Geneeskundige en Gezondheidsdienst In dit schoolrapport worden de resultaten van de jeugdmonitor in het schooljaar 2008-2009 van de leerlingen in de klassen 2 en 3 van uw school beschreven
swp 1980
Schoolrapport
Resultaten Jeugdmonitor Utrecht
GG&GD Utrecht voert in opdracht van de gemeente Utrecht de Jeugdmonitor Utrecht uit. Hiermee worden gegevens
verzameld op het gebied van psychosociaal functioneren, leefgewoonten en sociale omgeving van leerlingen in Utrecht. In het voorjaar van 2009 is de Jeugdmonitor
Utrecht uitgevoerd in de klassen 2 en 3 van het voortgezet onderwijs.
In dit schoolrapport vindt u een samenvatting van de gegevens die over de leerlingen in de klassen 2 en 3 van uw school zijn verzameld. Wanneer u over een onderwerp meer gedetailleerde informatie wilt, kunt u deze aanvragen bij de GG&GD.
St. Gregorius College Welbevinden
Ervaren gezondheid: Het oordeel van de
In tabel 1 vindt u de resultaten van uw school
leerlingen over de eigen gezondheid geeft een
voor het onderwerp 'welbevinden'.
Daarnaast voorspelt het ook de gezondheid en
Voeding en beweging
goed beeld van de huidige gezondheid.
ongunstige leefgewoonten in de toekomst.
Gezondheidsklachten als hoofdpijn of buikpijn kunnen het gevolg zijn van stress, zeker
wanneer leerlingen vaak last hebben van deze klachten. Men spreekt dan van psychosomatische klachten. Psychosociale gezondheid: Gezond psychisch functioneren is van belang voor zowel het individuele kind als voor de samenleving.
Jongeren voelen zich gelukkiger wanneer zij psychisch gezond zijn. Gezond psychisch functioneren leidt onder meer tot minder
schooluitval, criminaliteit, verslaving, geweld, zwerfgedrag en psychisch lijden.
Voeding: Ongezonde voeding kan bijdragen aan de ontwikkeling van overgewicht en chronische
aandoeningen (zoals diabetes mellitus, hart- en vaatziekten). Een goede voeding begint met elke dag ontbijten. Het overslaan van het ontbijt kan de concentratie en prestaties van leerlingen ongunstig beïnvloeden. Daarnaast kan het leiden tot een groter gebruik van
tussendoortjes. Tussendoortjes, zoals koek en snoep, vormen een risicofactor voor overgewicht en een onevenwichtig voedingspatroon. Met de
toename van het aantal eetmomenten neemt de kans op gaatjes in het gebit toe.
Geneeskundige en Gezondheidsdienst
Tabel 1 - Welbevinden St. Gregorius College 2007
VO-scholen Utrecht
2009
2009
klas 3
klas 2
klas 3
totaal
totaal
goede ervaren gezondheid
81%
86%
84%
85%
83%
(heel) vaak psychosomatische klachten
10%
10%
10%
10%
10%
… psychosociale problemen (totaal)
25%
15%
19%
17%
18%
… gedragsproblemen
19%
22%
19%
21%
20%
… hyperactief gedrag
37%
26%
27%
26%
24%
afgelopen 12 maanden suïcidegedachten
17%
22%
17%
19%
17%
verhoogd risico op…
… emotionele problemen
14%
… problemen in de relatie met leeftijdsgenoten
21%
8%
13%
16%
12%
12%
11%
13%
15%
De kans op overgewicht en gaatjes in het gebit
De mate waarin jongeren tv kijken en achter de
wordt ook verhoogt door frequent gebruik van
computer zitten, heeft een ongunstige invloed op het ontwikkelen van overgewicht.
suikerhoudende dranken. De GG&GD adviseert het gebruik van frisdranken te beperken tot
maximaal twee glazen per dag. Tot slot raadt
Genotmiddelengebruik
het Voedingscentrum aan elke dag twee stuks
De puberteit is een periode waarin veel jongeren
fruit te eten.
beginnen te experimenteren met roken en het gebruik van alcohol en cannabis.
Beweging: Sport en beweging vergroten het zelfvertrouwen van jongeren, bevorderen de
Roken: Roken is de belangrijkste determinant
grove motoriek en verminderen de kans op
van ziekte en sterfte in Nederland. Als jongeren
verschillende chronische aandoeningen en
beginnen met roken is dat een belangrijke
overgewicht. Na de basisschoolperiode lijkt de
voorspeller voor roken op latere leeftijd.
gemiddelde lichamelijke activiteit van jongeren snel af te nemen. Dit heeft te maken met veel
Alcoholgebruik: Alcohol is extra schadelijk voor
concurrerende activiteiten zoals huiswerk, tv
jongeren doordat zij nog volop in de groei zijn,
kijken of computergebruik.
waardoor de hersenen, maar ook andere
Tabel 2 - Voeding en beweging St. Gregorius College 2007
ontbijt tenminste 5 dagen per week eet elke dag fruit
drinkt meer dan 2 glazen frisdrank per dag
VO-scholen Utrecht
2009
2009
klas 3
klas 2
klas 3
totaal
totaal
75%
88%
82%
85%
79%
-
26%
34%
30%
26%
36%
35%
28%
31%
31%
sport ten minste 2 keer per week 1 uur
64%
61%
61%
61%
61%
zit meer dan 5 uur per dag voor de tv of achter de
57%
61%
55%
58%
51%
is lid van sportschool of -vereniging computer
2
67%
70%
70%
70%
GROEN
67% ROOD
Geneeskundige en Gezondheidsdienst
Tabel 3 - Genotmiddelengebruik St. Gregorius College 2007
VO-scholen Utrecht
2009
2009
klas 3
klas 2
klas 3
totaal
totaal
rookt nu
10%
9%
18%
14%
13%
heeft ooit alcohol gedronken
73%
48%
56%
52%
44%
heeft laatste 4 weken alcohol gedronken
52%
19%
39%
30%
27%
geen duidelijk alcoholverbod thuis
-
45%
53%
49%
42%
heeft ooit cannabis gebruikt
-
8%
21%
15%
14%
heeft laatste 4 weken meer dan 5 glazen alcohol bij één gelegenheid gedronken
heeft laatste 4 weken cannabis gebruikt
-
-
8%
4%
24%
14%
16%
9%
ROOD
15% ROOD
7%
organen extra vatbaar zijn voor de schadelijke
verkeersongelukken, agressie en ongeplande
invloed van alcohol. Daarom wordt jongeren
seks. Door duidelijke regels te stellen over het
te drinken. Andere negatieve gevolgen van
gebruik van alcohol beperken. Wanneer
geadviseerd tot hun zestiende jaar geen alcohol (overmatig) alcoholgebruik zijn
(niet) gebruiken van alcohol kunnen ouders het jongeren eenmaal gewend zijn om alcohol te drinken, heeft het stellen van duidelijke regels
Leeswijzer Stedelijke referentiegegevens: Om de resultaten in
bijna geen preventieve werking meer.
Cannabisgebruik: De meeste jongeren die drugs
dit schoolrapport te kunnen vergelijken met die van
gebruiken, gebruiken het middel maar één of
resultaten voor de stad Utrecht van het schoolniveau
gebruiken. Het belangrijkste gezondheidsrisico
Bij de vergelijking van de resultaten van uw school
reactie- en concentratievermogen en
dat het in dit schoolrapport gaat om relatief kleine
Dit kan negatieve effecten hebben op school- en
andere vergelijkbare scholen in Utrecht, zijn de van uw school weergegeven.
met die van Utrecht is het van belang te realiseren aantallen. Verschillen kunnen daarom ook door
toeval zijn ontstaan. In de tabellen is met een vlag aangegeven of het betreffende resultaat van de
jongeren op uw school meer dan 5% afwijkt van die
van Utrecht. Een groene vlag betekent dat de
leerlingen op uw school op een bepaald onderwerp gunstig afwijken. Bij een rode vlag wijken de
leerlingen ongunstig af. Bij een rode vlag adviseert
de GG&GD na te gaan of uw school de slechte score op dit onderwerp herkent, of dit in alle leerjaren speelt en of uw school hier iets aan kan doen.
Tabel: een streepje (-) in de tabel geeft aan dat de betreffende gegevens niet bekend zijn.
een paar keer. Een kleine groep blijft vaker
van cannabisgebruik is een afname van het
verslechtering van het korte termijngeheugen. werkprestaties.
Seksuele gezondheid
In de pubertijd ontwikkelen jongeren hun seksuele gevoelens en doen zij vaak hun eerste seksuele ervaringen op. Voor een gezonde
seksuele ontwikkeling is het van belang dat
jongeren hierin zelf beslissingen kunnen nemen, waarbij zij rekening houden met, en respect hebben voor, zichzelf en de ander.
In tabel 4 vindt u de resultaten van uw school voor het onderwerp 'seksuele gezondheid'. 3
Geneeskundige en Gezondheidsdienst
Tabel 4 - Seksuele gezondheid St. Gregorius College 2007
VO-scholen Utrecht
2009
2009
klas 3
klas 2
klas 3
totaal
totaal
heeft wel eens gevreeën
60%
51%
59%
55%
43%
heeft wel eens geslachtsgemeenschap gehad
19%
11%
13%
12%
11%
… op straat naar iemand zou roepen dat hij/zij een
-
64%
73%
69%
62%
ROOD
… een onbekende in zijn/haar billen zou knijpen
-
35%
32%
34%
26%
ROOD
… seks om de seks zou hebben, niet omdat hij/zij
-
20%
24%
22%
23%
heeft een ongewenste seksuele ervaring gehad
20%
keurt het niet af als hij of zij zelf… lekker ding is
… een onbekende zomaar op de mond zou zoenen verliefd is
Thuis
-
13%
25%
12%
25%
12%
25%
ROOD
13%
23%
Betrokkenheid van ouders en steun bij
Omgaan met geld: Lenen wordt door steeds
problemen: In de puberteit moeten jongeren
meer jongeren normaal gevonden. Bij de meeste
eigen gedrag en de gevolgen hiervan. De rol van
soms lenen jongeren ook grote bedragen.
grenzen stellen en op tijd vrijheid geven.
leren omgaan, komen later minder snel in de
leren dat ze verantwoordelijk zijn voor hun
ouders is hierbij van groot belang. Ze moeten Daarnaast is het belangrijk dat ouders
jongeren gaat het om kleine bedragen, maar
Jongeren die op jonge leeftijd goed met geld schulden.
betrokkenheid tonen en dat de jongeren het
gevoel hebben dat zij op iemand terug kunnen vallen met hun problemen. Negatieve thuissituatie: Wanneer jongeren het thuis vaak ongezellig vinden, zich thuis alleen voelen staan, of als er thuis veel ruzie is, is
sprake van een negatieve thuissituatie. Dit is ook het geval wanneer jongeren geslagen of
mishandeld worden of wanneer zij wel eens over weglopen van huis denken.
Chronisch ziek of verslaafd gezinslid: Leerlingen met een chronisch zieke of verslaafde ouder,
broer of zus kunnen door de problemen in de thuissituatie overbelast raken. Ook kan hun
ontwikkeling verstoord worden door de soms volwassen taken en zorgen.
4
School
School speelt een belangrijke rol in het leven van jongeren. Ze brengen er een groot deel van hun tijd door en leren er zaken die van groot
belang zijn voor hun ontwikkeling en kansen in de samenleving.
De leerlingen op uw school beoordelen de school met gemiddeld een 6,6. Ziekteverzuim en spijbelen: Bij veel leerlingen
die regelmatig verzuimen wegens ziekte blijkt vaak sprake van een achterliggende oorzaak
zoals bijvoorbeeld een vervelende thuissituatie, pesten of ruzie met een leraar. Veel
ziekteverzuim kan bovendien leiden tot
Geneeskundige en Gezondheidsdienst
Tabel 5 - Thuis St. Gregorius College 2007
VO-scholen Utrecht
2009
2009
klas 3
klas 2
klas 3
totaal
totaal
lage score op ouderbetrokkenheid
16%
19%
16%
17%
17%
heeft nooit/soms iemand om naar toe te gaan met
25%
16%
17%
16%
17%
ervaart een negatieve thuissituatie
37%
33%
36%
35%
31%
vindt dat hij/zij niet goed met geld om kan gaan
51%
43%
48%
46%
47%
problemen
heeft een langdurig ziek of verslaafd gezinslid
22%
leent geld
25%
22% 25%
24% 22%
23% 23%
26% 23%
voortijdig schoolverlaten. Frequent spijbelen
Wanneer jongeren gepest worden, kan dit
wordt ook als een risicofactor beschouwd voor
negatieve gevolgen hebben voor hun
van probleemgedrag. Spijbelen wordt als
en/of de motivatie om naar school te gaan. Ook
drugsgebruik en psychische problemen.
ook negatieve gevolgen voor de pesters en de
Veiligheid en pesten: Leerlingen brengen een
ongezellige sfeer in de klas hangt.
veilig voelen op school draagt bij aan het
Meer gegevens over hoe leerlingen het
jongeren voelen zich het meest onveilig
tabellen 7 en 8. In verband met de leesbaarheid
de school en op het schoolplein en in de kantine
met de situatie in 2007. Deze gegevens kunnen
zelfvertrouwen, hun psychosociale gezondheid
het voortijdig schoolverlaten en het vóórkomen
kunnen schoolprestaties afnemen. Pesten heeft
risicofactor beschouwd voor geweld,
rest van de klas, bijvoorbeeld omdat er een
groot deel van hun tijd op school door. Het zich
schoolklimaat ervaren, zijn beschreven in de
algemene gevoel van veiligheid. Utrechtse
van de tabellen wordt geen vergelijking gemaakt
onderweg van huis naar school (en terug), rond of aula.
wel aangevraagd worden bij de GG&GD.
Tabel 6 - School (samenvatting) St. Gregorius College 2007 klas 3 waardering school (cijfer)
6,8
VO-scholen Utrecht
2009 klas 2 6,7
klas 3 6,6
2009 totaal 6,6
totaal 6,9
waardering school (% onvoldoende)
15%
17%
17%
17%
14%
is laatste jaar frequent (>5 keer) door ziekte afwezig
20%
18%
18%
18%
19%
heeft laatste 4 weken gespijbeld
15%
17%
15%
16%
17%
is laatste 3 maanden wel eens gepest
15%
23%
17%
19%
17%
voelt zich wel eens onveilig op of rond school
25%
30%
23%
27%
26%
geweest
is laatste 3 maanden wekelijks gepest
4%
8%
3%
6%
4%
5
Geneeskundige en Gezondheidsdienst
Tabel 7 - Relatie met leerkrachten en de sfeer op school St. Gregorius College met…
meer dan de
sommige/bijna
sommige/bijna
30%
34%
35%
29%
Met de leraren… kan ik goed opschieten
bij ons op school valt goed te praten De leraren…
maken de leerlingen soms belachelijk hebben een hekel aan mij
bij ons op school kunnen goed orde houden in de klas
zijn aardiger tegen anderen dan tegen mij
VO-scholen Utrecht
bijna allemaal
24%
helft
geen enkele
27%
49%
geen enkele 43%
sommige
28%
56%
15%
10%
8%
43%
49%
48%
64%
29%
7%
6%
50%
38%
12%
11%
De leerlingen van deze school…
eens
neutraal
oneens
oneens
… helpen elkaar
71%
19%
10%
… zijn te vertrouwen
46%
34%
20%
… voelen zich verbonden met elkaar De leerlingen van deze school…
55%
32%
8%
13%
13% 22%
oneens
neutraal
eens
eens
… kunnen in het algemeen slecht met elkaar
50%
35%
16%
17%
Ik ga liever niet om met de leerlingen van deze
69%
19%
13%
13%
opschieten
school
ROOD
meer dan de helft meer dan de helft /bijna allemaal /bijna allemaal
bijna geen enkele
ROOD
Tabel 8 - Veiligheid op school St. Gregorius College veilig
niet volledig
niet volledig
in het algemeen in de klas
50%
40%
9%
10%
in de gangen
38%
44%
17%
15%
ik voel mij… in de kantine/aula
39%
veilig
47%
14%
veilig 15%
in de gymzaal / op het sportveld
43%
45%
12%
13%
onderweg van huis naar school (en terug)
38%
44%
18%
21%
rond de school en op het schoolplein Ik heb dit schooljaar last gehad van …
37%
45%
18%
21%
nooit
bijna nooit
regelmatig/vaak
regelmatig/ vaak
plagen en pesten
68%
24%
8%
8%
buitengesloten worden
70%
25%
5%
7%
uitschelden of dreigen met woorden
64%
27%
9%
9%
plagen en pesten via het internet / via sms
85%
13%
2% 6%
10%
iemand op school die spullen van me vernielt
79%
18%
3%
6%
angst voor bepaalde leerlingen
72%
22%
6%
6%
angst voor anderen rond de school
82%
15%
2%
4%
alcohol- of drugsmisbruik door anderen
89%
9%
3%
5%
de manier waarop de docent tegen me doet
60%
27%
13%
10%
iemand die spullen van me afpakt of steelt
geweld door anderen
onplezierig (seksueel) aangeraakt worden
6
VO-scholen Utrecht
heel veilig
73%
82% 83%
21%
14% 11%
5% 6%
4%
5% 5%
Geneeskundige en Gezondheidsdienst
Tabel 9 - Probleemgedrag St. Gregorius College 2007
VO-scholen Utrecht
2009
2009
klas 3
klas 2
klas 3
totaal
totaal
30%
33%
34%
34%
31%
5%
7% 9%
7%
12%
7%
11%
7%
10%
15%
13%
14%
10%
6%
7%
7%
7%
8%
heeft zich de afgelopen 12 maanden schuldig gemaakt aan:
… agressief gedrag
… vandalisme en stelen
29%
… gewelddadig/delinquent gedrag
… frequent agressief en delinquent gedrag
35%
6%
draagt wel eens een wapen
neemt wel eens een wapen mee naar school
2%
is de afgelopen 12 maanden ondervraagd op een politiebureau
36%
5%
6%
35%
6%
31% 9% 5%
Probleemgedrag
Aanbevelingen
soorten gedragingen zoals agressief gedrag,
betreffende resultaat van de jongeren op uw
het ontstaan van ernstig probleemgedrag liggen
Utrechtse scholen met een vergelijkbaar
Onder probleemgedrag vallen verschillende vandalisme, stelen, gewelddadig gedrag. Aan risicofactoren ten grondslag. Gewelddadig/delinquent gedrag hangt
bijvoorbeeld samen met spijbelen, slechte prestaties op school, van huis weglopen en softdruggebruik
In de tabellen is met een vlag aangegeven of het school meer dan 5% afwijkt van dat van alle
schoolniveau. Bij een rode vlag adviseert de GG&GD na te gaan of uw school de slechte score op dit onderwerp herkent, of dit in alle klassen speelt en of uw school hier iets aan kan doen. Leefstijl Voeding en beweging: Steeds meer jongeren
eten te veel of ongezond en bewegen te weinig.
Deelname op uw school
Het aantal jongeren met overgewicht is de
Op uw school is de vragenlijst door 396 leerlingen ingevuld.
Overgewicht verhoogt de kans op hart- en
vaatziekten, type 2 diabetes, sommige vormen
Beschrijving van de leerlingen aantal
%
meisjes
209
53%
jongens
187
47%
klas 2
189
48%
klas 3
207
52%
allochtone leerlingen
155
39%
In dit onderzoek worden allochtone jongeren
gedefinieerd als jongeren waarvan tenminste één ouder in het buitenland is geboren. Het gaat hierbij om zowel Westerse als niet-Westerse allochtone leerlingen.
afgelopen jaren onverminderd hoog.
van kanker, aandoeningen aan de gewrichten en psychosociale problemen.
De GG&GD adviseert scholen daarom in te zetten op de BOFT-boodschap. Dit zijn vier de speerpunten in de preventie van overgewicht bieden: • •
stimuleren van Bewegen stimuleren van dagelijks Ontbijten
•
minder gebruik van Frisdrank
•
minder Tv-kijken en computergebruik
Daarnaast beveelt de GG&GD aan om het
gebruik van fruit en een gezonde lunch te stimuleren.
7
Geneeskundige en Gezondheidsdienst
Alcoholgebruik: In Utrecht heeft 42% van de
Een aanzienlijk deel van de Utrechtse tweede en
gedronken en 15% heeft in de laatste vier weken
opzichte van seksueel gedrag beperkt respect
gedronken. Alcohol is extra schadelijk voor
respect voor de ander en kunnen op de juiste
Door duidelijke regels te stellen over het (niet)
worden met iemand die geen respect heeft voor
tweede en derdeklassers al eens alcohol vijf of meer glazen alcohol achter elkaar
jongeren omdat zij nog volop in de groei zijn. gebruiken van alcohol kunnen ouders het gebruik van alcohol beperken.
De GG&GD adviseert scholen daarom voorlichting te geven aan leerlingen en ouders over alcoholgebruik, de gevolgen van dit
gebruik en het stellen van duidelijke regels rondom alcoholgebruik.
Ook adviseert de GG&GD scholen om aandacht te besteden aan het vergroten van de
vaardigheden van leerlingen om 'nee' te kunnen zeggen (zie ook 'weerbaarheid en
derdeklassers heeft in zijn of haar houding ten voor de ander. Weerbare jongeren hebben
manier handelen wanneer zij geconfronteerd zijn of haar (seksuele) grenzen.
Een kwart van de jongeren in Utrecht heeft een
chronisch ziek of verslaafde gezinslid. Zij lopen het risico door problemen in de thuissituatie overbelast raken. Voor deze jongeren is het
belangrijk dat zij tijdig hun grenzen herkennen en kunnen aangeven.
De GG&GD adviseert scholen daarom aandacht te besteden aan weerbaarheid en zelfredzaamheid.
zelfredzaamheid') en om te kunnen gaan met bijvoorbeeld groepsdruk.
Weerbaarheid en zelfredzaamheid
De puberteit is voor jongeren een lastige leeftijdsfase. Alles aan hun lijf verandert, hun gevoelens veranderen mee en ook in sociaal
opzicht verandert er vaak veel. De puberteit is
daardoor een periode vol onzekerheid. Jongeren die weerbaar en zelfredzaam zijn, herkennen hun eigen gevoelens en die van anderen en
weten daarnaar te handelen met respect voor zichzelf en de ander. Zij hebben meer
zelfvertrouwen en weten beter wat zij moeten doen als iemand over hun grenzen heen gaat. Een op de zes tweede- en derdeklassers in Utrecht heeft een verhoogde kans op
psychosociale problemen. Voor meisjes zijn dit vaker emotionele problemen, voor jongens
gedragsproblemen. Jongeren die beginnende
COLOFON Uitgave Gemeente Utrecht, GG&GD Informatie Annemiek van Engelen, jeugdverpleegkundige Telefoon: (030) 245 2140
E-mail:
[email protected] Laurens van Buren, onderzoeker Telefoon: (030) 286 3234
E-mail:
[email protected] Internet
www.utrecht.nl/jeugdmonitor Fotografie
Anton van Daal, Stijn Decorte, Jan Lankveld, Willem Mes, Bert Spiertz, Merijn van der Vliet
problemen bij zichzelf herkennen, hebben
Bronvermelding
problemen te ontwikkelen.
is toegestaan met de bronvermelding
minder risico daadwerkelijk psychosociale
Het overnemen van gegevens uit deze publicatie Datum Maart 2010
8
