Schoonmaak Beveiligen Catering Personeelsdiensten Bouw- en installatietechniek Facility management Jaarverslag 2008

Schoonmaak | Beveiligen | Catering | Personeelsdiensten | Bouw- en installatietechniek | Facility management

Jaarverslag 2008

De juiste mensen op de juiste plek

Onzichtbaar Goede dienstverleners stellen zich bescheiden op. Dat komt wellicht ook doordat ze hun werk veelal achter de schermen doen. Vergelijk het met een goed restaurant: de zwarte brigade loopt in de schijnwerpers en krijgt alle complimenten, terwijl het de witte brigade is die in de keuken de hele dag heeft staan zwoegen om alle gasten van een perfecte maaltijd te voorzien.

Zo werkt het ook in de facilitaire dienstverlening. De circa 30.000 medewerkers van Facilicom werken elke dag hard om hun werk zo goed mogelijk uit te voeren. Soms treden ze voor het voetlicht, maar vaak is hun inzet niet zichtbaar. Ze houden kantoren en fabrieken schoon als iedereen al naar huis is, zijn alert in de meldkamer die slim verstopt is achter spiegelwanden, bereiden lekkere broodjes en verse salades in de keuken van dat hippe bedrijfsrestaurant, onderhouden buiten openingstijden de koel- en tapinstallaties van dat gezellige grand café, vervoeren elke dag honderden passagiers met beperkte mobiliteit op die grote luchthaven, onderhouden de technische installaties in de catacomben van dat prachtige pand waar honderden mensen winkelen, werken en wonen, of geven achter de schermen leiding aan alle facilitaire diensten.

In foto’s en interviews verspreid door dit hele jaarverslag hebben we ook de dienstverleners in beeld willen brengen die altijd onzichtbaar blijven. Het zijn er maar een paar, Facilicom is gewoonweg te groot om álle medewerkers in dit jaarverslag te eren. Hoezeer we dat eigenlijk ook zouden willen. Want het zijn deze mensen die elke dag, vóór en achter de schermen, even bescheiden als betrokken waarmaken wat Facilicom zijn opdrachtgevers belooft.

Inhoudsopgave Kerncijfers

6

Directieverslag

8

De belangrijkste thema’s van 2008

13

Trend naar integraal uitbesteden zet door

14

Facilicom bouwt en exploiteert kantoor Belastingdienst

15

Gom versterkt marktpositie met overname VBG

16

Facilicom neemt HBD Total Security over

16

Trigion werft 900 mensen voor Schiphol

18

Breijer verbouwt en renoveert Raad van State

19

Facilicom begint eigen ‘Voordeelprogramma’

19

Verder ontplooien via het Intern KennisCentrum

20

Ambities op MVO-gebied vastgelegd

20

Integer opereren vastgelegd in bedrijfscode

21

Longtime employment bevordert continuïteit

22

Beloningssysteem aangepast en transparant gemaakt

22

In zes weken tijd 23 restaurants overnemen

23

Facilicom Portaal nieuw communicatieplatform

24

Algemeen en sociaal jaarverslag divisies

25

Schoonmaakactiviteiten

26

Beveiligingsactiviteiten

30

Cateringactiviteiten

34

Personeelsdiensten

38

Bouw- en installatieactiviteiten

42

Advies- en maincontractingactiviteiten

46

Horecadiensten

50

Algemeen en sociaal jaarverslag internationale activiteiten

53

België

54

Frankrijk

56

Engeland

58

Financieel jaarverslag

61

Geconsolideerde balans

62

Geconsolideerde winst- en verliesrekening

64

Geconsolideerd kasstroomoverzicht

65

Toelichting op de jaarrekening

66

Toelichting op de geconsolideerde balans

68

Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening

72

Vennootschappelijke balans

74

Vennootschappelijke winst- en verliesrekening

76

Toelichting op de vennootschappelijke balans

77

Overige gegevens

78

Accountantsverklaring

82

Facilicom Services Group N.V. is formeel een buitenlandse vennootschap, opgericht naar Antilliaans recht, statutair gevestigd te Curaçao en kantoorhoudende te Schiedam, Nederland.

Glans aan de dag Werken in een schoon kantoor bevordert de productiviteit en geeft glans aan de dag. Gom zorgt ervoor. Elke dag

Facilitair management Facilicom Facility Solutions neemt de aansturing op zich van alle facilitaire diensten

Altijd een schone entree Gom Specialistische Reiniging adviseert welke inloopmat

4

het beste is en houdt deze perfect schoon

Facilicom Services Group | Jaarverslag 2008

en het bouwkundig en technisch onderhoud

Elk vlekje

Onderhoud

Een schoonmaker die ook overdag elk vlekje

Een bedrijfspand moet er perfect uitzien, veilig zijn en

wegwerkt geeft relaties meteen een goede indruk

optimaal functioneren. Breijer zorgt voor echt al het onderhoud

De receptie als visitekaartje De receptionistes van Trigion Services zijn visitekaartje en verlengstuk van uw professionele organisatie

Optimale veiligheid Ruim 6.000 medewerkers waken over uw veiligheid in Nederland

Jaarverslag 2008 | Facilicom Services Group

5

Kerncijfers Bedragen x € 1.000

2004

in %

2005

van omzet

in %

2006

van omzet

in % van omzet

Bedrijfsopbrengsten

569.342

100%

618.137

100%

831.803

100%

Bedrijfskosten

539.350

94,7%

584.260

94,5%

786.880

94,7%

Bedrijfsresultaat

29.992

5,3%

33.877

5,5%

44.923

5,3%

Financieel resultaat

1.239

0,2%

981

0,2%

404

0,05%

Resultaat vóór belasting

31.231

5,5%

34.858

5,6%

45.327

5,4%

Belasting

10.870

1,9%

10.719

1,7%

12.721

1,5%

Nettowinst

19.937

3,5%

23.837

3,9%

29.632

3,5%

Gemiddeld aantal personeelsleden

19.789

21.485

27.210

213.405

234.746

291.923

99.006

87.847

98.970

Balanstotaal Groepsvermogen Aansprakelijk vermogen

103.950

91.682

104.136

Werkkapitaal

58.518

26.880

57.999

Current ratio

1,6

1,2

1,3

Solvabiliteit in %

46

37

34

Omzet per divisie Schoonmaakdivisie x € 1.000

Beveiligingsdivisie x € 1.000

Cateringdivisie x € 1.00

300.000

350.000

35.000

250.000

300.000

30.000

250.000

25.000

200.000

20.000

150.000

15.000

100.000

10.000

50.000

5.000

200.000 150.000 100.000 50.000

0

0 2004

2005

2006

2007

2008

0 2004

Facility Solutions x € 1.000

2005

2006

2007

2008

2004

Horecadiensten x € 1.000 10.000

100.000

40.000

8.000

80.000

30.000

6.000

60.000

20.000

4.000

40.000

10.000

2.000

20.000

0 2004

2005

2006

2007

2008

2006

België x € 1.000

50.000

0

2005

0 2004

2005

2006

2007

2008

2004

2005

2006

2007

in %

2008

van omzet

in % Bedrijfsopbrengsten Facilicom x € 1.000

van omzet 1.200.000

890.458

100%

1.000.986

100% 1.000.000

841.574

94,5%

954.572

95,4%

800.000

48.884

5,5%

46.414

4,6%

600.000

1.378

0,2%

2.553

0,3%

400.000 200.000

50.262

5,6%

48.967

4,9%

12.665

1,4%

13.102

1,3%

36.168

4,1%

34.638

3,5%

0 2004

28.208

30.135

327.283

353.146

131.156

153.134

50.000

134.017

157.200

40.000

75.283

72.105

30.000

1,4

1,4

20.000

40

43

2005

2006

2007

2008

Bedrijfsresultaat Facilicom x € 1.000 60.000

10.000 5.000 0 2004

Personeelsdiensten x € 1.000

00 20.000

200.000

15.000

150.000

10.000

100.000

5.000

50.000

2008

2006

2007

2008

Bouw- en installatiedivisie x € 1.000

0 2007

2005

0 2004

2005

2006

2007

2008

2004

Frankrijk x € 1.000

2005

2006

2007

2008

2006

2007

2008

Engeland x € 1.000

120.000

35.000

100.000

30.000 25.000

80.000

20.000 60.000 15.000 40.000 10.000 20.000

5.000

0 2007

2008

0 2004

2005

2006

2007

2008

2004

2005

Directieverslag 2008

In de loop van 2008 is Facilicom zich, net als alle andere bedrijven, meer en meer bewust geworden van de economische crisis die zich heeft ontwikkeld. De gevolgen van de crisis voor ons bedrijf zijn in het verslagjaar zeer beperkt geweest. Facilitaire dienstverlening reageert immers vertraagd op economische teruggang.

8


Facilicom heeft in 2008 volgens plan de magische grens van

krachten zal naar verwachting nog lange tijd moeizaam blijven.

€ 1 miljard omzet doorbroken. Dit is een enorme mijlpaal waarmee

Als klein bureau heeft Axxicom het hier extra moeilijk mee. Om die

we Facilicom onbetwist als grootste facilitaire dienstverlener van

reden zullen de activiteiten worden gereorganiseerd en zal Axxicom

Nederland op de kaart zetten. Wij zijn er trots op dit te hebben

Personeelsdiensten zich met name op interne flexibele arbeid richten

bereikt.

en op de dienstverlening aan enkele grote relaties. Als gevolg hiervan

De omzet groeide met 12,4% tot € 1 miljard. Het rendement liep

zullen de afzonderlijke Axxicom-vestigingen verdwijnen.

echter enigszins terug. De nettowinst daalde met 4,25% tot € 34.6 miljoen en kwam daarmee uit op 3,5% van de omzet.

In de facilitaire markten vragen opdrachtgevers steeds vaker om

Onze lange termijn-doelstelling ligt op een nettowinst van 4% van

bezuinigingsvoorstellen. In sommige gevallen tot 40%! Dergelijke

de omzet, en dit doel hebben we in 2008 dus niet gehaald.

besparingen zijn alleen te bereiken door ook onze werkprogramma’s

De oorzaken zijn divers en zullen in dit directieverslag worden

aan te passen en leiden op langere termijn tot een afname van de

beschreven. Ook voor 2009 verwachten wij ons zelf opgelegde norm

markt. Wij spelen hier zo constructief mogelijk op in en komen hier

van 4% niet te zullen halen. Hierbij speelt de bezuinigingsnoodzaak

in de meeste gevallen ook wel uit. Facilicom stelt echter wel zijn

van veel van onze opdrachtgevers een belangrijke rol.

grenzen bij bezuinigingen: ieder contract moet voldoende blijven bijdragen aan het resultaat. Kunstmatig de omzet op peil houden

Er hebben in 2008 twee overnames plaatsgevonden, beide in

door met onverantwoord lage marges te werken is uiteindelijk in

Nederland, die voor 20 miljoen (18%) hebben bijgedragen aan de

niemands belang.

omzetgroei. Het grootste deel van de groei is derhalve autonoom gerealiseerd. Per saldo hebben de overnames in het boekjaar een

Naast deze ongunstige effecten biedt de economische crisis ook

negatief effect gehad op het bedrijfsresultaat. In 2009 zullen zij

kansen. Met het multiservices-concept, waarmee wij opdrachtgevers

echter positief bijdragen aan de concernresultaten.

een geïntegreerd totaalpakket aan facilitaire diensten kunnen leveren, zijn aanzienlijke besparingen te bereiken zonder dat de kwaliteit

Economische crisis en marktontwikkelingen

van de dienstverlening noodzakelijkerwijs wordt verlaagd. Met een

In alle markten (zowel in Nederland als bij onze buitenlandse activiteiten)

integrale aanpak zijn zowel op de werkvloer als in de aansturing

hebben we in het laatste kwartaal van 2008 tekenen van stagnatie

(bij Facilicom én bij de interne organisatie van de opdrachtgever)

of terugloop gezien. Onze opdrachtgevers kampen met teruglopende

efficiencyvoordelen te realiseren die leiden tot structureel lagere

omzetten of mindere vooruitzichten. De economische crisis heeft

facilitaire kosten voor onze klanten. Ook in 2008 hebben wij weer

voor ons bedrijf nog geen concrete financiële gevolgen gehad in 2008.

enkele grote contracten gescoord die in 2009 zullen worden

Het zijn vooral de vooruitzichten die minder gunstig zijn, maar dat zal

geïmplementeerd. Wij verwachten dat steeds meer bedrijven en

pas in de loop van 2009 volledig gaan doorwerken in de cijfers.

organisaties zullen overgaan tot deze vorm van uitbesteden van hun facilitaire organisatie. Facilicom heeft met zijn brede dienstenpakket

Een belangrijk aspect is hierbij dat in de meeste Facilicom-bedrijven

een ijzersterke uitgangspositie op deze markt en zal zijn markt-

de lonen als gevolg van CAO afspraken 3% of meer zijn gestegen.

aandeel sterk vergroten in de komende jaren.

Veel CAO’s waren al afgesloten voordat de volle omvang van de economische crisis duidelijk werd. Deze kostenstijging is voor

Op personeelsgebied leidt de economische crisis tot een ruimer

Facilicom onvermijdelijk en wordt normaal gesproken meegenomen

aanbod van goede medewerkers. Dat betekent dat de inspanningen

in de indexering van de aanneemsommen. De verwachting is, dat de

van ons management minder gericht hoeven te zijn op het zoeken

in 2009 doorgevoerde prijsaanpassing niet geheel in lijn zal zijn met

van kandidaten, en meer op het selecteren van de juiste medewerkers.

de reële kostenstijging, met als gevolg een gevoelige terugloop van

In 2008 hebben wij deze ontwikkeling nog niet echt zien doorzetten,

onze marge. Het zal lastig zijn deze margedaling in 2009 volledig te

maar in 2009 constateren we duidelijk een breder aanbod van

compenseren.

goede kandidaten voor openstaande vacatures. In combinatie met de goede arbeidsvoorwaarden die Facilicom zijn medewerkers biedt,

Axxicom Personeelsdiensten is als uitzendbureau ons meest con-

stelt dat ons nog beter in staat om onze slogan ‘De juiste mensen

junctuurgevoelige bedrijfsonderdeel. De markt voor tijdelijke arbeids-

op de juiste plek’ waar te maken.


9

Facilicom wil zijn activiteiten in de gezondheidszorgmarkt uitbreiden.

positief bij aan het resultaat, maar de omzet staat in 2009 in de

In deze markt wordt immers nog groei verwacht, terwijl de traditionele

conjunctuurgevoelige haven sterk onder druk.

kantorenmarkt voor facilitaire dienstverlening op lange termijn niet meer zal groeien. In 2008 heeft Gom ZorgSupport verschillende

Zoals voorzien groeide Prorest Catering dankzij enkele grote nieuwe

nieuwe klanten gescoord. Axxicom Thuishulp heeft met meerdere

contracten met ruim 28%. Het bedrijf bleek prima in staat deze groei

zorginstellingen onderhandeld over joint ventures of overname van

op te vangen en wist ook de winst te laten groeien, zij het met een

bedrijfsonderdelen. Helaas zijn wij er niet in geslaagd om onze

lager percentage dan de omzet. In maart 2009 werd Mondial

targets op dit gebied te realiseren. Met betrekking tot de WMO-

Catering Services overgenomen en in Prorest geïntegreerd, zodat

gefinancierde activiteiten is de markt nog erg instabiel en hebben

ook 2009 qua groei goede vooruitzichten biedt.

wij de risico’s nog als té groot ingeschat. In 2009 zullen wij ons met hernieuwde inspanning op deze markt richten om beter voet aan

Zoals aangegeven had Axxicom Personeelsdiensten een moeilijk jaar

de grond te krijgen.

en zijn de vooruitzichten in de uitzendmarkt nog steeds slecht. In 2009 wordt daarom een forse reorganisatie doorgevoerd. Daar staat

Facilitaire diensten Nederland

tegenover dat Axxicom Airport Caddy 18% groeide en een redelijk

Het landelijk werkende schoonmaakbedrijf Gom groeide autonoom

rendement bereikte.

met ruim 12% in omzet. In de sterk concurrerende schoonmaakmarkt is dat een goede prestatie, temeer daar de winstgroei gelijke

Bij de horecadiensten van Tapwacht heeft de extra aandacht voor

tred hield met de omzetgroei. De laatste maanden van 2008 stond

technisch onderhoud (naast reinigen) vruchten afgeworpen. Ondanks

de winst wel iets meer onder druk, en dat zet zich in 2009 voort.

stagnatie in de reinigingsmarkt, groeide de omzet met 20% en her-

De regionale schoonmaakbedrijven liepen gedurende het eerste

stelde de winst zich.

halfjaar nog iets terug in omzet, maar wisten in het laatste kwartaal weer autonome groei te bereiken. De winst ligt nu bijna overal op

Facilicom Facility Solutions groeide opnieuw met meer dan 50%

een goed niveau.

en toont daarmee aan dat de markt rijp is voor ons aanbod van

In 2008 werden de activiteiten van VBG schoonmaak overgenomen

multiservices en integrale dienstverlening. Ook voor 2009 zijn de

en geïntegreerd binnen Gom en het regionale bedrijf Basita.

groeivooruitzichten goed. Om deze sterke groei te kunnen waar-

De financiële resultaten van de overgenomen activiteiten liggen ver

maken is verder geïnvesteerd in de organisatie, onder andere in

onder die van onze bestaande activiteiten. Het kost veel inspanning

de uitbreiding van de back office.

om de verliesgevende contracten winstgevend te maken. Dankzij de inzet van ons management en consequente toepassing van de

Bij elkaar hebben de facilitaire diensten in Nederland een omzet-

Facilicom-aanpak zien we in het eerste kwartaal van 2009 een

groei gerealiseerd van 22% en een winstgroei van 14%. Nederland

structurele verbetering optreden.

heeft dus een uitstekend jaar achter de rug, waar we zeer tevreden over zijn.

Trigion Beveiliging groeide met méér dan 25%, vooral vanwege de

10

opstart van een groot beveiligingscontract op Schiphol. Ondanks de

Bouw en Installatie

aanzienlijke aanloopverliezen die hieraan waren verbonden, verbeterde

Breijer Bouw en Installatie liet sterk wisselende resultaten zien.

de winst van Trigion sterk. Oorzaken waren het wegwerken van het

De afbouw- en contractonderhoudsbedrijven, beveiligingstechniek

verlies in de mobiele surveillance en een sterke focus op de operati-

en elektrotechniek deden het uitstekend. Deze onderdelen richten

onele organisatie. Ook Trigion Services ontwikkelde zich prima met

zich vooral op onderhoud en op gespecialiseerd werk, waar de

een mooie groei van omzet en rendement. De AlarmServiceCentrale

marges wat hoger liggen. Ook het bouwbedrijf in Huizen draaide

plukte in 2008 de vruchten van de investeringen van voorgaande

goed.

jaren en sloot het jaar met een goed rendement af.

De bouwbedrijven in Rotterdam en Den Haag en de werktuigbouw-

De Haven Beveiligings Dienst (HBD Total Security) uit Rotterdam

kundige bedrijven sloten het jaar af met verlies. De maatregelen die

werd in 2008 overgenomen. HBD blijft zich onder eigen naam

al vroeg in 2008 waren genomen om de verliesgevende projecten

richten op zijn specialisme: port security. Het bedrijf droeg in 2008

beter onder controle te krijgen, hebben nog onvoldoende opgele-


verd. Tegenvallers op projecten werden nog te laat geconstateerd,

wist dit omzetverlies niet te compenseren. Door het afzwakken van

waardoor er niet meer was bij te sturen. Er zijn in 2008 goede

de Engelse Pond vertegenwoordigt de omzet in Engeland een nog

vorderingen gemaakt op het gebied van projectbewaking en project-

lagere waarde in euro’s in de consolidatie. Zonder een stevige

administratie, waarmee we verwachten dergelijke tegenvallers in de

impuls middels een geslaagde aanvullende overname, ziet 2009

toekomst te voorkomen.

er voor Engeland somber uit.

De bouwen installatiemarkt is conjunctuurgevoelig. Breijer heeft dankzij veel contractmatige klanten voor het onderhoud van

Financiële resultaten

bestaande gebouwen en complexen minder te kampen met afname

Zoals al aangegeven is de magische grens van € 1 miljard omzet

van de vraag dan de aannemers van nieuwbouwprojecten.

in 2008 doorbroken. Dat is vooral gelukt dankzij de groei van de

Desondanks lijdt ook Breijer onder de crisis, vooral doordat nieuw-

Nederlandse facilitaire bedrijven. Deze bedrijven hebben een zeer

bouwaannemers zich nu op de onderhoudsmarkt begeven met als

sterke marktpositie. Bovendien zit de operationele organisatie van de

gevolg een veel scherpere prijsconcurrentie. Het beleid is erop

facilitaire bedrijven goed in elkaar, waardoor zij ook in moeilijke tijden

gericht vooral de sterke kanten van Breijer zoals (contract)onderhoud

goed in staat zijn de winstgevendheid te handhaven. Dat het totale

en middelgrote projecten, uit te bouwen. De focus zal onder deze

rendement is teruggelopen met ruim 4% tot 34,6 miljoen wordt

marktomstandigheden minder op grote projecten komen te liggen.

vooral veroorzaakt door mindere resultaten bij de uitzendactiviteiten, de bouwen installatiesector en in Engeland. Daarnaast werd

Buitenland

geïnvesteerd in de thuiszorgmarkt in Nederland en Axxicom Airport

In België groeide de omzet met ruim 10%, gelijkmatig verdeeld over

Caddy in Frankrijk, terwijl hier tot nu toe nog geen resultaten in zijn

alle activiteiten. Het rendement van de facilitaire diensten (Gom

bereikt. Overigens werd de nettowinst in 2007 voor 3,7 miljoen

Cleaning en Prorest Catering) daalde enigszins als gevolg van een

positief beïnvloed door eenmalige meevallers, die in 2008 niet

sterke prijsdruk op de markten. Deze trend is in het eerste kwartaal

optraden.

van 2009 nog niet gekeerd. Voor 2009 staat voor deze bedrijven

Buiten de normale vervangingsinvesteringen, werd geïnvesteerd in

kostenbeheersing dan ook hoog op de agenda.

overnames in Nederland. In lijn met ons beleid werd de betaalde

Dankzij een gunstige rendementsontwikkeling bij Axxicom Airport

goodwill direct afgeboekt van het eigen vermogen. Daarnaast wordt

Caddy, Axxicom Uitzendbureau en Facilicom Facility Solutions bleef

geïnvesteerd in een nieuw ICT systeem, waarmee de informatie-

de winst van België als geheel in 2008 op peil. Het beveiligingsbedrijf

behoefte van de komende decennia kan worden ingevuld.

S.A.T. is in april 2009 overgenomen en zal de basis vormen van de

Het financiële beleid van Facilicom is van oudsher zeer prudent.

verdere uitbouw van onze beveiligingsactiviteiten in België. Het multi-

Het bedrijf is volledig met eigen vermogen gefinancierd, er zijn geen

services-concept is daarmee opnieuw een stap dichterbij gebracht.

lange termijn-verplichtingen van betekenis ten opzichte van externe

In Frankrijk groeide de omzet van het schoonmaakbedrijf marginaal,

financiers. In deze onzekere tijden is dat een groot voordeel.

maar werd wel een winststijging gerealiseerd, mede door incidentele

Daarentegen zijn de activiteiten in Engeland geheel gefinancierd met

correcties met betrekking tot sociale lasten. Hoewel het rendement

eigen middelen, waarbij de groep in 2008 geconfronteerd werd met

nog steeds niet op het gewenste niveau ligt, lijken de inspanningen

een aanzienlijk koersrisico dat niet is afgedekt. De solvabiliteit

op het gebied van de werkorganisatie op de werkvloer hun vruchten

bedraagt 43%. Facilicom werd om die reden wel eens als conserva-

af te gaan werpen. Prened Securité was in 2008 nog niet winst-

tief beschouwd, maar de economische crisis heeft aangetoond dat

gevend, maar boekte het eerste kwartaal van 2009 een positief

dit de meest zekere manier van bedrijfsvoering is. Ook dat is een

rendement en dit belooft structureel te zijn. Axxicom Airport Caddy

vorm van ‘Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen’: onze stake-

startte ook in Frankrijk met een contract op vliegveld Charles de

holders kunnen rekenen op continuïteit.

Gaulle. Mede als gevolg van teruglopende passagiersaantallen is deze activiteit nog sterk verliesgevend.

Vooruitzichten 2009

Onze bedrijven in Engeland wisten in 2008 niet tot positieve

We worden geconfronteerd met een economische crisis van

resultaten te komen. De omzet van het schoonmaakbedrijf liep

ongekende omvang. Onze bedrijven hebben hier in 2008 nog weinig

terug vanwege verder verlies van klanten van het in 2006 over-

hinder van ondervonden. Ook het eerste kwartaal van 2009 laat in

genomen bedrijf CPS. Het beveiligingsbedrijf groeide wel, maar

de concrete financiële resultaten nog geen verdere terugloop zien.


11

Op alle gebieden zien wij echter de tekenen van een te verwachten

Het zal lastig zijn om in 2009 opnieuw boven de € 1 miljard omzet

teruggang:

te komen. In tegenstelling tot andere jaren, verwachten wij (los van

- Klanten zijn in mindere mate bereid om de jaarlijkse kosten-

eventuele acquisities) geen substantiële omzetgroei. Dat zal beteke-

indexering te betalen. - Uit lopende tenders blijkt dat opdrachtgevers soberder diensten wensen en dat de aanbieders scherper inschrijven. - We voeren bezuinigingsmaatregelen door voor bestaande

nen dat sommige bedrijfsonderdelen wel moeten groeien om een krimp van andere bedrijven op te vangen. Met de maatregelen die we hebben genomen, verwachten wij onze winst op het niveau van 2008 te kunnen handhaven. Hoewel ook deze verwachting weinig

opdrachtgevers die hun kosten moeten terugbrengen vanwege

ambitieus klinkt, zal het onder de huidige marktomstandigheden nog

teruglopende omzetvolumes.

veel inspanning van ons management vragen om dit te bereiken.

- De orderportefeuille van de bouwen installatiebedrijven is ten opzichte van vorig jaar teruggelopen. - We zien de betalingstermijn van de debiteurenvorderingen verder oplopen.

Wanneer zich aantrekkelijke overnamekandidaten aandienen, is Facilicom zeer geïnteresseerd om deze toe te voegen aan de groep. Juist in deze tijd zijn wij in een goede positie om bedrijven zekerheid

Om deze redenen verwachten wij dan ook een toenemende druk

en continuïteit te bieden. Wellicht dat hiermee de groei van omzet en

op omzet en rendement in de resterende drie kwartalen in alle

rendement kan worden gestimuleerd. Maar alleen wanneer de prijs-

bedrijfsonderdelen.

waarde verhouding van de overnamekandidaten verantwoord is:

Om ons hiertegen te wapenen, zijn begin 2009 al besparingsacties

Facilicom blijft prudent als het gaat om investeringen.

in gang gezet. In alle bedrijfsonderdelen is met de stofkam door de organisatie gegaan met als doelstelling om tussen 0,75 en 1% van

Het is economisch zwaar weer. Gelukkig is het Facilicom-schip

de omzet te besparen in de indirecte kosten. De maatregelen die

degelijk en goed onderhouden, ligt het op de juiste koers en

hieruit zijn gekomen worden in de loop van het eerste halfjaar

beschikt het over een ervaren bemanning met de juiste instelling.

geïmplementeerd. Onder andere zal een transparantere en directere

Met die overtuiging zullen we in 2009 verder bouwen aan ons bedrijf,

doorbelasting van kosten van het Shared Service Centre naar de

waardoor we een nóg waardevollere partner worden voor onze

werkmaatschappijen ertoe leiden dat bewuster en efficiënter gebruik

opdrachtgevers en medewerkers.

wordt gemaakt van de centrale diensten. Verder worden in bepaalde bedrijfsonderdelen van Breijer en bij

Schiedam, 30 april 2009

Axxicom Uitzendbureau afslankingsoperaties doorgevoerd die gepaard gaan met een verlies aan arbeidsplaatsen. In sommige gevallen zijn ontslagen niet te voorkomen. Zoals al aangegeven ondervindt Facilicom met zijn multiservicesmogelijkheden ook voordelen van de crisis. Met dit concept kunnen besparingen worden gerealiseerd voor onze klanten. De groei die we

Drs J.A. Gennissen

hiermee bereiken kan het omzetverlies als gevolg van de economi-

president-directeur

sche situatie compenseren.

12



De belangrijkste thema’s van 2008


13

Aandeel multiservices groeit gestaag

Trend naar integraal uitbesteden zet door De ontzuiling in de facilitaire dienstverlening lijkt een feit: de waterscheiding

vaak inclusief de aansturing van de dienstverlening. De Rijksgebouwendienst ging nog

tussen diensten als schoonmaak, beveiliging, catering en bijvoorbeeld technisch

een stap verder en besteedde ook de bouw en de exploitatie van een kantoor van de

onderhoud bestaat nauwelijks meer. Vooral grote bedrijven en organisaties

Belastingdienst uit aan Facilicom middels een PPS-contract.

besteden facilitaire diensten steeds vaker samen uit, het liefst bij één partij.

Bedrijven, organisaties en overheden kunnen tegenwoordig ook makkelijk overgaan tot totale uitbesteding omdat ze niet meer

De drijfveren zijn duidelijk: een multiservices-

altijd om tenders waarbij niet alleen scherp

hoeven te vrezen afhankelijk te worden van

contract ontzorgt, is efficiënt, zorgt voor

wordt gekeken naar de kwaliteit van de

een multiservices-aanbieder, iets dat vroeger

flexibiliteit en levert synergievoordelen op.

dienstverlening en de kosten op de korte en

vaak een argument was. De markt heeft

Facilicom zag ook in 2008 het aandeel

de lange termijn, maar ook of de aanbieder

zich nu zo goed ontwikkeld dat tenderen,

multiservices weer gestaag groeien. Onder

voldoende solvabel is, continuïteit kan

benchmarken en overstappen goed mogelijk

de nieuwe opdrachtgevers grote namen als

bieden en een goed werkgever is en dat

is. Het lijkt er dan ook op dat de vraag naar

Philip Morris, Vopak en ESA ESTEC.

alles ook kan staven met successen in

multiservices-contracten en integrale dienst-

Facilicom is er altijd van overtuigd geweest

vergelijkbare opdrachten. Philip Morris

verlening niet alleen zal beklijven, maar ook

dat het integraal uitbesteden van facilitaire

Nederland, Vopak en ESA ESTEC hadden

verder zal groeien. Niet omdat bedrijven en

diensten veel voordelen heeft. Sterker nog:

dat vertrouwen en besloten hun facilitaire

organisaties straks niet meer zonder kúnnen,

het is het fundament waarop het bedrijf ooit

diensten in handen te geven van Facilicom,

maar omdat ze niet meer zonder wíllen.

is gevestigd, iets dat nog tot uitdrukking komt in de naam, die immers staat voor ‘de facilitaire combinatie’. Zeker nu bedrijven en organisaties steeds verder gaan in

Beslissers in de facilitaire dienstverlening

ring. Goede tweede in het lijstje van

uitbesteding door zelfs de regie uit handen

besteden steeds vaker meerdere diensten

motivators is het gemak van één

geven en de eigen rol terug te brengen

uit bij één partij. Bij meer dan de helft van

aanspreekpunt.

tot demand management, kunnen zelfs

deze multiservices-contracten is sprake

Opmerkelijk is dat bij meer dan de helft

de sceptici zien dat dergelijke concepten

van maincontracting. Dat blijkt uit de

(51 procent) van alle multiservices-

wérken.

Imago blauwdruk facilitaire dienstverlening

contracten sprake is van maincontracting,

De markt heeft dit signaal opgepikt.

2008 van Blauw Research. Facilicom is

dat wil zeggen dat ook de facilitaire aan-

Het aantal totaalaanbieders groeit hard, al

goed bekend onder de beslissers en staat

sturing is uitbesteed. Een forse stijging

gaat het vaak om samenwerkingsverbanden

zelfs op de eerste plaats bij bedrijven van

ten opzichte van 2006 toen het bij slechts

tussen meerdere bedrijven. Het toenemend

100 tot 199 medewerkers.

31 procent van deze contracten ging

aantal aanbieders is nauwelijks een bedreiging

Maar liefst 45 procent van alle beslissers

om deze verdergaande vorm van

voor Facilicom, integendeel: juist doordat er

in de facilitaire dienstverlening heeft een

uitbesteding. Vooral kleine organisaties

steeds meer van dergelijke aanbieders zijn,

lichte of zelfs sterke voorkeur voor een

(68 procent) en grote organisaties

ontwikkelt de markt zich en kunnen de

multiservices-dienstverlener. Nu al heeft

(56 procent) maken gebruik van main-

meeste grote marktpartijen een mooie groei

18 procent meerdere facilitaire diensten

contracting, de middelgrote bedrijven

noteren, zo ook Facilicom. De kredietcrisis

bij één partij uitbesteed, dat is 1 procent

blijven met 38 procent achter.

zou deze beweging nog kunnen versterken,

meer dan in 2006 en maar liefst 5 procent

Facilicom scoort goed in spontane

omdat bedrijven en organisaties er weer

meer dan in 2004. Van deze 18 procent

naamsbekendheid als multiservices-

van doordrongen raken dat flexibiliteit een

overweegt één op de vijf om nog méér

dienstverlener. Ook Gom, Trigion en

groot goed is. Door meer ondersteunende

diensten bij dezelfde aanbieder onder te

Prorest komen overigens in deze lijst

diensten uit te besteden, kunnen ze zich

brengen. Onder de 82 procent beslissers

voor. Met deze drie divisies erbij opgeteld,

concentreren op de core business.

die nu nog niet meerdere diensten bij één

is Facilicom zelfs de nummer één in

Het zijn niet de minste opdrachtgevers

partij heeft uitbesteed, overweegt één op

naamsbekendheid bij bedrijven met 100

waarbij Facilicom in 2008 succes had met

de vijf dat wel te gaan doen. Belangrijkste

tot 199 medewerkers met 25 procent

het aanbieden van een multiservices-

motivatie is de verwachte kostenbespa-

naamsbekendheid voor Facilicom.

contract. Het gaat hierbij overigens vrijwel

14

Ook Blauw Research ziet groei multiservices


Voor het eerst PPS-contract gegund aan ‘single party’

Facilicom bouwt en exploiteert kantoor Belastingdienst Na een lang voortraject heeft Facilicom in 2008 het

en levert schoonmaak, beveiliging en catering. Alles gebeurt met eigen bedrijven. Alleen de architect is ingehuurd.

PPS-contract gewonnen voor de nieuwbouw en

PPS-projecten zijn tot nu toe altijd gegund aan consortia omdat er verder eigenlijk geen enkele partij in Nederland is die het gevraag-

exploitatie van het kantoor van de Belastingdienst in

de totaalpakket kan leveren. Ook Facilicom participeert in diverse PPS-contracten als leverancier van de facilities en het onderhoud.

Doetinchem. Het is voor het eerst in Nederland dat

Met dit contract met de Rijksgebouwendienst en de Belastingdienst is bewezen dat Facilicom, waarschijnlijk als enige bedrijf in Nederland,

een dergelijk contract aan één (private) partij wordt

als single party uitvoering kan geven aan zo’n allesomvattend PPScontract. Dat komt op het juiste moment: de verwachting is namelijk

gegund. Dat kan alleen doordat Facilicom alle

dat behalve de overheid ook zorgen onderwijsinstellingen en commerciële partijen integrale huisvestingvraagstukken gaan uitbesteden.

benodigde disciplines in eigen huis heeft.

Het exploitatiecontract voor het Belastingkantoor loopt tot 2025. Facilicom Facility Solutions levert gedurende de gehele looptijd van het contract de facilitaire diensten, inclusief het facility management,

De Rijksgebouwendienst is opdrachtgever voor het pand dat met 7.500 m2 huisvesting moet bieden aan 460 medewerkers van de

en is eindverantwoordelijk voor de exploitatie van het pand.

Belastingdienst. De bouw is eind 2008 begonnen, de oplevering

beveiligingsconcept voor het pand op te zetten. Prorest ontwikkelt

staat medio 2010 gepland. Facilicom verzorgt grondverwerving,

het concept voor het bedrijfsrestaurant en gaat het restaurant

financiering en bouw, doet vervolgens ook het (technisch) onderhoud

exploiteren. Breijer doet al het technisch onderhoud.

Gom houdt het pand schoon. Trigion is bezig een vernieuwend


15

Top 10-bedrijf met 1.400 medewerkers

Gom versterkt marktpositie met overname VBG Gom Schoonhouden heeft op 15 juni 2008 VBG Schoonmaak overgenomen.

door autonome groei en overnames door te stoten tot de top 3 van de schoon-

Met de overname heeft Gom Schoonhouden zijn marktpositie in Noord-

maakbedrijven, gerekend in omzet. De nieuwe aanwinst is inmiddels volledig

Holland en Midden-Nederland aanzienlijk weten te versterken.

geïntegreerd in de Gom-organisatie. De werkzaamheden worden nu onder de

VBG Schoonmaak telt 1.400 medewerkers en werkt voor ministeries,

naam Gom verricht. Alle schoonmakers zijn werkzaam gebleven op hun vaste

scholengemeenschappen, gemeenten en bedrijven.

locaties, administratie en kader zijn ondergebracht bij de verschillende vestigingen van Gom. Het schoonmaakbedrijf is

VBG Schoonmaak werd in 1968 opgericht.

Mede dankzij deze overname heeft Gom

meteen begonnen om een aantal verlies-

In 2007 realiseerde het bedrijf een omzet

zijn omzet in 2008 zien toenemen met

gevende contracten weer renderend te

van 25 miljoen euro, goed voor een plaats

20 procent. Dat draagt bij aan het streven

krijgen.

in de top 10 van de schoonmaakbranche.

van het schoonmaakbedrijf om in 2011

Zelfstandig label naast Trigion

Facilicom neemt HBD Total Security over Facilicom Services Group heeft in de loop van 2008 HBD Total Security

HBD is al sinds 1918 actief, eerst onder de naam Haven Controle Dienst, later als

overgenomen. HBD is als zelfstandig label toegevoegd aan de beveiligings-

Haven Beveiligingsdienst (HBD). Het bedrijf werd in 2002 zelfstandig en realiseerde in

divisie van Facilicom. Facilicom heeft met Trigion al een leidende positie

2007 een omzet van 13 miljoen euro. HBD telt circa 300 medewerkers en kent

in de beveiligingsmarkt. Met de overname van de Rotterdamse haven-

een gezonde groei. Was het bedrijf vroeger alleen actief in het

beveiliger versterkt Facilicom nu zijn positie in de snel groeiende markt

havengebied van Rotterdam, nu behoren ook de haven van Amsterdam en de regio

van de port security.

Groot Rijnmond tot het werkterrein. Als zelfstandig label binnen de beveiligingsdivisie van Facilicom behoudt HBD voorlopig zijn eigen identiteit en opdrachtgevers. Ook op het gebied van personele bezetting zijn geen wijzigingen doorgevoerd. Wel werkt HBD op deelgebieden samen met Trigion: zo zijn de meeste back officefuncties geïntegreerd, zijn de activiteiten van de alarmcentrale ondergebracht in de AlarmServiceCentrale en werkt HBD nu met de systemen van Facilicom. Daarmee zijn in korte tijd belangrijke synergievoordelen gerealiseerd.

16


Veilig vliegen Trigion zorgt dagelijks voor veiligheid op tal van luchthavens in Nederland. Zowel vóór als achter de schermen

Vervoer op maat Kwaliteit is onze reclame

Axxicom Airport Caddy vervoert op Schiphol jaarlijks zo’n 200.000 passagiers met beperkte mobiliteit

Facilicom Media zorgt ervoor dat alle reclamezuilen op Schiphol altijd voorzien zijn van de juiste reclameposters en vult tal van folderdisplays op de luchthaven Jaarverslag 2008 | Facilicom Services Group

17

Uitbreiding ook voor Facilicom uniek

Trigion werft 900 mensen voor Schiphol Eind november 2007 kreeg Trigion het contract gegund voor de beveiliging

Met advertenties in landelijke dagbladen, Spits, Metro en op vacaturesites, met

van Schiphol. Een nieuwe opdracht die om veel meer medewerkers vroeg.

banners op Hyves en Facebook, met ambassadeursacties onder Facilicom-

Er resteerden echter maar net iets meer dan twee maanden voordat het

medewerkers, reclamevliegtuigjes, promotieteams en allerlei opvallende acties kwam de

contract zou ingaan. Onmogelijk, dacht vrijwel iedereen, maar met het

stroom gegadigden in december op gang. Ook zijn er professionele searchbureaus

aanboren van werkelijk elk wervingskanaal, veel doorwerken tot in de

ingezet. Eigen recruiters hebben vervolgens de mensen geselecteerd en getest.

kleine uurtjes, een goed geoliede wervings- en opleidingsmachine en een

De opleiding Beveiliger Beschermd Gebied die de meeste medewerkers moesten doen,

bewonderenswaardige inzet van medewerkers is het gelukt.

is door het eigen opleidingsinstituut gegeven. Het is allemaal gelukt, maar het was een bijzondere operatie. Bij een reconstructie in

18

Trigion was al sinds 2005 aanwezig op

moest dat aantal zelfs zijn uitgebreid tot

het blad Veilig kon worden vastgesteld dat

Schiphol met een team van 125 mede-

ongeveer 1.000 medewerkers. Tenminste,

Trigion in korte tijd in feite een nieuw bedrijf

werkers. Eind november 2007 kreeg het

dat was de afspraak. Door onvoorziene

uit de grond heeft gestampt. Alles was

bedrijf definitief te horen dat het een nieuwe

omstandigheden moest die opschaling

nieuw: de opdracht, het werk, de organi-

opdracht zou krijgen, en wel het cluster

echter al vanaf de tweede week na aanvang

satie, de mensen, uniformen, auto’s en

personeel-, goederen- en gebiedsbeveili-

van het contract worden doorgevoerd.

communicatiemiddelen, de faciliteiten en

ging. Op 1 februari 2008, dus amper twee

Trigion kon gelukkig 250 mensen overnemen

ook de instructies. Dat was zelfs voor

maanden na de gunning, moest Trigion op

van collega-beveiliger ICTS-NAS, allemaal

Facilicom uniek: nog nooit heeft een van de

Schiphol aantreden met niet langer 125,

medewerkers die al opgeleid waren en erva-

divisies zo’n grote uitbreiding in zo’n korte

maar 600 medewerkers, en dan ook nog in

ring hadden op de luchthaven. Maar de rest

tijd moeten realiseren.

geheel andere functies. Tegen de zomer

moest het bedrijf zelf werven en opleiden.


Grootste opdracht in historie bouwbedrijf

Breijer verbouwt en renoveert Raad van State Breijer Bouw en Installatie heeft in 2008 de grootste opdracht in

het complex is ook een tempel van de Nederlandse democratische

zijn historie binnengehaald. En dat ook nog voor een bijzonder

rechtsstaat en staat daardoor zeer in de schijnwerpers. Facilicom is

en monumentaal pand: de Raad van State. Breijer is door de

zeer vereerd dat de Rijksgebouwendienst Breijer heeft geselecteerd

Rijksgebouwendienst uitverkoren om de tweede fase van de

voor dit prestigieuze project.

verbouw en renovatie van dit pand uit te voeren. De opdracht levert Breijer 50 miljoen euro omzet op. De verbouwing is in september 2008 gestart en moet in 2011 zijn afgerond. Het gebouwencomplex van de Raad van State beslaat zo’n 25.000 m2. Het totale complex wordt grondig onderhanden genomen. Breijer gaat het bekende Witte Paleis intern verbouwen en herindelen en voorzien van een nieuw ventilatiesysteem. Het bladgoud uit 1720 wordt gerestaureerd. De andere panden worden geheel gestript, aangepast aan de eisen van deze tijd en van een nieuwe gevel voorzien. Breijer Bouw en Installatie wist de opdracht binnen te halen door een goede prijs te offreren. Dat is onder meer mogelijk doordat Breijer zoveel disciplines in huis heeft. Voordelen zijn dat de opdrachtgever maar één aanspreekpunt heeft en dat Breijer de werkzaamheden perfect op elkaar kan afstemmen en dus veel efficiënter kan werken. De verbouwing moet in 2011 zijn afgerond. Dat geeft Breijer twee en een half jaar om deze aansprekende opdracht uit te voeren. Alleen al de sloopwerkzaamheden, die inmiddels zijn voltooid, besloegen meer dan drie maanden. Breijer heeft een projectteam van tien zeer ervaren mensen samengesteld om de werkzaamheden te coördineren. In totaal zijn ongeveer 100 Breijer-medewerkers bij het project betrokken. De eisen zijn hoog: het betreft hier immers niet alleen een Rijksmonument,

Facilicom begint eigen ‘Voordeelprogramma’ Facilicom wist al eerder gunstige collectieve

gevarieerd en kwalitatief pakket voordelen

Uitgangspunt is steeds dat een product

regelingen af te sluiten voor medewerkers.

aan te bieden. Het bedrijf doet deze

of dienst pas in het Voordeelprogramma

Een goed voorbeeld is de collectieve zorg-

inspanningen omdat het een goede manier

komt als het voor alle doelgroepen

verzekering waar medewerkers al sinds

is om medewerkers extra te belonen.

geschikt is en landelijk beschikbaar is.

2006 aan deel kunnen nemen. Dat is een

Het Facilicom Voordeelprogramma

Ook moet het om aantrekkelijke en exclu-

succes. Mede daarom is in 2008 besloten

bestond in 2008, naast de collectieve

sieve aanbiedingen gaan. Twee andere

om medewerkers meer voordelen aan te

zorgverzekering, uit korting op bijvoor-

belangrijke randvoorwaarden zijn dat

bieden middels het Facilicom Voordeel-

beeld bedrijfsfitness, theatervoorstellingen

leveranciers maatschappelijk verantwoord

programma.

en sieraden. Voor 2009 wordt onderzocht

moeten ondernemen en dat ze de gegevens

Met zo’n 30.000 medewerkers heeft

of het programma uitgebreid kan worden

van de Facilicom-medewerkers niet voor

Facilicom natuurlijk een grote inkoop-

met korting op tanken, parkeren en auto-

andere doeleinden gebruiken.

kracht. Het bedrijf heeft bovendien veel

huur en korting op kleding.

Medewerkers kunnen via een centraal

ervaring in het grootschalig inkopen van goederen en diensten. Die schaalgrootte en expertise worden nu ook veel meer ingezet om voordelen te behalen voor medewerkers. Het streven is een

mailadres zelf ideeën indienen voor aan-

F A C I L I C O M

VOORDEEL P R O G R A M M A

biedingen. Ook alle afdelingen en divisies worden gestimuleerd om vanuit hun eigen expertise en netwerk met ideeën te komen.


19

Verder ontplooien via het Intern KennisCentrum Najaar 2008 is Facilicom gestart met het Intern KennisCentrum, afgekort:

onbewuste, hoe mensen informatie filteren en het loslaten van oude gewoonten.

IKC. Het Intern KennisCentrum organiseert bijeenkomsten voor

De tweede sessie draaide om het begrip imagineering, een samentrekking van

Facilicommers rond een bepaald thema. Het gaat niet om zakelijke

imagination en engineering. Daarbij werd inzicht gegeven in hoe mensen zich dage-

thema’s, maar om thema’s die gericht zijn op het individu, op persoonlijk

lijks laten beïnvloeden en hoe organisaties nadenken over (consumenten)gedrag.

bewustzijn en ontplooiing. Onderwerpen in 2008 waren creativiteit en

Het leidde tot geanimeerde discussies over onder meer co-creatie, inhoud geven aan

imagineering. Voor 2009 staat bijvoorbeeld het thema maatschappelijk

beleving en zelfs over het logo van Facilicom. De sessies zijn niet direct werk-gerelateerd

betrokken ondernemen op het programma.

en hebben niet tot doel om op een directe manier bij te dragen aan de zakelijke ambities van Facilicom. Het initiatief komt

Kennis en inzichten opdoen samen met

worden. Om de bijeenkomsten kwalitatief

voort uit goed werkgeverschap, het bevor-

Facilicom-collega’s. Dat is wat de organi-

op een goed niveau te krijgen, kunnen

deren van de onderlinge saamhorigheid en

satoren van het Intern KennisCentrum

ze putten uit een speciaal budget om

het stimuleren van de individuele ontplooiing

nastreven. Die organisatoren zijn overigens

bijvoorbeeld externe sprekers in te huren.

van medewerkers. Het is in de ogen van

ook gewoon collega’s: iedereen kan mee-

De eerste sessie had als thema creativiteit

Facilicom meegenomen als deze bijeen-

helpen de bijeenkomsten te organiseren of

en trok zo’n 100 bezoekers. De bijeenkomst

komsten op termijn ook positief bijdragen

ideeën aan te dragen die behandeld kunnen

bood inzicht in het herkennen van het

aan de medewerkerstevredenheid en de sfeer in de organisatie en uiteindelijk de ondernemingszin bevorderen doordat er

Imagineering en Beleving

meer buiten de gebaande paden wordt gedacht.

Ambities op MVO-gebied vastgelegd

20

Als mensenbedrijf is maatschappelijk verantwoord ondernemen

continuïteit van de onderneming, werkgelegenheid en dienstverlening

(MVO) voor de Facilicom Services Group een tweede natuur.

aan de klanten. Dat uit zich onder andere in een personeelsbeleid

Maar het kan altijd beter, sterker nog: een goed MVO-beleid is erop

dat de medewerkers centraal stelt, in een bedrijfsvoering die erop is

gericht het ondernemen van een bedrijf maatschappelijk gezien

gericht om de ecologische impact te reduceren en in een financieel

steeds verantwoorder te maken. In 2008 heeft Facilicom besloten

beleid dat streeft naar een gezond rendement om daarmee de

daar meer structuur in te brengen. Zo is er voor het eerst een apart

zelfstandigheid te behouden, de continuïteit te waarborgen en de

MVO-jaarverslag dat niet alleen rapporteert, maar ook ambities vast-

marktpositie te behouden of liever nog te verbeteren.

legt en vorderingen meetbaar maakt.

Om het MVO-beleid meer zichtbaar én beter meetbaar te maken is

MVO zit in de genen van Facilicom en er gebeurt van oudsher dan

in 2008 besloten bestaande systemen en werkwijzen te transformeren

ook al veel op het gebied van duurzaamheid. In de afgelopen jaren

naar erkende standaarden. Daarbij maakt Facilicom gebruik van de

is ook langzaam maar zeker steeds meer werk gemaakt van het

richtlijnen die zijn opgesteld door het Global Reporting Initiative (GRI),

vastleggen van dit beleid en het formuleren van normen en waarden.

een internationaal samenwerkingsverband van bedrijven en des-

Zo is in 2008 op het Facilicom Portaal meer aandacht gekomen voor

kundigen dat als kernwaarden heeft: transparency, accountability,

MVO, waarbij Facilicom duidelijk maakt wat de prestaties en de

reporting and sustainability. Om te garanderen dat het MVO-beleid

ambities zijn op de terreinen van people, planet en profit. Ook uit de

een vaste plaats heeft in de organisatie, wordt een integraal

in 2008 op papier gestelde Bedrijfscode valt veel af te leiden over

besturingsmodel geïmplementeerd dat aansluit bij het bestaande

hoe Facilicom onderneemt en met zijn omgeving omgaat.

ISO 9001-managementsysteem. Met ingang van het verslagjaar

Facilicom is zich al sinds de oprichting in 1966 bewust dat zorg voor

2008 heeft Facilicom bovendien alle prestaties en ambities op dit

mens, milieu en winstgevendheid past in een beleid dat gericht is op

terrein vastgelegd in een apart MVO-jaarverslag.


De ‘do’s and don’ts’ van Facilicom

Integer opereren vastgelegd in bedrijfscode Facilicom wil op een zorgvuldige, integere en maatschappelijk verant-

De code stelt verder ook normen aan verslaglegging, administratie, facturen en

woorde manier ondernemen. Dat is iets dat managers en medewerkers

transacties. Juistheid, inzichtelijkheid en controleerbaarheid zijn daarbij de richtlijnen.

bij alles wat ze doen in hun achterhoofd moeten houden. In de Facilicom

De bedrijfscode is in feite een vastlegging van de bestaande cultuur van het bedrijf.

Bedrijfscode is nu vastgelegd welk gedrag en welk handelen daar wel en

Veel normen en regels zijn evident en liggen vaak ook al vast in bedrijfsreglementen,

niet bij past. Alle zittende managers is gevraagd zich zonder voorbehoud

CAO’s of zelfs het strafrecht. Dat alles nu toch is samengebracht in één document is

te committeren aan de bedrijfscode en deze ook uit te dragen.

mede veroorzaakt doordat Facilicom maar blijft groeien en het steeds moeilijker wordt

Nieuwe medewerkers moeten de code zelfs ondertekenen.

om zicht erop te houden dat iedereen zich gedraagt volgens de do’s and don’ts van Facilicom. Een andere reden is dat

De Facilicom Bedrijfscode is opgesteld door

gebieden waar medewerkers het bedrijf

opdrachtgevers bij aanbestedingen steeds

de directie en besproken met en akkoord

vertegenwoordigen.

vaker vragen om een bedrijfscode op papier.

bevonden door de Centrale Ondernemings-

De code stelt onder meer dat medewerkers

Facilicom legt ook sancties op als de

raad. Zorgvuldigheid, integriteit en maat-

niet onrechtmatig mogen handelen.

bedrijfscode niet wordt nageleefd. Dat zijn

schappelijk verantwoord gedrag zijn altijd

Een paar voorbeelden zijn: handelen in strijd

overigens sancties die nu ook al worden

leidend voor het gedrag van Facilicom-

met CAO’s, personeelsreglementen en sociale

gehanteerd: een mondelinge berisping,

medewerkers, zo is in de code te lezen.

wetgeving, misbruik maken van de eigen

een schriftelijke berisping en bij een ernstig

Dat geldt op elk terrein: in de omgang met

machtspositie en collega’s niet respectvol

vergrijp ontslag op staande voet. Mensen

elkaar, met opdrachtgevers, met het milieu

behandelen. Ook is vastgelegd dat mede-

die kwalijk gedrag constateren, kunnen in

en met eigendommen van Facilicom of

werkers bij mededingingskwesties zuiver

eerste instantie terecht bij de leidinggevende

anderen. De drie begrippen zijn bovendien

moeten handelen. Verder staat erin hoe

en in tweede instantie bij een toezicht-

bepalend bij het verkrijgen van opdrachten,

om te gaan met het accepteren van relatie-

houder. Anonimiteit van de melder is altijd

in de mededinging en op alle andere

geschenken en het bezoeken van events.

gegarandeerd.


21

Facilicom al voorbereid op vergrijzing

Longtime employment bevordert continuïteit Facilicom is altijd een voorstander geweest van longtime employment.

hoger niveau in te vullen met doorstromers. Dat is overigens ook in het voordeel van

Door te bevorderen dat mensen lang voor de organisatie werken, blijven

het bedrijf, want uit de cijfers blijkt dat medewerkers die intern doorstromen in het

kennis en ervaring behouden, is er continuïteit in de dienstverlening en

algemeen succesvoller zijn in hun nieuwe functie dan mensen die van buiten komen.

wordt er een veel beter contact opgebouwd met opdrachtgevers.

De kennis en ervaring die Facilicom heeft opgedaan in het bevorderen van longtime

Het streven naar longtime employment is inmiddels tot beleid verheven.

employment zorgt ervoor dat het bedrijf weinig vrees hoeft te hebben voor de ver-

Want mensen die intern doorstromen, zijn aantoonbaar succesvoller dan

grijzing. Waar andere bedrijven de koers op personeelsgebied drastisch zullen moeten

mensen die van buiten komen. Bovendien kan geen bedrijf straks meer

omgooien om voldoende medewerkers te behouden en ook de cultuur in het bedrijf

zonder langere dienstverbanden vanwege de vergrijzing.

zullen moeten ombuigen, kan Facilicom werken aan het verder uitbouwen van dit langjarige beleid. Een beleid dat overigens

Facilicom heeft nooit meegedaan aan de

het bedrijf ervoor dat managers, kaderleden

ook in de huidige kredietcrisis zijn vruchten

trend om elke drie of vier jaar de strategie om

en talenten hun gehele loopbaan lang profes-

afwerpt. Facilicom heeft namelijk tal van

te gooien, de koers te wijzigen en de organi-

sioneel en persoonlijk kunnen blijven groeien,

mensen in dienst die het bedrijf al eerder

satie te veranderen. Die trend maakt namelijk

zelfs als ze in een eindfunctie zitten. Ook is er

door een recessie hebben geloodst. Zij

verandering tot een doel op zich en heeft het

een welbewust beleid om doorstroming

weten hoe daar mee om te gaan, aan welke

jobhoppen bij jonge professionals gestimu-

mogelijk te maken en te stimuleren. Zo is het

knoppen ze moeten draaien en waar ze op

leerd. Facilicom hecht daarentegen aan

streven om 60 procent van alle functies op

moeten letten. Die ervaring is veel waard.

stabiliteit en continuïteit. Dat is niet alleen onderdeel van de bedrijfsfilosofie, het past ook goed bij de wensen van de opdrachtgevers. Want die zijn vooral tevreden over uitbesteding als ze er een stabiele, betrouwbare dienstverlening voor terugkrijgen.

Actie naar aanleiding uitkomsten MTO

Beloningssysteem aangepast en

Facilicom is ervan overtuigd dat medewerkers met lange dienstverbanden het bedrijf een

In het laatste medewerkerstevredenheidsonderzoek onder management en staf scoorde

ziel geven. Dat geldt zeker voor managers

Facilicom een 7,3 op het punt van tevredenheid. Toch waren er verbeterpunten.

en kaderleden. Juist als deze medewerkers

Zo bestond er onduidelijkheid over de beloningsstructuur en de doorstromingsmogelijk-

al lang bij het bedrijf werken, kunnen ze zich

heden en vroegen medewerkers zich af of de secundaire arbeidsvoorwaarden wel

optimaal identificeren met het beleid dat het

marktconform waren. De verbeteringen zijn in 2007 uitgewerkt en in 2008 ingevoerd.

bedrijf voorstaat, en zullen ze dat beleid ook

Hoewel een tevredenheidsscore van 7,3 heel goed is – de landelijke benchmark

uitdragen. De managers en kaderleden van

bedroeg 6,8 – waren er toch drie punten waar management en staf kritischer waren.

Facilicom en de divisies, zo is de ervaring,

Vertaald naar concrete zaken viel er wel wat te verbeteren op het gebied van salaris-

voelen zich thuis bij de continuïteit, de

systematiek, doorgroei- en opleidingsmogelijkheden en persoonlijke waardering.

stabiliteit en de duidelijkheid die Facilicom

De salarissystematiek was niet transparant, omdat er maar weinig over op papier

nastreeft en hebben echt respect voor de

stond. In overleg met de Ondernemingsraad en met ondersteuning van Mercer Human

medewerkers. Daardoor is het beleid

Resource Consulting is daarom in 2007 en 2008 een nieuw functiewaarderings- en

werkelijkheid geworden en is Facilicom

beloningssysteem opgezet. Alle functies zijn ingedeeld in een transparant belonings-

uitgegroeid tot een betrouwbare leverancier

systeem. Ook is bij alle functielevels aangegeven wat de salarisbandbreedte is. Na een

die bovendien een goed werkgever is.

grondige evaluatie is het nieuwe beloningssysteem begin 2009 definitief ingevoerd.

Het streven naar longtime employment wordt

Het nieuwe systeem moet ook gaan bijdragen aan het bevorderen van de door-

niet alleen met de mond beleden. Met tal van opleidingen en ontwikkelprogramma’s zorgt

22


ABN AMRO spreekt van enorme prestatie

In zes weken tijd 23 restaurants overnemen In zes weken tijd 23 bedrijfsrestaurants overnemen. Bij een gerenommeer-

Al met al had Prorest vijftien vacatures en ook die konden snel worden vervuld.

de opdrachtgever die hoge eisen stelt en alles anders wil. En dat alles ook

In de eerste weken van december zijn alle restaurants geïnventariseerd, is apparatuur

nog eens net in de moeilijkste periode van het jaar. Prorest overkwam het.

besteld, zijn leveranciers gebrieft, is een welkomstactie bedacht voor de bezoekers

Op 21 november 2007 kreeg Prorest te horen dat het bedrijf 23 bedrijfs-

van de restaurants en hebben de nieuwe medewerkers hun eerste instructies ont-

restaurants van ABN AMRO mocht gaan exploiteren. Precies zes weken

vangen. In de week tussen kerst en oud en nieuw en bij sommige restaurants zelfs pas

later, op 2 januari 2008, moest de overname op alle locaties zijn voltooid.

op de ochtend van 2 januari zijn de locaties met onder meer het kassasysteem van Prorest, andere signing, nieuw servies,

ABN AMRO wilde iets anders in de

nieuws te horen, op 2 januari moest de

Prorest-bedrijfskleding, andere menukaarten

restaurants. Het horeca-concept dat Prorest

overname op alle locaties zijn voltooid.

en natuurlijk ook allerlei nieuwe sandwiches,

met veel succes heeft doorgevoerd bij

Prorest is zeer ervaren in het overnemen

wraps en hippe en gezonde drankjes

toonaangevende klanten als Endemol,

van restaurants, maar 23 locaties tegelijker-

omgetoverd tot echte Prorest-restaurants.

beviel de bank. Daarom kreeg Prorest na

tijd inlijven is ook voor dit cateringbedrijf

In de eerste weken van januari was bijna

een tenderprocedure het contract voor de

uniek. Toch is het gelukt. Hoogste prioriteit

heel Prorest stand by om te hulp te schieten

23 restaurants van de panden met minder

was het binnenhouden van de medewerkers

als er iets mis zou gaan. Op alle locaties

dan 800 bewoners. Door de bijzondere

van de vorige cateraar en daarmee het vast-

waren managers aanwezig om de catering-

omstandigheden waarin de bank verkeerde,

houden van de ervaring en de bekendheid

medewerkers te ondersteunen en vertrouwd

liep de tenderprocedure uit. Pas op

met de opdrachtgever. Al snel tekenden

te maken met de werkwijze van Prorest.

21 november kreeg Prorest het goede

zestig medewerkers het arbeidscontract.

Ook lagen er handboeken klaar waar werkelijk alles in was terug te vinden. Op het hoofdkantoor had Prorest ook nog een helpdesk ingericht waar mensen meteen antwoord konden krijgen op al hun vragen.

transparant gemaakt

Het bleek wat overdreven: de helpdesk is amper geraadpleegd. Al in de derde week van januari kon het projectteam worden

stroming binnen Facilicom. Die mogelijkheden zijn groot en doorgroei wordt ook zeer

ontbonden. De overname was namelijk

gewaardeerd, maar blijkens het MTO waren medewerkers daar niet goed genoeg mee

een succes: ABN AMRO gaf toen al aan

bekend. Doordat functies nu helder zijn ingedeeld en gewaardeerd is het duidelijker

tevreden te zijn en erkende bovendien dat

voor medewerkers waar ze naartoe kunnen groeien.

Prorest een enorme prestatie heeft geleverd.

Om daar nog beter handen en voeten aan te geven, is bovendien het Meldpunt Interne Doorstroming opgericht, waar mensen zich via hun leidinggevende kunnen aanmelden als ze iets anders willen binnen de organisatie. Via een intakegesprek en zonodig een test wordt gekeken waar hun kwaliteiten liggen en voor welke functies ze in aanmerking komen. Doel is binnen een half jaar tot een transfer te komen óf duidelijkheid te bieden dat er geen match is te maken. Ook secundaire arbeidsvoorwaarden dragen bij aan de medewerkerstevredenheid. Om zeker te weten dat deze marktconform waren, is met behulp van Mercer een landelijke benchmark gehouden. De uitkomsten waren positief: Facilicom doet hierin niet onder voor vergelijkbare bedrijven. Toch zijn enkele secundaire arbeidsvoorwaarden naar boven bijgesteld. Zo is onder meer de reiskostenvergoeding voor woon-werkverkeer verruimd en is de ontwikkeling van flexibel belonen eind 2008 gerealiseerd.


23

Ook intranet-achtige functies voor relaties

Facilicom Portaal nieuw communicatieplatform Op 1 december 2008 is het Facilicom Portaal de lucht in gegaan.

De intranetfunctie is eveneens fors uitgebreid. De teamsites zijn in uiterlijk en in

Het Portaal is niet zomaar een website maar een communicatieplatform

functionaliteit geheel in lijn gebracht met het Portaal. Daarnaast krijgt iedere medewerker

waar publiek, medewerkers en relaties een groeiende hoeveelheid informatie

een persoonlijke pagina die geschikt is voor het opslaan van documenten en snelkoppe-

kunnen vinden en met elkaar in contact kunnen treden. Met de introductie

lingen. In 2009 wordt een begin gemaakt met het aanbieden van gepersonaliseerde

van het Portaal is ook de verschijningsvorm op internet geheel aangepast

informatie via deze pagina’s. Voorbeelden: een overzicht van vakantiedagen, een altijd

aan de nieuwe huisstijl van Facilicom.

actueel rooster en salarisstroken. Ook relaties krijgen in feite een dergelijke, via het internet te benaderen persoonlijke

Facilicom en al zijn divisies waren vanzelf-

plegen en te downloaden en zelfs

pagina. Opdrachtgevers vragen om steeds

sprekend al jaren prominent aanwezig op

actuele wensen door te geven.

meer managementinformatie en willen die

het internet. Ook intranetsites worden

Het internetgedeelte van het Portaal is

data bovendien snel tot hun beschikking

binnen het bedrijf veelvuldig gebruikt, niet

geheel vernieuwd en sterk uitgebreid en

hebben. Het internet is daarvoor een ideaal

alleen om medewerkers te informeren, maar

heeft aan kracht gewonnen doordat surfers

middel, ook al omdat de informatie dan

ook als hulpmiddel bij het werken: zo is het

op alle homepages nu worden onthaald

overal te raadplegen is. Facilicom komt

al jaren mogelijk om teamsites op te zetten

met relevant actueel nieuws. Een andere

opdrachtgevers hierin graag tegemoet, ook

waar medewerkers gegevens kunnen delen

waardevolle toevoeging is dat bezoekers

al omdat tal van divisies de wens hebben

en gezamenlijk aan documenten kunnen

per branche kunnen zoeken naar diensten

om resultaatgerichte contracten af te sluiten.

werken. Het Facilicom Portaal is in feite een

die voor hen van toepassing zijn. Mensen

Door continu snel en online cijfers te geven

doorontwikkeling van dit digitaal communi-

die geïnteresseerd zijn in werken bij

over de geleverde output wordt het steeds

ceren en samenwerken. Niet alleen zijn deze

Facilicom vinden nu nog sneller nog meer

beter mogelijk om prestatiegerichte afspraken

bestaande mogelijkheden vernieuwd en

informatie. Steeds meer divisies vertellen

te maken.

uitgebreid, via het Portaal kunnen in de loop

met behulp van gefilmde interviews met

Het concept van het Facilicom Portaal is

van 2009 ook relaties terecht op beveiligde

medewerkers over het werk, de eisen, de

intern ontwikkeld. De bouw van het Portaal

pagina’s om managementinformatie te raad-

beloning en de cultuur bij het bedrijf.

is in juni 2008 gestart, in oktober zijn de eerste delen van het systeem opgeleverd en kon worden begonnen met het overzetten van bestaande informatie en het invullen van de vele nieuwe onderdelen van de sites. Alle contentbeheerders zijn getraind in het werken met het bijbehorende contentmanagementsysteem en in het gebruik van metadata, de verborgen zoektermen die pagina’s beter vindbaar moeten maken. Corporate Communicatie bewaakt de huisstijl van de site, heeft de eindredactie over alle content en stimuleert en ondersteunt de divisies bij het actueel, informatief en interessant houden van de diverse sites.

24



Algemeen en sociaal jaarverslag divisies


25

Omzet neemt toe met 13 procent

Schoonmaakdivisie weet groei vast te houden

De focus op commercie bij Gom heeft in 2008 zijn vruchten afgeworpen. De nieuw opgetuigde salesafdeling wist voor maar liefst 40 miljoen euro aan nieuwe contracten binnen te halen. De regionale bedrijven hebben hun rendement aanzienlijk verbeterd. En Gom ZorgSupport behaalde in zijn eerste jaar meteen mooie resultaten.

26



Al bij zijn aantreden in 2006 zag algemeen directeur Rob Alsema

Regionale bedrijven

dat de groei er een beetje uit was bij de schoonmaakdivisie.

De regionale bedrijven van de schoonmaakdivisie hebben in 2008

‘Er was onvoldoende aandacht voor de salesorganisatie, die werd

hun beleid voortgezet om hun portefeuille op te schonen. Vrijwel alle

aangestuurd vanuit de regio’s. Dat moest veranderen, ook omdat

contracten die niet gezond waren te krijgen, zijn nu opgezegd.

we geacht worden ons steentje bij te dragen aan de groeiambities

Rob Alsema: ‘Dat heeft wel gevolgen gehad voor de omzet, die is

van Facilicom.’ In 2007 is een aparte salesorganisatie ingericht,

in 2008 gekrompen. Wel zien we nu dat de kwaliteit is gestegen

en die heeft in 2008 zijn bestaansrecht meer dan bewezen.

en dat, als gevolg daarvan, ook de klanttevredenheid hoger is.

‘Het is een hele prestatie om in deze verdringingsmarkt maar liefst

Het rendement van de regionale bedrijven is nu aanzienlijk verbeterd,

40 miljoen euro aan nieuwe contracten binnen te halen.’ Een groot

en dat is waar het ons om ging: daarmee hebben we een stevig

deel van die nieuwe contracten is overigens gewoonweg nodig

fundament gelegd.’

om de omzet op peil te houden. ‘De retentiegraad daalt in deze branche: tot wel 85 procent. Dat betekent dat het klantenpalet zich

Specialistische segmenten

elke vijf, zes jaar compleet vernieuwt. Bedrijven lijken schoonmaak

Gom Specialistische Reiniging groeide in 2008 keurig mee met

te zien als een commodity.’ Iets vergelijkbaars speelt bij Europese

de markt. Gom Food sloeg een mooie slag bij Philip Morris.

inschrijvingen. ‘Daarbij ging het de afgelopen jaren vaak niet om

Onder leiding van Facilicom Facility Solutions werd daar een groot

kwaliteit, maar vooral om het zo goed mogelijk invullen van de

multiservices-contract afgesloten waar Gom Food een belangrijke

tenderdocumenten.’ Gelukkig verandert dat. ‘De overheid bedenkt

participant in is. Gom ZorgSupport behaalde in het eerste volledige

constructies waardoor kwaliteit weer zwaarder meeweegt. Daar

jaar van zijn bestaan een mooi resultaat, zowel in omzetgroei als

zijn we in 2008 ook succesvol in geweest: we hebben een groot

in rendement. ‘De zorg is toch een aparte sector die zijn eigen

prestatiecontract afgesloten met Defensie.’ Per saldo bedroeg de

eisen stelt. We scoren goed in dit segment, mede omdat we werken

groei van Gom 12 procent, en dat was exclusief de overname van

vanuit deze gespecialiseerde business unit. Hoofdactiviteit van

VBG Schoonmaak, een bedrijf dat inmiddels volledig is geïntegreerd

Gom ZorgSupport is schoonmaken in instellingen, maar we bieden

in de Gom-organisatie. Een overname die zorgde voor nog eens

nadrukkelijk ook aanvullende diensten rondom het bed, zoals het

8 procent omzetgroei. ‘Dat die enorme groei voor extra druk in

rondbrengen van thee en koffie, het verzorgen van planten en

de operationele organisatie heeft gezorgd, mag voor zich spreken.

het verrichten van logistieke taken zoals het vervoer van patiënten.

Het was voor Gom dan ook een jaar van stevig aanpakken.

De business unit wist het contract met Erasmus MC te continueren en

Er is al met al een geweldige prestatie geleverd.’

realiseerde groei door onder meer twee nieuwe ziekenhuizen binnen te halen: het Westfriesgasthuis en het Sint Franciscus Gasthuis.’

‘Het is een hele prestatie om in deze verdringingsmarkt maar liefst 40 miljoen euro aan nieuwe contracten binnen te halen’

Rob (R.J.) Alsema, algemeen directeur


27

Sociaal verslag schoonmaakdivisie Gom Academie Ook in 2008 hebben Gom en de regionale schoonmaakbedrijven veel geïnvesteerd in het vergroten van kennis en vaardigheden, het opleiden van (toekomstige) leidinggevenden en het ontwikkelen van de vakbekwaamheid van medewerkers. Zo hebben de leidinggevenden van Gom de module Werving & Selectie gevolgd van de Gom Academie. Doel was om ze bekend te maken met de verschillende wervingsmogelijkheden die er zijn en hoe die te gebruiken, met name in een krimpende arbeidsmarkt. Ook was er veel aandacht voor het selecteren van de juiste mensen, waarbij de leidinggevenden geleerd is te letten op kwaliteit en te toetsen of sollicitanten het wel in zich hebben om de slogan ‘schoonmakers die vooruitdenken’ waar te maken.

regio’s van Gom en binnen de regionale schoonmaakbedrijven. Ontwikkeltraject administratie Om de kwaliteit en ontwikkeling van de administratieve medewerkers van de schoonmaakdivisie te waarborgen, zijn in 2008 bedrijfseigen trainingen gestart. Hierbij is niet alleen aandacht voor kennis en vaardigheden van de medewerkers, maar ook voor motivatie en stimulans. De trainingen zijn overigens een antwoord op wensen die zijn geuit in het medewerkerstevredenheidsonderzoek dat eerder was gehouden.

Schoonmaakdiva Anita Mulder, inspectrice bij Gom voor regio Midden-Nederland is verkozen tot Schoonmaakdiva van Nederland. Met veertien andere kandidaten uit het hele land heeft zij gestreden om deze titel in het gelijknamige tv-programma. Een titel én een medewerker om trots op te zijn.

Aantal medewerkers

Ziekteverzuim in %

12.000

10

11.000

9

10.000

Na het succes van de pilot Gom Academie Nieuwe Stijl zijn de modules van deze academie aangevuld met zogenaamde ‘intervisiebijeenkomsten’. Intervisie zorgt ervoor dat de opgedane kennis en vaardigheden beter worden geborgd en dat het geleerde een integraal onderdeel wordt van de werkzaamheden. Deze opzet krijgt een vervolg in de andere

Sales Academie In 2008 is voor salesmedewerkers de Sales Academie van start gegaan. Doel is om deze groep commerciële professionals in staat te stellen het maximale uit zichzelf te halen, zowel vakinhoudelijk als persoonlijk. Natuurlijk komen ook zeer specifieke salesvaardigheden uitgebreid aan de orde.

8

9.000 7

8.000 7.000

6

6.000

5

5.000

4

4.000

3

3.000 2

2.000

1

1.000 0

0 2004

2005

2006

2007

2008

2004

2005

2006

2007

2008

Highlights uit de schoonmaakbranche 2008 ZorgPanel slaat brug

Prestatiecontract Defensie

Met Gom ZorgSupport wil Gom dienst-

Sinds 1 november 2008 maakt Facilicom ook kazernes schoon. Het gaat om een contract

verlening op maat leveren in de zorg.

voor maar liefst 49 Defensie-locaties in het midden en oosten van het land. Behalve Gom

Om een brug te slaan tussen zorginstellingen

Schoonhouden zijn ook drie regionale schoonmaakbedrijven van Facilicom verantwoordelijk

en de facilitaire dienstverlening is Gom

voor de invulling van de dienstverlening, en dat is uniek. Ook bijzonder is dat het om een

ZorgSupport in 2008 het ZorgPanel gestart.

prestatiecontract gaat: de schoonmaakbedrijven worden afgerekend op de resultaten die

Gom inventariseert per e-mail onder

ze leveren. Het contract heeft een looptijd van drie jaar.

800 professionals in de zorg welke actuele vragen er op facilitair gebied leven. Op regionale bijeenkomsten wisselen

Lunch op Paleis Noordeinde

facilitaire zorgprofessionals en medewerkers

Het was al een hele eer voor Gom-medewerker

van Gom vervolgens van gedachten over

Debby van Lissum dat ze in 2007 werd verkozen tot

deze thema’s. Per mail wordt verslag

Schoonmaakster van het Jaar. Maar die titel bezorgde

gedaan van enquêtes en bijeenkomsten.

haar in 2008 ook nog eens een heel bijzondere lunch

Het ZorgPanel lijkt in een grote behoefte

op Paleis Noordeinde. De uitnodiging was afkomstig

te voorzien.

van kroonprins Willem-Alexander en prinses Máxima en bedoeld voor een select groepje Nederlanders die een bijzondere prestatie hadden geleverd. Het koninklijke paar knoopte met iedereen een gesprek aan, dus ook met Debby. ‘Thuis was iedereen superjaloers,’ vertelde de schoonmaakster in het personeelsblad van Facilicom.

28



Blij van schone ramen

‘Het is leuk als mensen je kennen en je werk waarderen’ Edie Kartadikromo (links) en Ruza Jukic kennen elkaar van

geïnspecteerd, verdeel ik het werk onder mijn team. Om twee uur

het werk. Ze weten wat ze aan elkaar hebben en daarom

is mijn dag voorbij. Het loopt eigenlijk prima. Tine Bos, mijn leiding-

loopt het werk op rolletjes.

gevende, komt eens per maand langs om eventuele problemen en extra’s door te nemen. Meer is niet nodig. Ik ben trots op mijn

Edie voelt zich als glazenwasser helemaal in zijn element. Met zijn

werk, het is mijn eerste baan en hopelijk mijn laatste.’ Edie grapt:

emmer in de aanslag komt hij naar het gesprek. ‘Ik doe overigens

‘Mijn werk biedt mij precies de vrijheid die ik nodig heb. Ik heb

wel meer dan glazenwassen, hoor. Ook het reinigen van kunststof

iets met glas, vieze ramen kan ik gewoon niet zien! De arbo-regels

of de oplevering van vloeren behoren tot mijn taken. Ik loop al

zijn de laatste jaren wel aangescherpt, dus we mogen niet meer

zestien jaar bij Gom Specialistische Reiniging rond en nog steeds

op de ladder, hoogstens een keukentrapje. Waar ik ook kom,

vind ik het leuk. Dat ligt voor een groot deel aan de leidinggevenden

of het bij Unilever is of hier bij het Erasmus MC, ik hoor altijd:

waar ik mee werk. Bij het Erasmus MC is dat Ruza. Wij klikken

“Hee, Edie, ben je er weer?” Het is leuk als mensen je kennen

enorm.’ Ruza weet dan ook dat het goed komt als ze Edie belt.

en je werk waarderen’ Ruza voegt toe: ‘Ik ben ook heel blij als

Zij is begonnen als schoonmaakster, maar sinds twaalf jaar voor

Edie komt, want dan worden mijn ramen tenminste weer schoon!’

Gom ZorgSupport leidinggevende op de O.K. en op de patiëntenafdelingen van Erasmus MC. ‘Ik ben misschien wat onzichtbaarder

Edie én Ruza beschouwen Facilicom als een prima werkgever.

voor de klanten dan Edie, maar voor mijn werk moet ik wel

Ruza: ‘Ze hebben respect voor ons en gaan voor kwaliteit.

iedereen kennen. De coördinatoren van de afdelingen geven mij

Ze hebben me ook alle kans gegeven om te groeien en dat zegt

namelijk elke dag hun schema door. Zo weet ik precies welke

ook iets over het bedrijf. Anders was ik misschien nog steeds

kamers in gebruik zijn en welke niet. Ik begin de dag altijd met

aan het soppen.’ Edie streeft geen carrière na. ‘Ik hang teveel aan

een rondje langs de afdelingen, daarin heb ik mijn eigen routine

mijn vrijheid. Voorman zijn op een en dezelfde plek is niets voor

ontwikkeld. Om half zeven is de O.K. aan de beurt, dan de Thorax,

mij. Zo lang ik nog met plezier naar mijn werk ga, is het goed.

dagbehandeling en de verpleegafdeling. Als ik een afdeling heb

Ik denk niet na over later, wie weet win ik wel de loterij!’


29

Uitbreiding Schiphol, overname HBD

Divisie Beveiliging ziet omzet fors toenemen

Vooral dankzij de enorme uitbreiding op Schiphol en de overname van HBD Total Security zag de divisie Beveiliging zijn omzet in 2008 met ruim 27 procent groeien. Ook het rendement steeg, met name omdat Trigion het verlies bij de mobiele surveillance heeft weten weg te werken. De groei zal in 2009 zeker niet zo groot zijn, en dat biedt ruimte voor consolidatie en voor verbetering van de operational excellence.

30



De autonome groei van Trigion vond in 2008 vooral plaats door de

vesteerd in de werving van medewerkers. Dat heeft geld gekost,

forse uitbreiding van het contract op Schiphol. Werkte het bedrijf

maar ook opgeleverd. Bij dit bedrijfsonderdeel was een inleen van

daar eerst met 125 mensen, in de eerste maanden van 2008 werd

zo’n 15 procent gebruikelijk, dat hebben we nu aanzienlijk weten

dat aantal uitgebreid tot 1.000. Algemeen directeur Geert van de

te reduceren. Dat komt ook ten goede aan de kwaliteit, die is toch

Laar: ‘Vooral omdat we het contract versneld moesten invullen,

beter op niveau te houden als je met eigen mensen werkt.’ Hij denkt

heeft dat grote inspanningen gevraagd, onder andere op het gebied

niet dat de recessie veel roet in het eten zal gooien. ‘We richten ons

van recruitment. Dat heeft de nodige opstartkosten met zich

nu ook op de middelgrote en de kleine organisaties. Daar is steeds

meegebracht. We zijn echter binnen de begroting gebleven en

meer animo om dit soort diensten uit te besteden. De recessie zal

weten nu al dat deze actitiviteit in 2009 winstgevend zal zijn.’

dat waarschijnlijk alleen maar stimuleren omdat bedrijven zich meer

Ook een andere activiteit zag overigens een opmerkelijke groei:

willen richten op de core business.’

de afdeling Toezicht & Handhaving. ‘Daar investeren we al jaren in

Ook de AlarmServiceCentrale had een goed jaar met een omzet-

omdat we geloven in een groei van het werk in het publieke domein.

stijging van zo’n 17 procent. Na jaren van investeren in de nieuwe

We hadden altijd zo’n 50 mensen in deze activiteit aan de slag,

meldkamer en in nieuw personeel wist de business unit in 2008

in 2008 is dat gegroeid naar 150, een verdrievoudiging dus.’

weer een mooi resultaat te realiseren. Trigion Recherche, Consultancy & Training is in 2008 vooral bezig geweest met het

Hoger rendement

orde krijgen van het personeelsbestand en het oplijnen van interne

Het totale rendement van de divisie steeg behoorlijk. Dat was vooral

processen. De verwachting is dat dit relatief kleine, maar voor

te danken aan de ingrijpende veranderingen bij de mobiele surveillance.

de integrale aanpak waar Trigion voor staat, belangrijke bedrijfs-

Vond deze activiteit eerst plaats vanuit een aparte business unit,

onderdeel in 2009 financieel gezien nog geen substantiële bijdrage

in 2008 zijn de mobiel surveillanten ondergebracht bij de districten.

zal leveren.

‘Daardoor is er veel meer managementfocus. Ook zijn we nu beter in staat de wensen van de klant op lokaal niveau goed te vertalen en

HBD Total Security

invulling te geven aan de vraag naar meer integrale dienstverlening.’

HBD Total Security (de Haven Beveiligings Dienst) werd per 15 juni

Daarnaast zijn ook nog eens alle routes efficiënter ingedeeld.

overgenomen en ondergebracht bij de divisie Beveiliging. De omzet

De acties hadden een onmiddellijk effect op de winstgevendheid.

van het bedrijf is dus ook maar voor zes maanden meegeteld.

‘Het forse verlies van 2007 is in het verslagjaar geheel weggewerkt

Het bijna 100 jaar oude bedrijf gaat voorlopig onder eigen naam

en zelfs omgebogen in een kleine winst. In 2009 verwachten we een

verder. Voor opdrachtgevers is er dan ook weinig veranderd.

normaal bedrijfsresultaat. Dat heeft een grote impact op het rende-

‘Achter de schermen is wel meteen gezocht naar synergie. Zo is de

ment van de totale divisie.’ Hij tekent daar overigens bij aan dat de

alarmcentrale van HBD overgeheveld en geïntegreerd in onze eigen

mobiele surveillance er nog niet is. ‘In 2009 willen we de kwaliteit

AlarmServiceCentrale. Ook wordt het management nu efficiënter

omhoog brengen. We voldoen nog niet overal aan de afgesproken

ingezet. En back office-activiteiten als salarisadministratie, facturatie,

responstijden, dus er valt nog wel een kwaliteitsslag te maken.’

debiteuren- en crediteurenbeheer en controlling zijn overgebracht naar ons hoofdkantoor. Daar hebben we behoorlijk mee weten te

Investeren in mensen

besparen, terwijl de klant er alleen maar voordelen van ondervindt.

Trigion Services wist net als in 2007 een groei in de omzet te noteren

De cijfers zijn al in 2008 snel beter geworden en het vooruitzicht

van 17 procent. Ook het rendement steeg. ‘We hebben flink geïn-

voor 2009 is dan ook goed.’

‘We hebben flink geïnvesteerd in de werving van medewerkers. Dat heeft geld gekost, maar ook opgeleverd’

Geert (G.C.A.H.) van de Laar, algemeen directeur


31

Sociaal verslag beveiligingsdivisie Medewerkerstevredenheid Uit het medewerkerstevredenheidsonderzoek van medio 2008 blijkt dat de tevredenheid van de Trigion-medewerkers is gestegen van 5,8 naar 6,5. Dit laat duidelijk zien dat de acties die in de afgelopen twee jaar zijn genomen een positief effect hebben gehad. In 2009 wil Trigion verder bouwen aan de ontwikkeling van de medewerker en professionalisering van de leidinggevende. Opleidingen Trigion heeft al een uitgebreid aanbod van opleidingen voor nieuwe medewerkers. Uit het medewerkerstevredenheidsonderzoek van 2008 bleek echter dat mensen zich meer willen ontwikkelen. Daarom is het bedrijf bezig de Trigion Academie op te zetten. Het programma om alle leidinggevenden te trainen in situationeel leidinggeven is in 2008 gecontinueerd. Het coachend leidinggeven helpt onder meer bij het lager in de organisatie leggen van verantwoordelijkheden, waardoor leidinggevenden meer tijd krijgen voor het uitzetten van de koers en het feitelijke managen. Dit draagt weer bij aan de kwaliteit van dienstverlening. In het kader van de vakinhoudelijke ontwikkeling van managers is in 2008 gestart

met de modulaire opleiding Trigion Risicomanagement Methodiek. Een opleiding waaraan behalve de managers uit alle geledingen van Trigion ook opdrachtgevers kunnen deelnemen. Ziekteverzuim Het verzuim bij Trigion bedroeg in het verslagjaar 5,34 procent, een lichte stijging ten opzichte van het jaar daarvoor. Dat betekent dat er onverminderd aandacht nodig blijft voor het beheersen en verminderen van verzuim. Leidinggevenden hebben tot taak zieken veel aandacht te geven, regelmatig contact met hen te houden en bij veel ziekmeldingen een gesprek te voeren over de mogelijke oorzaken.

Arbeidsomstandigheden Het arbobeleid binnen Trigion heeft in 2008 weer in het teken gestaan van de Risico Inventarisatie & Evaluatie (RI&E). Inmiddels is voor 87% van alle objecten waar Trigion op structurele basis beveiligingsdiensten levert, een RI&E inclusief een Plan van Aanpak opgesteld, in 2007 was dat nog 77 procent. Trigion Awards Ook in 2008 zijn de Trigion Awards uitgereikt. Anders dan het jaar ervoor hebben de medewerkers nu zelf de winnaars bepaald. Beste object werd IND Den Bosch, beste teamleider René Verkuijl en beste medewerker Leo Bol.

Ziekteverzuim in %

Aantal medewerkers 7.000

10 9

6.000

8 5.000

7 6

4.000

5 3.000

4 3

2.000

2 1.000

1

0

0 2004

2005

2006

2007

2008

2004

2005

2006

2007

2008

Highlights uit de beveiligingsbranche 2008 Werving via internet

Ongemerkt gemerkt

De werving van medewerkers loopt bij

SelectaDNA is een synthetisch DNA waarmee goederen onzicht-

Facilicom steeds meer via internet.

baar zijn te merken. Het markeringsmiddel werd al gebruikt in

Trigion heeft daar in 2008 het voortouw

woningen, maar Trigion zag ook volop mogelijkheden voor bedrijven. Door een partnership aan

in genomen, omdat het bedrijf veel nieuwe

te gaan met de Rhine Consulting Group kunnen nu ook klanten van Trigion hun waardevolle

collega’s nodig had. De mogelijkheden van

goederen ongemerkt merken. Hoewel werken met DNA de opsporing zeer vergemakkelijkt, is

internet worden volop benut. Zo kunnen

het doel toch vooral diefstal te voorkomen. SelectaDNA en Trigion haalden in 2008 meerdere

bezoekers filmpjes aanklikken waarin

keren de pers, ook met de DNA-spray, een douche waarmee overvallers zijn te markeren.

Trigion-medewerkers vertellen wat hun werk inhoudt en welke talenten nodig zijn.

Internationale Zone

Bezoekers kunnen direct een competentie-

Onder de naam BeWare heeft Trigion, samen met vooraanstaande partners, de beveiliging

test doen aan de hand van filmpjes van

van bedrijventerreinen en gebouwen zo intelligent gemaakt dat risico’s zijn te voorspellen en

onveilige situaties. Een bezoeker kan pas

dus te voorkomen. Dat brengt Trigion nu onder meer in praktijk in Den Haag en wel bij de

solliciteren als hij de test met goed gevolg

beveiliging van de Internationale Zone, het gebied waar onder meer het Joegoslavië

heeft doorlopen. Ook andere divisies werken

Tribunaal, Europol en Eurojust zijn gevestigd. Op deze hoogrisicolocatie die vrijwel elke dag in

inmiddels met deze interactieve wervings-

de schijnwerpers staat, veranderen de risico’s en dreigingen voortdurend. In BeWare vond de

methode.

gemeente een systeem waarmee veiligheid en beveiliging door de toepassing van innovatieve oplossingen beheerst kunnen worden.

32



Alle vrijheid om met ideeën te komen

‘Trigion biedt ons heel veel mogelijkheden’ In het regiokantoor van Trigion in Rijswijk zijn Isabelle

te zijn en het risico op interne criminaliteit te minimaliseren.’

Noordermeer en Eric Balster elkaar nog niet tegengekomen.

Eric kwam in 1995 binnen als algemeen medewerker. ‘Na het

Daar komt verandering in, want de afdeling van Isabelle laat

behalen van het basisdiploma Beveiliging ben ik allerlei cursussen

zich steeds meer zien.

gaan volgen. Intern groeide ik mee van winkelsurveillant, servicemanager en preventiecoach tot teamleider in Rijswijk. Dat was

Criminologe Isabelle is rechtstreeks vanuit de studiebanken bij

zeven jaar geleden. Mijn werkzaamheden zitten een beetje tussen

de recherchetak van Trigion Recherche, Consultancy & Training

teamleider en rayonmanager in. Ik ga momenteel wat minder

terechtgekomen. ‘Na mijn afstuderen heb ik brutaal de directeur

het veld in, alleen op afroep komt dit nog voor. En tijdens grote

gebeld. Ik zocht een baan waarin ik analyses kon maken en in

evenementen als de Drie Dwaze Dagen van de Bijenkorf ben

de praktijk kon brengen. Dat is gelukt, september 2008 kon ik

ik er weer bij, want ik wil feeling blijven houden met het veld.

beginnen. Het werk is zeer divers en varieert van camera’s installeren

Mijn doel is rayonmanager worden. Tot nog toe krijg ik alle ruimte

en het verrichten van recherchewerk tot het bedenken van nieuwe

om naar die functie toe te groeien. Ik voer functioneringsgesprekken,

diensten. Ik ben niet in een gespreid bedje beland. De afdeling

doe werving en selectie en vervang de rayonmanager. De benodigde

is in ontwikkeling en dat geeft ons alle vrijheid om met ideeën te

opleidingen heb ik al gevolgd. Wat dat betreft ben ik blij dat ik

komen. De nieuwe integriteitstest komt hier uit voort. Vanwege

voor Trigion werk. Het bedrijf biedt volop kansen. Het past bij mij

de grote vraag is dit één van de pijlers voor 2009. De test is

om af en toe van functie te switchen, die uitdaging heb ik nodig.’

onderdeel van een totale screening die verder bestaat uit een

Hoewel Eric Trigion van haver tot gort kent, moet hij bekennen dat

achtergrondonderzoek, verificatie van het CV en een interview.

hij Isabelle nog niet eerder gezien heeft. Isabelle: ‘Bij binnenkomst

De test wordt digitaal afgenomen en bestaat uit series vragen

merkte ik dat we als afdeling niet zichtbaar genoeg waren.

over diefstal, omkoping, loyaliteit, betrouwbaarheid en gevoelig-

Daarom zijn we onder meer een interne nieuwsbrief gestart en

heid voor alcohol en drugs. In het aansluitende interview worden

vertellen we wat duidelijker wie we zijn en wat we doen. Ik heb

vragen, die door een kandidaat risicovol zijn beantwoord, besproken,

het gevoel dat deze aanpak werkt, want collega’s bellen ons nu

om verschil in interpretatie zoveel mogelijk weg te nemen. Door

wat sneller.’ Eric beaamt: ‘Wij gaan zeker vaker gebruik maken

middel van de pre employment screening proberen we pro-actief

van haar afdeling. Ieder zijn specialisme!’


33

Ook goede perspectieven voor 2009

Autonome groei van 28 procent voor Prorest

Het was een turbulente én een fantastische start van het jaar: meteen per 1 januari 2008 nam Prorest 25 restaurants over, waarvan 23 bij ABN AMRO. Aan het eind van het jaar bleek het cateringbedrijf met maar liefst 28,7 procent gegroeid. En alhoewel het resultaat relatief gezien ietsje terugliep, bleef ook dat gezond. Ondanks de recessie kan 2009 een goed jaar worden.

34



Het was natuurlijk fantastisch dat Prorest het contract gegund

en enthousiast te houden. Maar we investeren ook meer in training

kreeg voor 23 restaurants van ABN AMRO. Algemeen directeur

en opleiding omdat we het de gasten in onze restaurants nog meer

Dick Bennink: ‘Je moet het alleen wel waarmaken. Het is ons gelukt,

naar de zin willen maken. Vandaar ook ons thema voor 2009:

ondanks dat we maar zes weken de tijd kregen om alle locaties

Professionals met passie. Zie het als een vorm van anti-cyclisch

over te nemen.’ Hij wil de schijnwerpers graag richten op alle

investeren. Door nu de kwaliteit van de dienstverlening op een hoger

mensen achter de schermen bij de cateringdivisie. ‘Het contract

plan te brengen, hebben we straks, als de economie weer aantrekt,

met ABN AMRO is goed voor iets minder dan de helft van onze

een voorsprong op onze concurrenten.’

totale omzetgroei in 2008. We hebben dus in januari en in de rest van het jaar nog tal van andere locaties overgenomen of opgestart,

Alert zijn

zonder dat daar veel ruchtbaarheid aan is gegeven. En ook dat

Natuurlijk maakt ook Prorest zich zorgen over de recessie.

is allemaal heel goed gegaan.’ De hoge werkdruk had wel zijn

‘Het gevaar bestaat dat de bestedingen in de restaurants terug-

gevolgen: zo is in 2008 het ziekteverzuim iets toegenomen en moest

lopen. Ook komt er minder vraag naar extra activiteiten als

Prorest meer gebruik maken van inleenkrachten. ‘En we hebben

vergaderlunches en feesten en partijen. Verder is de vrees dat er

ook nog veel geïnvesteerd, onder andere in de aankleding van de

minder interesse komt voor gezond, duurzaam en biologisch.

restaurants.’ Dat drukte allemaal enigszins op het resultaat, dat

Dat zou jammer zijn: daar maakt de branche zich sterk voor en

echter gezond bleef.

ook Prorest heeft daar de afgelopen jaren veel geld, tijd en energie in gestoken.’ De bedrijfscatering blijft bovendien last houden van

Anti-cyclisch investeren

hoge grondstofprijzen.

Ook verder heeft Prorest bepaald niet stilgezeten in 2008. Het eigen

Toch ziet Dick Bennink goede perspectieven voor 2009. ‘We hebben

horeca-concept Natural & Delicious werd verder uitgewerkt en klaar-

een vliegende start gemaakt met de overname van cateringbedrijf

gemaakt voor een definitieve lancering in 2009. Ook werden de

Mondial, waarmee we er in één keer 100 medewerkers en

fundamenten gelegd voor de IKB-certificering, waarmee Prorest

45 restaurants bij hebben gekregen. Ook gaan er dit jaar mooie

vanaf 2009 verse broodjes en salades mag aanbieden met

contracten in met nieuwe klanten. Dat is goed nieuws, maar we

het ‘Ik Kies Bewust’-logo. Verder besloot de divisie, ondanks de

moeten zeer alert zijn op ontwikkelingen bij opdrachtgevers, daar

economische tegenwind, te investeren in een e-learning-programma

verdienen we immers ons geld. We moeten er daarom voor zorgen

om nieuwe medewerkers sneller en beter te kunnen inwerken.

dat we – voor ons en dus voor onze opdrachtgevers – de kosten

Voor de bestaande medewerkers werd in 2008 bovendien een

beheersen.’

workshop opgezet, waarin ze worden getraind in gastheerschap, klantgerichtheid en bijvoorbeeld het maken van een counterplan. Dick Bennink: ‘Het is natuurlijk altijd goed om je mensen te motiveren

‘We hebben een vliegende start gemaakt met de overname van cateringbedrijf Mondial, waarmee we er in één keer 100 medewerkers en 45 restaurants bij hebben gekregen’

Dick (D.G.) Bennink, algemeen directeur


35

Sociaal verslag cateringdivisie Groei Als gevolg van de omzetgroei van Prorest is het aantal medewerkers in 2008 gestaag toegenomen. De implementatie van 23 ABN AMRO-locaties en de integratie van in totaal zo’n zestig nieuwe medewerkers is soepel verlopen. De groei was aanleiding om een extra managementlaag van rayoncoördinatoren aan de organisatiestructuur toe te voegen. De rayoncoördinatoren zijn verantwoordelijk voor een aantal locaties in het rayon en rapporteren direct aan de rayonmanager. Het merendeel van de rayoncoördinatoren kon worden gerekruteerd uit eigen gelederen. Deze medewerkers kregen hiermee een mooie kans om door te groeien, terwijl Prorest zo waardevolle kennis en ervaring kon behouden.

Prorest in op de ontwikkelingen van het horecamatig cateren en wordt bovendien tegemoet gekomen aan de vraag van medewerkers naar meer vakgerichte trainingen. Rayonfeesten In 2008 hebben alle rayons een budget gekregen om zelf een feest voor de medewerkers te organiseren. Commissies van medewerkers hebben de organisatie op zich genomen, waardoor het feesten werden van en door de medewerkers. Een goede én gezellige manier om elkaar beter te leren kennen.

Ziekteverzuim Het ziekteverzuim bedroeg bij Prorest in het verslagjaar 4,96 procent. Zowel het korte als het langdurend verzuim steeg. Het beleid is er op gericht om zieke medewerkers te begeleiden en zo snel mogelijk te reïntegreren in het arbeidsproces. Minstens zo belangrijk is verzuimpreventie. In 2008 zijn er daarom veel preventieve trajecten ingezet om uitval te voorkomen.

Aantal medewerkers

Ziekteverzuim in %

600

10 9

500

Foodworkshops In 2008 is een begin gemaakt met de uitrol van de workshop ‘Professionals met passie’. Deze workshops zijn bedoeld voor alle Prorest-medewerkers en hebben als doel de passie voor het vak te stimuleren door thema’s te behandelen als gastvrijheid, klantgerichtheid, counterindeling en trends in food. Met deze workshops speelt

8 7

400

6 300

5 4

200

3 2

100

1 0

0 2003

2004

2005

2006

2007

2003

2004

2005

2006

2007

Highlights uit de cateringbranche 2008 Perfecte timing Masterclass De eerste Prorest Masterclass werd in 2007 afgerond. Hoewel zoals te doen gebruikelijk vooraf geen garantie op doorstroming of doorgroei was geboden, hebben de vijf deelnemende cateringmanagers begin 2008 allemaal een andere, zwaardere functie gekregen binnen het bedrijf. De timing was dan ook perfect: door de sterke groei van Prorest was er opeens volop behoefte aan professionals die konden doorstromen. De deelnemers zijn in de Masterclass

Thalys bevoorraden

onder andere bijgespijkerd in presentatietechnieken, situationeel leiding geven, arbeidsrecht,

Maar weinig mensen weten dat Prorest

financieel management en strategie en ondernemerschap. Het succes is reden om plannen

al sinds 1996 alle Thalys-treinen in

te ontwikkelen voor een nieuwe Prorest Masterclass.

Nederland bevoorraadt. Vanuit het zogeheten Centre d’Avitaillement Voitures op het rangeerterrein in de Amsterdamse

36

Prorest in bestuur Veneca

Watergraafsmeer zorgt een geroutineerd

Algemeen directeur Dick Bennink van Prorest is in 2008 verkozen tot bestuurslid van

team van Prorest-medewerkers dat de

Vereniging Nederlandse Cateringorganisaties (Veneca). De cateringbedrijven die lid zijn van

restauraties van deze treinen naar

deze brancheorganisatie zijn samen goed voor 97 procent van de uitbestedingsmarkt in de

Paris-Nord tijdens elke rit beschikken

contractcatering. De Veneca speelt een belangrijke rol in het bewaken van de kwaliteit en de

over voldoende drankjes, (dagverse)

professionaliteit van de branche en maakt zich verder onder meer sterk voor de bevordering

snacks en maaltijden. Prorest verricht

van het aanbod van biologische producten en gezonde voeding in de bedrijfsrestaurants.

deze – overigens louter logistieke – werk-

Zaken die Prorest al jaren een warm hart toedraagt.

zaamheden in opdracht van NS HiSpeed.



Wat Ilse op de kassa aanslaat gaat naar Jane

‘We zijn twee totaal verschillende types en dat klopt precies met het werk dat we doen’

Ze vinden het leuk dat ze eindelijk eens kennis maken.

ervaring zo gegroeid. Ik zit hier al negentien jaar, dat zegt wel iets

De ontmoeting voor het jaarverslag wordt zeker vervolgd,

over hoe leuk ik het vind. Het speelt zeker mee dat de financiële

als het aan Ilse Boosten (links) en Jane Mansoer ligt.

administratie uit een leuke groep mensen bestaat. Toen ik als

‘Nu weten we tenminste van elkaar wie we zijn.’

manusje van alles begon was ik nog alleen en nu zijn we een grote afdeling. Mijn collega’s zijn allemaal meegegroeid en ook de

Ilse is sinds januari 2008 in dienst van Prorest. Zij is catering-

nieuwe aanwas blijft zitten. Aangezien ik op een gegeven moment

manager bij ABN AMRO Eindhoven én clusterpoolmanager.

degene was met de meeste ervaring, had ik al een tijdje een coör-

‘Dat wil zeggen dat ik voor een aantal andere locaties in de regio

dinerende rol voordat ik officieel tot coördinator werd benoemd.’

de planning doe en af en toe bijspring. Eind 2007 nam Prorest het contract bij ABN AMRO over en daarmee ook ons. Achteraf geluk-

Ilse is geknipt voor de catering. ‘Die hectiek, nieuwe concepten

kig maar, want ik heb het geweldig naar mijn zin. De lijnen zijn een

bedenken, de gasten die je elke dag weer blij maakt met iets

stuk korter dan ik gewend was en ik krijg tenminste antwoord op

lekkers. Ik ben best open en recht doorzee, dus ik maak makkelijk

mijn vragen. Daar zorgt Jane voor.’ ‘Haha, ja, dat is mijn rol.

contact. Het klopt dus wel dat ik zichtbaarder ben dan Jane.’

Bij Facilicom verzorg ik de financiële administratie voor Prorest.

‘Laat mij maar achter de schermen opereren,’ reageert Jane.

Ik coördineer de afdeling. Ik ken Ilse wel, maar alleen van naam.

‘Al die contacten hoef ik niet zo nodig. Ik ben meer iemand die

Dat betekent dat zij de administratieve afhandeling goed doet,

eerst de kat uit de boom kijkt voordat ik ergens op af stap.’

want pas wanneer er iets fout gaat, klop ik bij de cateringmanagers

Ilse: ‘Ik doe de klantcontacten en jij zorgt dat het binnen goed

aan.’ Het werk van Jane bestaat verder onder andere uit het

gaat.’ Jane heeft het gevoel dat ze bij Facilicom wel aan haar

verwerken van de bonnen, kasstaten en rapportageformulieren die

veertig dienstjaren komt. ‘Ik voel me gewaardeerd. Dat ik uiteindelijk

de cateringmanagers elke week naar de afdeling opsturen. ‘We

coördinator geworden ben, betekent dat het bedrijf ziet wat ik

checken of de facturen van de leveranciers juist zijn, de kasstaten

doe.’ Ilse heeft dezelfde ervaring. ‘Het gaat om de erkenning.

in orde zijn, et cetera. Ik ben wel een cijfermens, ja, dat is door

Alleen al die interviews waar ik allemaal voor word gevraagd...’


37

Uitzendbureau worstelt met recessie

Personeelsdiensten eindigt toch nog positief

Voor de divisie Personeelsdiensten eindigde 2008 toch positief, maar het jaar gaat wel in de boeken als teleurstellend. Axxicom Airport Caddy en Facility P&O Services, Werving en Selectie behaalden een keurig rendement, maar het uitzendbureau worstelt met de recessie en maakte een licht verlies. Axxxicom heeft veel contacten gelegd in de zorgmarkt en het is de verwachting dat het bedrijf in 2009 verder kan expanderen in de sector.

38



Het is recessie en dus hebben alle uitzendbureaus het moeilijk.

Zorgsector

Zo ook Axxicom Personeelsdiensten. Omzet en resultaat liepen

Facilicom wil de komende jaren meer diensten leveren in de zorg-

terug en het uitzendbureau moest zelfs een verlies noteren.

sector. Axxicom speelt daar een belangrijke rol bij. Axxicom is met

Divisiedirecteur Simone Schraepler: ‘Voor een bureau met de

name in gesprek met extramurale zorginstellingen om samenwerking

omvang van Axxicom is het moeilijk om goed en tijdig te anticiperen

te zoeken bij het uitvoeren van activiteiten in het kader van de Wet

op dergelijke ontwikkelingen. We zijn de laatste jaren vooral succes-

Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). De verwachting is dat in

vol geweest met grote projecten. Vallen die weg, dan hebben we

2009 deze activiteiten verder worden uitgebouwd. De joint venture

een probleem, want de samenstelling van de klantenportefeuille is

met Aveant heeft Axxicom geleerd dat het invoeren van procedures

smal.’ Dat vraagt om een voortdurend afwegen van kosten en baten.

die door Facilicom als dienstverlener worden gehanteerd, niet

‘We bekijken per vestiging of we kosten moeten terugbrengen of

eenvoudig zijn te implementeren binnen een zorgomgeving.

juist menskracht moeten behouden om toch de kansen te kunnen

‘Organisatie en processen moeten veranderen én mensen moeten

benutten die zich wél voordoen.’ Facility P&O Services, Werving en

anders gaan werken. Dat blijkt veel managementaandacht te vergen.

Selectie wist zijn omzet wel te behouden. ‘Hadden we hier geen

In de eerste helft van het jaar heeft de joint venture te maken gehad

onderbezetting gehad, dan was het resultaat waarschijnlijk nog beter

met een zeer krappe arbeidsmarkt in Utrecht, tegelijkertijd is er veel

geweest. In dat licht is het dus een compliment waard dat het

geïnvesteerd in de procesgang en het inrichten van de back office.

onderdeel het jaar uiteindelijk zo positief wist af te sluiten.’

Het resultaat hiervan is een efficiënte organisatie die in 2009 en

De JobShop, bedoeld als recruitment-kanaal voor Facilicom-

volgende jaren concurrerende diensten kan leveren in het kader van

bedrijven, is in 2008 vooral door Trigion benut. ‘Maar we hopen

de WMO. Axxicom zal ook in 2009 intensief blijven zoeken naar

dat in 2009 verder uit te breiden over andere divisies.’

partners uit de zorgsector die het beste uit beide organisaties willen combineren: kennis, ervaring en een netwerk uit de zorg met de

Airport Caddy

bedrijfsmatige instelling van Facilicom.

Axxicom Airport Caddy maakte een doorstart op Schiphol waar het nieuwe contract inging. Het vijfde levensjaar van het bedrijfsonderdeel ging daardoor hectisch van start. ‘Het jaar kon gelukkig succesvol en met positieve cijfers worden afgerond.’ Leuke opsteker was dat na de Belgische luchthaven Zaventem ook de Franse luchthaven Charles de Gaulle sinds juli 2008 een groot deel van zijn zogeheten PRM-vervoer laat uitvoeren door Axxicom Airport Caddy. ‘Deze activiteiten vallen onder de buitenlandse divisies van Facilicom, maar natuurlijk is Axxicom Airport Caddy Nederland op afstand betrokken bij het opstarten van deze diensten in het buitenland.’

‘Facilicom wil de komende jaren meer diensten leveren in de zorgsector. Dat blijkt veel tijd en energie te vergen’

Simone (S.H.) Schraepler, algemeen directeur


39

Sociaal verslag personeelsdiensten Nieuwe kansen Hoewel in 2008 de eerste tekenen zichtbaar werden van een krimpende markt voor het uitzendbureau, is er in 2008 ook aandacht geweest voor nieuwe kansen en mogelijkheden. Axxicom Zorgsupport zag het levenslicht en de markt rondom Thuiszorg is actief bewerkt. JobShop en Facility P&O Services, Werving en Selectie zijn in 2008 gaan werken met Connexys, een nieuw systeem dat het recruitment moet ondersteunen. Hiermee is het mogelijk om het bestand van sollicitanten goed te beheren en vacatures sneller en succesvol in te vullen. De veranderingen in de economie zijn traditioneel het eerst merkbaar bij de arbeidsbemiddelaars en 2008 was daar geen uitzondering op. Desondanks heeft Axxicom zodanig op de veranderende omstandigheden weten te anticiperen dat de negatieve gevolgen beperkt kunnen blijven. Zo is Axxicom Personeelsdiensten in 2008 met meerdere bedrijven in de specialistische reiniging tot een samenwerking gekomen voor projecten op het gebied van leren en werken.

Airport Caddy Axxicom Airport Caddy bestond in 2008 vijf jaar. Een feestje waard en dat werd nog eens extra luister bijgezet omdat het contract met Schiphol verder is uitgerold. Kwaliteit van de dienstverlening blijft belangrijk en ook op dat gebied was 2008 een succesvol jaar: er waren slechts enkele klachten, terwijl het bedrijfsonderdeel zo’n 200.000 passagiersbegeleidingen verrichtte. Zonder de juiste opleidingsbasis en een goede beschrijving van de processen was dat niet gelukt. Het opleidingsprogramma is volledig herschreven en dekt nu de noodzakelijke opleidingsbehoefte.

verlopen: alle Axxicom-bedrijven hebben aangetoond het ISO 9001:2000-certificaat waardig te zijn.

Ziekteverzuim in % Kwaliteit Alle Axxicom-bedrijven hebben in 2008 een opvolgingsbezoek gehad en hebben de externe toets op het gebied van kwaliteit ondergaan. Bij zowel Axxicom Personeelsdiensten, Axxicom Airport Caddy en Aveant Thuishulp is het gehele Kwaliteitsmanagementsysteem getoetst op correcte doorvoering en toepassing van de ISO-normering en de borging. De opvolgingsbezoeken zijn succesvol

10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 2004

2005

2006

2007

2008

Highlights uit de personeelsdienstenbranche 2008 Paralympiërs vervoeren

Opleiding specialistische reinigers

Axxicom Airport Caddy is na zoveel jaar ervaring natuurlijk uiterst

Er is een groot tekort aan specialistische reinigers voor brand-

bedreven in het vervoeren van mensen met een beperkte mobiliteit.

en roetschades en gevelonderhoud. Daarom is Axxicom in

Maar op donderdag 18 september 2008 hadden de medewerkers

Heerenveen een opleidingstraject voor specialistische reiniging

op Schiphol toch wel een bijzondere taak. Op die dag moesten ze

gestart. Axxicom Personeelsdiensten werkt daartoe samen

namelijk de topsporters

met de diverse schoonmaakbedrijven uit de regio. De leerlingen

vervoeren die hadden mee-

krijgen twee keer een jaarcontract en een betaalde mbo-opleiding

gedaan aan de Paralympics

tot specialistisch reiniger. Na een selectie door Axxicom zijn

in China. Maar liefst

dertien jongeren aan de opleiding begonnen. Het tekort aan

150 paralympiërs tegelijkertijd

specialistisch reinigers in het noorden zal hierdoor fors afnemen.

moesten worden begeleid bij hun aankomst of transfer. Dat vergde een goede voorbereiding. Vooraf was per paralympiër geïnventariseerd welke hulpmiddelen nodig waren. Cruciaal was het plan dat Axxicom had opgesteld en waarin was vastgelegd in welke volgorde de passagiers in Peking aan boord moesten gaan en welke hulpmiddelen als eerste in- en uitgeladen moesten worden. De operatie verliep die donderdag perfect.

40



Iets opbouwen dat ertoe doet

‘We bouwen iets op dat er toe doet’ Het gaat Masja Bos (rechts) en Murthel Kensmil om de

mensen of kinderen die alleen reizen.’ Masja luistert aandachtig.

afwisseling. Projectmanager Masja zoekt die intern, in het

Zij weet waar Murthel het over heeft, want voor Axxicom heeft ze

samenwerken met collega’s en de divisies van Facilicom.

de opstart van Airport Caddy op Schiphol begeleid.

En Murthel juist in de vele contacten die zij als passagiersassistente dagelijks opdoet.

‘Dat was van 2004 tot 2007. Leuk om even terug te zijn! Voor Facilicom voer ik op projectbasis algemene recruitmentzaken uit.

Murthel is eind juli 2008 bij Axxicom Airport Caddy begonnen.

Momenteel stuur ik de vier recruiters aan die de werving en selectie

‘Ik had al eerder op Schiphol gewerkt en ik wilde per se terug.

voor Trigion en Axxicom doen, op het kantoor van Jobshop in

Daarom heb ik direct gereageerd toen ik deze vacature zag staan.

Utrecht. Ook denk ik met mijn collega’s na over gezamenlijke

Schiphol heeft iets magisch. Geen dag is dezelfde. Je komt hier

PR-activiteiten, zoals deelname aan beurzen of samen adverteren.

leuke en bijzondere mensen tegen. Meestal zijn mensen die op

Daarnaast houd ik me bezig met arbeidsmarktcommunicatie,

vakantie gaan ontspannen, maar het komt ook voor dat iemand

in samenwerking met de afdeling Corporate Communicatie.

die alleen reist of een mobiliteitsbeperking heeft, volledig in paniek

O ja, en ik ben ook nog projectmanager van Connexys, het

raakt. Vaak zijn dit wat oudere mensen. Zo kwam ik pas een

softwarepakket voor recruitment.’ Ze moet er zelf om lachen.

mevrouw tegen die helemaal in tranen was en linea recta in een

‘Veel hè? Ik werk maar 3,5 dag per week. Kennelijk kan ik goed

taxi terug naar huis wilde, naar Engeland! Ze was helemaal

delegeren!’ Murthel sluit af. ‘Voorlopig zit ik goed op mijn plek.

vervreemd van haar omgeving. Ik heb eerst geprobeerd haar

De variatie van het werk en de dynamiek van Schiphol gaan niet

wat tot rust te brengen en gevraagd of ik iemand kon bellen.

snel vervelen. En dat mede dankzij onze inzet mensen met een

Ze kalmeerde direct, een beetje aandacht was in dit geval al

beperkte mobiliteit toch op reis of vakantie kunnen, geeft mij een

genoeg. Dit voorbeeld geeft goed aan wat ik op een dag meemaak.

goed gevoel.’ Masja: ‘Dat geldt voor mij ook. Ik heb op veel

Ik kom binnen en krijg een mobiel mee waarop de opdrachten

plekken iets opgestart en ben vertrokken wanneer de locatie

binnenkomen. Als ik met een opdracht klaar ben, of het duurt

goed liep. Ik heb dus overal iets opgebouwd. Kijk maar eens

langer dan verwacht, dan meld ik dit aan de afdeling indeling.

naar deze locatie: op Schiphol zijn we ooit begonnen met dertig

De jobs variëren van rolstoelvervoer tot het begeleiden van dove

mensen en nu werken er tweehonderd!’


41

Aanbiedersmarkt is veranderd in vragersmarkt

Breijer blijft stabiel in krimpende markt

Met de renovatie van de panden van de Raad van State en de aanvang van de bouw van het Belastingkantoor in Doetinchem heeft Breijer zich goed in de kijker weten te spelen. Mede door deze grote opdrachten wist het bouwen installatiebedrijf de omzet op peil te houden. Wel liep het rendement terug, maar dat kan ook bijna niet anders in een krimpende markt.

42



Begin 2008 leek er nog niets aan de hand. Maar het kan verkeren,

de weinige bedrijven zijn die al het bouwkundig, elektrotechnisch

zeker in de bouw waar bedrijven zeer gevoelig zijn voor de effecten

en werktuigbouwkundig werk zelf kunnen uitvoeren.’ De markt

van economische veranderingen. ‘In de loop van 2008 is de

herkent dat overigens. ‘Ons imago is goed. Mensen zien ons als

aanbiedersmarkt die er was, veranderd in een vragersmarkt,’

een professioneel bedrijf dat kwaliteit levert en een toonaangevende

legt divisiedirecteur Tokunbo Weststeijn uit. ‘Het aantal opdrachten is

positie inneemt. Aansprekende opdrachten als de renovatie van de

afgenomen, opdrachtgevers aarzelen met aanbesteden of krijgen de

Raad van State en de bouw van het Belastingkantoor in Doetinchem

financiering gewoonweg niet rond. Schreven in het begin van het jaar

zullen dat imago alleen maar versterken.’

meestal maar twee, drie bedrijven in op een opdracht, aan het eind van het jaar waren dat er zeven, acht. Dat drukt de prijzen en dus de

Goed presteren

marges en dat zullen we in 2009 zeker gaan merken.’ Ook in de

Hoewel de economische situatie voor onzekerheid zorgt, valt toch

renovatie en het onderhoud wordt de spoeling dunner. ‘Aannemers

op dat veel Breijer-bedrijven goed presteren. ‘Breijer Loodgieters,

zoeken naar werk en beginnen daarom ook in deze vijvers te vissen,

Breijer Schilders en Breijer Elektrotechniek, om maar een paar

segmenten waar Breijer groot in is.’

voorbeelden te noemen, draaien een mooie omzet en een goed rendement. Breijer Ventilatietechniek groeit hard omdat het bedrijf

Sterke moeder, goed imago

toonaangevend is in zijn marktsegment en goed heeft weten in te

Toch doet Breijer het relatief goed. Het bedrijf is financieel gezond en

spelen op de problemen met het binnenklimaat in de woningbouw.

had begin 2009 nog steeds een goed gevulde orderportefeuille.

Het bedrijf gaat in 2009 op de golven van dit succes zijn actieradius

Tokunbo Weststeijn prijst zich bovendien gelukkig dat zijn bedrijf

ook verder uitbreiden naar het oosten van het land.’ Het nieuwe

onderdeel is van Facilicom. ‘We hebben een sterke moeder met een

bedrijf Breijer Brandveiligheid, waarin alle specialismen op het

grote diversiteit aan diensten. Veel bedrijven in de bouw hebben het

gelijknamige gebied zijn samengebracht, profiteert van het feit dat

nu financieel uitermate moeilijk en daar houden opdrachtgevers niet

de overheid steeds meer eisen stelt aan brandpreventie. Dat biedt

van. Dus zoeken ze naar extra zekerheden, zoals zo’n sterk moeder-

het bedrijf meteen de kans om zijn basis te verbreden. Trigion

bedrijf.’ Ook blijkt het zeer waardevol dat Breijer een brede basis

Beveiligingstechniek, dat vanwege de aard van de werkzaamheden

heeft in het onderhoud. ‘We maken een groot deel van onze omzet

bij Breijer Bouw en Installatie is ondergebracht, profiteert van de

in het onderhoud en dan met name contractonderhoud en dat zorgt

samenwerking met andere bedrijven en bedrijfsonderdelen van

voor stabiliteit. Daar zijn we al groot in en het mooie is dat we de

Trigion en Breijer en weet ook steeds beter het groeiend aantal

vraag naar dit soort langlopende contracten alleen maar zien

kansen te benutten dat zich voordoet in de markt.

toenemen.’ Een ander sterk punt blijft dat Breijer alle disciplines in huis heeft. ‘De trend naar integrale aanbesteding zet door en daar hebben wij een belangrijk concurrentievoordeel omdat we één van

‘De renovatie van de Raad van State en de bouw van het Belastingkantoor in Doetinchem zullen ons imago versterken’

Tokunbo (G.T.) Weststeijn, algemeen directeur


43

Sociaal verslag bouwen installatieactiviteiten Verbeteringen MTO Eind 2007 is er onder het gehele personeelsbestand van Breijer Bouw en Installatie een medewerkerstevredenheidsonderzoek (MTO) uitgevoerd. In 2008 is het bedrijf aan de slag gegaan met de uitkomsten. Eén van de aandachtspunten was communicatie. Daarom is zowel de inhoud als de frequentie van het personeelsblad aangepast. Er zijn meer vaste rubrieken, onder meer over kwaliteit en veiligheid. Verder heeft het voorstellen van nieuwe medewerkers een prominentere plaats gekregen. In 2009 vindt wederom een MTO plaats en kan worden gekeken of de verbeteringen zijn aangeslagen. Opleiding en ontwikkeling In het verleden lag bij het opleiden en trainen van Breijer-medewerkers de nadruk vooral op veiligheid en productkennis. In 2008 is een andere weg ingeslagen. In het kader van talentmanagement wordt nu meer gewerkt met persoonlijke ontwikkelingsplannen (POP’s) gericht op ontwikkeling binnen een functie en doorgroei naar een andere functie. De reacties zijn goed. Medewerkers weten beter wat ze kunnen verwachten en op welke punten ze zich moeten ontwikkelen. Ook is de aanzet gegeven tot het verder ontwikkelen van leiderschapsvaardigheden van het management. Een eerste groep managers

heeft de training situationeel leidinggeven doorlopen en is er enthousiast mee aan de slag gegaan. Bijkomend effect is een sterkere onderlinge band bij de bedrijfsleiding. Verzuimbeheersing In 2008 is Breijer begonnen met een vaste bedrijfsarts die los van een arbodienst staat. Doordat de bedrijfsarts spreekuur houdt op vestigingslocaties van Breijer is de aandacht voor het ziekteverzuim gestegen. Ook is er nu meer wisselwerking tussen leidinggevende, afdeling Personeelszaken, zieke medewerker en bedrijfsarts. Het beleid is succesvol, want het ziekteverzuim is wederom gedaald. Was het verzuim in 2006 nog 5,5 procent en in 2007 5,4 procent, in het verslagjaar daalde het naar 4,8 procent.

Personeelsbeleid Net als in 2007 was de prioriteit het vinden en vasthouden van goed en gemotiveerd personeel. Het vinden van mensen bleek gezien de krapte op de arbeidsmarkt niet altijd gemakkelijk. Toch is het gelukt om meer mensen aan te nemen dan in 2007. Dezelfde krapte op de arbeidsmarkt maakte het moeilijk om de achterdeur dicht te houden: het was voor medewerkers erg verleidelijk om een andere baan te accepteren. Gelukkig kwam een aantal medewerkers na een paar maanden, sommigen zelfs al na één week, weer terug. Het gras was in deze gevallen blijkbaar niet groener bij de buren.

Ziekteverzuim in %

Aantal medewerkers 900

10

800

9

700

8 7

600

6

500

5 400 4 300

3

200

2

100

1

0

0 2004

2005

2006

2007

2008

2004

2005

2006

2007

2008

Highlights uit de bouwen installatiebranche 2008 Onderhoud op hoog niveau

Brandveiligheid

Breijer voerde al een deel van het onderhoud uit bij Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL).

Breijer heeft de brandveiligheidsspecialisten

Maar LVNL wilde al het onderhoud bij één partij onder brengen en schreef een Europese tender

van Breijer Brandpreventie en Trigion

uit onder zeven gegadigden. Breijer Technisch Beheer won de inschrijving en voert nu het

Beveiligingstechniek in 2008 samen-

onderhoud uit aan het sanitair en alle werktuigbouwkundige en (brand)beveiligingsinstallaties

gebracht onder een nieuwe naam: Breijer

op de locaties Schiphol en Rotterdam. Betrouwbaarheid en beschikbaarheid van installaties

Brandveiligheid. Het nieuwe bedrijf heeft de

kunnen hier letterlijk van levensbelang zijn, daarom werkt Breijer volgens NEN2767, de nieuwste

mensen, de kennis en de middelen om alle

en strengste onderhoudsnorm. LVNL is zeer tevreden over de kwaliteit van de dienstverlening.

brandpreventie bij opdrachtgevers te realiseren en ze dus compleet te ontzorgen.

44

Hemels schilderwerk

Breijer Brandveiligheid stelt het pakket van

Breijer Contractonderhoud heeft een prestatiecontract met de gemeente Wassenaar voor al

eisen op, neemt het overleg op zich met

het bouwkundig, elektrotechnisch en werktuigbouwkundig onderhoud van vijftig panden.

adviesbureaus, brandweer, verzekeraar en

Als onderdeel van dit contract kreeg het bedrijf in 2008 een bijzondere opdracht: het schilderen

inspectiebureaus, levert en installeert alles

van een engel. Het Victoriabeeld staat in de tuin bij het paleis dat ooit van Prins Frederik

op het gebied van brandveiligheid, zorgt

was en nu raadhuis is. De Princessetuin is een geliefd decor voor bruidsreportages en

er bij oplevering voor dat de installaties

het Victoriabeeld is dan een mooie achtergrond. Dus moet het er piekfijn uitzien.

worden gekeurd en gecertificeerd en

Drie medewerkers van Breijer Schilders volbrachten dit hemelse schilderwerk.

onderhoudt, test en beheert de installaties.



Elk project, groot of klein, is een uitdaging

‘Werken bij Facilicom betekent dat je klanten een totaalpakket kunt bieden’ De een is bijna nooit binnen, de ander verdeelt zijn werkzaam-

mij dat jij zonder gereedschap in je handen de installatie door

heden tussen kantoor en de werkvloer. Ron Veger (chef

de monteurs zó moet laten maken dat de klant, Breijer én jijzelf

monteur, links) en Ton van Wijngaarden (projectleider) van

tevreden zijn.’ ‘Vergeet de factor tijd niet. Ik moet er ook voor

Breijer Elektrotechniek pakken een project gezamenlijk op in

zorgen dat ik binnen de gestelde tijd oplever,’ vult Ron aan.

de projectteams die rond elk nieuw project worden gevormd.

‘Want anders heb jij een probleem.’

Ron: ‘Wij zijn ongeveer tegelijk bij Breijer binnengekomen, zo’n

Voor Ton is het een uitdaging om binnen het projectteam de

drie jaar terug. Onze eerste klus was de Koninklijke Bibliotheek

verantwoordelijkheden dermate te spreiden dat het project vanzelf

in Den Haag.’ Ton: ‘Voor elke opdracht wordt een projectteam

loopt. ‘Natuurlijk, als het projectteam niet goed functioneert,

vastgesteld. Naast mij bestaat een team uit de chef monteur,

heb ik het even heel erg druk, want ik ben wel financieel eind-

een engineer die het ontwerp van de installatie maakt en een

verantwoordelijk. Maar ik werk met een goed team, dus ik kan

werkvoorbereider die de planning maakt en de materiaalstromen

bij wijze van spreken elke dag om vijf uur aan de piepers. Ik stuur

bewaakt. Met de voorbereiding van een project zijn we soms een

de grote lijnen aan en laat de invulling van de details over aan het

half jaar of langer bezig. Daarna wordt de uitvoering bij het project

team.’ Ron is inderdaad een detaillist: ‘Ik moet er niet aan denken

betrokken. Wanneer de uitvoering daadwerkelijk start, houd ik me

om projectleider te zijn, geef mij maar de techniek. Maar er is

bezig met de financiële bewaking, de voortgangsgesprekken met

meer nodig om een goed project neer te zetten, het moet wel

de opdrachtgever en de aansturing van het projectteam. Ron is

klikken met de mensen met wie je werkt. Als mijn monteurs hun

vanaf de start verantwoordelijk voor de uitvoering en heeft in

werk niet goed doen, dan wordt het onmogelijk om het project

principe geen direct contact met de opdrachtgever.’ Ron: ‘Ik ben

goed op te leveren.’ Ton: ‘Ik ben voor Breijer het gezicht naar de

naar Breijer overgestapt omdat ik het een uitdaging vond om bij te

klant, maar probeer voor specifieke problemen altijd de klant bij

dragen aan de groei van een bedrijf. Ook speelde mee dat ik het

de uitvoering te betrekken. Dat praat wat makkelijker, het maakt

reilen en zeilen op de werkvloer mocht bepalen. Dat is het leuke

de verantwoordelijkheid een gedeelde en eventuele problemen

aan mijn vak.’ Ton reageert: ‘Het moeilijke aan jouw baan is volgens

kunnen direct worden opgelost.’


45

Grote opdrachten bij Vopak, 3M en ESA ESTEC

Facilicom Facility Solutions draait uitstekend

Facilicom Facility Solutions draaide ook in 2008 weer uitstekend. Het bedrijf heeft fors in de organisatie geïnvesteerd, zodat de groei zonder problemen is gerealiseerd. De recessie lijkt geen roet in het eten te gooien: de onzekere tijden zijn eerder een stimulans voor veel bedrijven om meer en slimmer uit te besteden. De divisie denkt dat de omzet in multiservices en integrated facility management in enkele jaren kan verdrievoudigen.

46



De groei van het aantal medewerkers is veelzeggend: in amper twee

het voordeel van onze divisie en van heel Facilicom: zo blijven kennis

jaar tijd is het personeelsbestand van Facilicom Facility Solutions

en ervaring behouden en breiden we onze expertise alleen maar uit.’

meer dan verdubbeld tot 70 medewerkers in maart 2009, en dan is er nog een aantal vacatures. De groei gaat zo hard dat de divisie

Verder bouwen

nieuwe functies heeft ingevuld op het gebied van inkoop, ICT-beheer

De divisie blijft verder bouwen. Zo is in 2008 een projectmanager

en personeel & organisatie. ‘We zijn inmiddels uitgegroeid tot een

aangesteld die zich uitsluitend gaat richten op de zorgsector.

volwassen organisatie en willen nadrukkelijker aandacht op die

‘We zien veel potentieel in de zorg. Instellingen moeten efficiënter

gebieden,’ vertelt algemeen directeur Rogier Verbeek. ‘Onze divisie

gaan werken en daar kunnen wij als leverancier van facilitaire diensten

is erg succesvol. De markt ontwikkelt zich volledig in ons voordeel.

een bijdrage aan leveren.’ De divisie ziet de toekomst dan ook zonnig

Er komt steeds meer vraag naar multiservices en integrated facility

tegemoet. ‘Ik verwacht dat de omzet in integrated facility management

management. De recessie heeft daar kennelijk geen negatief effect

in enkele jaren tijd zal verdubbelen. Zowel vorig jaar als dit jaar zijn

op, eerder het tegendeel: het lijkt juist in het voordeel van bedrijven

we met deze dienstverlening rond de 50 procent gegroeid. Zet die

om meer en slimmer uit te besteden zodat ze zich nog meer op de

lijn zich door, en ik zie geen tekenen van afzwakking, dan bestaat

core business kunnen richten.’

in 2012 naar schatting zo’n 15 procent van de concernomzet uit geïntegreerde diensten.’

Grote klanten Facilicom Facility Solutions scoorde in 2008 weer tal van opdrachten, waaronder grote contracten bij Vopak, 3M en ESA ESTEC. ‘Deze bedrijven hebben nu voor het eerst zoveel facilities in één contract ondergebracht. Het is opvallend dat zulke toonaangevende bedrijven deze manier van uitbesteden omhelzen, daar kijkt de markt natuurlijk wel naar.’ Maar de divisie aast heus niet alleen op dit soort grote contracten. ‘Integendeel. We onderscheiden ons van andere aanbieders doordat we ook veel kleine en middelgrote opdrachten hebben. De risico’s zijn daardoor beter gespreid, we zijn in staat een goede landelijke dekking te bieden en we kunnen meer investeren in de ontwikkeling van tools. Het is ook goed voor de interne organisatie, medewerkers kunnen doorstromen naar grotere of complexere opdrachten. Het verloop is dan ook nagenoeg nihil, het werk blijft interessant voor mensen. En dat is natuurlijk weer in

‘Ik verwacht dat de omzet in integrated facility management in enkele jaren tijd zal verdubbelen. Zowel vorig jaar als dit jaar zijn we met deze dienstverlening rond de 50 procent gegroeid’

Rogier (R.M.G.) Verbeek, algemeen directeur


47

Sociaal verslag advies- en maincontractingactiviteiten Medewerkers Door de sterke groei zijn er in de divisie veel nieuwe medewerkers bijgekomen, zowel stafmedewerkers, facility coördinatoren en sales-mensen als projectmanagers en consultants. Er is veel aandacht uitgegaan naar het inwerken en introduceren van deze medewerkers binnen de organisatie. Omdat de groei zich lijkt voort te zetten, is een eigen recruiter aangesteld. Hierdoor is een goede aansluiting ontstaan tussen de aanwas van nieuwe medewerkers en de ontwikkeling van de organisatie. Opleidingen Alle projectmanagers en een aantal managers met een operationeel georiënteerde functie hebben in 2008 een Prince2certificaat behaald. Deze certificering ondersteunt de kwaliteit van dienstverlening bij het uitvoeren van projecten en zorgt voor een uniforme, beproefde en bewezen werkwijze. Daarnaast hebben diverse medewerkers opleidingen en trainingen gevolgd en met goed gevolg

afgerond. Het ging hierbij zowel om modules uit het talentmanagementprogramma van Facilicom als zeer specifieke individuele trajecten. Kennismanagement In 2008 heeft het Expertise Centre op volle toeren gedraaid. De conform de NEN 2748 ingerichte Facilicomkennisdatabase is uitgebreid met zeer waardevolle informatie. De Expertise Teams hebben zichzelf en de collega’s op hun kennisgebieden actief ontwikkeld door kennis op te doen en actief toe te passen in de praktijk. Ook in 2008 zijn weer met groot succes diverse in- en externe bijeenkomsten georganiseerd in het kader van het ontwikkelen en delen van kennis.

van de concepten Facility Estate Management en Multiservices. In 2009 wordt ook de bedrijfsvoering op het gebied van projectmanagement, interimmanagement en consultancy gecertificeerd volgens deze kwaliteitsnorm. Dan is de kwaliteit van de bedrijfsvoering van de gehele divisie geborgd.

Aantal medewerkers 90 80 70 60 50

Kwaliteit In 2008 is de bedrijfsvoering van Facilicom Facility Solutions geaudit conform de ISO 9001:2000-normering. Het certificaat is niet alleen verlengd maar ook uitgebreid met de certificering van de bedrijfsvoering

40 30 20 10 0 2004

2005

2006

2007

2008

Highlights facility management 2008 In de ruimtevaart Met meer dan 100 medewerkers van Facilicom en enkele onderaannemers voert Facilicom Facility Solutions sinds 1 juni 2008 alle general services uit voor ESA ESTEC in Noordwijk. Op dit terrein werken 2.500 medewerkers aan het realiseren van de ambities die Europa heeft in de ruimtevaart. Facilicom zorgt voor de integrale uitvoering van onder andere schoonmaakdiensten, receptiewerkzaamheden, postkamerdiensten, de afvalverwerking en de organisatie van interne verhuizingen. Facilicom levert zelfs de sportcoördinatoren voor het bijbehorende sport- en recreatiecentrum.

De 70 van FFS Facilicom Facility Solutions groeit hard. En hoe meer opdrachten de divisie heeft, hoe meer mensen er nodig zijn om al die opdrachten in te vullen. Meldde de divisie in 2007 nog trots dat het aantal medewerkers ESA - A. Van Der Geest

was gegroeid van 30 naar 42, inmiddels

48

staat de teller al op 70. De groei is ook reden om de organisatie verder uit te bouwen. Zo zijn functies ingevuld op het gebied van inkoop, ICT-beheer en personeel & organisatie.



Facilicom neemt mensen zorgen uit handen

‘Er is niets mooier dan een opdrachtgever die zich ineens realiseert dat alles goed gaat’ Joris van Sluis (links) is sitemanager voor Facilicom Facility

receptie, postkamer, interne verhuizingen, inkoop en av-onder-

Solutions, Jeroen Leevendig is informatiemanager op het

steuning. En mogelijk komt daar in de tweede helft van 2009 nog

hoofdkantoor. Hoewel ze totaal andere taken hebben, blijken

de catering bij. Ik ben daar vanaf de start van het contract werk-

ze eensgezind over de kern van hun werk: ‘We nemen

zaam en echt aan het pionieren. ESA ESTEC is een unieke klant

mensen zorgen uit handen.’

en kent een aparte dynamiek. Niet dat de raketten er onder een afdakje staan, maar toch, de omgeving is internationaal.

Ook informatiemanager Jeroen Leevendig komt wel bij klanten,

Nederland heeft het terrein aan de EU geschonken. Op veertig

vertelt hij. ‘Ik lever een bijdrage aan implementaties bij nieuwe

hectare grondgebied bewegen zich 2.500 mensen van diverse

klanten, onder andere door het geven van workshops. Maar

nationaliteiten. Mensen die hoog opgeleid zijn en specialist op

verder zit ik veel binnen. Als informatiemanager adviseer ik de

hun vakgebied. Dat heeft impact op je werk.’

divisies hoe zij het beste van de IT-mogelijkheden gebruik kunnen maken. Ik ga dus niet over een nieuwe printer, maar zorg bijvoor-

Joris: ‘Multiservices-contracten horen tot de speerpunten van het

beeld dat de juiste managementinformatie beschikbaar is. Ik ben

bedrijf. Er komen er steeds meer en ze worden ook steeds vaker

aan deze baan begonnen met het idee dat ik hier mijn studie

helemaal met eigen bedrijven ingevuld. Daarin is Facilicom uniek.’

facilitaire dienstverlening goed kon combineren met mijn werk-

Jeroen: ‘En dan gaat het vaak om grote klanten met complexe

ervaring in het IT-vak. De praktijk is anders dan ik dacht. Ik begeef

en veelomvattende opdrachten. Zo zijn we recent voor een grote

me meer in een spanningsveld tussen de korte termijn, waar

sigarettenfabrikant aan de slag gegaan: in één jaar tijd hebben we

Facilicom erg sterk in is, en de IT met een wat langere tijds-

daar 7.500 meldingen verwerkt op allerlei facilitaire terreinen. Dat

horizon. Dat snelle bevalt me goed en ook dat mijn functie uit vele

vind ik imposant.’ Joris vult aan dat hij misschien wel zichtbaarder

IT-rollen bestaat. Ik probeer het patroon van de IT-er die alleen

lijkt dan Jeroen, maar dat dit niet altijd een pre is. ‘We verrichten

met techniek bezig is te doorbreken: ik wil dicht bij de business

onze “facilitaire wonderen” toch in stilte. Wat is er nou mooier dan

blijven.’ Joris van Sluis werkt bij Facilicom Facility Solutions en is

een opdrachtgever die zich ineens realiseert dat alles goed gaat.

sitemanager bij ESA ESTEC in Noordwijk. ‘Facilicom heeft hier

Want dat is toch de kern van ons werk.’ Jeroen: ‘Dat noemen

een multiservices-contract afgesloten. Onder het contract vallen

we ontzorgen, zo omschrijven we dat ook in de offerte. We nemen

de schoonmaak van het gebouw, de telefonie, facilitaire helpdesk,

mensen zorgen uit handen.’


49

Eigen lijn buffetkasten en koelbuffetten

Een goed jaar voor Tapwacht

Tapwacht Service en Tapwacht Techniek hebben een goed jaar achter de rug. De omzet in het reinigen van tapinstallaties bleef stabiel in een krimpende markt, terwijl Tapwacht Techniek met steeds meer succes aan de weg timmert. Vrumona en InBev hebben het bedrijf in 2008 uitgekozen als vaste partner voor het installeren van postmix-installaties en de levering van buffetmeubelen.

Tapwacht vierde in 2008 het 25-jarig jubileum met een feest dat nog

Successen Tapwacht Techniek

al wat kranten haalde, omdat een Belgische hoogleraar daar in zijn

Tapwacht Techniek compenseert de verder voorziene terugloop in

toespraak stelde dat hij zijn bier liever in Nederland drinkt omdat de

reinigen uitstekend. ‘We zijn in 2008 vaste partner geworden van

tapinstallaties en de bijbehorende leidingen hier zo goed gereinigd

Vrumona, onderdeel van het Heineken-concern, voor het installeren

worden. En dat is dan toch voor een groot deel te danken aan

van postmix-installaties. Dat zijn de automaten waarmee horeca-

Tapwacht, al een kwart eeuw de absolute marktleider op dit gebied.

ondernemers op locatie limonades kunnen aanmaken zoals Pepsi

Er was ook alle reden om het 25-jarig bestaan te vieren, want het

Cola, 7UP, Sisi en veel andere merken.’ Een onmiddellijk succes

gaat goed met Tapwacht. Bedrijfsdirecteur André Gosens:

blijkt de eigen lijn buffetkasten en koelbuffetten die Tapwacht in het

‘De omzet in het reinigen van tapinstallaties bleef weliswaar stabiel,

verslagjaar heeft geïntroduceerd. ‘Particuliere ondernemers in de

maar dat is in feite goed nieuws in een markt die al jaren krimpt.

horeca blijken zeer geïnteresseerd in deze producten omdat ze

We blijven bovendien zoeken naar aanvullende werkzaamheden voor

concurrerend zijn.’ Ze kunnen op internet het gehele assortiment

de Tapwacht-medewerkers, nu bijvoorbeeld weer met het servicen

bekijken, want Tapwacht heeft een speciale webwinkel ingericht voor

van de Doqo, een automaat waar mensen de accu’s van hun mobiele

deze producten. ‘InBev, een van de grootste brouwers in Nederland,

telefoons kunnen opladen. Vooral jongeren lijken daar behoefte aan

laat inmiddels een deel van zijn cafés inrichten met buffetmeubelen

te hebben, de importeur voorziet in ieder geval een forse groei.’

van Tapwacht, dus daarmee hebben we meteen al een prachtige

De Tapwachters verkeren in een ideale positie om deze apparaten

referentie.’ Met het aanstellen van een eigen salesmanager, een

te servicen. ‘Ze komen met hun auto’s en apparatuur toch al op de

novum voor de Tapwacht-organisatie, hoopt het bedrijf de afname

juiste locaties, meestal in de centra van steden.’

en de installatie van tapinstallaties, buffetkasten en koelbuffetten verder te stimuleren.

‘Een van de grootste brouwers in Nederland, laat inmiddels een deel van zijn cafés inrichten met buffetmeubelen van Tapwacht, dus daarmee hebben we meteen al een prachtige referentie’

André (C.A.) Gosens, bedrijfsdirecteur

50


Horecadiensten

Sociaal verslag Horecadiensten Jubileumfeest

dagen van een jongere Tapwachter.

Service heeft een herijking van alle

Het 25-jarig bestaan van Tapwacht is

Vanwege het toenemend aantal oudere

procedures plaatsgevonden waarna de

gevierd met een feest voor medewerkers,

medewerkers is in 2008 uit arbo- en veilig-

ISO-certificering van dit bedrijfsonderdeel

partners en kinderen in het Eftelinghotel.

heidsoverwegingen gekozen voor de

weer is verlengd.

Daar zijn ook de elf medewerkers die al

Volkswagen Caddy als standaardauto voor

sinds de oprichting bij Tapwacht werken in

een Tapwachter.

Ziekteverzuim

het zonnetje gezet. Na de overnachting en

Het ziekteverzuim is in 2008 toegenomen

het uitgebreide ontbijt de volgende dag

Kwaliteit

tot 5,46 procent en daarmee uitgekomen

stond een bezoek aan de Efteling op het

Bij Tapwacht Service zijn ook in 2008 weer

boven de doelstelling van 5 procent. Het

programma. De reacties op het feest

diverse medewerkers op hun kennis en

beleid op het gebied van ziekteverzuim

waren erg positief.

kunde getest en bijgeschoold tijdens

is aangescherpt om in 2009 een daling

terugkomdagen. Twee medewerkers van

te bewerkstelligen tot de Facilicom-

Salarisstijging

Tapwacht Techniek hebben in 2008 de

doelstelling van 4 procent.

Per 1 januari 2008 zijn de primaire en

cursus Praktijkopleider gevolgd, waardoor

secundaire arbeidsvoorwaarden van de

nieuwe medewerkers nog beter worden

Tapwachters sterk verbeterd. Zo is het

begeleid bij het inwerken. Bij Tapwacht

basissalaris gestegen en is een verhoging doorgevoerd op het belangrijkste verloningstarief. Het heeft geleid tot een

Aantal medewerkers

Ziekteverzuim in %

gemiddelde loonsverbetering van 8 procent.

160

10

Ook is een bonusregeling afgesproken.

140

9

Tapwachters en monteurs kunnen

120

bovendien geld verdienen met tips voor het aanbrengen van opdrachten voor Tapwacht Techniek.

8 7

100

6

80

5

60

4 3

40

Oudere medewerkers Het maximum aantal seniorendagen is in verhouding gebracht met het aantal vrije

2 20

1

0

0 2004

2005

2006

2007

2008

2004

2005

2006

2007


2008

51

Gegarandeerde tapkwaliteit Tapwacht Service en Tapwacht Techniek zorgen ervoor dat meer dan 10.000 horecagelegenheden in heel Nederland elke dag perfecte pilsjes kunnen tappen

Met een gerust gevoel stappen Buitengewoon Opsporingsambtenaren (BOA’s) van Trigion helpen óók om de rust en orde te bewaren in tal van uitgaanscentra

52


Internationale activiteiten

Algemeen en sociaal jaarverslag internationale activiteiten


53

Ook 2009 biedt kansen

Alle Belgische activiteiten zijn gegroeid

De omzet in België nam in 2008 toe met 10,4 procent, het rendement bleef nagenoeg gelijk. Alle activiteiten groeiden, sommige zelfs met forse cijfers. Van de recessie was in 2008 nog maar weinig te merken, maar dat zal in 2009 anders zijn. Toch ziet België ook kansen.

Het schoonmaakbedrijf groeide met 8,3 procent en dat komt mede

diensten gebruik willen maken. Dat heeft in 2008 geresulteerd in een

doordat het bedrijf bij een tender in de gezondheidszorg een groot

groei van 49 procent. Die groei zal overigens niet doorzetten.

contract wist binnen te halen. Prorest kon een groei noteren van

Omzet en rendement zullen onder druk komen te staan omdat de

12,3 procent. Algemeen directeur Alain Vandenbrande: ‘Dat is vooral

luchthaven nu heeft besloten de diensten te beperken tot passagiers

te danken aan de uitbreiding van het aantal contracten in de reguliere

die echt een beperking hebben.’

bedrijfscatering. Prorest Healthcare maakte een pas op de plaats,

Facilicom Facility Solutions realiseerde een forse groei. Nog steeds

het bedrijf kijkt uit naar het het moment dat grote overheidsinstellingen

haalt het bedrijfsonderdeel een groot deel van zijn omzet uit het

in de gezondheidszorg eindelijk de totale catering gaan uitbesteden.’

managen van facilitaire projecten, maar het aandeel multiservices

Uitzendbureau Axxicom wist in 2008 weer enkele nieuwe externe

neemt toe. ‘We zien hier goede kansen, juist door de recessie.

klanten aan de portefeuille toe te voegen. Maar ook in België loopt

Meerdere diensten samen uitbesteden, is nu eenmaal efficiënter. Daar

de vraag naar flexibel personeel terug door de recessie. ‘Daarom

komt nog bij dat wij anders zijn dan andere consultants: wij verrichten

hebben we nu als regel dat de andere onderdelen van Facilicom

alle diensten in eigen beheer. We hoeven dus niet winst op winst te

België bij voorkeur dit eigen uitzendbureau moeten inschakelen

maken en kunnen de klant dan ook een voordeliger tarief aanbieden.’

voor interimmers. Zo houden wij omzet en winst in eigen bedrijf.’ Dat leidde in 2008 tot een verdubbeling van de, overigens nog

Meedenken met klanten

steeds relatief geringe, omzet van Axxicom.

In de schoonmaak staan de tarieven onder druk. ‘We kenden in België al een moeilijke markt, maar dat is door de crisis nog eens

Meer multiservices

verergerd. Er zijn collega-bedrijven die tegen kostprijs werken om

Axxicom Airport Caddy deed het uitstekend. ‘We doen ons werk op

geen omzet te verliezen. Het wordt in 2009 een heel moeilijke

de luchthaven Zaventem zo goed dat steeds meer mensen van onze

evenwichtsoefening om de marge te behouden en tegelijkertijd de

‘We doen ons werk op de luchthaven Zaventem zo goed dat steeds meer mensen van onze diensten gebruik willen maken. Dat heeft in 2008 geresulteerd in een groei van 49 procent’

Alain (A.V.) Vandenbrande, algemeen directeur België

54


Internationale activiteiten: België

kwaliteit op peil te houden.’ De prognose die in oktober 2008 was gemaakt, zal dan ook niet worden gehaald. ‘We zullen al heel blij zijn als we de omzet kunnen consolideren en als we erin slagen het rendement op niveau te houden. Maar dat zal niet eenvoudig zijn. We moeten realistisch blijven in deze tijden.’ Alain Vandenbrande wil het bedrijf meer profileren. ‘De markt moet weten dat we totaalprovider zijn en specialisten op facilitair gebied en dat we dus als geen ander met de klant kunnen meedenken in het bezuinigen op deze uitgaven. Besparingen kosten dan misschien omzet per klant, maar het kan ons ook meer nieuwe contracten opleveren.’

Sociaal verslag België Opleidingen

Werving en selectie

Sociaal overleg

De nieuwe medewerkers bij het schoon-

Er zijn in 2008 44 nieuwe kantoormede-

Begin 2008 zijn in België verkiezingen

maakbedrijf zijn ook dit jaar ingewerkt aan

werkers geworven. Vanwege de aanhou-

gehouden voor de medezeggenschaps-

de hand van de opleiding Gom instructie

dende krapte op de arbeidsmarkt moesten

organen. Voor Prorest en Facilicom Facility

bij introductie. Zeventig medewerkers

tal van wervingskanalen worden ingezet

Solutions was dit de eerste keer.

werden in de gelegenheid gesteld zich

om dat te verwezenlijken. Voor de werving

Alle nieuw verkozen organen zijn in juni

verder in het vak te bekwamen middels

van operationele medewerkers is de

met hun werkzaamheden gestart.

de cursus professioneel schoonmaken.

nauwe samenwerking met overheids-

Bij Gom werden de verkiezingen van de

Kantoormedewerkers zijn met behulp

instellingen verder uitgebouwd. Meer en

Ondernemingsraad en het Comité voor

van introductieprogramma’s op maat

meer wordt ook Axxicom ingezet voor

preventie en bescherming afgerond met

vertrouwd gemaakt met hun functie,

het recruteren van medewerkers.

een akkoord over een collectieve arbeids-

hun afdeling en het bedrijf.

overeenkomst voor de operationele

Op basis van de functioneringsgesprekken

medewerkers.

zijn de individuele opleidingsbehoeften van alle zittende medewerkers vastgesteld. In totaal zijn 190 van hen verder opgeleid. Het ging om een grote diversiteit

Ziekteverzuim in %

Aantal medewerkers 3.000

10

aan opleidingen zoals coachend leiding-

9 2.500

8

geven, de cursus ‘Op weg naar succes’, calculatie en andere individuele opleidingen

2.000

gericht op vakeigen deelgebieden. Ook

1.500

7 6 5

werden medewerkers in de gelegenheid gesteld opleidingen te volgen op het gebied van taal, softwarepakketten,

4 1.000

3 2

500

1

marketing en sales, verkooptechnieken en arbeidswetgeving.

0

0 2004

2005

2006

2007

2008

2004

2005

2006

2007


2008

55

Methodieken Gom slaan ook in Frankrijk aan

Frankrijk boekt langzaam maar zeker vooruitgang In Frankrijk is de schoonmaak goed voor meer dan 80 procent van de omzet. Het tikt dus ook flink aan als de efficiency binnen deze activiteit verbetert en daardoor het rendement stijgt. Helaas hadden de beveiligingsactiviteiten in het laatste kwartaal van 2008 al meteen last van de recessie en bracht de opstart van Axxicom Airport Caddy een behoorlijk aanloopverlies met zich mee.

Gom heeft zich in 2008 hard ingezet om de Gom-methodiek overal

geleid dat we zelfs meer omzet hebben kunnen binnenhalen, en dat

door te voeren. Walter Schellekens, algemeen directeur Frankrijk:

bovendien Gom Multiservices daar een graantje van meepikt.

‘We zijn er in 2008 in geslaagd het alom bewezen Gom-concept

Dat geeft ons dan ook het vertrouwen dat we de doelstellingen voor

door te voeren in alle panden die we schoonhouden. Niet gemakkelijk,

2009 wél zullen halen.’

maar een intense, dagelijkse controle van management tot directie heeft bewezen dat het mogelijk is. Dit heeft het afgelopen jaar geleid

Airport Caddy

tot een resultaatsverbetering.’ Tegelijkertijd is er ook goed gekeken

In juli 2008 is Axxicom Airport Caddy ook in Frankrijk aan de slag

naar de indirecte kosten. ‘Het resultaat is in 2008 dan ook gestegen.

gegaan met het vervoer van passagiers met beperkte mobiliteit.

Het zijn zeker niet de mooie percentages die de collega’s in Nederland

Opdrachtgever is luchthaven Charles de Gaulle, een vliegveld dat

weten te behalen, maar dat we het resultaat met 50 procent hebben

in 2008 niet minder dan 61 miljoen reizigers vervoerde. ‘De opstart

weten te verbeteren, stemt ons toch trots.’

heeft helaas wat problemen opgeleverd, mede omdat we van start moesten midden in de drukke zomerperiode. Dat heeft helaas

Beveiliging

geresulteerd in een belangrijk aanloopverlies, waardoor zelfs het

Ook de beveiliging leek een goed jaar tegemoet te gaan, zo werd

rendement van de gehele divisie onder druk is komen te staan.

gehoopt in 2008 in ieder geval break even te draaien. ‘Helaas gooide

Inmiddels hebben we de pijnpunten goed in kaart gebracht en is

de kredietcrisis roet in het eten. Dat we in een recessie geraakten,

het management bezig om orde op zaken te stellen.’

was voor onze beveiligingstak al meteen in de laatste maanden van het jaar te merken.’ Goed nieuws is wel dat de Franse divisie zijn

Management trainees

grootste beveiligingsklant, de Tour Main Montparnasse, heeft weten

Afgelopen jaar is de Franse divisie gestart met een programma voor

te behouden. ‘Een gezond partnership met deze klant heeft ertoe

management trainees. ‘We vinden het ook voor Frankrijk belangrijk

‘We zijn er in 2008 in geslaagd het alom bewezen Gom-concept door te voeren in alle panden die we schoonhouden’

Walter (W.P.J.M.) Schellekens, algemeen directeur Frankrijk

56


Internationale activiteiten: Frankrijk

om managementtalent een kans te bieden en ze intensief te begelei-

Vooruitzicht

den. Dat het trainee-programma een succes mag worden genoemd,

Walter Schellekens is al met al redelijk optimistisch voor 2009.

blijkt ook uit de internationale samenwerking die hieruit voortvloeit.

‘Natuurlijk wordt het een moeilijk jaar door de economische crisis.

Trainees van Nederland en Frankrijk werken samen aan projecten

Maar zowel bij de drie divisies als bij Facilicom Frankrijk zelf hebben

over de landsgrenzen heen. Als directie besteden we veel aandacht

we goed de vinger aan de pols. En de gevolgen zouden voor ons

aan deze groep. We hopen dit in 2009 verder uit te bouwen met een

misschien nog wel eens kunnen meevallen omdat we de laatste

tweede lichting jong talent.’

jaren, door de mindere prestaties, de broekriem al goed hebben aangehaald.’

Sociaal verslag Frankrijk Managementtrainees

met een beperking in dienst en is daarmee

werkgelegenheid en competenties te

Afgelopen jaar is ook in Frankrijk gestart

een van de weinige bedrijven in Frankrijk

bevorderen. Binnen dit wettelijk kader zijn

met een trainee-programma. Het is een

die deze opgelegde wettelijke norm haalt.

specifieke speerpunten voorzien, zoals het

nieuwe aanpak in het zoeken en begelei-

Deze norm is ook bereikt door een inten-

aantrekken van oudere werknemers.

den van jong talent binnen onze organisa-

sieve campagne te houden onder zittende

tie. Daar waar eerst terughoudend werd

medewerkers om voor hun eventuele

gereageerd op het inzetten van jonge

beperking uit te komen, dit natuurlijk

mensen binnen de lijnorganisatie, is dit

onder de garantie dat er geen gevolgen

volledig omgeslagen in een waar succes-

zouden zijn voor hun aanstelling.

verhaal. Het management apprecieert de

Door deze mensen op de juiste wijze te

extra hulp en heeft snel de voordelen

benaderen en vervolgens te begeleiden,

ontdekt van dit programma.

werd deze campagne een succes en

Aantal medewerkers 6.000 5.000 4.000 3.000

werd de norm zelfs overschreden. 2.000

Gehandicapten Facilicom Frankrijk heeft in 2008 een waar

Oudere werknemers

huzarenstukje uitgehaald: het bedrijf heeft

In 2008 is een akkoord afgesloten met de

inmiddels meer dan 6 procent mensen

sociale partners om de ontwikkeling van

1.000 0 2004

2005

2006

2007


2008

57

Groot beveiligingscontract Canary Wharf

Jaar met twee gezichten voor Engeland

Het Engelse schoonmaakbedrijf maakte een moeilijk jaar door in 2008, de beveiligingstak wist daarentegen een gezonde groei te realiseren. Een mooie opsteker was het contract dat het beveiligingsbedrijf wist te scoren voor het beveiligen van bouwplaatsen op Canary Wharf. Een zeer prestigieuze locatie én het grootste beveiligingscontract tot nu toe voor Facilicom Engeland.

Facilicom Cleaning Services had in 2008 te maken met onevenredig

Grootste contract

veel heraanbestedingen. ‘Veel van onze contracten komen helaas

De beveiligingstak deed het heel wat beter in 2008. ‘We hebben

in hetzelfde jaar onder de hamer,’ vertelt algemeen directeur

het grootste beveiligingscontract tot nu toe gescoord en wel voor

Jan Hein Hemke. De timing was ongelukkig. ‘De kredietcrisis hakt

Canary Wharf Contracters. Canary Wharf is hét zakendistrict van

er hier stevig in omdat Londen nu eenmaal een van de financiële

Londen. Het gehele gebied, eigenlijk een stad in een stad, is in

centra van de wereld is. We zijn mede daardoor wel contracten

handen van één investeringsmaatschappij. Canary Wharf

kwijtgeraakt. Bij andere opdrachten hebben we moeten inleveren op

Contracters voert nagenoeg alle bouwwerkzaamheden uit en

de marge.’ Het heeft er toe geleid dat het schoonmaakbedrijf heeft

bouwt de kantoortorens, treinstations, winkelcentra, sportfaciliteiten,

moeten snoeien in de kosten. ‘En het is zeer ongebruikelijk voor

restaurants, noem maar op. Wij beveiligen nu de vele bouwplaat-

Facilicom, maar dat heeft zelfs geleid tot gedwongen ontslagen.’

sen.’ Het beveiligingsbedrijf kreeg het contract omdat het bedrijf in

Toch kijkt het bedrijf vooruit. ‘We zijn nog steeds van plan om een

staat is mensen flexibel in te zetten. ‘Het is een heel prestigieuze

strategische overname te doen in het noorden van het land, om

opdrachtgever, dus een prachtige referentie. Bovendien zijn we nu

zo onze dekking te verbeteren.’ Het bedrijf gaat zich ook anders

prominent aanwezig op de grootste kantorenlocatie in Engeland,

positioneren in de arbeidsmarkt. ‘Bij het werven van nieuwe

dus wie weet wat daar uit voortkomt.’ Ook goed nieuws is dat het

managers kijken we nu meer naar echte managementcapaciteiten

bedrijf in het verslagjaar de nieuwe control room, of meldkamer, in

en minder naar ervaring in de schoonmaak. Dat heeft als eerste

gebruik heeft genomen. ‘Daar scoren we goed mee. Doordat we

voordeel dat we niet meer in dezelfde vijver vissen als de andere

deze meldkamer nu hebben en opdrachtgevers kunnen laten zien

schoonmaakbedrijven. Maar het leidt er bovendien toe dat we

wat daar allemaal mee mogelijk is, weten we nieuwe opdrachten

management krijgen dat beter is in sturen en in het omgaan met de

binnen te halen.’ Last but not least heeft het bedrijf afgelopen jaar

medewerkers en op een ander niveau kan meedenken met de klant.’

alle beveiligers in een nieuw uniform gestoken.

‘We zijn nog steeds van plan om een strategische overname te doen in het noorden van het land, om zo onze dekking te verbeteren’

Jan Hein (J.H.) Hemke, algemeen directeur Engeland

58


Internationale activiteiten: Engeland

‘We hebben nu twee verschillende uniformen. Een dat handig is

verlenende sector. De corporate identity is hetzelfde, maar het

voor beveiligers die op industriële locaties actief zijn en een ander

uniform past nu beter bij de verschillende werkzaamheden en

dat voor een betere uitstraling zorgt in bijvoorbeeld de dienst-

dat is goed gevallen bij medewerkers en klanten.’

Sociaal verslag Engeland Opleiding Alle nieuwe medewerkers van de schoonmaakdivisie hebben de in 2007 geïntroduceerde cursus ‘Facilicom Instructie bij Introductie’ gevolgd. In het verlengde daarvan is veel werk gemaakt van het trainen van medewerkers in professioneel schoonmaken (BICS level 1 en 2). Om de toegankelijkheid te bevorderen, zijn de meeste trainingssessies op de schoonmaaklocaties gehouden en dat was een succes: de deelname aan deze trainingen is sterk vergroot. De beveiligingsdivisie heeft nu een eigen trainer in dienst waardoor er geen externe bedrijven meer hoeven te worden ingeschakeld om medewerkers op te leiden voor het noodzakelijke diploma. Ook alle opleidingen EHBO en risk assessment worden nu intern gegeven. Omdat bestaande opleidingen voor leidinggeven in de beveiliging schaars zijn en weinig kwaliteit bieden, is in 2008 een begin gemaakt om ook deze trainingen in eigen beheer te gaan ontwikkelen.

Alle installatiemonteurs van het beveiligingsbedrijf hebben een cursus gevolgd waarmee ze gerechtigd zijn om op bouwplaatsen te werken. Medewerkerstevredenheid In 2007 bleek het verloop bij de beveiligingsdivisie hoger dan het gemiddelde. Analyse leerde dat medewerkers zich te weinig betrokken voelden bij de organisatie. Daarom is een campagne opgezet om beveiligers ervan te overtuigen dat ze belangrijk zijn en worden gewaardeerd. Met have your say-cards, elk kwartaal een open forum-bijeenkomst op de locaties en vooral een organisatorische wijziging zodat er meer persoonlijk contact mogelijk is met beveiligers, zijn daarin belangrijke stappen gezet. Het verloop daalde in 2008 van 33 naar 15 procent en dat is onder het gemiddelde in de markt.

Milieu Facilicom Engeland is begonnen om het hele bedrijf te certificeren volgens ISO 14001. Dit behelst niet alleen het invoeren van procedures en het opstellen van handboeken, maar vooral ook het ontplooien van initiatieven om de milieubelasting van de organisatie terug te dringen. Eerste belangrijke wapenfeit is dat alle mobiel surveillanten van Facilicom Engeland in 2007 en 2008 zijn overgestapt op hybride auto’s.

Aantal medewerkers 2.000 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 2004

2005

2006

2007


2008

59

Alles perfect onderhouden Breijer onderhoudt niet alleen bouwkundige delen en installaties, maar ook de tuin, het terrein en de infrastructuur

Elk pand schoon De schoonmakers van Gom maken elk pand schoon: kantoren, industriële bedrijven, winkelcentra, ziekenhuizen, instellingen, scholen, hogescholen en universiteiten

60



Financieel jaarverslag


61

Geconsolideerde balans (vóór winstbestemming)

x € 1.000

31 december 2008

31 december 2007

Activa Vaste activa Immateriële vaste activa

–

–

Materiële vaste activa

81.104

71.526

Financiële vaste activa

3.991

2.208 85.095

73.734

Vlottende activa Voorraden Handelsdebiteuren

62

4.316

3.792

178.564

167.260

Overige vorderingen en overlopende activa

15.008

8.197

Liquide middelen

70.163

74.300


268.051

253.549

353.146

327.283

x € 1.000

31 december 2008

31 december 2007

153.134

131.156

Passiva Groepsvermogen Voorzieningen Pensioenen

1.732

391

Belastingen

1.913

1.957

Overig

421

Langlopende schulden

513 4.066

2.861

–

15.000

Kortlopende schulden Aflossingsverplichtingen

–

2.000

38.187

35.559

en premies sociale verzekeringen

65.717

56.710

Overige schulden en overlopende passiva

92.042

Schulden aan leveranciers Schulden terzake van belastingen

83.997 195.946

178.266

353.146

327.283


63

Geconsolideerde winst- en verliesrekening

x € 1.000

Bedrijfsopbrengsten

2008

2007

1.000.986

890.458

Bedrijfskosten Kosten van (hulp)materialen

75.254

80.356

Uitbesteed werk en andere externe kosten

153.219

128.248

Personeelskosten

658.528

578.469

Afschrijving materiële vaste activa

13.825

7.312

Overige bedrijfskosten

53.746

Bedrijfsresultaat

47.189 954.572

841.574

46.414

48.884

Financiële baten en lasten Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten

1.931

182

920 2.177

1.011

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen

48.591

49.895

Belastingen

13.102

12.665

35.489

37.230

376

367

Resultaat na belastingen

35.865

37.597

Aandeel derden

-1.227

-1.429

Nettowinst

34.638

36.168

Resultaat op deelnemingen

64

2.359


Geconsolideerd kasstroomoverzicht

x € 1.000

2008

2007

Kasstroom uit operationele activiteiten: Bedrijfsresultaat

46.414

48.884

Afschrijving vaste activa

13.857

11.121 60.271

60.005

Mutaties in het werkkapitaal: Handelsvorderingen Voorraden

-9.244

-10.220

-524

4.357


-5.726

6.488

Kortlopende schulden

13.312

9.702 -2.182

10.327

58.089

70.332

Financiële resultaten en belastingen Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten Ontvangen dividend Winstbelasting Mutatie voorzieningen

2.359

1.931

-182

-920

373

419

-13.102

-12.665

1.205

-2.305

Kasstroom uit operationele activiteiten

-9.347

-13.540

48.742

56.792

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Acquisitie groepsmaatschappijen

-11.025

-1.032

Investering in financiële vaste activa

-1.780

324

Investering in materiële vaste activa

-23.130

-21.729

Desinvestering in materiële vaste activa

1.584

1.870 -34.351

-20.567

14.391

36.225

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Uitgekeerd dividend Aflossing lening

-2.500

-3.600

-15.000

-4.236 -17.500

-7.836

-3.109

28.389

40

–

Koers- en omrekeningsverschillen

-1.068

-765

Mutatie liquide middelen

-4.137

27.624

Netto kasstroom Liquide middelen verkregen bij acquisitie groepsmaatschappijen


65

Toelichting op de jaarrekening Grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening


De jaarrekening is opgesteld op basis van historische kosten en

De waardering van de deelnemingen geschiedt op basis van

overeenkomstige Burgerlijk Wetboek, boek 2 titel 9.

kostprijs respectievelijk nettovermogenswaarde. Deze is berekend op basis van voor de groep geldende waarderingsgrondslagen.

Grondslagen voor consolidatie

De vorderingen worden opgenomen, indien niet anders vermeld,

In de consolidatie zijn betrokken de financiële gegevens van

tegen nominale waarde respectievelijk nominaal belastingtarief,

Facilicom Services Group N.V. en die deelnemingen waarin de

voorzover nodig onder aftrek van voorzieningen voor oninbaarheid.

groep direct of indirect meer dan 50% van het aandelenkapitaal houdt en waarover de groep de feitelijke zeggenschap heeft.

Voorraden

De consolidatie geschiedt volgens de grondslagen van balans-

De voorraden materialen en handelsgoederen zijn gewaardeerd

waardering en resultaatbepaling van de moedermaatschappij.

tegen kostprijs of lagere marktwaarde. Bij de waardering van de

De resultaten van overgenomen vennootschappen worden in de

voorraden is rekening gehouden met een risico van incourant.

geconsolideerde winst- en verliesrekening opgenomen vanaf het

Positieve resultaten op onderhanden projecten in opdracht van

moment van toetreding. De belangrijkste leveranties en dienst-

derden worden naar rato van de stand der werkzaamheden als

verleningen tussen groepsmaatschappijen onderling zijn zowel

gerealiseerd beschouwd, verwachte verliezen worden onmiddellijk

uit de omzet als uit de overige cijfers van de winst- en verlies-

in de winst- en verliesrekening als last verwerkt.

rekening geëlimineerd. Op grond van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving wordt tevens opgenomen de verbonden partijen

Vorderingen

waarover Facilicom Services Group overheersende zeggenschap

De vorderingen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde,

voert. De vennootschap Facilicom Bedrijfsgebouwen B.V, is juridisch

voorzover nodig onder aftrek van voorzieningen voor oninbaarheid.

niet direct gelieerd aan de groep. Facilicom Services Group kan echter wel overheersende zeggenschap uitoefenen en heeft ter

Liquide middelen

financiering van de, door de groep gehuurde, materiële vaste activa

De liquide middelen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde.

een lening verstrekt. De bedrijfsactiviteiten van de vennootschap zijn

Indien niet anders is vermeld, staan deze ter vrije beschikking.

in hoofdzaak gelegen in de verhuur van onroerend goed aan de groep.

Voorzieningen De voorziening voor pensioenen is gebaseerd op actuariële

Vreemde valuta

berekeningen.

Activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend tegen

De voorziening voor belastingen heeft betrekking op belasting-

de wisselkoers per balansdatum. De winst- en verliesrekeningen

verplichtingen die in de toekomst zullen ontstaan als gevolg van

van dochterondernemingen die niet de euro als valuta hanteren,

verschillen tussen commerciële en fiscale waardering van bepaalde

worden omgerekend tegen de wisselkoers per balansdatum.

activa en passiva. Deze verplichtingen zijn berekend op basis van

Koersverschillen worden ten laste respectievelijk ten gunste van

het belastingtarief per balansdatum.

de overige reserves gebracht.

De overige voorzieningen zijn gevormd voor risico’s die samenhangen met de bedrijfsvoering.

Waarderingsgrondslagen voor de balans

Schulden De verplichtingen op lange en korte termijn zijn gewaardeerd op de

Immateriële vaste activa

nominale bedragen.

Goodwill betreft het verschil tussen de verkrijgingsprijs en de nettovermogenswaarde van de verworven dochtermaatschappij of deelneming op moment van acquisitie. Als goodwill wordt tevens

Grondslagen voor de resultaatbepaling

aangemerkt de niet aan individuele activa toe te wijzen betaalde vergoeding bij activa/passivatransacties. De betaalde goodwill

Bedrijfsopbrengsten

wordt volledig ten laste van het eigen vermogen gebracht.

De in de winst- en verliesrekening begrepen bedrijfsopbrengsten zijn de opbrengsten van aan derden geleverde goederen en diensten

66


onder aftrek van aan afnemers toegestane kortingen. Gefactureerde

De materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen historische

omzet op lopende projecten wordt als omzet verantwoord naar

kostprijs verminderd met op deze basis berekende lineaire

gelang deze, de stand der werkzaamheden in acht genomen,

afschrijvingen.

als gerealiseerd kan worden beschouwd.


Afschrijvingen op materiële vaste activa

Alle bovenstaande regelingen kwalificeren als een toegezegde

De in de winst- en verliesrekening verwerkte afschrijvingen op

bijdrageregeling, waarbij de betaalde pensioenpremies als last in

materiële vaste activa zijn berekend op basis van een vast percentage

de winst- en verliesrekening worden opgenomen.

van de kostprijs. Jubileumbeleid Financiële baten en lasten

Onder verwijzing naar het sociaal jaarverslag heeft Facilicom een

De rentebaten en rentelasten betreffen de van derden ontvangen

jubileumbeleid, waarbij medewerkers met een lange staat van dienst

respectievelijk aan derden betaalde interest.

eens extra in de schijnwerpers worden gezet met een feestelijke bijeenkomst en een bijbehorende geldelijke waardering.

Belastingen op bedrijfsresultaat

De bedragen die hiermee zijn gemoeid zijn niet materieel voor het

De vennootschapsbelasting wordt berekend over het commerciële

beeld van de jaarrekening, derhalve is in de jaarrekening hiertoe

resultaat vóór belastingen, rekening houdend met fiscale aftrek-

geen voorziening opgenomen. De jubileumkosten komen in het jaar

posten en fiscaal niet aftrekbare kosten. Het verschil tussen de

van uitbetaling ten laste van de winst- en verliesrekening.

belasting over het resultaat volgens de winst- en verliesrekening en de belasting over het fiscale resultaat komt ten laste respectievelijk ten gunste van de daarvoor getroffen voorziening voor belastingen.

Verbonden partijen

Kasstroomoverzicht

Met de meeste van zijn deelnemingen heeft Facilicom Services

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode,

Group, naast zijn aandelenbelang, ook een zakelijke relatie.

waarbij voor de herleiding van de mutatie in de liquide middelen

Dit geldt tevens voor de deelnemingen onderling, waarbij er

wordt uitgegaan van het bedrijfsresultaat volgens de winst- en

diensten en/of producten van de betreffende deelnemingen worden

verliesrekening. De financiële gevolgen van de verwerving van

afgenomen. Deze zakelijke relaties zijn steeds gebaseerd op

groepsmaatschappijen komen tot uitdrukking onder de post

(contractuele) afspraken waarbij marktconforme condities zijn

acquisitie groepsmaatschappijen.

overeengekomen. Facilicom Bedrijfsgebouwen B.V. is de vennootschap die een groot gedeelte van het in gebruik zijnde onroerend goed in Nederland

Personeelsbeloningen

voor Facilicom Services Group in eigendom heeft en deze aan het concern verhuurt. De huurcondities worden op marktconforme

Pensioenregeling

voorwaarden vastgesteld. Het beleid van de vennootschap wordt

Het grootste deel van de pensioenen van de medewerkers van

mede bepaald vanuit de directie van Facilicom Services Group.

de groep in binnen- en buitenland is ondergebracht bij bedrijfstak-

Derhalve is de vennootschap in de consolidatiekring opgenomen.

pensioenfondsen. Met de bedrijfstakpensioenfondsen zijn op centraal niveau uitvoeringsovereenkomsten gesloten waarbij de

De bedrijfsactiviteiten van Aveant Thuishulp B.V. zijn sterk gerelateerd

werkgever niet verplicht kan worden aangesproken tot aanvulling

aan de aandeelhouders, waarbij Facilicom de directie voert en

van eventueel opgebouwde tekorten anders dan mogelijk in de

verantwoordelijk is voor de uitvoering, terwijl Stichting Aveant geldt

toekomst hogere premiestelling. Van een aantal Fondsen is op het

als enig afnemer van de aan de Gemeente Utrecht aangeboden

moment van opmaken van de jaarrekening nog niet de opgevraagde

diensten. De omvang van de diensten bedroeg in 2008 € 6,7 mln.

informatie ontvangen omtrent de dekkingsgraden alsmede ten

De prijsvorming geschiedt op marktconforme basis.

aanzien van herstelplannen, zoals de Fondsen deze voor 1 april 2009 bij De Nederlandsche Bank hadden moeten indienen.

Accountantshonoraria

Van de bedrijfstakpensioenfondsen van de Schoonmaak,

Ingevolge artikel 2:382a BW wordt inzicht gegeven in de onafhanke-

Beveiliging, Catering en Uitzenden blijkt dat de dekkingsgraden niet

lijke positie van de bij de accountantscontrole van de jaarrekening

geheel voldoen aan de door De Nederlandsche Bank gestelde

betrokken accountantsorganisaties. Van de in rekening gebrachte

criteria. Formulering van de herstelplannen hebben geen directe

bedragen betreft onderzoek van de jaarrekening en andere controle-

invloed op de bijdrage van de werkgever. Voor bedrijven waarvoor

opdrachten 74% respectievelijk 9%, fiscaliteit 8% en ten aanzien

geen bedrijfstakregeling van toepassing is, vindt de uitvoering plaats

van andere niet controlediensten 9%.

door een levensverzekeringsmaatschappij, op basis van een Collective Defined Contribution-regeling, waarbij de groep gedurende de contractperiode met Nationale Nederlanden niet kan worden aangesproken tot aanvulling van eventueel opgebouwde tekorten.


67

Toelichting op de geconsolideerde balans

Immateriële vaste activa

(x € 1.000)

2008

2007

Goodwill Saldo begin boekjaar Acquisities Afboeking van groepsvermogen

–

–

10.256

1.032

-10.256

-1.032

–

–

Saldo eind boekjaar Het beleid is om de betaalde goodwill in het jaar van aankoop ten laste van het groepsvermogen te brengen.


(x € 1.000) Bedrijfs-

Machines

Andere

gebouwen

en

vaste bedrijfs-

Activa

en terreinen

installaties

middelen

in uitvoering

Totaal

45.668

17.549

57.952

–

121.169

-10.705

-12.453

-26.485

–

-49.643

34.963

5.096

31.467

–

71.526

345

2.527

17.499

2.759

23.130

1.580

167

142

–

1.889

Begin boekjaar Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde

Mutaties in de boekwaarde Investeringen Opname groepsmaatschappijen Desinvesteringen Afschrijvingen Saldo mutaties

–

-127

-1.457

–

-1.584

-1.244

-2.128

-10.485

–

-13.857

681

439

5.699

2.759

9.578

47.593

19.924

72.324

2.759

142.600

-11.949

-14.389

-35.158

–

-61.496

35.644

5.535

37.166

2.759

81.104

0,0% - 20%

10% - 33%

10% - 33%

0%

Eind boekjaar Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde Afschrijvingspercentages


(x € 1.000)

Andere deelnemingen

Overige vorderingen

Totaal

Saldo begin boekjaar

404

1.804

2.208

Aandeel in het resultaat

376

–

376

Ontvangen dividenden

-373

–

-373

Mutaties

-28

1.808

1.780

Saldo eind boekjaar

379

3.612

3.991

In de overige vorderingen is opgenomen een bedrag van € 2.069 aan latente belastingvorderingen, gewaardeerd tegen nominaal belastingtarief. De vordering wordt in een periode van 5-10 jaar gerealiseerd.

68


Voorraden

(x € 1.000)

Ultimo

Ultimo

boekjaar

vorig boekjaar

4.316

3.792

–

–

4.316

3.792

Materialen en handelsgoederen Onderhanden projecten in opdracht van derden

Het saldo Onderhanden projecten ad € 2 mln. negatief is opgenomen onder de Kortlopende schulden. In het saldo Onderhanden projecten is tot een bedrag van € 6,8 mln. (ultimo vorig boekjaar € 6,9 mln.) aan projecten opgenomen waarbij de gefactureerde termijnen hoger zijn dan de daaraan toegerekende lasten.

Handelsdebiteuren

(x € 1.000)

Saldo ultimo boekjaar Voorzieningen voor dubieuze vorderingen

Ultimo

Ultimo

boekjaar

vorig boekjaar

183.955

171.436

-5.391

-4.176

178.564

167.260

Alle handelsdebiteuren hebben een looptijd korter dan één jaar.


(x € 1.000)

Ultimo

Ultimo

boekjaar

vorig boekjaar

Overige vorderingen

9.296

3.061

Overlopende activa

5.712

5.136

15.008

8.197

Ultimo

Ultimo

boekjaar

vorig boekjaar

70.163

74.300

De overige vorderingen en overlopende activa hebben een looptijd korter dan één jaar.

Liquide middelen

(x € 1.000)

Kas, bank- en girorekeningen

Hierin zijn geblokkeerde rekeningen ingevolge de Wet Ketenaansprakelijkheid begrepen tot een bedrag van € 1,6 mln. (ultimo 2007: € 2,9 mln.). Deze zijn niet direct opeisbaar. Naast de vorderingen die wij op de instellingen hebben, bedraagt de toegestane kredietlimiet € 43,7 mln.


69

Groepsvermogen

(x € 1.000)

Saldo begin boekjaar Betaalde goodwill Omrekeningsverschillen buitenlandse deelnemingen Totaal rechtstreekse vermogensmutaties Toevoeging uit de nettowinst volgens voorstel winstbestemming

2008

2007

131.156

98.970

-10.256

-1.032

-1.068

-765

-11.324

-1.797

32.538

36.168

Totaalresultaat Betaald dividend Mutatie aandeel derden Saldo eind boekjaar

21.214

34.371

-400

-3.600

1.164

1.415

153.134

131.156

In het groepsvermogen is opgenomen het aandeel derden van € 10,1 mln. (ultimo 2007 € 8,9 mln.). De Reserve koersverschillen bedraagt ultimo boekjaar € -1,8 mln.

Voorziening voor pensioenen

(x € 1.000)

Saldo begin boekjaar Overdrachtverplichting Stichting Pensioenfonds Facilicom Mutaties Saldo eind boekjaar

2008

2007

391

715

2.049

–

-708

-324

1.732

391

Het betreft hier een overgangs- en toeslagregeling voor een ingestelde vroegpensioenregeling waarbij een groep van medewerkers op pensioendatum een toeslag ontvangt zodat een pensioen van 80% van het salaris kan worden bereikt. Bij voortijdige beëindiging van het dienstverband komt de toeslag echter te vervallen. De regeling was ondergebracht bij Stichting Pensioenfonds Facilicom, aangezien de Stichting in liquidatie is, is de uitvoering teruggegaan naar werkgever.

Voorziening voor belasting

(x € 1.000)

2008

2007

1.957

3.846

-44

-1.889

1.913

1.957

De voorziening voor belastingen heeft betrekking op verschillen tussen commerciële en fiscale waarderingsgrondslagen. Saldo begin boekjaar Mutatie in verband met verschil tussen commercieel en fiscaal resultaat Saldo eind boekjaar

De voorziening voor belastingen wordt berekend op basis van het belastingtarief per balansdatum en is langlopend van aard.

70


Overige voorzieningen

(x € 1.000)

2008

2007

Saldo begin boekjaar

513

605

Mutaties

-92

-92

Saldo eind boekjaar

421

513

2008

2007

15.000

19.236

Alle voorzieningen zijn langlopend van aard.

Langlopende schulden

(x € 1.000)

Saldo begin boekjaar Opname lening Aflossing Saldo eind boekjaar

–

–

-15.000

-4.236

–

15.000

De lening is in het jaar 2008 afgelost. De rente bedroeg 3,26% per jaar.

Overige schulden en overlopende passiva

(x € 1.000)

Schulden Onderhanden projecten in opdracht van derden Overlopende passiva

Ultimo

Ultimo

boekjaar

vorig boekjaar

15.278

17.428

2.000

2.674

74.764

63.895

92.042

83.997

Niet uit de balans blijkende financiële verplichtingen Er zijn langlopende verplichtingen aangegaan ter zake van huur en leasing. De jaarlijkse verplichtingen die hieruit voortvloeien bedragen ultimo 2008 circa € 7,5 mln. (ultimo 2007 circa € 6,4 mln.). Ten behoeve van derden zijn bankgaranties afgegeven tot een bedrag van ultimo 2008 € 19,5 mln. (ultimo 2007 € 15,3 mln.) alsmede ten behoeve van het WAO/WGA-eigenrisicodragerschap van diverse werkmaatschappijen een ongelimiteerde garantie. Ultimo 2008 zijn er (vervangings)investeringsverplichtingen aangegaan voor ongeveer € 20,0 mln. (ultimo 2007 € 21,0 mln.) waaronder begrepen een investeringsverplichting met betrekking tot een gegunde PPS-opdracht.


71

Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening

Bedrijfsopbrengsten

(x € 1.000)

2008

2007

997.468

893.585

3.518

-3.127

1.000.986

890.458

Schoonmaakonderhoud/Horecadiensten

400.852

381.518

Bouwkundig- en technisch onderhoud

165.242

166.688

Bewakings- en beveiligingsdiensten

328.541

262.582

Netto omzet Mutatie onderhanden werk

De bedrijfsopbrengsten kunnen naar de volgende activiteitengebieden worden uitgesplitst:

Cateringbeheer

37.757

30.705

Handelsactiviteiten

2.027

1.871

Personeelsdiensten

23.406

21.539

Maincontracting/Advies

43.161

25.555

1.000.986

890.458

786.559

684.819

84.023

76.115

Frankrijk

108.191

99.365

Engeland

22.213

30.159

1.000.986

890.458

De netto-omzet werd in de volgende landen behaald: Nederland België

72


Personeelskosten

(x € 1.000)

2008

2007

512.966

455.913

Sociale lasten

89.610

81.318

Pensioenpremies

28.731

21.357

Overige personeelskosten

27.221

19.881

658.528

578.469

19.676

19.045

751

738

Lonen en salarissen

De aan de Raad van Bestuur betaalde vergoedingen bedroegen in het verslagjaar € 0,7 mln. Het gemiddeld aantal personen in vaste dienst van de groepsmaatschappijen bedroeg in 2008: 30.135 (in 2007: 28.208), als volgt te verdelen: Schoonmaakonderhoud/Horecadiensten Bouwkundig- en technisch onderhoud Bewakings- en beveiligingsdiensten

7.425

6.563

Cateringbeheer

605

501

Personeelsdiensten

520

363

Handelsactiviteiten

15

12

1.143

986

30.135

28.208

2008

2007

13.857

11.121

-32

-3.809

13.825

7.312

Management en administratie

Afschrijving materiële vaste activa Afschrijving materiële vaste activa Resultaat op verkochte materiële vaste activa

(x € 1.000)


73

Vennootschappelijke balans (vóór winstbestemming)

x € 1.000

31 december 2008

31 december 2007

34.620

37.091

Activa Vaste activa Financiële vaste activa

Vlottende activa Vorderingen op groepsmaatschappijen Overige vorderingen en overlopende activa Liquide middelen

74


106.196

84.768

3.679

1

707

3.157 110.582

87.926

145.202

125.017

x € 1.000

31 december 2008

31 december 2007

Passiva Eigen vermogen Geplaatst aandelenkapitaal

59

59

Agioreserve

29.529

29.529

Overige reserves

80.958

56.514

Onverdeelde winst

32.538

36.168 143.084

122.270

–

2.729

Kortlopende schulden Schulden terzake van belastingen (winstbelasting) Overige schulden en overlopende passiva

2.118

18

2.118

2.747

145.202

125.017


75

Vennootschappelijke winst- en verliesrekening

x € 1.000 Resultaat deelnemingen Resultaat Facilicom Services Group N.V.

Nettowinst Aangezien de financiële gegevens van Facilicom Services Group N.V. in de geconsolideerde jaarrekening zijn verwerkt, is de vennootschappelijke winst- en verliesrekening overeenkomstig B.W. Boek 2, artikel 402 beknopt gehouden.

76


2008

2007

32.353

33.950

2.285

2.218 34.638

36.168

Toelichting op de vennootschappelijke balans


(x € 1.000)

2008

2007

Deelneming in groepsmaatschappijen Saldo begin boekjaar Betaalde goodwill Aandeel in het resultaat Ontvangen dividend Koers- en omrekeningsverschillen Overige mutaties Saldo eind boekjaar

37.091

11.190

-10.256

-1.032

32.353

33.950

-23.500

-6.500

-1.068

-765

–

248

34.620

37.091

Ultimo

Ultimo

boekjaar

vorig boekjaar

Maatschappelijk kapitaal

91

91

Niet gestort en niet geplaatst kapitaal

32

32

Geplaatst aandelenkapitaal

59

59

2008

2007

56.514

32.279

Geplaatst aandelenkapitaal

Het geplaatst aandelenkapitaal bestaat uit 1.250 gewone aandelen en 50 prioriteitsaandelen, elk € 45 nominaal.

Overige reserves Saldo begin boekjaar Betaalde goodwill

-10.256

-1.032

Koers- en omrekeningsverschillen

-1.068

-765

Winstbestemming voorgaand boekjaar

36.168

29.632

Uitgekeerd dividend

-400

-3.600

Saldo eind boekjaar

80.958

56.514

Niet uit de balans blijkende financiële verplichtingen Voor de langlopende verplichtingen verwijzen wij naar de toelichting op de geconsolideerde balans.


77

Overige gegevens Lijst van kapitaalbelangen Groepsmaatschappijen ultimo 2008

Statutaire zetel

Belang

Facilicom Bedrijfsdiensten Schoonhouden Gom Schoonhouden B.V.

Schiedam

100%

Coppejans Verenigde Bedrijven B.V.

Tilburg

100%

Krimpens Schoonmaakbedrijf B.V.

Krimpen a/d IJssel

100%

Schoonmaakbedrijf L. van Leeuwen Gouda B.V.

Gouda

100%

VSP Schoonmaak B.V.

Harderwijk

100%

Atris Groep B.V.

Nieuwegein

100%

Atris Haaglanden B.V.

Rhoon

100%

Basita Schoonmaakdiensten B.V.

Rhoon

100%

Robbers Schoonmaakdiensten B.V.

Nieuwegein

100%

Ditshuizen Schoonmaakdiensten B.V.

Zevenaar

100%

Aveant Thuishulp B.V.

Utrecht

51%

Beveiligen Trigion Beveiliging B.V.

Schiedam

100%

Trigion Services B.V.

Schiedam

100%

Trigion AlarmCentrale B.V.

Schiedam

100%

Trigion Recherche Consultancy en Training B.V.

Schiedam

100%

HBD Total Security B.V.

Schiedam

100%

Schiedam

100%

Axxicom Personeelsdiensten B.V.

Schiedam

100%

Axxicom Zorgsupport B.V.

Schiedam

100%

Axxicom Airport Caddy B.V.

Schiedam

100%

Cateren Prorest Catering B.V. Personeelsdiensten

Facility P&O Services, Werving en Selectie B.V.

Schiedam

100%

Axxicom Thuishulp B.V.

Schiedam

100%

Tapwacht Service B.V.

Schiedam

100%

Tapwacht Techniek B.V.

Schiedam

100%

Facilicom Facility Solutions B.V.

Schiedam

100%

Facilicom PPS Doetinchem OG. B.V.

Schiedam

100%

Facilicom PPS Doetinchem Exploitatie B.V.

Schiedam

100%

Horecadiensten

Maincontracting

78


Groepsmaatschappijen ultimo 2008

Statutaire zetel

Belang

Handel Gom Distributie- en Dienstencentrum B.V.

Schiedam

100%

Facilicom Bedrijfsdiensten B.V.

Schiedam

100%

Facilicom Wagenpark B.V.

Schiedam

100%

Breijer Bouw B.V.

Rotterdam

100%

Breijer Schilders B.V.

Rotterdam

100%

Breijer Glas B.V.

Rotterdam

100%

Breijer Elektrotechniek B.V.

Rotterdam

100%

Management en Beheer

Breijer Bouw en Installatie Bouw

Breijer Ventilatietechniek B.V.

Rotterdam

100%

Breijer Loodgieters B.V.

Rotterdam

100%

Breijer Contractonderhoud B.V.

Rotterdam

100%

Breijer Betonconservering B.V.

Rotterdam

100%

E3D Ingenieurs B.V.

Rotterdam

100%

Breijer Bouw Huizen B.V.

Huizen

100%

Installatie Breijer Installatietechniek B.V.

Woerden

100%

Breijer Brandpreventie B.V.

Woerden

100%

Van der Velde Firepro B.V.

Woerden

100%

Breijer Technisch Beheer B.V.

Woerden

100%

Van Heeswijk Elektrotechniek B.V.

Schijndel

100%

Materieel Beheer J. van Heeswijk B.V.

Schijndel

100%

Breijer Koeltechniek B.V.

Tilburg

100%

Trigion Beveiligingstechniek B.V.

Schiedam

100%

Management en Beheer Breijer Bouw & Installatie B.V.

Rotterdam

100%

Breijer Holding B.V.

Rotterdam

100%

Schaap & Woudsma Beheer B.V.

Huizen

100%

Van der Velde Groep B.V.

Woerden

100%


79


Statutaire zetel

Belang

Internationaal België Facilicom Services Group Belgium N.V.

Antwerpen

100%

Gom N.V.

Antwerpen

100%

Prorest Catering N.V.

Antwerpen

100%

Facilicom Facility Solutions N.V.

Antwerpen

100%

GDS BVBA

Antwerpen

100%

Axxicom N.V.

Antwerpen

100%

Frankrijk Facilicom Services Group S.A.

Parijs

100%

Facilicom S.A.S.

Parijs

100%

Gom Propreté S.A.S.

Parijs

100%

Prened Accueil S.N.C.

Parijs

100%

Prened Securité S.A.S.

Parijs

100%

Axxicom S.A.

Parijs

100%

Facilicom UK Ltd.

Londen

100%

Facilicom Cleaning Services Ltd.

Londen

100%

Complete Property Security Ltd.

Londen

100%

Facilicom Beheer B.V.

Schiedam

100%

Facilicom International B.V.

Schiedam

100%

Engeland

Management en Beheer

80



Statutaire zetel

Belang

Andere deelnemingen ultimo 2008 H.O.D. Nederland B.V.

Utrecht

50%

H.O.D. Presentie B.V.

Utrecht

50%

WOM Vastgoed B.V.

Rotterdam

10%

Schoonzorg B.V.

Amsterdam

49%

Verbonden partijen Facilicom Bedrijfsgebouwen B.V.

Schiedam

0%

Voor alle Nederlandse groepsmaatschappijen is een verklaring van hoofdelijke aansprakelijkheid als bedoeld in artikel 403, titel 9 Boek 2 Burgerlijk Wetboek ten kantore van het Handelsregister van de betreffende vennootschappen gedeponeerd. In bovenstaande opstelling zijn alleen de actieve vennootschappen vermeld; een volledige lijst ligt ter inzage bij de Kamer van Koophandel.

Winstbestemming De directie heeft voorgesteld de nettowinst ad € 34.637.635 als volgt te verwerken: Dividenduitkering

€

Toevoeging aan overige reserves

€ 32.537.635

2.100.000

Statutaire bepaling inzake de winstbestemming conform artikel 23: De winst, die uit de vastgestelde jaarrekening blijkt, is geheel ter beschikking van de algemene vergadering van aandeelhouders. Bijzonder statutair recht inzake zeggenschap Ultimo boekjaar worden 50 prioriteitsaandelen gehouden door de Stichting Administratiekantoor Facilicom Services Group. Het bestuur wordt gevormd door drs. J.G. Geurts. Aan de houders van de prioriteitsaandelen is een aantal bijzondere statutaire rechten verbonden. De vergadering van de houders van de prioriteitsaandelen heeft het recht tot het vaststellen van de beloning en andere arbeidsvoorwaarden van de directie, tevens heeft zij het recht tot het goedkeuren van bestuursbesluiten, vast te leggen in een specifiek omschreven besluit. Uitgifte en inkoop van aandelen behoeft de goedkeuring van de vergadering van de houders van de prioriteitsaandelen; zij heeft hierbij een voorkeursrecht voor verkrijging van deze aandelen.


81

Aan: De directie en aandeelhouders van Facilicom Services Group N.V.

Accountantsverklaring Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit verslag op pagina 62 tot en met 81 opgenomen jaarrekening 2008 van Facilicom Services Group N.V. te Schiedam bestaande uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2008 en de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2008 met de toelichting gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de entiteit is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de entiteit. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Facilicom Services Group N.V. per 31 december 2008 en van het resultaat over 2008 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e BW melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.

Alphen a/d Rijn, 30 april 2009

Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. M. Baks RA (externe accountant)

82


J. Verkade AA RV

Veilig openbaar vervoer Op steeds meer openbaar vervoer-locaties zorgt Trigion met beveiligers en geavanceerde technieken voor veiligheid

Voor de lekkere trek Reizigers met de Thalys kunnen mede dankzij Prorest de hele reis genieten van drankjes en dagverse snacks en maaltijden

Tekst: Frank Bokern, Weergaloos met Woorden, Bussum. Interviews: Yvette van Dael, Tekst & Uitleg, Rotterdam Ontwerp en opmaak: John Roobol, Facilicom | Fotografie: Henk Jan Kamerbeek, Wim Bos | Drukwerk: PlantijnCasparie Capelle a/d IJssel

Hoofdkantoor Karel Doormanweg 4 3115 JD Schiedam Postbus 144 3100 AC Schiedam tel.: 0031 (0)10 298 11 11 fax: 0031 (0)10 298 11 01

Hoofdkantoor België IJzerlaan 11, 2060 Antwerpen tel.: 0032 (0)3 224 38 00 fax: 0032 (0)3 226 56 34

Hoofdkantoor Frankrijk 2-4 rue Marco Polo 94373 Sucy en Brie tel.: 0033 (0)1 49 82 85 00 fax: 0033 (0)1 49 82 85 90

Hoofdkantoor Engeland Sargasso Level 2 Five Arches Business Centre Maidstone Road Sidcup Kent DA14 5AE UK Tel: 0044 (0)20 83 08 50 50 Fax: 0044 (0)20 83 02 58 49 www.facilicom.com

Bedrijven van Facilicom Facilicom Facility Solutions Trigion Beveiliging Gom Schoonhouden Prorest Catering Axxicom Personeelsdiensten Breijer Bouw en Installatie Tapwacht Service en Techniek

Schoonmaak Beveiligen Catering Personeelsdiensten Bouw- en installatietechniek Facility management Jaarverslag 2008

Recommend Documents