Geneeskundige en Gezondheidsdienst
You vs Soa
You vs Soa www.gggd.utrecht.nl
Evaluatie 2009
Colofon
uitgave Unit SOA GG&GD
Gemeente Utrecht Postbus 2423
3500 GK Utrecht 030 286 3333
[email protected] in opdracht van
Afdeling Gezondheidsbescherming, unit SOA Dienst GG&GD
Gemeente Utrecht internet www.utrecht.nl rapportage
Lily van Neer, Jessica Bouwman informatie Lily van Neer
030 286 33 17 foto omslag Fotograaf Jos Heijnen bronvermelding
Het overnemen van gegevens uit deze publicatie is toegestaan met de bronvermelding.
Augustus 2010
Gemeente Utrecht
Samenvatting De GG&GD Utrecht heeft in 2007 een interventie ontwikkeld gericht op primaire en secundaire soapreventie voor jongeren die hun opleiding volgen binnen het Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO). In het project You vs Soa werd de afgelopen drie jaar voorlichting over veilig vrijen, condoomgebruik en het belang van vroegtijdige opsporing gecombineerd met een test op de soa chlamydia.
Voor 2009 werd beoogd duizend studenten te bereiken van minimaal negen ROC locaties* met een
voorlichting en een chlamydiatest. In 2009 zijn 1026 studenten bereikt van drie MBO scholen, op
twaalf verschillende MBO locaties. De GG&GD is in 2009 voor het eerst met You vs Soa op de MBO scholen ROC ASA en het Grafisch Lyceum Utrecht geweest. Daarnaast is de samenwerking met ROC Midden Nederland gecontinueerd. De ervaringen op alle scholen, van zowel medewerkers als studenten, zijn overwegend positief en continuering van de voorlichtingen in 2010 is een feit.
In samenwerking met studenten van ROC Midden Nederland is in 2009 een film gemaakt, bestaande uit zeven korte items waarin jongeren een probleem of stelling aandragen. De filmpjes zijn ontwikkeld als didactisch middel met als doel de voorlichting te ondersteunen en discussie in een klas te initiëren. De eerste reacties in de klas zijn positief. Op vier locaties van ROC Midden Nederland is in samenwerking met Dance4life stil gestaan bij
Wereldaidsdag. Duizend studenten zijn bereikt met toneel-, dans- en zangvoorstellingen en hebben aan activiteiten kunnen deelnemen waarbij bijvoorbeeld geleerd werd een condoom om te doen.
Om beter inzicht te krijgen in de behoefte aan voorlichtingen van een GGD op MBO instellingen, is een marktverkenning uitgevoerd. Een onderzoeker heeft gesproken met de directies van acht MBO
scholen in de provincie Utrecht. De belangrijkste uitkomst is dat op de meeste scholen weinig aandacht is voor seksuele voorlichting, maar de noodzaak ervoor wordt zeker onderschreven. De
scholen geven aan behoefte te hebben aan ondersteuning. Deze ondersteuning kan bestaan uit
gastlessen door medewerkers van een GGD of het verzorgen van een train-the-trainer cursus voor de docenten van de scholen zelf. Alle scholen hebben aangegeven bereid te zijn een eigen bijdrage te betalen. Het jaar 2009 is het laatste projectjaar dat Agis Zorgverzekeringen You vs Soa subsidieert. In 2010
zal het project worden voortgezet met financiering van de gemeente Utrecht, eventueel met een eigen bijdrage van de MBO instellingen. Het komende projectjaar wordt wederom ingezet op het bereiken van duizend studenten en ditmaal op minimaal drie MBO scholen.
In 2010 zal in samenwerking met GGD Midden Nederland en directies van MBO instellingen onderzocht worden hoe het project (financieel) gewaarborgd kan worden in de toekomst.
*
Een Regionaal Opleidingscentrum (ROC) is een onderwijsinstelling waar MBO opleidingen gevolgd kunnen
worden. You vs Soa was tot 2009 alleen actief op een ROC, waardoor gesproken werd van ROC locaties. Sinds 2009 is You vs Soa ook actief op andere scholen in het MBO onderwijs en zal er gesproken worden in termen van MBO scholen en MBO locaties.
5
6
Gemeente Utrecht
Inhoudsopgave COLOFON.......................................................................................................................... 3 SAMENVATTING................................................................................................................. 5 INHOUDSOPGAVE............................................................................................................... 7 INLEIDING.......................................................................................................................... 9 1
METHODE VAN EVALUEREN......................................................................................... 10 1.1. Studenten ............................................................................................................. 10
1.1.2. Dataverwerking en –analyse ............................................................................... 10
1.2. MBO...................................................................................................................... 10 1.3. Voorlichters .......................................................................................................... 10
1.4. Projectdoelen ........................................................................................................ 10 2
STUDENTEN ............................................................................................................... 11 2.1. Demografische gegevens ...................................................................................... 11
2.2. Seksuele ervaring van de studenten....................................................................... 12 2.3. De chlamydiatest .................................................................................................. 14 2.4. De gastles............................................................................................................. 17 3
EVALUATIE MBO SCHOLEN .......................................................................................... 19 3.1. MBO over You vs Soa............................................................................................. 19
4
EVALUATIE VOORLICHTERS ......................................................................................... 20 4.1. Voorlichters over You vs Soa ................................................................................. 20
5
EVALUATIE PROJECTDOELEN ....................................................................................... 23 5.1. Basis project ......................................................................................................... 23
5.2. Deelprojecten ....................................................................................................... 23 6
CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN.................................................................................. 24
LITERATUUR .................................................................................................................... 25 BIJLAGEN ......................................................................................................................... 26
7
8
Gemeente Utrecht
Inleiding De GG&GD Utrecht heeft, met dank aan subsidie van Agis Zorgverzekeringen, in 2007 een interventie ontwikkeld die gericht is op primaire en secundaire soa-preventie voor jongeren die een opleiding
volgen in het middelbaar beroepsonderwijs (MBO). In het project You vs Soa wordt in klasverband
voorlichting gegeven over veilig vrijen, condoomgebruik en het belang van vroegtijdige opsporing van
seksueel overdraagbare aandoeningen (soa). Dit wordt gecombineerd met het ter plekke aanbieden van
een test op de soa chlamydia, de meest voorkomende soa onder jongeren. Het doel van You vs Soa is
het verlagen van de incidentie van soa en met name chlamydia en daarmee het verlagen van de secundaire complicaties van chlamydia. Dit tracht de GG&GD te doen door het stimuleren van veilig vrijen en
condoomgebruik om seksueel risicogedrag terug te dringen, door vroege diagnostiek en behandeling van chlamydia en tevens worden de jongeren geattendeerd op het Sense spreekuur. Wederom heeft het UMC Utrecht in 2009 de chlamydiatesten en de analyses voor dit project verzorgt.
You vs Soa bestond in 2009 uit verschillende onderdelen, een basisproject en drie deelprojecten. Aan de hand van de doelen die per project gesteld zijn, wordt You vs Soa geëvalueerd. Basisproject
Het bereiken van duizend studenten van minimaal negen ROC locaties met gastlessen waarin voorlichting gegeven wordt over soa en waarbij aan elke student een chlamydiatest aangeboden wordt. Deelprojecten -
Het ontwikkelen van een film, die meer dan de eerdere voorlichtingsfilms, gericht is op inter-
-
Het faciliteren van enkele locaties van ROC Midden Nederland om rond Wereldaidsdag (1 de-
actie met jongeren en op het bespreekbaar maken van taboes rondom seksualiteit.
cember) activiteiten te organiseren in relatie tot soa/hiv, veilig vrijen en het belang van testen.
-
Half 2009 inzicht hebben in wat op MBO scholen in regio gedaan wordt aan seksuele voorlichting, of er behoefte is aan voorlichtingen van de GG&GD en welke eigen bijdrage van de scholen mogelijk is. Afhankelijk hiervan zal via verschillende wegen gezocht worden naar (structurele) financiering voor de activiteiten.
Het basisprojectdoel voor 2009 is het bereiken van minimaal duizend studenten op minimaal negen ROC locaties. Nu er naast ROC Midden Nederland ook op andere MBO instellingen gastlessen worden
georganiseerd, wordt er niet meer gesproken van ROC locaties zoals in 2007 en 2008. Toen werd met een ROC locatie één van de locaties van ROC Midden Nederland bedoeld. In dit verslag zal gesproken
worden in termen van aantal studenten, klassen, opleidingen en MBO scholen. Per MBO school zal het aantal locaties wel benoemd worden.
In de stad Utrecht zijn vier MBO-scholen, te weten: -
ROC Midden Nederland
-
ROC ASA
-
Grafisch Lyceum Utrecht
-
Nimeto Utrecht
De GG&GD Utrecht is met You vs Soa sinds 2007 actief bij ROC Midden Nederland. In 2009 heeft een
kennismaking plaatsgevonden met ROC ASA en het Grafisch Lyceum Utrecht. Eind 2009 hebben op deze MBO scholen de eerst gastlessen plaatsgevonden.
9
1 Methode van evalueren You vs Soa 2009 is geëvalueerd onder de studenten, medewerkers van de scholen en het projectteam.
Om de gastles onder de studenten te evalueren en inzicht te verkrijgen in het seksueel gedrag van de
studenten zijn vragenlijsten gebruikt. De medewerkers van de MBO scholen en het projectteam zijn gevraagd om een mondelinge of schriftelijke evaluatie. Tot slot worden de projectdoelen geëvalueerd. Hieronder volgt per doelgroep de methode van evaluatie. 1.1. Studenten Er is gebruik gemaakt van vragenlijsten om inzicht te krijgen in welke studenten de gastles hebben gevolgd, wat het seksueel gedrag is van de studenten en wat de studenten vonden van de gastles. In
een eerste vragenlijst, die de studenten direct na de gastles invulden, is gevraagd naar demografische gegevens, seksueel gedrag, condoomgebruik en het eventueel gelopen risico op een soa (zie bijlage 1). In een tweede vragenlijst, die de studenten drie weken na de gastles invulden, is gevraagd naar de
testbereidheid van de studenten, tevredenheid over de gastles, de chlamydiatest en de testuitslag (zie bijlage 2). De vragenlijsten bestaan uit een combinatie van vragen uit het in 2005 uitgevoerde onder-
zoek “Seks onder je 25e” (Graaf,2005), het acceptatie onderzoek onder deelnemers van het gezond-
heidsonderzoek naar chlamydia van Götz (Götz, 2005) en het onderzoek van Wolfers naar seksueel gedrag, testgedrag en determinanten van testgedrag van jongeren op ROC’s in Rotterdam (Wolfers,
2006). Deze onderzoekers hebben hun vragenlijsten uitgebreid getest op de doelgroep, welke ook vertegenwoordigd is in dit onderzoek. Door gebruik te maken van deze al bestaande vragen, is besloten niet nog een keer de voor dit onderzoek opgestelde vragenlijsten te testen in de doelgroep. Daarbij gaan we er van uit dat de MBO student uit Rotterdam te vergelijken is met de MBO student in Utrecht. 1.1.2. Dataverwerking en –analyse
De vragenlijsten zijn in het programma Excel (versie 2003) ingevoerd en gevalideerd met een 10%controle waarbij uitgegaan is een afwijking van maximaal 5% foutief ingevoerde antwoorden. De dataset voldeed ruim aan deze norm. De data zijn geanalyseerd met het analyseprogramma SPSS (versie 17.0). De resultaten van de analyses zijn te vinden in hoofdstuk 2. 1.2. MBO Op ROC Midden Nederland en op ROC ASA is tijdens een bijeenkomst met de GG&GD het project You
vs Soa geëvalueerd. Hiervan zal in hoofdstuk 3 kort verslag van worden gedaan. Docenten die de gastles bijgewoond hebben geven vaak mondelinge of schriftelijke feedback, hiervan zullen tevens voorbeelden genoemd worden. 1.3. Voorlichters Met het voorlichtersteam van You vs Soa is een evaluatiebijeenkomst georganiseerd waarin alle onderdelen uit de gastles uitgebreid besproken zijn. In dit rapport zal in hoofdstuk 4 het overleg samengevat worden. 1.4. Projectdoelen Tot slot zal in hoofdstuk 5 beschreven worden hoe de verschillende projectonderdelen verlopen zijn en in hoeverre de gestelde doelen behaald zijn.
10
Gemeente Utrecht
2 Studenten Dit hoofdstuk beschrijft de populatie studenten die heeft meegedaan aan You vs Soa en haar mening over de gastles. Allereerst worden de demografische gegevens in kaart gebracht (2.1.). In paragraaf
2.2. wordt de seksuele ervaring van de studenten beschreven. Vervolgens wordt gekeken naar het soatestgedrag en naar de chlamydiatest in het bijzonder (2.3.). Tot slot wordt in paragraaf 2.4. de mening over de gastles in kaart gebracht. 2.1. Demografische gegevens In 2009 zijn 1026 studenten bereikt met de gastles You vs Soa. De studenten zijn van meer dan twintig
verschillende opleidingen en van drie verschillende MBO scholen; ROC Midden Nederland (tien locaties), ROC ASA (twee locaties) en Grafisch Lyceum Utrecht (één locatie). Aan de hand van de vragenlijst
afgenomen tijdens de gastles zijn de demografische gegevens in kaart gebracht. Van alle studenten
hebben 965 studenten (94%) de vragenlijst tijdens de gastles ingevuld. Het merendeel van de studen-
ten kreeg de gastles in het eerste of tweede leerjaar van hun opleiding. Op het MBO wordt onderscheid gemaakt tussen vier verschillende opleidingsniveaus. De duur van de opleidingen loopt uiteen van een halfjaar tot vier jaar. -
niveau 1: assistentenopleiding voor eenvoudig uitvoerend werk (half tot één jaar)
-
niveau 2: basisberoepsopleiding voor uitvoerend praktisch werk (twee tot drie jaar)
-
niveau 3: vakopleiding tot zelfstandig beroepsbeoefenaar, zelfstand uitvoerend werk, brede in-
-
niveau 4: middenkaderopleiding (drie tot vier jaar) en specialistenopleiding (kopstudie van één
zetbaarheid (twee tot vier jaar)
tot twee jaar), volledig zelfstandig uitvoerend werk, brede inzetbaarheid of specialisatie
De gastles is gegeven aan studenten van alle niveaus.
De gemiddelde leeftijd van de studenten is 18,8 jaar. Van de studenten was bijna driekwart vrouw (72%). 55% van de studenten is van Nederlandse afkomst, 15% van Marokkaanse en 8% van Turkse
komaf. Van de studenten kwam het merendeel niet uit de stad Utrecht, maar uit de omliggende plaatsen (65%). Tabel 1. Algemene populatie beschrijving. Aantal
Percentage
Totaal aantal studenten
1026
100%
Aantal studenten die
965
94%
14 t/m 18 jaar
633
67%
19 jaar en ouder
307
33%
2009
vragenlijst 1 hebben
Gemiddelde
ingevuld Leeftijd
Gemiddelde leeftijd
18,8 jaar
Geslacht Man
266
28%
Vrouw
697
72%
Nederlands
525
55%
Marokkaans
142
15%
Turks
74
8%
Surinaams
44
5%
Etniciteit
11
Antilliaans of Arubaans
13
1%
Anders
163
17%
Utrecht (stad)
324
35%
Buiten Utrecht (stad)
596
65%
ICT
64
7%
Schoonheidsverzorging
69
7%
Kappers
78
8%
Toerisme
73
8%
Sociaal Cultureel Werk
18
2%
Kunst, Cultuur & Media
14
2%
Bedrijfsadministratie
65
7%
Marketing & Communica-
6
1%
Verzorgende
27
3%
Do it
10
1%
Maatschappelijke Zorg
25
3%
Pedagogisch Werk
58
6%
Onderwijsassistent
63
7%
Nederlandse Popacademie
33
3%
Laboratoriumtechniek
31
3%
AKA
21
2%
DTP
13
1%
Instap Zorg &Welzijn
6
1%
Kunst, Cultuur & Amuse-
9
1%
Mediamanagement
14
2%
Overige opleidingen*
13
1%
Onbekend
24
3%
Niveau 1
92
10%
Niveau 3
225
24%
Niveau 4
319
34%
1e jaar
631
67%
2 jaar
216
23%
3e jaar
70
7%
4e jaar
29
3%
Woonplaats
Opleiding
Recreatie (Leisure &
65
7%
Events)
tie Helpende Zorg & Welzijn
Sociaal Maatschappelijke
150
16
16%
2%
Dienstverlening
ment
Leerniveau Niveau 2
309
33%
Leerjaar e
* Overige opleidingen: opleidingen met minder dan vijf studenten
2.2. Seksuele ervaring van de studenten Met behulp van de vragenlijst, afgenomen tijdens de voorlichting, is de seksuele ervaring van de stu-
denten nagegaan. Gevraagd is of de studenten al eens seks hebben gehad (vaginale seks), hoe oud ze
waren toen ze voor het eerst seks hadden, met hoeveel partners er seksueel contact is geweest, of de
studenten met condoom vrijen, en zo niet, waarom ze het onveilig doen. Tevens is de vraag gesteld of de studenten anale seks hebben gehad en of dit met condoom gebeurde.
12
Gemeente Utrecht
Van de Nederlandse studenten is 73% seksueel actief. Onder Turkse en Marokkaanse studenten zijn het
minste studenten seksueel actief, respectievelijk 31% en 33% heeft wel eens seks gehad. De gemiddelde leeftijd dat de studenten voor het eerst vrijen is 15,8 jaar.
Opvallend veel studenten vrijen onveilig. Dit gebeurd zowel bij vaginale (83%) als anale seks (80%). Dit is verontrustend omdat er blijkbaar weinig aan het voorkomen van soa wordt gedaan. Mogelijk zijn er wel andere manieren waarop jongeren proberen om te gaan met soa’s. Pilgebruik, gebruik maken van
andere voorbehoedsmiddelen, “we vertrouwen elkaar” en/of “we hebben vaste verkering” worden
aangegeven als reden van geen condoomgebruik. Het is interessant om in de toekomst ook te vragen naar of de student en zijn of haar partner zich van te voren op soa’s getest hebben en monogaam zijn. Dit is ook een vorm van veilig vrijen. 2009 vs 2008 en 2007 In 2009 heeft 62% van de studenten seks gehad, in 2008 was dit 69% en in 2007 61%. Het gemiddeld
aantal sekspartners ligt in 2009 hoger (3,7) dan in 2008 (3,3) en 2007 (2,6). De gemiddelde leeftijd voor de eerste keer seks is elk jaar hetzelfde gebleken; 15,8 jaar. Het percentage condoomgebruik lag in 2007 en 2008 nagenoeg even laag.
Tabel 2. Seksuele ervaring van de studenten Variabele
Aantal
Percentage
Aantal studenten 2009
1026
100%
Aantal studenten die
965
94%
Ja
596
62%
Nee
365
38%
Nederlands
379
73%
Turks
24
33%
Marokkaans
44
31%
Surinaams, Antilliaans of
39
57%
107
66%
12 – 14 jaar
128
22%
17 en ouder
151
26%
Gemiddelde
vragenlijst 1 hebben ingevuld Seks gehad
Etniciteit & wel seks gehad
Arubaans Anders
Leeftijd eerste keer seks 15 – 16 jaar
305
52%
Gemiddelde leeftijd
15,8 jaar
Aantal sekspartners Eén
209
36%
Twee
119
21%
Drie of meer
248
43%
Gemiddeld aantal seks-
3,7 sekspartners
partners Condoomgebruik seks Ja
102
17%
Nee
487
83%
13
Reden van geen condoomgebruik (mogelijkheid om meerdere
antwoorden aan te kruisen) Wilde het zelf niet
46
9%
Ander wilde het niet
29
6%
Durfde het niet te zeggen
10
2%
Te veel gedronken
56
11%
Niet aan gedacht
65
13%
Elkaar vertrouwen
206
42%
Geen condooms bij zich
85
17%
Condooms onhandig
46
9%
Vaste verkering
194
39%
Condoom niet lekker
129
26%
Ja
100
11%
Nee
855
90%
Ja
18
20%
Nee
74
80%
Pilgebruik of ander
242
49%
voorbehoedsmiddel
Anale seks gehad
Condoomgebruik anale seks
2.3. De chlamydiatest Om het soatestgedrag en de chlamydiatest uit de voorlichting te evalueren, is deels gebruik gemaakt
van de vragenlijst die direct na de gastles afgenomen werd (vragenlijst 1) en deels van de vragenlijst die drie weken na de gastles afgenomen werd (vragenlijst 2). Per item zal in onderstaande tabel aangegeven worden van welke vragenlijst gebruik is gemaakt. Gegevens over het aantal testers en de uitsla-
gen van de chlamydiatesten komen van de afdeling Virologie van het UMC Utrecht (in de tabel aangeduid met UMC).
Slechts 8% van de seksueel actieve studenten had zich voor de gastles al eens laten testen op soa. Dit terwijl ruim 80% niet altijd een condoom gebruikt. Opvallend is dat 48% van de vrouwen die seksueel
actief zijn, aangeven klachten te hebben die soa gerelateerd kunnen zijn. Voor de mannen is dit 10%.
Tijdens de gastlessen in 2009 hebben 530 studenten zich laten testen op chlamydia. In 2007 werd 1% positief bevonden. Sindsdien is de test in de gastles selectiever aangeboden; benadrukt werd de test
alleen te toen als de studenten risico op soa hadden gelopen. In 2008 werd 2% van de studenten positief bevonden. Van de studenten die zich in 2009 hebben laten testen tijdens de gastles is 3% positief gebleken. Landelijk is de chlamydiaprevalentie onder jongeren van 15 tot 30 jaar in grote
steden 3,2% (van Bergen, 2005). Vergeleken met de voorgaande jaren en landelijke cijfers is het per-
centage in 2009 niet opzienbarend.
Het merendeel van de studenten stond positief tegenover de mogelijkheid een chlamydiatest te doen en 45% van de studenten geeft aan door de gastles eerder een soatest te laten doen. Tabel 3. Chlamydia test en soa test algemeen. Variabele
Aantal
Percentage
Aantal studenten 2009
1026
100%
Aantal studenten die vragenlijst 1
965
94%
hebben ingevuld (1)
14
Gemeente Utrecht
Aantal studenten die vragenlijst 2
446
43%
Wel getest
530
52%
Niet getest
496
48%
Positief
13
3%
Negatief
517
98%
Geen
395
45%
Klein
427
48%
Redelijk/ groot
63
7%
Geen
155
28%
Redelijk/ groot
56
10%
Ja
116
12%
Nee
840
88%
Ja
107
18%
Nee
486
82%
16
10%
1 klacht
96
27%
2 klachten
50
14%
Meer dan 2 klachten
26
7%
Minimaal 1 klacht (totaal)
172
48%
(Zeer) mee eens
199
45%
Neutraal
168
38%
(Zeer) mee oneens
74
17%
Prettig
73
16%
Goed
150
34%
Het maakte me niet uit
69
16%
Ik vond het niets
2
0%
Het maakte me onzeker
5
1%
Vervelend
4
1%
Overbodig
7
1%
hebben ingevuld (2) Wel of niet laten testen (UMC)
Testuitslag (UMC)
Eigen geschatte kans allen (1)
Eigen geschatte kans bij studenten die seksueel actief zijn (1) Klein
343
Ooit getest voor de gastles allen (1)
62%
Ooit getest voor de gastles bij studenten die seksueel actief zijn (1)
Klachten man (1) †
Minimaal 1 klacht Klachten* vrouw (1)
Ik denk dat ik me na deze gastles eerder zou laten testen. (2)
Wat vond je ervan dat je een test aangeboden kreeg? (2)
Nuttig
†
87
20%
Klachten: In de vragenlijst die tijdens de voorlichting is afgenomen, konden studenten aankruisen van welke
lichamelijke klachten zij last hadden. Hier ging het om klachten die soa-gerelateerd zouden kunnen zijn, zoals pijn bij het vrijen, bloedverlies tijden het vrijen, pijn bij het plassen. De hier genoemde aantallen en percentages, is het aantal personen of het percentage seksueel actieven dat aangeeft één of meerdere klachten te hebben.
15
Chlamydia positief
Tijdens de gastlessen hebben 530 studenten zich laten testen op chlamydia. Bij dertien studenten is chlamydia gevonden. Deze studenten zijn chlamydia positief.
In de tabel hieronder wordt een overzicht gegeven van de demografische gegevens van de positief geteste studenten. Van twaalf studenten zijn de gegevens bekend. De aantallen zijn dusdanig klein dat er geen conclusies over de positief geteste studenten getrokken kunnen worden.
Tabel 4. Studenten met een chlamydia positieve uitslag. Variabele
Aantal
Percentage
Positief getest
13
100%
Demografische gegevens
12
92%
14 t/m 18 jaar
5
42%
19 jaar en ouder
7
58%
Man
1
8%
Vrouw
11
92%
Nederlands
7
58%
Marokkaans
0
0%
Turks
0
0%
Surinaams
0
0%
Anders
3
25%
Schoonheidsverzorging
3
25%
Kappers
3
25%
Sociaal Maatschappelijke Dienstver-
2
17%
Bedrijfsadministratie
1
8%
Pedagogisch Werk
1
8%
Helpende
1
8%
AKA
1
8%
Niveau 1
1
8%
Niveau 2
5
42%
Niveau 4
3
25%
1e jaar
9
75%
2e jaar
3
25%
Leeftijd
Geslacht
Etniciteit
Antilliaans of Arubaans Opleiding
2
17%
lening
Leerniveau
Niveau 3 Leerjaar
16
3
25%
Gemeente Utrecht
2.4. De gastles Aan de hand van een aantal stellingen in de vragenlijst die drie weken na de gastles werd afgenomen
konden studenten aangeven wat zij van de gastles vonden. De gastles werd goed gewaardeerd in 2009. Van de studenten vond 79% de gastles nuttig, 70% vond de gastles leuk, 62% vond dat de gastles aansprak, 60% geeft aan veel geleerd te hebben van de bijeenkomst en 54% geeft aan meer bewust te zijn van risico’s van onveilig vrijen door de bijeenkomst. De studenten zijn overwegend positief. Tabel 5. Studenten over de gastles Variabele
Aantal
Percentage
Aantal studenten 2009
1026
100%
Aantal studenten die vragenlijst 2
446
43%
(Zeer) mee eens
309
70%
Neutraal
114
26%
(Zeer) mee eens
277
62%
Neutraal
141
32%
(Zeer) mee oneens
27
6%
(Zeer) mee eens
348
79%
Neutraal
81
18%
(Zeer) mee oneens
14
3%
(Zeer) mee eens
265
60%
Neutraal
150
34%
(Zeer) mee oneens
27
6%
(Zeer) mee eens
236
54%
(Zeer) mee oneens
59
13%
Ja
376
85%
Nee
67
15%
Ja
309
70%
Nee
73
17%
Weet ik niet
57
13%
hebben ingevuld (2)
Ik vond het een leuke les.
(Zeer) mee oneens
De manier van lesgeven sprak me aan.
Ik vond de voorlichting over chlamydia en soa testen nuttig.
Ik heb veel geleerd van de bijeenkomst.
Door de bijeenkomst ben ik me meer bewust van risico's van onveilig vrijen. Neutraal
Eerder gehoord over chlamydia
Kennis toename door gastles
21
145
5%
33%
Studenten konden in de vragenlijst die drie weken na de voorlichting werd afgenomen, naast middels meerkeuzevragen, ook schriftelijk uitgebreidere feedback geven. De studenten werd gevraagd over
welke onderwerpen ze meer zouden willen horen, wat de voorlichters de volgende keer anders zouden kunnen doen en tot slot was er ruimte voor opmerkingen.
17
Extra onderwerpen
De studenten geven aan dat graag meer zouden horen over andere soa's. In de gastles wordt met name op chlamydia gefocust. De studenten willen graag weten wat de symptomen zijn, hoe soa's eruit zien (afbeeldingen) en hoe de verschillende soa's te behandelen zijn. Men vraagt vooral naar HIV en Aids.
Bij de uitleg over chlamydia wordt een filmpje getoond met hoe de chlamydiabacterie onvruchtbaarheid en een buitenbaarmoederlijke zwangerschap kan veroorzaken in de baarmoeder. De studenten zouden ook graag willen weten wat de gevolgen zijn voor jongens.
Andere onderwerpen waar studenten meer over willen horen, zijn: •
veilig vrijen: anticonceptie, de pil, verschillende soorten condooms (welke zijn veilig en welke niet), andere, minder bekende, anticonceptiemethoden, zoals de prikpil
•
zwangerschap: tienerzwangerschap, onbedoelde zwangerschap, abortus, buitenechtelijke zwangerschap
•
sekstechnieken: orale seks, anale seks, verschillende standjes, groepsseks, mannen die seks hebben met mannen (met name jongens zouden meer willen horen over deze onderwerpen)
•
maagdenvlies
•
alcohol en drugs in relatie tot seks
•
seksueel geweld: verkrachting, seksueel misbruik, loverboys
Opvallend is dat de studenten niet aangeven meer te willen horen over onderwerpen als relaties, verliefdheid en liefde. Voorlichters en voorlichting
Op de vraag wat de voorlichters een volgende keer anders zouden kunnen doen, volgden reacties over
de didactiek van de voorlichters en over de inhoud van de voorlichting. De voorlichters mogen af en toe best wat strenger zijn voor ordehandhaving en rust in de klas. Een aantal studenten geeft aan dat
de voorlichting wat minder speels mag, ze willen als volwassenen aangesproken worden. Veel studenten geven aan in de voorlichting meer beeldmateriaal in de vorm van foto's en filmpjes te willen. Stu-
denten willen graag wat minder theorie en meer activiteiten tijdens de gastles die ze kunnen doen. Op de "petje op, petje af" quiz wordt verschillend gereageerd. Een aantal niveau 4 studenten vindt de
vragen aan de makkelijke kant. Andere studenten geven aan langer te willen doorgaan met de quiz of zelfs meerdere spelrondes te willen doen. Dan zijn er nog studenten op de vraag "Noem één ding wat we de volgende keer anders kunnen doen?" antwoorden: •
Helemaal niks, jullie deden het goed; de uitleg, het spelletje, de manier hoe jullie erop in gingen.
•
Niks, het was perfect.
•
Het was goed, niets aan veranderen.
Opmerkingen
Op de achterzijde van de vragenlijst was de mogelijkheid opmerkingen te geven. Hier is niet veel gebruik van gemaakt, maar de opmerkingen die de studenten gaven, waren overwegend positief: •
Ga zo door! Dit is een goed initiatief, fijn dat het er is!
•
Ik vond het een erg leuke en zinvolle les!
•
Fijn dat jullie het taboe zo doorbreken!
•
Ze moeten dat vaker doen op scholen!
•
Ik vond het een goede presentatie!
•
Het was heel leuk en leerzaam!
•
18
Super leuke voorlichting!
Gemeente Utrecht
3 Evaluatie MBO scholen 3.1. MBO over You vs Soa Vanuit de scholen krijgen voorlichters en de projectleider veel positieve reacties. Docenten zijn erg enthousiast over de gastles van de GG&GD. Hieronder volgen twee voorbeelden; een reactie per mail
van een docent van ROC Midden Nederland en een telefonische reactie van een docent van het Grafisch Lyceum Utrecht.
Ik heb net met mijn groepje (dat is de halve klas) kort even nabesproken. In eerste instantie vonden ze dat ze “het” allemaal al wisten… Achteraf vonden ze het zeer zinvol en goed dat deze middag er was. Ze schrokken echter wel van de termen die ineens genoemd werden (neuken, et cetera). Dit had ik eerlijk gezegd niet verwacht van deze groep (en leeftijd). Daarom voor mij wel leuk om te zien hoe “mijn klantjes" reageerden. – ROC Midden Nederland, locatie Vondellaan Ik ben heel erg content met de voorlichting en ik ben erg te spreken over de voorlichters. Leuke reacties van studenten gehad. Ook voor mensen die normaal niet zo naar voren komen in de les, was de sfeer veilig genoeg om te discussiëren. – Grafisch Lyceum Utrecht Eind december is een overleg geweest met de directeur van de sector Zorg & Welzijn, een aandachts-
functionaris zorg en een maatschappelijk werkster van ROC Midden Nederland en het unithoofd SOA van de GG&GD en projectleider van You vs Soa van de GG&GD Utrecht. Conclusie is dat de voorlichtingen goed lopen. De kaders blijven hetzelfde als in voorgaande jaren. Dit houdt in dat op de locatie
Vondellaan de voorlichtingen aan tweedejaars studenten gegeven worden (met uitzondering van de opleiding Helpende) en dat op andere locaties van ROC Midden Nederland op de eerstejaars studenten
gefocust wordt. In principe richt You vs Soa zich op eerstejaars studenten. In het eerste leerjaar worden
de meeste MBO studenten bereikt, want hoe later in de opleiding, hoe meer studenten de school verla-
ten hebben. Voorwaarde om soa voorlichting te geven is wel dat de studenten zich veilig kunnen voelen in de klas. Op de locatie Vondellaan start de GG&GD aan het begin van het schooljaar met de
gastlessen. Omdat de studenten dan pas net bij elkaar in de klas zitten en elkaar nauwelijks kennen,
concluderen we dat het prettiger is voor de jongeren dat de GG&GD in het tweede leerjaar voorlichting geeft.
In mei 2010 is overleg geweest met de directeur van ROC ASA, regio Utrecht, het unithoofd SOA en de
projectleider van de GG&GD. Beide partijen zijn blij met de samenwerking die in 2009 van start gegaan is. In 2010 zal "You vs Soa" uitgebreid worden naar meer locaties, te beginnen met de sector Economie
en Handel. In een volgend overleg zal de voortzetting van het project besproken worden, onder andere gericht op het waarborgen van het project.
19
4 Evaluatie voorlichters 4.1. Voorlichters over You vs Soa Met de voorlichters van de GG&GD zijn alle onderdelen van de gastles geëvalueerd. De gastles bestaat uit een introductie, een "petje op, petje af" kennisquiz, het onderdeel seks en soa, de chlamydiatest en een condoomdemonstratie. De voorlichting zal hieronder per onderdeel kort besproken worden. Introductie De voorlichters vragen aan het begin van de voorlichting aan de studenten wat de GG&GD is en wat taken van de GG&GD zijn. De studenten weten vaak een goed beeld van de GG&GD te schetsen. Reizigersvaccinatie wordt genoemd, het consultatiebureau, de schoolarts, inenting tegen baarmoederhalskanker en dit jaar de vaccinatie tegen de Mexicaanse griep. De voorlichters leggen uit dat preventie en voorlichting ook een taak is van de GG&GD en dat in het kader hiervan soa voorlichting gegeven wordt. De onderwerpen soa en seksualiteit zijn vaak spannend om over te praten. Eerder in het project werd aan het begin van de voorlichting gevraagd om synoniemen te noemen van penis, vagina, anus en geslachtsgemeenschap. Een voorlichter of de studenten zelf schreven dit dan op het bord. Studenten van hogere niveaus gaven aan dit kinderachtig te vinden en daarom werd dit onderdeel uit de voorlichting gehaald. Om het ijs te breken en begrippen bespreekbaar te maken, vinden de voorlichters dat dit onderdeel voor met name niveau 1 en 2 toch heel geschikt kan zijn. Het onderdeel zal vrijblijvend opgenomen worden in de voorlichting en naar inschatting van de voorlichters al dan niet gebruikt worden. Petje op, petje af Middels een kennisquiz over soa en andere onderwerpen gerelateerd aan seksuele gezondheid peilen de voorlichters het kennisniveau van de studenten. Hierdoor kan de voorlichting inhoudelijk goed afgestemd worden op de klas. Naar aanleiding van bepaalde stellingen kan de mening van de studenten erg verdeeld zijn. De voorlichters ervaren dit als een goede aanleiding om de klas te laten discussieren. De quiz roept (bedoeld) vragen op bij de studenten. Deze vragen kunnen niet altijd direct uitgelegd worden, vanwege de complexiteit en de tijd die er voor nodig is. De vragen worden dan geparkeerd en komen gedurende de voorlichting aan bod. De voorlichters noteren elke vraag op het schoolbord, zodat de studenten zien dat hun vraag niet vergeten wordt en de vraag even los kunnen laten. Seks en soa De voorlichters bespreken wat seks is, wat een soa is en hoe soa's worden overgedragen. Bij het bespreken van welke vormen van seks er zijn en bij welke vormen seks soa's overgedragen kunnen worden, komen vaginale, orale en anale seks aan bod. De voorlichters geven aan dat uitgelegd moet worden wat vaginaal, anaal en wat oraal is; niet alle studenten kennen de termen. Aan de klas wordt gevraagd welke soa’s er zijn. Vaak wordt de zogenaamde soa top 10 door de voorlichters gebruikt als uitgangspunt. Een aantal soa hiervan komt nauwelijks meer voor en is vrij onbekend onder de studenten (bijvoorbeeld trichomonas). Met het bespreken van een kleiner aantal soa zal de boodschap waar-
20
Gemeente Utrecht
schijnlijk duidelijker zijn. Als uitgangspunt zal gebruik worden gemaakt van de zeven meest voorkomende soa, namelijk (www.soaaids.nl): 1. Chlamydia
2. Genitale wratten 3. Gonorroe
4. Hepatitis B 5. Herpes Genitalis 6. HIV-infectie 7. Syfilis Studenten vragen altijd naar klachten van soa. Voorlichters gaan in op de vraag, maar maken ook duidelijk dat het hebben van klachten niet het criterium is voor testen, maar onveilig seksueel contact. De soa chlamydia wordt uitgelicht en aan de hand van een filmpje worden mogelijke gevolgen van chlamydia uitgelegd. De voorlichters hebben de indruk dat het filmpje over chlamydia duidelijk is voor de studenten. Het gaat hier echter om een vrouw. Gemerkt wordt dat de studenten ook willen zien wat de gevolgen voor een man zijn. In het gesprek over seks komt maagd zijn en het maagdenvlies nog al eens ter sprake. Als er de ruimte is, besteden de voorlichters tijd aan dit onderwerp. Hiernaast is de folder van Rutgers Nisso Groep "Feiten en fabels over het maagdenvlies" een goede toevoeging. Chlamydiatest Alle studenten krijgen de gelegenheid om anoniem een urinemonster in te leveren om te laten testen op chlamydia. De chlamydiatest is behalve in de evaluatie met alleen voorlichters, ook breed in de organisatie besproken. Geconcludeerd werd dat de test zeker onderdeel moet blijven van de gastles. De test werkt drempelverlagend, de test is een spraakmakend onderdeel van de voorlichting, het doen van de testen sluit goed aan bij kernactiviteiten van de afdeling, namelijk soa preventie en bestrijding en het testen levert gezondheidswinst op door het vroegtijdig opsporen en behandelen van chlamydia. Inmiddels is met het UMC Utrecht in mei 2010 overeengekomen dat zij in het jaar 2010 de chlamydiatesten weer zullen analyseren. Afspraken met UMC Utrecht zijn aangescherpt om het proces van de chlamydiatesten zo inzichtelijk mogelijk te maken en om studenten op een zo kort mogelijk termijn hun uitslagen te kunnen geven. Condoomdemonstratie Met behulp van een condoomaplicator/oefendildo wordt uitgelegd hoe een condoom om de penis gedaan moet worden. Studenten kunnen het zelf proberen of een voorlichter doet het voor. De voorlichters vinden dit een goed onderdeel. Praten met de klas over hoe je aangeeft dat je veilig wilt vrijen wordt een belangrijk onderdeel van de demonstratie gevonden, evenals wie verantwoordelijk is voor het meebrengen van een condoom. Tot slot Niet alle klassen zijn even gemakkelijk voor te lichten. Voor de voorlichters is het fijn om van te voren te weten wat voor klas ze gaan zien. Tot op heden wordt altijd doorgegeven wat van welke opleiding, welk niveau en welk leerjaar de studenten zijn, het aantal studenten en de man/vrouw verhouding, soms leeftijd en afkomst van de studenten. In het vervolg zal de projectleider nagaan bij de docent of er bijzonderheden zijn in de klas en dit zonodig doorgeven aan de voorlichters. Om de kwaliteit van de voorlichtingen zo hoog mogelijk te houden, zouden de voorlichters graag feedback krijgen op hun didactische vaardigheden. In 2010 zal hiervoor een traject worden opgestart.
21
De voorlichtingen worden altijd gegeven door twee personen. De voorkeur gaat er naar uit dat één van beide voorlichters een soa verpleegkundige is en dat het duo bestaat uit een man en een vrouw. Bij het plannen van de voorlichting wordt hier zo veel mogelijk rekening meegehouden.
22
Gemeente Utrecht
5 Evaluatie projectdoelen Het project You vs Soa bestond uit twee onderdelen, een basisproject en drie deelprojecten. Hieronder wordt elk project kort geëvalueerd. 5.1. Basis project
Het bereiken van duizend studenten van minimaal negen ROC locaties met gastlessen waarin voorlichting gegeven wordt over soa en waarbij aan elke student een chlamydiatest aangeboden wordt.
In 2009 zijn 1026 studenten (73 klassen) bereikt op meer dan twintig verschillende opleidingen van ROC Midden Nederland, ROC ASA en het Grafisch Lyceum Utrecht. Op ROC Midden Nederland is You vs
Soa op tien locaties geweest, op ROC ASA op twee locaties‡. Hiermee is het basisprojectdoel behaald.
5.2. Deelprojecten
Het ontwikkelen van een film, die meer dan de eerdere voorlichtingsfilms, gericht is op interactie met jongeren en op het bespreekbaar maken van taboes rondom seksualiteit. De film is klaar. De film bestaat uit zeven items waarin jongeren een probleem of stelling aandragen.
De klas wordt na het zien van één van de items opdracht gegeven hierover kort in discussie te gaan of
om een oplossing te zoeken. De film is enkele keren gebruikt tijdens de voorlichting, maar nog niet uitgebreid getest. De eerste reacties zijn positief.
Het faciliteren van enkele locaties van ROC Midden Nederland om rond Wereldaidsdag (1 december) activiteiten te organiseren in relatie tot soa/hiv, veilig vrijen en het belang van testen.
Met behulp van het Productiehuis van ROC Midden Nederland is contact gelegd met vier stagiaires van
het ROC. In het kader van hun Dance4Life project is in samenwerking met de GG&GD op vier locaties van ROC Midden Nederland stilgestaan bij Wereldaidsdag. Studenten hebben toneel-, dans- en zangvoorstellingen kunnen zien en hebben aan activiteiten kunnen deelnemen waarbij bijvoorbeeld geleerd werd een condoom om te doen. Per locatie zijn ongeveer 250 studenten bereikt.
Half 2009 inzicht hebben in wat op MBO scholen in regio gedaan wordt aan seksuele voorlichting, of er behoefte is aan voorlichtingen van de GG&GD en welke eigen bijdrage van de scholen mogelijk is. Afhankelijk hiervan zal via verschillende wegen gezocht worden naar (structurele) financiering voor de activiteiten. Om inzicht te krijgen in behoefte van MBO scholen aan voorlichtingen van de GG&GD is een marktver-
kenning is uitgevoerd (Phielix, 2009). De belangrijkste uitkomsten zijn dat er op de meeste MBO instellingen in de provincie weinig aandacht is voor de onderwerpen soa en seksualiteit, maar dat de
noodzaak ervoor zéker wordt onderschreven. Daarbij is wel behoefte aan ondersteuning. Deze onder-
steuning kan bestaan uit gastlessen door medewerkers van de GG&GD of het verzorgen van een train-
the-trainer cursus voor de docenten van de scholen zelf (verdeling is ongeveer fifty/fifty). Alle scholen
zijn bereid een eigen financiële bijdrage te leveren. De gemeente Utrecht heeft toegezegd het project
in 2010 te financieren. Er wordt samengewerkt met GGD Midden Nederland en directies van de MBO scholen om het project ook na 2010 te kunnen voortzetten.
‡
Het Grafisch Lyceum Utrecht heeft maar één locatie.
23
6 Conclusie en aanbevelingen Aan de hand van dit rapport kan geconcludeerd worden dat het project You vs Soa 2009 geslaagd is. De voortzetting van het project in 2010 is een feit. Het project is in 2009 uitgebreid naar twee nieuwe
MBO scholen; ROC ASA en het Grafisch Lyceum Utrecht. Aan te bevelen is om in 2010 het contact met deze scholen te intensiveren om, net als bij ROC Midden Nederland, draagvlak te creëren bij de directies, docenten en verschillende locaties in het geval van ROC ASA. Het derde projectjaar, 2009, is het
laatste jaar dat Agis Zorgverzekeringen You vs Soa subsidieerde. In 2010 zal het project gefinancierd
worden door de gemeente Utrecht, eventueel met een eigen bijdrage van de MBO-instellingen. Het komende projectjaar wordt ingezet op het bereiken van wederom duizend studenten en ditmaal op minimaal drie MBO scholen. De verhouding mannelijke en vrouwelijke studenten lag de afgelopen drie
jaar op respectievelijk rond de 25% en 75%. Voor 2010 is het streven de verhouding mannelijke en vrouwelijke studenten nagenoeg gelijk te trekken. In 2010 zal in samenwerking met GGD Midden
Nederland en de MBO scholen zelf onderzocht worden hoe het project , financieel gezien, gewaarborgd
kan worden in de toekomst. De chlamydiatest is uitgebreid geëvalueerd en zal in 2010 zonder meer onderdeel van de gastles blijven. In 2010 zal de voorlichting aangescherpt worden qua inhoud en
materialen, om zo nog beter aan te sluiten bij de vraag van de MBO studenten. In het projectplan You
vs Soa 2010 zal de aanpak van het volgende projectjaar inzichtelijk gemaakt worden.
24
Gemeente Utrecht
Literatuur Bergen, J., van, Götz, H., Richardus, J., Hoebe, C., Broer, J. et al. (2005) Chlamydia trachomatis-infecties in 4 regio's in Nederland: resultaten van een bevolkingsonderzoek via de GGD en implicaties voor screening. Nederlands Ttijdschrift voor Geneeskunde. 149(39): 2167-2174.
Graaf, H., Meijer, S., Poelman, J. en Vanwesenbeeck, I. (2005) Seks onder je 25e: Seksuele gezondheid
van jongeren in Nederland anno 2005. Eburon. Delft.
Götz, H., Velthuijzen, I. en Bergen, J., van (2005) Acceptability and consequences of screening for chlamydia trachomatis by home-based urine testing. Sexually Transmitted Diseases. September 2009.
32 (9): 557-652.
Phielix, W. (2009) You vs Soa. Voorlichtingsproject GG&GD Utrecht. Marktverkenning bij het MBO onderwijs Provincie Utrecht. In opdracht van GG&GD Utrecht. Wolfers, M., Schaalma, H., Zwart, O., de en Burg, J. (2006) Seksueel risicogedrag en soa-testen op
Regionale OpleidingsCentra. GGD Rotterdam-Rijnmond, Universiteit van Maastricht, Erasmus Medisch Centrum.
25
BIJLAGEN Bijlage 1 Vragenlijst 1 Bijlage 2 Vragenlijst 2
26
Pagina 26 Pagina 31
Gemeente Utrecht
Bijlage 1 Vragenlijst 1
Chlamydia Voorlichting op het ROC Vragenlijst
Toelichting voor het invullen •
Het onderzoek is anoniem. Dus niemand kan weten welke antwoorden van jou zijn.
•
Het invullen van de vragenlijst duurt ongeveer 5 minuten.
•
Het gaat er om dat je je eigen antwoorden geeft, er zijn geen goede of foute antwoorden.
•
Steeds per vraag één antwoord aankruisen, tenzij anders is aangegeven.
•
Vind je een vraag onduidelijk, vraag dan gerust de voorlichter voor uitleg.
•
Als je klaar bent, lever dan de ingevulde vragenlijst in bij de voorlichter.
Registratienummer
Æ
27
Algemeen 1. Wat is je leeftijd?
…………… jaar
2. Ben je een man of vrouw? 1
man 2
vrouw 3. In welk land ben je geboren? 1
Nederland 2
Turkije 3
Marokko 4
Suriname 5
Nederlandse Antillen of Aruba 6
een ander land, namelijk…………………………. 4. In welk land is je moeder geboren? 1
Nederland 2
Turkije 3
Marokko 4
Suriname 5
Nederlandse Antillen of Aruba 6
een ander land, namelijk…………………………. 5. In welk land is je vader geboren? 1
Nederland 2
Turkije 3
Marokko 4
Suriname 5
Nederlandse Antillen of Aruba 6
een ander land, namelijk…………………………. 6. Tot welke bevolkingsgroep reken je jezelf het meest? (Slechts één antwoord mogelijk.) 1
Nederlandse 2
Turkse 3
Marokkaanse 4
Surinaamse 5
Antilliaanse/ Arubaanse 6
Een andere bevolkingsgroep, namelijk…………………………. 7.
Wat zijn de vier cijfers van de postcode van het adres waar je (het meeste) woont.
8. 1 2 3 4 9.
Welke opleiding volg je? …………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………….
10. 1 2 3 4
28
In welke klas of leerjaar zit je?
eerste
tweede
derde
vierde
Op welk leerniveau volg je de opleiding?
eerste
tweede
derde
vierde
Gemeente Utrecht
In deze enquête gaan we ook vragen over seks stellen. Niet iedereen heeft ervaring met seks. En ook praat niet iedereen er zo makkelijk over. Om de vragen goed te kunnen stellen, willen we uitleggen wat voor seks we precies bedoelen. Daarom geven we nu eerst een korte uitleg. In de volgende vragen gaat het over geslachtsgemeenschap. Geslachtsgemeenschap betekent met de penis in de vagina gaan. 11. Heb je wel eens geslachtsgemeenschap met iemand gehad? 1
nee, ga verder met vraag 17 2
ja 12. Hoe oud was je toen je voor het eerst met iemand geslachtsgemeenschap had ? Ik was toen........ jaar 13. Met hoeveel verschillende personen heb je in je leven geslachtsgemeenschap gehad? (Weet je het niet meer precies, geef dan aan hoeveel ongeveer). Met ……. verschillende personen 14. De keren dat je met iemand geslachtsgemeenschap hebt gehad, zijn er toen condooms gebruikt? 1
nooit 2
meestal niet 3
soms wel, soms niet 4
meestal wel 5
altijd, ga verder met vraag 17 15. Als jullie geen condoom gebruikten, waar kwam dat dan meestal door? (je mag meerdere antwoorden aankruisen) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Omdat ik het zelf niet wilde
Omdat de ander het niet wilde
Omdat ik niet durfde te zeggen dat ik met condooms wilde vrijen
Omdat we teveel gedronken hadden
Omdat we er niet aan dachten
Omdat we elkaar vertrouwden
Omdat we geen condooms bij ons hadden
Omdat de pil of ander voorbehoedsmiddel werd gebruikt
Omdat vrijen met condooms zo onhandig of moeilijk is
Omdat wij vaste verkering hadden
Omdat vrijen met condoom niet zo lekker is.
Anders, nl ..................
16. Heb je bij je laatste seksuele contact (geslachtsgemeenschap) een condoom gebruikt? 1
ja 2
nee In de volgende vragen gaat het over anale seks. Anale seks betekent met de penis in de anus gaan. 17. Heb jij ervaring met anale seks? 1
nee, ga verder met vraag 20 2
ja
18. Met hoeveel verschillende personen heb je in je hele leven anale seks gehad? met ……. verschillende personen
29
19. De keren dat je met iemand anale seks hebt gehad, zijn er toen condooms gebruikt? 1
nooit 2
meestal niet 3
soms wel, soms niet 4
meestal wel 5
altijd Klachten 20. Heb je de afgelopen 4 weken een van de volgende klachten gehad? (Meerdere antwoorden mogelijk. Mannen en vrouwen apart beantwoorden.) Vrouw 1
bloedverlies tussen de menstruaties 2
bloedverlies tijdens of na seksueel contact 3
meer vaginale afscheiding dan normaal 4
pijn of branderig gevoel bij het plassen 1
pijn of branderig gevoel bij het plassen 2
vaker moeten plassen dan normaal 3
afscheiding uit de penis 4
geen van bovenstaande klachten
Man 5
vaker moeten plassen dan normaal 6
pijn in de onderbuik 7
geen van bovenstaande klachten
Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) 21. Ben je wel eens onderzocht op soa? 1
ja, ga verder met vraag 23 2
nee 22. Hoe komt het dat je nog nooit een soa-test hebt gedaan? Je kunt hier meerdere antwoorden geven! (Ga na het beantwoorden van deze vraag naar vraag 25) 1
ik heb nog nooit seks gehad 2
ik heb daar niet aan gedacht 3
ik heb geen lichamelijke klachten gehad die op een soa wezen 4
ik heb geen onveilige seks gehad 5
ik wist niet dat ik me kan laten testen 6
ik wist niet waar ik me kan laten testen 7
ik vind dat ik geen risico heb gelopen 8
ik vind het eng 9
anders, namelijk……………………… 23. 1 2 3
Waar heb je de soa-test gedaan
bij de huisarts
bij de soa-polikliniek in het Universitair Medisch Centrum (UMC)
ergens anders, nl………………………………
24. Wat was de uitslag van deze soa-test? 1
ik had geen soa 2
ik had wel een soa, namelijk:
Chlamydia
Genitale wratten
Herpes
Gonorroe
Syfilis
ik weet het niet
anders namelijk…………………………………………
30
Gemeente Utrecht
25. Hoe groot denk je dat jouw kans is om chlamydia te hebben? 1
geen 2
klein 3
redelijk 4
groot 26. Bij welke ziektekostenverzekeraar ben je verzekerd? 1
Agis 2
Univé 3
Achmea 4
VGZ 5
Anders nl……………………………………………………………………… Dit was het ! Hartelijk bedankt voor het invullen van de vragen! Je kunt de vragenlijst in de plastic envelop stoppen, samen met de urine. Lever deze bij de voorlichter in. Als je niet mee wil doen met het chlamydia- onderzoek geef dan hieronder aan waarom niet. Ik wil niet meedoen, omdat:
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Wil je meedoen met het onderzoek? Vul dan hieronder het deelnemerskaartje in.
Deelnemerskaartje •
Datum ......- ......-2010
•
Wat is je voornaam? …………………………………….
•
Op welk telefoonnummer kunnen we je sms'en of bellen om de uitslag door te geven?
Telefoon:
Als je liever niet hebt dat we je bellen of sms'en dan kunnen we je ook mailen. Schrijf dan duidelijk hieronder je e-mailadres op:
E-mail:
Registratienummer →
31
Bijlage 2 Vragenlijst 2
Beste deelnemer, Je hebt enige weken geleden een voorlichting gekregen over Chlamydia en andere seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) van de GG&GD. Ook heb je de mogelijkheid gekregen om je te laten testen op Chlamydia. Als je meegedaan hebt aan het Chlamydia onderzoek, dan heb je inmiddels ook de uitslag ontvangen. Wij hebben veel geleerd van het geven van voorlichting in de klas en zijn erg benieuwd hoe jullie de voorlichting ervaren hebben. Ook zouden we willen weten wat jullie ervan vonden om via school getest te worden. Met deze informatie willen wij de voorlichting kunnen verbeteren en weten wij of we door moeten gaan met het testen op school. Je zou ons enorm helpen als je de volgende vragenlijst voor ons zou willen invullen.
Toelichting voor het invullen •
Het onderzoek is anoniem. Dus niemand kan weten welke antwoorden van jou zijn.
•
Het invullen van de vragenlijst duurt ongeveer 10 minuten.
•
Het gaat er om dat je je eigen antwoorden geeft, er zijn geen goede of foute antwoorden.
•
Steeds per vraag één antwoord aankruisen, tenzij anders is aangegeven.
•
Als je klaar bent, lever dan de ingevulde vragenlijst in bij je docent. De docent stuurt hem op naar de GG&GD.
32
Gemeente Utrecht
Algemeen
1. Wat is je leeftijd?
. …………… jaar
2. Ben je een man of vrouw? 1
man 2
vrouw 3. In welk land ben je geboren? 1
Nederland 2
Turkije 3
Marokko 4
Suriname 5
Nederlandse Antillen of Aruba 6
een ander land, namelijk…………………………. 4. In welk land is je moeder geboren? 1
Nederland 2
Turkije 3
Marokko 4
Suriname 5
Nederlandse Antillen of Aruba 6
een ander land, namelijk…………………………. 5. In welk land is je vader geboren? 1
Nederland 2
Turkije 3
Marokko 4
Suriname 5
Nederlandse Antillen of Aruba 6
een ander land, namelijk…………………………. 6. Tot welke bevolkingsgroep reken je jezelf het meest? (Slechts één antwoord mogelijk.) 1
Nederlandse 2
Turkse 3
Marokkaanse 4
Surinaamse 5
Antilliaanse of Arubaanse 6
een andere bevolkingsgroep, namelijk…………………………. 7. Wat zijn de vier cijfers van de postcode van het adres waar je (het meeste) woont?
8. In welke klas of leerjaar zit je? 1
eerste 2
tweede 3
derde 4
vierde 9. Welke opleiding volg je?
33
10. Op welk niveau volg je de opleiding? 1
eerste 2
tweede 3
derde 4
vierde De volgende vragen gaan over kennis
.
11. Had je vóór de soa-voorlichting al over Chlamydia gehoord? 1
Ja 2
Nee 12. Is je kennis over Chlamydia door de voorlichting en door het meedoen aan het Chlamydia onderzoek toegenomen? 1
Ja 2
Nee 3
Weet niet De volgende vragen gaan over de voorlichting
.
13. Wat vond je van de voorlichtingsbijeenkomst? (a.u.b. iedere regel invullen) Zeer mee eens 1 2 3
Neutraal
Mee oneens
Zeer mee oneens
Ik vond de voorlichting over Chlamydia en soatesten nuttig. Ik heb veel geleerd van de bijeenkomst.
5
Door deze bijeenkomst ben ik me meer bewust van het risico van onveilig vrijen. Ik denk dat ik me na deze voorlichting eerder zou laten testen. Ik vond het een leuke les.
6
De manier van lesgeven sprak me aan.
4
Mee eens
14. Over welk onderwerp zou je meer willen horen? Noem er maximaal 3. 1) 2) 3) 15. Noem 1 ding wat we de volgende keer anders kunnen doen.
1)
De volgende vragen gaan over de Chlamydia-test 16. Wat vond je ervan dat je een Chlamydia-test aangeboden kreeg? (Kruis één antwoord aan wat voor jou het meest van toepassing is.)
34
.
Gemeente Utrecht
1
Prettig
5
Ik vond het niets
2
Goed
6
Het maakte me onzeker
3
Nuttig
7
Vervelend
4
Het maakte me niet uit
8
Overbodig
17. Heb je je tijdens de voorlichting laten testen op Chlamydia? 1
Ja 2
Nee, ga door naar vraag 20 18. Hoe heb je de uitslag van de Chlamydia-test ontvangen? 1
Via sms 2
Via mail 3
Via brief 4
Ik ben gebeld 19. Hoe vond je het om de uitslag op deze manier te ontvangen? (Kruis één antwoord aan wat voor jou het meest van toepassing is.) 1
Prettig anoniem, ik kon de uitslag op me laten inwerken. 2
Prima, ik kon de GGD bellen voor nadere informatie. 3
Prima, ik wilde dit toch eerst met vrienden/familie/partner bespreken. 4
Lastig, want ik was bang dat iemand anders de mail, brief of sms zou zien. 5
Vervelend, ik zou liever een oproep voor een persoonlijk gesprek gehad hebben. 20. Wat was voor jou de reden om je wel of juist niet te laten testen op Chlamydia? (doorhalen wat niet van toepassing is) Ik heb me wel/ niet laten testen op chlamydia omdat:
21. Wat vond je van de mogelijkheid om je op Chlamydia te laten testen? (a.u.b. iedere regel invullen) Neutraal Zeer Mee mee eens eens 1 Het was prettig om door de GGD benaderd te 2 3 4 5
Mee oneens
Zeer mee oneens
worden. Het was mij duidelijk wat het onderzoek inhield.
Ik zou liever naar mijn eigen huisarts gaan voor een soa-test dan op school testen. Het onderzoek was moeilijk om uit te voeren. Ik zou graag vaker de mogelijkheid krijgen om op school getest te worden.
35
De volgende vragen gaan over condoomgebruik
.
22. Stel je voor: je hebt een keer seks met iemand gehad zonder condoom. Wat vind je ervan om je daarna op soa en hiv te laten testen? Ik vind dat:
heel verstandig
verstandig
niet verstandig/niet overdreven
erg overdreven
overdreven
23. Stel je eens de volgende situatie voor: Je hebt seks zonder condoom gehad. Nu heb je een nieuwe vriend/ vriendin. Je wilt seks zonder condoom met je nieuwe vriend/vriendin. Zouden jullie je eerst laten testen op een soa? 1
zeker niet 2
waarschijnlijk niet 3
misschien wel, misschien niet 4
waarschijnlijk wel 5
zeker wel De volgende vraag gaat over hoe je over veilig vrijen denkt na deelname aan de voorlichting
.
24. Wat vindt je van de volgende uitspraken over condoomgebruik? (a.u.b. iedere regel invullen) Zeer mee eens 1
Veilig vrijen is belangrijker voor me geworden.
2
Ik /mijn partner zullen vaker condooms gebruiken.
3
Ik ben van plan condooms te gebruiken als ik met een nieuwe partner naar bed ga. Ik denk niet dat mijn condoomgebruik zal veranderen.
4
Mee eens
Neutraal
Mee oneens
Zeer mee oneens
De volgende vragen gaan over jouw mening over het Chlamydia onderzoek van jezelf . 25. Ben je voor de voorlichting ooit eerder op Chlamydia getest? 1
Ja 2
Nee 26. Zou je regelmatig op Chlamydia getest willen worden? 1
Ja 2
Nee 27. Stel je voor: Je denkt dat je een soa hebt en wilt dit laten testen. Waar zou je dan het liefst naar toe gaan? 1
naar de huisarts 2
naar de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) 3
naar de soa-poli van het Universitair Medisch Centrum (UMC) 4
naar een spreekuur op school 5
naar een Sense Spreekuur bij de GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) 6
maakt me niet zo veel uit als het maar dicht in het centrum van Utrecht is 7
ergens anders naartoe, namelijk…………………………………………………… 8
geen idee
36
Gemeente Utrecht
28. Als je voor een soa-test wilt gaan, is het dan voor jou belangrijk dat: Heel belang rijk
Belang rijk
Niet belangrijk en niet on belangrijk
Onbelang rijk
Heel onbelang rijk
1
… de arts of verpleegkundige jou niet kent?
2
… het spreekuur in de buurt is?
3
… je echte naam niet op hoeft te geven?
4
… je niet langer dan een paar dagen op de uitslag hoeft te wachten?
5
… je zelf mag kiezen hoe je de uitslag krijgt?
6
… het gratis is?
7
… je geen afspraak hoeft te maken, maar kan binnenlopen op een spreekuur?
8
… er ’s avonds een spreekuur is?
9
… er overdag een spreekuur is?
Einde vragenlijst!! Heel erg bedankt voor je medewerking.
Eventuele opmerkingen over de vragenlijst kan je hieronder vermelden.
37
GG&GD Utrecht Uitgave Gemeente Utrecht GG&GD, Unit SOA Augustus 2010 Adresgegevens Bezoekadres Jaarbeursplein 17, Utrecht Postadres Postbus 2423, 3500 GK Utrecht Telefoon (030) 286 33 33 Fax (030) 286 33 44 e-mail
[email protected] website www.gggd.utrecht.nl 38
