. De andere grote subsector is deze van de drinkgelegenheden. Iets meer dan 30% is een drinkgelegenheid. De andere horecaondernemingen zijn de catering- (9%) en logiesondernemingen (7%). Tabel: Actieve ondernemingen in België en de gewesten -2013-
Totaal Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden
België
Vlaanderen
Wallonië
Brussel
56.624
33.007
16.462
6.748
3,4% 2,6%
3,3% 2,7%
3,5% 2,9%
3,8% 1,6%
0,8% 0,3% 54,5% 8,9% 29,5%
0,6% 0,3% 52,9% 9,4% 30,8%
1,3% 0,4% 54,8% 9,1% 28,1%
0,1% 0,2% 62,8% 5,7% 25,8%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
5
Tussen de gewesten onderling zijn er verschillen (grafiek hierboven + tabel 7, 8 & 9 in bijlage). Zo zijn er in Vlaanderen procentueel meer drinkgelegenheden (31% 28% (W) / 26% (B)). In Wallonië zijn er daarentegen procentueel meer logiesbedrijven (8% 7% (V) / 6% (B)). Brussel kent een groter aandeel restaurants (63% 53% (V) / 55% (W)). Hieronder bespreken we de subsectoren in Vlaanderen meer in detail. De twee grootste subsectoren binnen de horecasector, de restaurants en drinkgelegenheden, zijn in Vlaanderen samen goed voor 27.620 ondernemingen of 84% van alle horecaondernemingen (bijlage tabel 7). Hun gezamenlijke aantal is de laatste jaren gedaald, maar dit is volledig toe te schrijven aan de daling van het aantal drinkgelegenheden. Grafiek: Aantal restaurants en drinkgelegenheden in Vlaanderen -2008/201335.000 30.000 25.000
28.691
28.531
28.364
28.250
27.984
27.620
11.533
11.292
11.029
10.806
10.519
10.168
17.158
17.239
17.335
17.444
17.465
17.452
2008
2009
2012
2013
20.000 15.000 10.000 5.000 0 2010 Restaurants
2011 Drinkgelegenheden
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Bij de restaurants zijn er twee subklassen: de eetgelegenheden met volledige bediening en de eetgelegenheden met beperkte bediening. In de periode 2008-2013 stijgt het aantal eetgelegenheden met beperkte bediening (+3%) sneller dan deze met volledige bediening (+1%). Binnen de drinkgelegenheden heb je drie subklassen: de cafés en bars (nace 56.301), de discotheken en nachtclubs (nace 56.302) en de overige drinkgelegenheden (nace 56.309). Zowel het aantal cafés en bars (-12%) als het aantal discotheken en nachtclubs (-9%) dalen over een periode van vijf jaar. Tabel: Aantal restaurants en drinkgelegenheden per subklasse in Vlaanderen -2008/20132008 2012 2013 Restaurants 17.158 17.465 17.452 Volledige bediening 8.933 8.989 8.989 Beperkte bediening 8.066 8.279 8.281 Voorlopig onbekend 159 197 182 Drinkgelegenheden Cafés en bars Discotheken Andere Voorlopig onbekend
11.533 11.189 279 21 44
10.519 10.151 266 72 30
10.168 9.800 254 87 27
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
6
Er zijn twee subsectoren die het aantal ondernemingen de laatste jaren sterk zien toenemen. Het aantal vakantieverblijven stijgt van 568 in 2008 naar 892 in 2013 (+57%). Het aantal cateringzaken stijgt in dezelfde periode van 2.707 naar 3.092 (+14%). Grafiek: Aantal en aandeel vakantieverblijven en cateringzaken in Vlaanderen -2008/2013-
Vakantieverblijven 1000
Catering 892
800 600
3.000
568
2.707
3.092
2.000
400 200
4.000
1,7%
2,7%
2008
2013
0
1.000
8,1%
9,4%
2008
2013
0
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Subsectoren: Wallonië en Brussel In de andere twee gewesten, Wallonië en Brussel, zijn er een aantal andere evoluties per subsector (bijlage tabel 8 & 9). Wallonië kent eveneens een sterke toename van het aantal vakantieverblijven in de periode 2008 – 2013 (+55%). Daar tegenover staat dat het aantal ondernemingen in de subsectoren kampeerterreinen (-13%) en overige accommodatie (-27%) gevoelig gedaald is in die periode. Opvallend is ook de sterke stijging van het aantal eetgelegenheden met beperkte bediening. Netto komen er in vijf jaar tijd bijna 700 bij (+18%). Opmerkelijk is de evolutie bij restaurants en drinkgelegenheden in Brussel. Tegen de nationale trend in gaat het aandeel van de restaurants er de laatste vijf jaren achteruit, terwijl het aandeel van de drinkgelegenheden er stabiel blijft. Beide subsectoren kennen wel een stijging in absolute aantallen in deze periode.
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
7
Aantal werkgevers In 2013 telt Vlaanderen 13.211 werkgevers. 69% van de werkgevers stelt minder dan 5 werknemers tewerk, 87% minder dan 10 (bijlage tabel 19). In Brussel is het aandeel van de werkgevers met minder dan 5 werknemers kleiner (66%). In Wallonië is dit groter (75%). Grafiek: Procentuele verdeling werkgevers per dimensiegrootte in Vlaanderen in PC302 -20130,5%
8,8%
minder dan 5 werknemers
0,3%
3,2%
5 tot 9 werknemers 10 tot 19 werknemers
17,8% 69,4%
20 tot 49 werknemers 50 tot 99 werknemers 100 werknemers en meer
Bron: RSZ, PC302, werkgever in loop van tweede kwartaal, toewijzing aan dimensiegrootte op basis van toestand op 30/06 Bewerking door Guidea
In 2011 waren er in Vlaanderen nog 13.644 werkgevers. Dit betekent een daling van drie procent in twee jaar tijd. Ook in Wallonië en Brussel daalt het aantal werkgevers de afgelopen twee jaar.
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
8
Overlevingspercentage Het overlevingspercentage geeft het aandeel ondernemingen dat nog actief is X jaar na oprichting (tabel hieronder + tabel 26, 27 &28 in bijlage). Gemiddeld is 92% van de ondernemingen actief één jaar na oprichting. Na drie jaar daalt dit percentage naar 75%, na vijf jaar naar 64%. Tabel: Overlevingspercentage ondernemingen in België per sector één, drie en vijf jaar na oprichting 2 -20132013 3 4 5 Sectie Omschrijving na 1 jaar na 3 jaar na 5 jaar Productie en distributie van elektriciteit, gas, D 97,8% 79,8% 86,0% stoom en gekoelde lucht A Landbouw, bosbouw en visserij 95,3% 88,8% 81,5% K Financiële activiteiten en verzekeringen 94,8% 88,4% 80,2% ⁞ ⁞ ⁞ ⁞ ⁞ J Q I Totaal
Informatie en communicatie Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening Verschaffen van accommodatie en maaltijden
86,9%
61,2%
52,8%
91,7%
72,4%
52,6%
90,1% 91,8%
67,2% 75,3%
52,6% 64,0%
Bron: FOD Economie Bewerking door Guidea Grijze percentages betekenen minder dan 100 oprichtingen, bij minder dan 20 oprichtingen >> /
Het overlevingspercentage in de horecasector (sector I) is lager dan gemiddeld. Na één jaar is 90% van de ondernemingen nog actief, na drie jaar 67% en na vijf jaar 53%. De horecasector heeft samen met de sector van de menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening het laagste overlevingspercentage na vijf jaar.
Omwille van te kleine aantallen zijn er geen cijfers beschikbaar voor de sectoren B, T en U. Ondernemingen opgericht in 2012 4 Ondernemingen opgericht in 2010 5 Ondernemingen opgericht in 2008 2 3
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
9
2 Faillissementen Algemeen In 2013 stijgt het aantal faillissementen in alle sectoren samen tot bijna 12.000, een stijging van 11% ten opzichte van 2012 (bijlage tabel 29). Het aandeel van de horecasector in het totaal aantal faillissementen bedraagt 19,3%. Een hoog cijfer gezien het aandeel horecaondernemingen in het totaal aantal ondernemingen slechts 6,9% bedraagt. Grafiek: Aantal faillissementen in horecasector en aandeel horecasector in totaal aantal faillissementen in België -2003/201319,84%
2.500
19,48% 2.261 2.062
18,78%
2.000
20%
19,26%
19%
1.592 1.500
1.000
18%
1.267
17%
16,69%
500
16%
0
15% 2003
2004
2005
2006
2007
2008
Faillissementen horeca
2009
2010
2011
2012
2013
Aandeel horeca
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Bovenstaande grafiek toont een bijna continue toename van het jaarlijks aantal faillissementen in de horeca de laatste tien jaar. Tussen 2003 en 2006 stijgt het aantal faillissementen gering. Toch stijgt het aandeel van de horecasector in die periode van bijna 17% naar 20%. In de periode 2006-2013 daarentegen stijgt het aantal faillissementen in de horecasector wel sterk, maar blijft het aandeel van de horecasector schommelen rond de 19%. Het aantal faillissementen in de horecasector is dus niet meer of minder sterk gestegen als gemiddeld.
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
10
Gewesten Bijna de helft van de faillissementen in de horecasector vindt plaats in Vlaanderen. Wallonië telt 30% 6 van de faillissementen, Brussel 21%. De faillissementsratio van Vlaanderen bedraagt 3,4%. In Wallonië is dit 4,1% en in Brussel 7,0%. In vergelijking met vorig jaar stijgt het aantal faillissementen in Vlaanderen met 5%. In Wallonië en Brussel is de stijging groter. De faillissementen stijgen er met respectievelijk 12% en 19%. Tabel: faillissementen in de horecasector in de gewesten -2013n % Jaargroei Faillissementsratio +5,1% Vlaanderen 1.120 49,5% 3,4% +11,5% Wallonië 669 29,6% 4,1% +19,2% Brussel 472 20,9% 7,0% +9,7% België 2.261 100% 4,0% Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Grafiek: Evolutie faillissementen in de horecasector in België en de gewesten -2003/20132.500
2.261 2.062
2.000 1.592 1.500
1.267
1.066 835
1.000 656 500
1.120
406 205
669
600
456
472
396
301
0 2003
2004
2005
2006
België
2007 Vlaanderen
2008
2009 Wallonië
2010
2011
2012
2013
Brussel
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
In tien jaar tijd is het jaarlijks aantal faillissementen in Vlaanderen gestegen van 656 naar 1.120. Dit is een stijging met 71%. In Wallonië is er een stijging met 65%, in Brussel met 130%.
Faillissementsratio wordt berekend door het aantal faillissementen jaar X te delen door het gemiddelde van het aantal actieve ondernemingen van jaar X en jaar X-1. Faillissementsratio Vlaanderen 2013 = 1.120 / gem. (33.264; 33.007) 6
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
11
Subsectoren Ruim 93% van de faillissementen in de horecasector in Vlaanderen is ofwel een restaurant ofwel een drinkgelegenheid. Vooral de drinkgelegenheden zijn oververtegenwoordigd aangezien slechts 31% van de actieve ondernemingen een drinkgelegenheid is. Op vijf jaar tijd is hun aandeel in de faillissementen gestegen, terwijl hun aandeel bij de actieve ondernemingen in die periode net is gedaald. Tabel: Aantal faillissementen in de horecasector per subsector in Vlaanderen -2008/20132008 2012 2013 Hotels 18 19 22 Vakantieverblijven 0 6 8 Kampeerterreinen 1 1 2 Overige accommodatie 0 0 2 Restaurants 484 565 594 Catering 18 34 40 Drinkgelegenheden 314 441 452 Totaal 835 1.066 1.120 Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 2,2% 0,0% 0,1% 0,0% 58,0% 2,2% 37,6% 100%
2012 1,8% 0,6% 0,1% 0,0% 53,0% 3,2% 41,4% 100%
2013 2,0% 0,7% 0,2% 0,2% 53,0% 3,6% 40,4% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Dimensiegrootte Meer dan de helft van de faillissementen gebeurt in een onderneming zonder werknemers. Slechts 0,3% van de failliete ondernemingen in de horeca in Vlaanderen heeft meer dan 20 werknemers. In Wallonië en Brussel is de trend gelijkaardig, maar zijn de percentages iets anders (bijlage tabel 39, 40 & 41). Grafiek: Aantal faillissementen in de horecasector per dimensiegrootte in Vlaanderen -2008/20135,2%
2,1%
0,3% geen werknemers
38,4%
54,0%
1 tot 4 werknemers 5 tot 9 werknemers 10 tot 19 werknemers Meer dan 20 werknemers
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
12
Juridische vorm Bijna zes op de tien failliete horecaondernemingen in Vlaanderen is een BVBA. BVBA’s zijn bijgevolg (sterk) oververtegenwoordigd in de faillissementsstatistieken (tabel hieronder + tabel 11 & 43 in bijlage). Slechts één op vier is een eenmanszaak. Tabel: Aantal faillissementen in de horecasector per juridische vorm in Vlaanderen -2013n % Natuurlijke personen 280 25,0% NV 147 13,1% BVBA 654 58,4% CV 27 2,4% Andere 12 1,1% Totaal 1.120 100% Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Bestaansduur Ten slotte kijken we nog naar de bestaansduur van de failliete ondernemingen in Vlaanderen (bijlage tabel 47). Van alle failliete horecaondernemingen bestaat 2% minder dan één jaar. Daarenboven is één op twee failliete ondernemingen jonger dan vijf jaar (51%). 8% van alle failliete ondernemingen bestaat reeds meer dan 20 jaar.
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
13
3 Oprichtingen en schrappingen Oprichtingen Algemeen Grafiek: Aantal oprichtingen in horecasector en aandeel horecasector in het aantal oprichtingen in België -2003/20138.000 7.000 6.000
12% 10,84%
11% 5.685
5.691
5.599
7,95%
8,04%
5.208
5.000
10% 9%
8,50%
4.000
8%
3.000
7%
2.000
6%
1.000
5%
0
4% 2003
2004
2005
2006
2007
2008
Oprichtingen horeca
2009
2010
2011
2012
2013
Aandeel horeca
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Jaarlijks worden heel wat ondernemingen opgericht of geschrapt. In België zijn er in 2013 in alle sectoren samen 69.678 oprichtingen (bijlage tabel 50). De grafiek hierboven toont de oprichtingen in de horecasector en het aandeel van de sector in alle oprichtingen. 8% van de oprichtingen in België vindt plaats in de horecasector. Dit is minder dan de 11% in 2003.
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
14
Gewesten Grafiek: Aantal oprichtingen in de gewesten in de horecasector -2008/20133.500
3.196
3.055
3.010
1.794
1.823
3.000
2.952
2.500 2.000
1.745
1.781
1.500 1.000
775
731
632
784
500 0 2008
2009
2010 Vlaanderen
2011 Wallonië
2012
2013
Brussel
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Meer dan één op twee oprichtingen in de horecasector is in Vlaanderen. In Vlaanderen daalt het aantal oprichtingen over een periode van vijf jaar. In Wallonië is er een stagnering terwijl het aantal oprichtingen in Brussel verder stijgt.
Subsectoren De verdeling naar subsector in Vlaanderen volgt ongeveer de verdeling naar het aantal actieve ondernemingen. De meeste oprichtingen vinden plaats bij de ‘restaurants’ (52% in 2013), gevolgd door de ‘drinkgelegenheden’ (32% in 2013). We zien een terugval in het aantal oprichtingen van drinkgelegenheden ten opzichte van vijf jaar terug (-18%). Ook het aantal oprichtingen bij de restaurants stijgt niet. Tabel: Aantal oprichtingen in de horecasector per subsector in Vlaanderen -2008/20132008 2013 Hotels 44 1,4% 48 1,6% Vakantieverblijven 128 4,0% 105 3,6% Kampeerterreinen 7 0,2% 6 0,2% Overige accommodatie 2 0,1% 1 0,0% Restaurants 1.543 48,3% 1.520 51,5% Catering 310 9,7% 318 10,8% Drinkgelegenheden 1.162 36,4% 954 32,3% Totaal 3.196 100% 2.952 100% Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
15
Schrappingen Algemeen Grafiek: Aantal schrappingen in de horecasector en aandeel horecasector in het aantal schrappingen in België -2003/20138.000 7.000 6.000
13% 12%
11,34% 5.292
5.624
5.272
5.000
10,19%
10,37%
5.851 9,75%
11% 10%
4.000
9%
3.000
8%
2.000
7%
1.000
6%
0
5% 2003
2004
2005
2006
2007
2008
Schrappingen horeca
2009
2010
2011
2012
2013
Aandeel horeca
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
In 2013 zijn er in alle sectoren samen bijna 60.000 geschrapte ondernemingen, een gevoelige stijging in vergelijking met 2012 (bijlage tabel 58). In 2013 vindt bijna 10% van de schrappingen plaats in de horecasector. In 2013 bedroeg dit percentage nog ruim 11%. De daling bij de schrappingen is echter kleiner dan de daling bij de oprichtingen.
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
16
Gewesten Grafiek: Aantal schrappingen in de gewesten in de horecasector -2008/20133.500
3.166
3.011
3.056
1.651
1.633
1.718
523
633
649
2011
2012
3.203
3.000 2.500 2.000
1.825
1.500 1.000
736
500 0 2008
2009
2010 Vlaanderen
Wallonië
2013
Brussel
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
In 2013 stijgt het aantal schrappingen in alle drie de gewesten. In Vlaanderen stijgt het aantal schrappingen met 1%. In Wallonië en Brussel is de stijging groter, respectievelijk een stijging met 6% en 13%. Subsectoren Zowat vier op de tien schrappingen in de horecasector is een drinkgelegenheid. De drinkgelegenheden zijn hiermee oververtegenwoordigd in de schrappingen. Toch is het jaarlijks aantal schrappingen bij de drinkgelegenheden gedaald in vergelijking met 2008, van 1.384 naar 1.279. Dit is een daling met 8%. Het aantal geschrapte restaurants is daarentegen gestegen. Op vijf jaar tijd is hun aantal met meer dan 200 toegenomen. Dit betekent een stijging met 17%. Tabel: Aantal schrappingen in de horecasector per subsector in Vlaanderen -2008/20132008 2013 Hotels 59 2,0% 53 1,7% Vakantieverblijven 41 1,4% 51 1,6% Kampeerterreinen 9 0,3% 6 0,2% Overige accommodatie 4 0,1% 2 0,1% Restaurants 1.321 43,9% 1.549 48,4% Catering 193 6,4% 263 8,2% Drinkgelegenheden 1.384 46,0% 1.279 39,9% Totaal
3.011
100%
3.203
100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
17
4 Omzet en investeringen Omzet Algemeen Tabel: Omzet in € in de horecasector in België en de drie gewesten (x 1.000.000) -2008/2013Omzet België Vlaanderen Wallonië Brussel 2008 10.475 5.839 2.128 2.401 ⁞ ⁞ ⁞ ⁞ ⁞ 2012 12.101 6.788 2.532 2.630 2013 12.432 7.039 2.601 2.650 Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
In 2013 bedraagt de omzet in de Belgische horecasector 12,4 miljard euro. In Vlaanderen bedraagt de omzet 7,0 miljard euro, in Wallonië en Brussel is dit respectievelijk 2,6 en 2,7 miljard euro. Ten opzichte van 2012 is er in Vlaanderen een stijging met 251 miljoen euro of 3,7%. Wallonië (+2,7%) en Brussel (+0,8%) kennen een beperktere groei (bijlage tabel 66). Grafiek: Jaargroei omzet in de horecasector in Vlaanderen – 2006/2013 – 7%
+6,3%
6% 5%
+5,4%
+5,8%
+4,1%
+3,7%
4% 3%
+2,4% +1,8%
2%
+1,0%
1% 0% 2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
In 2013 is de jaargroei in Vlaanderen terug groter dan in 2012, maar lager dan in 2010 en 2011. In 2009 lag de jaargroei het laagst.
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
18
Subsectoren De restaurants realiseren bijna 57% van de omzet in de Vlaamse horecasector. De drinkgelegenheden, hotels en cateringbedrijven volgen op ruime achterstand. De andere logiesvormen maken 3% uit van de totale omzet in de horecasector. Hoewel het aantal logiesondernemingen (7%) heel wat lager ligt dan het aantal drinkgelegenheden (31%) realiseren ze dus wel meer omzet. Grafiek: Omzet in de horecasector in Vlaanderen naar subsector (in procenten) -2013-
Catering 12,7%
Vakantieverblijven 1,8%
Drinkgelegenheden 14,6%
Logies 16,2% Restaurants 56,6%
Hotels 12,9%
Kampeerterreinen 1,3%
Overige accommodatie 0,1% Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
19
Investeringen Algemeen In 2013 dalen de investeringen zowel in België (-15%) als Vlaanderen (-14%). De investeringen zijn op het laagste niveau sinds 2005. Tabel: Investeringen in € in de horecasector in België en de drie gewesten (x 1.000.000) -2008/2013Omzet België Vlaanderen Wallonië Brussel 2008 1.015 563 203 235 ⁞ ⁞ ⁞ ⁞ ⁞ 2012 912 551 199 167 2013 791 477 n.b. n.b. Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Subsectoren Bij de investeringen is er een (licht) andere verdeling per subsector dan bij de omzet. De hotels en de andere logiesvormen zijn goed voor 22% van alle investeringen in de horecasector in Vlaanderen, terwijl dit bij de omzet 16% is. De restaurants zijn zowel bij de omzet als de investeringen de grootste subsector. Grafiek: Investeringen in de horecasector in Vlaanderen naar subsector (in procenten) -2013-
Catering 12,2%
Drinkgelegenheden 11,2%
Vakantieverblijven 5,2% Logies 22,4%
Hotels 14,6%
Kampeerterreinen 2,1%
Restaurants 54,2% Overige accommodatie 0,5%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
20
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
21
Bijlage 1 Aantal ondernemingen 1 Ondernemingen in alle sectoren in België Tabel 1: Aantal ondernemingen in alle sectoren in België – 2012/2013Sectie Omschrijving
2012
2013 Jaargroei
Aandeel 2013 6,04%
50.333
49.753
-1,2%
252
253
0,03%
47.093
47.046
+0,4% -0,1%
623
659
+5,8%
0,08%
1.572
1.583
+0,7%
0,19%
111.750
113.429
+1,5%
13,77%
177.096
176.126
-0,5%
21,38%
21.813
22.432
2,72%
Verschaffen van accommodatie en maaltijden
56.861
56.624
+2,8% -0,4%
Informatie en communicatie
39.913
41.275
5,01%
K
Financiële activiteiten en verzekeringen
11.558
12.101
+3,4% +4,7%
L
20.441
20.841
+2,0%
2,53%
127.903
130.524
+2,0%
15,84%
48.111
49.358
+2,6%
5,99%
726
754
+3,9%
0,09%
9.273
9.967
+7,5%
1,21%
9.882
10.695
+8,2%
1,30%
R
Exploitatie van en handel in onroerend goed Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten Administratieve en ondersteunende diensten Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen Onderwijs Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie
27.315
27.860
+2,0%
3,38%
S
Overige diensten
51.539
52.448
Huishoudens als werkgever van huishoudelijk personeel
84
75
+1,8% -10,7%
6,37%
T U /
Extraterritoriale organisaties en lichamen Onbekend
19
20
+5,3%
0,00%
2
20
814.159
823.843
+1,2%
100%
A
Landbouw, bosbouw en visserij
B
Winning van delfstoffen
C
H
Industrie Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht Distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering Bouwnijverheid Groot- en detailhandel: reparatie van auto’s en motorfietsen Vervoer en opslag
I J
D E F G
M N O P Q
Totaal
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
5,71%
6,87% 1,47%
0,01%
22
2 Horecaondernemingen in de gewesten Tabel 2: Aantal horecaondernemingen in de gewesten -2001/20132001 2002 2003 2004 2005 Vlaanderen 33.317 33.284 33.223 33.662 33.960 Wallonië 15.929 15.848 15.904 16.126 16.227 Brussel 5.795 5.829 5.818 5.964 6.061 België 55.041 54.961 54.945 55.752 56.248
2006 33.982 16.290 6.225 56.497
2007 34.014 16.287 6.247 56.548
Vlaanderen Wallonië Brussel 7 Buitenland 8 Niet gekend
2008 33.410 16.041 6.301 410 38
2009 33.395 16.070 6.389 423 32
2010 33.409 16.137 6.524 427 24
2011 33.419 16.305 6.624 414 20
2012 33.264 16.440 6.737 401 19
2013 33.007 16.462 6.748 392 15
2012 - 2013 -0,8% +0,1% +0,2%
België
56.200
56.309
56.521
56.782
56.861
56.624
-0,4%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Tabel 3: procentuele verdeling van het aantal horecaondernemingen in de gewesten -2001/20132001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Vlaanderen 60,5% 60,6% 60,5% 60,4% 60,4% 60,1% 60,2% Wallonië 28,9% 28,8% 28,9% 28,9% 28,8% 28,8% 28,8% Brussel 10,5% 10,6% 10,6% 10,7% 10,8% 11,0% 11,0% België 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%
Vlaanderen Wallonië Brussel Buitenland Niet gekend Totaal
2008 59,4% 28,5% 11,2% 0,7% 0,1% 100%
2009 59,3% 28,5% 11,3% 0,8% 0,1% 100%
2010 59,1% 28,6% 11,5% 0,8% 0,0% 100%
2011 58,9% 28,7% 11,7% 0,7% 0,0% 100%
2012 58,5% 28,9% 11,8% 0,7% 0,0% 100%
2013 58,3% 29,1% 11,9% 0,7% 0,0% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
7 8
Horecaondernemingen actief in België maar met hoofdzetel in het buitenland. Horecaondernemingen actief in België maar met hoofdzetel op een niet nader gespecifieerde plaats.
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
23
3 Horecaondernemingen per subsector 3.1 Horecaondernemingen per subsector in België Tabel 4: Aantal horecaondernemingen per subsector in België -2001/20132001 2002 2003 2004 2005 Hotels 1.911 1.902 1.894 1.902 1.909 Overige accommodaties 966 997 1.063 1.167 1.303 Restaurants 25.774 26.341 26.903 27.939 28.721 Drankgelegenheden 22.118 21.458 20.836 20.447 19.933 Kantines en catering 4.272 4.263 4.249 4.297 4.382 Totaal 55.041 54.961 54.945 55.752 56.248
2006 1.907 1.414 29.509 19.199 4.468 56.497
2007 1.911 1.540 29.648 18.845 4.604 56.548
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2003 indeling Bewerking door Guidea
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Volledige bediening Beperkte bediening Voorlopig onbekend Catering Drinkgelegenheden Cafés en bars Discotheken Andere Voorlopig onbekend
2008 1.942 953 472 232 29.572 15.387 13.976 209 4.446 18.583 17.957 549 28 49
2009 1.947 1.074 465 210 29.840 15.461 14.148 231 4.533 18.240 17.604 534 46 56
2010 1.953 1.188 451 192 30.123 15.495 14.349 279 4.691 17.923 17.313 500 57 53
2011 1.943 1.303 440 180 30.499 15.556 14.638 305 4.777 17.640 17.017 507 68 48
2012 1.944 1.384 435 180 30.775 15.595 14.880 300 4.942 17.201 16.563 499 101 38
2013 1.930 1.484 429 184 30.883 15.571 15.024 288 5.014 16.700 16.052 483 129 36
Totaal
56.200
56.309
56.521
56.782
56.861
56.624
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2008 indeling Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
24
Tabel 5: Procentuele verdeling van het aantal horecaondernemingen over de subsectoren in België 2001/20132001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Hotels 3,5% 3,5% 3,4% 3,4% 3,4% 3,4% 3,4% Overige accommodaties 1,8% 1,8% 1,9% 2,1% 2,3% 2,5% 2,7% Restaurants 46,8% 47,9% 49,0% 50,1% 51,1% 52,2% 52,4% Drankgelegenheden 40,2% 39,0% 37,9% 36,7% 35,4% 34,0% 33,3% Kantines en catering 7,8% 7,8% 7,7% 7,7% 7,8% 7,9% 8,1% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2003 indeling Bewerking door Guidea
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Volledige bediening Beperkte bediening Voorlopig onbekend Catering Drinkgelegenheden Cafés en bars Discotheken Andere Voorlopig onbekend Totaal
2008 3,5% 1,7% 0,8% 0,4% 52,6%
2009 3,5% 1,9% 0,8% 0,4% 53,0%
2010 3,5% 2,1% 0,8% 0,3% 53,3%
2011 3,4% 2,3% 0,8% 0,3% 53,7%
2012 3,4% 2,4% 0,8% 0,3% 54,1%
2013 3,4% 2,6% 0,8% 0,3% 54,5%
7,9% 33,1%
8,1% 32,4%
8,3% 31,7%
8,4% 31,1%
8,7% 30,3%
8,9% 29,5%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2008 indeling Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
25
3.2 Horecaondernemingen per subsector in de gewesten Vlaanderen Tabel 6: Aantal horecaondernemingen per subsector in Vlaanderen -2001/20132001 2002 2003 2004 2005 Hotels 1.057 1.066 1.062 1.065 1.077 Overige accommodaties 469 488 536 609 693 Restaurants 15.093 15.495 15.849 16.388 16.898 Drankgelegenheden 13.977 13.535 13.097 12.890 12.534 Kantines en catering 2.721 2.700 2.679 2.710 2.758 Totaal 33.317 33.284 33.223 33.662 33.960
2006 1.072 748 17.281 12.030 2.851 33.982
2007 1.074 833 17.334 11.825 2.948 34.014
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2003 indeling Bewerking door Guidea
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Volledige bediening Beperkte bediening Voorlopig onbekend Catering Drinkgelegenheden Cafés en bars Discotheken Andere Voorlopig onbekend
2008 1.099 568 224 121 17.158 8.933 8.066 159 2.707 11.533 11.189 279 21 44
2009 1.117 645 222 114 17.239 8.984 8.086 169 2.766 11.292 10.934 281 36 41
2010 1.114 729 219 105 17.335 9.023 8.124 188 2.878 11.029 10.681 266 43 39
2011 1.103 795 213 102 17.444 9.003 8.237 204 2.956 10.806 10.449 274 48 35
2012 1.098 834 213 101 17.465 8.989 8.279 197 3.034 10.519 10.151 266 72 30
2013 1.088 892 213 102 17.452 8.989 8.281 182 3.092 10.168 9.800 254 87 27
Totaal
33.410
33.395
33.409
33.419
33.264
33.007
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2008 indeling Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
26
Tabel 7: Procentuele verdeling van het aantal horecaondernemingen over de subsectoren in Vlaanderen -2001/20132001 2002 2003 2004 2005 2006 Hotels 3,2% 3,2% 3,2% 3,2% 3,2% 3,2% Overige accommodaties 1,4% 1,5% 1,6% 1,8% 2,0% 2,2% Restaurants 45,3% 46,6% 47,7% 48,7% 49,8% 50,9% Drankgelegenheden 42,0% 40,7% 39,4% 38,3% 36,9% 35,4% Kantines en catering 8,2% 8,1% 8,1% 8,1% 8,1% 8,4% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100%
2007 3,2% 2,4% 51,0% 34,8% 8,7% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2003 indeling Bewerking door Guidea
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Volledige bediening Beperkte bediening Voorlopig onbekend Catering Drinkgelegenheden Cafés en bars Discotheken Andere Voorlopig onbekend Totaal
2008 3,3% 1,7% 0,7% 0,4% 51,4%
2009 3,3% 1,9% 0,7% 0,3% 51,6%
2010 3,3% 2,2% 0,7% 0,3% 51,9%
2011 3,3% 2,4% 0,6% 0,3% 52,2%
2012 3,3% 2,5% 0,6% 0,3% 52,5%
2013 3,3% 2,7% 0,6% 0,3% 52,9%
8,1% 34,5%
8,3% 33,8%
8,6% 33,0%
8,8% 32,3%
9,1% 31,6%
9,4% 30,8%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2008 indeling Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
27
Wallonië Tabel 8: Aantal horecaondernemingen per subsector in Wallonië -2008/20132008 2009 2010 2011 Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Volledige bediening Beperkte bediening Voorlopig onbekend Catering Drinkgelegenheden Cafés en bars Discotheken Andere Voorlopig onbekend Totaal
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Volledige bediening Beperkte bediening Voorlopig onbekend Catering Drinkgelegenheden Cafés en bars Discotheken Andere Voorlopig onbekend Totaal
2012
2013
587 306 237 90 8.186 4.372 3.782 32 1.416 5.219 5.025 185 4 5
582 349 233 77 8.324 4.383 3.897 44 1.422 5.083 4.890 174 5 14
584 374 222 70 8.504 4.352 4.083 69 1.436 4.947 4.765 163 7 12
581 410 217 62 8.710 4.407 4.227 76 1.434 4.891 4.704 165 12 10
581 443 211 62 8.894 4.472 4.343 79 1.503 4.746 4.553 166 21 6
573 473 206 66 9.016 4.489 4.447 80 1.502 4.626 4.421 167 31 7
16.041
16.070
16.137
16.305
16.440
16.462
2008 3,7% 1,9% 1,5% 0,6% 51,0%
2009 3,6% 2,2% 1,4% 0,5% 51,8%
2010 3,6% 2,3% 1,4% 0,4% 52,7%
2011 3,6% 2,5% 1,3% 0,4% 53,4%
2012 3,5% 2,7% 1,3% 0,4% 54,1%
2013 3,5% 2,9% 1,3% 0,4% 54,8%
8,8% 32,5%
8,8% 31,6%
8,9% 30,7%
8,8% 30,0%
9,1% 28,9%
9,1% 28,1%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
28
Brussel Tabel 9: Aantal horecaondernemingen per subsector in Brussel -2008/20132008 2009 2010 2011
2012
2013
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Volledige bediening Beperkte bediening Voorlopig onbekend Catering Drinkgelegenheden Cafés en bars Discotheken Andere Voorlopig onbekend
241 72 7 19 4.041 1.992 2.033 16 306 1.615 1.541 72 2 0
233 72 6 17 4.100 2.009 2.076 15 325 1.636 1.561 70 4 1
242 76 6 14 4.107 2.042 2.047 18 348 1.731 1.662 61 6 2
245 89 5 13 4.169 2.069 2.078 22 354 1.749 1.684 56 7 2
252 97 6 14 4.239 2.065 2.152 22 373 1.756 1.690 58 7 1
257 107 5 13 4.235 2.022 2.189 24 388 1.743 1.677 55 10 1
Totaal
6.301
6.386
6.522
6.619
6.737
6.748
2008 3,8% 1,1% 0,1% 0,3% 64,1%
2009 3,6% 1,1% 0,1% 0,3% 64,2%
2010 3,7% 1,2% 0,1% 0,2% 63,0%
2011 3,7% 1,3% 0,1% 0,2% 63,0%
2012 3,7% 1,4% 0,1% 0,2% 62,9%
2013 3,8% 1,6% 0,1% 0,2% 62,8%
4,9% 25,6%
5,1% 25,6%
5,3% 26,5%
5,3% 26,4%
5,5% 26,1%
5,7% 25,8%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Volledige bediening Beperkte bediening Voorlopig onbekend Catering Drinkgelegenheden Cafés en bars Discotheken Andere Voorlopig onbekend Totaal
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
29
Aantal horecaondernemingen per juridische vorm 1 Horecaondernemingen per juridische vorm 1.1 Horecaondernemingen per juridische vorm in België Tabel 10: Aantal horecaondernemingen per juridische vorm in België -2008/20122008 2009 2010 2011 2012 2013 0 27.097 26.669 26.198 25.589 25.064 1 1.250 1.414 1.512 1.757 1.926 2 2.984 2.893 2.783 2.694 2.611 3 20.612 21.225 21.635 22.451 23.062 nog 4 1.429 1.364 1.298 1.293 1.253 geen 5 10 9 7 7 5 cijfers 6 122 139 126 110 102 bekend 7 1.836 1.782 1.756 1.771 1.805 8 8 8 6 6 7 9 852 806 1.200 1.104 1.026 Totaal 56.200 56.309 56.521 56.782 56.861
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Totaal
2008 48,2% 2,2% 5,3% 36,7% 2,5% 0,0% 0,2% 3,3% 0,0% 1,5% 100%
2009 47,4% 2,5% 5,1% 37,7% 2,4% 0,0% 0,2% 3,2% 0,0% 1,4% 100%
2010 46,4% 2,7% 4,9% 38,3% 2,3% 0,0% 0,2% 3,1% 0,0% 2,1% 100%
2011 45,1% 3,1% 4,7% 39,5% 2,3% 0,0% 0,2% 3,1% 0,0% 1,9% 100%
2012 44,1% 3,4% 4,6% 40,6% 2,2% 0,0% 0,2% 3,2% 0,0% 1,8% 100%
2013
nog geen cijfers bekend
0 = onderneming uitgebaat door één natuurlijke persoon of door echtgenoten; 1 = vennootschap onder gemeenschappelijke naam of vennootschap bij wijze van eenvoudige geldschieting; 2 = naamloze vennootschap of vennootschap bij wijze van geldschieting op aandelen; 3 = besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid; 4 = coöperatieve vennootschap; 5 = handelsvereniging in deelneming of tijdelijke handelsvereniging; 6 = handelsvennootschap van buitenlands recht; 7 = vereniging zonder winstbejag; 8 = publiekrechterlijk lichaam of instelling, of intercommunale maatschappij; 9 = andere vennootschap, groepering of vereniging (feitelijke vereniging, onverdeeldheid, successie, burgerlijke vennootschap, enz…). Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
30
1.2 Horecaondernemingen per juridische vorm in de gewesten Vlaanderen Tabel 11: Aantal horecaondernemingen per juridische vorm in Vlaanderen -2008/20122008 2009 2010 2011 2012 2013 0 16.992 16.667 16.311 15.827 15.404 1 1.052 1.194 1.253 1.442 1.575 2 1.584 1.527 1.467 1.396 1.343 3 11.658 11.956 12.140 12.546 12.771 nog 4 556 535 502 499 472 geen 5 0 0 0 0 0 cijfers 6 1 1 0 0 0 bekend 7 1.050 1.022 1.034 1.048 1.078 8 4 4 3 3 4 9 513 489 699 658 617 Totaal 33.410 33.395 33.409 33.419 33.264
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Totaal
2008 50,9% 3,1% 4,7% 34,9% 1,7% 0,0% 0,0% 3,1% 0,0% 1,5% 100%
2009 49,9% 3,6% 4,6% 35,8% 1,6% 0,0% 0,0% 3,1% 0,0% 1,5% 100%
2010 48,8% 3,8% 4,4% 36,3% 1,5% 0,0% 0,0% 3,1% 0,0% 2,1% 100%
2011 47,4% 4,3% 4,2% 37,5% 1,5% 0,0% 0,0% 3,1% 0,0% 2,0% 100%
2012 46,3% 4,7% 4,0% 38,4% 1,4% 0,0% 0,0% 3,2% 0,0% 1,9% 100%
2013
nog geen cijfers bekend
100%
0 = onderneming uitgebaat door één natuurlijke persoon of door echtgenoten; 1 = vennootschap onder gemeenschappelijke naam of vennootschap bij wijze van eenvoudige geldschieting; 2 = naamloze vennootschap of vennootschap bij wijze van geldschieting op aandelen; 3 = besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid; 4 = coöperatieve vennootschap; 5 = handelsvereniging in deelneming of tijdelijke handelsvereniging; 6 = handelsvennootschap van buitenlands recht; 7 = vereniging zonder winstbejag; 8 = publiekrechterlijk lichaam of instelling, of intercommunale maatschappij; 9 = andere vennootschap, groepering of vereniging (feitelijke vereniging, onverdeeldheid, successie, burgerlijke vennootschap, enz…). Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
31
Wallonië Tabel 12: Aantal horecaondernemingen per juridische vorm in Wallonië -2008/20122008 2009 2010 2011 2012 2013 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Totaal
8.529 160 822 4.989 567 3 0 664 3 304 16.041
8.489 176 793 5.151 539 2 0 637 3 280 16.070
8.422 204 767 5.246 504 1 0 603 3 387 16.137
8.362 253 750 5.484 496 1 0 606 3 350 16.305
8.322 290 724 5.670 490 1 0 613 3 327 16.440
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Totaal
2008 53,2% 1,0% 5,1% 31,1% 3,5% 0,0% 0,0% 4,1% 0,0% 1,9% 100%
2009 52,8% 1,1% 4,9% 32,1% 3,4% 0,0% 0,0% 4,0% 0,0% 1,7% 100%
2010 52,2% 1,3% 4,8% 32,5% 3,1% 0,0% 0,0% 3,7% 0,0% 2,4% 100%
2011 51,3% 1,6% 4,6% 33,6% 3,0% 0,0% 0,0% 3,7% 0,0% 2,1% 100%
2012 50,6% 1,8% 4,4% 34,5% 3,0% 0,0% 0,0% 3,7% 0,0% 2,0% 100%
nog geen cijfers bekend
2013
nog geen cijfers bekend
100%
0 = onderneming uitgebaat door één natuurlijke persoon of door echtgenoten; 1 = vennootschap onder gemeenschappelijke naam of vennootschap bij wijze van eenvoudige geldschieting; 2 = naamloze vennootschap of vennootschap bij wijze van geldschieting op aandelen; 3 = besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid; 4 = coöperatieve vennootschap; 5 = handelsvereniging in deelneming of tijdelijke handelsvereniging; 6 = handelsvennootschap van buitenlands recht; 7 = vereniging zonder winstbejag; 8 = publiekrechterlijk lichaam of instelling, of intercommunale maatschappij; 9 = andere vennootschap, groepering of vereniging (feitelijke vereniging, onverdeeldheid, successie, burgerlijke vennootschap, enz…). Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
32
Brussel Tabel 13: Aantal horecaondernemingen per juridische vorm in Brussel -2008/20122008 2009 2010 2011 2012 2013 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Totaal
1.266 37 578 3.961 305 7 0 117 1 29 6.301
1.210 43 573 4.114 290 7 0 117 1 34 6.389
1.156 53 549 4.246 292 6 0 114 0 108 6.524
1.090 60 548 4.418 298 6 0 113 0 91 6.624
1.032 60 544 4.617 291 4 0 111 0 78 6.737
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Totaal
2008 20,1% 0,6% 9,2% 62,9% 4,8% 0,1% 0,0% 1,9% 0,0% 0,5% 100%
2009 18,9% 0,7% 9,0% 64,4% 4,5% 0,1% 0,0% 1,8% 0,0% 0,5% 100%
2010 17,7% 0,8% 8,4% 65,1% 4,5% 0,1% 0,0% 1,7% 0,0% 1,7% 100%
2011 16,5% 0,9% 8,3% 66,7% 4,5% 0,1% 0,0% 1,7% 0,0% 1,4% 100%
2012 15,3% 0,9% 8,1% 68,5% 4,3% 0,1% 0,0% 1,6% 0,0% 1,2% 100%
nog geen cijfers bekend
2013
nog geen cijfers bekend
100%
0 = onderneming uitgebaat door één natuurlijke persoon of door echtgenoten; 1 = vennootschap onder gemeenschappelijke naam of vennootschap bij wijze van eenvoudige geldschieting; 2 = naamloze vennootschap of vennootschap bij wijze van geldschieting op aandelen; 3 = besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid; 4 = coöperatieve vennootschap; 5 = handelsvereniging in deelneming of tijdelijke handelsvereniging; 6 = handelsvennootschap van buitenlands recht; 7 = vereniging zonder winstbejag; 8 = publiekrechterlijk lichaam of instelling, of intercommunale maatschappij; 9 = andere vennootschap, groepering of vereniging (feitelijke vereniging, onverdeeldheid, successie, burgerlijke vennootschap, enz…). Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
33
2 Horecaondernemingen per juridische vorm en per subsector 2.1 Horecaondernemingen per juridische vorm en per subsector in België Tabel 14: Horecaondernemingen per juridische vorm en per subsector in België -2012Vakantie- KampeerOverige DrinkHotels Restaurants Catering verblijven terreinen accommodatie gelegenheden Totaal 1.932 1.371 435 207 30.738 5.299 17.521 Eenmanszaak 20,1% 65,6% 26,2% 69,6% 38,9% 52,0% 50,1% NV 33,1% 6,3% 23,4% 7,7% 4,0% 4,1% 1,7% BVBA 40,3% 18,6% 37,9% 16,4% 49,4% 26,1% 29,6% CV 2,0% 0,4% 2,3% 1,4% 2,2% 1,3% 2,6% VZW 0,5% 4,2% 4,4% 1,4% 0,8% 10,8% 9,2% Andere 4,0% 4,8% 5,7% 3,4% 4,7% 5,6% 6,8% Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
2.2 Horecaondernemingen per juridische vorm en per subsector in de gewesten Vlaanderen Tabel 15: Horecaondernemingen per juridische vorm en per subsector in Vlaanderen -2012Vakantie- KampeerOverige DrinkHotels Restaurants Catering verblijven terreinen accommodatie gelegenheden Totaal 1.091 825 213 119 17.469 3.384 10.662 Eenmanszaak 21,9% 68,5% 17,8% 73,1% 40,5% 49,0% 53,7% NV 27,9% 4,1% 32,4% 6,7% 3,5% 3,8% 1,8% BVBA 44,3% 19,0% 36,6% 15,1% 47,9% 23,4% 26,5% CV 1,6% 0,2% 0,9% 1,4% 1,0% 1,6% VZW 0,6% 2,5% 5,2% 1,7% 0,8% 15,9% 8,4% Andere 3,7% 5,6% 7,0% 3,4% 5,9% 6,9% 8,1% Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Wallonië Tabel 16: Horecaondernemingen per juridische vorm en per subsector in Wallonië -2012Vakantie- KampeerOverige DrinkHotels Restaurants Catering verblijven terreinen accommodatie gelegenheden Totaal 576 439 211 70 8.862 1.512 4.919 Eenmanszaak 23,3% 65,4% 33,6% 67,1% 47,1% 64,6% 53,1% NV 33,9% 9,3% 15,2% 5,7% 3,7% 3,3% 1,5% BVBA 35,6% 17,3% 40,8% 18,6% 42,0% 26,9% 23,3% CV 3,0% 0,9% 3,8% 4,3% 2,9% 1,4% 3,6% VZW 0,3% 5,0% 2,8% 1,4% 0,7% 1,5% 13,4% Andere 4,0% 2,1% 3,8% 2,9% 3,5% 2,3% 5,0% Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
34
Brussel Tabel 17: Horecaondernemingen per juridische vorm en per subsector in Brussel -2012Vakantie- KampeerOverige DrinkHotels Restaurants Catering verblijven terreinen accommodatie gelegenheden Totaal 251 97 6 15 4.231 371 1.761 Eenmanszaak 4,0% 46,4% 33,3% 53,3% 13,0% 29,9% 17,1% NV 55,8% 11,3% 16,7% 26,7% 7,2% 10,8% 2,5% BVBA 35,9% 22,7% 16,7% 20,0% 73,2% 49,6% 68,8% CV 1,2% 3,9% 4,0% 6,1% VZW 0,4% 15,5% 33,3% 0,9% 3,0% 2,7% Andere 2,8% 4,1% 1,7% 2,7% 2,8% Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
35
Aantal werkgevers per dimensiegrootte Voor de rapportering van het aantal werkgevers in de horecasector doen we een beroep op gegevens 9 van de RSZ . De toewijzing aan de correcte dimensiegrootte gebeurt bij de RSZ op basis van het aantal werknemers in dienst op 30/06 (toestand). De RSZ biedt zowel de indeling van werkgevers volgens PC302, als werkgevers volgens nacebelindeling. De sector afbakenen op basis van PC 302, resulteert in een grotere omvang van de sector in vergelijking met de afbakening volgens nacebel-indeling.
1 Werkgevers per dimensiegrootte10 1.1 Werkgevers per dimensiegrootte in België Tabel 18: Aantal werkgevers per dimensiegrootte in België in PC302 -2011/20132011 2012 2013 Minder dan 5 werknemers 16.604 16.315 16.054 5 tot 9 werknemers 4.026 3.961 3.877 10 tot 19 werknemers 1.874 1.826 1.839 20 tot 49 werknemers 772 756 736 50 tot 99 werknemers 128 131 126 100 werknemers en meer 80 79 74 Totaal 23.484 23.068 22.706
Minder dan 5 werknemers 5 tot 9 werknemers 10 tot 19 werknemers 20 tot 49 werknemers 50 tot 99 werknemers 100 werknemers en meer Totaal
2011
2012
2013
70,7% 17,1% 8,0% 3,3% 0,5% 0,3% 100%
70,7% 17,2% 7,9% 3,3% 0,6% 0,3% 100%
70,7% 17,1% 8,1% 3,2% 0,6% 0,3% 100%
Bron: RSZ, PC302, werkgever in loop van tweede kwartaal, toewijzing aan dimensiegrootte op basis van toestand op 30/06 Bewerking door Guidea
We kiezen voor de RSZ als bron van het aantal werkgevers aangezien de RSZ zicht heeft op het aantal werknemers opgenomen in de sociale zekerheid, en bijgevolg op deze manier met zekerheid kan zeggen welke werkgevers personeel in dienst hebben in de loop van het kwartaal. Daarnaast kunnen op basis van eenzelfde definitie de cijfers vergeleken worden met andere sectoren. Ten slotte wordt de RSZ ook gebruikt als bron voor het aantal werknemers in de sector. 10 In dit eerste deel bakenen we de horecasector af op basis van PC302. Dit is voor het eerst in dit rapport aangezien de FOD Economie de horecasector enkel afbakent op basis van nacebel-indeling. 9
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
36
1.2 Werkgevers per dimensiegrootte in de gewesten Vlaanderen Tabel 19: Aantal werkgevers per dimensiegrootte in Vlaanderen in PC302 -2011/20132011 2012 2013 Minder dan 5 werknemers 9.426 9.279 9.163 5 tot 9 werknemers 2.440 2.402 2.355 10 tot 19 werknemers 1.213 1.150 1.168 20 tot 49 werknemers 457 437 425 50 tot 99 werknemers 65 67 64 100 werknemers en meer 43 40 36 Totaal 13.644 13.375 13.211
Minder dan 5 werknemers 5 tot 9 werknemers 10 tot 19 werknemers 20 tot 49 werknemers 50 tot 99 werknemers 100 werknemers en meer Totaal
2011 69,1% 17,9% 8,9% 3,3% 0,5% 0,3% 100%
2012 69,4% 18,0% 8,6% 3,3% 0,5% 0,3% 100%
2013 69,4% 17,8% 8,8% 3,2% 0,5% 0,3% 100%
Bron: RSZ, PC302, werkgever in loop van tweede kwartaal, toewijzing aan dimensiegrootte op basis van toestand op 30/06 Bewerking door Guidea
Wallonië Tabel 20: Aantal werkgevers per dimensiegrootte in Wallonië in PC302 -2011/20132011 2012 2013 Minder dan 5 werknemers 5.123 5.017 4.947 5 tot 9 werknemers 1.056 1.044 1.014 10 tot 19 werknemers 391 385 395 20 tot 49 werknemers 160 174 168 50 tot 99 werknemers 32 31 31 100 werknemers en meer 9 10 11 Totaal 6.771 6.661 6.566
Minder dan 5 werknemers 5 tot 9 werknemers 10 tot 19 werknemers 20 tot 49 werknemers 50 tot 99 werknemers 100 werknemers en meer Totaal
2011
2012
2013
75,7% 15,6% 5,8% 2,4% 0,5% 0,1% 100%
75,3% 15,7% 5,8% 2,6% 0,5% 0,2% 100%
75,3% 15,4% 6,0% 2,6% 0,5% 0,2% 100%
Bron: RSZ, PC302, werkgever in loop van tweede kwartaal, toewijzing aan dimensiegrootte op basis van toestand op 30/06 Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
37
Brussel Tabel 21: Aantal werkgevers per dimensiegrootte in Brussel in PC302 -2011/20132011 2012 2013 Minder dan 5 werknemers 5 tot 9 werknemers 10 tot 19 werknemers 20 tot 49 werknemers 50 tot 99 werknemers 100 werknemers en meer Totaal
2.055 530 270 155 31 28 3.069
2.019 515 291 145 33 29 3.032
1.944 508 276 143 31 27 2.929
Minder dan 5 werknemers 5 tot 9 werknemers 10 tot 19 werknemers 20 tot 49 werknemers 50 tot 99 werknemers 100 werknemers en meer Totaal
2011 67,0% 17,3% 8,8% 5,1% 1,0% 0,9% 100%
2012 66,6% 17,0% 9,6% 4,8% 1,1% 1,0% 100%
2013 66,4% 17,3% 9,4% 4,9% 1,1% 0,9% 100%
Bron: RSZ, PC302, werkgever in loop van tweede kwartaal, toewijzing aan dimensiegrootte op basis van toestand op 30/06 Bewerking door Guidea
2 Werkgevers per dimensiegrootte en per subsector11 2.1 Werkgevers per dimensiegrootte en per subsector in België Tabel 22: Aantal werkgevers per dimensiegrootte en per subsector in België nacebel 55 en 56 -2013Vakantie- KampeerOverige DrinkHotels Restaurants Catering verblijven terreinen accommodatie gelegenheden Totaal 1.118 263 134 99 14.868 1.283 4.030 < 5 werknemers 45,7% 67,3% 74,6% 35,4% 72,3% 66,1% 79,7% 5 tot 9 wns 21,1% 15,2% 18,7% 40,4% 17,4% 16,8% 13,0% 10 tot 19 wns 16,2% 7,2% 4,5% 22,2% 7,6% 10,4% 5,5% 20 tot 49 wns 11,3% 5,3% 2,2% 2,0% 2,5% 4,1% 1,6% 50 tot 99 wns 3,5% 3,4% 0,0% 0,0% 0,2% 1,1% 0,1% Meer dan 100 wns 2,2% 1,5% 0,0% 0,0% 0,1% 1,6% 0,0% Bron: RSZ, nace 55-56, werkgever in loop van 2de kwartaal, toewijzing dimensiegrootte op basis van toestand op 30/06 Bewerking door Guidea
Om een inschatting te kunnen maken van het aantal werkgevers per subsector bakenen we in dit tweede deel de horecasector af op basis van nacebel-indeling. 11
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
38
2.2 Werkgevers per dimensiegrootte en per subsector in de gewesten Vlaanderen Tabel 23: Werkgevers per dimensiegrootte en per subsector in Vlaanderen nacebel 55 en 56 -2013Vakantie- KampeerOverige DrinkHotels Restaurants Catering verblijven terreinen accommodatie gelegenheden Totaal 625 148 75 29 8.528 769 2.386 < 5 werknemers 45,1% 68,9% 64,0% 48,3% 70,9% 63,2% 77,8% 5 tot 9 wns 21,1% 15,5% 25,3% 37,9% 18,2% 17,6% 13,9% 10 tot 19 wns 18,4% 4,7% 6,7% 13,8% 8,2% 12,1% 6,4% 20 tot 49 wns 10,7% 6,1% 4,0% 0,0% 2,4% 4,8% 1,8% 50 tot 99 wns 3,7% 3,4% 0,0% 0,0% 0,2% 0,7% 0,1% Meer dan 100 wns 1,0% 1,4% 0,0% 0,0% 0,1% 1,7% 0,0% Bron: RSZ, nace 55-56, werkgever in loop van 2de kwartaal, toewijzing dimensiegrootte op basis van toestand op 30/06 Bewerking door Guidea
Wallonië Tabel 24: Werkgevers per dimensiegrootte en per subsector in Wallonië nacebel 55 en 56 -2013Hotels Totaal < 5 werknemers 5 tot 9 wns 10 tot 19 wns 20 tot 49 wns 50 tot 99 wns Meer dan 100 wns
332 55,1% 19,9% 13,0% 9,3% 1,5% 1,2%
Vakantie- KampeerOverige DrinkRestaurants Catering verblijven terreinen accommodatie gelegenheden 90 57 58 4.321 360 1.164 67,8% 89,5% 25,9% 76,9% 72,5% 84,5% 15,6% 8,8% 44,8% 15,7% 17,5% 10,6% 8,9% 1,8% 29,3% 5,4% 5,8% 3,6% 3,3% 0,0% 0,0% 1,9% 2,5% 1,3% 3,3% 0,0% 0,0% 0,1% 1,1% 0,1% 1,1% 0,0% 0,0% 0,0% 0,6% 0,0%
Bron: RSZ, nace 55-56, werkgever in loop van 2de kwartaal, toewijzing dimensiegrootte op basis van toestand op 30/06 Bewerking door Guidea
Brussel Tabel 25: Werkgevers per dimensiegrootte en per subsector in Brussel nacebel 55 en 56 -2013Vakantie- KampeerOverige DrinkHotels Restaurants Catering verblijven terreinen accommodatie gelegenheden Totaal 161 25 2 12 2.019 154 480 < 5 werknemers 5 tot 9 wns 10 tot 19 wns 20 tot 49 wns 50 tot 99 wns Meer dan 100 wns
28,6% 23,6% 14,3% 17,4% 6,8% 9,3%
56,0% 12,0% 16,0% 8,0% 4,0% 4,0%
50,0% 50,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%
50,0% 25,0% 8,3% 16,7% 0,0% 0,0%
68,2% 17,8% 9,4% 4,0% 0,4% 0,2%
65,6% 11,7% 12,3% 3,9% 3,2% 3,2%
Bron: RSZ, nace 55-56, werkgever in loop van 2de kwartaal, toewijzing dimensiegrootte op basis van toestand op 30/06 Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
77,5% 14,8% 5,6% 1,7% 0,4% 0,0%
39
Overlevingspercentage ondernemingen 1 Overlevingspercentage ondernemingen per sector in België Tabel 26: Overlevingspercentage ondernemingen in België per sector één jaar na oprichting 2011/201312 13 14 Sectie Omschrijving 2011 2012 2013 A Landbouw, bosbouw en visserij 96,2% 96,2% 95,3% B Winning van delfstoffen / / / C Industrie 94,0% 93,8% 93,9% Productie en distributie van elektriciteit, gas, D 98,2% 97,1% 97,8% stoom en gekoelde lucht Distributie van water; afval- en E 98,9% 90,1% 97,3% afvalwaterbeheer en sanering F Bouwnijverheid 95,0% 95,4% 94,4% Groot- en detailhandel: reparatie van auto’s en G 89,4% 90,0% 89,3% motorfietsen H Vervoer en opslag 88,5% 89,6% 88,4% I Verschaffen van accommodatie en maaltijden 89,3% 90,0% 90,1% J Informatie en communicatie 84,2% 85,9% 86,9% K L M N O P Q R S T U
Financiële activiteiten en verzekeringen Exploitatie van en handel in onroerend goed Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten Administratieve en ondersteunende diensten Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen Onderwijs Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie Overige diensten Huishoudens als werkgever van huishoudelijk personeel Extraterritoriale organisaties en lichamen
Totaal
95,9% 92,3%
95,3% 93,0%
94,8% 92,3%
92,9%
93,5%
93,7%
90,9%
90,9%
90,7%
97,3%
96,7%
92,9%
87,1%
89,3%
90,3%
89,9%
92,9%
91,7%
91,8% 89,8%
92,0% 90,7%
93,8% 91,7%
/
/
/
/
/
/
91,1%
91,8%
91,8%
Bron: FOD Economie Bewerking door Guidea Grijze percentages betekenen minder dan 100 oprichtingen, bij minder dan 20 oprichtingen >> /
Ondernemingen opgericht in 2010 Ondernemingen opgericht in 2011 14 Ondernemingen opgericht in 2012 12 13
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
40
Tabel 27: Overlevingspercentage ondernemingen in België per sector drie jaar na oprichting 2011/201315 16 17 Sectie Omschrijving 2011 2012 2013 A Landbouw, bosbouw en visserij 87,6% 87,9% 88,8% B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U Totaal
Winning van delfstoffen Industrie Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht Distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering Bouwnijverheid Groot- en detailhandel: reparatie van auto’s en motorfietsen Vervoer en opslag Verschaffen van accommodatie en maaltijden Informatie en communicatie Financiële activiteiten en verzekeringen Exploitatie van en handel in onroerend goed Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten Administratieve en ondersteunende diensten Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen Onderwijs Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie Overige diensten Huishoudens als werkgever van huishoudelijk personeel Extraterritoriale organisaties en lichamen
/ 81,5%
/ 80,2%
/ 81,4%
93,0%
92,0%
79,8%
79,6%
91,3%
85,4%
82,5%
82,3%
82,6%
71,8%
70,5%
72,5%
71,1% 67,1% 64,4% 87,5% 79,4%
70,4% 66,4% 60,5% 88,8% 80,3%
71,6% 67,2% 61,2% 88,4% 78,7%
81,0%
79,6%
80,4%
73,8%
74,6%
74,6%
87,5%
89,4%
91,9%
71,1%
69,2%
68,8%
63,4%
73,3%
72,4%
74,9% 72,5%
76,9% 71,1%
75,6% 72,1%
/
/
/
/ 75,4%
/ 74,6%
/ 75,3%
Bron: FOD Economie Bewerking door Guidea Grijze percentages betekenen minder dan 100 oprichtingen, bij minder dan 20 oprichtingen >> /
Ondernemingen opgericht in 2008 Ondernemingen opgericht in 2009 17 Ondernemingen opgericht in 2010 15 16
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
41
Tabel 28: Overlevingspercentage ondernemingen in België per sector vijf jaar na oprichting -201318 Sectie Omschrijving 2013 A Landbouw, bosbouw en visserij 81,5% B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U Totaal
Winning van delfstoffen Industrie Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht Distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering Bouwnijverheid Groot- en detailhandel: reparatie van auto’s en motorfietsen Vervoer en opslag Verschaffen van accommodatie en maaltijden Informatie en communicatie Financiële activiteiten en verzekeringen Exploitatie van en handel in onroerend goed Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten Administratieve en ondersteunende diensten Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen Onderwijs Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie Overige diensten Huishoudens als werkgever van huishoudelijk personeel Extraterritoriale organisaties en lichamen
/ 71,3% 86,0% 77,8% 71,0% 59,5% 57,8% 52,6% 52,8% 80,2% 69,3% 71,4% 62,1% 80,0% 59,2% 52,6% 62,6% 60,2% / / 64,0%
Bron: FOD Economie Bewerking door Guidea Grijze percentages betekenen minder dan 100 oprichtingen, bij minder dan 20 oprichtingen >> /
18
Ondernemingen opgericht in 2008
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
42
Aantal faillissementen 1 Faillissementen in alle sectoren in België Tabel 29: Aantal faillissementen in België -2008/2013Sectie Omschrijving A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U
Landbouw, bosbouw en visserij Winning van delfstoffen Industrie Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht Distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering Bouwnijverheid Groot- en detailhandel: reparatie van auto’s en motorfietsen Vervoer en opslag Verschaffen van accommodatie en maaltijden Informatie en communicatie Financiële activiteiten en verzekeringen Exploitatie van en handel in onroerend goed Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten Administratieve en ondersteunende diensten Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen Onderwijs Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie Overige diensten Huishoudens als werkgever van huishoudelijk personeel Extraterritoriale organisaties en lichamen Onbekende economische activiteit
Totaal
Aandeel 2013 99 0,8% 1 0,0% 619 5,3%
2008
2012
2013
99 2 449
84 0 611
2
6
4
0,0%
13
15
25
0,2%
1.249
1.802
2.065
17,6%
2.456
2.744
2.993
25,5%
458 1.592 302 118 187
571 2.062 371 184 209
565 2.261 383 197 267
4,8% 19,3% 3,3% 1,7% 2,3%
482
647
785
6,7%
365
651
734
6,3%
1
0
1
0,0%
22
28
40
0,3%
42
75
84
0,7%
101 209 0 0 327 8.476
143 312 1 0 71 10.587
165 384 2 0 66 11.740
1,4% 3,3% 0,0% 0,0% 0,6% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
43
2 Faillissementen in de horecasector in de gewesten Tabel 30: Aantal faillissementen in de horecasector in de gewesten -2002/20132002 2003 2004 2005 2006 2007 Vlaanderen 641 656 744 775 786 812 Wallonië 300 406 399 421 450 393 Brussel 184 205 220 224 275 248 België 1.125 1.267 1.363 1.420 1.511 1.453
Vlaanderen Wallonië Brussel België
2008 835 456 301 1.592
2009 1.007 466 325 1.798
2010 936 504 348 1.788
2011 1.042 579 366 1.987
2012 1.066 600 396 2.062
2013 1.120 669 472 2.261
2012 - 2013 +5,1% +11,5% +19,2% +9,7%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Tabel 31: Procentueel aandeel faillissementen in de horecasector in de gewesten -2002/20132002 2003 2004 2005 2006 2007 Vlaanderen 57,0% 51,8% 54,6% 54,6% 52,0% 55,9% Wallonië 26,7% 32,0% 29,3% 29,6% 29,8% 27,0% Brussel 16,4% 16,2% 16,1% 15,8% 18,2% 17,1% België 100% 100% 100% 100% 100% 100%
Vlaanderen Wallonië Brussel België
2008 52,4% 28,6% 18,9% 100%
2009 56,0% 25,9% 18,1% 100%
2010 52,3% 28,2% 19,5% 100%
2011 52,4% 29,1% 18,4% 100%
2012 51,7% 29,1% 19,2% 100%
2013 49,5% 29,6% 20,9% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
44
3 Faillissementen in de horecasector per subsector 3.1 Faillissementen in de horecasector per subsector in België Tabel 32: Aantal faillissementen in de horecasector per subsector in België -2002/20132002 2003 2004 2005 2006 2007 Hotels 23 20 23 25 34 41 Vakantieverblijven 6 2 3 4 2 2 Kampeerterreinen 2 6 5 3 3 2 Overige accommodatie 0 0 0 0 1 0 Restaurants 586 672 739 757 819 838 Catering 45 42 40 55 48 35 Drinkgelegenheden 463 525 553 576 604 535 Totaal 1.125 1.267 1.363 1.420 1.511 1.453
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 30 1 3 1 957 39 561 1.592
2009 30 3 1 1 1.093 48 622 1.798
2010 23 6 6 2 1.015 56 680 1.788
2011 31 12 0 3 1.091 68 782 1.987
2012 37 9 2 0 1.141 69 804 2.062
2013 37 12 4 2 1.244 85 877 2.261
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2008 indeling Bewerking door Guidea
Tabel 33: Procentuele verdeling van het aantal faillissementen in de horecasector over de subsectoren in België -2002/20132002 2003 2004 2005 2006 2007 Hotels 2,0% 1,6% 1,7% 1,8% 2,3% 2,8% Vakantieverblijven 0,5% 0,2% 0,2% 0,3% 0,1% 0,1% Kampeerterreinen 0,2% 0,5% 0,4% 0,2% 0,2% 0,1% Overige accommodatie 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,1% 0,0% Restaurants 52,1% 53,0% 54,2% 53,3% 54,2% 57,7% Catering 4,0% 3,3% 2,9% 3,9% 3,2% 2,4% Drinkgelegenheden 41,2% 41,4% 40,6% 40,6% 40,0% 36,8% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100%
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 1,9% 0,1% 0,2% 0,1% 60,1% 2,4% 35,2% 100%
2009 1,7% 0,2% 0,1% 0,1% 60,8% 2,7% 34,6% 100%
2010 1,3% 0,3% 0,3% 0,1% 56,8% 3,1% 38,0% 100%
2011 1,6% 0,6% 0,0% 0,2% 54,9% 3,4% 39,4% 100%
2012 1,8% 0,4% 0,1% 0,0% 55,3% 3,3% 39,0% 100%
2013 1,6% 0,5% 0,2% 0,1% 55,0% 3,8% 38,8% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2008 indeling Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
45
3.2 Faillissementen in de horecasector per subsector in de gewesten Vlaanderen Tabel 34: Aantal faillissementen in de horecasector per subsector in Vlaanderen -2002/20132002 2003 2004 2005 2006 2007 Hotels 15 8 13 11 16 22 Vakantieverblijven 5 0 3 2 2 1 Kampeerterreinen 1 4 2 1 1 1 Overige accommodatie 0 0 0 0 1 0 Restaurants 324 338 397 405 423 442 Catering 25 22 21 25 26 18 Drinkgelegenheden 271 284 308 331 317 328 Totaal 641 656 744 775 786 812
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 18 0 1 0 484 18 314 835
2009 15 1 0 1 590 30 370 1.007
2010 9 5 4 2 500 28 388 936
2011 18 8 0 1 549 38 428 1.042
2012 19 6 1 0 565 34 441 1.066
2013 22 8 2 2 594 40 452 1.120
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2008 indeling Bewerking door Guidea
Tabel 35: Procentuele verdeling van het aantal faillissementen in de horecasector per subsector in Vlaanderen -2002/20132002 2003 2004 2005 2006 2007 Hotels 2,3% 1,2% 1,7% 1,4% 2,0% 2,7% Vakantieverblijven 0,8% 0,0% 0,4% 0,3% 0,3% 0,1% Kampeerterreinen 0,2% 0,6% 0,3% 0,1% 0,1% 0,1% Overige accommodatie 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,1% 0,0% Restaurants 50,5% 51,5% 53,4% 52,3% 53,8% 54,4% Catering 3,9% 3,4% 2,8% 3,2% 3,3% 2,2% Drinkgelegenheden 42,3% 43,3% 41,4% 42,7% 40,3% 40,4% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100%
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 2,2% 0,0% 0,1% 0,0% 58,0% 2,2% 37,6% 100%
2009 1,5% 0,1% 0,0% 0,1% 58,6% 3,0% 36,7% 100%
2010 1,0% 0,5% 0,4% 0,2% 53,4% 3,0% 41,5% 100%
2011 1,7% 0,8% 0,0% 0,1% 52,7% 3,6% 41,1% 100%
2012 1,8% 0,6% 0,1% 0,0% 53,0% 3,2% 41,4% 100%
2013 2,0% 0,7% 0,2% 0,2% 53,0% 3,6% 40,4% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2008 indeling Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
46
Wallonië Tabel 36: Aantal faillissementen in de horecasector per subsector in Wallonië -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 Hotels 9 11 9 12 10 Vakantieverblijven 1 1 1 2 2 Kampeerterreinen 2 1 2 0 1 Overige accommodatie 1 0 0 1 0 Restaurants 267 278 292 302 346 Catering 16 11 19 23 23 Drinkgelegenheden 160 164 181 239 218 Totaal 456 466 504 579 600
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 2,0% 0,2% 0,4% 0,2% 58,6% 3,5% 35,1% 100%
2009 2,4% 0,2% 0,2% 0,0% 59,7% 2,4% 35,2% 100%
2010 1,8% 0,2% 0,4% 0,0% 57,9% 3,8% 35,9% 100%
2011 2,1% 0,3% 0,0% 0,2% 52,2% 4,0% 41,3% 100%
2012 1,7% 0,3% 0,2% 0,0% 57,7% 3,8% 36,3% 100%
2013 9 2 2 0 366 26 264 669 2013 1,3% 0,3% 0,3% 0,0% 54,7% 3,9% 39,5% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Brussel Tabel 37: Aantal faillissementen in de horecasector per subsector in Brussel -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 Hotels 3 4 5 1 8 Vakantieverblijven 0 1 0 2 1 Kampeerterreinen 0 0 0 0 0 Overige accommodatie 0 0 0 1 0 Restaurants 206 225 223 240 230 Catering 5 7 9 7 12 Drinkgelegenheden 87 88 111 115 145 Totaal
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2013 6 2 0 0 284 19 161
301
325
348
366
396
472
2008
2009
2010
2011
2012
2013
1,0% 0,0% 0,0% 0,0% 68,4% 1,7% 28,9% 100%
1,2% 0,3% 0,0% 0,0% 69,2% 2,2% 27,1% 100%
1,4% 0,0% 0,0% 0,0% 64,1% 2,6% 31,9% 100%
0,3% 0,5% 0,0% 0,3% 65,6% 1,9% 31,4% 100%
2,0% 0,3% 0,0% 0,0% 58,1% 3,0% 36,6% 100%
1,3% 0,4% 0,0% 0,0% 60,2% 4,0% 34,1% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
47
4 Faillissementen in de horecasector per dimensiegrootte 4.1 Faillissementen in de horecasector per dimensiegrootte in België 19
Tabel 38: Aantal faillissementen in de horecasector per dimensiegrootte in België -2008/2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013 geen werknemers 312 363 806 667 1.046 1.187 1 tot 4 werknemers 1.127 1.282 836 1.175 867 923 5 tot 9 werknemers 96 89 107 99 105 103 10 tot 19 werknemers 22 37 35 40 33 42 20 tot 49 werknemers 11 11 3 5 9 5 50 tot 99 werknemers 1 0 0 1 2 1 100 tot 199 werknemers 0 0 1 0 0 0 200 tot 499 werknemers 1 0 0 0 0 0 Totaal
geen werknemers 1 tot 4 werknemers 5 tot 9 werknemers 10 tot 19 werknemers 20 tot 49 werknemers 50 tot 99 werknemers 100 tot 199 werknemers 200 tot 499 werknemers Totaal
1.570
1.782
1.788
1.987
2.062
2.261
2008 19,9% 71,8% 6,1% 1,4% 0,7% 0,1% 0,0% 0,1% 100%
2009 20,4% 71,9% 5,0% 2,1% 0,6% 0,0% 0,0% 0,0% 100%
2010 45,1% 46,8% 6,0% 2,0% 0,2% 0,0% 0,1% 0,0% 100%
2011 33,6% 59,1% 5,0% 2,0% 0,3% 0,1% 0,0% 0,0% 100%
2012 50,7% 42,0% 5,1% 1,6% 0,4% 0,1% 0,0% 0,0% 100%
2013 52,5% 40,8% 4,6% 1,9% 0,2% 0,0% 0,0% 0,0% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
De faillissementscijfers in de horecasector per dimensiegrootte voor het jaar 2008 en 2009 zijn ontvangen in oude nace-bel indeling 2003, jaren 2010, 2011, 2012 en 2013 zijn ontvangen in nieuwe nace-bel indeling 2008. Het totaal aantal faillissementen in 2008 en 2009 verschilt hierdoor met voorgaande paragrafen. De gevolgen voor de indeling per dimensiegrootte is miniem. 19
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
48
4.2 Faillissementen in de horecasector per dimensiegrootte in de gewesten Vlaanderen 20
Tabel 39: Aantal faillissementen in de horecasector per dimensiegrootte in Vlaanderen -2008/2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013 geen werknemers 190 208 438 330 573 605 1 tot 4 werknemers 559 716 428 628 422 430 5 tot 9 werknemers 50 46 51 56 44 58 10 tot 19 werknemers 12 20 18 24 22 24 20 tot 49 werknemers 8 7 1 4 3 2 50 tot 99 werknemers 1 0 0 0 2 1 100 tot 199 werknemers 0 0 0 0 0 0 200 tot 499 werknemers 1 0 0 0 0 0 Totaal 821 997 936 1.042 1.066 1.120
geen werknemers 1 tot 4 werknemers 5 tot 9 werknemers 10 tot 19 werknemers 20 tot 49 werknemers 50 tot 99 werknemers 100 tot 199 werknemers 200 tot 499 werknemers Totaal
2008 23,1% 68,1% 6,1% 1,5% 1,0% 0,1% 0,0% 0,1% 100%
2009 20,9% 71,8% 4,6% 2,0% 0,7% 0,0% 0,0% 0,0% 100%
2010 46,8% 45,7% 5,4% 1,9% 0,1% 0,0% 0,0% 0,0% 100%
2011 31,7% 60,3% 5,4% 2,3% 0,4% 0,0% 0,0% 0,0% 100%
2012 53,8% 39,6% 4,1% 2,1% 0,3% 0,2% 0,0% 0,0% 100%
2013 54,0% 38,4% 5,2% 2,1% 0,2% 0,1% 0,0% 0,0% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
De faillissementscijfers in de horecasector per dimensiegrootte voor het jaar 2008 en 2009 zijn ontvangen in oude nace-bel indeling 2003, jaren 2010, 2011, 2012 en 2013 zijn ontvangen in nieuwe nace-bel indeling 2008. Het totaal aantal faillissementen in 2008 en 2009 verschilt hierdoor met voorgaande paragrafen. De gevolgen voor de indeling per dimensiegrootte is miniem. 20
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
49
Wallonië 21
Tabel 40: Aantal faillissementen in de horecasector per dimensiegrootte in Wallonië -2008/2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013 n geen werknemers 1 tot 4 werknemers 5 tot 9 werknemers 10 tot 19 werknemers 20 tot 49 werknemers 50 tot 99 werknemers 100 tot 199 werknemers 200 tot 499 werknemers Totaal
454 22,7% 70,3% 6,2% 0,7% 0,2% 0,0% 0,0% 0,0% 100%
462 28,4% 65,6% 5,2% 0,6% 0,2% 0,0% 0,0% 0,0% 100%
504 40,5% 51,2% 6,3% 1,8% 0,2% 0,0% 0,0% 0,0% 100%
579 23,1% 70,1% 5,4% 1,2% 0,2% 0,0% 0,0% 0,0% 100%
600 43,5% 47,2% 7,5% 1,3% 0,5% 0,0% 0,0% 0,0% 100%
669 46,6% 46,9% 4,8% 1,6% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Brussel 22
Tabel 41: Aantal faillissementen in de horecasector per dimensiegrootte in Brussel -2008/2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013 n geen werknemers 1 tot 4 werknemers 5 tot 9 werknemers 10 tot 19 werknemers 20 tot 49 werknemers 50 tot 99 werknemers 100 tot 199 werknemers 200 tot 499 werknemers Totaal
295 6,4% 84,4% 6,1% 2,4% 0,7% 0,0% 0,0% 0,0% 100%
323 7,4% 81,4% 5,9% 4,3% 0,9% 0,0% 0,0% 0,0% 100%
348 47,1% 43,1% 6,9% 2,3% 0,3% 0,0% 0,3% 0,0% 100%
366 55,5% 38,5% 3,3% 2,5% 0,0% 0,3% 0,0% 0,0% 100%
396 53,5% 40,9% 4,0% 0,8% 0,8% 0,0% 0,0% 0,0% 100%
472 57,2% 37,9% 2,8% 1,5% 0,6% 0,0% 0,0% 0,0% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
21
De faillissementscijfers in de horecasector per dimensiegrootte voor het jaar 2008 en 2009 zijn ontvangen in oude nace-bel indeling 2003, jaren 2010, 2011, 2012 en 2013 zijn ontvangen in nieuwe nace-bel indeling 2008. Het totaal aantal faillissementen in 2008 en 2009 verschilt hierdoor met voorgaande paragrafen. De gevolgen voor de indeling per dimensiegrootte is miniem. 22 De faillissementscijfers in de horecasector per dimensiegrootte voor het jaar 2008 en 2009 zijn ontvangen in oude nace-bel indeling 2003, jaren 2010, 2011, 2012 en 2013 zijn ontvangen in nieuwe nace-bel indeling 2008. Het totaal aantal faillissementen in 2008 en 2009 verschilt hierdoor met voorgaande paragrafen. De gevolgen voor de indeling per dimensiegrootte is miniem.
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
50
5 Faillissementen in de horecasector per juridische vorm 5.1 Faillissementen in de horecasector per juridische vorm in België 23
Tabel 42: Aantal faillissementen in de horecasector per juridische vorm in België -2008/2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Natuurlijke personen 390 449 475 533 505 532 NV 116 101 153 171 202 187 BVBA 976 1.158 1.093 1.194 1.268 1.436 CV 80 68 51 74 74 85 Andere 8 6 16 15 13 21 Totaal
Natuurlijke personen NV BVBA CV Andere Totaal
1.570
1.782
1.788
1.987
2.062
2.261
2008 24,8% 7,4% 62,2% 5,1% 0,5% 100%
2009 25,2% 5,7% 65,0% 3,8% 0,3% 100%
2010 26,6% 8,6% 61,1% 2,9% 0,9% 100%
2011 26,8% 8,6% 60,1% 3,7% 0,8% 100%
2012 24,5% 9,8% 61,5% 3,6% 0,6% 100%
2013 23,5% 8,3% 63,5% 3,8% 0,9% 100%
Natuurlijke personen = onderneming uitgebaat door één natuurlijke persoon of door echtgenoten; NV = naamloze vennootschap of vennootschap bij wijze van geldschieting op aandelen; BVBA = besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid; CV = coöperatieve vennootschap. Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
23
De faillissementscijfers in de horecasector per juridische vorm voor het jaar 2008 en 2009 zijn ontvangen in oude nace-bel indeling 2003, jaren 2010, 2011, 2012 en 2013 zijn ontvangen in nieuwe nace-bel indeling 2008. Het totaal aantal faillissementen in 2008 verschilt hierdoor met voorgaande paragrafen. De gevolgen voor de indeling per juridische vorm is miniem.
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
51
5.2 Faillissementen in de horecasector per juridische vorm in de gewesten Vlaanderen 24
Tabel 43: Aantal faillissementen in de horecasector per juridische vorm in Vlaanderen -2008/2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Natuurlijke personen 237 273 268 307 278 280 NV 74 62 104 121 132 147 BVBA 475 629 536 581 622 654 CV 33 28 19 27 25 27 Andere 2 5 9 6 9 12 Totaal 821 997 936 1.042 1.066 1.120
Natuurlijke personen NV BVBA CV Andere Totaal
2008 28,9% 9,0% 57,9% 4,0% 0,2% 100%
2009 27,4% 6,2% 63,1% 2,8% 0,5% 100%
2010 28,6% 11,1% 57,3% 2,0% 1,0% 100%
2011 29,5% 11,6% 55,8% 2,6% 0,6% 100%
2012 26,1% 12,4% 58,3% 2,3% 0,8% 100%
2013 25,0% 13,1% 58,4% 2,4% 1,1% 100%
Natuurlijke personen = onderneming uitgebaat door één natuurlijke persoon of door echtgenoten; NV = naamloze vennootschap of vennootschap bij wijze van geldschieting op aandelen; BVBA = besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid; CV = coöperatieve vennootschap. Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
24
De faillissementscijfers in de horecasector per juridische vorm voor het jaar 2008 en 2009 zijn ontvangen in oude nace-bel indeling 2003, jaren 2010, 2011, 2012 en 2013 zijn ontvangen in nieuwe nace-bel indeling 2008. Het totaal aantal faillissementen in 2008 verschilt hierdoor met voorgaande paragrafen. De gevolgen voor de indeling per juridische vorm is miniem.
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
52
Wallonië 25
Tabel 44: Aantal faillissementen in de horecasector per juridische vorm in Wallonië -2008/2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Natuurlijke personen NV BVBA CV Andere Totaal
146 26 256 20 6 454
164 19 257 21 1 462
185 33 264 16 6 504
210 38 293 29 9 579
209 44 323 20 4 600
237 28 368 29 7 669
Natuurlijke personen NV BVBA CV Andere Totaal
2008 32,2% 5,7% 56,4% 4,4% 1,3% 100%
2009 35,5% 4,1% 55,6% 4,5% 0,2% 100%
2010 36,7% 6,5% 52,4% 3,2% 1,2% 100%
2011 36,3% 6,6% 50,6% 5,0% 1,6% 100%
2012 34,8% 7,3% 53,8% 3,3% 0,7% 100%
2013 35,4% 4,2% 55,0% 4,3% 1,0% 100%
Natuurlijke personen = onderneming uitgebaat door één natuurlijke persoon of door echtgenoten; NV = naamloze vennootschap of vennootschap bij wijze van geldschieting op aandelen; BVBA = besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid; CV = coöperatieve vennootschap. Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Brussel Tabel 45: Aantal faillissementen in de horecasector per juridische vorm in Brussel -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 Natuurlijke personen 7 12 22 16 18 NV 16 20 16 12 26 BVBA 245 272 293 320 323 CV 27 19 16 18 29 Andere 0 0 1 0 0 Totaal 295 323 348 348 396
2013 15 12 414 29 2 472
Natuurlijke personen NV BVBA CV Andere
2008 2,4% 5,4% 83,1% 9,2% 0,0%
2009 3,7% 6,2% 84,2% 5,9% 0,0%
2010 6,3% 4,6% 84,2% 4,6% 0,3%
2011 4,6% 3,4% 92,0% 5,2% 0,0%
2012 4,5% 6,6% 81,6% 7,3% 0,0%
2013 3,2% 2,5% 87,7% 6,1% 0,4%
Totaal
100%
100%
100%
100%
100%
100%
Natuurlijke personen = onderneming uitgebaat door één natuurlijke persoon of door echtgenoten; NV = naamloze vennootschap of vennootschap bij wijze van geldschieting op aandelen; BVBA = besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid; CV = coöperatieve vennootschap. Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
25
De faillissementscijfers in de horecasector per juridische vorm voor het jaar 2008 en 2009 zijn ontvangen in oude nace-bel indeling 2003, jaren 2010, 2011, 2012 en 2013 zijn ontvangen in nieuwe nace-bel indeling 2008. Het totaal aantal faillissementen in 2008 verschilt hierdoor met voorgaande paragrafen. De gevolgen voor de indeling per juridische vorm is miniem.
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
53
6 Faillissementen in de horecasector per bestaansduur 6.1 Faillissementen in de horecasector per bestaansduur in België 26
Tabel 46: Aantal faillissementen in de horecasector per bestaansduur in België -2008/2013 2008 2009 2010 2011 2012 < 1 jaar 36 51 60 59 55 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5-9 jaar 10-14 jaar
169 226 233 173 369 194
195 222 234 204 456 202
2013 61
199 228 193 180 431 183
251 286 237 180 465 236
256 265 259 198 481 231
254 277 294 238 552 234
122 141 10 1.987
148 159 10 2.062
161 184 6 2.261
15-19 jaar 20 jaar of meer niet gekend Totaal
169
211
1 1.570
7 1.782
98 127 89 1.788
< 1 jaar
2008 2,3%
2009 2,9%
2010 3,4%
2011 3,0%
2012 2,7%
2013 2,7%
10,8% 14,4% 14,8% 11,0% 23,5% 12,4%
10,9% 12,5% 13,1% 11,4% 25,6% 11,3%
11,1% 12,8% 10,8% 10,1% 24,1% 10,2%
12,6% 14,4% 11,9% 9,1% 23,4% 11,9%
12,4% 12,9% 12,6% 9,6% 23,3% 11,2%
11,2% 12,3% 13,0% 10,5% 24,4% 10,3%
10,8%
11,8%
0,1% 100%
0,4% 100%
5,5% 7,1% 5,0% 100%
6,1% 7,1% 0,5% 100%
7,2% 7,7% 0,5% 100%
7,1% 8,1% 0,3% 100%
1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5-9 jaar 10-14 jaar 15-19 jaar 20 jaar of meer niet gekend Totaal
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
26
De faillissementscijfers in de horecasector per bestaansduur voor het jaar 2008 en 2009 zijn ontvangen in oude nace-bel indeling 2003, jaren 2010, 2011, 2012 en 2013 zijn ontvangen in nieuwe nace-bel indeling 2008. Het totaal aantal faillissementen in 2008 verschilt hierdoor met voorgaande paragrafen. De gevolgen voor de indeling per bestaansduur is miniem.
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
54
6.2 Faillissementen in de horecasector per bestaansduur in de gewesten Vlaanderen 27
Tabel 47: Aantal faillissementen in de horecasector per bestaansduur in Vlaanderen -2008/2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013 < 1 jaar 28 35 32 36 28 26 1 jaar 105 121 124 149 146 150 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5-9 jaar 10-14 jaar 15-19 jaar 20 jaar of meer niet gekend Totaal
< 1 jaar 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5-9 jaar 10-14 jaar 15-19 jaar 20 jaar of meer niet gekend Totaal
114 122 91 171 106
141 131 107 228 118
143 87 77 216 91 41
169 126 80 232 109 63
157 129 88 231 130 77
147 137 109 249 122 91
83
111 5 997
77 48 936
73 5 1.042
75 5 1.066
86 3 1.120
1 821 2008 3,4% 12,8%
2009 3,5% 12,1%
2010 3,4% 13,2%
2011 3,5% 14,3%
2012 2,6% 13,7%
2013 2,3% 13,4%
13,9% 14,9% 11,1% 20,8% 12,9%
14,1% 13,1% 10,7% 22,9% 11,8%
10,1%
11,1%
15,3% 9,3% 8,2% 23,1% 9,7% 4,4%
16,2% 12,1% 7,7% 22,3% 10,5% 6,0%
14,7% 12,1% 8,3% 21,7% 12,2% 7,2%
13,1% 12,2% 9,7% 22,2% 10,9% 8,1%
0,1% 100%
0,5% 100%
8,2% 5,1% 100%
7,0% 0,5% 100%
7,0% 0,5% 100%
7,7% 0,3% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
27
De faillissementscijfers in de horecasector per bestaansduur voor het jaar 2008 en 2009 zijn ontvangen in oude nace-bel indeling 2003, jaren 2010, 2011, 2012 en 2013 zijn ontvangen in nieuwe nace-bel indeling 2008. Het totaal aantal faillissementen in 2008 verschilt hierdoor met voorgaande paragrafen. De gevolgen voor de indeling per bestaansduur is miniem.
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
55
Wallonië 28
Tabel 48: Aantal faillissementen in de horecasector per bestaansduur in Wallonië -2008/2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013 n < 1 jaar 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar
454 1,1% 11,0% 16,1% 13,0% 11,2%
462 3,0% 11,9% 10,2% 12,1% 10,0%
504 5,2% 10,9% 10,9% 11,1% 11,3%
579 3,8% 13,5% 14,5% 10,4% 10,0%
600 4,0% 14,8% 11,2% 12,2% 8,3%
669 4,6% 12,7% 12,6% 13,0% 9,3%
5-9 jaar 10-14 jaar 15-19 jaar 20 jaar of meer niet gekend Totaal
24,9% 11,0%
27,7% 11,0%
11,7%
13,6%
0,0% 100%
0,4% 100%
21,2% 10,1% 7,5% 5,4% 6,3% 100%
19,5% 14,5% 5,2% 7,9% 0,7% 100%
23,8% 8,8% 7,0% 9,2% 0,7% 100%
23,5% 8,5% 7,2% 8,2% 0,4% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Brussel 29
Tabel 49: Aantal faillissementen in de horecasector per bestaansduur in Brussel -2008/2013 2008 2009 2010 2011 2012 n 295 323 348 366 396 < 1 jaar 1,0% 0,6% 0,6% 0,3% 0,8% 1 jaar 4,7% 5,9% 5,7% 6,6% 5,3% 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5-9 jaar 10-14 jaar 15-19 jaar 20 jaar of meer niet gekend Totaal
13,2% 17,6% 10,5% 28,8% 12,9%
10,5% 14,6% 15,8% 31,0% 10,2%
11,2%
11,5%
0,0% 100%
0,0% 100%
2013 472 0,8% 4,0%
8,6% 14,4% 13,2% 31,0% 11,8% 5,5%
9,0% 13,9% 11,5% 32,8% 11,7% 7,9%
10,4% 14,4% 15,2% 27,0% 12,1% 7,3%
9,7% 14,8% 14,2% 30,9% 11,7% 4,7%
6,6% 2,6% 100%
6,0% 0,3% 100%
7,3% 0,3% 100%
9,1% 0,0% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
De faillissementscijfers in de horecasector per bestaansduur voor het jaar 2008 en 2009 zijn ontvangen in oude nace-bel indeling 2003, jaren 2010, 2011, 2012 en 2013 zijn ontvangen in nieuwe nace-bel indeling 2008. Het totaal aantal faillissementen in 2008 verschilt hierdoor met voorgaande paragrafen. De gevolgen voor de indeling per bestaansduur is miniem. 29 De faillissementscijfers in de horecasector per bestaansduur voor het jaar 2008 en 2009 zijn ontvangen in oude nace-bel indeling 2003, jaren 2010, 2011, 2012 en 2013 zijn ontvangen in nieuwe nace-bel indeling 2008. Het totaal aantal faillissementen in 2008 verschilt hierdoor met voorgaande paragrafen. De gevolgen voor de indeling per bestaansduur is miniem. 28
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
56
Aantal oprichtingen en schrappingen 1 Oprichtingen in alle sectoren in België Tabel 50: Aantal oprichtingen in alle sectoren in België -2008/2013Sectie Omschrijving
2008
2012
2013
A B C
2.169 6 2.724
1.768 12 3.079
1.780 11 2.942
Aandeel 2013 2,6% 0,0% 4,2%
56
91
64
0,1%
134
121
103
0,1%
9.540
9.562
9.820
14,1%
12.151
12.890
12.906
18,5%
1.824 5.685 5.253 962
1.611 5.691 4.722 1.255
2.428 5.599 5.147 1.141
3,5% 8,0% 7,4% 1,6%
1.525
1.782
1.675
2,4%
10.927
13.341
11.053
15,9%
4.918
4.919
4.912
7,0%
54
36
44
0,1%
1.040
1.532
1.510
2,2%
940
1.733
1.531
2,2%
2.562 4.415
2.742 4.699
2.516 4.473
3,6% 6,4%
18
9
4
0,0%
2 2 66.907
0 0 71.595
1 18 69.678
0,0%
D E F G H I J K L M N O P Q R S T U Totaal
Landbouw, bosbouw en visserij Winning van delfstoffen Industrie Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht Distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering Bouwnijverheid Groot- en detailhandel: reparatie van auto’s en motorfietsen Vervoer en opslag Verschaffen van accommodatie en maaltijden Informatie en communicatie Financiële activiteiten en verzekeringen Exploitatie van en handel in onroerend goed Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten Administratieve en ondersteunende diensten Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen Onderwijs Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie Overige diensten Huishoudens als werkgever van huishoudelijk personeel Extraterritoriale organisaties en lichamen Onbekende activiteit
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
100%
57
2 Oprichtingen in de gewesten Tabel 51: Aantal oprichtingen in de horecasector in de gewesten -2003/20132003 2004 2005 2006 2007 Vlaanderen 3.058 3.628 3.589 3.450 3.458 Wallonië 1.561 1.910 1.808 1.865 1.900 Brussel 589 733 717 747 725 België 5.208 6.271 6.114 6.062 6.083 2008 3.196 1.745 632 111 1 5.685
2009 3.145 1.674 700 100 1 5.620
2010 3.218 1.782 730 112 0 5.842
2011 3.055 1.794 731 80 0 5.660
2012 3.010 1.823 775 82 1 5.691
Vlaanderen Wallonië Brussel België
2003 58,7% 30,0% 11,3% 100%
2004 57,9% 30,5% 11,7% 100%
2005 58,7% 29,6% 11,7% 100%
2006 56,9% 30,8% 12,3% 100%
2007 56,8% 31,2% 11,9% 100%
Vlaanderen Wallonië Brussel Buitenland België
2008 56,2% 30,7% 11,1% 2,0% 100%
2009 56,0% 29,8% 12,5% 1,8% 100%
2010 55,1% 30,5% 12,5% 1,9% 100%
2011 54,0% 31,7% 12,9% 1,4% 100%
2012 52,9% 32,0% 13,6% 1,4% 100%
Vlaanderen Wallonië Brussel 30 Buitenland 31 Niet gekend België
2013 2.952 1.781 784 82 0 5.599
2012 - 2013 -1,9% -2,3% +1,2%
-1,6%
2013 52,7% 31,8% 14,0% 1,5% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
30 31
Horecaondernemingen met hoofdzetel in het buitenland Horecaondernemingen met hoofdzetel op een niet nader gespecifieerde plaats
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
58
3 Oprichtingen in de horecasector per subsector 3.1 Aantal oprichtingen in de horecasector per subsector in België Tabel 52: Aantal oprichtingen in de horecasector per subsector in België -2003/20132003 2004 2005 2006 2007 Hotels 89 93 94 82 112 Overige accommodaties 103 148 185 187 224 Restaurants 2.834 3.473 3.321 3.358 3.240 Drankgelegenheden 1.883 2.164 2.118 1.992 2.025 Kantines en catering 299 393 396 443 482 Totaal 5.208 6.271 6.114 6.062 6.083 Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2003 indeling Bewerking door Guidea
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 87 180 17 5 2.896 498 2.002 5.685
2009 96 163 14 4 2.827 481 2.035 5.620
2010 88 163 15 6 2.985 541 2.044 5.842
2011 94 149 12 1 2.977 483 1.944 5.660
2012 98 145 11 4 3.081 544 1.808 5.691
2013 88 176 10 5 3.022 530 1.768 5.599
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2008 indeling Bewerking door Guidea
Tabel 53: Procentuele verdeling van het aantal oprichtingen in de horecasector per subsector in België -2003/20132003 2004 2005 2006 2007 Hotels 1,7% 1,5% 1,5% 1,4% 1,8% Overige accommodaties 2,0% 2,4% 3,0% 3,1% 3,7% Restaurants 54,4% 55,4% 54,3% 55,4% 53,3% Drankgelegenheden 36,2% 34,5% 34,6% 32,9% 33,3% Kantines en catering 5,7% 6,3% 6,5% 7,3% 7,9% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2003 indeling Bewerking door Guidea
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 1,5% 3,2% 0,3% 0,1% 50,9% 8,8% 35,2% 100%
2009 1,7% 2,9% 0,2% 0,1% 50,3% 8,6% 36,2% 100%
2010 1,5% 2,8% 0,3% 0,1% 51,1% 9,3% 35,0% 100%
2011 1,7% 2,6% 0,2% 0,0% 52,6% 8,5% 34,3% 100%
2012 1,7% 2,5% 0,2% 0,1% 54,1% 9,6% 31,8% 100%
2013 1,6% 3,1% 0,2% 0,1% 54,0% 9,5% 31,6% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2008 indeling Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
59
3.2 Oprichtingen in de horecasector per subsector in de gewesten Vlaanderen Tabel 54: Aantal oprichtingen in de horecasector per subsector in Vlaanderen -2003/20132003 2004 2005 2006 2007 Hotels 48 50 55 54 57 Overige accommodaties 63 90 112 101 137 Restaurants 1.593 1.909 1.873 1.827 1.757 Drankgelegenheden 1.178 1.345 1.308 1.182 1.193 Kantines en catering 176 234 241 286 314 Totaal 3.058 3.628 3.589 3.450 3.458 Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2003 indeling Bewerking door Guidea
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 44 128 7 2 1.543 310 1.162 3.196
2009 61 100 5 2 1.521 298 1.158 3.145
2010 55 116 7 1 1.553 321 1.165 3.218
2011 53 92 4 1 1.529 300 1.076 3.055
2012 57 89 5 2 1.535 319 1.003 3.010
2013 48 105 6 1 1520 318 954 2.952
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2008 indeling Bewerking door Guidea
Tabel 55: Procentuele verdeling van het aantal oprichtingen in de horecasector per subsector in Vlaanderen -2003/20132003 2004 2005 2006 2007 Hotels 1,6% 1,4% 1,5% 1,6% 1,6% Overige accommodaties 2,1% 2,5% 3,1% 2,9% 4,0% Restaurants 52,1% 52,6% 52,2% 53,0% 50,8% Drankgelegenheden 38,5% 37,1% 36,4% 34,3% 34,5% Kantines en catering 5,8% 6,4% 6,7% 8,3% 9,1% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2003 indeling Bewerking door Guidea
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 1,4% 4,0% 0,2% 0,1% 48,3% 9,7% 36,4% 100%
2009 1,9% 3,2% 0,2% 0,1% 48,4% 9,5% 36,8% 100%
2010 1,7% 3,6% 0,2% 0,0% 48,3% 10,0% 36,2% 100%
2011 1,7% 3,0% 0,1% 0,0% 50,0% 9,8% 35,2% 100%
2012 1,9% 3,0% 0,2% 0,1% 51,0% 10,6% 33,3% 100%
2013 1,6% 3,6% 0,2% 0,0% 51,5% 10,8% 32,3% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2008 indeling Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
60
Wallonië Tabel 56: Aantal oprichtingen in de horecasector per subsector in Wallonië -2008/20132008 2009 2010 2011 2012
2013
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
29 43 8 2 930 151 582 1.745
23 54 8 2 879 131 577 1.674
24 39 8 3 1001 156 551 1.782
29 44 7 0 1004 124 586 1.794
27 46 6 1 1.054 172 517 1.823
27 52 4 3 1.009 142 544 1.781
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 1,7% 2,5% 0,5% 0,1% 53,3% 8,7% 33,4% 100%
2009 1,4% 3,2% 0,5% 0,1% 52,5% 7,8% 34,5% 100%
2010 1,3% 2,2% 0,4% 0,2% 56,2% 8,8% 30,9% 100%
2011 1,6% 2,5% 0,4% 0,0% 56,0% 6,9% 32,7% 100%
2012 1,5% 2,5% 0,3% 0,1% 57,8% 9,4% 28,4% 100%
2013 1,5% 2,9% 0,2% 0,2% 56,7% 8,0% 30,5% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Brussel Tabel 57: Aantal oprichtingen in de horecasector per subsector in Brussel -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 Hotels 13 9 9 11 14 Vakantieverblijven 8 9 7 12 9 Kampeerterreinen 0 0 0 0 0 Overige accommodatie 1 0 1 0 1 Restaurants 377 388 394 413 449 Catering 35 49 55 52 50 Drinkgelegenheden 198 245 264 243 252 Totaal 632 700 730 731 775
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 2,1% 1,3% 0,0% 0,2% 59,7% 5,5% 31,3% 100%
2009 1,3% 1,3% 0,0% 0,0% 55,4% 7,0% 35,0% 100%
2010 1,2% 1,0% 0,0% 0,1% 54,0% 7,5% 36,2% 100%
2011 1,5% 1,6% 0,0% 0,0% 56,5% 7,1% 33,2% 100%
2012 1,8% 1,2% 0,0% 0,1% 57,9% 6,5% 32,5% 100%
2013 13 17 0 1 454 63 236 784 2013 1,7% 2,2% 0,0% 0,1% 57,9% 8,0% 30,1% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
61
4 Schrappingen in alle sectoren in België Tabel 58: Aantal schrappingen in alle sectoren in België -2008/2013Sectie Omschrijving
2008
2012
2013
A
Landbouw, bosbouw en visserij
3.360
2.296
2.366
Aandeel 2013 3,9%
B C
Winning van delfstoffen Industrie Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht Distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering Bouwnijverheid Groot- en detailhandel: reparatie van auto’s en motorfietsen Vervoer en opslag Verschaffen van accommodatie en maaltijden Informatie en communicatie Financiële activiteiten en verzekeringen Exploitatie van en handel in onroerend goed Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten Administratieve en ondersteunende diensten Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen Onderwijs Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie Overige diensten Huishoudens als werkgever van huishoudelijk personeel Extraterritoriale organisaties en lichamen
13 2.600
18 2.728
10 2.892
0,0% 4,8%
16
28
27
0,0%
62
77
95
0,2%
6.138
7.142
8.185
13,6%
13.124
12.782
13.779
23,0%
1.583 5.272 3.240 349 965
1.745 5.624 3.697 496 1.203
1.813 5.851 3.790 599 1.282
3,0% 9,8% 6,3% 1,0% 2,1%
6.071
7.349
8.463
14,1%
2.752
3.387
3.712
6,2%
21
27
16
0,0%
486
721
819
1,4%
609
641
731
1,2%
1.445 2.701
1.809 3.423
1.967 3.584
3,3% 6,0%
12
16
13
0,0%
1
1
0
0,0%
0 50.820
1 55.211
0 59.994
100%
D E F G H I J K L M N O P Q R S T U
Onbekende activiteit Totaal
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
62
5 Schrappingen in de horecasector in de gewesten Tabel 59: Aantal schrappingen in de horecasector in de gewesten -2003/20132003 2004 2005 2006 2007 Vlaanderen 3.150 3.237 3.310 3.326 3.326 Wallonië 1.573 1.676 1.722 1.827 1.853 Brussel 569 589 579 590 653 België 5.292 5.502 5.611 5.743 5.832
Vlaanderen Wallonië Brussel Buitenland Niet gekend België
2008 3.011 1.651 523 79 8 5.272
2009 3.118 1.684 590 78 4 5.474
2010 3.166 1.730 603 102 6 5.607
2011 3.056 1.633 633 92 3 5.417
2012 3.166 1.718 649 90 1 5.624
Vlaanderen Wallonië Brussel België
2003 59,5% 29,7% 10,8% 100%
2004 58,8% 30,5% 10,7% 100%
2005 59,0% 30,7% 10,3% 100%
2006 57,9% 31,8% 10,3% 100%
2007 57,0% 31,8% 11,2% 100%
Vlaanderen Wallonië Brussel Buitenland België
2008 57,1% 31,3% 9,9% 1,5% 100%
2009 57,0% 30,8% 10,8% 1,4% 100%
2010 56,5% 30,9% 10,8% 1,8% 100%
2011 56,4% 30,1% 11,7% 1,7% 100%
2012 56,3% 30,5% 11,5% 1,6% 100%
2013 3.203 1.825 736 84 3 5.851
2012 - 2013 +1,2% +6,2% +13,4%
2013 54,7% 31,2% 12,6% 1,4% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
+4,0%
63
6 Schrappingen in de horecasector per subsector 6.1 Aantal schrappingen in de horecasector per subsector in België Tabel 60: Aantal schrappingen in de horecasector per subsector in België -2003/20132003 2004 2005 2006 2007 Hotels 98 83 94 97 96 Overige accommodaties 47 64 72 78 82 Restaurants 2.316 2.470 2.512 2.690 2.935 Drankgelegenheden 2.540 2.561 2.643 2.553 2.358 Kantines en catering 291 324 290 325 361 Totaal 5.292 5.502 5.611 5.743 5.832 Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2003 indeling Bewerking door Guidea
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 103 65 20 10 2.431 322 2.321 5.272
2009 103 61 20 25 2.604 389 2.272 5.474
2010 95 63 23 17 2.754 363 2.292 5.607
2011 102 61 22 11 2.682 385 2.154 5.417
2012 96 66 17 3 2.859 356 2.227 5.624
2013 99 80 16 2 2.974 445 2.235 5.851
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2008 indeling Bewerking door Guidea
Tabel 61: Procentuele verdeling van het aantal schrappingen in de horecasector per subsector in België -2003/20132003 2004 2005 2006 2007 Hotels 1,9% 1,5% 1,7% 1,7% 1,6% Overige accommodaties 0,9% 1,2% 1,3% 1,4% 1,4% Restaurants 43,8% 44,9% 44,8% 46,8% 50,3% Drankgelegenheden 48,0% 46,5% 47,1% 44,5% 40,4% Kantines en catering 5,5% 5,9% 5,2% 5,7% 6,2% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2003 indeling Bewerking door Guidea
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 2,0% 1,2% 0,4% 0,2% 46,1% 6,1% 44,0% 100%
2009 1,9% 1,1% 0,4% 0,5% 47,6% 7,1% 41,5% 100%
2010 1,7% 1,1% 0,4% 0,3% 49,1% 6,5% 40,9% 100%
2011 1,9% 1,1% 0,4% 0,2% 49,5% 7,1% 39,8% 100%
2012 1,7% 1,2% 0,3% 0,1% 50,8% 6,3% 39,6% 100%
2013 1,7% 1,4% 0,3% 0,0% 50,8% 7,6% 38,2% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2008 indeling Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
64
7.2 Aantal schrappingen in de horecasector per subsector in de gewesten Vlaanderen Tabel 62: Aantal schrappingen in de horecasector per subsector in Vlaanderen -2003/20132003 2004 2005 2006 2007 Hotels 60 47 49 55 46 Overige accommodaties 15 31 43 45 38 Restaurants 1.279 1.388 1.395 1.490 1.585 Drankgelegenheden 1.618 1.586 1.651 1.556 1.433 Kantines en catering 178 185 172 180 224 Totaal 3.150 3.237 3.310 3.326 3.326 Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2003 indeling Bewerking door Guidea
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 59 41 9 4 1.321 193 1.384 3.011
2009 58 37 6 9 1.421 233 1.354 3.118
2010 60 39 8 5 1.475 202 1.377 3.166
2011 62 38 9 3 1.473 217 1.254 3.056
2012 62 47 6 2 1.534 226 1.289 3.166
2013 53 51 6 2 1.549 263 1.279 3.203
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2008 indeling Bewerking door Guidea
Tabel 63: Procentuele verdeling van het aantal schrappingen in de horecasector per subsector in Vlaanderen -2003/20132003 2004 2005 2006 2007 Hotels 1,9% 1,5% 1,5% 1,7% 1,4% Overige accommodaties 0,5% 1,0% 1,3% 1,4% 1,1% Restaurants 40,6% 42,9% 42,1% 44,8% 47,7% Drankgelegenheden 51,4% 49,0% 49,9% 46,8% 43,1% Kantines en catering 5,7% 5,7% 5,2% 5,4% 6,7% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2003 indeling Bewerking door Guidea
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 2,0% 1,4% 0,3% 0,1% 43,9% 6,4% 46,0% 100%
2009 1,9% 1,2% 0,2% 0,3% 45,6% 7,5% 43,4% 100%
2010 1,9% 1,2% 0,3% 0,2% 46,6% 6,4% 43,5% 100%
2011 2,0% 1,2% 0,3% 0,1% 48,2% 7,1% 41,0% 100%
2012 2,0% 1,5% 0,2% 0,1% 48,5% 7,1% 40,7% 100%
2013 1,7% 1,6% 0,2% 0,1% 48,4% 8,2% 39,9% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, nacebel 2008 indeling Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
65
Wallonië Tabel 64: Aantal schrappingen in de horecasector per subsector in Wallonië -2008/20132008 2009 2010 2011 2012
2013
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
24 21 11 6 771 108 710 1.651
30 16 12 14 818 121 673 1.684
27 20 15 10 881 124 653 1.730
30 19 12 7 811 125 629 1.633
25 17 11 1 903 102 659 1.718
36 24 9 0 945 138 673 1.825
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 1,5% 1,3% 0,7% 0,4% 46,7% 6,5% 43,0% 100%
2009 1,8% 1,0% 0,7% 0,8% 48,6% 7,2% 40,0% 100%
2010 1,6% 1,2% 0,9% 0,6% 50,9% 7,2% 37,7% 100%
2011 1,8% 1,2% 0,7% 0,4% 49,7% 7,7% 38,5% 100%
2012 1,5% 1,0% 0,6% 0,1% 52,6% 5,9% 38,4% 100%
2013 2,0% 1,3% 0,5% 0,0% 51,8% 7,6% 36,9% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Brussel Tabel 65: Aantal schrappingen in de horecasector per subsector in Brussel -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 Hotels 19 13 6 9 8 Vakantieverblijven 3 8 3 3 2 Kampeerterreinen 0 1 0 1 0 Overige accommodatie 0 2 2 1 0 Restaurants 299 327 361 364 380 Catering 17 35 36 37 24 Drinkgelegenheden 185 204 195 218 235 Totaal 523 590 603 633 649
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 3,6% 0,6% 0,0% 0,0% 57,2% 3,3% 35,4% 100%
2009 2,2% 1,4% 0,2% 0,3% 55,4% 5,9% 34,6% 100%
2010 1,0% 0,5% 0,0% 0,3% 59,9% 6,0% 32,3% 100%
2011 1,4% 0,5% 0,2% 0,2% 57,5% 5,8% 34,4% 100%
2012 1,2% 0,3% 0,0% 0,0% 58,6% 3,7% 36,2% 100%
2013 9 5 1 0 449 38 234 736 2013 1,2% 0,7% 0,1% 0,0% 61,0% 5,2% 31,8% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
66
Omzet en investeringen 1 Omzet en investeringen in de horecasector in België Tabel 66: Omzet in € in de horecasector in België en Vlaanderen (x 1.000) -2005/2013België Vlaanderen omzet Jaargroei Omzet Jaargroei 2005 9.227.733 5.231.548 2006 9.650.465 +4,6% 5.444.737 +4,1% 2007 10.166.028 +5,3% 5.737.621 +5,4% 2008 10.475.444 +3,0% 5.838.766 +1,8% 2009 10.507.828 +0,3% 5.894.616 +1,0% 2010 11.215.984 +6,7% 6.263.706 +6,3% 2011 11.885.784 +6,0% 6.627.338 +5,8% 2012 12.074.500 +1,6% 6.788.145 +2,4% 2013 12.432.384 +3,0% 7.038.660 +3,7% Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Vlaanderen omzet Jaargroei 5.231.548 5.444.737 +4,1% 5.737.621 +5,4% 5.838.766 +1,8% 5.894.616 +1,0% 6.263.706 +6,3% 6.627.338 +5,8% 6.788.145 +2,4% 7.038.660 +3,7%
Wallonië Omzet Jaargroei 1.855.278 1.931.229 +4,1% 2.031.801 +5,2% 2.127.657 +4,7% 2.164.312 +1,7% 2.329.492 +7,6% 2.487.596 +6,8% 2.532.293 +1,8% 2.601.219 +2,7%
Brussel Omzet Jaargroei 2.045.738 2.176.518 +6,4% 2.292.215 +5,3% 2.401.133 +4,8% 2.344.307 -2,4% 2.505.340 +6,9% 2.638.365 +5,3% 2.629.573 -0,3% 2.650.227 +0,8%
Tabel 67: Investeringen in € in de horecasector in België en Vlaanderen (x 1.000) -2005/2013België Vlaanderen Wallonië Brussel 2005 741.986 459.936 170.799 104.518 2006 814.367 486.750 164.902 159.224 2007 857.629 519.920 176.536 151.304 2008 1.015.229 562.864 202.971 235.290 2009 934.013 579.017 201.737 144.860 2010 867.707 544.557 172.596 133.922 2011 906.811 564.781 198.256 137.957 2012 927.092 560.026 198.786 166.908 2013 791.370 476.652 n.b. n.b. Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
67
2 Omzet en investeringen in de horecasector in de gewesten en provincies 2.1 Omzet Tabel 68: Omzet in € in de horecasector in de gewesten en de provincies (x 1.000.000) – 2008/20132013 2008 2009 2010 2011 2012 West-Vlaanderen 1.500 1.517 1.602 1.702 1.736 1.811 Oost-Vlaanderen 1.217 1.244 1.258 1.212 1.282 1.313 Antwerpen 1.504 1.504 1.677 1.861 1.896 1.996 Vlaams-Brabant 1.007 997 1.063 1.149 1.151 1.194 Limburg 611 633 663 703 722 725 Vlaanderen 5.839 5.895 6.264 6.627 6.788 7.039 Waals-Brabant 309 321 351 375 408 444 Henegouwen 650 657 701 735 752 770 Namen 280 287 313 335 341 341 Luik 652 669 720 782 791 792 Luxemburg 237 231 244 261 240 256 Wallonië 2.128 2.164 2.329 2.488 2.532 2.601 Brussel 2.401 2.344 2.505 2.638 2.630 2.650 Totaal 10.475 10.508 11.216 11.886 12.075 12.432 West-Vlaanderen Oost-Vlaanderen Antwerpen Vlaams-Brabant Limburg Vlaanderen Waals-Brabant Henegouwen Namen Luik Luxemburg Wallonië Brussel Totaal
2008 14,3% 11,6% 14,4% 9,6% 5,8% 55,7% 2,9% 6,2% 2,7% 6,2% 2,3% 20,3% 22,9% 100%
2009 14,4% 11,8% 14,3% 9,5% 6,0% 56,1% 3,1% 6,2% 2,7% 6,4% 2,2% 20,6% 22,3% 100%
2010 14,3% 11,2% 14,9% 9,5% 5,9% 55,8% 3,1% 6,3% 2,8% 6,4% 2,2% 20,8% 22,3% 100%
2011 14,3% 10,2% 15,7% 9,7% 5,9% 55,8% 3,2% 6,2% 2,8% 6,6% 2,2% 20,9% 22,2% 100%
2012 14,4% 10,6% 15,7% 9,5% 6,0% 56,2% 3,4% 6,2% 2,8% 6,6% 2,0% 21,0% 21,8% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
2013 14,6% 10,6% 16,1% 9,6% 5,8% 56,6% 3,6% 6,2% 2,7% 6,4% 2,1% 20,9% 21,3% 100%
68
2.2 Investeringen Tabel 69: Investeringen in € in de horecasector in de gewesten en de provincies (x 1.000.000) – 2008/20122008 2009 2010 2011 2012 2013 West-Vlaanderen 175 169 155 167 162 Oost-Vlaanderen 100 89 89 92 95 Antwerpen 139 168 133 146 135 Vlaams-Brabant 81 85 91 94 104 Limburg 68 69 78 65 55 Vlaanderen 563 579 545 565 551 cijfers Waals-Brabant 26 35 19 19 32 niet beschikHenegouwen 55 51 44 61 58 baar Namen 24 22 23 28 29 Luik 72 68 58 60 50 Luxemburg 26 26 28 31 28 Wallonië 203 202 173 198 198 Brussel 235 145 134 138 162 Totaal 1.015 934 868 907 912 West-Vlaanderen Oost-Vlaanderen Antwerpen Vlaams-Brabant Limburg Vlaanderen Waals-Brabant Henegouwen Namen Luik Luxemburg Wallonië Brussel Totaal
2008 17,3% 9,8% 13,7% 8,0% 6,7% 55,4% 2,6% 5,4% 2,4% 7,1% 2,6% 20,0% 23,2% 100%
2009 18,1% 9,5% 18,0% 9,1% 7,4% 62,0% 3,7% 5,5% 2,4% 7,3% 2,7% 21,6% 15,5% 100%
2010 17,8% 10,2% 15,3% 10,4% 9,0% 62,8% 2,2% 5,0% 2,7% 6,7% 3,3% 19,9% 15,4% 100%
2011 18,5% 10,1% 16,1% 10,4% 7,2% 62,3% 2,1% 6,7% 3,1% 6,6% 3,4% 21,9% 15,2% 100%
2012 17,8% 10,5% 14,8% 11,4% 6,0% 60,4% 3,6% 6,4% 3,2% 5,5% 3,1% 21,7% 17,7% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
2013
cijfers niet beschikbaar
69
3 Omzet en investeringen per subsector 3.1 Omzet en investeringen in België per subsector 3.1.1 omzet in België per subsector Tabel 70: Omzet in € in de horecasector per subsector in België (x 1.000.000) -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 2013 Hotels 1.646 1.521 1.636 1.706 1.758 1.775 Vakantieverblijven 226 223 235 242 230 232 Kampeerterreinen 136 135 140 138 129 130 Overige accommodatie 26 20 16 18 19 17 Restaurants 5.385 5.522 5.904 6.290 6.404 6.696 Catering 1.560 1.551 1.701 1.865 1.955 1.998 Drinkgelegenheden 1.496 1.537 1.584 1.626 1.605 1.584 Totaal 10.475 10.508 11.216 11.886 12.101 12.432
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 15,7% 2,2% 1,3% 0,3% 51,4% 14,9% 14,3% 100%
2009 14,5% 2,1% 1,3% 0,2% 52,5% 14,8% 14,6% 100%
2010 14,6% 2,1% 1,2% 0,1% 52,6% 15,2% 14,1% 100%
2011 14,4% 2,0% 1,2% 0,2% 52,9% 15,7% 13,7% 100%
2012 14,5% 1,9% 1,1% 0,2% 52,9% 16,2% 13,3% 100%
2013 14,3% 1,9% 1,0% 0,1% 53,9% 16,1% 12,7% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
70
3.1.2 Investeringen in België per subsector Tabel 71: Investeringen in € in de horecasector per subsector in België (x 1.000.000) – 2008/20132008 2009 2010 2011 2012 2013 Hotels 235 243 189 178 219 150 Vakantieverblijven 40 75 46 68 47 49 Kampeerterreinen n.a. 21 21 20 15 14 Overige accommodatie n.a. 11 14 4 4 4 Restaurants 423 402 418 438 437 409 Catering 76 70 76 88 88 86 Drinkgelegenheden 112 112 104 112 102 79 Totaal 1.015 934 868 907 912 791
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 23,2% 3,9% n.a. n.a. 41,7% 7,5% 11,0% 100%
2009 26,0% 8,0% 2,3% 1,2% 43,0% 7,5% 12,0% 100%
2010 21,8% 5,3% 2,4% 1,7% 48,1% 8,7% 12,0% 100%
2011 19,6% 7,5% 2,2% 0,4% 48,3% 9,6% 12,3% 100%
2012 24,0% 5,1% 1,6% 0,4% 47,9% 9,7% 11,2% 100%
2013 18,9% 6,2% 1,8% 0,4% 51,7% 10,9% 10,0% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
3.2 Omzet en investeringen in de gewesten en de Vlaamse provincies per subsector 3.2.1 Omzet in de gewesten en de Vlaamse provincies per subsector Tabel 72: Omzet in € in de horecasector in de gewesten en de Vlaamse provincies per subsector (x 1.000.000) -2013Vakantie- Kampeer- Overige DrinkHotels verblijven terreinen accommodatie Restaurants Catering gelegenheden Vlaanderen 908 126 93 10 3.984 891 1.027 West297 73 56 3 998 133 250 Vlaanderen Oost115 9 6 1 798 138 245 Vlaanderen Antwerpen 160 13 17 0,4 1.246 280 279 Vlaams282 4 n.b. n.b. 515 257 134 Brabant Limburg 54 27 n.b. n.b. 427 82 119 Wallonië 311 n.b. 33 n.b. 1.513 308 390 Brussel 538 60 n.b. n.b. 1.168 725 155 België 1.775 232 130 17 6.696 1.998 1.584
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
71
Vlaanderen WestVlaanderen OostVlaanderen Antwerpen VlaamsBrabant Limburg Wallonië Brussel België
Vakantie- Kampeer- Overige DrinkHotels verblijven terreinen accommodatie Restaurants Catering gelegenheden 51,2% 54,4% 71,3% 56,0% 59,5% 44,6% 64,9% 16,8%
31,5%
42,9%
16,6%
14,9%
6,7%
15,8%
6,5%
3,9%
4,7%
6,1%
11,9%
6,9%
15,5%
9,0%
5,7%
13,1%
2,3%
18,6%
14,0%
17,6%
15,9%
1,5%
-
-
7,7%
12,9%
8,5%
3,0% 17,5% 30,3% 100%
11,7% 25,7% 100%
25,1% 100%
100%
6,4% 22,6% 17,4% 100%
4,1% 15,4% 36,3% 100%
7,5% 24,7% 9,8% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
Tabel 73: Investeringen in € in de horecasector in de gewesten en de Vlaamse provincies per subsector (x 1.000) – 2012 – geen gegevens beschikbaar voor 2013 Vakantie- Kampeer- Overige DrinkHotels verblijven terreinen accommodatie Restaurants Catering gelegenheden Vlaanderen 110.848 27.254 9.081 2.343 279.833 56.414 65.416 West43.137 12.973 4.716 1.083 70.004 13.828 16.296 Vlaanderen Oost6.413 2.791 1.084 228 61.456 7.989 15.424 Vlaanderen Antwerpen 35.416 4.884 1.424 55 63.535 14.502 15.304 Vlaams21.256 2.320 372 98 57.919 14.535 7.551 Brabant Limburg 4.626 4.286 1.485 879 26.919 5.560 10.841 Wallonië 48.604 13.837 n.a. n.a. 86.280 15.481 27.497 Brussel 59.524 n.a. n.a. n.a. 70.375 16.407 8.582 België 219.297 46.608 15.018 3.959 436.924 88.346 101.832
Vlaanderen WestVlaanderen OostVlaanderen Antwerpen VlaamsBrabant Limburg Wallonië Brussel België
Vakantie- Kampeer- Overige DrinkHotels verblijven terreinen accommodatie Restaurants Catering gelegenheden 50,5% 58,5% 60,5% 59,2% 64,0% 63,9% 64,2% 19,7%
27,8%
31,4%
27,4%
16,0%
15,7%
16,0%
2,9%
6,0%
7,2%
5,8%
14,1%
9,0%
15,1%
16,1%
10,5%
9,5%
1,4%
14,5%
16,4%
15,0%
9,7%
5,0%
2,5%
2,5%
13,3%
16,5%
7,4%
2,1% 22,2% 27,1% 100%
9,2% 29,7% n.a. 100%
9,9% n.a. n.a. 100%
22,2% n.a. n.a. 100%
6,2% 19,7% 16,1% 100%
6,3% 17,5% 18,6% 100%
10,6% 27,0% 8,4% 100%
Bron: FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Bewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
72
Bijlage 2: Cijfers per Vlaamse provincie 1 Horecaondernemingen in de Vlaamse provincies Tabel 74: Aantal horecaondernemingen in de Vlaamse provincies -2008/20132008 2009 2010 2011 West-Vlaanderen 8.141 8.115 8.171 8.114 Oost-Vlaanderen 7.573 7.525 7.407 7.387 Antwerpen 8.672 8.732 8.796 8.899 Vlaams-Brabant 4.681 4.656 4.663 4.654 Limburg 4.343 4.367 4.372 4.365 Totaal 33.410 33.395 33.409 33.419
West-Vlaanderen Oost-Vlaanderen Antwerpen Vlaams-Brabant Limburg Totaal
2008 24,4% 22,7% 26,0% 14,0% 13,0% 100%
2009 24,3% 22,5% 26,1% 13,9% 13,1% 100%
2010 24,5% 22,2% 26,3% 14,0% 13,1% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
2011 24,3% 22,1% 26,6% 13,9% 13,1% 100%
2012 8.032 7.296 8.879 4.705 4.352 33.264
2013 7.940 7.235 8.843 4.677 4.312 33.007
2012 24,1% 21,9% 26,7% 14,1% 13,1% 100%
2013 24,1% 21,9% 26,8% 14,2% 13,1% 100%
73
2 Horecaondernemingen per subsector West-Vlaanderen Tabel 75: Aantal horecaondernemingen per subsector in West-Vlaanderen -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 Hotels 546 535 526 508 499 Vakantieverblijven 196 229 267 300 311 Kampeerterreinen 116 115 114 111 109 Overige accommodatie 41 38 38 37 38 Restaurants 3.923 3.929 4.013 4.023 3.977 Catering 543 566 573 591 617 Drinkgelegenheden 2.776 2.703 2.640 2.544 2.481 Totaal 8.141 8.115 8.171 8.114 8.032 2012 6,2% 3,9% 1,4% 0,5% 49,5% 7,7% 30,9% 100%
2013 6,2% 4,2% 1,4% 0,5% 49,8% 7,8% 30,2% 100%
Tabel 76: Aantal horecaondernemingen per subsector in Oost-Vlaanderen -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 Hotels 147 155 159 161 157 Vakantieverblijven 132 150 162 166 174 Kampeerterreinen 23 23 22 22 23 Overige accommodatie 27 24 23 24 24 Restaurants 3.585 3.588 3.525 3.548 3.538 Catering 631 632 655 663 686 Drinkgelegenheden 3.028 2.953 2.861 2.803 2.694 Totaal 7.573 7.525 7.407 7.387 7.296
2013 162 187 21 24 3.542 710 2.589 7.235
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 6,7% 2,4% 1,4% 0,5% 48,2% 6,7% 34,1% 100%
2009 6,6% 2,8% 1,4% 0,5% 48,4% 7,0% 33,3% 100%
2010 6,4% 3,3% 1,4% 0,5% 49,1% 7,0% 32,3% 100%
2011 6,3% 3,7% 1,4% 0,5% 49,6% 7,3% 31,4% 100%
2013 491 330 112 37 3.951 622 2.397 7.940
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
Oost-Vlaanderen
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden
2008 1,9% 1,7% 0,3% 0,4% 47,3% 8,3% 40,0%
2009 2,1% 2,0% 0,3% 0,3% 47,7% 8,4% 39,2%
2010 2,1% 2,2% 0,3% 0,3% 47,6% 8,8% 38,6%
2011 2,2% 2,2% 0,3% 0,3% 48,0% 9,0% 37,9%
2012 2,2% 2,4% 0,3% 0,3% 48,5% 9,4% 36,9%
2013 2,2% 2,6% 0,3% 0,3% 49,0% 9,8% 35,8%
Totaal
100%
100%
100%
100%
100%
100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
74
Antwerpen Tabel 77: Aantal horecaondernemingen per subsector in Antwerpen -2008/20132008 2009 2010 2011
2012
2013
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
163 91 37 12 4.929 699 2.741 8.672
175 102 38 12 4.972 722 2.711 8.732
179 108 39 10 5.017 750 2.693 8.796
179 119 38 9 5.054 780 2.720 8.899
182 125 38 9 5.050 790 2.685 8.879
180 128 39 8 5.054 815 2.619 8.843
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 1,9% 1,0% 0,4% 0,1% 56,8% 8,1% 31,6% 100%
2009 2,0% 1,2% 0,4% 0,1% 56,9% 8,3% 31,0% 100%
2010 2,0% 1,2% 0,4% 0,1% 57,0% 8,5% 30,6% 100%
2011 2,0% 1,3% 0,4% 0,1% 56,8% 8,8% 30,6% 100%
2012 2,0% 1,4% 0,4% 0,1% 56,9% 8,9% 30,2% 100%
2013 2,0% 1,4% 0,4% 0,1% 57,2% 9,2% 29,6% 100%
Tabel 78: Aantal horecaondernemingen per subsector in Vlaams-Brabant -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 Hotels 103 107 104 103 107 Vakantieverblijven 46 55 67 75 79 Kampeerterreinen 21 21 19 19 20 Overige accommodatie 10 10 9 8 8 Restaurants 2.431 2.437 2.434 2.448 2.514 Catering 481 491 519 533 551 Drinkgelegenheden 1.589 1.535 1.511 1.468 1.426 Totaal 4.681 4.656 4.663 4.654 4.705
2013 107 95 20 9 2.537 556 1.353 4.677
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
Vlaams-Brabant
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden
2008 2,2% 1,0% 0,4% 0,2% 51,9% 10,3% 33,9%
2009 2,3% 1,2% 0,5% 0,2% 52,3% 10,5% 33,0%
2010 2,2% 1,4% 0,4% 0,2% 52,2% 11,1% 32,4%
2011 2,2% 1,6% 0,4% 0,2% 52,6% 11,5% 31,5%
2012 2,3% 1,7% 0,4% 0,2% 53,4% 11,7% 30,3%
2013 2,3% 2,0% 0,4% 0,2% 54,2% 11,9% 28,9%
Totaal
100%
100%
100%
100%
100%
100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
75
Limburg Tabel 79: Aantal horecaondernemingen per subsector in Limburg -2008/20132008 2009 2010 2011
2012
2013
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
140 103 27 31 2.290 353 1.399 4.343
145 109 25 30 2.313 355 1.390 4.367
146 125 25 25 2.346 381 1.324 4.372
152 135 23 24 2.371 389 1.271 4.365
153 145 23 22 2.386 390 1.233 4.352
148 152 21 24 2.368 389 1.210 4.312
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 3,2% 2,4% 0,6% 0,7% 52,7% 8,1% 32,2% 100%
2009 3,3% 2,5% 0,6% 0,7% 53,0% 8,1% 31,8% 100%
2010 3,3% 2,9% 0,6% 0,6% 53,7% 8,7% 30,3% 100%
2011 3,5% 3,1% 0,5% 0,5% 54,3% 8,9% 29,1% 100%
2012 3,5% 3,3% 0,5% 0,5% 54,8% 9,0% 28,3% 100%
2013 3,4% 3,5% 0,5% 0,6% 54,9% 9,0% 28,1% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
76
3 Horecaondernemingen per juridische vorm West-Vlaanderen Tabel 80: Aantal horecaondernemingen per juridische vorm in West-Vlaanderen -2008/20122008 2009 2010 2011 2012 Eenmanszaak 4.705 4.634 4.592 4.446 4.341 NV 509 487 460 437 415 BVBA 2.342 2.394 2.469 2.568 2.594 CV 110 107 103 96 84 VZW 212 204 210 209 210 Andere 304 326 377 391 422 Totaal 8.182 8.152 8.211 8.147 8.066
Eenmanszaak NV BVBA CV VZW Andere Totaal
2008
2009
2010
2011
2012
57,5% 6,2% 28,6% 1,3% 2,6% 3,7% 100%
56,8% 6,0% 29,4% 1,3% 2,5% 4,0% 100%
55,9% 5,6% 30,1% 1,3% 2,6% 4,6% 100%
54,6% 5,4% 31,5% 1,2% 2,6% 4,8% 100%
53,8% 5,1% 32,2% 1,0% 2,6% 5,2% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
Oost-Vlaanderen Tabel 81: Aantal horecaondernemingen per juridische vorm in Oost-Vlaanderen -2008/20122008 2009 2010 2011 2012 Eenmanszaak 4.093 4.046 3.889 3.773 3.642 NV 272 267 262 244 241 BVBA 2.228 2.235 2.218 2.296 2.339 CV 177 163 147 145 140 VZW 414 410 405 409 416 Andere 508 528 614 644 646 Totaal
Eenmanszaak NV BVBA CV VZW Andere Totaal
7.692
7.649
7.535
7.511
7.424
2008 53,2% 3,5% 29,0% 2,3% 5,4% 6,6% 100%
2009 52,9% 3,5% 29,2% 2,1% 5,4% 6,9% 100%
2010 51,6% 3,5% 29,4% 2,0% 5,4% 8,1% 100%
2011 50,2% 3,2% 30,6% 1,9% 5,4% 8,6% 100%
2012 49,1% 3,2% 31,5% 1,9% 5,6% 8,7% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
77
Antwerpen Tabel 82: Aantal horecaondernemingen per juridische vorm in Antwerpen -2008/20122008 2009 2010 2011 2012 Eenmanszaak NV BVBA CV VZW Andere Totaal
3.343 375 4.086 148 442 427 8.821
3.272 365 4.181 143 451 479 8.891
3.229 352 4.210 134 486 565 8.976
3.143 340 4.313 139 509 643 9.087
3.054 324 4.333 134 521 696 9.062
2009 36,8% 4,1% 47,0% 1,6% 5,1% 5,4% 100%
2010 36,0% 3,9% 46,9% 1,5% 5,4% 6,3% 100%
2011 34,6% 3,7% 47,5% 1,5% 5,6% 7,1% 100%
2012
Eenmanszaak NV BVBA CV VZW Andere Totaal
2008 37,9% 4,3% 46,3% 1,7% 5,0% 4,8% 100%
33,7% 3,6% 47,8% 1,5% 5,7% 7,7% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
Vlaams-Brabant Tabel 83: Aantal horecaondernemingen per juridische vorm in Vlaams-Brabant -2008/20122008 2009 2010 2011 2012 Eenmanszaak 2.380 2.312 2.249 2.163 2.130 NV 213 204 199 187 181 BVBA 1.694 1.765 1.808 1.871 1.944 CV 67 65 65 63 65 VZW 201 199 202 201 206 Andere 198 191 218 243 251 Totaal 4.753 4.736 4.741 4.728 4.777
Eenmanszaak NV BVBA CV VZW Andere Totaal
2008 50,1% 4,5% 35,6% 1,4% 4,2% 4,2% 100%
2009 48,8% 4,3% 37,3% 1,4% 4,2% 4,0% 100%
2010 47,4% 4,2% 38,1% 1,4% 4,3% 4,6% 100%
2011 45,7% 4,0% 39,6% 1,3% 4,3% 5,1% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
2012 44,6% 3,8% 40,7% 1,4% 4,3% 5,3% 100%
78
Limburg Tabel 84: Aantal horecaondernemingen per juridische vorm in Limburg -2008/20122008 2009 2010 2011 2012 Eenmanszaak NV BVBA CV VZW Andere Totaal
2.456 210 1.286 55 252 165 4.424
2.387 202 1.355 58 254 197 4.453
2.340 191 1.407 53 248 216 4.455
2.283 184 1.457 55 248 221 4.448
2.222 174 1.518 47 254 219 4.434
Eenmanszaak NV BVBA CV VZW Andere Totaal
2008 55,5% 4,7% 29,1% 1,2% 5,7% 3,7% 100%
2009 53,6% 4,5% 30,4% 1,3% 5,7% 4,4% 100%
2010 52,5% 4,3% 31,6% 1,2% 5,6% 4,8% 100%
2011 51,3% 4,1% 32,8% 1,2% 5,6% 5,0% 100%
2012 50,1% 3,9% 34,2% 1,1% 5,7% 4,9% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
79
4 Faillissementen in de horecasector West-Vlaanderen Tabel 85: Aantal faillissementen in de horecasector per subsector in West-Vlaanderen -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 2013 Hotels 6 6 4 10 5 6 Vakantieverblijven 0 0 1 4 3 2 Kampeerterreinen 0 0 2 0 0 1 Overige accommodatie 0 0 0 0 0 0 Restaurants 96 116 97 103 103 120 Catering 4 3 5 11 6 6 Drinkgelegenheden 63 92 81 100 103 86 Totaal 169 217 190 228 220 221
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 3,6% 0,0% 0,0% 0,0% 56,8% 2,4% 37,3% 100%
2009 2,8% 0,0% 0,0% 0,0% 53,5% 1,4% 42,4% 100%
2010 2,1% 0,5% 1,1% 0,0% 51,1% 2,6% 42,6% 100%
2011 4,4% 1,8% 0,0% 0,0% 45,2% 4,8% 43,9% 100%
2012 2,3% 1,4% 0,0% 0,0% 46,8% 2,7% 46,8% 100%
2013 2,7% 0,9% 0,5% 0,0% 54,3% 2,7% 38,9% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
Oost-Vlaanderen Tabel 86: Aantal faillissementen in de horecasector per subsector in Oost-Vlaanderen -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 2013 Hotels 2 2 1 2 5 3 Vakantieverblijven 0 0 0 0 1 0 Kampeerterreinen 0 0 0 0 0 0 Overige accommodatie 0 0 1 0 1 0 Restaurants 93 97 82 103 107 101 Catering 3 8 7 6 10 6 Drinkgelegenheden 69 66 95 95 119 97 Totaal 167 173 186 206 207 243
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 1,2% 0,0% 0,0% 0,0% 55,7% 1,8% 41,3% 100%
2009 1,2% 0,0% 0,0% 0,0% 56,1% 4,6% 38,2% 100%
2010 0,5% 0,0% 0,0% 0,5% 44,1% 3,8% 51,1% 100%
2011 1,0% 0,0% 0,0% 0,0% 50,0% 2,9% 46,1% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
2012 1,4% 0,0% 0,0% 0,0% 48,8% 2,9% 46,9% 100%
2013 2,1% 0,4% 0,0% 0,4% 44,0% 4,1% 49,0% 100%
80
Antwerpen Tabel 87: Aantal faillissementen in de horecasector per subsector in Antwerpen -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 2013 Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
4 0 0 0 190 10 95 299
6 1 0 1 241 11 139 399
3 1 0 0 194 8 126 332
1 1 0 0 208 10 137 357
5 2 1 0 213 12 152 385
1 2 0 0 217 13 161 394
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 1,3% 0,0% 0,0% 0,0% 63,5% 3,3% 31,8% 100%
2009 1,5% 0,3% 0,0% 0,3% 60,4% 2,8% 34,8% 100%
2010 0,9% 0,3% 0,0% 0,0% 58,4% 2,4% 38,0% 100%
2011 0,3% 0,3% 0,0% 0,0% 58,3% 2,8% 38,4% 100%
2012 1,3% 0,5% 0,3% 0,0% 55,3% 3,1% 39,5% 100%
2013 0,3% 0,5% 0,0% 0,0% 55,1% 3,3% 40,9% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
Vlaams-Brabant Tabel 88: Aantal faillissementen in de horecasector per subsector in Vlaams-Brabant -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 2013 Hotels 4 0 0 2 1 2 Vakantieverblijven 0 0 0 1 0 0 Kampeerterreinen 1 0 1 0 0 0 Overige accommodatie 0 0 0 0 0 0 Restaurants 61 66 52 57 72 76 Catering 0 5 4 5 3 5 Drinkgelegenheden 41 39 38 44 45 37 Totaal 107 110 95 109 121 120
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 3,7% 0,0% 0,9% 0,0% 57,0% 0,0% 38,3% 100%
2009 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 60,0% 4,5% 35,5% 100%
2010 0,0% 0,0% 1,1% 0,0% 54,7% 4,2% 40,0% 100%
2011 1,8% 0,9% 0,0% 0,0% 52,3% 4,6% 40,4% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
2012 0,8% 0,0% 0,0% 0,0% 59,5% 2,5% 37,2% 100%
2013 1,7% 0,0% 0,0% 0,0% 63,3% 4,2% 30,8% 100%
81
Limburg Tabel 89: Aantal faillissementen in de horecasector per subsector in Limburg -2008/20132008 2009 2010 2011 2012
2013
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2 0 0 0 44 1 46 93
1 0 0 0 70 3 34 108
1 3 1 1 75 4 48 133
3 2 0 1 78 6 52 142
5 1 0 0 76 7 44 133
8 3 1 1 74 6 49 142
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 2,2% 0,0% 0,0% 0,0% 47,3% 1,1% 49,5% 100%
2009 0,9% 0,0% 0,0% 0,0% 64,8% 2,8% 31,5% 100%
2010 0,8% 2,3% 0,8% 0,8% 56,4% 3,0% 36,1% 100%
2011 2,1% 1,4% 0,0% 0,7% 54,9% 4,2% 36,6% 100%
2012 3,8% 0,8% 0,0% 0,0% 57,1% 5,3% 33,1% 100%
2013 5,6% 2,1% 0,7% 0,7% 52,1% 4,2% 34,5% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
82
5 Oprichtingen in de horecasector West-Vlaanderen Tabel 90: Aantal oprichtingen in de horecasector per subsector in West-Vlaanderen -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 2013 Hotels 17 19 18 16 21 14 Vakantieverblijven 42 36 49 44 28 38 Kampeerterreinen 5 0 1 3 3 3 Overige accommodatie 0 1 1 0 1 0 Restaurants 303 297 323 313 273 296 Catering 56 54 53 58 68 59 Drinkgelegenheden 277 269 281 235 232 211 Totaal 700 676 726 669 626 621
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 2,4% 6,0% 0,7% 0,0% 43,3% 8,0% 39,6% 100%
2009 2,8% 5,3% 0,0% 0,1% 43,9% 8,0% 39,8% 100%
2010 2,5% 6,7% 0,1% 0,1% 44,5% 7,3% 38,7% 100%
2011 2,4% 6,6% 0,4% 0,0% 46,8% 8,7% 35,1% 100%
2012 3,4% 4,5% 0,5% 0,2% 43,6% 10,9% 37,1% 100%
2013 2,3% 6,1% 0,5% 0,0% 47,7% 9,5% 34,0% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
Oost-Vlaanderen Tabel 91: Aantal oprichtingen in de horecasector per subsector in Oost-Vlaanderen -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 2013 Hotels 8 10 14 7 9 13 Vakantieverblijven 23 21 17 9 15 19 Kampeerterreinen 0 1 2 0 0 0 Overige accommodatie 1 0 0 1 0 0 Restaurants 332 292 259 306 263 291 Catering 62 66 67 61 75 80 Drinkgelegenheden 299 286 285 273 252 256 Totaal 725 676 644 657 614 659
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 1,1% 3,2% 0,0% 0,1% 45,8% 8,6% 41,2% 100%
2009 1,5% 3,1% 0,1% 0,0% 43,2% 9,8% 42,3% 100%
2010 2,2% 2,6% 0,3% 0,0% 40,2% 10,4% 44,3% 100%
2011 1,1% 1,4% 0,0% 0,2% 46,6% 9,3% 41,6% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
2012 1,5% 2,4% 0,0% 0,0% 42,8% 12,2% 41,0% 100%
2013 2,0% 2,9% 0,0% 0,0% 44,2% 12,1% 38,8% 100%
83
Antwerpen Tabel 92: Aantal oprichtingen in de horecasector per subsector in Antwerpen -2008/20132008 2009 2010 2011 2012
2013
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
7 25 1 0 486 89 297 905
18 17 3 1 496 93 299 927
8 20 2 0 529 87 337 983
12 19 1 0 488 87 327 934
12 13 1 1 512 84 282 905
7 16 3 0 494 92 270 882
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 0,8% 2,8% 0,1% 0,0% 53,7% 9,8% 32,8% 100%
2009 1,9% 1,8% 0,3% 0,1% 53,5% 10,0% 32,3% 100%
2010 0,8% 2,0% 0,2% 0,0% 53,8% 8,9% 34,3% 100%
2011 1,3% 2,0% 0,1% 0,0% 52,2% 9,3% 35,0% 100%
2012 1,3% 1,4% 0,1% 0,1% 56,6% 9,3% 31,2% 100%
2013 0,8% 1,8% 0,3% 0,0% 56,0% 10,4% 30,6% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
Vlaams-Brabant Tabel 93: Aantal oprichtingen in de horecasector per subsector in Vlaams-Brabant -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 2013 Hotels 4 7 5 7 6 5 Vakantieverblijven 19 10 15 6 16 17 Kampeerterreinen 1 0 0 0 1 0 Overige accommodatie 1 0 0 0 0 1 Restaurants 197 204 214 198 240 215 Catering 57 50 62 53 57 51 Drinkgelegenheden 129 136 144 132 114 99 Totaal 408 407 440 396 434 388
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 1,0% 4,7% 0,2% 0,2% 48,3% 14,0% 31,6% 100%
2009 1,7% 2,5% 0,0% 0,0% 50,1% 12,3% 33,4% 100%
2010 1,1% 3,4% 0,0% 0,0% 48,6% 14,1% 32,7% 100%
2011 1,8% 1,5% 0,0% 0,0% 50,0% 13,4% 33,3% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
2012 1,4% 3,7% 0,2% 0,0% 55,3% 13,1% 26,3% 100%
2013 1,3% 4,4% 0,0% 0,3% 55,4% 13,1% 25,5% 100%
84
Limburg Tabel 94: Aantal oprichtingen in de horecasector per subsector in Limburg -2008/20132008 2009 2010 2011 2012
2013
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
8 19 0 0 225 46 160 458
7 16 1 0 232 35 168 459
10 15 2 0 228 52 118 425
11 14 0 0 224 41 109 399
9 17 0 0 247 35 123 431
9 15 0 0 224 36 118 402
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 1,7% 4,1% 0,0% 0,0% 49,1% 10,0% 34,9% 100%
2009 1,5% 3,5% 0,2% 0,0% 50,5% 7,6% 36,6% 100%
2010 2,4% 3,5% 0,5% 0,0% 53,6% 12,2% 27,8% 100%
2011 2,8% 3,5% 0,0% 0,0% 56,1% 10,3% 27,3% 100%
2012 2,1% 3,9% 0,0% 0,0% 57,3% 8,1% 28,5% 100%
2013 2,2% 3,7% 0,0% 0,0% 55,7% 9,0% 29,4% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
85
6 Schrappingen in de horecasector West-Vlaanderen Tabel 95: Aantal schrappingen in de horecasector per subsector in West-Vlaanderen -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 2013 Hotels 27 32 27 33 32 22 Vakantieverblijven 19 7 15 14 15 19 Kampeerterreinen 2 2 3 6 5 0 Overige accommodatie 4 3 1 2 0 1 Restaurants 234 292 257 330 334 331 Catering 39 35 39 34 38 50 Drinkgelegenheden 344 331 346 325 304 286 Totaal 669 702 688 744 728 709
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 4,0% 2,8% 0,3% 0,6% 35,0% 5,8% 51,4% 100%
2009 4,6% 1,0% 0,3% 0,4% 41,6% 5,0% 47,2% 100%
2010 3,9% 2,2% 0,4% 0,1% 37,4% 5,7% 50,3% 100%
2011 4,4% 1,9% 0,8% 0,3% 44,4% 4,6% 43,7% 100%
2012 4,4% 2,1% 0,7% 0,0% 45,9% 5,2% 41,8% 100%
2013 3,1% 2,7% 0,0% 0,1% 46,7% 7,1% 40,3% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
Oost-Vlaanderen Tabel 96: Aantal schrappingen in de horecasector per subsector in Oost-Vlaanderen -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 2013 Hotels 13 9 13 7 12 6 Vakantieverblijven 5 8 7 5 8 6 Kampeerterreinen 2 1 2 0 0 2 Overige accommodatie 0 3 1 0 0 0 Restaurants 294 299 306 290 277 285 Catering 43 57 45 48 49 57 Drinkgelegenheden 375 349 370 314 359 355 Totaal 732 726 744 664 705 711
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 1,8% 0,7% 0,3% 0,0% 40,2% 5,9% 51,2% 100%
2009 1,2% 1,1% 0,1% 0,4% 41,2% 7,9% 48,1% 100%
2010 1,7% 0,9% 0,3% 0,1% 41,1% 6,0% 49,7% 100%
2011 1,1% 0,8% 0,0% 0,0% 43,7% 7,2% 47,3% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
2012 1,7% 1,1% 0,0% 0,0% 39,3% 7,0% 50,9% 100%
2013 0,8% 0,8% 0,3% 0,0% 40,1% 8,0% 49,9% 100%
86
Antwerpen Tabel 97: Aantal schrappingen in de horecasector per subsector in Antwerpen -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 2013 Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
10 5 1 0 414 45 318 793
8 10 2 1 429 66 325 841
6 10 0 1 491 62 334 904
11 9 2 1 466 62 289 840
9 7 1 1 518 65 321 922
6 11 2 1 484 71 340 915
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 1,3% 0,6% 0,1% 0,0% 52,2% 5,7% 40,1% 100%
2009 1,0% 1,2% 0,2% 0,1% 51,0% 7,8% 38,6% 100%
2010 0,7% 1,1% 0,0% 0,1% 54,3% 6,9% 36,9% 100%
2011 1,3% 1,1% 0,2% 0,1% 55,5% 7,4% 34,4% 100%
2012 1,0% 0,8% 0,1% 0,1% 56,2% 7,0% 34,8% 100%
2013 0,7% 1,2% 0,2% 0,1% 52,9% 7,8% 37,2% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
Vlaams-Brabant Tabel 98: Aantal schrappingen in de horecasector per subsector in Vlaams-Brabant -2008/20132008 2009 2010 2011 2012 2013 Hotels 2 5 6 4 1 4 Vakantieverblijven 4 1 3 3 9 5 Kampeerterreinen 3 0 2 0 0 0 Overige accommodatie 0 1 1 0 0 0 Restaurants 189 187 221 183 184 211 Catering 33 38 30 39 38 45 Drinkgelegenheden 185 177 165 164 151 162 Totaal 416 409 428 393 383 427
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 0,5% 1,0% 0,7% 0,0% 45,4% 7,9% 44,5% 100%
2009 1,2% 0,2% 0,0% 0,2% 45,7% 9,3% 43,3% 100%
2010 1,4% 0,7% 0,5% 0,2% 51,6% 7,0% 38,6% 100%
2011 1,0% 0,8% 0,0% 0,0% 46,6% 9,9% 41,7% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
2012 0,3% 2,3% 0,0% 0,0% 48,0% 9,9% 39,4% 100%
2013 0,9% 1,2% 0,0% 0,0% 49,4% 10,5% 37,9% 100%
87
Limburg Tabel 99: Aantal schrappingen in de horecasector per subsector in Limburg -2008/20132008 2009 2010 2011 2012
2013
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
7 8 1 0 190 33 162 401
4 11 1 1 214 37 172 440
8 4 1 1 200 26 162 402
7 7 1 0 204 34 162 415
8 8 0 1 221 36 154 428
15 10 2 0 238 40 136 441
Hotels Vakantieverblijven Kampeerterreinen Overige accommodatie Restaurants Catering Drinkgelegenheden Totaal
2008 1,7% 2,0% 0,2% 0,0% 47,4% 8,2% 40,4% 100%
2009 0,9% 2,5% 0,2% 0,2% 48,6% 8,4% 39,1% 100%
2010 2,0% 1,0% 0,2% 0,2% 49,8% 6,5% 40,3% 100%
2011 1,7% 1,7% 0,2% 0,0% 49,2% 8,2% 39,0% 100%
2012 1,9% 1,9% 0,0% 0,2% 51,6% 8,4% 36,0% 100%
2013 3,4% 2,3% 0,5% 0,0% 54,0% 9,1% 30,8% 100%
Bron: FOD Economie -ADSEIBewerking door Guidea
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
88
Toelichting van de bronnen 1 Ondernemingen, oprichtingen, schrappingen Het aantal ondernemingen, oprichtingen en schrappingen wordt bepaald aan de hand van de btwplichtigen, die in de kruispuntbank van ondernemingen zijn opgenomen. We vragen deze cijfers op bij de Fod Economie. De weergegeven situatie is altijd deze op 31 december van het desbetreffende jaar. 32
We verkiezen de gecentraliseerde statistieken om meerdere redenen. Zo bestaat de horeca hoofdzakelijk uit kleinschalige ondernemingen, waardoor afwijkingen tussen gecentraliseerde en gedecentraliseerde gegevens eerder beperkt zijn. Bovendien zijn de gecentraliseerde gegevens ook iets sneller beschikbaar. De ondernemingsstatistieken moeten met de nodige omzichtigheid worden geïnterpreteerd: Niet alle ondernemingen zijn btw-plichtig. De economische activiteit vindt niet altijd plaats op het adres van de maatschappelijke zetel. Denk maar aan een bedrijf met verschillende vestigingen, maar met de hoofdzetel in Brussel. Tendensen die uit administratieve gegevens worden afgeleid kunnen de weerspiegeling zijn van administratieve wijzigingen. De statistieken over de bestaansduur van horecaondernemingen zijn afkomstig van interne cijfers. Het aantal horecaondernemingen met werknemers ligt in deze statistieken hoger omdat alle werknemers die gedurende het jaar ten minste 1 dag gewerkt hebben meegeteld worden. Het gaat dus niet om een toestand op het einde van het jaar, maar om een beeld van het volledige jaar.
2 Werkgevers Om het aantal werkgevers in de horecasector naar dimensiegrootte te bepalen, doen we een beroep op de cijfers van de RSZ. Zij hebben zicht op alle werkgevers opgenomen in de sociale zekerheid, en kunnen zo vaststellen wanneer werkgevers personeel in dienst hebben in de loop van het kwartaal. De toewijzing aan de correcte dimensiegrootte gebeurt op basis van het aantal werknemers in dienst op 30/06 (toestand). Bv. iemand heeft personeel in dienst in de loop van het kwartaal, maar heeft er geen op 30/06 -> wordt meegenomen in de cijfers onder dimensiecode ‘minder dan 5 werknemers’. De weergegeven situatie is deze op 30 juni van het desbetreffende jaar.
Eén activiteit (de hoofdactiviteit) en één enkele lokalisatie (de hoofdzetel) wordt in aanmerking genomen. Een onderneming met meerdere vestigingen maar met maatschappelijke zetel in Brussel, zal bij Brussel worden gerekend. Dergelijke onderneming wordt bovendien slechts één keer geteld. 32
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector
89
3 Faillissementen Het aantal faillissementen van ondernemingen is gebaseerd op aangiften van de handelsrechtbanken. Deze sturen de gegevens over de faillissementen door naar de Directie Statistiek. Deze informatie wordt aangevuld met gegevens uit de Kruispuntbank van ondernemingen. De weergegeven situatie is deze op 31 december van het desbetreffende jaar.
4 Nace-bel code Guidea gebruikt de nace-bel nomenclatuur om de horecasector af te bakenen. Volgens de nace-bel indeling van 2003 omvat de horecasector de volgende activiteiten (die vallen onder sectie H: ‘hotels en restaurants’). Nace-bel 2003: 55 Hotels en restaurants 55.1 Hotels 55.2 Overige accommodaties voor kortstondig verblijf 55.3 Restaurants 55.4 Drankgelegenheden 55.5 Kantines en catering In 2008 werd een nieuwe nace-indeling in gebruik genomen die beter aansluit bij de huidige economische realiteit. Hierdoor ontstaat onvermijdelijk een breuk in de tijdreeksen van de FOD. Volgens de nieuwe nace-bel indeling van 2008 valt de horeca onder sectie I: ‘verschaffen van accommodatie en maaltijden’. Deze sectie bevat de codes 55 (accommodaties) en 56 (eet- en drinkgelegenheden). Nace-bel 2008: 55 Verschaffen van accommodatie 55.1 Hotels en dergelijke accommodatie 55.2 Vakantieverblijven en andere accommodatie voor kort verblijf 55.3 Kampeerterreinen en kampeerauto- en caravanterreinen 55.9 Overige accommodatie 56 Eet- en drinkgelegenheden 56.1 Restaurants en mobiele eetgelegenheden 56.2 Catering en overige eetgelegenheden 56.3 Drinkgelegenheden
© 2014 Guidea – Ondernemingen in de horecasector