se jaargang nr. 5, december va rens in Zwolle -+ jakkes... een spi n -+ mussen -+ het fenomeen van heksenboter

\

PTT Post Port betaald Port payé Pays-Bas

I

se jaargang nr. 5, december 2001 -+ va rens in Zwolle -+ jakkes... een spi n -+ mussen -+ het fe nomeen van heksenboter -+ voge lweekend Schiermonnikoog

-

-

-

Dit blad is het gezamenlijke tijdschrift

van het IVN en de KNNV,

beide afdeling Zwolle.

In de loop van 1993 werd besloten

beide afdelingsorganen,

respectievelijk Frittilaria en De Threluur,

binnen het kader van de onderlinge

samenwerking samen te gaan in

Het Zwols Natuurtijdschrift.

Het blad verschijnt 5 keer per jaar

met een oplage van 600 exemplaren.

Werkgroepen Zowel IVN ais KNNV hebben werkgroepen. Hier volgt een overzicht van de coördinatoren

IVN Agnes Niemeijer ! f 0572 - 391955 Hannah van Oene ! f 038 - 4654657 Elja van Dongen !f 038 - 3762696 RoelofVisscher !f 038 - 4227375 Greet Meinia !f 038 - 4228018 Gerwine Wuring !f 038 - 4604644 Femmy Mulder !f 038 - 4547960 Fenna Westers !f 038 - 4224387 Teuni Lindhoud !f 038 - 4657772 Gerda Boonstra !f 038 - 4217317

Excursies VogeIzangcursus Wilde plantencursus Groencursus

jaargang 8 - nummer 5 december 2001

Natuurgidsencursus

Kopij ZNT

Fiets- en wandelcursus

Postbus 272 8000 AG Zwolle

Jeugdwerkgroep

via internet: [email protected]

Stands Depot Paddenwerkgroep

Waarnemend coördinator van het ZNT:

Hans Lindeboom

Kortenhorststraat 9

8015 BW Zwolle - !f 038 - 4600701

Waterwerkgroep

Redactieraad:

Voge1werkgroep

KNNV Piet Bremer

Bill van Kessel

Gerrit Gerritsen 038 - 4228122 Jan van Dijk !f 038 - 4657050 Leen de Kleine ! f 038 - 4228737 Evert de Ruiter ! f 038 - 4550891 Bert Dijkstra ! f 038 - 4546912 Gerrit Gerritsen !f 038 - 4228122 !f

Roofvogelwerkgroep

Eindredactie:

Plantenwerkgroep

(geen inleveradres voor geschreven kopij):

Pete'r van Dam - Tesjeslaan 37 8042 BH Zwolle - !f 4220912

Insectenwerkgroep Zoogdierenwerkgroep

Foto's:

Peter van Dam (tenzij anders vermeld)

Natuurbescherming

Typewerk:

KarinJanze Diet ter Stege

Gezamenlijke werkgroep .Paddestoelenwerkgroep

. Bill van Kessèl !f 038 - 4533677

Druk:

DrukkerijVeldman

Ijsselmuiden

Kopijdata

~T

Zwols Natuurtijdschrift

~. \

~

vereniging

voor

vel~biologie

Kopij virusvrij en tot en met WP 6.1 inleveren op:

Geplande data waarop het ZNTwordt verzonden

19 oktober

± 30 november

21 december

± 1 februari

1 maart

± 2 april

Se jaargang - nummer 5 - 142

In dit artikel wordt ook ingegaan op welke varens elders in de gemeente voorkomen. Hierbij is de gemeentegrens van voorl januari 2001 gehanteerd.

Varens in Zwolle Piet Bremer

1. Inleiding De afgelopen 15 jaar is er in Nederland veel aandacht geweest voor op muren groeiende plantensoorten in ste den. Daarbij werden veel opmerkelijke vondsten gedaan, vooralv.w.b. de groep van de varens. Het meest opval lend was daarbij Amsterdam, waar de genaaide streepvaren als nieuwe varensoort voor Nederland werd ont dekt (Denters 1990a), maar ook vele groeiplaatsen van andere bijzondere varensoorten werden vastgesteld, zoals van de schubvaren en stijve naaldvaren (Denters 1990b). Uitgebreide karteringen vonden ook plaats in o.a. Rotterdam (Anderweg 1994), Utrecht (Maes & Bak ker 2000), Limburg (Graatsma 1989), Grongingen (Dou wes et al., 1999) en diverse Noord-Hollandse steden (Denters 1990b). In al deze steden werden bijzondere soorten gevonden zoals tongvaren, -steenbreekvaren en zwartsteelvaren. In dit rijtje viel Zwolle ineens op in 1990, nadat eoen Knotters in de havenkom van de Wil lemsvaart de Noorse streepvaren ontdekte, Het was de eerste vondst van deze varensoort in Nederland! (Knot ters & Bremer 1991). Aan deze vondst is toentertijd ook aandacht besteed in de Tureluur, het tijdschrift van de KNNV, voordat het Zwols Natuurtijdschrift haar intrede deed. Spijtig was dat de soort kort na de ontdekking verdween, waarschijnlijk door de zomerse droogte. Het jaar daarop werd voorts de gehele grachtrnuur gereno veerd en verdwenen defmitief de iets verweerde voegen waarin deze soort en ook de muurvaren konden groeien. Maar de Willemsvaart!igt ver buiten de binnenstad, en bij genoemde steden ging het vooral om de oude gedeel tèn van de stad of om de havens met hun waterkeringen.

detail blad manneljesvaren (foto:A. Ph. De Vries, Bennekom)

2. Resultaten

De vondst van de Noorse streepvaren had de impuls kunnen zijn om het oude gedeelte van Zwolle eens beter te bekijken. Het heeft dus tot 1999 geduurd om iets serieuzer naar varens te zoeken in de binnenstad. Een belangrijk verschil met eerder genoemde steden is echter dat Zwolle maar een beperkte lengte aan grachtrnuren heeft, in totaal 1,9 km. De verwachtingen waren dan ook niet hoog.

Varens op muren In tabel 1 staan de soorten vermeld die in Zwolle zijn waargenomen. Het gaat in totaal om vier soorten. Opval lend is het grote aantal muurvarens. Deze soort ver schijnt als eerste varen op de in geringe mate verweerde voegen tussen de stenen. In totaal komen in Zwolle ruim 5200 exemplaren voor. In werkelijkheid kan dit nog iets hoger liggen omdat mogelijk plekken over het hoofd zijn gezien. Naar schatting gaat het in Zwolle om ca. 6000 exemplaren. Tabel 2 geeft deverdeling over de verschil lende habitats. 71 % van de planten groeien op vrijstaan de muren, met als belangrijkste locaties de muren rond om de Katholieke begraafplaats in Dieze en rondom de 'Halte' naast de Veemarkthallen. Wat aantal locaties betreft zijn grachtrnuren niet minder belangrijk dan het habitat vrijstaande muren. Maar met 'slechts' 17 % van alle getelde en geschatte planten zijn de grachtrnuren veel minder belangrijk dan de vrijstaande muren. Muurvarens zijn voorts gevonden op de stadsmuur, stenen pilaren, huismuren en zelfs op een balkonmuur. Het betreft dus steeds gevoegde muren waarvan de voegen enigszins verweerd zijn (huismuren), dan wel scheuren ontstaan zijn waarin de sporen kiemen en uit groeien tot volwassen planten.

Het onderzoek in 1999/2000 bestond uit het bekijken van geschikte groeiplaatsen, zoals langs de stadsgracht. Daar-naast zijn ook andere muren en stenige gedeelten van Zwolle bij de inventarisatie betrokken. Per locatie werden de aantallen per varensoort geteld en bij grote aantallen geschat op basis van steekproeven.

Momenteel staan de muurvarens er goed bij. Toch is hun bestaan niet zorgeloos. op diverse manieren kan hun be staan worden bedreigd. Bij strenge winters (met veel vorstdagen) treedt aanzienlijke vorstschade op en kan meer dan de helft van de populatie afsterven. Een andere ~terste zijn warme, droge zomers. Vooral varens die op

Zwols Natuurlijdschrifl

Be jaargang - nummer 5 - 143

/ \// ~------------------------------------------------------

\

vrijstaande muren groeien staan ondervinden de gevolgen van droogte (grachtmuren worden vaak vanuit het zand lichaam achter de muur enigszins nat gehouden). De schade van een droge zomer lijkt naar mijn indruk ge ringer dan die van een strenge winter. De derde bedrei ging wordt gevonnd door renovatie van muren, zoals eerder venneld werd voor de Willemsvaart. Wie de soort eens op hàar of zijn gemak wil bewonderèn kan het best een bezoek brengen aan genoemde Katholieke begraaf . plaats. Maar andere plekken zijn ·ook geschikt (zie figuur I).

ken zeer bescheiden. In totaal werden op twee plekken twee planten gevonden, nl. één exemplaar op de oude stadsmuur bij het conservatorium (in 2001 al weer ver dwenen) en de ander op een stenen pilaar tegenover de Oosterkerk (zie foto).

Figuur 1. De binnenstad van Zwolle en directe omgeving

met de vindplaatsen van de muurvaren.

Kleine stip == tot 10 exemplaren,

matig grotëstip = 10 = 50 exemplaren,

grote stip = 51 -100 exemplaren

De groeiplaatsen bij de Veemarkhallen en de RK begraaf

plaats ontbreken in deze figuur.

muur- en tongvaren op pilaar bij Oosterkërk (p.Bremer) De manneljesvaren is in de omgeving van Zwolle schaars. Verspreid komen planten voor. De soort groeit De gewone eikvaren is in het Zwolse geen onbekende. nog het meest in de bossen op wat rijkere grond (Engelse Klonen van de soort zijn o.a. te vinden op de Agnieten Werk, Zandhove). In de binnenstad heb ik maar één plek berg en in het Erfgenamenbos. In de stad groeit de gewo kunnen ontdekken op een grachtmuur van iets meer dan ne eikvaren maar op één plek, met een paar bladveren 10 exemplaren, namelijk aan het Groot Wezenland. van geringe omvang. Het betreft een muurtje aangren zend het monumentale pand van de Librije. Een bijzondere soort is detongvaren. In onze regio is de soort zeer zeldzaam op muren en mij alleen bekénd van Varens elders in en buiten de stad het oude Zuiderzeestadje Vollenhove, waar de varen sa men met een andere zeldzaamheid, de zwartsteelvaren, In de gemeente Zwolle komen in totaal 10 soorten varens op de wand van een waterput groeit, en van een zoge voor, waarvan zes vooral in het buitengebied e~ de par kenlbossen aangrenzend het stedelijk gebied. Voor terres naamde Romijnstuw op het terrein van het voonnalig Waterloopkundig laboratorium de Voorst, bij Volletiho trische varens zijn vooral het Engelse Werk en Zandhove ve, in de Noordoostpolder. De echt grote groeiplaats in van belang. In beide bossen groeienmanneljesvarens, onze regio betreft planten die op de grond groeien in het brede stekelvarens, smalle stekelvarens en wijfjesva Kuinderbos. Het gaat hierbij om meer dan 3000 planten rens. In het Engelse Werk groeit bovendien de geschub (Bremer 1988). De Zwolse populatie is daarbij vergele- de manneljesvaren. Deze varensoort wordt pas sinds



1980 goed herkend in Nederland, maar komt buiten de herbergt. Van alle andere soorten zijn de populaties zeer Flevopolders, vooral het Kuinderbos, zeldzaam tot zeer klein. Voor de regio bijzonder zijn de vestigingen van de zeldzaam voor, hoewel bijna jaarlijks nieuwe plekken tongvaren. Varens zijn sporenplanten, die snel nieuwe geschikte omstandigheden kunnen bereiken en zich lam worden ontdekt (Bremer 1990, Bremer & Koopman 1994). In Overijssel zijn nu meerdere vindplaatsen be nen vestigingen. Varens zorgen dan ook steeds weer voor verrassingen; dat op bekende plekken onverwacht een kend, waarvan wat omvang betreft die in het Engelse Werk de grootste is. De mannetjesvaren en brede stekel onverwachte soort verschijnt. Het is bijvoorbeeld wach varen groeien ook in de bosstrook langs de Middelweg. ten op de hervestiging van de steenbreekvaren, die vroe ger op de Kranenburg gestaan moet hebben en allang Hier groeit in een bermgreppel buiten het bos en nabij de dierenweide, op een slootkant, ook de majestueuze ko verdwenen is. Ook stekelvarens zijn op de grachtmuren ningsvaren. Deze soort is elders in de Gemeente Zwolle te verwachten, naarmate iets meer verwering optreedt. zeer zeldzaam. De soort kwam (komt ?) voor aan de rand Van belang is dat bij herstelwerkzaamheden muren niet rücksichtlos te zandstralen of opnieuw te voegen, dan van het Erfgenamenbos (mond. med. H.H. van der Laan). Buiten ons gebied komen goed ontwikkelde en wel te restaureren. Juist in Utrecht is veel ervaring opge grote populaties voor bij Staphorst (op de spoordijk) daan om varenplekken te behouden (Maes & Bakker 2000). Het is dan wel belangrijk dat kennis en uitvoer en in De Wieden en Weerribben. ders elkaar ergens tegenkomen. Juist de Gemeente zelf zou daarin een rol kunnen spelen, maar ook de groene mensen in onze stad kunnen hierop een wakend oog hou den! Tijdens het afzoeken van de 1,9 km aan grachtmuur bleken ook diverse andere soorten op deze muren te groeien. Misschien een uitdaging voor de plantenwerk~ groep om deze flora nog eens nauwkeuriger in kaart te brengen?

Figuur 2. De binnenstad van Zwolle en aangrenzend stads gebied met vindplaatsen van tongvaren (gesloten stip), ge wone eikvaren (gesloten driehoek) en manneljesvaren (open stip). Met dikke lijnen zijn de grachtmuren aangegeven.

muurvarens op vrijstaande muur (foto P. Bremer)

De moerasvaren is ten slotte, eveneens een schaarse Literatuur soort. Binnen de gemeente ben ik nooit tegen deze soort aangelopen, maar gezien de opgave van andere floris Andeweg, R., 1994. Muurplanten in Rotterdam.

ten/karteerders is deze sierlijke varensoort enkele malen Natuurmuseurn Rotterdam.

waargenomen. Wie deze varensoort trouwens wil bewon Bremer, P., 1988. Veranderingen van de varenflora van het

deren kan het best een bezoek brengen aan het moe Kuinder-bos in tien. De Levende Natuur 89(3):74-80.

Bremer, P., 1990. De Beschubde mannetjesvaren

rasgebied in Noordwest-Overijssel, waar de moeras varen de algemeenste varensoort is en massaal kan (Dryopteris pseudomas) voor het eerst waargenomen in

groeien in kruidenrijk rietland en overal tussen het riet Overijssel. De Tureluur 10(2): 25 - 27.

Bremer, P. & J. Koopman, 1994. De verspreiding van

in de waterkant kan worden bewonderd. Dryopteris pseudomas (Wolla-ston) Holub & Pouzar in

Nederland. Gorteria 20: 135 - 139 jaar.

3. Slotopmerkingen Denters, T., 1990a. Een nieuwe muurvaren in Nederland:

Uit de inventarisatie blijkt dat Zwolle vooral wat betreft Aspleniurn fontanurn (L.) Bernh. (GenaaIde streep

vrijstaande muren een grote populatie van de muurvaren varen). Gorteria 16: 101-106.



Denters, T., 1990b. Muurplanten in Noord-Holland: bij

zonder en bedreigd. Natuur in de stedelijke omgeving.

Rapport provincie Noord-Holland.

Dirkse, G.M.,V. van Laar, J. Muilwijk, lL. Spier, J.w. van

Vliet & J. Wisman, 1983 ..De begroeiing van de gracht

muren in Amersfoort. Gemeentelijk Centrum voor

Natuur en Milieu, Amersfoort.

Douwes, R., E. Dijkhuis, A. Hospers & R. Jalving, 1999.

Muurplanten van de Diepenring. Een onderzoek naar het

voorkomen van muurplanten in het centrum van de stad Gro

ningen in 1998. KNNV/ Gemeente Groningen. Groningen.

Graatsma, B.G., 1989. Levende muren. De muur als groei

plaats voor wilde planten. Natuurhistorisch Maandblad

78(10-):147-159.

Knotters, C & P. Bremer. 1991. Asplenium septentrionale

(L.)Hoffin. in Zwolle: weer een nieuwe streepvaren voor

Nederland. Gorteria 17: 135 - 137.

Maes, N.C.M. & P.A. Bakker. 2000. Muurvegetatie van de

Utrechtse gracht- en werfinuren. Inventarisatie en beheers-'

advies. Buro Maesl Bureau Verweving.

Tabel 2. Verdeling van de muurvaren over de verschillende habitats in Zwolle (binnenstad, plus enkele groeiplaatsen elders in de stad). Habitat

aantal locaties

%

aantal exemplaren

%

Vrijstaande muren

6

24

20

20

Grachtmuren

5

20

870

17

Huismuren

7

28

338

6

Stadsmuur

5

20

225

4

overige

2

8

80

2

25

100

5233

100

totaal

Tabel 3. Het aantal soorten varens op stadsmuren, gracht-muren e.d. in diverse steden in Nederland

Tabell. Varens in en bij Zwolle (Gemeente Zwolle, voor

1.1.2001)

n loc = aantal locaties op stenig substraat in Zwolle,

n = aantal exem-plaren op stenig substraat,

N = aantal km-hokken waarUit de soort bekend is (in de

gehele gemeente Zwol-Ie) gebaseerd op botanisch archief

provincie Overijssel/Florbase.

Stad

Aantal soorten varens

Bron

18 10 10 10 8 8 5 4

Denters 1990b Maes & Bakker 2000 Anderweg 1994 Denters 1990b Douwes et al., 1999 Dirkse et al., 1983 Denters 1990b dit artikel

Amsterdam Utrecht Rotterdam Haarlem Groningen Amersfoort

nloc

n

N

Muurvaren (Asplenium ruta-muraria)

24

5208

6

Tongvaren (Asplenium scolopendrium)

2

2

Mannetjesvaren (Dryopteris filix-mas)

1

12

10

Gewone eikvaren (Polypodium vulgare)

1

I

4

Smalle stekelvaren (Dryopteris carthusiana)

-

-

27

Brede stekelvaren (Dryopteris dilatata)

-

-

43

Geschubde mannetjesvaren (Dryopteris pseudomas)

-

-

1

KNNV2002

Moerasvaren (Thelypteris palustris)

-

-

4

Koningsvaren (Osmunda regalis)

I

1

2

De Algemene Ledenvergadering van de KNNV wordt gehouden op woensdag 27 februari 2002 om 20.00 uur. Informatie over de locatie volgt,

Wijfjesvaren (Athyrium filix-femina)

-

-

6

Zwols Natuurtijdschrift .

I

. I

Alkmaar Zwolle

Algemene Ledenvergaderingen IVN 2002 De datum voor Algemene Ledenvergadering van het IVN is gepland op donderdag 28 februari 2002 in de Eli HeÏmanszaal van het Ecodrome aan de Willemsvaart 19 te Zwolle. Aanvang om 20.00 uur. Noteer deze datum in uw nieuwe agenda, zodat u dan uw mening en positieve inbreng kunt laten horen. Tot 14 februari 2002.

namens beide besturen Hans Lindeboom


Jakkes... een spin!!! Hoe dikwijls hoor je zo'n uitroep van vooral vrouwen. Er zijn mensen die voor een spin weglopen als die zich b.V. ophoudt in de slaapkamer. Enje hebt inderdaad van die grote knapen die zich zeer thuis voelen in onze huizen. Maar onbekend maakt onbemind Zijn spinnen griezels? Vergiftig? Gevaarlijk? Laten we dat eens uitzoeken. Nemen we de moeite eens om na te gaan hoe spinnen leven, hoe ze aan de kost komen en wat hun plaats is in de natuur, dan merkje vanzelf dat spinnen nuttige en schone diertjes zijn, die helpen het evenwicht te bewaren in de natuur. Tijdens een wandeling voel je soms iets inje gezicht kriebelen. Meestal is dit een herfstdraad waar je tegen aan bent gelopen. Elk jaar als de herfst nadert komen deze 'draden' steeds meer voor. Ze zijn bijna niet te zien behalve wanneer de ochtendmist de draden veran deren in een prachtig kralensnoer van druppeltjes die er aan blijven hangen. Als het koud gaat wordetÏ zoeken de spinnen een warme plek op, binnen- of buitenshuis. Vliegen kunnen ze niet en daarom zoeken ze een hoge plaats op, spinnen een lange draad en laten zich door de wind wegblazen. Zo zweeft de spin aan zijn 'zweeftouw' weg, soms heel ver, soms niet ver genoeg, zodat een nieuwe draad moet worden gesponnen.

Hoe ziet zo'n spin er uit? Let eens op haar poten. We hebben het over haar en niet over hem. Nu, de mannetjes tellen nauwelijks mee in het spinnenleven. Ze hebben tot taak de vrouwtjes te bevruchten en daarmee zit hun taak er wel op. Ze ver dwijnen ergens tussen het struweel en takken. Die poten nu, zitten aan het kopborststuk, aan iedere kant van haar lichaam 4 stuks. De poten zijn behaard en hebben witte en zwarte strepen. Het derde paar poten is korter dan de andere. Links en rechts van de kop heeft de spin tasters waarmee hij niet alleen de omgeving kan aftasten, want ook bij de voortplanting spelen deze een zeer grote rol zoals we straks zullen zien. Tussen de tasters liggen de sterke kaken die als een tailg naar elkaar toe kunnen buig en. De kaken eindigen in een paar vlijmscherpe kromme punten,waar een buisje doorheen loopt vanaf de gi:tklie ren naar het puntige einde. Als een spin zijn kaken in een prooi slaat vloeit hierdoor een dodelijk gif in de wondjes, waardoor het slachtoffer binnen enkele seconden dood gaat. Met zijn mond brengt de spin daarna speeksel met een oplossende werking in de prooi, waardoor het hapje al wordt voorverteerd en kan worden opgezogen.


Horen kunnen ze met speciale gehoorháren die verspreid over de poten staan. Dat gehoor werkt maar over een afstand van een paar centimeters. Om te kunnen ruiken zijn de diertjes uitgerust met reukharen, ook alweer op de poten Deze reukharen zijn heel belangrijk bij het paringsgedrag. Kruisspin mannetjes kunnen b.v. bij het aaoraken van een web met de poten ruiken of dat het bewoond wordt door een geslachtsrijp vrouwtje van de eigen soort. Het bereik van het reukorgaan kan wel zO,n 50 cm zijn. Zien doen spinnen met enkelvoudige ogen. Meestal heb ben ze er 8. Niet alle spinnen zien even goed. Soorten die

een web maken om hun prooi te vangen zien niet zo scherp als zij die hun prooi moeten vangen door te jagen. Het kopborststuk is bedekt met een chitinelaagje als een soort uitwendig skelet. Het achterlijf mist dit hoomachti ge beschennlaagje en is dan ook zachter en kwetsbaarder. Aan dit achterlijf zijn de meest opvallende organen de spintepeis. De meeste spinnen hebben 6 tepels waar tien tallen spinbuisjes in uitmonden, die weer in verbinding staan met de spinklieren, waar de spinstof wordt ge maakt.. Als deze door de spintepels naar buiten wordt geperst verhardt ze aan de lucht. Met klauwtjes aan de achterste paar poten draait de spin al deze draadjes kunstzinnig tot een stevige draad. Nog verwonderlijker is het dat zij in staat is om verschillende soorten spindraad te maken. Er zijn nl dunne of kegelvormige spinbuisjes, die een fijne ofdikkere spindraad maken. Dan zijner ook· nog verschillende spinklieren, waardoor meerdere soor ten weefsels kunnen worden gemaakt. Voor webben moeten ze plakkerig zijn en voor een eicocon droog.

Vangspinnen én jachtspinnen Vangspinnen maken webben om hun voedsel te vangen, terwijl de jachtspinnen hun prooi bemachtigen door er achteraan te rennen, ze te besluipen of te bespringen. We zullen ze ieder eens apart bekijken.

Vangspinnen Tot deze groep horen wiel-, dwerg-, kogel-, hangmat- en trechterspinnen. Het meest bekende wielweb is weldat van de kruisspin. Het lijkt op een wiel, met spaken'en al. De makers worden wielspinnen genoemd. Dwergspinnen maken ook een wielwebje maar dat is heel klein en is ho rizontaal gespannen tussen grasjes en mosjes. Daar zijn het dan ook dwergspinnetjes voor. Dan heb je nog de kogelspinnen die zo heten omdat hun achterlijf zo rond is als een kogel. Die maken ook webben maar van enige regelmaat is geen sprake. Hun webben bestaan eigenlijk

Be jaargang - nummer 5 • 147

alleen maar uit schijnbaar willekeurig in alle richtingen kriskras gespannen draden. Hangmatwebben zien er heel anders uit, de naam zegt het al. De spinnen die er bij ho ren heten uiteraard hangmatspinnen. Ze spinnen hun web . als een dikke mat tussen plantedelen en hangen et 'zelf aan de onderkant ondersteboven aan. Als een insect op het web terecht komt, wordt het door de spin door het web heen gegrepen. Jachtspinnen Zoals reeds eerder gezegd, maken jachtspinnen geen webben om een prooi te vangen. Zij moeten het hebben van hun vermogen om hard te kunnen lopen en 'IJ! kunnen ook beter zien. Natuurlijk kunnen deze spinnen ook dra den maken, ze doen dat b.V.. om vang- ofvluchtdraden te maken. Of om spinsel voor hun eieren te weven.

Springspinnen Springspinnen horen ook tot de jagers. Ze kunnen huri prooi op een afstand van 10 cm zien, 'IJ! besluipen 'IJ! dan zodat het slachtoffer niets inde gaten heeft. Het laatste stukje nemen ze een sprong en hebbes ... Voordat ze springen hebben de slimmeriken zichzelf wel eerst met een draadje aan 'tie muur vastgemaakt, een reddingslijntje als de sprong mislukt. Via die draad kunnen ze dan weer terug naar hun schuilplaats.

Wolfspinnen Wolfspinnen zijn superharde lopers die ook nog beschikken over een zeer goed gezichtsvermogen. Ze houden van zonnige warme plekjes. Over het algemeen hebben ze hun eigen j achtplekj es waar ze hun schuil plaats maken in holletjes in de grond tussen stenen of boomwortels. De wanden worden inet zacht spinsel bekleed. De grootste spin die we in ons land kennen is een wolf spin. Het is de oeverspin. De vrouwtjes kunnen 25 mmo groot worden. De mannetjes 10-13 mmo Ze jagen langs laagbegroeide oevers van sloten, plassen en moerassen. Ze kunnen met het grootste gemak over water lopen en er zelfs onder duiken om een prooi te grijpen of te vluchten voor een vijand!

De voortplanting van spinnen. Een mannetje dat wil paren gaat eerstop zoek naar een geslachtsrijp vrouwtje. Hij kan dat ruiken met de haren op zijn poten. Als hij haar heeft gevonden dan moet hij heel voorzichtig tewerk gaan omdat hij een heel groot . risico loopt door het vrouwtje voor prooi aangezien te

Zwols NatuurtijdSchrift

worden Uiteraard verschillen de toenaderingspogingen per soort. De kruisspin b.V. tikt voorzichtig tegen een draad van haar web. Zij denkt dat er een prooi is en schiet toe....Niets daar! Dat herhaalt hij een paar keer totdat het tot haar doordringt dat er een minnaar aan haar deur staat te bellen. Ze komt te voorschijn en laat zich benaderen. Helemaal aan het begin van dit verhaal vertelde ik al dat de tasters een grote rol spelen bij de voortplanting. De geslachtsopening ligt evenals bij de vrouwtjes aan de onderkant van het achterlijf. Technisch gezien maakt dat het paren wel moeilijk, vandaar dat de spin daar een truc voor heeft ontwikkeld. Het mannetje dat merkt dat hij succes heeft weeft snel een super klein matje waarop hij wat sperma legt. Dat zuigt hij op in blaasjes die voor in de tasters zitten. Zo 'uitgerust' gaat hij naar het vrouwtje toe en kruipt onder haar om de tas ters in haar gesJachtsopening te stoppen en 'IJ! leeg te du wen. De tasters van het mannege zijn soort gebonden. Ze passen alleen maar in de geslachtsopening van vrouwelij ke soortgenoten. Op die manier wordt voorkomen dat er een kruising kan voortkomen uit verschillende 'soorten' spinnen. Na de paring maakt het mannetje zich uit de voeten want het komt meer dan eens voor dat het vrouw ge hem beschouwt als een lekkere hap. Het mannetje kan meerdere keren paren, of met hetzelfde of met een ander vrouwtje. Je zou zeggen: niets menselijks is hem vreemd!! De voortplanting van zijn soort is zijn voor naamste doel en de meeste mannetjes gaan dan ook kort na de paring dood. Dit in tegenstellingtot de vrouwtjes die nog langer leven om voor de eieren en vaak ook nog even voor de jongen te zorgen. De afzetting van de eieren vindt meestal twee tot vier weken na de paring plaats. De eitjes worden in hoop jes afgezet en met spinsel draden ingepakt. Zo'n eispinsel bestaat meestal uit drie lagen: direct om de eitjes een laag van wollig spinsel, daar omheen een wat grovere tussenlaag en buitenom een laagje van taai dicht spinsel. Op die manier worden de eieren zoveel mogelijk beschermd tegen uitdroging en vijanqen. De eiges van veel webspinnen worden op verborgen plaatsen afgezet. Met het afZetten van de eitjes heeft het vrouwtje dan ook haar voornaamste taak vervuld en gaat 'IJ! meestal gauw hierna dood. Maar uitzonderiDgen bevestigen natuurlijk de regel want bijv. kogelspinnen maken einesten door zich samen met de eiges in ie spin nen. De meeste trechterspinnen (zoals onze huisspin) zetten hun eiges gewoon in hun woontrechter af en bewaken 'IJ! daar. De trilspin draagt haar eipakkege gewoon al die tijd mee tussen haar kaken, betere bescherming is er niet zou je zo denken.!!! Jagende spin nen die geen nest maken vertonen vaak een ontroerende broedzorg Ze dragen soms het eipakketje mee door het met een spinsel op het achterlijfmet zich mee te dragen.


Als de jongen uit het ei komen zijn ze nog hulpeloos, kleurloos en vrij bewegingloos. Een tijdje blijven ze nog samen in de cocon zitten. In hun achterlijf zit nog een voorraad reservevoedsel. Na 7 tot 10 dagen is dit op en moeten ze er toch echt zelf op uit. Bij de zak-, kogel-, en trechterspinnen blijven de kleintjes dan nog een tijdje in het web van hun moeder zitten. De wolf spinnen (behorend tot de jachtspinnen) laten hun pas uitgekomen jongen op hun rug klimmen en sjouwen er zo een tijdje mee rond tot de kleintjes het zelf aan kun nen. Er zijn zelfs spinnen (kogelspinnen o.a.) die voor hun jongen prooidieren vangen.

gen vijf dagen aan en volledig herstel duurt soms weken. Van de bij ons in Nederland voorkomende spinnen is er echter niet een die ons kwaad kan doen.

Vijanden van spinnen Jammer genoeg moet worden gezegd dat de mens de grootste vijand is van de spin. We vinden ze griezelig, gemeen en vies. Veel diertjes worden met ragebol, stof zuiger ofvliegenmepper naar de andere wereld geholpen. Ook het atbranden van bermen en het gebruik van be strijdingsmiddelen is fataal voor de diertjes. En dan zijn er natuurlijk nog de vijanden in de vorm van vogels, kik kers, padden en hagedissen. Dat weet een kind maar wat men niet allemaal weet is dat er wespen zijn die zich wel op een bijzondere manier vergrijpen aan de spinnen.

Uiteindelijk moeten alle spinnetjes toch voor zichzelf gaan zorgen. En om volwassen te worden moeten ze eerst nog een paar maal vervellen. De oude huid scheurt open en het spinnetje kruipt eruit. Het is dan zacht en groeit in die tijd gauw voordat de nieuwe Sluipwespen zijn namelijk heel sluwe vijanden. Zij leggen hun eitjes in de eitjes van de spin. De larven huid weer verhardt. Maar soms gaat het diertje al eten die spinneneitjes helemaal leeg. Hieruit komen groeien voordat het uit zijn oude vel is en dan wordt het wringen en trekken geblazen en verliest hij wel . dan geen jonge spinnetjes maar jonge sluipwespjes! eens een poot. Maar datis voor spinnen schijnbaar Het gebeurt zelfs dat de sluipwesp haar eitjes in het geen probleem want een nieuwe poot groeit er vrolijk achterlijfvan de spin legt, waardoor deze natuurlijk weer aan. Het is weliswaar in het begin nog wat kleiner ten dode is opgeschreven. Hij wordt door de larven van de sluipwesp totaal uitgehold. maar na iedere vervelling wordt dat beter. In welk jaargetijde een spin volwassen is hangt af van de soort. Kruisspinnen zijn in de herfst volwassen maar er zijn . Graafwespen maken het helemaal bont. Zij gebruiken de spinnen als voedsel voor hun larven. Met een steek ook soorten waarbij het onvolwassen dier overwintert verlammen ze de spin nl. en slepen hem naar een hol en pas in de lente zijn laatste vervelling doormaakt. letje. De wesp gaat net zo lang door totdat het holletje Dit is vaak het geval bij de jagende spinnen. helemaal gevuld is met spinnen. Dan legt ze er een eitje in en maakt een nieuw holletje Als de larve dus Hoe gevaarlijk zijn spinnen? uitkomt is ze geheel omringd met vers voedsel. De Het feit dat spinnen voor een groot aantal kleine dieren spinnen leven nl. nog wel maar kunnen niet weglopen. gevaarlijk zijn wil niet zeggen dat zij dat ook zijn voor de mensen. Veel verhalen daarover kunnen dan ook Tot slot nog iets over het nut van spinnen. In Engeland heeft men geprobeerd het aantal spinnen te tellen in een naar het rijk der fabeltjes worden verwezen. Maar in de Zuid Amerikaanse landen komen spinnen voor weiland en men kwam daar tot de conclusie dat er twee (kamspinnen), die zo'n sterk verlammend gif hebben en een kwart miljoen spinnen moesten leven. En al die dat ze dodelijk zijn voor mensen. Ze worden in ons spinnen moesten eten. Maar ook in het bos zijn spinnen geteld. Daar kwamen de onderzoekers van april tot okto land wel eens aangetroffen in bananenzendingen. We kennen in dit geval de zgn. zwarte weduwe. Zij dankt ber op een aantal van 50 tot 150 spinnen per m'. Uit haar naam aan het feit dat zij zwart is en het mannetje gaande van het laagste aantal en veronderstellend dat na de paring vrijwel altijd de klos is. Ze vreet hem op elke spin in de loop van het jaar slechts een vijfde gram maar niet uit liefde! De mens voelt haar beet nauwe aan insecten verorbert komt het er op neer dat er per hec lijks maar na enige uren beginnen de kwellingen. Om tare 100 kilo aan insecten wordt opgegeten Spinnen dit leed te verzachten is een tegengif nodig datwordt zijn dus zeer belangrijke insecten verdelgers. verkregen uit de gifklieren van de spin door haar te 'melken' (te prikkelen). Uit dit gif wordt het tegengif Als slot nog even dit. Hooiwagens zijn geen spinnen. gemaakt dat kan worden geïnjecteerd in het slacht Veel mensen verwarren hooiwagens met spinnen.Deze offer. Het werkt snel en maakt het gif in het lichaam dieren hebben hun naam te danken aan het feit dat ze onschadelijk. Zonder dit tegengif houden de kwellin vooral in de hooitijd gezien worden. Ze hebben 4 paar



poten net als de spinnen Hun lichaam bestaat echter uit één deel, terwijl er bij spinnen duidelijk twee delen zijn. Hooiwagens hebben slechts 2 ogen en zijn niet tot spin nen in staat. De reuk en tastzintuigen bevinden zich op het tweede paar poten. Net zoals spinnen kunnèn hooi wagens zich verdedigen door een of meer poten los te laten als ze worden gegrepen. Maar ze kunnen hun poten niet meer opnieuw laten aangroeien, wat de spinnen wel kunnen. Hooiwagens moeten dus niet teveel poten ver liezen en vooral niet het tweede paar omdat ze dan een belangrijk deel van hun zintuigen kwijt zijn. Het is een flink lang verhaal geworden en dat zelfs over een diertje waar menigeen nou niet bepaald dol op is. Maar misschien dat dit relaas u er van weerhoudt om direct naar de vliegenmepper te grijpen als u zo'n beestje ziet. Bill van Kessel uit o.a.EMN Nederland De Natuurgids National Geographic Interess@nte sites

Mussen Geen enkele vogelsoort is zo nauw verbonden met de mens als de mus. De mus is een echte zogenaamde cul tuurvolger, die al met de mens samenleeft en van de mens profiteert vanaf het moment in de oudheid waarbij de mens van het jagersbestaan overschakelde naar het boerenbestaan. Tot op heden profiteert de mus van de aanwezigheid van de mens. De mus heeft het in de huidi gesamenleving echter steeds moeilijker en neemt sterk in aantal af. Hoewel de mus een interessante en mooie vogels is, zijn veel mensen zich daar niet van bewust. Dit artikel beschrijft het voorkomen en de levenswijze van de mus en redenen waarom deze zo sterk in aantal afneemt.

Interess@nte sites Om enige duidelijkheid te scheppen in het web van inter netsites, lijkt het mij een leuk idee om interessante sites in het ZNT te gaan vermelden. Behalve het weergeven van bestaande sites, kunnen telkens nieuwe sites worden toegevoegd. Dit scheelt een heel gezoek op het internet. Hieronder staat de tweede aanzet. Heb je een leuke site gevonden, mail het mij dan met een bondige omschrijving, kan de site aan de lijst worden toegevoegd. Veel plezier met het surfen.

huismus

Bestaande sites IVN Afdeling Zwolle Vogelwerkgroep Zwolle Landelijk Bureau IVN Landelijk Bureau KNNV District IVN Overijssel Natuurlijk Overijssel

www.ivnzwolle.cjb.net www.vwgzwolle.com www.ivn.nl www.knnv.nl www.ivn-overijssel.natuurlijk.nl www.natuurlijk.nl

Nieuwe sites: Wijkboerderij de Schellerhoeve in Zwolle-Zuid. www.deschellerhoeve.myweb.nl

In ons land komen twee soorten mussen voor, namelijk: de huismus (Passer domesticus) en de ringmus (Passer montanus). De mussen vormen een groep van 20 zaad etende soorten, waarvan de relatie met de andere zaad etende vogelgroepen als vinken, gorzen en wevers nog niet geheel opgehelderd is. Alle bovengenoemde vogel groepen hebben een voor zaadeters kenmerkende kegel vormige snavel. Voorlopig zijn mussen door hun nest bouw (komvormig met dak) en DNA-structuur het nauwst verwant aan de wevers.

Uiterlijk en voorkomen Stichting Saxifraga, 75.000 dia's planten dieren en land schappen. www.saxifraga.nl IVN Jong www.woesteland.nl

Hans Lindeboom [email protected]


Huismussen en ringmussen onderscheiden zich door hun uiterlijk en plaats van voorkomen. Ringmussen zijn veel schaarser en komen vooral op en rond boerderijen voor, dus op het platteland. Huismussen komen vooral in en direct rondom steden en dorpen voor. Huismusmannetje


en -vrouwtje zijn verschillend getekend. Het mannetje heeft een zwarte bef, grijze kruin en leverbruine band van oog tot op achterhoofd. Het vrouwtje is grijsbruin, maar fijn getekend. Bij de ringmus hebben mannetje en vrouW1je een identieke tekening d.w.z. een kastanjebruine bovenkop, een zwarte vlek op de oorstreek en een witte halsband (vandaar de naam ringmus). Wanneer men de kans krijgt om huis- en ringmus in één beeld te vangen, zal men zien dat de ringmus iets kleiner is.

werelddelen en op eilandengroepen uitgezet. Deze vogel weet zich in deze gebieden uitstekend te handhaven. Thans worden huismussen aangetroffen in o.a..Noord en Zuid Amerika, Zuid Afrika, Australië en Nieuw-Zeeland. Voedsel Zoals gezegd zijn mussen hoofdzakelijk zaadeters, die eigenlijk het hele jaar door zaad eten van vooral ~ultuur gewassen, grassen, russen, ganzenvoet, varkensgras en muur. Alleen tijdens de broedperiode worden ook veel insecten en andere kleine ongewervelden gevangen, omdat de eileggende vrouwtjes en nestjongen veel eiwitten nodig hebben. Dit laatste is ook de reden, dat men begin maart moet stoppen met de wintervoede ring van mussen en andere vogelsoorten.

Standvogel

ringmus Verspreiding Zowel de huisc als ringmus komen in een groot deel van Europa en Azië voor. In het grootste deel van Europa is de huismus de meest voorkomende soort, terwijl in grote delen van Azië juist de ringmus de meest voorkomende soort is. In China werd in 1957 door wetenschappers aangetoond dat de ringmus enerzijds tijdens de zomer heel wat schadelijke insecten vernietigt, maar anderzijds tijdens de nazomer verantwoordelijk is voor een zekere schade aan de graanoogsten. Reden genoeg voor de 'Gro te Roerganger' Mao om in die periode de ringmus tot staatsvijand nummer één te verklaren. In april 1858 wer den 3 miljoen Chinezen ingeschakeld om in drie dagen tijd met alle mogelijke middelen (vergiftigen, schieten, lijmen, vangen, opjagen) met de ringmus afte rekenen. Alleen in de omgeving van Beijing werden naar schatting zo ' n 800.000 mussen gedood. De jaren daarop was de ringmus praktisch geheel verdwenen, met als gevolg gro te insectenplagen die de oogst vernietigden. Toen men in de gaten had dat het biologisch evenwicht verstoord was, werd de ringmus weer in genade aangenomen en thans heeft het ringmussenbestand zich weer volledig hersteld Vooral de huismus is, al dan niet moedwillig, in andere ·


Mussen zijn echte standvogels. Een eenmaal volwassen huis- of ringmus blijft gedurende het hele jaar op en rondom zijn broedplaats aanwezig. Ook jonge vogels blijven in de directe.omgeving van hun geboorteplaats aanwezig. Vanaf de nazomer tot aan het vroege voor jaar houden mussen zich in groepen op rondom hun broed- c.q. geboorteplaats. In de nazomer en vroege herfst foerageren deze groepen op graanakkers of krui denrijke terreintjes in de directe nabijheid vàn hun vooIjaars- en zomerverblijfplaats (afstand maximaal ca. 2 km), waarbij de oude individuen veelal 's avonds weer naar hun zomerverblijfplaats vliegen om er te slapen. De jonge vogels overnachten veelal in struiken of heggen vlak bij voedselplaats. In de winter houden groepen huismussen zich veelal op de voederplaatsen rondom hun broed- ofgeboorteplaats op, terwijl groepen huis- enlof ringmussen zich ophouden in en rondom de schuren en stallen van de boerderijen waar ze geboren zijn of gebroed hebben. Het leven in groepsverband heeft.een aantal grote voordelen: zo kunnen.eerder roofdieren (vooral kat en sperwer) waargenomen wor den en is het makkelijker om voedsel te vinden. Bij gevaar vlucht de groep in dichtStbijzijnde heg of struikenpartij .

zandbad huismussen

. Se jaargang - nummer 5 - 151

Nestplaats Voor de locatie van de nesten is de huismus geheel of praktisch geheel afhankelijkvan de mens. Een enkele keer wordt een nest in een klimop gebouwd, maar meest al worden nesten in ,gaten of spleten van gebouwen of onder dakpannen aangebracht. Vooral de onderste dak pannenrij van daken genieten een voorkeur als nestplaats. Ringmussen zijn echte holenbroeders en hebben een voor-keur voor nestkasten of holle bomen (b.v. knot wilgen) op het platteland. Zij zijn voor hun nestplaats dus minder afhankelijk van de mens.

vlogen jongen zal uiteiridelijk slechts 20% het volgende voorjaar halen. Aanvankelijk worden ze vooral gepre deerd worden door katten, later ook door sperwer. In de winter zal een groot aantal sterven door honger enlofkou.

Oorzaken van sterke afname Het aantal huis- en ringmussen is in de 20ste eeuw in ons land sterk afgenomen. Deze afuame heeft de vol gende oorzaken: Het omschakelen van het vervoer met paard en wagen naar vervoer met auto, vrachtauto en tractor: tot eind eerste helft van de 20ste eeuw vond personen- en vrachtvervoer voor een groot deel plaats met behulp van paarden. Deze kre gen hooi, haver en gerst te vreten. Huismussen konden de morsverliezen bij het voeren van de paarden en ook de zaden in de paardenvijgen als voedsel gebruiken. Daar komt bij dat veel Gonge) mussen worden doodgereden door auto's.

ringmus in knotboom

Voortplanting Ongepaarde mannetjes hebben in het vroege voorjaar al veelal een nestplaats ingenomen, hebben dan reeds enig nestmateriaal aangebracht en prQberen met' chirrup' geluiden een vrouwtje te lokken. Een reeds gepaard man netje zal met het vrouwtje van vorig jaar, wanneer beide herfst 'en winter overleefd hebben, opnieuw tot broeden overgaan en veelal op dezelfde locatie als het jaar daar voor. Echter met eenjaarlijkse overleving van slechts 35 tot 40% zijn langdurige huwelijken vrij zeldzaam. Mus sen zijn over het algemeen monogaam d.w.z. dat de meeste mannetjes er slechts één vrouwtje op na houden. Zijn mannetje en vrouwtje gepaard, dan zal het nest ver der afgebouwd c.q. herstelt worden en kan tot de eileg overgegaan worden. De eerste eidatum wordt sterk beïnvloed door de buitentemperatuur. In ons land begin nen huismusvrouwtjes veelal in de loop van april met de eileg. Ze leggen dan tussen de 2 en 5 eieren (ringmus tussen 2 en 7). De meeste mussenparen broeden meerde re malen per jaar (2 à 3 keer). De jonge vogels worden in het begin vooral gevoed met insecten (muggen, luizen etc:). Bij de huismus komt van het totale aantal gelegde eieren slechts &&% uit. Van de uitgekomen jongen zal slechts 45% met succes het nest verlaten. Van de uitge


Toename van de afstand van de stads- en dorps kernen tot het platteland: aangezien huismussen zich slechts over kleine afstanden verplaatsen is het door deze toename voor huismussen in de dorps- en, vooral, stadskernen thans onmoge lijk om in de nazomer en herfst op graanvelden buiten de stad te foerageren. Zij zijn geheel afhankelijk van de onkruidzaden en vooral het brood en patat hetgeen ze in de stad kunnen 0 ' pscharrelen. Afuame van de verbouw van granen: door allerlei oorzaken wordt thans rondom de steden en dor pen geen tot weinig graan verbouwd. Rondom , de bewoningskernen vindt men vooral (inge zaaid) gras, suikerbieten, aardappels en maïs, hetgeen niet direct (voldoende) voedsel voor de mussen oplevert. Toenemende 'properheid' in stads- en dorps wijken: nieuwbouwwijken zijn veelal steriel van opzet. Indien er· al groen aanwezig is, dal) wordt dat veelvuldig gesnoeid (struiken) of gemaaid (gras). Terreintjes met onkruid enlofbloeiend en zaadzettend gras zijn of niet aanwezig of worden voortijdig gemaaid. In Zwolle zijn nieuw-bouw wijken, mede door de vorm van woningbouw (zie hieronder), totaal niet geschikt voor huismussen.


Huidige woningbouw .Vanaf ca. 35 jaar geleden worden er woningen gebouwd, waarin het voor huismussen praktisch onmogelijk is om te neste len. Veel woningen of flatgebouwen hebben platte daken, waaronder mussen onmogelijk kunnen nestelen. In verband met energiebesparing worden kieren en spleten hermetisch afgesloten. Bij huizen, die in principe een geschikt dak met pannen hebben, worden onder de nokpannen en onder de onderste pannenrijplastic strips aange bracht, diè het vogels onmogelijk maakt om daar te nestelen. Huidige kattendichtheid: om me heenkijkend durf ik gerust te stellen dat het aantal huishoudens op het aantal katten I op 1 is. Dit houdt in dat de stadstuinen vergeven zijn van jagende katten. Je moet als Gonge) mus in zo'n vijandelijke omgeving van goede huize komen om de respec tabele leeftijd van 4 jaar te kunnen bereiken.

Het fenomeen heksenboter Mijn eerste paddestoelenexcursie van dit seizoen was

in vele opzichten een bijzondere. Allereerst was de dag waarop het plaats vond, te weten zaterdag 25 augustus, een van de warmste dagen van dit jaar met een temperatuur van ver boven de dertig graden. En zo'n beetje het laatste, waar je bij die hitte aan denkt, zijn (naast het schaatsen misschien) wel paddestoelen. Toch stonden ze er al volop. Weliswaar worden padde stoelen normaal gesproken geassocieerd met de herfst, maar midden injuli begint het eigenlijke seizoen al en kan men na een natte periode .al vele zwarnmensoorten vinden. O.a. de parelama~iet, familie van de bekende vliegenzwam,' en het eekhoorntjesbrood behoren bij die vroegelingen.

Beschermingsmaatregelen 1. Aanbrengen van speciale nestelmogelijkheden in nieuwbouw (nestholtes of invliegdakpannen); 2. B Aanbrengen en handhaven van meer groen in nieuwbouwwijken, waarbij speciale aandacht wordt besteed aan 'onkruidperken' met aangrenzende heggen of struiken (als vluchtplaats) voor zaadeten de vogels; 3. Aanleggen van graanvèlden rondom buitenwijken; 4. Het heffen van een kattenbelasting; 5. Huiskatten voorzien van belletje. met dank aan Rob Lindeboom IVN Groningen / Haren

heksenboter (foto van de auteur) Ook het gebied waar de excursie plaats vond, namelijk in en om Ter Apel, vond ik buitengewoon. Ik was er nog nooit eerder geweest. Dus zag ik voor het eerst dat prachtige oude klooster en merkte ik voor het eerst dat de provincie Groningen niet alleen uit veen en klei bestaat, maar ook ergens, onderin, nog een mooi, schraal zandhoekje bezit. Wanneer je in die omgeving rondloopt, met al zijn beu ken en eiken in het glooiende landschap, heb je geen moment het gevoel dat je in de provincie Groningen bent. Het lijkt eerder of een stukje Hondsrug uit Drenthe is weggesneden en maar zo midden in een vreemd gebied is neergelegd. Het lijkt net Drenthe in het klein.

vrouwtje. huismus


Ook ongewoon was, wat we die dag aan verschillende paddestoelen aantroffen. Zo vonden we aan de oever van de Ruiten Aa minstens drie soorten stekelzwarnmen.

, Se jaargang - nummer 5 - 153

Deze ontlenen hun naam aan het feit dat re geen plaatjes

ofbuisjes onder aan de hoed hebben, maar een soort stekels en zijn over het algemeen erg zeldzaam in Nederland, omdat ze van arme (zand-)grond houden. En hier hebben we door de zure regen en de overbe mesting steeds minder van. Ook zagen we veel andere leuke zwam-men als de cantharel, de rode boleet, de heksenboleet en de kleine en grote stinkzwam. Maar wat me van die dag het beste is bijgebleven is echter de vondst van heksenboter. Op een drietal plekken vonden we een hoopje van dit gele goed. Misschien is dit wat merkwaardig omschreven, maar hetis dan ook een vreemd fenomeen.

Allereerst de naam Heksenboter (fuligo septica). Vaak worden paddestoelen in verband gebracht met heksen en duivels (en soms ook kabouters). De vaak opvallende kleur, het plotse lingeverschijnen in kringen, de soms obscene geur, de rare vormen en het vreemde gedrag zullen er ongetwij feld aan bij hebben gedragen dat ze vroeger werden geassocieerd met een duistere en onzichtbare sprook jeswereld. Ook voor heksenboter geldt dit, met name vanwege uiterlijk en gedrag.

afdeling vormen van de fungi, de schimmels. Vreemd omdat ze eigenlijk niet bij deze thuis horen. Maar ook niet bij de planten of dieren. Het is een levensvorm die onplaatsbaar lijkt vanwege haar eigenzinnige levenscy clus en .unieke eigenschappen. Zo gedraagt het zich bij voorbeeld soms als een amoebe, een eencellige. In haar 'botervorm " zoals wij haar het makkelijkst herkennen, bezit het geen celwand en vormt het één grote veelkernige protoplasma-massa (cel), die bestaat uit meerdere, samengesmolten exemplaren! En dit is pas één van de minimaal tien verschillende levensvormen, met elk hun eigenaardigheden, die deze familie zo bijzonder maakt.

Voedsel Slijmzwammen zijn saprofyten. Dit houdt in dat ze wat voedsel betreft zijn aangewezen op dood oflevend organisch materiaal. Bij heksenboter bestaat dit uit kleine bacteriën, gistcellen en dergelijke, die het tij dens haar wandeling bemachtigt en verorbert. Met recht kan heksenboter een fenomeen worden genoemd. Het is geen plant, geen dier, en ook geen schimmel, al lijkt het daar nog het meest op. En mocht u ooit een bioloog een moeilijke vraag willen stellen dan is deze levensvorm daar zeer geschikt voor.

Uiterlijk Voordat het sporen vormt ziet heter inderdaad uit als een stuk oude roomboter, waarvan het lijkt of iemand het na een picknick achteloos heeft weggegooid. Nadat de sporenvorming is voltooid, is echter ook het uiterlijk veranderd. In plaats van geel is ze dan zwart. En was ze tijdens haar 'botervorm' nog zacht, in dit stadium is het goedje inmiddels verhard. ~drag

Het vreemdst aan heksenboter is dat het beweegt! In een Amerikaans stadje zo las ik ergens, heeft dit eens geleid tot paniekreacties bij dè bevolking die dachten dat dit pulserende spul buitenaards was en onze pla neet zou gaan overwoekeren. Niet eens een onbegrij pelijke gedachte, omdat heksenboter zelfs kan 'lopen'!! Het kan zich over een kleine afstand ver plaatsen doordat het zich op een bepaalde manier uits trekt en daarna weer samenvoegt.

Familie.

met dank aan: Gert Jan Huiskes IVN Haren / Groningen

Enquête KNNV Graag wil ik iedereen bedanken, die de enquête heeft teruggestuurd. In het volgende ZNT zullen we de resultaten ervan publiceren. Wanneer u nog geen enquête heeft teruggestuurd, dan kunt u dit alsnog doen, zodat ik ook uw opmerkingen in de resultaten kan verwerken. Bent u de enquête kwijt geraakt neem dan even contact met mij op. De meeste mensen die de enquête hebben terugge stuurd, vinden het een goed idee om een ledenlijst onder de leden te verspreiden, zodat het gemakkelijker wordt om gelijkgestemden te ontmoeten en onderling contact op te nemen. Dit is het enige doel van dere lijst! Mocht u er bezwaar tegen hebben dat u naam op deze adressenlijst wordt vermeld wilt u dat dan even aan het bestuur van de KNNV doorgeven.

Ons 'lopende wonder' behoort ook tot een vreemde fami Nicole Vervoort

lie, die der slijmzwammen of myxophyta, die samen een

ZwolS Natuurtijdschrift


------------- -

--------~----

IVN wandel- en fietsroutes Berichten van de werkgroep Inmiddels is het alweer een dik jaar geleden dat onze werkgroep de 5 geheel herziene fietsrouteboekjes heeft uitgebracht. Momenteel zijn we zeer tevreden over de verkoopcijfers. Waar we van elk 1000 exemplaren heb ben laten drukken, zijn er nu gemiddeld nog zo'n 300 stuks over per boekje. Dit mede dankzij het genereuze gebaar van de Zwolse Courant. Zoals uwellicht hebt kunnen lezen heeft met name Steven ten Veen, hoofd van de stadsredactie deze romer zijn fiets gepaktom alle rou tes eens fijntjes voor ons in de krant te beschrijven. 7 Weken lang heeft er een·flink stuk gestaan in de vrijdags krant onder de titel De paden op, de lanen in. Ook de wandelroutes van Zandhove en Westerveldse Aa zijn door collega Micheal Amsman smaakvol beschreven in de Zwolse. Bovendien had PR functionaris Coos Roels van diezelfde krant ons aangeboden gratis enkele malen een grote advertentie te plaatsen, en de boekjes voor ons te verkopen op de kantoren van de Zwolse Courant in Zwolle, Kampen en Ommen. Fantastisch natuurlijk. Heeft u eigenlijk de fietsroute boekjes al gezien en gebruikt? Het is namelijk ook een heel aardig cadeautje voor vrienden en familie dachten wij. Dus misschien een tip voor sinterklaas en kerst. Wellicht zijn er zelfs onder u die kans zien om een of meerdere boekjes in het kerstpakket van bedrijf of organisatie te krijgen. Dat zou een prachtige stimulans zijn voor het IVN, ...... dus als u dit aanspreekt, schroom niet en neem contact met ons op. De boekjes zijn te koop bij de VVV en ons aller Fenna natuurlijk. Momenteel broedt de werkgroep op nieuwe plannen, voor bestaande en nieuwe routes. Zo is Chantal Meyerink deze zomer flink aan de slag gegaan in haar nieuwe woonomgeving Stadshagen. Samen met Ineke Schoorel en Louis Zandbergen heeft ze een eerste wandelroute uitgezet langs het groen in de wijk. De wandeling start bij het InformatiecentrlUn. Momenteel is ze in gesprek met de afdeling voorlichting van de gemeente om deze meegroei route geplaatst te krijgen in de Stadshagen krant. 'Mee groei', omdat de natuur ontwikkeling in de wijk doorgaat en de beschrijving van de route daarop zal worden aangepast.

meente Dalfsen. Simon Brandsma, Arie Driesprong, Harrie van Dijk en Cees Piersma zijn druk doende om het komend voor-jaar de routes in een nieuw boekje te kunnen uitgeven. Dit alles gebeurt in overleg met en ondersteund door de kern van de wandel- en fietsroute werkgroep die momenteel bestaat uit Jacob Post, Gerrit ten Brinke, Gerard Broekhoven en Hans de Jong. Gerwine Wuring zal helaas, wegens een verhuizing terug naar Friesland moeten afhaken. Ook in de werkgroep zelf gist van alles, Hans is druk in de weer om het Horreus de Haas pad door het Engelse Werk van een nieuwe routebeschrijving te voorzien, uit gebreid met een ronde langs de uiterwaarden. Voor deze heruitgave zal de gemeente opnieuw financiële middelen beschikbaar stellen. Het boekje van Zandhove, dat samen met de gemeente is uitgegeven is geheel uitver kocht en zal herdrukt moeten gaan worden. En dan lig gen er nog plannen om voor de Initiatiefgroep IJsselzone een fietsroute uit te zetten door het gebied van de IJssel. Alsook om vanuit diverse wijken van de stad kortere fietsroutes te beschrijven van telkens zo'n 15 km, een Rondje Natuur in Anderhalf Uur. Mocht u door al deze ideeën zijn aangestoken door ons enthousiasme, en iets willen doen met uw kennis en plezier in dit werk, neem gerust contact met ons op. Een hartelijke groet van Gerwine Wuring, die met spijt in haar hart op deze manier afscheid neemt van 3 zeer inspirerende jaren werken met en voor het IVN Zwolle eo. voor informatie en vragen

•••

JacobPost !r

038 4651452

Ook in Dalfsen is een groepje IVN'ers druk bezig om, mede vanuit een bestaande fietsroute, 3 kortere routes van ca. 2 uur te creëren, geschikt voor bijvoorbeeld een mooie zomer avond. Ook Nieuwleusen wordt hierbij aangedaan, want dat gebied is nu deel van de nieuwe ge



Het maken van het Zwols Natuurtijdschrift Het is zo logisch dat het Zwols Natuurtijdschrift, ZNT, vijfkeer per jaar in de brievenbus valt. Het heeft echter toch nog wel wat voeten in aarde voordat het geza menlijke afdelingsblad van het IVN en de KNNV klaar is. Dit artikel is bedoeld om daar enige duidelijk heid in te geven. 'Daaruit zal blijken dat de kopij alles is waar het om draait.

De kopij De kopij is de basis van het ZNT. Geen kopij, geen ZNT. Het verkrijgen van de kopij gaat gedeeltelijk vanzelf en gedeeltelijk via de redactieraad. De kopij kan op drie methodes worden aangeleverd. De niet digitale, vaak geschreven kopij, komt via de postbus 272 binnen, ondervermelding 'kopij ZNT'. Deze kopij wordt door deZNT-coördinator verdeeld onder de hui dige twee typistes, die het vervolgens digitaliseren en per e-mail terugsturen aan de ZNT-coördinator. Kopij die al in de computer staat kan op een floppy of diskette naar de postbus worden gestuurd. De ZNT-coördinator zorgt dan dat het per e-mail wordt doorgestuurd naar het e-mailadres van het ZNT. De makkelijkste methode is om de digitale kopij recht streeks per e-mail te sturen naar het e-mailadres van het ZNT, [email protected] ofivn [email protected]. Kopij op het laatste adres wordt door de ZNT-coördinator doorgestuurd.

De kopijdatum De kopij datum is waar de start van het ZNT wordt ge maakt. De inleverdata, altijd op een vrijdag, zijn een jaar van tevoren bekend en staan voor in de binnenkant van de omslag vermeld. Voor niet digitale kopij is er na de kopij datum 5 dagen de tijd om het uit te typen. Hieruit valt op te maken dat niet digitale kopij niet op het laatste moment moet worden ingeleverd. Alles wat na de kopij datum binnenkomt zal worden doorgeschoven naar het volgende nummer van het ZNT. Dit geld ook voor de digitale kopij, tenzij het compleet en volgens de eisen is opgestuurd, dan is inlevering tot 4 dagen na de kopijdatum mogelijk. Dit kan echter bij hoge uit zonderingen en dient geen gewoonte te worden. Geeft het verwerken van die kopij problemen, dan wordt deze ook doorgeschoven naar een later nummer.

De lay-out Vijf dagen na de kopij datum kan worden begonnen met de lay-out van het ZNT. Dit wordt verzorgd door Peter van Dam die daarbij gebruik maakt van het computer programma Word Perfect. Peter rastert alle tekst in met daar-bij de eventueel tekeningen en foto's. Hoe com pleter en volgens de gewenste eisen de kopij wordt ingeleverd, des te sneller het ZNT 'in elkaar' kan wor den gezet. HetZNT bestaat standaard uit 32 pagina's, inclusief kaft. Er blijven dus 28 pagina's over om te vullen. Mocht er niet voldoende kopij zijn, dan kunnen het aantal pagina's, altijd een viervoud, minder zijn. Voor het maken van de lay-out, wat toch nog een beste klus is, wordt ongeveer 2 weken aangehouden.

Redactieraad

Controle

Behalve de kopij die wordt opgestuurd, wordt ook via een omweg kopij verzorgd. Dit doet de redactieraad, be staande uit Piet Bremer; Bill van Kessel, Joop van Ar denne namens het KNNV bestuur en Hans Lindeboom namens het IVN bestuur. De redactieraad komt ongeveer 4x per jaar bijeen voor een vergadering. Er wordt dan overlegt welke ondetwerpen nog niet zijn behandeld en wat geschikte onderwerpen -kunnen zijn. Aan de hand van een lijst worden mensen benaderd voor het schrijven van een artikel over een onderwerp waarin zij gespecialiseerd zijn. Ook pakken de redactieleden zelf regelmatig het toetsenbord ter hand. Mocht verder iemand een leuk idee, voorstel of compleet artikel hebben, laat het de reda,ctieraadleden het dan weten. Ook kan de redactie raad hulp bieden bij het maken van een artikel. De artikelen die door de redactieraad worden verzameld zijn niet tijdgebonden en kunnen als opvulling in het ZNT dienen, wanneer er ruimte over is. Bij gebrek aan ruimte worden de artikelen 'op de plank' gelegd.

Als Peter de Lay-out klaar heeft, stuurt hij per e-mail een kopie van het WP-bestand naar de ZNT- coördina tor. Die kijkt aan de hand van een uitdraai de tekst en lay-out optisch door op onvolledigheden. Vervolgens kijkt de heer J. Lindeboom alles nog tekstueel door op taal en spellingsfouten. Ongeveer een week later gaat . de uitdraai met daarop de op- / en aanmerkingen retour naar Peter van Dam. Hij verwerkt dan de wijzigingen, waarna het ZNT klaar is voor de drukker.

Zwols Natuurtijdschrifl

Drukker Nadat de lay-out zijn laatste aanpassingen en C01:ltro1e heeft gehad, kan deze naar de drukker. De foto's, teke ningen en diagrammen worden daarvoor op een cd-rom gezet. De lay-out wordt, zonder de foto's en tekèningen uitgedraaid Het geheel wordt vervolgens bij de drukker, Veldman in IJsselmuiden, afgeleverd. De drukker maakt dan een drukplaat m.b.v. van de uitdraai, waarbij de fo to's en tekening digitaal worden ingerasterd. Het ZNT is


!ZNïr--------------------------------------------------------------------------------------------- : Vi:

!Vr. !Wo. ! !Wo. i Wo.

dag 0 dag 0 dag 5

week 0 week 0 week 1

Kopijdatum ZNT Kopij verdelen Kopij digitaal klaar

Hans Lindeboom Diet ter Stege Karin Janze dag 5 week 1 Kopij naar Peter Hans Lindeboom dag 5 week 1 Tekeningen naar Peter Willemien v. Ittersum !Do. dag 6 . week 1 Begin Lay-out ZNT Peter van Dam :Ma. dag 17 week 3 ZNT klaar voor correctie Peter van Dam ! Ma. dag 17 week 3 Digitale ledenlijst IVN naar Henk Kees Piersma Corrigeren tekst ZNT klaar Hans Lindeboom I Vr. dag 21 week 3 Peter van Dam :Ma. dag 26 week 4 Corrigeren tekst ZNT digitaal klaar Peter van Dam ZNT brengen bij drukker IDi. dag 26 week 4 Preek Veldman. ZNT drukken IWo. dag 27 week 4 Adresstickers IVN ZNT bij Henk I Vr. dag 29 week 4 Hans Lindeboom ZNT ophalen bij drukker Henk v. Blitterswijk I Vr. dag 29 week 4 : Za. dag 30 week 4 ZNT stickeren Henk v. Blitterswijk iDi. dag 33 week 5 Verzendingsdatum ZNT Henk v. Blitterswijk 1L Vr. dag 36 __________ week 5 Verschijningsdatum ZNT PTT 48 uur ________ _____________ _____________________________________ _____________________________ _ dan klaar om gedrukt te worden. Er wordt aangewerkt om het ZNT geheel digitaal bij de drukker aan te leve ren. Daardoor kan de kwaliteit van het ZNT nog verder worden verhoogd. Als alle 625 ZNT's zijn gedrukt, worden deze door Henk: van Blitterswijk opgehaald.

stroomschema "---'--::--::-C::-::-:-l

ILLUSTRATIES

REDACTIERAAD

Versturen Het ZNT is klaar voor verzending, maar moet daarvoor nog worden voorzien van een adressticker. Deze stickers worden m.b.v. de adressenbestanden van de verenigingen gemaakt. Bij het IVN maakt Kees Piersma een Word bestand met de adres stickers die hij aan Hans Lindeboom mailt. Hans print vervolgens de stickers en bezorgt deze bij Henk: van Blitterswijk. Deze verzorgt het uitdraaien van de adresstickers van het KNNV voor het ZNT. Het stickeren van het ZNT wordt verzorgd doqr Hans en Henk, die daarbij de aubbele stickers van zowel IVN als KNNV leden uitfilteren. De bedoeling is om dit in de toekomst d.m.v. een computerprogranuna te doen. Na het stickeren worden de ZNT's naar het distributiecentrum van de PTT op de Marslanden gebracht. Vandaar wor den ze met de 48-uurs bezorgservice van de PTT verstuurd. De adresstickers zijn voorzien van een streepjescode, die wordt bepaald door de postcode en het huisnummer. Zaak is dus dat die twee gegevens correct zijn. De ZNT's kunnen door de streepjes-code ongesor teerd worden aangeleverd en het versturen is goedkoper. Als het ZNT uit eindelijk in de brievenbus ligt, is een hele cyclus voorbij en kan het verhaal bij de kopijdatum weer opnieuw beginnen. Tijdsdiagram Kort samen gevat ziet het maken van het ZNT in een tijdsdiagram er als volgt uit:


AORESSTICKER$

Medewerkers ZNT In principe werken alle KNNV en IVN leden en donateurs mee aan het ZNT. Zij bepalen met de kopij het blad. Het maken van het ZNT is door. een groot aantal vrijwilligers van beide verenigingen gedaan. Het bestuur van de KNNV en het IVN zijn die vrijwilligers daarvoor zeer erkentelijk..De huidige medewerkers van het ZNT zijn op alfabetische volgorde: Joop van Ardenne, Piet Bremer, Henk: v. Blitterswijk, Peter van Dam, Willemien v. Ittersum, Karin Janze, Bill van Kessel, Hans Lindeboom, J. Lindeboom, Kees Piersma, Diet ter Stege, Drukkerij Veldman waarnemend ZNT-coördinator

Hans Lindeboom


Vogelweekend Schiermonnikoog . 28,29 en 30 september 2001 Om 9.30 uur vertrek met de boot. De overtocht is (na 45 min.) mooi. Het weer is goed. Met de bus naar de kam peerboerderij aan de Binnendijken. Rugzakken etc. drop pen en de fiets ophalen. De dames slapen boven, wij met z'n drieën in de 'vQOrkamer' met uitzicht op de dijk, de paarden en het wad. Met de 'club' op pad. Lekker uit waaien, veel gezien o.a. geelgors, zanglijster, tureluur, koperwiek, zwarte ruiter, steenloper, goudplevier en niet te vergeten de graspieper. Om halfzeven terug via de duinen en nog even gekeken bij de oude haven. Om 19.00 uur eet bijna de hele club in het visrestaurant. Vroeger was dit een particulier huis. Het achterste gedeelte is nog zo bewaard .gebleven, met schuifdeuren! Na nog een kop koffie in de boerderij, en na zoveel buitenlucht slapen we als rozen!

Zaterdag 29 september. Om 6.45 uur op. Thee met bo terham. De zee heeft zich aardig teruggetrokken; een flink eind lopen.dus over het waterige wad. We zien zeehonden op een bank liggen, meeuwen, eenden, steIt lopertjes, alles door de kijkers. De zon komt prachtig op. Het wordt weer een mooie dag. Om 9.00 uur ontbijt in de boerderij . Iedereen vertelt wat. Buiten op het gras een paartje gekraagde roodstaarten en een zanglijster. Ik fietste daarna alleen naar de Kobbeduinen. Bij het baken zet ik mijnfiets neer en ga een eind verder op een graspol zitten en geniet van het spel van een kiekendief. Verder weer veel piepers, meeuwen, de roep van een kuifleeuwe rik. Het blijft genieten. In de verte wadlopers. Als de zon wat zakt stap ik op, door de duinen naar het dorp. Van morgen bij de oude haven nog een paartje steenJopers en


bij de vuurtoren op heel korte afstand een roodstaart paartje gezien. Onderweg kwam ik de club tegen, zij zien door de kijkers brandganzen en een sneeuwgors, heel bijzonder. Als ik terugrijd, net na de bunker, vliegt er vanuit het bos een blauwe kiekendief zowat op mijn stuur, hij schrikt van mij en ik van hem ... Hij verdwijnt achter een duinpan. In de boerderij lekker gegeten: chili con carne. De kookgroep heeft haar best gedaan. Om 22.00 uur nog even naar het wad voor hoor het hoge water, maar de maan laat helaas verstek gaan.

fazantenhaan Zondag 30 september. Wij hopen vandaag nog Jan-van genten te zien, maar helaas .. . Laatste dag van een fijn weekend. Hartelijk dank aan Henk en Ans Selhorst. Een verrassing was dus zeker op zijn plaats. Om half zeven afscheid van Schier. Het grijze oog verdwijnt in de verte. Tot ziens! Volgend jaar: Ameland.

Bertie Pauw (ook de .foto's)


Vogelwaarnemingen in de regio Zwolle in juni tlm augustus 2001 door Gerrit Gerritsen gebruikte afkortingen en tekens () z ex. juv. ad. m v p terr. sIp\. r

ssp

= = = = = = = = =

overvliegende vogels zang exempla(a)r(en) juveniel/onvolwassen adult/volwassen man vrouw paar territoriaal! territorium

= slaapplaats

= ringvangst

= tamme! verwilderde collectievogels subspecies (=ondersoort)

Enkele correcties mbt vorige nummer: Wespendief (I) 2204 Za1k HvV;' moet zijn zwarte wouw Smelleken 1 0705 Polder Mastenbroek LZ; moet zijn 0704 Beflijster 1 Koppelerwaard 0204 AM; moet zijn 2204 Van de soorten met een * achter de naam zijn alle binnengekomen waar nemingen gepubliceerd. Van de ove rige soorten is een selectie gemaakt. Vaak is aangegeven hoe een selectie is gemaakt (bijv. vanaf 10 ex.). Ook niet-gepubliceerde waarnemingen worden uiteraard in het archief van . onze VWG opgeslagen. Van maar liefst 80 vogelaars ontving ik deze keer weer vele interessante waarnemingen; iedereen weer harte lijk bedankt daarvoor. Steeds meer waarnemers melden hun waarnemin gen rechtstreeks op onze internetsite. Binnen een jaar is de site 10.000 keer bezocht! Dit is een onverwacht suc ces. Veel sneller dan vroeger kunnen we elkaar nu informeren over de laat


ste nieuwtjes. Dagelijks worden er waarnemingen gemeld. Dus bezoek deze site regelmatig. Typ www.vwgzwolle.nl en kies rubriek waarnemingen.De aldaar gepubliceer de waarnemingen worden niet ook in dit tijdschrift gepubliceerd maar uiter aard wel opgeslagen ili ons archief.

augustus. Het aantallepelaardagen is de som van de dagmaxima. Voor dagen zonder tellingen wordt het gemiddelde aangehouden van de aansluitende tellingen. Maar liefst 433 lépelaardagen voor een natuur gebied van 30 ha is van meer dan provinciale betekenis!

Bij de futen valt 1 roodhalsfout op en het enorme aantal dodaarzen op het Heerderstrand. Een kleine pelikaan dook op 9 juli op langs de IJsseL Evenals vorig jaar toch nog een roe pende roerdomp langs de IJssel. Ver der van woudaapje en kleine zilver reiger 1 melding. Grote zilverreigers lijken niet te stuiten. Op I juli werd de eerste gezien, op 8/7 2, op 27/7 4, op 15/8 5, op 20/8 6, op 21/8 JO en op 27/8 14. Veruit de meeste werden in de randmeren gezien. Er werden behoorlijk veel purperreigers gemeld, verder 4 zwarte ooievaars en witte ooievaars tot groepen van 70.

Er werden veel waarnemingen van zowel Europese als Chileense fla mingo gedaan.

De lepelaar werd weer op veel plaat sen gezien; de maxima waren als volgt: Ketelmeer, IJsseloog 36 Vossemeer 34 Engelse Werk 20 Buitenwaarden Wijhe 15 Zwarte Meer West 11 Zwarte Meer Oost 6 Ketelmeer-Oost 2 Wiessenbergse Kolk: 2 Vreugderijkerwaard 1 Ossenwaard 1 Het is opvallend dat het kleine na tuurontwikkelingsproject "Het Engel se Werk" (30 ha) zich kan meten met grotere natuurgebieden als Vosse meer, Ketelmeer en Zwarte Meer. Dit is te danken aan het rijke voedselaan bod van jonge vis. Wekenlang kwa men 's avonds de lepelaars aanvlie gen om er 's nachts te vissen: Omdat er intensief gevogeld wordt, werden ze bijna dagelijks geteld. Dit leverde een unieke reeks op met in totaal 430 lepelaardagen van 26 mei t/m 23

s

In de eerste week van augustus ver bleven er op de randmeren in de IJs seldelta 1932 ruiende knobbelzwanen. Langs Vecht/Zwarte Water verbleef een groep van 50 Canadese ganzen. In de zomer dook bij de Bomhofsplas (weer) een grote groep brandganzen op. Ook dit jaar ruiden er weer meer dan 1000 Nijlganzen in Zwolle. In juni werden zowel enkele smienten als wintertalingen gezien, die mogelijk broedvogels waren. Bij Polsmaten pleisterde net als vorig jaar een fraaie groep krooneenden. Opvallend waren 3 broedgevallen van taleleenden en 4 van kuifeenden. Bij de roofvogels veel (48) wespen dieven, 4 rode en 5 zwarte wouwen. Er werd weer een slangenarend geclaimd. Het grote nieuws van de afgelopen periode was het overzomeren van zowel zeearend als visarend. Beide soorten broeden niet in ons land al wordt er in toenemende mate rekening mee gehouden. Een adulte zeearend overzomerde in het mondingsgebied van de IJssel. Behalve de vermelde waarnemingen, vertelde Frank de· Roder mij dat hij een volwassen !ree arend een karper zag grijpen in het Vossemeer en met deze vis in de klauwen zag verdwijnen in het Roggebotse Bos. Frank en collega's hielden een grote zoekactie naar een nest maar vonden niets. Ik ben erg benieuwd wat de komende jaren gaat brengen.

Se jaargang - nummer 5- 159

Bij de visarend vergelijkbare waarne mingen. Op 9 juni werden er op het Zwarte Meer 2 gezien en de hele zomer bleven er 1-2.ex., die ook regelmatig in De Wieden werden gezien. We houden de adem in bij al dit arendgeweld. In augustus was de visarend talrijk (48 wm) omdat de overzomeraars gezelschap kregen van trekvogels. Op de centrale Harculo werd een slechtvalk dood gevonden.. Het was een redelijk jaar voor kwar

tel, porseleinhoen en kwartelkoning. Na drie superjaren waren er wat min der kwartelkoningen maar het was toch een bovengemiddeld jaar. De werkwijze van ons bekroonde project IJsselcrex werd door SOVON uitge breid over de rest van Nederland.

loze' oudervogels die in juni werden gezien. Een kleinste jager over Punthorst was opzienbarend. Er werden 2 Pon tische en I geelpootmeeuw gemeld. Op 28 juni bezocht ik met 4 andere vogehingers het slibdepot IJsseloog in het Ketehneer. Het leverde het eerste broedgeval van de zwartkopmeeuw in de IJsseldelta op. Het bleek een waar vogelparadijs te zijn. De vogelwerk groep uit Kampen bracht o.l.v. Jlffi Nap meerdere bezoeken. In het okto bemummer van hun blad de 'Rate laar' lazen we een verslag van de hand van Jan Nap over de broedvo gels in 2001. Een selectie van de broedvogels ziet er als volgt uit:

kluut (5), bontbekplevier (7), strand plevier (1-2), kokmeeuw (400), stormmeeuw (min. 3), zilvermeeuw (min. 2), visdief(600).

Bij de steltlopers: 1 steltkluut, een broedgeval van de kluut langs de IJs Reuzensterns waren weer talrijk (tot 16) aanwezig. In de Scherenwelle sel, 2 zilverplevieren en 2 geclaimde broedden 28 paren zwarte sterns. Ui poelsnippen. Er werden weinig strandlopers gezien, omdat veel slik len hadden een goed broedseizoen. Er werden 2 bijeneters gezien. Groene ken langs de IJssel door de aanhou dende hoge waterstand (recordnat ;pecht en kuifleeuwerik wisten zich in Zwolle te handhaven. Er waren maar jaar) onbereikbaar bleven. Kemp hanen profiteerden er echter van omdat liefst 6 kolonies oeverzwaluwen in veel graslanden soppig bleven, waar onze regio. Al op 14 juli werd de eer door wormen en emelten goed bereik . ste grote gele kwik gezien. In het baar waren. Zo'n natte zomer geeft Staphorsterveld broedden weer zowel ons een goede indruk van de enorme paapje als roodborsttapuit. Er wer vogelkundige potentie van de Neder den nog 5 zangposten van sprink haanzangers ontdekt en 3 van de . landse graslanden, als ze niet zo ex treem werden ontwaterd. Ook Paars snor. Ook waren er behoorlijk buidel 11 met een niet-CDA landbouwminis mezen dit jaar. Voor de 4' keer werd ter heeft hierin geen verbetering er in de IJsseldelta een sperwergras m!,s geringd. Een Noordse kouw in gebracht. juni viel op. Er werden 5 raven gezien Aan het al imposante aantal broeden en 2 grote groepen ringmussen. Huis de kleine plevieren ( 16-17 in vorig mussen lijken in Zwolle uit het dal te nummer) konden er nog 7 worden kruipen; graag alle waarnemingen toegevoegd. Er werden mooie aantal van meer dan 10 ex. doorgeven. In len ruiters gezien: zwarte ruiter (21), de Vreugderijkerwaard pleisterden veel kneuen en 15 kruisbekken sluiten groenpoot (59), witgatje (105) en bosruiter (33). Grutto en wulp had de rij. Het was weer genieten in onze den (weer)een matig/slecht broedsuc vogelrijke omgeving. ces gezien de grote aantallen 'kinder

-

- --

Fuut (meer dan 10)

1408 Bomhofsplas 18 EO

2408 Bomhofsplas 26 GG

2908 Sekdoomse Plas 26 GO

Roodhalsfuut *

3008 Vecht, De Tempel I JH

Aalscholver

2406 Zwarte Meer 1500 MBU/JPO

0708 IJsseloog 250 GG

0708 Ramspolplaat 1500 GG

2008 IJssel thv OldenelelWaard 120 BDI

2908 Sekdoornse Plas 26 GG

Kleine pelikaan *

0907,1007,1407,1607,2107,2307,

2407,2707 Buiten-waarden Wijhe 1

JvdHlLZIMKIDKJfKIEW

1308, 1808 Ossenwaard I EW/JvdH

Roerdomp *

0206 Vreugderijkerwaard Iz GG

1006,1607 Scherenwelle I JvA/LS

2306 Zwarte Meer I FdR

2806, 0607 Vossemeer 1 GG/WvdB

0207 VeldigerBuitenland 1 JB

3107 IJssel, De Nateers 1 VM

Woudaapje *

2807 Zwarte Meer West 1 SD/AvdB

Kwak *

2708 Duurse waarden juv AM

Kleine zilverreiger *

2708 Buitenwaarden Wijhe 1AM

Grote zilverreiger *

0107 Drontermeer I HvdH

0807,2207,0308,0408 Zwarte Meer

West I FdRlAvdB/SD

0807 Zwarte Meer, Vogeleiland 2

RMIRB

2707,2807,2907 Zwarte Meer West 4

SD/AvdB/JNlFdR

3007 Spoolderhank I saw GG

0308 Drontermeer 2-3 VM

0708 Ketelmeer I n Z GG



~------

Dodaars. * 0306 Engelse Werk I GG 0406 Engelse Werk 2 JdO 3107 Heerderstrand 21 wv 3 hrp WvdB 1008 Heerderstrand 20 ad+21 juv WvdB 2708 Drontermeer 2 balts VM 2008, 2708 Lierder- en Molenbroek I HRlAR

-

------

0708 Zwarte Meer 1 GG 0808 Vossemeer 2 WvdB 11 08 Zwarte Meer West 2 SD/AvdB/JNlFdR 1108 Polder Oosterwolde, SBB 3 WvdB 1108 Vossemeer 3 WvdB 1408 Vossemeer 4 VM 1508, 3108 Zwarte Meer West 5 SD/AvdBIDJW 1708 Keteleiland 1 HvV 1808,1908 Zwarte Meer West 3 SD/AvdBlFdR 2008 Vossemeer 6 VM 2108 Drontermeer 2+(1) VM 2108 Zwarte Meer 10 GM 2508 Drontermeer 2 HvdHIHB 2608 Vossemeer 5 HvdH 2608 Zwarte Meer, Vogeleiland 3 HS 2708 Duurse Waarden I AM 2708 Vossemeer 5+(I)VM 2708 Drontermeer 3 VM 2708 Polder Oosterwolde 5 VM 2808 Vreugderijkerwaard 1 saW GG 2808 Zwarte Meer 2 FdR 2808 Vossemeer 2 JH 2808 Duurse waarden 1 JH 2908 Vossemeer 1 AM 3108 Zwarte Meer 5FdR Blauwe reiger broedkolonies: Keteleiland 100 FdR waarnemingen: 0307 Engelse Werk 14 GG 0507 Zwolle, Veerallee 10 n WZW GG Purperreiger *

0106 Drontermeer 1 GG

. 0506 Mandjeswaard I VM 1006, 1706, 1607 Scherenwelle I JvAlLSIHR/AR 2306, 3108 Zwarte Meer 1 FdR 2406, 2506 Polder Mastenbroek 1 WKL 2406 Zwarte Meer, Vogeleiland (1) MBU/JPO 0407 Vreugderijkerwaard ad GG 0607 Vossemeer 1 WvdB 0907 Polder Mastenbroek 5 ad GG 0907, 1507 Polder Oosterwolde 1 HvdH 1407 Polder Oosterwolde 2 HvdH 2807 Vechterweerd I HB 0308 Drontermeer-Noord I SR 0508 Prins van Wijngaarden 1 MBU 0508 Jutjesriet, SBB 1 MBU 0708 Pijperstaart 1 GG 0908 Drontermeer ad+juv SR 1708 Vreugderijkerwaard 1 GG


2708 Polder Oosterwolde I VM 2808 Vreugderijkerwaard 2 n Z GG

0606,0706,0806,0906,1006,1206, 1406,1906,2306,2506,0107,0307, 0707,0807 Engelse Werk 1 Zwarte ooievaar * AM/WH/GGIHSIIKKAIHH 0407 Welna (1) WvdB 2206 Engelse Werk ad+juv GG 0407 Engelse Werk 4 HSl 2207 Oldenelerwaard I saw BDI 1408 Kluinhaar (1) JH 0807 Zwarte Meer, Vogeleiland 6 2208 Zwolle, Coreemarke (1) BDI RMIRB 0907 Engelse Werk 4 KKA

1007 Engelse Werk 7 HDU

Ooievaar * 1107 Engelse Werk 8 GG

0106 Oldenelerwaard 3 BDI 0106 Kadoelermeer (1) FdR 1207 Engelse Werk 20 HvdH

0106 Veecaterdijk I GG 1307 Engelse Werk 18 HW

0606 Veldiger Buitenland 4 CH 1307 Ketehneer 2 WvdB

1407 Engelse Werk 16 HvdH

1006 Meppel 1 LZ 1507 Vossemeer 8 HvdH

1006 Schellerwaard 4 LS . 1607 Engelse Werk 6 ad + 3 juv EG 16060ldenelerwaard I BDI 1607 Vossemeer 34 WvdB 2406 Zwolle, Dieze-Oost I n ZO HB 2806 Veerslootslanden 2 VM 1707 Engelse Werk 8 HW 1707 Buitenwaarden Wijhe 6 PTE 2306, 0708 VeldigerBuitenland 1 1807 Engelse Werk 9 HW LZ/GG 1807 Oldenelerwaard 3 sow BDI 2406 Wanneperveen 3 LZ 1907, 2007 Engelse Werk 4 HW 2406 Meppelerdiep 3 LZ 2107 Engelse Werk 6 EW 0107 Zwolle, Dieze-Oost 1 nWHB 2207,2507 Engelse Werk 5 KvBIEW 0407 De Haere 2 WT 2407 Harculose Waard 2 HRlAR 0607 Pont Wijhe 1 AL 2407 Buitenwaarden Wijhe 2 EW 0707 Polder Mastenbroek 2 GG 0707 Randerwaarden 4 ad WT 2807 Zwarte Meer West 1 SD/AvdB 1207 IJssel, Antlia 3 HvdH 2907 Zwarte Meer West 8 FdRlSD/AvdB 1807 Kluinhaar (I) JH 1907 Giethoom 1 LZ 2907 Engelse Werk 5 GG 2107 Zwolle, Dieze-Oost (1) HB 3007,3107,0108 Engelse Werk 7 HvVIMTILMIEG 2107 Zwolle, Diezerdijk 4 HWZ 2407 Agnietenberg 1 n ZW EG 0108 Zwarte Meer West 11 . SD/JN/AvdBlFdR 2907 Buitenlanden Langenholte 6 WH 0308 Polder Mastenbroek 1 CH 0308, 0408 Engelse Werk 6 VM/WH 1408 Scherenwelle 10 VM 0508 Engelse Werk 10 GG 1408 Zalk 45 n Z HBA 0608 Engelse Werk 9 JvdH 1708 Keteleiland (1) VM 0708 Dsseloog 4 GG 1708 Haerst(4) HB 0708, 1308, 1508 Engelse Werk 9 HW 2008 Zwolle,.Schellerianden 70 0808 Oldenelerwaard 8 saw BDI JHEIHR/AR 0808 Buitenwaarden Wijhe juv WG . 0808, 0908 Engelse Werk 10 2008 Zwolle, Westerlaan 20-25 nNO WG HW/GGIHBO 2008 Zwolle, Dassenberg 30 n NO GG 1008 Engelse Werk 9 eH 2008 Langenholte (1) HB . 1108, 1808 Engelse Werk 15 GG 2108 Polder Oosterwolde 21 n ZW VM 1108 Buitenwaarden Wijhe 3 HPO 2108 Gelderse Sluis 1 VM 1108 IJsseloog 13 WvdB 2408 Haersterbroek 1 GG 1208, 1408 Engelse Werk 13 GG 1308 Buitenwaarden Wijhe IS EW 3108 Hassélt I LZ 1508 IJsseloog 36 JN Lepelaar * 1608,1708 Engelse Werk 10 HW/GG 0106 Koppelerwaard ad saw GG 2008,2108 Engelse Werk 1 HW 0206, 0306, 0406, 1706 Engelse Werk 2008 Hoenwaard 1 AL 2 GG/JdGlHvdH 2108 Wiessenbergse Kolk ad+juv GG 0306 Oldenelerwaard 1 saw BDI 0306 Ossenwaard 1 viaAB


2108,2208 Wijhe, Buitenwaarden 8 JHlJvdH 2208 Engelse Werk 2 HW 2308 Engelse Werk 6 HW 2608 Wiessenbergse Kolkjuv GG 2708 Buitenwaarden Wijhe 3 AM 2808 Vreugderijkerwaardjuv GG Chileense flamingo *

1806,1906 Engelse Werk 1 HR

2306 Polsmaten 1 SR

0407 Polsmaten.7 MK

0708 IJsseloog I GG

1508 lJsseloog 3 JN

Europese flamingo *

2306 Polsmaten 12 SR

0407 Polsmaten 3 MK

0708 IJsseloog I GG

1108,1508 IJsseloog 3 WvdB/JN

Knobbelzwaan (meer dan 25 of trek) 2806 Vossemeer 38 GG 0308 Drontermeer c 300 VM 0708 Ketelmeer 1210 GG 0708 Zwarte Meer 422 GG Zwarte zwaan * . 0306 Engelse Werk p+2 pulli GG 1006, 2906 Engelse Werk ad GG 1706 Engelse Werk p+2 juv/ad GG 2206,2306,2506,0107,0707 Engelse WerkadGG 2906 Hasselt, Dedemsvaart 1 WKL . 0607 Vossemeer 2 WvdB 2507 Staphorsterveld 1 EG Zwarthalszwaan *

181299 Kampen, De Melm 1 PD

Toendrarietgans *

0306 Engelse Werk 3t GG

1708 Polder Mastenbroek 1t GG

Grauwe gans (meer dan 25 of trek en alle broedgevallen) 0806 Vecht thv A28 p+2 juv GG 2206 Engelse Werk 23 ad + 26 juv GG 3006 Polder Mastenbroek 67 n NO GG 0107 Engelse Werk 197 GG .0307 Gelderdijkse Waard 125 GG 1407 Engelse Werk c 100 KvB 2207 Engelse Werk c 400 KvB 2907 Engelse Werk 244 GG 0508 Engelse Werk 339 GG 0808 Gelderdijkse Waard 287 GG 0808 Buitenwaarden Wijhe 442 WG 1108,2108 Engelse Werk c 300 GG


1708 Engelse Werk 237 GG 1908 IJssel, Marlerwaarden 45 KvB 2608 Gelderdijkse Waard 189 GG

0107 Vecht, De Doorn 50 wv 17juvDM 0107 Engelse Werk 12 wv.2 ssp minima GG r

0307 Schellerwaard 24 GG Kolgans (meer dan 1000 en alle ver 0307,0208, 1108 Engelse Werk 4 wv 2 wilderde ex.) ssp minima GG . 0807 Milligerplas 2 LZ 0206 Engelse Werk 24t GG 1607 Aersoltweerde 27 EG 0306 Engelse Werk 27t GG 0906 Vreugderijkerwaard 7t GG 0508, 0808, 2508 Engelse Werk 3 wv 2 1006 Engelse Werk 19t GG ssp minima GG 1206 Vreugderijkerwaard 6t GG 0508 Genner Buitenland c 50 MBU 1008,1208, 1808 Engelse Werk 2 ssp 1706 Vreugderijkerwaard 7t GG minima CHiGG 2206 Vreugderijkerwaard 13t GG 0307,2907,1108 Engelse Werk 31t GG 2408 Bomhofsplas 7 GG 0707 Engelse Werk 28t GG 2508 Engelse Werk 8 GG 0508 Engelse Werk 26t GG 1208 Engelse Werk lOt GG Brandgans *

1708 Polder Mastenbroek 35 ad + 6 0506 Engelse Werk 9 GG

juvt GG 0806 Bomhofsplas 3 GG

1808 Engelse Werk 21t GG 1006 Engelse Werk 5 sow GG

2408 Bomhofsplas 4t GG 1306 Harculose Waard 6 KtH

2508 Engelse Werk 30t GG 1406 Sekdoornse Plas 1 GG

2206 Vreugderijkerwaard 1 GG

Indische gans * 2206, 2506 Engelse Werk 4 GG

2505 Vecht, Stokvisdennen p EK 2306 Engelse Werk 3 GG

juni tlm 2908 Vecht, Marshoek 2 VM 0107 Engelse Werk 13 GG

0506 Vechterweerd p+1 pullus EG 0307 Engelse Werk 4 GG

0806 Bomhofsplas 2 GG 1607 Aersoltweerde 14 EG

0906 Aersoltweerde min 2 GG 11 08 Bomhofsplas 2 CH

1006 Engelse Werk 5 GG 1408 Bomhofsplas 71 HvVIEG

1506 Bomhofsplas 7 MBUILS 1808 Engelse Werk 17 GG

0107 Engelse Werk 2 GG 2408 Bomhofsplas 23 GG

Q408 Vecht, Marshoek 4 EK 2508 Engelse Werk 20 GG

0508 Bomhofsplas 9 MBU 1308 Welsumerwaarden 1 EW Nijlgans (meer dan 25 of trek)

1408,2408 Bomhofsplas 3 EG/GG 0806 Bomhofsplas 156 GG

·1808,2508 Engelse Werk 3 GG 1406 Sekdoornse Plas min. 119 GG

2908 Vecht, Marshoek 9 GG 1707 Bomhofsplas min 450 HvV


3008 Vecht, Marshoek 7 VM 0708 Zwarte Meer 34 GG

Canadese gans * 1108 Bomhofsplas c 595 CH 0206 Vreugderijkerwaard 9 GG 1408 Bomhofsplas 693 slpl EG 0206 Engelse Werk p+6 pulli GG 1108 Engelse Werk 28 GG 0306 Engelse Werk 16 GG . 1208 Engelse Werk 33 GG 0406 Milligerplas 6 GG 1908 Marlerwaarden 75 KvB 2108 Wiessenbergse Kolk 53 slpl GG . 0706 Milligerplas 22 GG 0906 Aersoltweerde 13 GG 2408 Bomhofsplas e.o. 767 GG 0906 Gelderdijkse Waard 7 GG 2908 Sekdoornse Plas 257 GG 1006 Engelse Werk 11 VVV 2 ssp minima GG Chinese knobbelgans *

1306 Harculose Waard 9 KtH 0806 Vecht thv A28 5 GG

1406 Harculose Waard 11 GG 1406 Sekdoornse Plas I ssp minima Soepgans *

GG 0806 Vecht thv A28 37 GG

2206 Engelse Werk 17 GG 2506, 0707 Engelse Werk 4 GG Keizergans * 2906 Engelse Werk 4 wv 2 ssp minima 0107, 1808, 2508 Engel~e Werk 1 GG GG . 1108 Bomhofsplas 1 CH


Bergeend (meer dan 5 of trek) 0106 Vreugderijkerwaard 6 ad + 13 pulli GG 1406 Sekdoornse Plas p GG 1506 Bomhofsplas ad+pulli MBUILS 2206 Engelse Werk p + 5 pulli GG 2806 IJsseloog p + 7 pulli GG Casarea *

1107 IJsseloog 1 SD/JNlFdR

1607 Ramspolplaat 1 SD·

0508 Bomhofsplas 1 MBU

Mandarijneend * 1108 Vreugderijkerwaard 4 juv GG 1608 Vreugderijkerwaardjuv GG 2808Vreugderijkerwaard 6 GG Smient (meer dan 100 en juni tlm

augwrn)

0206 Bomhofsplas 2m AM

0306 Ossenwaard m AB/WT

0906 Vreugdetijkerwaard p HvdH

1607 Ramspolplaat v SD

3008 Oldenelerwaard 7 BDI .

Krakeend (meer dan 10 en broedge

vallen)

0106 Vreugderijkerwaard m GG

0106 Veecaterdijk 3m GG

.0206 Duurse Waarden 16 AM

0206 Engelse Werk m GG

0306, 0806 Engelse Werk 4 GGILS

0506 Engelse Werk 3 GG

2206 Engelse Werk v GG

2506 Engelse Werk m GG

0307 Tichelgaten Windesheim 6

LSIHBO


Wintertaling (meer dan 25 en alle

juni- en juliwrn)

1006 Engelse Werk 2m GG

1906 Vreugderijkerwaard m


2906 Engelse Werk 2m+v GG




2908 Emmerhooilanden 57 GG

Wilde eend

1206 Engelse Werk 99 ruiende m GG



Pijlstaart *

0206, 1206 Vreugderijkerwaard m

GGILS .

1507 Haelbergheide 2 n ZW WvdB

2307 OIst, Nijenda12 WG

2607 Tibbensteeg 1 JH

2807 Kluinhaar (3) JH

Zomertaling *

2807 Rechterense Veld (3) JH

0106 Scherenwelle m GG

2807 Rechterense Veld 6 JH

0106 Veecaterdijk 4m GG

2807 Zwolle, Dreessmg'el 1 n Z MT

0106 Vreugdeijkerwaard 3m+v GG

3107 Wmdesheim I n W LM


0108 Rechterense Veld 1 JH

0306 Ossenwaard min 3m AB/WT

0108Vechterweerd 3 HB

0806 Engelse Werk 3 LS

0308 Nierssen v WvdB

0906, 1706 Engelse Werk m+v GG


1506 Prins van Wijngaarden m MBUILS 0408 Kluinhaar (1) JH

1806 Herxerwaarden 6 HPO

0608 Zwolle, Coreemarke m+1 n Z BDI

0808 De Horte 1 JH

2406 Vogeleiland p MBU/JPO

1508 De Horte 2 JH

2506 Engelse Werk 1 LS

1608 Zwolle, Coreemarke 1 n Z BDI

2906 Engelse Werk 2v GG

1708 Zwolle, Coreemarke 3+ 1 n Z BDI


0407 Vreugderijkerwaard v GG

1708 Polder Mastenbroek 1 n WZW GG

1407 Drontermeer 3 HvdH

2008 Zwolle, Coreemarke m n Z BDI

2707 Vecht, Stokvisdennen 2 EK

2008 Vossemeer (1) VM

2907,2508 Engelse Werk 1 GG

2308 Zwolle, Coreemarke 2m+2 n Z


BDI

2508 Drontermeer (1) HvdH

2508 Fluessen (1) HvV

Slobeend (meer dan 10)


2608 Kasteel Rechteren I VM


Zwarte wouw *

2204 Roggebotsluis (1) PO/AM

Krooneend *

1305 Zwolle, Ittersum (1) HRlAR

2306 Polsmaten 24 SR

0307Berkum (1) FvN

0508 Oldenelerwaard 1 sow BDI

Tafeleend (meer dan 50)

0506 Engelse Werk v GG

1906 Vossemeer v + 2 pulli GG

Rode wouw *

0307 Tichelgaten Windesheim v+ 1

2504 Zwolle, Oosterenk I 0 LM

pullus LSIHBO

1706 Windesheim (1) HRIAR

2407 Harculose Waard v+4 juv HRlAR 2507 Nierssen 1 NNW WvdB

2907 Haelbergerheide 1 n N WvdB

Kuifeend (meer dan 50 en broedgeval 0208 Zwolle, Aa-Landen 1 n ZO HB

len)

0106 Koppelerwaard 4m GG

Slangenarend *

0706 Milligerplas p GG

2307 Olst, Nijendal mogelijk (1) EW

2806 IJsseloog nest met 8 eieren GG

0307 Tichelgaten Windesheim 2v met Bruine kiekendief *

resp 1 en 7 pulli LSIHBO

0106 Polder Dronthen m+v GG

0607 Herfte p+5-6 pulli VM

0406 Molenpolder v JvdH


0406 Jutjesriet, SBB p+m GG

0506 Scherenwelle 1 VM

Brilduiker (meer dan 5 en alle wrn

0506 Zwarte Meer broedverdacht paar

apr-sep)

VM

0306 Ossenwaard v AB/WT

0906 Vreugderijkerwaard p HvdH

0107 Tichelgaten Windesheim 2 juv

1006 Veldiger Buitenland baltsend

JvdH

paar JB

2806 Ankumerdijk v VM

Wespendief *

1307 Keteldiep 5 WvdB


1507 Keteldiep 5 HvdH

XX07 Zwolle, golfbaan 1 TvN

1607 Keteleiland p+juv WvdB


1607 Vossemeer p+juv WvdB 2407 Coreemarke vnZ BDI 2807, 0308 Kluinhaar (I) JH 0308 Drontermeer p + 2 juv VM 0708 Ramsdiep 1 GO 0708Usseloogjuv GO 0708 Kampen, Pijperstaart 1 GO 0708 Zwarte Meer, Vogeleiland I GO 0808 De Horte (1) JH 0908 De Horte v EB 1008 Oldenelerwaard v BDI ll08 Vreugderijkerwaard ad m GO 1408 Scherenwelle 3 VM 1408,2708 Vossemeer 2 VM 1608,1708 Oldenelerwaardjuv BDI 1708 Peilder Mastenbroekjuv n ZW 1708 Ketelmeer, oostoever 3 VM 2008 Dalfsen (1) VM 2008, 2208 Vossemeer 3 VM ·2108,2708 Drontermeer 3 VM 2108 Polder Oosterwolde 2 VM 2108 Noordeinde (1) VM 2208 IJssel, Haatland (2) VM 2208 Polder Mastenbroek 1 VM 2608 Coreemarke v n NW BDI 2708 Polder Dronthen I VM 2808 Vossemeer 2 JH. 2908 Dalfsen I n WZW EG 2908 Vossemeer 2v AM Blauwe kiekendief *

1908 Zwarte Meer West juv

SDlFdR/AvdB

Zeearend * 0106 Ketelmeer, Ramspolplaat ad SD 1307 Keteldiep (1) WvdB 1108 Vossemeer ad HS . 1208 Vossemeer ad SD/AvdB Havik * 1805 Vecht, Stokvisdennen 2 EK 1606 Hasselt, Zwarte Water 1 WH 1906 Haatland m GO 2406 Vreugderijkerwaard v HvdH 0307 Tichelgaten Windesheim 1 LSIHBO 1407 Zalke(bos I MT 1507 Haelbergheide 3 WvdB 1607 Scherenwelle 1 JvA 1607 Roggebotzand 1 WvdB 0408 Zwolle, Park Weezen1anden v EB 1608 Vreugderijkerwaardjuv GO 1708 Coreemarke juv v BDI 2008 Agnietenberg 1 GG 2408 Langenholte juv m GG 2708 Duurse Waarden 1 AM


Buizerd Boven Coreemarke de volgende aan tallen trekkers geteld: 23062,20072,22079,26071,0908 ll, 1708 15,22087,2308 16 BDI VISarend * 0506, 2406 Zwarte Meer 1 VMIASIHS 0906 Zwarte Meer, Vogeleiland 2 HS/AS 1206, 1906, 1607 Ketelmeer, Ramspolplaat 1 SD 1206, 3006, 0508 Vossemeer 1 FdR/SD/AvdBIEJG/AG 1606 Langenholte (1) WH 1806 Herfte (1) EB 2306 Polsmaten 1 SR 0207,0807 Zwarte Meer, Vogeleiland 1 HS/JvdH 0507 Zwarte Meer 3 FdR 0807,2207,0408,1108 Zwarte Meer West 1 FdR/JvdHlAvdB/SD 1507 Zwarte Meer West 3 SDlFdR 1507 Keteldiep (I) HvdH 2307, 1808 Drontermeer 1 HBIHRIAR 2807 Bomhofsplas 1 HvV 0408 Buitenwaarden Wijhe 1 sow HPO 0508 Ketelmeer Oost 2 HdV 0608 Aersoltweerde 1AdB 0608 Drontermeer-Noord 1 SR 0708, 1208,2508 Vossemeer I GG/SD/AvdBlHvdH 0808, 1108 Harculose Buitenwaard I BS 0908 Drontermeer 1 SR 1108 Vossemeer 3 WvdBlHS ll08 Dellen I W WvdB 1408 Zwarte Meer 2 HS 1708 Bomhofsplas I HB 1908 IJssel, De Zande 1 HRIAR 1908 Zwarte Meer West 2 SD/AvdBlFdR 1908 Langenholte 2 HB 1908 Vecht bij Berkum 1 HB 1908 Zwarte Meer, Vogeleiland 2 HS 2008 Oldenelerwaard I BDI 2008 Vossemeer 1+ (3) VM 2008, 2208, 2708 Keteleiland I VM 2607,2008,2308 Ketelmeer-Oost 1 WvdBNMIRM 2108,2808 Duurse waarden 1 JH 2208, 2708 Vossemeer 2 VM 2308 Coreemarke 1 n Z BDI 2508 Zwolle, Fluessen (1) HvV 2608 Keteldiep 1 HvdH 2808,2908 Vossemeer 1 JHlAM

Boomvalk * 0406 Polder Mastenbroek ad GG 0506 Engelse Werk 1 LSIHBO 0806 Haersterbroek ad GO 1106,2706,2007,1208,2108,2808 Zwolle, Dieze-Oost 1 HB 1806Ankum 1 EG 1906 Deventer, Veenoordplas 1 MBU 2606 Veerallee 1 GG 2806 Vossemeer (1) GG 0607 Vossemeer (1) WvdB 0707 Dalfsen, Cubbingesteeg 2 VM 1407 Zwolle, Dreessingel1 MT 1707 Zwolle, Bergklooster 3 GvK 1707 A 50, afslag Hattem 2 CH 2107 Zwolle, Dieze-Oost 1 MK 2207 Coreemarke 2 BDI 2307 Vilsterense Heide I VM 2507 Zwolle, Fluessen 1 HvV 2507 Nierssen 2 WvdB 2707 Hoevenbrink 1 TvN 2907 Westenholte (1) PvD 2907 Haelbergheide (1) WvdB 3107 Zwolle, 0ldeneelal1ee 1 CH 0208 Herxerenk 1 EG 0208 Hessenweg 1 EG 0208 Zwolle, Willemskade (1) LS 0308 Nierssen 1 WvdB 0408 Engelse Werk ad GO 0508, 2308, 2508 Dalfsen, Westerhof 1 EG 0608 Zwolle, Hogenkampsweg 1 LS 0908 Zwolle, Brinkhoek 1 HB 1108 Tichelgaten Wmdesheim I MT 1508 Dalfsen 1 n N VM 1708 Polder Mastenbroek ad GO 2008 Zwolle, Dieze-Oost 3 HB 2108 Zwolle, NS (1) VM 2308,2908 Dalfsen (I) VM 1506, 2408 Bomhofsplas 1 GGIMBUILS 2508 Dalfsen (2) VM 2508 Engelse Werk (ad) GO 2608 Wiessenbergse Kolk (ad) GO 2608 Zwolle, Dieze-Oost 2 HB 2708 Vossemeer 1 VM 2708 Oosterwolde 1 VM 2808 Zwarte Meer I FdR 2908 Zwolle, Fluessen 1 WIt 2908 Kluinhaar 2 ad+2 juv JH 3008 Vecht, De tempel 1 JH Slechtvalk * 01 tim. 0706 Harculo "Duits" v JvD

2306 De Doom 1 n W DM 1407 Aersoltweerde m HvdH 1507 Zwolle, Dieze-Oost 1 HB 1607 Hoenwaard v WvdB


0608 Harculo dood juv, v, dat er vanaf 1107 verbleef JvDlWvdB 1708 Bomhofsplas 1 HB Patrijs * cOl06 K1uinhaar p AN 0706 Vecht, de Tempel I VM 0806 Zwolle, Sekdoorn 1 HR 2807 Vechterweerd v+6 juv HB Kwartel * 0106 Vechterweerd lz EG 0206 Aersoltweerde 2z MKlAM 0506 Molenpolder lz JvdH 0706 Olst, Nijendal lz WG 0706 K1uinhaar 2 AN 0806 Dalfsen, Cubbinghesteeg lz EG 0806 Reestdal 3z MBU· 2306 Zwarte Meer lz FdR 2406 Reest, IJhorst lz MBU 2406 Reest, Pieperij lz MBU 2506 Bomhofsplas lz EB 2906 Molenpolder, SBB 3z LMlHW 1407 Vecht bij Brekum lz JvA 1607 Wmdesheim 1 WvdB Waterral * 0206,1006 Vreugderijkerwaard lz GG 0806 Zwarte Water, De Streng lz m 1806 Herxerwaarden lz HPO 0707, 3007 Vreugderijkerwaard 1 GG Oldenelerwaard 2 paar BDI 0608 Drontermeer 1 SR 1408 Wiessenbergse Kolk 1 GG 1408 Zwolle, Kranenkolk 1 HvV 2108,2808 Duurse waarden 1 JH 2108 Wiessenbergse Kolk min 2 GG 2508 Engelse Werk 1 GG 2708 Tichelgaten Windesheim 1 AM Porseleinboen * 1105 tJm 2306 Oldenelerwaard lz BDI/LMlHW 0106,0206, 0906, 100~, 0407 Vreugde rijkerwaard lz MKlGG/AMlHvdH 0106 Herxerwaard 2z LMlHW 0206 Oldenelerwaard 2z HPO 0206 Buitenwaarden Wijhe lzABIWT 3007 Scherenwelle 1 JvA Kwartelkoning * juni Langenholte lz HvV 0106,2906 Hoenwaard lz i\M/MKILMIHW 0106 Koppelerwaard 2z POlABL 0206 Keizers- en Stobbenwaarden lz ABIWT


02060lsterwaarden lzABIWT

0206 Welsumerwaarden 2z ABIWT

0206 Roetwaard 2z ABIWT

0206 Duurse Waarden'2z ABIWT

0406, 1006,2806,2906 Koppelerwaard

lzHvdH/GG

0606 Vecht bij Genne 3z DM

0806 Vecht thv Haerst 4z m

0906, 1006 Vreugderijkerwaard lz

GGlHvdH

1006 Vorchterwaard lz HPO

1906 Deventer, Veenoordplas 2z MBU

2806 Scherenwelle 2z GG

3006 Hoenwaard 2zAMIHSI

1607 Duurse Waarden 4 WG


0306 Ossenwaard min 2 ABIWT 2506 Sekdoornse Plas 3 AG 2806 IJsseloog min 2 GG waarnemingen: 1806 Buitenwaarden Wijhe 1 HPO 2406 tJm aug Stadshagen, Rietpark regel matig 1-3 LZ/KvB 0707 Buitenwaarden Wijhe 15 WT 1207 Engelse Werk 1 HvdH 1807 Vreugderijkerwaard 3 AM 1807 Engelse Werk 8 AM 2207 Engelse Werk 4 HvdH 2907 Engelse Werk 3 juv GG 0208 Vreugderijkerwaard 9 juv+2 GG 0308 Engelse Werk 8 juv GG 0308 Engelse Werk 2 VM 0508 Engelse Werk ad+4juv GG 0508 Bomhofsplas 6 MBU 0808 Engelse Werk ad GG 1108 Vreugderijkerwaard ad+2juv GG 1408 Bomhofsplas 6 EG 1608, 18~8 Engelse Werk 1 GG 1708 Vreugderijkerwaard 3 GG

Sebolekster (meer dan 50 en wrn. nov-feb)

0206 Bomhofsplas 127 AM

0206 Engelse Werk 35 slpl GG

1406 Sekdoornse Plas 39 slpl GG




0407 Vecht, De Tempel 41 AM

Bontbekplevier * 1007 Polder Hoog Zalk 80 HvdH

03060ssenwaard 18ABIWT 2907 Engelse Werk 47 slpl GG

1006,1406,2706 Engelse Werk 1 0708 Engelse Werk 102 slpl GG

LS/GGIEG 2806 IJsseloog min 3p GG

2807 Bomhofsplas 2 HvV

Steltkluut *

2005A28 I nOER

3107 Vreugderijkerwaard 2 VM

0906, 1206, 0807, 0408 Engelse Werk 2

HvdHIWH/GGILSIHSI

Kluut *

0306 Ossenwaard 1 nest ABIWT: broege

0708 IJsseloog 4 GG

vallen in de IJ sseluiterwaarden zijn zeer

zeldzaam.Helaas ging het nest verloren

Strandplevier

2806 IJsseloog v GG

door hoog water MBU

0506 Vreugderijkerwaard I HRIARIVM

1207 IJsseloog paar JN/SDlFdR


1607 Ramspolplaat 2 ad SD

1806 Buitenwaarden Wijhe I HPO

2006 Zwarte Meer West 2 SD

Kievit

2506 Engelse Werk ad GG

2306 Aersoltweerde 618 GG

2806 IJsseloog 6-7 p GG

0508 Hoenwaard 1740 GG

0708 Groot cellemuiden 606 GG

Goudplevier (meer dan 25 en dec tJm feb


1708 Polder Mastenbroek 11270 GG

wrn)

1007 Polder Hoog Zalk 5 HvdH

1708 Bomhofsplas min 2500 HB

0308 Kampereiland 40 SD


1708 Polder Mastenbroek 641 GG

2608 Wiessenbergse Kolk 1124 GG

1708 Bo~ofsplas 25 HB

2908 Sekdoornse Plas 900 GG

Zilverplevier *

0408, 1808 Zwarte Meer West I

SDIAvdBlFdR Kleine plevier * territoria:

Kleine strandloper *

1206 Ketelrneer, Ramspolplaat 8 ad SD

Temmincks strandloper * 0108 Engelse Werk 1 EG

8è jaargang - nummer 5 - 165

Krombekstrandloper * 0806, 1807 Engelse Werk I JvdH/LS 3007 Vreugderijkerwaard I GGfLM

Bonte strandloper * 1206,1607 Ketelmeer, Ramspolplaat adSD 3007 Vreugderijkerwaard I GO 0508 Bomhofsplas I MBU 2008 Vossemeer 5 VM 2408 Bomhofsplas ad+2juv GO

Kemphaan * 0206 Bomhofsplas 5 n N AM 1206 Vreugderijkerwaard ad m GO 1906 Bolwerksweiden ad m MBU 2206 Engelse Werk ad m GG 2506 Engelse Werk ad m+4 LS/GO 2506 Polder Kamperveen 30 HvdH 2606 Engelse Werk 9 LSIEB 2706 Engelse Werk 6 EG 2806 IJsseloog ad m GO 2806 Polder Kamperveen 19" ad m + 3 GG 2906 Engelse Werk 10 ad m GO 0207 Bomhofsplas I LS/MK 0307 Engelse Werk 16 ad m GG 0407 Vreugderijkerwaard 6 ad m GO 0407 Engelse Werk min 13 HSl 0407 Ossenwaard 10-20 WT 0607 Vreugderijkerwaard 10 HRlAR 0707 Vreugderijkerwaard 23 ad m GG 0707 Buitenwaarden Wijhe 5 ad m WT 0907 Westeroevets 23 JB 0907 Engelse Werk 29 ad m + 2 ad v GO 1007 Polder Hoog Zalk c 15 HvdH 1407 Polder Oosterwolde 60 HvdH 1607 Ramspolplaat 38 SD 1607 Engelse Werk 15 EG 2907 Engelse Werk 29 ad GG 3007 Engelse Werk 53 MT 1507 Engelse Werk 8 AM 1807 Vreugderijkerwaard 1 AM 1807 Engelse Werk 10 AM 2407 Engelse Werk 15 EG 0208 Engelse Werk 20 GG 0308 Engelse Werk 14 VM 0408 Engelse Werk 17 GO 0508 Engelse Werk 8 GG 0508 Hoenwaard 24 GG 0708 Groot Cellemuiden 8 GO 0808 Engelse Werk ad GG 0808 Buitenwaarden Wijhe 3 WG 1108 Bomhofsplas 81 CH 1408 Bomhofsplas 2 EG



1708 Polder Mastenbroek 41 GO

2508 Polder Oosterwolde 10-15 HvdH 0408, 0808 Engelse Werk 79 GG

2608 Engelse Werkjuv v GG

2608 Wiessenbergse Kolk ad v GG

Regenwulp *

2006 Zwarte Meer West (I) SD

2708 Vossemeer 12 VM

2806 Polder Kamperveen I GO

0407 Vreugderijkerwaard I GO

Watersnip

0306 Ossenwaard 2 ABIWT

0707 Polder Mastenbroek 1 n ZW GO

1206 Engelse Werk I GG

1007 Dalfsen (geh) VM


1607 Ramspolplaat (2) SD

0508 Hoenwaard55 GG

1707 Coreemarke 1 n ZW BDI


1108 Bomhofsplas 17 CH

1408 Wiessenbergse Kolk 51 GO



2207 Berknm (16) JvA

2208 EVZ Lierderbroek 60 HRIAR

2407 Zwolle, Dreessingel4 ZWMT

2108 Wiessenbergse Kolk min 266 GG 2607 Stadshagen 8 n ZW LZ

2408 EVZ Lierderbroek c 30 MT

1108 Bomhofsplas 26 CH


1108 Windesheim 2 Z MT

1408 Kampen (2) VM

2608 Wiessenbergse Kolk 129 GG

1608 Vreugderijkerwaard (min 1) GO

2808 Vreugderijkerwaard 15 AM

1708 Polder Mastenbroek 2 n ZW GO

1708 Stadshagen 29 n W LZ

Poelsnip *

2807 Vechterweerd mogelijk 2 HB

Wulp (meer dan 25)

Grutto (meer dan 25 en alle wrn in okt 0806 Nieuwleusen, Hooislagen 36

tlmjan) en 20 GG

0106 Ketelmeer, Ramspolplaat 160 2506 Polder Kamperveen 97 HvdH

2806 Polder Kamperveen 191 GO

slpl SD 0106 Polder Hoog Zalk 26 GO 0907 Polder Mastenhroek 87 GO

0106 Onderdijkse Polder 31 GO 2708 Polder Kamperveen c 180 VM

0206 Engelse Werk 155 slpl GO 0206 Bomhofsplas 139 slaaptrekkers Zwarte ruiter *

naarWestMK 1206 Ketelmeer, Ramspolplaat 6 ad SD

0306 Ossenwaard min 45 ABIWT "2006, 2206 Engelse Werk 1 JvdH/GG

0506 Engelse Werk 316 slpl GO 2906 Polder Oosterwolde 4 HvdH

0606 Oldenelerwaard 28 slpl BDI = 1607 Ramspolplaat I SD

1308 Vecht, Marshoek 1 saw VM

tevens zomermaximmn 0606 Engelse Werk c 100 AM 1408 Vossemeer 1 VM

1006 Vreugderijkerwaard 26 GG 1708 De Horte 1 JH

1406 Engelse Werk min 250 slpl GG 2108 Wiessenbergse Kolk 1 + (1) GG

1706 Vreugderijkerwaard 30 GG 2408 Bomhofsplas 3 GO

1906 Engelse Werk 36 ? Tureluur (meer dan 25 en alle wrn in

1906 Vreugderijkerwaard 33? 2206 Vreugderijkerwaard 36 GG oktt/m feb)

2206 Engelse Werk 106 slpl GO 0706 Herxerwaard 28 WH

2506 Engelse Werk III slpl GO 1206 Vreugderijkerwaard 39 GO

2506 Vreugderijkerwaard 27 LS 1706 Vreugderijkerwaard 30 GO

2506 Polder Kamperveen 121 HvdH 2206 Vreugderijkerwaard 48 slpl

2506 Polder Oosterwolde 150 HvdH 2406 IJssel, Veecaterdijk min 30 HvdH

2706 Engelse Werk 26 EG 2806 Polder Kamperveen 201 GO Groenpootruiter *

2906 Polder Kamperveen 271 HvdH 0106 Ketelmeer, Ramspolplaat 2 SD

0307 Engelse Werk 140 GG " 0206,2507,3007,0208,1408,1608,

0407 Vreugderijkerwaard 34 GO 2808 Vreugderijkerwaard 1 GOIVMIHB

0907 Engelse Werk 291 slpl GG 0306, 0907 Engelse Werk 2 GOIKKA

2907 Engelse Werkl07 GG 1006 Zwarte Meer West 1 SD

3007 Engelse Werk 82 slpl GG 1206, 1906 Ramspolplaat 1 SD

Se jaargang ~ nummer 5 - 166

1207 Engelse Werk 1 HvdH 1607 Ramspolplaat 30 SD 0608 Ussel bij Wilsum 1 RB 1108 Vreugderijkerwaard 2 GG 1108 Bomhofsplas 2 CH 2108 Wiessenbergse Kolk 2 GG 2208 Lierderbroek 1 HRlAR 2308 Oldenelerwaard 1 saw BDI 2608 Wiessenbergse Kolk 1 GG 2708 Vossemeer 1 VM 2808 Bomhofsplas 1 HvV Witgatje * 2405, 2306 Vecht, Stokvisdenneri 1 EK 0406,1006,2606,2906,0107,0307, 2907 Engelse Werk 1 JdG/GGILSIEB 0506 Oldenelerwaard 1 LS/HBO 0906,1006,2606,1106,0208,1108, 1608 Vreugderijkerwaard 1 GG/JdGILSIEB 1006 Spoolderhankl GG 1406 Engelse Werk 1 GG 1506 Langenholte 1 HvV 2006, 2707, 1108 Zwarte Meer West 1 SD/AvdBlFdR/JN 2706 Engelse Werk 2 EG 2806 Vossemeer 1 n ZW GG 3006,0107 Stadshagen, Rietpark 1 KvB 0407 Vreugderijkerwaard (1) GG 0607 Vossemeer 1 WvdB 0707,2407 Coreemarke (I) BDI 0707,2008,2808 Vreugderijkerwaard 2AM/GG 0707 Buitenwaarden Wijhe 3 WT 0807 Milligerplas 2 LZ 0907 Westeroevers 3 m 1607 Ramspolplaat 6 SD 2007 Buitenwaarden Wijhe 1 AM 2507, 1808 Coreemarke (2) BDI 2707 Vecht, Marshoek 2 GG 2807 Vechterweerd 1 RB 2807 Zwarte Meer West 2 SD/AvdB 2907,0308,0408,1808 Zwarte Meer West 3 SDlFdR/JN/AvdB 2907 Zwolle, Dreessingel (1) MT 3007 Vreugderijkerwaard 6 GG 0108 Vecht, Stokvisdennen 2 EK 0508 Engelse Werk 4 GG 0608 Langenholte 1 RB 0808 Buitenwaarden Wijhe 3 WG 1108 Bomhofsplas 2 CH 1408 Bomhofsplas 4 n ZW EG 1408,2108 Wiessenbergse Kolk 1 GG 1908 Vecht, Stokvisdennen 3 EK 2408 Bomhofsplas 1 GG 2608 Wiessenbergse Kolk 6 GG 2708 Buitenwaarden Wijhe 3 AM


2908 Marshoek (1) GG Bosruiter * 0707 Vreugderijkerwaard 3 GG 0707 Engelse Werk 5 GG 0907 Westeroevers 6 m 1607 Ramspolplaat 4 SD 2707 Vecht, Marshoek 1 EG 2807 Zwarte Meer West 1 SD 0807,2907,3007,2008 Engelse Werk 1 HvdH/GG/AMlHvV 0308 Zwarte Meer West 2 SD ll08 Oldenelerwaard 1 BDI ll08 Vechterweerd 1 VM 1108 Vreugderijkerwaard 1 saw GG 1408 Bomhofsplas 2 EG 2408 Bomhofsplas 1 GG 2808 Vreugderijkerwaard 1 GG Oeverloper (meer dan 5 en alle juniwrn) 0206 Bomhofsplas 3 AM 0306 Ossenwaard 1 broedverdacht ABIWT 0406 Engelse Werk 1 JdG 0706 Milligerplas 1 GG 0206, 1106 Vreugderijkerwaard 1 JdG 1806 Buitenwaarden Wijhe 1 HPO 1906 Ossenwaard 1 MBU 2306 Polsmaten p SR 0707 Buitenwaarden Wijhe 1 WT 1507,2607 Vecht, Marshoek 6 VM 2407 Ossenwaard 8 EW 0408 Engelse Werk 12 GG 0508 Bomhofsplas min 10 MBU 0708 Ussel Zwolle-Kampen (noordoe ver) 21 GG 0708 Usseloog 14 GG 0808 Engelse Werk 10 GG 0808 Buitenwaarden Wijhe 13 WG 1408 Bomhofsplas 16 EG 2408 Bomhofsplas 10 GG 2708 Buitenwaarden Wijhe 3 AM

Zilvermeeuw 2806 Usseloog c 25 GG 1108 Bomhofsplas ad+3juv CH . Geelpootmeeuw * 0708 Genemuiden ad GG Pontische meeuw * 0507 Engelse Werk onv JvdHILMIEB 0508 Bomhofsplas 1 MBU Kleine mantelmeeuw * 0306 Engelse Werk ad (graelsii) GG 0706 Polder Mastenbroek 2 onv GG 1006 Vreugderijkerwaard ad GG 2306, 1408 Engelse Werk onv GG 2806 Usseloog 2 ad GG 0207 Bomhofsplas juv MKlLS 1507,1008,1808,2008, Oldene1erwaard (1) BDI 1607 Coreemarke(l) BDI 1807,0908 Coreemarke (2) BDI 0708 Pijperstaart ad GG 0708 Scherenwelle ad saw GG 1108 Bomhofsplas 5ad+3juv CH 1308 Coreemarke (5) BDI 1308 Oldenelerlanden 1 BDI 2908 Marshoek ad (intermedius) GG Grote mantelmeeuw (meer dan 1) 2806 Dsseloog ad+ 13 onv GG 0208 Engelse Werk 3 onv GG 1008 Zwolle, Coreemarke (2) BDI 1608 Spoolderhank 2 ad saw GG

Dwergmeeuw * 2806 Dsseloog 15-20 ad GG

Reuzenstern * 1107 Usseloog 3 JNlFdR/SD 0508 Vossemeer 2-3 ad AGIEJG 0708 Usseloog 10 GG 1108 Usseloog 3 WvdB 1208 Vossemeer ad JNlFdR/SD 1607, 1408 Vossemeer 1 JPIVM 1508 Dsseloog 5 ad JN/SD 1708 Bomhofsplas 1 RB 1908 Vossemeer 9 ad + 3 juv JN 2008, 2208 Vossemeer 2 ad+juv VM 2108 Drontermeer 1 VM 2108 Vossemeer 16 DS 2208 Dsseloog 9 ad + juv JN 2308 Vossemeer 2 ad JN 2408, 3008 Vossemeer ad JN 2708 Vossemeer 3 VM 2908 Dsséloog 7 ad + 2 juv JN

Stormmeeuw 0308 Engelse Werkjuv GG 0708 Usseloog 110 GG

Visdief (5 of meer) 0206 Dssel Zwolle tlm Spoolderhank 17GG

Kleinste jager * 0206 Punthorst 1 n N MBU Zwartkopmeeuw * 2806, 1107 Usseloog 1 nestvondst en mo-gelijk nog 1 paar CFlFdR/GG/JN/SD


-----

--------

0306 Engelse Werk 18 GG 0906 Engelse Werk 10-12 HvdH 1106 IJssel bij Zalkerveer 12 GG 1206 IJssel bij Spoolde 12 GG 1906 Deventer, Yperenbergplas 15 MBU 2206 Engelse Werk 11 GG 2806 IJsseloog 500-600 broedparen GG

Dwergstem * 0906 Engelse Werk 3 ad JvdHlKKAlLM 1206 KeteImeer, Ramspolplaat ad SD Zwarte stem 0706 Scherenwelle 28 vloges bezet WG 2805 IJssel De Zande-Wilsum c 30 HvdH 0306 Ossenwaard 2 AB/WT 0506, 0906 Engelse Werk 4 GGJWH 1906 Ossenwaard 3 MBU 30060ldenelerwaard 14 BDI 2407 Oldenelerwaard 16 BDI 1407 Drontermeer, Gelderse Sluis 40 50 HvdH 2407 Ossenwaard 1 BW 0708 Vogeleiland 5 GG 1808 Engelse Werkjuv GG

Houtduif 0706 Polder Mastenbroek 373 GG 0508 Hoenwaard 125 GG Zomertortel * 0406 Kranenburg, kwekerij 4 WH 0506 Zwolle, golfbaan 1 HRIAR 2406 Tichelgaten Windesheim 2z

HRlAR 2506,1407 Polder Oosterwolde 3 HvdH

1607 Ramspolplaat I SD

0708 Ramsdiep 2 n W GG

Koekoek *

2405, 2505 Vecht, Stokvisdennen 3 EK

0106 Polder Dronthen lz GG

0106 Scherenwelle lz+2 GG

0506 Zwarte Meer 1 VM

0806 Haersterbroek Iz GG

1006 Vreugderijkerwaard 1z GO

1406 Zwolle, Nieuwe Wetering lz GG

2506 Polder Oosterwolde 3 HvdH

1607 Scherenwelle 1 JvA

0308 Drontermeer 1 VM

0708 Ramsdiep I GG

0708 Cellemuiden bedelend jong GG

2008 Vossemeer I VM

2308 Zwolle, Coreemarke v n ZO BDI

juni Kluinhaar 1 broedgeval AN 0806 Zalk ad+4juv HvdH 2206 Zalk ad HvdH 1707 Zwolle, Heinoseweg 1 verkeersslachtoffer EG 1907 Zwolle, ZaIné 1 verkeersslachtof fer; was geringd in de Wieringerwaard op 13 juni 1999 RvdB 0508 Zwolle, Hasselterdijk 1 GvK 0508 Kluinhaar 1 JH 0808 De Horte 1 JH 2908 Landgoed Windesheim 1 JvdH 3008 Herfte min 4 JH

Steenuil * 0406, 0208 Herxerenk 1 JvdR'EG 1006 's-Heerenbroek lz GG 1906 omgeving Zalk 6 teIT. HvdH juni Langenholte 3 teIT TvN juni omgeving Stadshagen 1 teIT. TvN 0407 Keizers- en Stobbenwaarden 1 verkeersslachtoffer WT 0807 Zwolle, Kleine veerweg 1 HSl 1407 Zalkerbos 2z MT 2407,2907,3007,3107,1008 Kluinhaar 1 JH 2607 tlm 1808 Elshofl AL 2807,1508 Zwolle, Oldenelerlanden lzBDI 2907 Tibbensteeg ad+3 juv JH 1108 Tichelgaten Windesheim Iz MT 2508 Hoenwaard 1 RW 2708 Polder Dronthen 1 VM 3008 Hoonhorst I EG

Bosuil * Soesl0 geslaagd broedgeval HRIAR 2507 Park Engelse Werk 1z HRIAR diverse data Zandhove 1z HRI AR Ransuil * broedgevallen: Zandhove 2 HRIARlLSIHBO Zwolle, Spoolderbergweg 1 AMlGG Zwolle, Kranenburg I TvN/GvK Zwolle, Brinkhoek 1 TvN/GvKJWH Zwolle, Bergkloosterweg 1 teIT TvN waarnemingen: 0206 Voetveer Zalk 1 HvdH 2406, 0507, 0808 Stadshagen 1 CHlLZ 0807 Zwolle, Landsheerlaan 1 HSl 1908t1m 2508 Vecht, Stokvisdennen 2 EK Gierzwaluw (meer dan 25 en alle aug

tlm aprilwm) Kerkuil *

DeDoom I broedgeval DM



1006 Engelse Werk 45 GG 1206 Spoolderhank 40 GG 1906 Vossemeer c 100 GG 2806 Vossemeer c 55 GG 0508 Hasselt 1MBU 0708 Kampen, Eilandbrug 1 GG 0708 KeteImeer 2 GG 0708 Zwolle, Stadsbroek 2 GG 0808, 1508, 2308 Zwolle, Veerallee 2 GG 0808 Deventer 2 EW 0908 De Horte 1 EB 1408 Engelse Werk 1 GG 1508 Zwolle, centrum 1 GG 1508 Zwolle, provinciehuis 1 GG 1808 Veerallee 1 GG 1908 Veerallee 10 n ZW EJG/GG 1908 De Horte (16) JH 2008 Vossemeer 1 VM 2308 Dalfsen 6 VM 2408 Laag-Zuthem 2 MT 3008 Zwolle, Coreemarke (1) BDI

IJsvogel * broedgevallen: Eendenkooi Haasjes 1 AK Hattem, Apeldoorns Kanaal wsch 1 HSl Bomhofsplas mogelijk I HB/GGIMBU waarnemingen: 0306,3007,2808 Tichelgaten Windesheim 1 JvdH/JH 0306 Duurse Waarden 1 WT 0506 Engelse Werk 1 LSIHBO 0606 Zwolle, Boschwijk 1 HR 1906 KeteImeer-Oost 1 SD 2006,2906,0107,0408,0508 De Doom 1 DM 2206 Zwolle, Vechterstrand 1 HvV 2306 Engelse Werk 2 GG 2806 Engelse Werk 1 GG 0307 Tichelgaten Windesheim 2 LSIHBO 1307 Zwolle, Nooterhof 1 KvB 1707 Zwolle, Park Weezenlanden 2 HW 2207 Park Engelse Werk 1 KvB 2307 Nijendal 1 WG 2707 Agnietwplas 1 GvK 2707,0108,2908 De Horte 1 JH 2807,0408,1508,19081 SD 2907 Veldiger Buitenland Ir JB 0508,2108,2608 Wiessenbergse Kolk 1 GG 0708, 1808, 2408 Bomhofsplas I HB/GG 0808 Deventer I EW 2108 Duurse Waarden I JH 2208 Sekdoornse Plas I HRlAR


2608 Vecht, Dijkzicht 3 dhr. Nienhuis 2708 Duurse Waarden 2-3 AM 2908Kluinhaar 1 JH 3008 Oldenelerwaard I BDI Bijeneter * 0607 Vossemeer 2 Z WvdB Kleine bonte specht * juni Zwolle, Erfgenamenweg 1 broed geval TvN 1607 Scherenwelle 2juv r JvA 2007 Westerveldse Bos 1 CH 2407 en 3107 Agnietenberg 1 EG 2707 Hoevenbrink 1 TvN Groene specht * juni Kranenburg 1 broedgeval TvN 2606, 2008 Kranenburg 1 WH/GG 0607 tJm 1608 Dalfsen 1 VM 1007 Alerdinck 1 HRlAR 1607 Dalfsen 2 VM 2707 Vecht, Stokvisdennen (1) EK 2907 Hoevenbrink 1 TvN 3107 tJm 0908 Agnietenberg 1 EG 0308, 0408,0608 Bergklooster 1 HB 2908 Dalfsen, Den Berg 1 GO

1707 Zwolle, Brinkhoekweg 43 nesten HvVrrvN 1908 Zwolle, Coreemarke min 100 BDI Boompieper * 0508 Wiessenbergse Kolk 2 GO 2308 Zwolle, Coreemarke 2x(l) BDI 2408 Zwolle, Coreemarke (1) BDI 2408 Haersterbroek 3xl n ZW GO 2608 Wiessenbergse Kolk 1 GO Witte kwikstaart 2308 Dalfsen, Westerhof 55 n NW tus sen 20.00 en 20.15 uur = slaaptrek EG Gele kwikstaart 0706 Sekdoornse Plas lHRIAR 0806 Zwolle, Hessenpoort 3z GO 1206 Herxerwaarden 2 HRlAR 2306 Gelderdijkse Waard 2z GO 2708 Vossemeer 5 VM Grote gele kwikstaart * 1407 Park Engelse Werkjuv KvB 2207 Park Engelse Werk 2 juv KvB 0608 Veerallee (1) GO 2908 Zwolle, centrum (1) GO

KuiOeeuwerik * Nachtegaal * 1106,1206 Stadshagen Iz CH zangposten: 0107 Zwolle, Oldeneelallee 1 JvdH 2505 tJm 0106 Zandhove 1 HRlAR 0507 Zwolle, van de Schuerenmarke 1 ' 0506 Zwolle, Ceintuurbaan 2z FvN 1206 Spoolderbos lz GO HRlAR 0908 Zwolle, Backermarke 1 BDI 1406 Tichelgaten Wmdesheim 2 HRlAR Boomleeuwerik * 2608 Vilsterse Heide 2 VM Oeverzwaluw * kolonies: Hattem, IJsselbrug 75 nesten GO Kampen, depot ASO 37 nesten GO Zwolle, Milligerplas c 145 GO Kampen, talud Eilandbrug 120-200 nesten GO waarnemingen: 0406 Stadskolk 35 GG 0708 Zwolle, Bomhofsplas 15 HB Boerenzwaluw (meer dan 50 en alle

wm. in nov. tJm maart) 3007 Vreugderijkerwaard 300 slpl GO 0408, 0808 Engèlse Werk250 slpl GO 1108 Engelse Werk 375 slpl GO Huiszwaluw 0106 Koppelerwaard 64 000707 Vreug-derijkerwaard c 35 nesten GG


Blauwborst * 0506 Zwarte Meer 1 VM 0606 Staphorsterveld Iz JB 1006 Veldiger Buitenland ad+2juv r JB 2306 Veldiger Buitenland 5r JB Gekraagde roodstaart * 1608 Zwolle, Coreemarke v BDI Zwarte ,roodstaart * Stadshagen, Tolgaarderstraat 1 terr. KvB Oldenelerlanden 1 broedgeval BDI Paapje * 0606 Staphorsterveld 2 terr JB 2208 Oldenelerlanden 2 BDI 3108 Sekdoom 2 HRIAR 3108 Schellerlanden 1 HRIAR Roodborsttapuit * 0606 Staphorsterveld 1 terr JB 1507 Haelbergheide 1 WvdB 2307 Vilsterse Heide 2ad+2 juv VM

Tapuit *

0608 Langenholte IHB

2008 Vossemeer 3 VM

2208 Vossemeer 2VM

2208 Oldenelerlanden m BDI

2208 Polder Mastenbroek 1 VM

2408 Veenekampen 3 GO

2408 Haersterbroek 4 GO

2708 Vossemeer 5 VM

2708 Polder Oosterivolde 1 VM

3008 Aalvangerweg 1 HRlAR

3108 Sekdoom 2 HRIAR

Sprinkhaanzanger * 1006 Veldiger Buitenland juv r JB 2806,0707 Vreugderijkerwaard lz GO 2806 Schereriwelle lz GO 0407 Vreugderijkerwaard 2z GO 3107 IJssel, Veecaterdijk lz GO Snor*'

0106 Scherenwelle lz GOIPO/ABL

1006 Veldiger Buitenland juv r JB

2506,0107 Drontermeer lz HvdH

Rietzanger

0106 Scherenwelle lz GO

1006 Vreugderijkerwaard Iz GG

2806 Veecaterdijk lz GO

3007 Vreugderijkerwaard 1 GO

Grote karekiet *

0206, 2506 Dronterni.eer 3z HvdH

1906 Vossemeer lz GO

Sperwergrasmus *

2508 Zwarte Meer Ir FdR; dit is de 4e

waarneming in de IJsseldelta (het zijn

alle ringvangsten)'

Grauwe vliegenvanger

1708,1908 Veerallee 1 GO

Soeslo 2 nesten HRIAR

Bonte vliegenvanger

Zandhove 10 paren HRlAR

'Baardman * '

1006 Veldiger Buitenland 1 JB

1607 Ketelmeer 1 HvdH

1607 Vossemeer 5 WvdB

Staartmees

0208 Spoolde 17 GO

Glanskop *

ZandhtJve 3-4 paar HRIAR

Se jaargang -

nummer 5 - 169

Kuifmees *

0907 Zandhove I HRlAR

Kneu 0707 Vreugderijkerwaard 120 GG 3007 Vreugderijkerwaard min 41 GG

Buidelmees *

jun-aug Zwarte Meer West 3 paar

SDlFdRlJN 0206 Vreugderijkerwaard Iz GG

0506 Langenholte I nest HvV

1206 Vossemeer 2 FdR

1906 Keteleiland Iz GG

1906 Vossemeer Iz GG

2306 Veldiger Buitenland ad m r JB

0607 Vossemeer I WvdB

Wielewaal *

0206 Zwolle, Helmhorst 1 HRlAR

0107 Wierdense Veld 3 AL

2707 Zwolle, Hoevenbrink min 2 juv

TvN

Vlaamse gaai

2406 Zwolle, Diezerpromenade 2 GG

Noordse kauw *

0106 Zwolle, Hanzeland 1 MK

Raaf *

0706 Kluinhaar 1 JH

0407 Roggebotzand 2 JP

2507 Nierssen 2 NW WvdB

1308 De H orte 1 Jl-I/EB

Spreeuw

juni tlm aug Oldenelerwaard 3000 slpl

BDI

Ringmus (meer dan 10)

2408 Bomhofsplas min 350 GG

2808 Vreugderijkerwaard min 98 GG

Huismus (meer dan 10)

juni tlm aug Coreemarke eo max 12 BDI

2306 Hattem, Gelderse Dijk c 30 GG

1507 Zwolle, I;>ieze-West 75 MK

2408 Zwolle; Zerboltstraat 20 GG

2908 Zwolle, Pletterstraat 35 GG

Putter (meer dan 25 en broedgevallen)

0106 Polder Dronthen 1z GG

0106 Scherenwelle lz GG

0906 AersoltWeerde lz GG

2406 Zwolle, Marslanden lz GG

aug Stadshagen 25 KvB

3008 Oldenelerwaard 47 BDI

Sijs

2507 Nierssen (min 1) WvdB

Kruisbek * 2507 Nierssen (1) WvdB 2907 Haelbergheide (7) WvdB 3107 Agnietenberg 5 n ZW EG 2308 Agnietenberg 2 EG Appelvink * 0908 Agnietenberg 1 EG Geelgors * 1603 DenAlerdinck 1 paar HRlAR 2606 Den Alerdinck 2 terr HRIAR Waarnemers AB Arnold Bakker; ABL Annemarie Blanksma; AdB Aart de Boer; AG Arjen Goutbeek; AK Aaldert Kreeft; AL Anne miek Leusink; AM Andre Marissen ; AR Albert Roering; AS Ans Selhorst; AvdB Andrea van de Berg; BD Bert Dijkstra; BDI Ben Dielissen; BS Bé Schilder; CF Cor Fikkert; CH Cees Hum-melen; DK Diane Kaales; DM Dirk Maas; DS Dolf Stomp-horst; EB Erwin Booij; EG Erwin Goutbeek; EJG Erik Gerritsen; EK Ellie Kemper; ER Evert Ruiter; EVV Edwin Winkel; FdR Frank de Roder; FvN Frans van Noorden; GG Gerrit Gerritsen; GS Guus Smallenbroek; GvK Gert van Klinken; HB Han Beeuwkes ; HBA Henk Baas; HBO Herman Bouwman; HBOU Han Bouwmeester; HDU Henk Dubbel dam; HdV Henk de Vos; HHO Herman Hazel-horst; HPO Hans Pohlmann; HR Henk Ren-sink ; HS Henk Selhorst; HSl Herman Sieben; HvV Henny van ViIste ren; HvdH Herman van de Hart; HW Herman Weekamp; HWZ Herman We zenberg; JB Jeroen Bredenbeek ; JdG Jaàp de Groot; JH Jan Hullen; JHE Ja cob Hesseling ; JN Jan Nap; JP Jeroen Postema; JPO Jelmer Poelstra; JvA Joop van Aardenne; JvD Jan van Dijk; JvdH Jan van de Hoeve; KKA Klaas Kamp; KtH Kas ter Haar; KvB Karel van Bulck; LM Leo Muilwijk; LS Lennaert Steen; LZ Louis Zandbergen; MBU Mar tijn Bunskoek; MK Maarten Kaales; MT Marcel Tonkes; PD Pieter Doornbos; PTE Paul Teunissen; PvD Peter van Dam; RB R. Bijl; RM Ronaid Messernaker; RW Rene Weij; RvdB Ronaid van de Berg; SD Symen Deuzeman; SR Sjoerd Rad staak; TK Tirn Kroonernan; TvN Tim van Nus; VM Vincent Martens; WH Wim Hel-der; WKL Wirn Klooster; WT Wouter Teunissen; WvdB Wim van den Bergh.


-

_

..

_

_ .. _

-

-

-

-

-

_

Agenda Algemene Ledenvergadering IVN Donderdag 14 februari 2002, aanvang 20.00 uur

Het Ecodrome

De Eli HeÎmanszaal

Willemsvaart 19

Zwolle

Coördinatorenbijeenkomst IVN Donderdag 17 januari 2002, aanvang 20.00 uur

Het Ecodrome

De Eli Heimanszaal

Willemsvaart 19

Zwolle

. IVNJong 27 tlm 30 december 2001 Midwinternight Dream Schiermonnikoog Leeftijd 14 - 17 jaar Kosten f 100,= ( _ 45,=) Informatie: IVN Jong 020-6228115 www.woesteland.n1 IVN Jong

02 tlm 06 januari 2002 Het Behouden huis Schiermonnikoog Leeftijd 18 - 25 jaar Koster f 100,= ( _ 45,=) Informatie: IVN Jong 020-6228115 www.woesteland.nl

.

'

bijeneter


.

--------~----

de KNNV'

het IVN

Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging Vereniging voor veldbiologie

Vereniging

voor Natuur- en Milieueducatie

AFDELINGS~ESTUUR

AFDELINGSBESTUUR

voorzitter

Maarten Kaales

St. Jozefpad 5

8021 VS Zwolle

1t 038 - 4547560

[email protected]

voorzitter

Hans de Jong Fabrieksweg 9 80 15}!S Zwolle .. 0529 - 497648 [email protected]

secretaris

.Henk van Blitterswijk Westenholterweg 7 8042 AE Zwolle 1t 038 - 4234191 [email protected]

penningmeester gironr. 124197 IVN Zwolle

Gerrit ten Brinke Scriveriusmate 16 8014 N Zwolle 1t 038 - 4654968 [email protected]

penningmeester gironr. 998242

Elja van Dongen Prinses Irenelaan 24

8091 AT Wezep

.. 038 - 3762696

[email protected]

secretaris

Hans Lindeboom Kortenhorststraat 9 8015 BW Zwolle 1t 038 - 4600701 [email protected]

b~tuurslid

Nicole Vervoort

Kattenwinkelweg 12

8015 PW Zwolle

.. 0529 - 481488

[email protected]

lid

2xvacature

lid

Albert Versteegde Thorbeckelaan 2A 8014AZZwolie 1t 038 - 4654270 [email protected]

lid

Nico Schoenmakers Kon. Wilhelminalaan 2A-46 8051 PA HAttem .1t 038 - 4440393 [email protected]

tel. contactadres

Gerda Boonstra .. 038-4217317

website: E-mailadres:

www.ivnzwolle.cbj.net [email protected]

bestuurslid

bestuurslid

Robert Giesen

Middelstekamplaan 15

8042 HH Zwolle

.. 038 - 4216733

Joop van Ardenne

Einthovenlaan 11

8024 EE Zwolle

tt 038 - 4534403

[email protected]

website:

www.vwgzwolle.com

Postadres

KNNV Afdeling Zwolle

Postbus 1275

8001 BG Zwolle

Contributie KNNV

f 50,- per jaar, incl. toezending van Nature, het

landelijke tijdschrift van de KNNV; f20,-voor

huisgenootleden; f 25,- voor regionale leden.


Contribntié IVN Voor donateurs minimaal f 17,50 (€7,94) per jaar;

voor leden (actief) f30,- (€ 1 3,62) per jaar, incl.

toezending van Mens en Natuur; hUisgenootlid f 15,

(€6,81).

Wijzigingen m.b.t. het donateurs- en lidmaat schap schriftelijk doorgeven aan IVN Afd. Zwolle e.ó.

- Postbus 272 - 8000 AG Zwolle.

Het kan ook per e-mail: [email protected]

Se jaargang - nummer 5 -171

indien onbestelbaar verzenden aan: IVN Postbus 272 8000 AG Zwolle

gezamelijke uitgave van KNNV afdeling Zwolle en IVN afdeling Zwolle e.o.

• •• ••

se jaargang nr. 5, december va rens in Zwolle -+ jakkes... een spi n -+ mussen -+ het fenomeen van heksenboter

Recommend Documents