Schoolplan
Gymnasium Felisenum
2010-2015
1
Inhoud I Profiel ............................................................................................................................................................ 4 I-1 Kaders waarbinnen het Gymnasium Felisenum functioneert........................................................................ 4 I-2 Profiel van het Gymnasium Felisenum .......................................................................................................... 4 I-3 Missie ............................................................................................................................................................ 6 I-4 Visie op onderwijs ......................................................................................................................................... 6 II Onderwijs ...................................................................................................................................................... 7 II-1 Pedagogisch klimaat .................................................................................................................................... 7 II-2 Onderbouw ................................................................................................................................................... 9 II-3 Bovenbouw ................................................................................................................................................. 11 II-4 Maatschappelijke stage ............................................................................................................................. 13 II-5 Leermiddelen, ICT en ELO ........................................................................................................................... 14 III Leerlingenzorg en -begeleiding ................................................................................................................... 17 III-1 Inleiding ..................................................................................................................................................... 17 III-2 Het aanbod van passend onderwijs .......................................................................................................... 17 III-3 Regionale Samenwerking .......................................................................................................................... 21 IV Buitenschoolse en extracurriculaire activiteiten ........................................................................................ 23 IV-1 Culturele vorming ...................................................................................................................................... 23 IV-2 Excursies .................................................................................................................................................... 23 IV-3 Sport .......................................................................................................................................................... 24 IV-4 Internationalisering ................................................................................................................................... 24 V Personeelsbeleid ......................................................................................................................................... 26 V-1 OSZG-beleid ................................................................................................................................................ 26 V-2 Aannamebeleid .......................................................................................................................................... 26 V-3 LIO’s en PAL’s ............................................................................................................................................. 26 V-4 Professionalisering ..................................................................................................................................... 27 V-5 Formatiebeleid ........................................................................................................................................... 27 V-6 Taakbeleid .................................................................................................................................................. 27 V-7 Beleid ten aanzien van bijzondere groepen ............................................................................................... 29 V-8 Jaargesprekken .......................................................................................................................................... 30 V-9 Loopbaanbeleid en functiemix ................................................................................................................... 30 VI Organisatie ................................................................................................................................................ 32 VI-1 Organisatiestructuur ................................................................................................................................. 32
2
VI-2 Inspraak en medezeggenschap ................................................................................................................. 34 VI-3 Vaste commissies en overlegorganen ....................................................................................................... 35 VI-4 Tijdelijke commissies ................................................................................................................................. 37 VI-5 Roosters en Planning................................................................................................................................. 38 VI-6 Facilitaire Dienst ....................................................................................................................................... 38 VII Financieel beleid ....................................................................................................................................... 40 VIII Huisvesting .............................................................................................................................................. 42 VIII-1 De huidige situatie .................................................................................................................................. 42 VIII-2 Uitbreiding .............................................................................................................................................. 42 VIII-3 Onderhoud .............................................................................................................................................. 43 IX Kwaliteitszorg en verantwoording ............................................................................................................. 44 IX-1 Inrichting van kwaliteitszorg ..................................................................................................................... 44 IX-2 Evaluatie van het onderwijs ...................................................................................................................... 44 IX-3 Betrokkenheid van medewerkers, leerlingen, ouders en alumni .............................................................. 47
3
I Profiel I-1 Kaders waarbinnen het Gymnasium Felisenum functioneert Het Gymnasium Felisenum, van oorsprong een gemeentelijk gymnasium, maakt deel uit van de Onderwijsstichting Zelfstandige Gymnasia (OSZG), waarin ook het Amsterdamse Barlaeus en Vossius Gymnasium zijn ondergebracht, evenals het Stedelijke Gymnasium Haarlem, het Stedelijk Gymnasium ’s Hertogenbosch en het Gymnasium Bernrode te Heeswijk-Dinther. De school is vanaf haar ontstaan in 1949 gehuisvest aan de Van Hogendorplaan te Velsen-Zuid in een omgeving van fraaie landgoederen, parken en sportvelden. De school is in 2000 en 2004 uitgebreid met een nieuwe vleugel en aula. De school is aangesloten bij de Stichting Het Zelfstandig Gymnasium, de overkoepelende samenwerkingsorganisatie van alle zelfstandige gymnasia in Nederland. Binnen de gemeente Velsen heeft het Gymnasium Felisenum een belangrijke en eigen plaats in het overigens complete palet onderwijsvoorzieningen binnen het VO dat de gemeente Velsen biedt. Naast het Gymnasium Felisenum bestaat dit palet uit het Ichthus Lyceum, dat HAVO en VWO verzorgt, waaronder een gymnasiumafdeling, het Vellesan College dat VMBO, HAVO en atheneum biedt en enkele scholen voor VMBO, i.c. de Duin- en Kruidbergmavo, het Technisch College Velsen en het Maritiem College Velsen. Het Gymnasium Felisenum maakt als enige van deze onderwijsinstellingen geen onderdeel uit van de Stichting Dunamare, die een aantal scholen voor VO in met name, maar niet uitsluitend, de regio Haarlem en Kennemerland in zich verenigt. Het Gymnasium Felisenum onderhoudt goede contacten met de Velsense scholen in het Velser Overleg Schoolleiders en het Regionaal Bestuurlijk Overleg Zuid-Kennemerland. De school neemt actief deel aan de gemeentelijke overlegstructuren zoals het OOGO (op overeenstemming gericht overleg betreffende onderwijshuisvesting), de LEA (lokale educatieve agenda) en het VIOS (veiligheid in en om de school), evenals aan de regionale overlegstructuren zoals de Kennemer Kring, een los verband van Haarlemse en Kennemer scholen, dat vooral gericht is op afstemming van toelatingsprocedures, en het al genoemde Regionaal Bestuurlijk Overleg Zuid-Kennemerland, het RPO (regionaal plan onderwijsvoorzieningen), en het overleg Passend Onderwijs en het daaraan gelieerde samenwerkingsverband VO Kennemerland.
I-2 Profiel van het Gymnasium Felisenum Het Gymnasium Felisenum is een openbaar categoraal gymnasium. De school heeft een sterke regionale functie met, naast de gemeente Velsen (IJmuiden, Velsen-Noord en -Zuid, Driehuis, Santpoort, Velserbroek) als kerngebied, leerlingen uit Beverwijk, Wijk aan Zee en Heemskerk ten noorden van het Noordzeekanaal, en uit Spaarndam, Haarlem-Noord en Bloemendaal in het zuiden. Het Gymnasium Felisenum telt per 1 oktober 2009 699 leerlingen en 74 medewerkers, van wie 63 docenten. De school lijkt daarmee min of meer haar uiteindelijke omvang te hebben verkregen. De prognoses voor het Gymnasium 4
Felisenum voorzien de komende vijf tot tien jaar een stabilisatie van de instroom op ca. 125 leerlingen per jaar, en een totaal leerlingenaantal van ca. 700. Voor de periode daarna wordt, als gevolg van de demografische ontwikkeling in de regio, een daling naar rond 600 leerlingen geprognosticeerd. De kerntaak van het Gymnasium Felisenum is het verzorgen van voorbereidend wetenschappelijk onderwijs in een gymnasiale context, met expliciete aandacht voor klassieke cultuur en geschiedenis. De school onderschrijft het overheidsbeleid waarin Nederlands en wiskunde (rekenen en taal) speerpunten van het onderwijs zijn. Daarnaast hecht de school aan breed onderwijs in de talen. Vanuit de essentiële functie van talen als communicatiemiddel is de doelstelling van het taalonderwijs te resulteren in een toepasbaar niveau van taalvaardigheid. Vanuit de functie van talen als dragers van cultuur is de doelstelling leerlingen bekend te maken met en inzicht te geven in de cultuur van het desbetreffende taalgebied. De relatief grote aandacht voor talen in de onderbouw wordt gerechtvaardigd vanuit met name de eerste doelstelling, die alleen gerealiseerd kan worden indien voldoende tijd, aandacht en oefening in de te verwerven taal geboden kan worden. De school hecht evenzeer aan breed onderwijs in de bètavakken. Vanuit het grote maatschappelijke belang van de bètavakken, voortvloeiend uit de veelheid aan technologische toepassingen in vrijwel alle deelgebieden van de maatschappij, zijn de doelstellingen in de onderbouw vooral het genereren van een basaal begrip van techniek, het leren omgaan met techniek en een elementair inzicht in de natuurwetenschappen. In de bovenbouw is de doelstelling zicht te geven op de natuurwetenschappelijke wortels van technologie en gezondheidszorg, en op de natuurwetenschappelijke wijze van kennisontwikkeling. De gammavakken – waartoe binnen deze context ook geschiedenis wordt gerekend – ontlenen hun belang deels aan hun cultuur-historische waarde, deels aan hun toepasbaarheid in de maatschappij. Deze vakken beogen dan ook wezenlijk bij te dragen aan de algemene ontwikkeling die een gymnasiumleerling dient te verwerven, zicht te bieden op de toepassing van deze vakken in de maatschappij alsook op praktische toepasbaarheid voor de leerlingen zelf. Ook hier is kennis nemen van de voor deze vakken gehanteerde wetenschappelijke methode van kennisverwerking een bijkomende doelstelling. Het Gymnasium Felisenum streeft bij dit alles een brede culturele vorming voor al zijn leerlingen na. Dit impliceert dat er, naast de op het gymnasium vanzelfsprekende aandacht voor de klassieke cultuur en de doorwerking daarvan in de Europese geschiedenis, ook volop aandacht is voor de moderne en hedendaagse cultuur. Dit komt tot uiting in de culturele component van diverse schoolvakken (met name klassieke talen, moderne talen, geschiedenis, KCV) en de belangrijke plaats die de kunstvakken tekenen en muziek nu in het curriculum hebben gekregen. Beide laatste vakken zijn stevig verankerd in de onderbouw en als keuzevak beschikbaar voor alle leerlingen in de bovenbouw. Daarnaast streeft de school een uitgebreid programma van buitenschoolse culturele activiteiten na. Het Gymnasium Felisenum is geen typische alpha- of bèta- dan wel gamma- of kunstschool. De school zet zich met kracht en nadruk in om het volledige spectrum op hoog niveau aan te bieden.
5
I-3 Missie De missie van het Gymnasium Felisenum is al zijn leerlingen divers en inspirerend onderwijs te bieden, niet alleen gericht op de wettelijk vastgestelde schoolvakken, maar tevens op brede culturele vorming, historisch besef en een (voor)wetenschappelijke attitude. Dit onderwijs moet uitmonden in het gymnasiumdiploma dat de leerling formeel toegang geeft tot het hoger onderwijs, maar bovendien garant staat voor een brede algemene ontwikkeling, culturele belangstelling en een positieve maar kritische houding, die de leerling geschikt maakt voor het volgen van wetenschappelijk onderwijs. De school wil toegankelijk zijn voor alle leerlingen met een vwo-advies die belangstelling hebben voor gymnasiale vorming, ongeacht hun sociale, etnische of levensbeschouwelijke achtergrond. De school wil daarbij een aangename en inspirerende werkomgeving zijn voor al zijn medewerkers en leerlingen, ruimte bieden voor verschillen en diversiteit en een op elkaar betrokken, verantwoordelijke gemeenschap vormen.
I-4 Visie op onderwijs Het Gymnasium Felisenum staat voor onderwijs dat gericht is op kennis, vaardigheden en attitudes. Daarbij past de toepassing van een scala aan werkvormen, vaak klassikaal maar vaak ook individueel of in kleine groepen. De opleiding beoogt leerlingen toe te leiden naar zelfstandig studeren, zoals dat op universiteiten van hen gevraagd wordt. Leerlingen in het VO zìjn echter nog niet zelfstandig, zodat bij alle onderwijsactiviteiten docentbegeleiding, in welke vorm dan ook, van belang is. In deze visie is noch alleen het resultaat zaligmakend, noch alleen het proces: beide vormen essentiële elementen van het leren en beide kunnen derhalve een rol spelen in de beoordeling van de leerling. De aangeboden leerstof dient niet op zichzelf te staan, maar verbanden aan te gaan met de wereld waarin de leerlingen leven, zowel de lokale samenleving, de Nederlandse maatschappij als de internationale context. Onderwijs dient zicht te geven op de relevantie van de lesstof zowel in termen van toepassingen in de maatschappij als toepassing door de leerling zelf, nu of later. Het bovenstaande brengt met zich mee dat het Gymnasium Felisenum zowel klassiek als modern wil zijn in zijn benadering. Klassiek in de belangrijke positie van Latijn en Grieks in het curriculum, klassiek in de nadruk op het belang van kennis en van algemene en culturele ontwikkeling en klassiek in het belang van contactonderwijs aan groepen (klassikaal onderwijs). Tegelijkertijd echter modern in de inhoud van het onderwijs en de verwevenheid van de onderwijsinhoud met de maatschappij, modern in de toepassing van individueel gerichte en ICT-gemedieerde onderwijsvormen, modern in de aandacht voor zelfontplooiing van de individuele leerling.
6
II Onderwijs II-1 Pedagogisch klimaat Het Gymnasium Felisenum hecht aan een veilig schoolklimaat, waarin leerlingen en personeelsleden als individu gekend worden. De omvang van de school, ~700 leerlingen, ~70 personeelsleden, biedt daartoe de gelegenheid, omdat nog steeds een sfeer van kleinschaligheid kan worden gecreëerd. Verder zijn verschillende functies ingesteld en beleidslijnen geïmplementeerd om een veilig schoolklimaat te waarborgen. Het gaat daarbij vooral om: het mentoraat van iedere klas, het decanaat, de jaarlaagcoördinatoren, de zorgstructuur, een relatief kleine klassengrootte, samenwerking met lokale instituties op het gebied van veiligheid en adequate vormen van toezicht. De doelstelling van het mentoraat is tweeërlei: enerzijds het onderhouden van persoonlijk contact met de individuele leerling, anderzijds het bevorderen van een hecht sociaal klimaat binnen een klas. De mentor signaleert problemen en bespreekt die met de leerling, de klas, de ouders en collega-docenten of andere functionarissen binnen school, al naar gelang de aard van de problemen dit vergt. De zorgdocenten en jaarlaagcoördinatoren komen in beeld wanneer de problematiek ernstiger van aard is (zie Hoofdstuk III-1). Daarbij zijn zorgdocenten uitsluitend bij problemen op het niveau van de individuele leerling betrokken, jaarlaagcoördinatoren komen ook in beeld wanneer een klas niet goed functioneert of zich binnen een klas conflicten voordoen en dergelijke. De decanen hebben een rol in het bevorderen van een optimale ontplooiing van de leerling, waarin de stappen van het kiezen van een profiel en keuzevakken aan het eind van de onderbouw en het kiezen van een vervolgstudie aan het eind van de bovenbouw van evident belang zijn. Daartoe organiseren de decanen activiteiten op het niveau van de jaarlaag, de klas en de individuele leerling. Op jaarlaag- en klasniveau gaat het om voorlichtingsactiviteiten, waarbij in toenemende mate ook activiteiten waarin leerlingen zelf actief participeren worden opgenomen. Belangrijke activiteiten in deze zijn de jaarlijkse voorlichtingsavond voor derdeklassers en hun ouders over de profielkeuze, alsook de jaarlijkse Studie & Beroep-avond, waarop een groot aantal oud-leerlingen steeds in een tweetal (één alumnus die nog studeert, één vanuit de beroepspraktijk) voorlichting geeft over een bepaalde studie- en beroepsrichting. Andere voorbeelden daarvan zijn de masterclasses en andere vormen van pre-university onderwijs van de universiteiten. Leerlingen worden in de gelegenheid gesteld open dagen van universiteiten te bezoeken. Op individueel niveau houden decanen gesprekken met leerlingen waarin zij het keuzeproces begeleiden, door met de leerling niet alleen de mogelijkheden en onmogelijkheden na te gaan, maar ook de motivatie voor een bepaalde keuze helder te krijgen. Er zijn vele redenen om een grens te stellen aan de klassengrootte, zowel uit oogpunt van effectiviteit en kwaliteit van het onderwijs als van belasting en arbeidssatisfactie van docenten. Wezenlijk is ook dat het sociaal klimaat binnen een klas bevorderd wordt wanneer leerlingen elkaar goed kennen en er ruimte is voor aandacht voor elke leerling. Het 7
Gymnasium Felisenum kiest daarom voor een klassengrootte van gemiddeld niet meer dan 25 leerlingen en een splitsingsnorm van 28 in de onderbouw en 29 in de bovenbouw. Wanneer dit praktisch (beschikbaarheid van docenten, lokalen en roostermogelijkheden) haalbaar is en financieel verantwoord, wordt in individuele gevallen gekozen voor een iets lagere splitsingsnorm. Het absentiebeleid zal in die zin worden aangescherpt dat de registratie vanaf 2010-2011 zal plaatsvinden in Magister. Daarmee wordt het makkelijker een langlopend overzicht van de afwezigheid, en de redenen daarvoor, van individuele leerlingen te verkrijgen, zodat de school daarop adequater kan reageren en ouders tijdig kan inlichten. Goed toezicht tijdens pauzes, bij tussenuren en dergelijke is van wezenlijk belang voor een ordelijke maar ook veilige school. Om die reden is bij tussenuren in de onderbouw altijd een docent aanwezig in de klas. Voor de pauzes en de tijd tussen de eerste en tweede pauze zijn speciale toezichthouders aangesteld die, samen met de conciërges, in de aula en andere leerlingenruimtes in de school (m.n. de computergang) en op het schoolplein toezicht houden. Het werken met toezichthouders is in 2009-2010 als proef begonnen. De bedoeling is om dit beleid, in overleg met de MR, definitief te maken. Toezicht heeft ook te maken met bewaking van materiële zaken, vooral gericht op preventie van vandalisme en diefstal. Om die reden zijn op enkele plaatsen, i.c. het schoolplein en een enkele gang in de school, camera’s geplaatst. Hoewel cameratoezicht ervaren kan worden als een inbreuk op de privacy, slaat de balans in genoemde gevallen door naar een gevoel van verhoging van de veiligheid. In toenemende mate doen zich binnen het VO problemen en incidenten voor waarbij digitale communicatie het medium vormt. Digitaal pesten, onveilig surfgedrag op het internet en onveilig gedrag binnen netwerken als Hyves, zijn daar voorbeelden van. Daarnaast komt digitale fraude voor. Hoewel het aantal gesignaleerde incidenten op dit vlak op het Gymnasium Felisenum nog zeer beperkt is, dient de school zich te bezinnen op haar verantwoordelijkheid in deze. In 2010-2011 zal de schoolleiding hierover in, samenspraak met docenten en MR, beleid ontwikkelen. In het overleg met de oudervereniging en de MR is ook het alcoholbeleid van de school geagendeerd. Het huidige beleid staat alleen alcoholgebruik van leerlingen van 16 jaar en ouder toe op schoolfeesten en speciale gelegenheden zoals de diplomering. Het overleg is gericht op de vraag of een aanscherping hiervan nodig is. De school gaat in 2010 tevens over tot strengere controle op het vooraf al hebben gedronken en het meebrengen van alcohol bij de toelating tot schoolfeesten. Het Gymnasium Felisenum neemt deel aan de projecten Incidentenregistratie in school (IRIS) en Veiligheid in en om de school (VIOS). IRIS is gericht op het registreren van alle incidenten die met veiligheid te maken hebben, zowel ongelukken als overtredingen (diefstal, geweld). Binnen het VIOS werken de scholen voor VO in Velsen, de politie en het bureau HALT samen om een gemeenschappelijk veiligheidsbeleid te voeren. Het gaat daarbij om zaken als verkeersveiligheid, alcohol en drugs, geweld, vandalisme en diefstal. Het VIOS-beleid is zowel gericht op preventie van het afglijden van jongeren in ongewenste richting, als op de 8
wijze van omgaan met gevallen waarin dat toch voorkomt. Voorts gaat het om maatregelen tegen geweld, vandalisme e.d., dat gericht is tegen de scholen. Het veiligheidsbeleid is neergelegd in het Schoolveiligheidsplan1. Het nauwe contact tussen de scholen onderling en met de politie blijkt heel vruchtbaar te zijn. Dit beleid zal derhalve de komende jaren worden gecontinueerd. In het kader van veiligheid dient ook de bedrijfshulpverlening (BHV) genoemd te worden. De school heeft een dienst BHV waarin ca. 18 personeelsleden meewerken aan een veilige omgeving en directe, adequate actie in geval van ongelukken of calamiteiten. De BHV’ers volgen jaarlijks een (bij)scholingsprogramma.
II-2 Onderbouw In 2009 heeft een evaluatie van het onderwijs in de onderbouw plaats gevonden door de commissie Evaluatie Onderbouw2. Hieruit bleek dat de secties in meerderheid tevreden zijn over de vernieuwde onderbouw. Daarnaast is er een aantal problemen geïdentificeerd en een aantal wensen geformuleerd met betrekking tot nieuwe ontwikkelingen. De belangrijkste problemen die naar voren kwamen en inmiddels zijn aangevat, zijn de volgende: (i) Onvoldoende ruimte om het vak Grieks op adequate wijze aan te bieden en de doelstellingen (een afgeronde inleiding in taal en cultuur, behandeling van de essentiële grammatica en het opbouwen van een basale vertaalvaardigheid) te bereiken; om dit te verbeteren is besloten het vak Grieks, met ingang van het cursusjaar 2009-2010 met één uur per week in klas 3 uit te breiden. (ii) Een tekort aan grammaticale kennis bij leerlingen en onvoldoende afstemming tussen de talenvakken; om dit op te lossen is besloten om het grammatica-onderwijs te versterken door binnen het vak Nederlands in de eerste klas 1,5 uur op jaarbasis expliciet te besteden aan grammatica en het vak Nederlands daartoe met 0,5 uur op jaarbasis uit te breiden. (iii) Versnippering van de BINAS-vakken door de plaatsing van het vak in het curriculum. Om dit op te lossen wordt binnen de secties nagegaan in hoeverre integratie van (een deel van de) BINAS-vakken kan worden gerealiseerd, waarbij met name integratie van biologie en scheikunde voor de hand ligt. Daardoor zou tevens het ontbreken van biologie in klas 3 kunnen worden gecompenseerd (met als gevolg betere oriëntatie op met name het N&G-profiel), alsook het probleem dat scheikunde pas in het derde jaar van de onderbouw op een inleidend niveau kan starten. De oplossing wordt niet gezocht in een snelle invoering van een apart vak Science (hoewel het een optie is om dat op enige termijn in een deel van de onderbouw te doen), maar in eerste instantie in interdisciplinaire themata en projecten waarbij gebruik gemaakt wordt van de
1 2
Zie Schoolveiligheidsplan Gymnasium Felisenum 2009. Zie Verslag Commissie Evaluatie Onderbouw, 2009.
9
samenhang tussen de natuurwetenschappen. Beoogd wordt om deze ontwikkeling in het cursusjaar 2011-2012 af te ronden. De overige aanbevelingen die het onderwijskundig beleid aangaande de onderbouw voor de komende jaren bepalen zijn: Verbetering van toetsing en beoordeling Dit betreft verschillende aspecten. Voor verbetering van de kwaliteit van toetsing en beoordeling wordt aandacht gegeven aan professionalisering van docenten in dit opzicht. Hiertoe is in 2009 een studiedag georganiseerd. Ook de komende jaren zal dit onderwerp aandacht krijgen op studiedagen. Er is behoefte aan uitwerking van het toetsbeleid op school. Dit betreft verschillende aspecten, zoals de borging van de kwaliteit van toetsen, het verantwoord inzetten van meerkeuzetoetsen, richtlijnen voor normering, het gebruik van diagnostische toetsen, en regulering van het aantal toetsen per vak. Dit laatste probleem relateert aan de omvang van het vak, zodat voorkomen wordt dat (een veelheid aan) toetsen voor bepaalde vakken de aandacht voor andere vakken in de weg zit. Het toetsbeleid zal nader uitgewerkt worden in een in 2010-2011 te verschijnen notitie. Bevorderingsnormen De Commissie Kwaliteit is nagegaan of de determinatie bij de overgang van klas 1 naar 2 (de selecterende en verwijzende functie van het eerste jaar), moet en kan worden verbeterd, teneinde uitval in klas 2 en hoger te voorkomen. Evenzo is de determinatie in klas 3 van belang, omdat de overgang van 3 naar 4 min of meer het laatste natuurlijke moment is om een categoraal gymnasium (zonder diploma) te verlaten.3 De aanbevelingen van de commissie zullen in 2010 leiden tot nieuw beleid dat met ingang van 2010-2011 aangescherpte normen voor bevordering in de onderbouw zal inhouden. Moderne vreemde talen Ten aanzien van Frans en Duits zal worden nagegaan of het onderbouwonderwijs, dat voor veel leerlingen eindonderwijs in deze vakken is, kan worden afgesloten met een ERK-examen (minimaal A2-niveau). Daartoe dienen de doelstellingen van het onderbouwvak opnieuw te worden geformuleerd. Op deze wijze hebben ook de leerlingen die het bovenbouwvak niet kiezen een eindkwalificatie. Wat betreft Engels is in 2009-2010 ook in de onderbouw overgegaan op een volledig Engelstalige Cambridge-methode, mede ter voorbereiding op het CAE-examen in klas 5. Filosofie Ter oriëntatie op het keuzevak filosofie in de bovenbouw wordt een kennismaking met het vak in klas 3 van de onderbouw aangeboden. Als plaats is gekozen een intermezzo bij het vak Grieks, verzorgd door een filosofiedocent in samenwerking met de docent Grieks. Dit intermezzo is gericht op de klassieke filosofie, in het bijzonder Socrates, mede gezien de in de bovenbouw gebruikte socratische methode van filosofie bedrijven. Einddoelen Veelal ontbreken geconcretiseerde minimale einddoelen van de onderbouwvakken of zijn deze niet expliciet geformuleerd. De komende periode zal alle secties gevraagd worden de
3
Zie advies Bevorderingsnormen Commissie Kwaliteit, 2010
10
einddoelen van hun onderwijs te formuleren4. Dit is mede een stap in de versterking van de kwaliteitszorg in de school: heldere einddoelen creëren ook de mogelijkheid te toetsen of aan deze doelen wordt voldaan en bieden mogelijkheden om hierover transparant te zijn in het kader van horizontale verantwoording. Verrijkingsonderwijs De school biedt op dit moment nog onvoldoende faciliteiten aan de betere leerlingen om ook hen op niveau uit te dagen en te inspireren. De extra aandacht gaat vrijwel uitsluitend naar de leerlingen voor wie moeite moet worden gedaan ze aan boord te houden. Er is een tijdelijke commissie ingesteld die nagaat op welke wijze de school kan voorzien in de behoeften van leerlingen die meer willen en meer kunnen. Ook buigt de commissie zich over de vraag hoe om te gaan met een (mogelijk) aanbod van leerlingen die binnen het PO een Leoardo-klas hebben gevolgd. Dit beleid zal in 2010-2011 worden gestart. Dit is ook relevant gezien vergaande plannen in Velsen om op korte termijn te starten met Leonardo-onderwijs. Organisatie De behoefte doet zich soms voor om vakken gedurende een semester aan te bieden of te versterken. Momenteel worden het informatica- en het studie-uur al gedurende één semester aangeboden, grammatica heeft in de eerste klas één uur per week in het eerste semester en twee uur per week in het tweede semester. Nagegaan zal worden of het mogelijk is om ook in enkele andere gevallen een vak per semester te roosteren, c.q. of het nodig en mogelijk is in plaats van met een jaarrooster met een semesterrooster te werken.
II-3 Bovenbouw De bovenbouw heeft een algemeen vormend karakter, maar is primair een voorbereiding op vervolgstudies: niet voor niets is het gymnasium een vorm van voorbereidend wetenschappelijk onderwijs. Vrijwel alle leerlingen volgen na het gymnasium ook inderdaad tertiair onderwijs. Het Gymnasium Felisenum heeft bij de invulling van de tweede fase gekozen voor een onderwijsmodel waarin het contact tussen docent en leerlingen centraal staat. Daarom is ook in de bovenbouw het aantal contacturen hoog. Leerlingen zijn nog niet toe aan de op de universiteit gehanteerde onderwijsvormen waarin zelfstudie een belangrijke plaats inneemt. Niettemin is het wel onze opdracht de leerlingen op te leiden naar zelfstandig leren. Gaande van klas vier naar klas zes wordt daarom in toenemende mate wel gewerkt aan het dragen van eigen verantwoordelijkheid voor het onderwijsleerproces (meer zelfstandigheid met betrekking tot het huiswerk, meer opdrachten, werkstukken en presentaties, zelf invullen van tussenuren etc). Een belangrijk onderdeel hierin is het profielwerkstuk, waaraan iedere leerling ca. 80 uur besteedt. Het profielwerkstuk wordt onder begeleiding van een docent gemaakt, maar vergt een belangrijke mate van zelfstandig werken. Literatuur- en ander bronnenonderzoek maken daar altijd deel van uit, daarnaast kunnen meer empirische onderzoeksmethoden (interviews, enquêtes, experimenten) een rol spelen. De zesdeklassers presenteren, veelal met behulp van een Power Pointpresentatie, hun profielwerkstukken op de jaarlijkse profielwerkstukavond aan een publiek van ouders, docenten en medeleerlingen. 4
Het gaat hierbij om de doelen die de school zich stelt in aanvulling op of ter nadere duiding van de einddoelen die wettelijk zijn vastgelegd.
11
Een belangrijk hulpmiddel in de voorbereiding op het universitaire onderwijs is ook deelname aan een van de vormen van pre-university onderwijs die de universiteiten bieden. Het Gymnasium Felisenum onderhoudt daartoe nauwe contacten met de UvA en VU in Amsterdam (masterclasses, e-classes, Itslabs en dergelijke in de bètafaculteiten) en de Universiteit van Leiden (deelname aan Lapp top). Deelname aan het Pre-University College van de Universiteit Leiden is vanuit het Gymnasium Felisenum nog niet gerealiseerd, maar lijkt enkele leerlingen unieke kansen op bredere en diepgaandere ontplooiing te bieden. Het onderwijs in de bovenbouw vindt plaats binnen de eisen die gesteld zijn aan de vier profielen, met een beperkte ruimte voor iedere leerling om eigen accenten te zetten door de selectie van keuzevakken en extra vakken. Binnen de profielen is een enkele beperking aangebracht om onverantwoorde keuzes te voorkomen. Zo is de mogelijkheid om biologie te kiezen binnen E&M niet opengesteld, omdat voor biologie ook het vak scheikunde vereist is, een vereiste waaraan binnen E&M de facto niet voldaan kan worden. De precieze eisen en mogelijkheden worden jaarlijks vermeld in de schoolgids. Er is de afgelopen jaren een verruiming van het keuzeaanbod gerealiseerd. Behoudens de vakken uit andere profielen, kunnen de leerlingen nu kiezen uit tekenen, muziek, filosofie (als profielkeuzevak of als extravak) en, binnen de natuurprofielen, uit NLT en Wiskunde D. Een verdere uitbreiding van het aantal keuzevakken lijkt niet gerechtvaardigd binnen de huidige schoolgrootte en gezien de beperkte mogelijkheden om extra vakken te volgen. Of alle keuzevakken gehandhaafd kunnen worden zal de komende jaren moeten blijken: voor enkele van de keuzevakken is de belangstelling van leerlingen minder dan verwacht. Er doen zich in de huidige tweede fase enkele problemen voor, waar de komende tijd aandacht aan zal worden besteed. De voorkennis voor NLT is bij leerlingen die niet zowel scheikunde, natuurkunde als biologie in hun pakket hebben, vaak onvoldoende. Overwogen wordt om additionele eisen te stellen aan de pakketsamenstelling voor het kunnen kiezen van NLT. In organisatorische zin is een probleem dat er onvoldoende mogelijkheden zijn voor het volgen van een tweede extra vak, soms ook van een eerste extra vak. Dit hangt samen met de beperkingen in de roostermogelijkheden. Niettemin zou het juist voor de leerlingen die extra uitdaging nodig hebben, de betere leerlingen, waardevol zijn deze mogelijkheden wel te bieden. Het moeten werken met clustergroepen brengt ook voor veel (alle) leerlingen tussenuren met zich mee. Dit is enerzijds onvermijdelijk, anderzijds kan zich voor individuele leerlingen een ongewenste accumulatie van tussenuren voordoen. Een ander gevolg van clustergroepen is dat de mentoraten van de bovenbouwklassen moeilijk te bemensen zijn. Streven is om een mentor altijd een docent te laten zijn die de leerlingen ook lesgeeft. Dit is alleen te garanderen voor een beperkt aantal vakken (Nederlands, Engels, LO, Maatschappijleer, KCV, ANW), hetgeen betekent dat er minder docenten beschikbaar zijn dan klassen. Bovendien voegt een bovenbouwmentoraat zich niet even goed bij iedere docent. De komende tijd zal overwogen worden of het huidige mentorsysteem voor de bovenbouw nog voldoet of moet worden herzien. In 2007-2008 is bij wijze van experiment het aantal proefwerkweken voor de klassen 4 en 5 verminderd tot één, teneinde de lesuitval te beperken. Dit bleek met name voor leerlingen te leiden tot een te zware belasting, reden waarom vanaf 2008 weer gewerkt wordt met 3 proefwerkweken per jaar. Een probleem is wel dat de proefwerkweken veelal meer dan vijf 12
schooldagen kosten, waardoor de lesuitval navenant toeneemt. Nagegaan zal worden of drie proefwerkweken van vijf dagen niet voldoende soelaas kunnen bieden om voldoende proefwerken te kunnen geven en de belasting voor leerlingen aanvaardbaar te houden. In klas 6 wordt de belasting van het schoolexamen door leerlingen als erg zwaar ervaren. Overwogen wordt of een andere rangschikking van de SE-onderdelen over het vijfde en zesde leerjaar (1 deel in 5, 3 delen in 6) een betere spreiding oplevert. Ook voor de bovenbouw is door de commissie kwaliteit een evaluatie van de bevorderingsnormen gehouden, mede met het oog op de veranderde exameneisen per 2012, wanneer binnen Nederlands, Engels en wiskunde nog slechts één vijf als eindcijfer zal zijn toegestaan. Een beleidswijziging inhoudende een aanscherping van de bevorderingsnormen, conformering aan genoemde exameneisen en gelijkschakelingen voor de normen binnen de gehele bovenbouw is in voorbereiding.5 De in paragraaf II-2 aangekondigde notitie over toetsbeleid, tenslotte, zal ook de bovenbouw betreffen.
II-4 Maatschappelijke stage Vanaf 2011 is er een wettelijke verplichting alle leerlingen in hun schoolloopbaan 72 uur maatschappelijke stage te laten uitvoeren. De belangrijkste doelstelling van de stage is het ontwikkelen en stimuleren van verantwoordelijk burgerschap. De school heeft in 2007-2008 een eerste, bescheiden experiment met maatschappelijke stages gedaan in de tweede klassen. Evaluatie hiervan heeft geleid tot de conclusie dat de maatschappelijke stage het best kan worden ingebed in het derde en vierde leerjaar: dan zijn leerlingen eraan toe om ook zelf na te denken over de genoemde doelstelling en kunnen zij ook wat betekenen voor de stageverlenende instantie. Bovendien kan er in deze leerjaren, anders dan in de vijfde en zesde klas, ruimte gemaakt worden voor de stage. Overwogen zal worden of er een link met het vak maatschappijleer kan worden gelegd.6 Voor de organisatie is een coördinator maatschappelijke stage aangesteld. De school werkt samen met het Vrijwilligerscentrum Velsen, dat een bemiddelende rol speelt tussen scholen en stageverlenende instanties en dat coördinatie tussen de verschillende VO-scholen in Velsen verzorgt. Een tweede, wat groter opgezet experiment is gevolgd in 2009-2010, met 32 uur stage voor alle leerlingen van de derde klassen. Stages worden verdeeld over externe stages bij instellingen die variëren van basisscholen tot sportverenigingen en zorginstellingen, en interne stages binnen de eigen school, waarin leerlingen meewerken aan de organisatie van diverse activiteiten. In 2010-2011 zal de stage worden opgeschaald naar 72 uur door dan ook een stagedeel in klas 4 te laten plaatsvinden. Het stagecoördinaat zal dan worden uitgebreid, mogelijk door een tweede stagecoördinator voor de vierde klassen aan te stellen.
5
Zie Advies Bevorderingsnormen, Commissie Kwaliteit 2010. Een daartoe strekkend besluit zou impliceren dat het vak maatschappijleer van de vijfde klas naar de vierde klas moet worden verschoven. In dat geval zou verplaatsing van KCV naar de vijfde klas voor de hand liggen, waardoor een koppeling van dit vak met de Rome- en Griekenlandreis mogelijk zou worden. 6
13
II-5 Leermiddelen, ICT en ELO Leermiddelen De belangrijkste veranderingen en ontwikkelingen met betrekking tot leermiddelen zijn de opname van gelden voor boeken en andere leermiddelen in de lumpsum-financiering van de scholen door de overheid, en de grote uitbreiding van beschikbare digitale leermiddelen. De overgang naar ‘gratis boeken’ heeft voor het Gymnasium Felisenum geen inhoudelijke omslag betekend: de school werkte allang met een intern boekenfonds en voerde allang een (succesvol) beleid om de kosten voor ouders laag te houden. De nu beschikbare bekostiging voor boeken en overige leermiddelen (€316) komt dan ook redelijk overeen met de werkelijke kosten. Om de kosten voor leermiddelen laag te houden worden boeken meerjarig gebruikt (minimaal 4 jaar) alvorens te worden vervangen. Secties dienen derhalve ook minimaal 4 jaar met een eenmaal gekozen methode te doen. Ook uit hoofde van continuïteit in het onderwijsproces is dit overigens verstandig. Om verschillende redenen (bijv. om de letterlijke boekenlast van eersteklassers te verlichten) zijn en worden in verschillende gevallen klassensets van boeken aangeschaft, in aanvulling op het boekenpakket dat de leerlingen jaarlijks in bruikleen krijgen. De school beschikt verder over een uitgebreid bestand van woordenboeken, atlassen, BINAS-boekjes, literaire boeken voor Nederlands en de moderne vreemde talen, dat geleidelijk uitgebreid en up to date gehouden wordt. De schoolleiding beoogt om – in nader te bepalen vorm: papier of digitaal – de uitbreiding van de collectie (literaire) boeken van de school een extra impuls te geven.7 De aanschaf van deze boeken wordt gefinancierd uit de begrotingsposten boekenfonds en leermiddelen. De secties beschikken verder over een budget om additionele leermiddelen aan te schaffen (bijv. examenoefenmateriaal). Voor digitale leermiddelen geldt hetzelfde als boven vermeld voor boeken. Er is budget beschikbaar voor de aanschaf van deze leermiddelen die deels (CD-roms) deel uitmaken van het bruikleenpakket, deels op school beschikbaar zijn. Met de invoering van de ELO wordt er naar gestreefd deze zoveel mogelijk via de ELO of het internet beschikbaar te stellen. De BINAS-secties beschikken over een ruim budget om materialen en meetapparatuur ten behoeve van practica te kunnen aanschaffen. Alle secties hebben nu een meerjarenbegroting voor meetapparatuur en opstellingen opgesteld (of zijn daarmee doende), zodat geanticipeerd kan worden op grotere uitgaven en een afgewogen opbouw van faciliteiten wordt bereikt. Ook de sectie tekenen beschikt over een ruim exploitatiebudget. De secties muziek en lichamelijke opvoeding hebben eveneens meerjarenbegrotingen opgesteld om de voor deze secties hoge kosten voor instrumenten en apparatuur (toestellen en andere sportbenodigdheden) te kunnen spreiden. Het beleid in deze blijft ook de komende jaren gericht op optimale facilitatie van de uitvoering van het onderwijs in deze vakken. Elektronische Leeromgeving De school is in 2009, op basis van het advies van de tijdelijke commissie ELO 8, overgegaan tot de invoering van een elektronische leeromgeving (ELO). Er is gekozen voor de ELO Teletop op basis van mogelijkheden, ondersteuning, prijs-kwaliteitverhouding en (ingeschatte) continuïteit van het leverend bedrijf. 7
Dit is mede afhankelijk van de wijze waarop de in de nieuwbouw voorziene studiezaal/mediatheek gerealiseerd en ingericht wordt. 8 Zie het Eindrapport van de Commissie ELO, 2009.
14
De introductie van de ELO is gedaan middels een scholingsdag voor alle docenten. Het schooljaar 2009-2010 wordt gebruikt om alle docenten en secties gelegenheid te geven ervaring met de ELO op te doen en de mogelijkheden voor hun vak te onderzoeken. Daarnaast wordt dit schooljaar additionele scholing aan de docenten aangeboden. Vanaf het schooljaar 2010-2011 gelden richtlijnen en minimumeisen waaraan het gebruik van de ELO door alle secties moet voldoen. Dit beleid wordt jaarlijks bijgesteld en aangevuld, met als doel binnen enkele jaren (2012) een volwaardig gebruik van de (mogelijkheden van de) ELO schoolbreed te hebben gerealiseerd. Voor 2010-2011 worden in elk geval als minimale gebruikseisen van de ELO gesteld het werken met studiewijzers, het bewaken van het profielwerkstuktraject en het inleveren van werkstukken. Er is een beheerder van de ELO aangesteld die het goed functioneren van het systeem bewaakt en docenten ondersteunt. Ook zijn aan enkele docenten C-taakuren toegekend om het gebruik van de ELO binnen hun (cluster van) secties te ontwikkelen en docenten te ondersteunen. De in 2010 in te stellen commissie ICT&O adviseert de schoolleiding hieromtrent. ICT De school wil op verstandige wijze inspelen op de grote vlucht die het gebruik en de ontwikkeling van digitale leermiddelen (lijken te) nemen. Hoewel het Gymnasium Felisenum in deze geen voorhoedeschool is, vindt deze ontwikkeling in toenemende mate ook binnen de school plaats. Beperkende factoren hierin zijn, wat betreft de infrastructuur, een beperkte beschikbaarheid van computers in klaslokalen, het beschikbaar zijn van slechts één computerlokaal, het ontbreken van een draadloos netwerk, en beperkingen van de huidige servers. Daarnaast is ICT&O geen speerpunt geweest in het onderwijsbeleid van de school. Wat betreft de infrastructuur zal de voorziene uitbreiding (zie par. VII-2) soelaas bieden: er komt in de uitbreiding een tweede computerlokaal, de mediatheek zal een ruim aantal (ca. 40) digitale werkplekken bieden en de nieuwe lokalen zullen worden voorzien van de nodige infrastructuur om met computers te kunnen werken. In dit kader zal in 2010 besluitvorming plaatsvinden over inrichting van een draadloos netwerk en de aanschaf van een groot aantal computers (in de vorm van werkstations of laptops, dan wel een adequaat alternatief daarvoor). Los van de uitbreiding zullen de bestaande servers in 2010 vervangen worden en zullen de bestaande lokalen geleidelijk aan met elektronische schoolborden en toebehoren worden uitgerust. In het onderwijsbeleid zal ICT&O een belangrijker plaats innemen. De school heeft recentelijk (2009-2010) besloten om actiever te participeren in Pegasus, het project van de samenwerkende zelfstandige gymnasia om enerzijds (digitaal) lesmateriaal op gymnasiaal niveau te ontwikkelen en voor elkaar te ontsluiten, anderzijds een collegiaal netwerk van en voor docenten te bieden. Hiertoe is binnen de O-taken de functie “coördinator Pegasus” ingesteld, die naast de rol van contactpersoon vooral ten doel heeft collega-docenten ertoe te stimuleren te participeren in Pegasus. Om de plaats van ICT&O verder te bevorderen zal de school in 2010-2011 de functie van ICT-coördinator openstellen en overgaan tot inrichting van een vaste commissie voor ICT&O. De functie van ICT-coördinator wordt gezien als een belangrijke en meerjarige neventaak voor één van de docenten (ca. 0,1 fte, d.w.z. 160 O-taakuren). De opdracht binnen deze functie zal zijn: de ontwikkeling van didactiek voor het gebruik van digitale leermiddelen en het faciliteren van docenten in dit opzicht;
15
het ondersteunen van docenten en secties in de ontwikkeling en het gebruik van digitale leermiddelen en het gebruik van de ELO (in samenwerking met de beheerder ELO); het inhoudelijk voorbereiden en eventueel voorzitten van vergaderingen van de commissie voor ICT&O. De ICT&O-commissie zal de schoolleiding adviseren met betrekking tot alle aspecten van het ICT&O-beleid, i.c. infrastructuur en voorzieningen, de inzet van de elektronische leeromgeving, de scholing van docenten in ICT&O en het didactisch beleid inzake ICT&O.
16
III Leerlingenzorg en -begeleiding III-1 Inleiding Het Gymnasium Felisenum voelt zich verantwoordelijk om leerlingen wier mogelijkheden om de gymnasiumopleiding te volgen beperkt worden door fysieke, psychische of psychosociale problemen, de benodigde zorg en begeleiding te bieden, zodat hun beperking de schoolloopbaan niet in de weg staat. Met dit uitgangspunt wil de school anticiperen op de uitbreiding van de zorgplicht voor leerlingen die m.i.v. 2011 voortvloeit uit het overheidsbeleid “Passend Onderwijs”. De belangrijkste gevolgen van het Passend-Onderwijsbeleid zijn de volgende: De school wordt verantwoordelijk voor het aanbod van passend onderwijs voor iedere leerling die door de school is aangenomen. Dit impliceert dat (i) aan de leerling naast het onderwijs de vereiste zorg en begeleiding wordt aangeboden, zolang deze bij de school is ingeschreven en (ii) de school verantwoordelijk is voor het onderbrengen van de leerling bij een andere instelling, indien een verandering van het te volgen type onderwijs noodzakelijk is. De school moet beschikken over de noodzakelijke expertise om de binnen de school te bieden zorg en begeleiding daadwerkelijk te kunnen verstrekken. Daarnaast dienen de docenten geschoold te zijn (worden) in de omgang met en het geven van onderwijs aan zorgvragende leerlingen. De school dient te beschikken over een ZorgAdviesTeam (ZAT), waarin interne functionarissen van de school en vertegenwoordigers van externe zorginstanties samenwerken ten aanzien van de zorgtaak van de school en de zorgvragende leerlingen. De school moet aangesloten zijn bij een samenwerkingsverband. Het samenwerkingsverband is het netwerk waarin scholen samenwerken om passend onderwijs en adequate zorg voor alle leerlingen te realiseren.
III-2 Het aanbod van passend onderwijs Toelating De school draagt vanaf 2011 verantwoordelijkheid voor het bieden van passend onderwijs aan iedere leerling die is toegelaten tot de school. De toelatingsprocedure dient derhalve te voorzien in een zorgvuldige afweging van de vraag of de school een zorgvragende leerling in voldoende mate kan ondersteunen en begeleiden, d.w.z. of de school de zorg kan bieden die deze leerling nodig heeft. Het antwoord op deze vraag kan alleen per individueel geval gegeven worden. Voor iedere aspirant-leerling die voldoet aan de voor alle leerlingen geldende toelatingscriteria9, zal de school dit maatwerk leveren. De school treedt daartoe, op basis van het beschikbare zorgdossier, en de bevindingen en adviezen van eventuele 9
Voor toelatingscriteria zie Toelatingscriteria Gymnasium Felisenum 2009
17
externe zorgverleners die het kind eerder hebben begeleid, in overleg met de basisschool en de ouders. Deze procedure garandeert een zorgvuldige afweging en een zo verantwoord mogelijk besluit aangaande de toelating. De uitvoering van deze procedure ligt in handen van de leerjaarcoördinator 1-2, geassisteerd door de contactpersoon basisscholen. De Commissie Toelating (zie hoofdstuk VI-3) beoordeelt vervolgens of de aspirant-leerling kan worden toegelaten. Zorgbreedte De school heeft inmiddels beleid ontwikkeld met betrekking tot de zorgbreedte die zij kan bieden. Onder zorgbreedte verstaan wij de diversiteit van zorgvragen waarin de school leerlingen kan begeleiden, ondersteunen en faciliteren. Bij deze keuze heeft de school zich nadrukkelijk gebaseerd op de zorgvragen die vanuit onze leerlingpopulatie naar voren komen. Het gaat daarbij om het volgende scala aan zorgvragen: dyslexie taalachterstand faalangst fysieke handicaps gedragsproblemen (ADHD, autisme e.d.) onderpresteren bij hoogbegaafdheid. In dit beleid is gekozen voor spreiding van expertise en verantwoordelijkheden. Voor elke genoemde zorgvraag is minimaal één docent aangesteld als zorgdocent, na in deze problematiek te zijn (bij-)geschoold. Daarbij is waar mogelijk een inhoudelijke aansluiting met de vakdiscipline van de docent gezocht. Zo zijn de terreinen van dyslexie en taalachterstand ondergebracht bij Neerlandici en fysieke handicaps bij een LO-docent. De taken van de zorgdocent zijn (i) signaleren en diagnosticeren, (ii) het bieden van hulp in de vorm van remediëring, training of het bieden van faciliteiten, (iii) het onderhouden van contacten met externe hulpverleners, (iv) doorverwijzen en (v) het houden van contact over zorgvragende leerlingen met de zorgcoördinator en het informeren van de docenten over individuele leerlingen. Signalering kan in eerste instantie komen van leerlingen zelf, hun ouders, docenten of mentoren. De zorgdocent zal vervolgens nagaan of en zo mogelijk in welke mate sprake is van de vermoede problematiek. Dit kan doordat de zorgdocent zelf testen afneemt (zoals bij faalangst), dan wel de leerling extern laat testen (zoals bijv. bij dyslexie). Afhankelijk van de aard en de ernst van de problematiek kan de zorgdocent werken aan remediëring. Bij taalachterstand zal de zorgdocent dat zelf doen, bij faalangst biedt de zorgdocent in veel gevallen een training aan, bij gedragsproblematiek wordt vrijwel altijd externe hulp gezocht (vaak ambulante begeleiding vanuit het REC10) en is de taak van de zorgdocent begeleiding en het onderhouden van contacten met externe hulpverleners. Bij dyslexie en fysieke handicaps ligt remediëring buiten het domein van de zorgdocent en gaat het om begeleiding en het bieden van faciliteiten en ondersteuning. Ook in alle gevallen waarin de problematiek de deskundigheid van de zorgdocent te boven gaat, wordt verwezen naar een passende hulpinstantie. Facilitering betreft het bieden van hulpmiddelen, voorzieningen of speciale behandelingen (zoals meer tijd voor een toets) in het leertraject, in het bijzonder bij proefwerken en het examentraject en voor zover mogelijk in de klas. In 2010 zal een regeling worden opgesteld waarin wordt vastgelegd hoe docenten dienen om te gaan met vaker voorkomende zorgvragen, met name dyslexie. Het gaat daarbij om een eenduidig 10
REC: Regionaal Expertisecentrum
18
beleid met betrekking tot zaken zoals meer tijd voor het maken van toetsen en het hanteren van een andere normering bij de beoordeling. De school is er zich nadrukkelijk van bewust dat de zorg en hulp die verleend kunnen worden in de meeste gevallen niet verder reiken dan eerstelijnsopvang. De mogelijkheden in tijd en expertise van de zorgdocenten zijn begrensd. De school beschikt in haar eigen personeelsbestand niet over geschoolde psychologen, gedragstherapeuten of medici en dient dan ook in haar ambities en pretenties in dit opzicht bescheiden te zijn. Dat maakt dat het doorverwijzen naar en inschakelen van externe zorgverlening een belangrijke component is in het zorgbeleid. Zorgdocenten worden door de school in de gelegenheid gesteld dit werk te doen doordat de school enerzijds de kosten van scholing op zich neemt en, indien dat redelijk is, de docenten extra tijd geeft voor scholing, anderzijds jaarlijks een aantal taakuren beschikbaar stelt voor de uitvoering van deze taken. Op basis van de ervaringen sinds 2008, toen dit beleid is ingezet, zijn wij doende te komen tot een verantwoorde invulling van de omvang van de zorgtaken. Vanaf het schooljaar 20102011 is deze als volgt voorzien: dyslexie: 25 uur (30% diagnosticering en 70% begeleiding) taalachterstand: 25 uur (20% diagnosticering, 80% training) faalangst: 60 uur (30% diagnosticering, 60% training, 10% overig) fysieke beperkingen: 20 uur (100% begeleiding) gedragsproblemen (ADHD, autisme e.d.): 80 uur (50% begeleiding, 20% externe contacten, 10 % overleg met ouders, 20% overig). Aan dit palet moet nog worden toegevoegd de portefeuille ‘onderpresteren bij hoogbegaafdheid’. Het streven is om ook dit probleemveld uiterlijk in het cursusjaar 2011-2012 te bemensen (vooralsnog voorzien op 30 uur, waarvan 30% diagnosticering en 70% begeleiding). Vertrouwenspersoon Een speciale plaats in het zorgpalet neemt de functie van vertrouwenspersoon in. Het Gymnasium Felisenum heeft twee docenten (om evidente redenen een manlijke en een vrouwelijke docent) met deze functie bekleed, na het volgen van toegesneden training. De vertrouwenspersonen zijn er voor de leerlingen: dat wil zeggen dat de leerlingen de doelgroep vormen die bij hen terecht kunnen. Voor docenten en ouders staan andere wegen open in geval zij problemen vertrouwelijk willen bespreken. Het wil ook zeggen dat datgene wat leerlingen aan deze docenten toevertrouwen, uitsluitend met toestemming van de leerling aan anderen wordt doorgegeven (ouders, externe instanties e.d.). Ook voor vertrouwenspersonen geldt dat hun rol als oplosser van de problemen beperkt is: de vertrouwensdocent biedt een luisterend oor, probeert begrip van de leerling en grip op diens probleem te krijgen, adviseert en verwijst door. Dit betekent tevens dat het aantal gesprekken dat de vertrouwenspersoon met een individuele leerling voert over een bepaald probleem beperkt is. Voor deze taak is per vertrouwenspersoon 40 uur beschikbaar gesteld, wat uitgaande van 30-45 minuten per gesprek, neerkomt op ruimte voor een totaal van ca. 120 gesprekken. Bij ca. 30 leerlingen per jaar die om deze zorg vragen resulteert dit in een gemiddelde van vier gesprekken per leerling.
19
Rouwbegeleiding Helaas komt het met zekere regelmaat voor dat een leerling wordt geconfronteerd met het verlies van een familielid, in veel van deze gevallen een grootouder, soms ook een eerstelijns familielid, of een bekende. Dit vormt altijd een ingrijpende gebeurtenis voor het kind, die lange tijd kan doorwerken en het functioneren van het kind op school, zowel in sociaal opzicht als wat betreft schoolprestaties, beïnvloedt of kan beïnvloeden. Om deze leerlingen te begeleiden is een zorgdocent aangesteld met de portefeuille rouwbegeleiding. Deze docent kan tijd en aandacht besteden aan de leerling die in een rouwproces verkeert, en tevens zijn of haar klasgenoten hierin betrekken, zodat deze de leerling tot steun kunnen zijn. De rouwbegeleider fungeert ook als contactpersoon naar de familie van de leerling en zorgt er binnen school voor dat andere docenten op de hoogte zijn van de bijzondere situatie waarin de leerling verkeert, zodat ook zij op goede wijze het kind kunnen opvangen. De rouwbegeleider heeft ook tot taak om op wat langere termijn de desbetreffende leerlingen te volgen en waar nodig een luisterend oor te bieden of hulp, afhankelijk van de behoeften van het kind. Zorgcoördinator Naast de zorgdocenten is een zorgcoördinator aangesteld. De zorgcoördinator houdt contact met de individuele zorgdocenten en organiseert minimaal twee maal per jaar een overleg met het gehele zorgteam. De zorgcoördinator adviseert en ondersteunt zorgdocenten, en zorgt ervoor dat het docententeam geïnformeerd wordt over belangrijke ontwikkelingen in of aspecten van het zorgbeleid. Ook zorgvragen waarin de school (tot) op dat moment niet voorziet komen terecht bij de zorgcoördinator. Zorgdocenten zelf voorzien de andere docenten van relevante informatie met betrekking tot leerlingen die onder hun zorg vallen. De zorgcoördinator bewaakt en ziet toe op de contacten met het REC en de aanvragen van rugzakjes. De zorgcoördinator beheert ook de dossiers (inclusief de financiële afwikkeling) die hiermee gemoeid zijn. Voorts is de zorgcoördinator voorzitter van het zorgadviesteam (zie volgende paragraaf) en is in die hoedanigheid contactpersoon van de school voor externe instanties als de GG&GD, het REC, het CJG/Bureau Jeugdzorg en het CFI. Tenslotte informeert de zorgcoördinator de schoolleiding en legt verantwoording af aan de schoolleiding voor de uitvoering van het zorgbeleid. Van de zorgcoördinator wordt gevraagd dat deze een op deze functie toegesneden opleiding op masterniveau heeft afgerond. Voor de functie van zorgcoördinator is een taakomvang van 100 uren vastgesteld. Het ZorgAdviesTeam (ZAT) De school zal vanaf medio 2010 beschikken over een ZorgAdviesTeam. In het ZAT van het Gymnasium Felisenum zijn de volgende instanties vertegenwoordigd: de school (in de persoon van de zorgcoördinator) de GG&GD (de schoolarts) het REC het CJG/Bureau Jeugdzorg het JeugdInterventieTeam
20
de Politie. De school maakt afspraken met de externe instanties over hun vertegenwoordiging. De zorgcoördinator is voorzitter van het ZAT en roept minimaal eens per jaar het voltallig ZAT bijeen voor overleg. Dit overleg betreft in elk geval het zorgbeleid voor het komende jaar. Daarnaast roept de zorgcoördinator het ZAT in een bij de agenda passende samenstelling bijeen indien nodig voor de bespreking van zorgvragende leerlingen wier problematiek mogelijk externe ondersteuning vergt. Voor deze overleggen wordt (worden) ook de betrokken zorgdocent(en) uitgenodigd. De taak van het ZAT is enerzijds het adviseren van de schoolleiding over het zorgbeleid, anderzijds zorgdragen voor een optimale begeleiding van zorgvragende leerlingen. Binnen het ZAT wordt voor deze leerlingen een zorgplan besproken en vastgesteld en, indien nodig, worden afspraken gemaakt over verwijzing. De school informeert de ouders over het ZAT via de schoolgids en de website. Professionalisering Het bovenstaande beleid is ingezet in 2008 met de benoeming van zorgdocenten en hun scholing in de genoemde portefeuilles. Ook voor de overige docenten is een studiedag gewijd aan deze problematiek. De afgelopen twee jaar is gebruikt om ervaring op te doen met de gekozen structuur. De komende jaren zal de leerlingenzorg en –begeleiding verder moeten worden geprofessionaliseerd en vooral ook in de breedte worden versterkt. Daartoe is ingezet op de aanstelling van een zorgcoördinator, die de masteropleiding zorgcoördinator heeft afgerond, met ingang van het schooljaar 2011-2012. Het professionaliseringsbeleid ten aanzien van zorgdocenten zal worden gecontinueerd, d.w.z. dat zij worden gestimuleerd en in de gelegenheid gesteld tot het volgen van specifieke nascholing. Wat betreft versterking van het zorgprofiel in de breedte zal het professionaliseringsbeleid vooral gericht zijn op bijscholing van alle docenten, schoolbreed. Het doel hiervan is tweeërlei: verbetering van de omgang met zorgvragende leerlingen tijdens de les en in de klas en vergroting van de kennis over de achterliggende problematiek van deze leerlingen.
III-3 Regionale Samenwerking Het Samenwerkingsverband Voortgezet Onderwijs (SW-VO) Het Gymnasium Felisenum maakt deel uit van het Samenwerkingsverband Voortgezet Onderwijs (SW-VO) Zuid-Kennemerland. Vooruitlopend op de in 2011 in werking tredende wijziging in wet- en regelgeving (het Passend Onderwijsbeleid) is deze organisatie, die aanvankelijk alleen het vmbo- en praktijkonderwijs betrof, uitgebreid met scholen voor havo en vwo. Daarnaast maken de REC 1 t/m 4 organisaties en de daaronder ressorterende scholen voor speciaal onderwijs deel uit van het SW-VO. Het SW-VO beheert in belangrijke mate de voor leerlingenzorg beschikbare gelden, zoals het regionaal zorgbudget, de Reboundsubsidies, gemeentelijke bijdragen e.d. (in totaal een budget van ca. 1.25 M€/jaar). 21
Het SW-VO houdt een aantal zorgvoorzieningen in stand, zoals de Rebound, Op de rails en Herstart. Daarnaast biedt het SW-VO een programma van professionalisering en deskundigheidsbevordering aan, zoals een masteropleiding zorgcoördinator, mentortrainingen en conferenties en workshops voor docenten. Het SW-VO kent een permanente commissie leerlingenzorg (PCL), die uitspraken doet over de plaatsing en behandeling van leerlingen met orthopedagogische en orthodidactische problemen, en samenwerkt met de toelatingscommissies van de zorgscholen. Binnen het scala van activiteiten van het SW-VO11 in het kader van leerlingenzorg, zijn voor het Gymnasium Felisenum met name van belang: het bevorderen van professionalisering op het gebied van leerlingenzorg (de masteropleiding zorgcoördinator, de kenniskringen voor diverse zorgfunctionarissen); de Reboundopvang; de begeleiding van rugzakleerlingen. Passend Onderwijs Zuid-Kennemerland Onder de naam Passend Onderwijs Zuid-Kennemerland heeft een groot aantal onderwijsinstellingen in de regio Kennemerland een regionaal netwerk opgericht, met als doel samenwerking met betrekking tot passend onderwijs in de regio, zowel tussen VO-scholen onderling als met het PO. Het Gymnasium Felisenum maakt deel uit van dit netwerk en is vertegenwoordigd in de regiegroep die de samenwerking op beleidsniveau vaststelt. Doelstelling is het realiseren van de ambitie om “… aan alle leerlingen het onderwijs en de zorg te bieden die zij nodig hebben..” en te bereiken dat “leerlingen in het reguliere onderwijs blijven zolang het verstandig is, naar een zorgvoorziening gaan als dat nodig is en weer terugkeren in het reguliere onderwijs wanneer dat mogelijk is.” 12 Afstemming en beleidsafspraken zullen in 2010-2011 de volgende zaken betreffen: het basale zorgniveau dat alle scholen voor VO hun leerlingen bieden; specifieke zorg per school die boven het basisniveau uitgaat; de keuze van dit zorgaanbod is afhankelijk van de leerlingenpopulatie van de school en de daarbinnen prevalerende zorgvragen; vorm en structuur van eventuele daarop aanvullende zorgvoorzieningen; procedures en voorwaarden m.b.t. uitplaatsing van leerlingen in zorgscholen en de eventuele terugkeer naar de school van afkomst. Naar verwachting zal dit beleid in 2011 vorm hebben gekregen.
11 12
Zie het jaarlijkse Zorgplan van het SW-VO. Zie Beleidsplan Passend Onderwijs Kennemerland.
22
IV Buitenschoolse en extracurriculaire activiteiten IV-1 Culturele vorming De school hecht aan culturele vorming in brede zin. Dit houdt in dat culturele aspecten binnen verschillende vakken (talen, geschiedenis, maatschappijvakken, kunstvakken) ruim aandacht krijgen, maar dat daarnaast ook tal van buitenschoolse en extracurriculaire activiteiten cultuur betreffen en culturele vorming van de leerling ten doel hebben. De school biedt een scala aan activiteiten, waarin leerlingen actief participeren, hetzij op individuele basis, zoals het schooltoneel en het schoolkoor of –orkest, hetzij in klassikaal of jaarlaagverband, zoals de poëzierevue. Daarnaast bezoeken leerlingen verschillende (professionele) uitvoeringen van toneelstukken, opera, film e.d. Hoewel binnen het kader van bijvoorbeeld Klassieke Culturele Vorming, eisen worden gesteld m.b.t. het aantal te bezoeken voorstellingen, is het beleid dat leerlingen altijd op basis van vrijwilligheid meedoen aan deze activiteiten. Leerlingen kunnen er ook voor kiezen ’in eigen beheer’ voorstellingen bezoeken. De cultuurpas die zij krijgen biedt de mogelijkheid om dit tegen gereduceerd tarief of gratis te doen. Ten slotte worden ook ouders van leerlingen uitgenodigd voor de jaarlijkse schrijversavond, het winterconcert en de klassiekenavond. De school faciliteert docenten door het beschikbaar stellen van taakuren voor de organisatie en begeleiding van culturele activiteiten om aan de culturele doelstelling van de school te kunnen bijdragen. Voor een volledig en up to date overzicht van culturele activiteiten wordt verwezen naar de website van de school.
IV-2 Excursies Excursies vormen een belangrijk onderdeel van het onderwijs. Excursies bieden de mogelijkheid om kennis te illustreren en verdiepen, verbanden te leggen met de praktijk, kennis te maken met maatschappelijke organisaties en toepassingen van de theorie te zien. Voor leerlingen bieden zij daarenboven een mogelijkheid om zelf de onderwerpen van de lesstof te aanschouwen of ervaren en om zelf de op school opgedane kennis in de praktijk te brengen. Voor excursies geldt dat deze merendeels nauw verband houden met de inhoud van een vak en derhalve in klassikaal of jaarlaagverband worden uitgevoerd. Voor deze excursies geldt dan ook dat zij een – zo niet letterlijk dan toch de facto - verplicht karakter hebben. De belangrijkste excursies van de school, de Rome- en Griekenlandreizen, vallen hieronder. Daarnaast is er een aantal excursies waar leerlingen op vrijwillige basis aan deel kunnen nemen. Het beleid is in alle gevallen gericht op inbedding van de excursies in het curriculum. Naast een acceptabele belasting van de school wat betreft begeleiding (en daarmee uitval van reguliere lessen) en een verantwoord kostenniveau, zijn de inhoud en de inpassing in het curriculum belangrijke toetsmomenten voor het al dan niet opnemen van een excursie in het programma. Het beleid is om, indien een excursie voldoet aan deze voorwaarden, zoveel mogelijk de excursie ook daadwerkelijk te laten plaats vinden. De school brengt daarmee
23
ook tot uiting dat zij er aan hecht dat leerlingen ‘buiten de deur’ komen en over de grenzen van het klaslokaal heen kijken. Reis, verblijf- en entreekosten van excursies (niet de begeleidingskosten) worden in belangrijke mate betaald door de ouders. Voor de dure Rome- en Griekenlandreizen wordt een spaarsysteem gebruikt, van de overige excursies zijn de kosten voor het grootste deel (ca. 70%) opgenomen in de ouderbijdragen, de rest wordt uit de reguliere schoolbegroting betaald. Voor een volledig en up to date overzicht van excursies wordt verwezen naar de website van de school.
IV-3 Sport Naast de bovengenoemde extracurriculaire activiteiten, projecten en excursies die veelal gericht zijn op kunst en cultuur in bredere zin, dan wel een verbreding of verdieping van een van de schoolvakken betreffen, is sport een belangrijk onderdeel van het beleid. Het vak LO, lichamelijke opvoeding, maakt deel uit van het curriculum van klas 1 tot en met 6. Direct verbonden aan LO zijn de sportdagen, die meerdere keren per jaar worden georganiseerd. De komende tijd zal het beleid met betrekking tot sportdagen worden geëvalueerd, teneinde op basis van een afweging van baten (toegevoegde waarde ten opzichte van het reguliere curriculum, leerlingwaardering, rendement) en kosten (begeleiding en lesuitval), aantal en vormgeving van de sportdagen voor de komende jaren te kunnen vaststellen. Een belangrijk onderdeel van het LO-beleid is de kennismaking met diverse vormen van sportbeoefening die buiten de muren van de school plaats vindt. Dit beleid van korte excursies wordt gecontinueerd. Hetzelfde geldt voor deelname aan interscholaire sporttoernooien, die vanuit de schoolbegroting wordt gefaciliteerd. In 2008-2009 en 2009-2010 is, met succes, een meerdaagse ski-reis georganiseerd voor leerlingen uit de derde en (indien er ruimte is) vierde klas. Het beleid is gericht op continuering van deze reis, mits de kosten (ook al zijn deze voor rekening van de deelnemende leerlingen) en de begeleiding door docenten haalbaar blijven.
IV-4 Internationalisering Zoals het een opdracht van het gymnasium is om in historisch en cultureel opzicht over grenzen heen te kijken, beschouwt het Gymnasium Felisenum het ook als een opdracht om dat te doen in actuele zin. De context van globalisering is bepalend voor de tijd en plaats waarin de leerlingen opgroeien. De verwevenheid van de economische ontwikkelingen in Nederland met die in de rest van de wereld, de consequenties van de wereldwijde klimaatverandering voor het Nederlandse kustgebied, de toenemende mate waarin Nederlanders het buitenland en buitenlanders Nederland bezoeken, de ontwikkeling van de multiculturele samenleving die Nederland is, al deze verschijnselen komen leerlingen buiten school tegen. De school dient leerlingen toe te rusten om daarmee om te kunnen gaan en daar een visie over te ontwikkelen. Naast de raakvlakken die de vakken hiermee hebben, zijn internationaliseringsactiviteiten een middel om genoemde doelstelling te bereiken. Internationalisering is gericht op directe contacten met leerlingen en docenten van scholen in het buitenland, dan wel vertegenwoordigers van andere instituten en/of bedrijven in het buitenland. Dit aspect van directe contacten, via internet, middels bezoeken of anderszins onderscheidt de 24
internationaliseringsactiviteiten van regulier (vak)onderwijs gericht op het buitenland. Deze activiteiten sluiten derhalve wel aan bij het onderwijs in een of meer vakken, maar vinden in belangrijke mate in de vorm van projecten plaats. Het schoolbeleid is erop gericht dat alle leerlingen éénmaal tijdens hun schoolloopbaan gelegenheid hebben te participeren in internationaliseringsactiviteiten. De doelstelling van het internationaliseringsbeleid is leerlingen bewust maken van de internationale omgeving waarin zij leven en hun verantwoordelijkheid bijbrengen aangaande hun (aanstaande) rol als Europees burger, c.q. wereldburger. Dit impliceert leerlingen bewust maken van de cultuurverschillen tussen landen en volkeren, alsook van verschillen in politiek en sociaal-economisch opzicht (democratie vs totalitaire staat, rijk vs arm), rechtstaat en mensenrechten, onderwijs, de positie van 12-18-jarigen e.d. Daarnaast biedt een internationaliseringsproject goede mogelijkheden om leerlingen hun kennis van moderne vreemde talen laten toepassen. Ten behoeve van het bovenstaande is een commissie internationalisering ingesteld die tot taak heeft het bovengeschetste beleid vorm en inhoud te geven en internationaliseringsprojecten te organiseren, c.q. docenten te ondersteunen bij aandacht voor internationalisering binnen het kader van hun reguliere onderwijs. Het eerste internationaliseringsproject vindt plaats in het cursusjaar 2009-2010. De evaluatie daarvan zal mede bepalend zijn voor de vorm waarin internationalisering verder een plaats zal krijgen binnen school.
25
V Personeelsbeleid V-1 OSZG-beleid Het personeelsbeleid van het Gymnasium Felisenum vindt plaats binnen de kaders van het personeelsbeleid van de OSZG. De OSGZ heeft haar verantwoordelijkheden met betrekking tot de werkgelegenheid van het personeel neergelegd in het Sociaal Statuut, alsook de procedures die gevolgd worden bij fricties in werkgelegenheid binnen de stichting of onderdelen daarvan. In concreto houdt dit o.a. in dat docenten en andere werknemers bij eventuele boventalligheid voorrang hebben bij vacatures elders binnen de OSZG. Gemeenschappelijk OSZG-beleid is ook om het aantal lessen binnen een volledige baan te maximeren op 25 en het aantal leerlingen per klas op 28 in de onderbouw en 29 in de bovenbouw. Ten slotte heeft de OSZG hoofdlijnen van beleid geformuleerd met betrekking tot de functiemix, de gemiddelde inschaling in LB-, LC- en LD-functies, waaraan het personeelsbestand moet voldoen (zie V-8).
V-2 Aannamebeleid Voor het vervullen van vacatures wordt in alle gevallen gewerkt met een sollicitatiecommissie die de schoolleiding adviseert met betrekking tot de benoeming van kandidaten. Voor docenten bestaat de commissie uit de rector (vz), de conrector onderwijs, de sectievoorzitter van de desbetreffende sectie en een docent uit de desbetreffende sectie. Voor vacatures binnen het OOP bestaat de commissie ten minste uit de rector (vz), de conrector organisatie en een lid van het OOP. Voor functies binnen de schoolleiding liggen procedures vast op OSZG-niveau. Voor andere functies die geen externe werving impliceren maar als C- of O-taak worden vervuld door zittende docenten, besluit de schoolleiding tot een passende procedure. Indien voor vervulling van een dergelijke functie gekozen wordt voor een interne sollicitatieprocedure, bestaat de commissie uit de rector (vz), een van de conrectoren, een van de leerjaarcoördinatoren en een lid van het OP of OOP, afhankelijk van de vacante functie.
V-3 LIO’s en PAL’s De school staat om verschillende redenen positief tegenover het werken met PAL’s (PAL: persoonlijk assistent van de leraar) en LIO’s (LIO: leraar in opleiding). Ten eerste kunnen beide vormen van stage bijdragen aan het motiveren van studenten voor het docentschap. Met name het werken als PAL brengt studenten die nog niet gekozen hebben voor het leraarschap in de school en laat hen kennismaken met verschillende facetten van het leraarschap. Daarnaast kan het werken met PAL’s en LIO’s ook voor de school mogelijkheden inhouden om extra dingen te doen, aandacht te besteden aan aspecten van het onderwijs waar normaal te weinig tijd voor is. Dit geldt met name voor de PAL’s, die immers bedoeld zijn om de docent te ondersteunen. In 2009-2010 zijn vier studenten als PAL aangesteld, van wie drie bij de bètasecties en één in het huiswerkstituut. LIO’s zijn vrijwel ieder schooljaar op het Gymnasium Felisenum actief, meestal circa twee per jaar. De mogelijkheden om als opleidingsschool te kunnen fungeren zullen in de komende periode worden verkend. 26
V-4 Professionalisering Voor nascholing en andere professionaliseringsactiviteiten is een budget in geld en tijd beschikbaar. Het budget in tijd voor docenten bedraagt, zoals vastgelegd in CAO-afspraken, 10% van de aanstellingsomvang. Daarnaast verleent de school docenten, indien nodig en mogelijk, vrijstelling van lessen om nascholingsactiviteiten te kunnen volgen. Vanzelfsprekend wordt dit afgewogen tegen en begrensd door de nadelen van lesuitval. In de CAO is vastgelegd dat een werknemer recht heeft op een scholingsbudget van minimaal €500 per werknemer. Voor het Gymnasium Felisenum betekent dit een scholingsbudget van ca. €35000 in 2010. In 2009 is ca. €32000 uitgegeven aan nascholing. Per werknemer ligt het voor de hand om over een wat langere periode (4 jaren) na te gaan of het recht op nascholing in redelijke mate verzilverd is; dat biedt anderzijds ook de mogelijkheid om duurdere scholing aan werknemers aan te bieden. In de praktijk is geld eigenlijk nooit een belemmerende factor voor nascholing. Van docenten wordt gevraagd in het kader van het jaargesprek een scholingsplan te overleggen waarin de professionaliseringsactiviteiten voor één of meer jaren zijn omschreven. In het jaargesprek dient de werknemer, desgevraagd, ook verantwoording te kunnen afleggen voor de besteding van de voor professionalisering geoormerkte uren. Ook voor het OOP geldt dat de school als goed werkgever alle relevante professionalisering zal aanmoedigen, ondersteunen en faciliteren in tijd en geld. Van geval tot geval zal een afweging worden gemaakt of de school de kosten van professionalisering geheel of gedeeltelijk, en in het laatste geval voor welk percentage, zal dragen. In het eerste geval kan de school een terugbetalingsregeling opleggen bij ontslag van de betrokken werknemer binnen een bepaalde termijn.
V-5 Formatiebeleid Pijlers van het formatiebeleid zijn een maximale lestaak van 25 uur, toekenning van 53 klokuren op jaarbasis per lesuur, en een splitsingsnorm van 28 in de onderbouw en 29 in de bovenbouw. De schoolleiding stelt de kaders vast waarbinnen lestaken aan de docenten worden toegedeeld. Binnen deze kaders en eventuele andere aanwijzingen van de schoolleiding bepalen de secties zelf de verdeling van klassen en vakken (indien van toepassing) over de docenten. De omgang met de splitsingsnorm is ruimhartig: gestreefd wordt naar een klassengrootte van niet meer dan 25 leerlingen in de bovenbouw en 26 in de onderbouw. Formatietechnische redenen, de beperkte beschikbaarheid van lokalen (lees: het lokalentekort), en financiële overwegingen maken het echter niet mogelijk de formele norm nu verder te verlagen. De resultante van het beleid, een gemiddelde klassengrootte van 25 leerlingen per klas, en het belang van enige beleidsruimte, maken het ook ongewenst de splitsingsnormen te verlagen.
V-6 Taakbeleid Bij de toekenning van 53 (klok)uren per lesuur op jaarbasis is uitgegaan van de volgende lestaken of A-taken: het geven van de lessen en het afnemen van toetsen en examens, het voorbereiden van de lessen inclusief het ontwikkelen van daarvoor benodigd onderwijsmateriaal, het maken, afnemen, corrigeren en evalueren van toetsen, het 27
begeleiden en beoordelen van werkstukken et cetera, overleg met individuele leerlingen over de les, een proefwerk e.d., begeleiding van individuele leerlingen, overleg met en binnen de sectie, selectie van de te gebruiken lesmethode, het maken een vakleerplan, studiewijzers en PTA’s, het geven en invoeren van cijfers, de organisatie en begeleiding van eendaagse excursies, de organisatie en uitvoering van projecten en andere curriculaire activiteiten, surveillance bij proefwerken en examens. Bovenvermelde normen (maximaal 25 lesuren bij een voltijdsbaan, 53 klokuren per lesuur op jaarbasis, en de normatieve toewijzing van 166 uren voor professionalisering) impliceren dat voor het taakbeleid minimaal 168 uren beschikbaar zijn. Daarvan zijn, bij een voltijdsaanstelling maximaal 50 uur (25 plus 1 per lesuur) gereserveerd voor “school- of Btaken”. Voor alle docenten geldt een vaste voet van 25 uur, bestemd voor niet-lesgebonden taken zoals algemene personeelsvergaderingen, de open dag en voorlichtingsavond, de diploma-uitreiking en pauzesurveillances. Daarnaast is er een variabel deel van één uur per lesuur ten behoeve van rapportvergaderingen, ouderavonden en ouderspreekuren, surveillance bij examens, invaluren e.d. 13 De resterende tijd is beschikbaar voor wat bekend staat als C-taken en O-taken. De verdeling van C- en O-taken vindt in eerste instantie plaats op basis van wensen en belangstelling van de docenten. Deze worden jaarlijks middels een intekenlijst geïnventariseerd. De schoolleiding betrekt in haar overwegingen bij de toedeling echter ook de geschiktheid en expertise van de docent en ziet zich vanzelfsprekend ook genoodzaakt te voorzien in de invulling van enkele minder geambieerde taken. C-taken worden jaarlijks op basis van afspraken met de docenten vastgesteld. Vanzelfsprekend kunnen C-taken ook meerdere jaren bij dezelfde docent liggen. De C-taken betreffen de volgende categorieën van taken: mentoraten onderwijsontwikkeling die uitgaat boven wat in het kader van de A-taken mag worden verwacht*14 docentcoaching en –begeleiding* leerlingbegeleiding in huiswerkinstituut, steunlessen of inhaaluren organisatie en begeleiding van meerdaagse excursies organisatie en uitvoering van extracurriculaire projecten en activiteiten op het gebied van cultuur, sport, internationalisering, waaronder de F-dag* lidmaatschap incidentele commissies* overige door de schoolleiding vast te stellen, doorgaans incidentele taken of activiteiten. O-taken zijn taken die gedurende meerdere jaren door een docent worden verricht en die op basis van sollicitatie of op verzoek van de schoolleiding worden afgesproken. Omdat veel taken een investering van tijd en geld in de vorm van scholing vragen en omdat continuïteit gewenst is, worden deze in toenemende mate als O-taken gezien. Het gaat daarbij om de volgende categorieën van taken en functies: leerjaarcoördinator 13
Zie voor een compleet overzicht het Docentenhandboek van de school. Alle met een asterisk gemerkte taken zijn recentelijk (d.w.z. in 2007 of later) ingevoerd of verruimd in beschikbare uren. 14
28
decanaat zorgcoördinator* zorgdocent* coördinator maatschappelijke stage* assistent-roostermaker lidmaatschap vaste commissies beheer ELO* redactie website* contactpersoon basisscholen* coördinator huiswerkinstituut leiding en begeleiding schooltoneel, schoolorkest en schoolkoor* sectievoorzitter coördinator en contactpersoon Bèta-activiteiten* MR-lidmaatschap en –voorzitterschap. De afgelopen jaren is het beleid geweest om meer ruimte voor C- en O-taken beschikbaar te stellen. Vele van de bovengenoemde taken zijn dan ook nieuw ingevoerd of uitgebreid in omvang. De doelstellingen van dit beleid waren (en zijn): het verbeteren van de kwaliteit van de school met betrekking tot haar kerntaken (het onderwijs aan en de begeleiding van leerlingen); het vergroten van de aantrekkelijkheid van (het onderwijs op) het Gymnasium Felisenum voor leerlingen; het bieden van meer mogelijkheden aan docenten om zich in verschillende opzichten te ontplooien. In dit kader is het aantal beschikbare uren voor C-en O-taken gegroeid van 9228 uur (~5,56 fte) in 2008 tot 10807 uur (~6,51 fte) in 2009-2010.15 Hiermee lijkt voldoende ruimte beschikbaar om alle C- en O-taken op adequate wijze te kunnen uitvoeren en genoemde doelstellingen te realiseren. Een verdere stijging van dit niveau is derhalve niet voorzien en financieel ook niet gewenst. Wel blijft de toekenning van uren aan individuele taken een punt van aandacht. Opgemerkt wordt dat vrijwel geen enkele docent met een voltijdsaanstelling meer dan 24 lesuren verzorgt.
V-7 Beleid ten aanzien van bijzondere groepen De school kent geen specifiek beleid ten aanzien van bepaalde groepen, met uitzondering van nieuw aangestelde docenten. Beginnende docenten zijn (in hun eerste lesjaar) volledig vrijgesteld van C-taken en krijgen deze uren om te besteden aan hun A-taken. Inmiddels is een dergelijke regeling in recente CAO’s opgenomen. Nieuwe docenten die elders al onderwijservaring hebben opgedaan, krijgen tijd om zich in te werken. Dit is vastgesteld op 40 uur bij een aanstelling tot 0,6 fte en 50 uur daarboven. De school hecht voorts aan het 15
Daarmee werd in 2008 13,7 % en wordt in 2010 ~14,6% van de totale formatie aan C- en O-taken besteed, circa twee maal zoveel als de minimaal beschikbare ruimte van 118 uur (d.w.z. ~7,1% van de taakomvang) per fte. Het gemiddelde binnen de OSZG is 15,2%.
29
uitgangspunt dat goed personeelsbeleid leeftijdsbewust is en rekening houdt met ieders persoonlijke omstandigheden.
V-8 Jaargesprekken Jaarlijks wordt met iedere werknemer een jaargesprek gehouden. Deze gesprekken hebben minimaal het karakter van een formatiegesprek en waar nodig van een functioneringsgesprek met de volgende doelstellingen: evalueren van de invulling en uitoefening van de functie; evalueren van arbeidsomstandigheden in ruime zin des woords; te komen tot afspraken over taken en verantwoordelijkheden (invulling van de functie); te komen tot afspraken over professionalisering; (optioneel) in kaart brengen en eventueel maken van afspraken over ontwikkelingsmogelijkheden binnen de functie, c.q. binnen de school (loopbaanontwikkeling).
Minimaal eens per vier jaar vindt tevens een formele beoordeling plaats. In dat geval kunnen beslissingen met arbeidsrechtelijke consequenties aan de beoordeling gekoppeld zijn. Jaargesprekken met personeel in tijdelijke dienst worden binnen negen maanden na aanstelling gehouden. In alle gevallen geldt dat beslissingen van arbeidsrechtelijke aard altijd voorafgegaan worden door een jaargesprek en onderbouwd worden in een beoordeling. Binnen de OSZG zijn op hoofdlijnen afspraken gemaakt over de beoordelingssystematiek16, die binnen iedere school nader zijn uitgewerkt. Voor beoordelingen wordt gebruik gemaakt van de beoordelingsformulieren van de OSZG en het Protocol Jaargesprek van het Gymnasium Felisenum. Van het jaargesprek wordt een verslag gemaakt dat de werknemer ter hand wordt gesteld. De werknemer krijgt in alle gevallen de kans om commentaar of reacties in te brengen en onjuistheden te doen herstellen, alvorens het verslag wordt ondertekend. Aan het verslag wordt het scholings- en ontwikkelingsplan, zoals dat is overeengekomen tussen werknemer en leidinggevende, toegevoegd.
V-9 Loopbaanbeleid en functiemix Het loopbaanbeleid van het Gymnasium Felisenum is gericht op optimale ontplooiing van al zijn werknemers. Dit houdt ten eerste in dat docenten gefaciliteerd worden in professionaliserings- en nascholingsactiviteiten (zie Professionalisering) teneinde zich in breedte en diepte te ontwikkelen. Ten tweede worden medewerkers zo veel mogelijk in de gelegenheid gesteld een ontwikkeling in de inhoud van hun taken te realiseren. Voor jongere leraren impliceert dit veelal doorgroei van onderbouw- naar bovenbouwklassen en ten slotte examenklassen, voor wat meer ervaren docenten biedt het taakbeleid hiertoe vele mogelijkheden. De ruimte voor niet-lestaken is voor iedere docent minimaal 7,2 %, gemiddeld biedt het Gymnasium Felisenum zijn docenten 14,6% ruimte voor de zogenaamde C- en O-taken. Hieronder valt ook de ruimte om – veelal projectmatig – te werken aan onderwijsvernieuwing. Inhoudelijke vernieuwing van de lessen, ten slotte, is voor alle docenten steeds een kans en een uitdaging. 16
Zie Beoordelingssystematiek OSZG, 2009.
30
De in het Convenant Leerkracht en in de daarop gebaseerde CAO’s gemaakte afspraken m.b.t. de functiemix impliceren voor het Gymnasium Felisenum de in Tabel V-I weergeven ontwikkeling van de functiemix van 2008-2014. Tabel V-I 2008-09 2011-12 2014-15 # fte % # OP # fte % # OP # fte % # OP LB= 17,35 39,68% 25 7,21 16,49% 14 5,96 13,63% 10 LC= 14,65 33,51% 19 19,51 44,64% 25 12,71 29,07% 17 LD= 11,72 26,82% 13 16,99 38,87% 18 25,05 57,30% 30 totaal 43,72 100,00% 57 43,72 100,00% 57 43,72 100,00% 57 De functiemix 2008 is gebaseerd op de beschikbare, actuele gegevens, de functiemix 2011 en 2014 zijn weergegeven zoals die verwacht worden te zijn op grond van de, conform het vigerende beleid, voorziene promoties naar LC en LD. Het promotiebeleid wordt in kwantitatieve zin bepaald door enerzijds de taakstelling m.b.t. de functiemix zoals vastgelegd in de CAO, anderzijds de financiële ruimte en de afspraken die binnen de OSZG zijn gemaakt.17 Daarin is het bereik van de LB-, LC- en LD-functies (ofwel het carrièrepatroon voor OSZG-docenten) als volgt vastgelegd: LB: voor 2egraads docenten die uitsluitend in de onderbouw lesgeven; LB-LC: voor 2egraads docenten die “breed inzetbaar”18 zijn, en voor eerstegraders die niet naar een LD-functie gaan; LB-LC-LD: voor breed inzetbare eerstegraders. Het normpatroon (d.w.z. de normale loopbaanopbouw bij goed functioneren) is gebaseerd op het bestaande beleid: voor beginnende docenten LB-LC geldt dat de overstap plaatsvindt na LB 6 en voor LB-LC-LD geldt van LB 6 naar LC 5 en vervolgens van LC 10 naar LD 9. De LCdocent bereikt het maximum van de schaal na 13 jaar, de LD-docent bereikt het maximum van de schaal na 15 jaar19. Voor het Gymnasium Felisenum, als Randstadschool met bijbehorende extra financiering voor dit doel, kan dit normpatroon versneld worden. Bij de promotie van LB naar LC en van LC naar LD spelen, binnen de beschikbare ruimte voor bevordering, zowel salarisanciënniteit als gericht beleid van de school een rol. Salarisanciënniteit kan een doorslaggevende reden tot bevordering zijn indien een docent goed functioneert en al meerdere jaren in het maximum van zijn of haar schaal zit. Een docent die het eind van de LC- of LD-schaal heeft bereikt, kan bovendien altijd solliciteren naar een LC- of LD-functie, d.w.z. een beoordeling aanvragen. Gericht bevorderingsbeleid kan gebaseerd zijn op het belang van een docent voor de school, gezien de kwaliteit van diens functioneren en diens verantwoordelijkheden binnen de school. Daarnaast kunnen schaarste-overwegingen (iemand behouden voor de school of iemand kunnen aantrekken) een rol spelen.
17
Zie Invoeringsplan LD OSZG, 16 april 2009 Hiermee bedoelen we tweedegraads docenten die niet alleen goed onderwijs verzorgen, maar daarnaast ook belangrijke andere taken (onderwijskundig en/of organisatorisch) vervullen; dat kan ook van toepassing zijn op docenten die niet in de bovenbouw kunnen lesgeven omdat hun vak daar niet voorkomt. 19 Hierbij is rekening gehouden met het inkorten van de schalen n.a.v. het actieplan Leerkracht. 18
31
VI Organisatie VI-1 Organisatiestructuur Schoolleiding Zoals de meeste instellingen voor VWO is het Gymnasium Felisenum een relatief platte organisatie. De schoolleiding is in handen van de rector, bij wie de eindverantwoordelijkheid berust, en twee conrectoren. De schoolleiding voert wekelijks directieoverleg, waarin lopende zaken worden behandeld en het schoolbeleid wordt voorbereid, respectievelijk vastgesteld. Het middenmanagement bestaat uit de jaarlaagcoördinatoren en het hoofd administratie. Er is een tweewekelijks managementoverleg van de schoolleiding en het middenmanagement. Het overleg met het voltallige personeel vindt plaats binnen de Algemene Personeelsvergadering (APV), die minimaal driemaal per jaar plaatsvindt. Rector De rector heeft de algemene leiding en coördinatie op het terrein van onderwijs, personeel, financiën en huisvesting en is verantwoordelijk voor de beleidsontwikkeling. Hij onderhoudt de contacten met de medezeggenschapsraad en de oudervereniging, en hij overlegt op regelmatige basis met de secties en sectievoorzitters. De rector is voorzitter van de examencommissie en het Overleg van Clustervertegenwoordigers. De rector vertegenwoordigt de school naar buiten en onderhoudt de contacten met het bestuur van de OSZG, het rectorenconvent, de inspectie, de gemeente, de ARBO-dienst, de Stichting Het Zelfstandig Gymnasium, alsmede verschillende besturen- en directieoverleggen, zoals het Samenwerkingsverband VO en de Kennemerkring. Ook is hij verantwoordelijk voor de toelating van leerlingen. Conrector onderwijs De conrector onderwijs is medeverantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken. Hij geeft functioneel leiding aan de leerjaarcoördinatoren en bereidt met hen de rapportvergaderingen voor. Hij coördineert de leerlingbegeleiding en stuurt de zorgcoördinator en docenten met een zorgportefeuille aan. De conrector onderwijs is verantwoordelijk voor de beleidsvoorbereiding op onderwijskundig gebied. Hij is adviseur personeelszaken en vanuit die hoedanigheid lid van benoemingscommissies voor docenten. Hij draagt zorg voor het (pedagogisch) klimaat en de veiligheid in de school en vertegenwoordigt de school in het VIOS. Hij is voorzitter van de commissie kwaliteit en secretaris van de eindexamencommissie, en hij coördineert de examens. Hij is tevens plaatsvervangend rector. Conrector organisatie De conrector organisatie is medeverantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken. Hij draagt zorg voor het ICT-beleid aan school, de leerling- en cijferadministratie, het aanleveren van gegevens aan IBG en Inspectie en hij geeft functioneel leiding aan de daarbij betrokken personeelsleden. Hij is verantwoordelijk voor de jaarplanning en alle roosters en de planning en organisatie van de dagelijkse gang van zaken met betrekking tot de lessen, alsook excursies. De conrector organisatie draagt tevens zorg voor onderhoud en ontwikkeling van de onderwijsinfrastructuur (voorzieningen, 32
inrichting onderwijsomgeving en niet-pedagogische aspecten van veiligheid). Hij is portefeuille-verantwoordelijke van de BHV-dienst van de school. Leerjaarcoördinatoren De leerjaarcoördinatoren zijn belast met de volgende taken: aansturen, begeleiden en overleg met mentoren over resultaten, werkhouding, absentie en verwijdering van leerlingen; toezien op een goed verloop van het onderwijs in het leerjaar en actie ondernemen indien op dit punt haperingen geconstateerd worden; het in overleg met de conrector onderwijs begeleiden van leerlingen voor zover dat de mogelijkheden van de mentor overstijgt; het onderhouden van contacten met de ouders over het gehele taakgebied; het voorbespreken van de rapportvergaderingen met de mentoren en de conrector onderwijs en het voorzitten van de rapportvergaderingen.
In aanvulling hierop is voor elke leerjaarcoördinator een aantal specifieke taken geformuleerd die betrekking hebben op het (de) desbetreffende leerjaar (-jaren). Deze zijn verwoord in het Docentenhandboek van het Gymnasium Felisenum. De aansturing van de leerjaarcoördinatoren berust bij de conrector onderwijs. In de huidige situatie zijn er vier leerjaarcoördinatoren: één voor de jaren 1 en 2, één voor jaar 3, één voor jaar 4, en één voor de jaren 5 en 6. Wanneer het coördinaat voor 3 of 4 vacant raakt, zal het aantal leerjaarcoördinatoren worden teruggebracht tot 3 door ook de leerjaren 3 en 4 in één hand te brengen. Het onderbrengen van steeds twee leerjaren bij één coördinator brengt enkele grotere voordelen met zich mee. (i) Er is meer continuïteit, zowel voor de leerlingen als de coördinator. De leerlingen kennen daardoor de leerjaarcoördinator beter, et vice versa, en de leerjaarcoördinator heeft daardoor meer zicht op de individuele leerlingen en kan hun ontwikkeling beter volgen. (ii) Er is minder vaak sprake van overdracht, het systeem wordt daarmee eenvoudiger en minder kwetsbaar. (iii) Aan de leerjaarcoördinator kan meer tijd beschikbaar worden gesteld voor deze functie. Dit is van belang omdat de leerjaarcoördinator goed bereikbaar moet zijn, wat niet het geval is wanneer de desbetreffende docent naast deze taak nog een groot aantal lesuren verzorgt. In deze opzet is 0.3 fte voor elk leerjaarcoördinaat beschikbaar, zodat bij een voltijds aanstelling de lestaak nog maximaal 18 lesuren bedraagt. (iv) Het is efficiënter: het is gemakkelijker om meer eenheid in beleid en benadering te realiseren; het is gemakkelijker om overleg te organiseren; de communicatie onderling en met de schoolleiding is eenvoudiger, omdat die over minder schijven gaat; het is, tenslotte, goedkoper (in totaal zijn minder O-taakuren vereist). (v) Het is beter doenlijk om 3 dan 5 of 6 voor deze taak geëquipeerde en capabele docenten te vinden. Dit geldt te meer daar er in de school nog verschillende andere taken zijn die vragen om docenten die over organisatorische, leidinggevende en specifieke communicatieve kwaliteiten beschikken. Sectievoorzitters In het Docentenhandboek zijn de taken van sectievoorzitter beschreven. De belangrijkste zijn: zorg te dragen voor regelmatig overleg binnen de sectie; zorg te dragen voor de benodigde afstemming tussen de docenten van de sectie en voor een ononderbroken leerlijn;
33
zorg te dragen voor het op orde zijn van PTA’s, studiewijzers, vakleerplan onderbouw e.d. ; zorg te dragen voor het inwerken van nieuwe docenten binnen de sectie.
Deze taken zijn in alle secties vereist en de sectievoorzitter legt hiervoor verantwoording af aan de schoolleiding. Binnen het Gymnasium Felisenum dragen secties de primaire verantwoordelijkheid voor de inhoud en invulling van het onderwijs in het (de) desbetreffende vak(ken). Daarmee hebben de secties ook de verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling en waar nodig vernieuwing van hun onderwijs. De sectievoorzitter wordt geacht hierin een initiërende rol te spelen. De schoolleiding zal gedurende de periode waarvoor dit schoolplan richtinggevend is stimuleren dat verwante secties meer met elkaar samenwerken en hun onderwijs op elkaar afstemmen. Te veel en te vaak nog ontbreekt het hieraan, met als risico dat docenten onvoldoende weten wat in andere, verwante vakken al wel of niet behandeld is, herhaling van stof, het gebrekkig of onvoldoende verwijzen naar stof uit andere vakken, of het ten onrechte veronderstellen van bepaalde kennis. Samenwerking opent niet alleen mogelijkheden om in ieders eigen onderwijs verbanden te leggen die juist het inzicht van leerlingen kunnen versterken, maar ook om gezamenlijke vakoverschrijdende projecten te entameren. Dit zal een positieve invloed op zowel de efficiëntie en kwaliteit van het onderwijs, als de motivatie van leerlingen hebben. In dit opzicht kunnen ook de clustervertegenwoordigers een belangrijke rol spelen. Clustervertegenwoordigers De rol van clustervertegenwoordiger is ingesteld om twee redenen. Ten eerste vertegenwoordigt de clustervertegenwoordiger één of meer secties in het Clustervertegenwoordigersoverleg (CVO) met de rector. Dit overleg is ingesteld om in de fase van beleidsvoorbereiding te dienen als klankbord en adviesorgaan voor de schoolleiding. Dit overleg functioneert sinds het schooljaar 2008-2009. De tweede taak betreft het coördineren van vakoverschrijdende aspecten van het onderwijs van de verschillende secties in het cluster en het zorg dragen voor afstemming tussen de secties. Dit omvat ook de afstemming van die onderdelen waarin de vakken van de verschillende secties overlap vertonen of aan elkaar raken (vb: biochemie in biologie en scheikunde, inhoud en inrichting van NLT door het BINAS-cluster, grammatica en literatuur in Nederlands en moderne vreemde talen, kunstgeschiedenis in tekenen en muziek). Als zodanig zal de clustervertegenwoordiger overleg tussen de secties voorbereiden en voorzitten en de ontwikkeling van vakoverstijgend onderwijs binnen het cluster stimuleren. Deze tweede taak is nog niet of slechts ten dele gerealiseerd in de meeste clusters. Een uitzondering hierop vormt het BINAS-cluster, waar de samenwerking, mede door het bestaan van de sectieoverschrijdende vakken ANW en NLT, inmiddels hecht is en coördinatie en onderwijsontwikkeling over de grenzen van de secties heen plaatsvinden. Het is de bedoeling dat deze ontwikkeling ook in de andere clusters gestalte krijgt.
VI-2 Inspraak en medezeggenschap De medezeggenschap op het Gymnasium Felisenum is ingericht conform de daartoe strekkende wet- en regelgeving en CAO-bepalingen. Naast het formele overleg tussen de MR 34
en de rector, is er regelmatig (informeel) overleg tussen de MR-voorzitter en de rector. De personeelsgeleding van de MR raadpleegt voorafgaand aan iedere MR-vergadering het personeel in het personeelsoverleg dat voor alle werknemers van de school openstaat. Doorgaans neemt ook de rector deel aan dit overleg, vooral om informatie te verstrekken. Voorts is er een regelmatig overleg van de rector met de andere geleding in de MR, de leerlingen en ouders, in de vorm van overleg met respectievelijk de leerlingenraad en de oudervereniging. Het uitgangspunt bij dit alles is dat schoolleiding en MR, vanuit onderscheiden verantwoordelijkheden, een gemeenschappelijk belang dienen, te weten het belang van de school, en daarmee dat van de docenten, de leerlingen en hun ouders.
VI-3 Vaste commissies en overlegorganen Het Gymnasium Felisenum kent de volgende overlegorganen en vaste commissies. Het Stafoverleg Het stafoverleg bestaat uit de schoolleiding, de leerjaarcoördinatoren en het hoofd administratie. Dit overleg vindt om de veertien dagen plaats en betreft de uitvoering van het schoolbeleid, de uitvoering van het onderwijs, het schoolklimaat, problemen m.b.t. klassen of docenten, de planning en organisatie van evenementen, en de weerslag die dit alles moet hebben in het wijzigen van bestaand of formuleren van nieuw beleid. Het Leerjaarcoördinatorenoverleg (LCO) Het LCO, bestaande uit de leerjaarcoördinatoren en de conrector onderwijs, vergadert tweewekelijks onder leiding van laatst genoemde. Vaste agendapunten van deze vergadering zijn het schoolklimaat en leerlingenzaken. Commissie Kwaliteit De Commissie Kwaliteit is een vaste commissie die bestaat uit 5 leden onder wie de conrector onderwijs, die qualitate qua voorzitter van de commissie is. De docentleden worden benoemd door schoolleiding voor 3 jaar, met de mogelijkheid om 1 maal herbenoemd te worden. Bij de samenstelling wordt gestreefd naar spreiding van de leden over de breedte van de school. De commissie vergadert 2 – 4 maal per maand; minimaal drie maal per jaar is dit een overleg met de rector, dan wel, afhankelijk van de agenda, de gehele schoolleiding. De commissie heeft tot taak het adviseren van de schoolleiding met betrekking tot alle aspecten van kwaliteitszorg en het ondersteunen van de schoolleiding in de uitvoering van de kwaliteitszorg. Clustervertegenwoordigersoverleg (CVO) Het CVO bestaat uit vertegenwoordigers van alle secties, gegroepeerd in clusters op grond van inhoudelijke of anderszins relevante verwantschap. Grotere secties die verschillende vakken verzorgen (zoals klassieke talen) zijn gelijkgesteld aan een cluster. Voor deze benadering is gekozen om enerzijds de vertegenwoordiging recht te doen, anderzijds de omvang van het overleg werk- en vruchtbaar te houden. De clusters zijn:
35
Klassieke Talen & KCV (sectie klassieke talen) Moderne Vreemde Talen (secties Frans, Duits, Engels) Nederlands (sectie Nederlands) Wiskunde (sectie Wiskunde) BINAS (secties Biologie, Scheikunde, Natuurlunde & Techniek, LO20) Kunstsecties (Tekenen, Muziek) Gamma-secties (secties Economie, Geschiedenis (inclusief maatschappijleer en filosofie), Aardrijkskunde) Als vertegenwoordiger van een cluster treedt bij voorkeur een sectievoorzitter op. Hierover worden afspraken gemaakt tussen secties en schoolleiding. Het overleg kan, afhankelijk van de agenda, worden uitgebreid met een of meer sectievoorzitters wier deelname aan de bespreking van desbetreffende agendapunten gewenst is. Het CVO vergadert zes tot acht maal per jaar onder voorzitterschap van de rector. Afhankelijk van de agenda neemt een van beide, dan wel nemen beide conrectoren deel aan het overleg. Het CVO adviseert de schoolleiding bij de voorbereiding en de uitvoering van het schoolbeleid. Het CVO vormt een klankbord voor de schoolleiding dat het mogelijk maakt een gemeenschappelijke visie te ontwikkelen op de beleidsdoelstellingen en tijdig het beleid af te stemmen op de behoefte van de school. Dit overleg beoogt een breed draagvlak binnen school voor het schoolbeleid te creëren. Agendapunten van het CVO zijn bijv. beleidsontwikkelingen inzake onderwijs, personeelszaken, bouwzaken en buitenschoolse activiteiten. Commissie Toelating De commissie Toelating, bestaande uit de rector (voorzitter), de conrector onderwijs, de leerjaarcoördinator 1-2 en de contactpersoon basisscholen, is belast met de uitvoering van het toelatingsbeleid: de inschrijving van nieuwe leerlingen, in het bijzonder de beoordeling of aspirant-leerlingen toelaatbaar zijn. Zie verder hiertoe par. III-1. Examencommissie De examencommissie bestaat uit de rector (voorzitter) en de beide conrectoren. Deze commissie heeft de volgende taken en bevoegdheden: uitvoering van het beleid inzake schoolexamens en uitvoering van het centraal examen; updaten en toepassen van het examenreglement; beoordelen van meldingen van fraude en bij constatering van fraude het adviseren van de rector aangaande te treffen sancties; het nemen van besluiten in alle gevallen waarin het examenreglement niet voorziet; het beoordelen van een door een leerling of zijn/haar ouders aangetekend beroep inzake het SE. In de in voorbereiding zijnde, nieuwe OSZG-regeling aangaande bezwaar en beroep tegen de beoordeling van SE-toetsen, wordt de laatste taak verschoven naar de rector, die wordt geadviseerd door een commissie bestaande uit de conrector onderwijs en/of leerjaarcoördinator en een docent of leerjaarcoördinator. 20
De indeling van de sectie LO is voorlopig.
36
ICT&O-commissie De school beoogt in 2010-2011 een vaste commissie voor ICT&O in te stellen die tot taak heeft : adviseren van de schoolleiding aangaande het beleid met betrekking tot de op de school aanwezige infrastructuur en voorzieningen; adviseren van de schoolleiding aangaande het gebruik en de inzet van de elektronische leeromgeving; adviseren van de schoolleiding aangaande het didactisch beleid inzake ICT&O; adviseren van de schoolleiding aangaande scholing van docenten in ICT&O; het organiseren van gezamenlijke scholingsdagen, individuele bijscholing of andere professionaliseringsactiviteiten met betrekking tot ICT&O. De vaste commissie voor ICT&O bestaat uit de conrector organisatie, de coördinator ICT&O, beheerder van de ELO (allen onderwijzend personeel) en de systeembeheerder (onderwijs ondersteunend personeel).
VI-4 Tijdelijke commissies De schoolleiding beziet jaarlijks welke tijdelijke commissies nodig zijn om specifieke beleidsontwikkeling voor te bereiden. Instelling van deze commissies wordt opgenomen in het formatieplan, waarin de nodige ruimte aan C-taken aan het lidmaatschap van tijdelijke commissies wordt gekoppeld. Voorbeelden van tijdelijke commissies zijn de commissie profielwerkstukken (2008-2011), die de consequenties van de gewijzigde examenregeling met betrekking tot profielwerkstukken in kaart heeft gebracht en die vertaalt in een uitvoeringsregeling21, de commissie evaluatie onderbouw (2008-2009), die de effecten van de sinds 2006 ingevoerde wijzigingen in de onderbouw in kaart heeft gebracht en voorstellen heeft geformuleerd tot nadere verbetering van de onderbouw22, de commissie verrijking (2009-2010) die voorstellen doet om het onderwijsaanbod aan leerlingen die meer kunnen en willen dan het normale programma biedt, te verrijken en hen meer uitdaging te bieden, de commissie elektronische leeromgeving (2008-2009) die heeft geïnventariseerd welke ELO’s in aanmerking komen en een advies heeft uitgebracht om te gaan werken met Teletop23. Afhankelijk van de beleidsvragen die zich voordoen zal de schoolleiding ook de komende jaren tijdelijke commissies instellen om zich te laten ondersteunen in de beleidsvoorbereiding. Leden voor tijdelijke commissies worden op basis van expertise of geuite belangstelling benaderd. Als regel neemt ook een lid van de schoolleiding deel aan een tijdelijke commissie. Behalve het inschakelen van aanwezige expertise is ook het creëren van draagvlak een belangrijk argument om met tijdelijke commissies te werken.
21
De werkzaamheden van de Commissie Profielwerkstukken hebben hun neerslag gekregen in het Profielwerkstukboekje 2009-2010. 22 Zie verslag Evaluatie Onderbouw, 2009. 23 Zie verslag commissie Elektronische Leeromgeving 2009.
37
VI-5 Roosters en Planning De planning en het maken van zowel jaarroosters als dagroosters gebeurt onder verantwoordelijkheid van de conrector organisatie. De gang van zaken en de uitgangspunten daarbij staan beschreven in het Docentenhandboek. Voor de uitvoering van Roosters en planning wordt de conrector organisatie bijgestaan door twee docenten, die hiertoe een Otaak van in totaal 310 uur hebben. De komende periode zal worden bezien of deze organisatiestructuur houdbaar is op langere termijn. In de praktijk is een toename van de omvang van het dagelijkse roosterwerk waarneembaar, zeker nu de school is gegroeid naar haar huidige omvang en allerlei incidentele (maar onvermijdelijke of noodzakelijke) omstandigheden zeer frequent roosteraanpassingen nodig maken. Een vergaande uitbreiding van de O-taak is een onwenselijke oplossing omdat dit duur is en de docenten ook belangrijke lesgevende taken hebben. Een te overwegen alternatieve optie is om de organisatie van Roosters en planning de komende jaren te veranderen door een OOP-functie van (assistent)roostermaker open te stellen, die direct onder aansturing van de conrector organisatie staat. De O-taak kan dan een beperkte blijven, zodat er wel altijd een plaatsvervanger op OPniveau is voor de aansturing en het nemen van beslissingen met betrekking tot lesuitval en dergelijke.
VI-6 Facilitaire Dienst De Facilitaire Dienst bestaat momenteel uit vier onderdelen: gebouwbeheer en conciërges (in totaal 3,3 fte), waarvan 1,5 fte gebouwbeheer en 1,8 fte conciërges); administratie (2, 2 fte); onderwijsondersteuning (3,1 fte TOA); ICT (1 fte).
De facilitaire dienst is de afgelopen twee jaar uitgebreid met ca. 1,5 fte, min of meer gelijkelijk verdeeld over gebouwbeheer en conciërges, administratie en onderwijsondersteuning. Dit is gedaan om de groei van de school op te vangen, de opname van BAPOverlof door enkele personeelsleden te compenseren, en (last but not least) de kwaliteit van de dienstverlening en de onderwijsondersteuning te verbeteren. Wat betreft het laatste is een belangrijk argument geweest veel practica te kunnen geven en practica zodanig intensief te kunnen begeleiden dat ook de veiligheid van leerlingen altijd gegarandeerd is. Binnen de administratie vinden de leerlingenadministratie, de financiële administratie, het binnen de school gehouden deel van de personeelsadministratie, het directiesecretariaat en de functie van front office voor ouders, docenten en leerlingen plaats. Om dit adequaat te kunnen bemensen is een verdere uitbreiding naar 2,6 à 3,0 fte noodzakelijk. Besluitvorming hierover vindt medio 2010 plaats. Daarnaast zal dan ook besluitvorming plaatsvinden of de conciërgedienst structureel moet worden uitgebreid. In 2009-2010 is de conciërgedienst bij wijze van proef versterkt met (vaste) uitzendkrachten voor met name pauzesurveillance. De voor- en nadelen van deze constructie tegenover het alternatief, een vaste uitbreiding, zullen tegen elkaar worden afgewogen. Voor de overige taken lijkt de facilitaire dienst nu 38
voldoende te zijn toegerust voor de school in haar huidige omvang. De organisatie en opbouw van de facilitaire dienst in haar huidige vorm voldoet goed en zal de komende jaren niet worden herzien.
39
VII Financieel beleid Het Gymnasium Felisenum is ook in financieel opzicht een gezonde school. De afgelopen jaren is de reservepositie van de school versterkt, ondanks investeringen in personeel, gebouw en kwaliteit. Het financieel beleid zal de komende jaren echter een aantal belangrijke ontwikkelingen moeten accommoderen, die mogelijkerwijs tijdelijk een beroep op de reserves van de school noodzakelijk maken. Op het terrein van personeel wordt een aanmerkelijke stijging van de uitgaven verwacht als gevolg van het loopbaanbeleid dat is vastgelegd in de regelgeving en CAO, dat voor de periode tot 2014 een verschuiving in de functiemix voorschrijft naar meer LC- en LD-functies en vanaf 2014 het entreerecht invoert. Op basis van de door de overheid gedane toezeggingen mag verwacht worden dat deze kosten goeddeels worden opgevangen door een verhoging van de toewijzing in de lumpsum-financiering. Voor zelfstandige gymnasia in het algemeen, en zeker ook voor het Gymnasium Felisenum geldt echter, dat de extra bekostiging waarschijnlijk niet toereikend zal zijn, omdat de school relatief veel eerstegraads docenten heeft en daaraan wil vasthouden, en deze docenten zoveel mogelijk in onder- en bovenbouw wil inzetten om ononderbroken leerlijnen te creëren. Binnen OSZG-verband zijn afspraken gemaakt om met een passend en gefaseerd carrièrepatroon deze problematiek zoveel mogelijk op te vangen (zie Hoofdstuk V-8). Een tweede beleidslijn die al is ingezet is het toekennen van een ruimer aantal uren voor C- en O-taken. De bedoeling hiervan is enerzijds kwaliteitsverbetering door meer ruimte voor onderwijsontwikkeling, leerlingbegeleiding en tal van andere activiteiten (zie Hoofdstuk III-2), anderzijds het personeel de mogelijkheid bieden om een veelzijdiger invulling van het docentschap mogelijk te maken. Als onderdeel van het kwaliteitsbeleid zijn ook de uitgaven voor nascholing aanmerkelijk verhoogd. Al deze meerkosten zijn al in de begrotingen voor 2009 en 2010 verwerkt. In 2009 en 2010 zijn de totale begrote uitgaven voor personeel 8-10% hoger dan de begrote inkomsten voor personeel binnen de lumpsum-financiering. Dit betekent dus dat de keuze is gemaakt om relatief veel geld uit te geven aan personeel en een deel van de eigen middelen daaraan te besteden, c.q. voor een deel exploitatiegelden te besteden aan personeel. Op het terrein van huisvesting worden de komende jaren grote uitgaven voorzien in verband met de uitbreiding van het schoolgebouw, naast het reguliere groot onderhoud. Deze uitgaven worden langjarig afgeschreven (voor zover het uitbreiding betreft over een periode van 40 jaar), wat betekent dat de jaarlijkse druk op de begroting beperkt blijft. Naast afschrijving moet rekening gehouden worden met rentederving. Voorzien wordt dat deze kosten gedurende de eerste 15 jaar niet meer dan 75 k€ per jaar bedragen en daarna zullen dalen. Voor het groot onderhoud is een meerjarenbegroting voor de komende 10 jaar gemaakt die jaarlijks wordt geactualiseerd en met 1 jaar verlengd. Op het terrein van ICT wordt zowel wat betreft de infrastructuur als de jaarlijkse exploitatie een toename van de uitgaven voorzien. De ICT-infrastructuur van de school moet worden vernieuwd en uitgebreid om te voldoen aan de (toenemende) eisen, de exploitatiekosten nemen toe omdat meer en duurdere abonnementen en licenties nodig zijn (beveiligde en gegarandeerde breedbandverbindingen met meer capaciteit, ELO-licenties, Magister etc). In de exploitatiesfeer treedt verder een toename van de kosten van werving van leerlingen en personeel op. Ten aanzien van leerlingen is dit een gevolg van de toenemende 40
concurrentie tussen scholen om leerlingen, ten aanzien van docenten is dit een gevolg van het nog altijd grote lerarentekort, alsmede het schoolbeleid om bij langduriger afwezigheid van docenten de lesuitval zoveel mogelijk te voorkomen door zoveel en zo snel mogelijk adequate vervanging in te huren. Wat betreft de ouderbijdrage blijft de school nastreven om deze laag te houden, zeker in vergelijking met andere gymnasia. Het beleid is erop gericht om alle genoemde tendensen in de uitgaven op te vangen binnen de begroting. Indien noodzakelijk kunnen als uitzondering daarop de kosten van de uitbreiding (deels) ten laste van de reserves worden gebracht.
41
VIII Huisvesting VIII-1 De huidige situatie Het Gymnasium Felisenum huist in een klassiek schoolgebouw met een eigen karakteristieke sfeer en uitstraling. Deze eigenheid wordt gekoesterd. Bij de uitbreiding van de school in 2000 en 2004 is er dan ook voor gewaakt dat het karakter van het bestaande gebouw niet aangetast werd. Knelpunt van de school is echter dat het gebouw opnieuw te klein is geworden voor de huidige populatie leerlingen: de school is gegroeid, van 430 leerlingen in 2000 tot 701 in 2008. Sinds 2006 maakt de school daarom gebruik van een zestal tijdelijke lokalen. Dit brengt (hoewel niet volledig) soelaas tot 2011. De school beschikt echter niet over ruimte voor een mediatheek of voldoende ruimte voor computers voor leerlingen om zelfstandig te werken. Evenmin beschikt de school over kleine ruimtes waar leerlingen in groepjes kunnen werken of ruimtes waar docenten met ouders of leerlingen kunnen spreken. Zo is er ook te weinig ruimte voor archivering en opslag en voor de bètavakken is de ruimte voor kabinetten te beperkt. De ruimteproblematiek tijdens pauzes is zonder meer nijpend. De aula is ten enenmale te klein om 700 leerlingen te kunnen bergen, zodat de leerlingen voortdurend in volle gangen hun pauzes moeten doorbrengen en hun brood moeten eten. Het huidige gebouw is niet meer toegerust voor de eisen die nu en in de nabije toekomst aan het onderwijs worden gesteld. Hierbij gaat het vooral om drie aspecten: De school heeft onvoldoende ICT-voorzieningen en kan door ruimtegebrek daar nu ook niet in investeren. De school kan daardoor bijvoorbeeld niet inspelen op het voorgenomen overheidsbeleid over te gaan op afname van examens per computer. De school heeft onvoldoende mogelijkheden om leerlingen te accommoderen bij andere activiteiten dan lessen. Dit levert problemen op bij andere dan klassikale activiteiten, bij de praktische componenten van vakken zoals muziek (onvoldoende geschikte ruimte voor muziekbeoefening (een wezenlijk onderdeel van dit examenvak) en de natuurwetenschappelijke vakken (onderzoekspractica). De gymzaal van de school is te klein voor groepen van gemiddeld 25 leerlingen en de staat van de gymzaal is beneden het niveau dat vereist wordt.
VIII-2 Uitbreiding Om aan deze knelpunten het hoofd te bieden en de school, om het zo te noemen, toekomstbestendig te maken, is een aanvraag voor aanvullende huisvesting ingediend bij de gemeente Velsen24. De plannen van de school voorzien in uitbreiding met zes gewone lokalen en een muzieklokaal voorzien van twee kleine studio’s, een tweede computerlokaal, een mediatheek of studiezaal voor (individuele) leerlingen met een goed geoutilleerde ICTinfrastructuur, een auditorium, tevens te gebruiken als overblijfruimte, examenzaal en werkruimte voor leerlingen, een drietal kleine kantoren annex spreek- of overlegkamers en een extra docentenwerkruimte, alsmede, ten slotte, een nieuwe gymzaal. Deze uitbreiding biedt de school de mogelijkheid om alle genoemde knelpunten op te lossen. Ten tijde van het schrijven van dit schoolplan is nog geen formeel antwoord van de gemeente ontvangen. 24
Aanvrage Voorziening Huisvesting, januari 2009
42
Wel is uitbreiding van het Gymnasium Felisenum opgenomen in het meerjaren onderwijshuisvestingsplan van de gemeente Velsen, wat de verwachting rechtvaardigt dat de gemeente de aanvraag zal honoreren. De kosten zullen echter hoger zijn dan de in het meerjarenplan vermelde subsidiebedragen (ca. 3M€) en derhalve ook een beroep doen op de draagkracht van de school zelf.
VIII-3 Onderhoud Het in goede staat houden van het gebouw is een voorwerp van aanhoudende zorg. Er is in 2009 een meerjarenplan groot onderhoud opgesteld, inclusief een meerjarenbegroting25. Onderhoud vindt plaats volgens dit plan. Daarnaast zijn en worden een aantal ruimtes in de school gerenoveerd. De personeelsruimte is volledig gerenoveerd in 2007, de kleedkamers van de gymaal zijn gerenoveerd in 2008, de werkkamers van de rector en de conrector organisatie, alsmede van de decanen zijn/worden in 2009 en 2010 gerenoveerd, in 2010 vindt ook een volledige renovatie van het scheikundelokaal tot een modern bètalaboratorium plaats en wordt het biologielokaal gerenoveerd. Voorts is in 2009 een uitgebreid programma in gang gezet om de enkele beglazing in de buitenmuren van de school te vervangen door dubbele beglazing. Dit programma zal waarschijnlijk in 2012 worden voltooid. In 2009 is de entree voorzien van een nieuwe pui en nieuwe toegangsdeuren. Deze investeringen hebben ook een gunstig effect op het energiegebruik, dat toch al door een energiebewust beleid van de school zeer zuinig was. Tot slot wordt in 2010 de inrichting van de hal bij de entree van de school vernieuwd.
25
Zie Meerjarenonderhoudsbegroting 2010-2020
43
IX Kwaliteitszorg en verantwoording IX-1 Inrichting van kwaliteitszorg Overheid en onderwijsinspectie verlangen van scholen dat zij hun interne kwaliteitszorg op orde hebben. Interne kwaliteitszorg wordt gezien als een belangrijke voorwaarde om systematisch de kwaliteit van het onderwijs te borgen. Kwaliteitszorg is bedoeld om te garanderen (i) dat er een hechte relatie is tussen de doelstelling van het onderwijs, de vertaling van de doelstelling in een programma en de uitvoering van dat programma en (ii) dat op basis van evaluatie waar nodig bijstellingen van de doelstellingen, dan wel het programma en/of de wijze waarop dat wordt uitgevoerd, plaatsvinden. Kwaliteitszorg is daarmee gedefinieerd als een cyclisch proces: doelstellingen uitvoering monitoring van resultaten bijstelling De doelstellingen zijn in belangrijke mate voorgeschreven door de overheid (o.a. in exameneisen) en verder door de school in een schoolplan en eventuele andere beleidsstukken uitgewerkt. De uitvoering betreft het opstellen en verzorgen van het onderwijsprogramma. Monitoring van resultaten is het jaarlijks meten en evalueren van de uitkomsten teneinde vast te stellen of en in hoeverre de doelstellingen zijn gerealiseerd. Bijstelling betreft de acties en maatregelen die genomen worden ter verbetering van het onderwijs teneinde niet gehaalde doelstellingen in het vervolg te realiseren, c.q. nieuwe doelstellingen te kunnen realiseren.
IX-2 Evaluatie van het onderwijs IX-2.1 Indicatoren Om het onderwijs te kunnen evalueren, dienen de doelstellingen geoperationaliseerd te worden in objectiveerbare of meetbare grootheden, kwaliteitsindicatoren. Operationalisering van de doelstellingen houdt ook in dat de school een norm definieert waaraan de resultaten moeten voldoen, c.q. waarnaar gestreefd wordt. Deze norm kan ontleend worden aan een vergelijking met verwante scholen (bench marking) of kan door de school zelf worden bepaald, hetzij als een absoluut streefgetal (bijvoorbeeld niet meer dan een discrepantie van 0,3 tussen gemiddeld SE- en CE-cijfer) of als een ontwikkeling in de tijd, bijvoorbeeld een verbetering van 10% in twee jaar tijd voor een bepaalde indicator. In eerste instantie ligt het voor de hand aan te sluiten bij de door de Inspectie gehanteerde indicatoren, zoals terug te vinden op de door de Inspectie uitgebrachte opbrengstenkaart. De belangrijkste daarvan zijn: Resultaten: de eindexamenresultaten doorstroom en tussentijdse uitstroom het niveau van vaardigheden het ontwikkelingsniveau van leerlingen in relatie tot hun mogelijkheden succes in het vervolg van hun studieloopbaan Leerstofaanbod (de inhoudelijke aspecten van het onderwijs):
44
de breedte van het onderwijsaanbod gericht op kennis, inzicht, vaardigheden en houdingen samenhang in het leerstofaanbod afstemming op de onderwijsbehoeften van de leerling aansluiting op vervolgonderwijs Het onderwijsproces: voldoende geprogrammeerde onderwijstijd (in absolute zin) afstemming van de leer- en studietijd op de behoefte van de leerling een functionele en uitdagende leeromgeving gestructureerde en doelmatige onderwijsactiviteiten het activerend karakter van het onderwijs zicht op de vorderingen en ontwikkeling van leerlingen Leerlingenzorg: leerlingbegeleiding bij leerproblemen idem bij profielkeuze en studiekeuze idem bij gedragsproblemen, psychosociale problemen, fysieke problemen e.d., al dan niet van tijdelijke aard door het optreden van bijzondere omstandigheden contact met ouders/verzorgers bij de zorg en begeleiding van de leerlingen Schoolklimaat omgang tussen personeel en leerlingen zorg voor een aangename, motiverende omgeving voor leerlingen zorg voor een aangename, stimulerende werkomgeving voor personeelsleden de betrokkenheid van ouders en verzorgers een functionele rol van de school binnen de locale en regionale gemeenschap zorg voor veiligheid in en om de school Toetsing borging van de kwaliteit van de schoolexamens borging van de kwaliteit van toetsen, testen en werkstukken De resultaten van het onderwijs zijn het makkelijkst eenduidig te benoemen. Het gaat om direct aan de doelstelling van het onderwijs gerelateerde uitkomsten, zoals de uitstroom, het rendement en het percentage geslaagden. Goed meetbare indicatoren voor de resultaten van het onderwijs zijn de rendementen, i.c. het percentage onvertraagd geslaagden en het percentage bevorderden en de uitstroom per jaarlaag, en de cijfers, i.c. het gemiddelde SE- en CE-cijfer en het verschil tussen SE- en CE-cijfers. Voor indicatoren betreffende het leerstofaanbod kan deels gebruik gemaakt worden van enquêtes onder leerlingen (bijv. de vraag of leerlingen samenhang ervaren in de leerstof) en alumni (aansluiting op vervolgonderwijs), deels van kwantitatieve analyses (de resultaten van alumni in vervolgonderwijs). Deels vergt dit ook een kwalitatieve analyse van het onderwijsprogramma, bijvoorbeeld gericht op breedte en samenhang in het leerstofaanbod. Indicatoren die het onderwijsproces betreffen zijn in veel gevallen niet direct meetbaar, maar wel benaderbaar via tevredenheidsonderzoek onder de doelgroepen of “klanten” van de organisatie, de leerlingen, de ouders en het personeel.
45
Zicht op de kwaliteit van leerlingenzorg en van het schoolklimaat kan worden verkregen door tevredenheidsenquêtes onder de verschillende doelgroepen en door analyse van uitval (definitief verlaten van de school en tijdelijk schoolverzuim). Zicht op de kwaliteit van toetsing ten slotte kan worden verkregen door evaluatie van de mate waarin en wijze waarop de kwaliteit van toetsen is geborgd, (kwalitatieve) analyse van toetsprogramma’s en door kwantitatieve analyse van de voorspellende waarde van schooltoetsen voor de resultaten bij het CE. De school dient in het te formuleren kwaliteitszorgbeleid duidelijk aan te geven aan welke vormen van evaluatie en analyse prioriteit wordt verleend om, voor zover nog niet aanwezig, zicht te krijgen op resultaten, leerstofaanbod en onderwijsproces. De schoolleiding zal zich hierin laten adviseren door de Commissie Kwaliteit (zie Hoofdstuk VI-3). IX-2.2 Tevredenheidsenquêtes Naast kwantitatieve analyses van cijfers en rendementen vormen tevredenheidsenquêtes het primaire instrument voor toetsing van de kwaliteit van het onderwijs. Aansluitend bij bovengenoemde indicatoren zijn tevredenheidsenquêtes er vooral op gericht de mening van de doelgroep over het onderwijs (bijvoorbeeld de inhoud van het lesprogramma), het onderwijsproces (de onderwijsvorm en de didactiek, de kwaliteit van de docent e.d.), de leerlingenzorg en het schoolklimaat te leren kennen. Leerlingenenquêtes over de lesinhoud en didactische kwaliteiten van de docent worden per klas per docent afgenomen. Tevredenheidsenquêtes over schoolklimaat, leerlingbegeleiding en andere algemene aspecten van de kwaliteit van de school worden per jaarlaag afgenomen of in een steekproef per jaarlaag. Voor deze evaluaties wordt gebruik gemaakt van ‘standaard’ vragenlijsten, die digitaal worden afgenomen en verwerkt. De beoogde frequentie van afname is om het jaar twee klassen per docent. Indien gewenst (bijvoorbeeld door de docent) kunnen verschillende klassen worden geënquêteerd of kan de enquête na enige tijd herhaald worden om na te gaan of verbetering is opgetreden. De resultaten van de enquêtes komen ter beschikking van de docent en van de schoolleiding. De resultaten vormen een vast agendapunt tijdens de jaargesprekken. Docentenenquêtes richten zich vooral op de organisatie van het onderwijs, het werkklimaat, de beschikbare infrastructuur en (leer-)middelen, daarnaast op de inhoudelijke aspecten van het onderwijs en het onderwijsproces. Ook hiervoor zijn standaard vragenlijsten beschikbaar die digitaal worden afgenomen en verwerkt. Daarnaast kunnen specifieke onderwerpen aan de vragenlijsten worden toegevoegd. De frequentie voor het afnemen van deze enquêtes zou twee- of driejaarlijks kunnen zijn. Tevredenheidsenquêtes onder ouders betreffen aspecten als de ontwikkeling van leerlingen in relatie tot hun mogelijkheden en de afstemming van het onderwijs op de behoeften van de leerling, de informatievoorziening aan ouders en de betrokkenheid van ouders, leerlingenzorg en –begeleiding en het schoolklimaat. Een frequentie van afname van een maal per drie jaar voor elke jaarlaag lijkt voldoende. Dat wil zeggen dat ouders twee maal gedurende de schoolloopbaan van hun kind gevraagd wordt de enquête in te vullen. 46
IX-2-3 Toetsen en beoordelen Een belangrijk onderdeel in de bepaling van de kwaliteit van onderwijs is de kwaliteit van toetsen en beoordelen. De school dient dan ook een duidelijk toetsingsbeleid geformuleerd te hebben waarin de randvoorwaarden met betrekking tot het aantal toetsmomenten, vorm en omvang van toetsen alsook de mate waarin op sectieniveau het toetsbeleid wordt gemaakt zijn omschreven. Voor leerlingen wordt de vereiste informatie in studiewijzers per vak neergelegd. Alle informatie met betrekking tot examens wordt jaarlijks verzameld in de PTA-boekjes die per jaarlaag worden samengesteld. Behalve alle procedurele aspecten met betrekking tot toetsing en beoordeling dient de school de inhoudelijke kwaliteit daarvan te borgen. Primair hebben daarin de secties een rol, door enerzijds duidelijk de doelstellingen van het vak per jaarlaag te formuleren en erop toe te zien dat de toetsen de doelstellingen van het vak weerspiegelen, anderzijds door toetsen in overleg te maken, c.q. nieuwe toetsen te laten beoordelen door collega’s op goed taalgebruik, helderheid, eenduidigheid en een duidelijke vermelding van de relatieve zwaarte van elke vraag. In het kwaliteitszorgsysteem dient te worden opgenomen dat periodiek toetsprogramma’s per vak worden geëvalueerd. In deze evaluatie kan de mening van leerlingen ook worden meegenomen. De Commissie Kwaliteit zou een belangrijke rol bij deze evaluaties kunnen spelen. In 2009-2010 is een studiedag over het onderwerp toetsen en beoordelen georganiseerd door de Commissie Kwaliteit.
IX-3 Betrokkenheid van medewerkers, leerlingen, ouders en alumni Er zijn twee redenen om stil te staan bij de rol van docenten, leerlingen, ouders en alumni. Kwaliteitszorg is een verantwoordelijkheid die door de Inspectie is neergelegd bij het Bevoegd Gezag, en die, binnen de context van de OSZG, derhalve berust bij de schoolleiding. Kwaliteitszorg is echter pas succesvol als deze gedragen wordt door de gehele organisatie, zowel op individueel als op sectie- of ander niveau. Kwaliteitszorg is daarnaast verweven met horizontale verantwoording. Anders gezegd, kwaliteitszorg impliceert horizontale verantwoording, i.c. het informeren van bij de school betrokken groepen over beleid, voortgang en resultaten en het luisteren naar de mening van deze groepen over gewenst beleid, alsmede hun (gebrek aan) tevredenheid over voortgang en resultaten. IX-3.1 Betrokkenheid van medewerkers Een team van betrokken medewerkers, zowel docenten als onderwijsondersteunend personeel, is essentieel voor het goed functioneren van de school. Zoals de kwaliteit van het docentschap staat en valt met de betrokkenheid van de docent bij de leerlingen en zijn of haar vak, zo is de kwaliteit van de school als een dynamische organisatie afhankelijk van de betrokkenheid van medewerkers bij de school. Doelstelling van de school is de betrokkenheid van medewerkers te stimuleren en te komen tot een breed gedragen kwaliteitsbewustzijn. Die betrokkenheid wordt gestimuleerd door docenten en OOP bewust te maken van het belang van reflectie op het functioneren van de 47
organisatie en, in het bijzonder, de kwaliteit van het onderwijs, te informeren over en te betrekken bij wijzigingen in organisatie en beleid, en door samen met de docenten te werken aan verbetering van onderwijsprogramma’s en onderwijsvormen. Hiervoor kunnen diverse, ten dele al benutte, middelen worden ingezet. Kwaliteitsbewustzijn kan worden gestimuleerd door leerlingevaluaties en intervisie. Met beide middelen is de afgelopen jaren geëxperimenteerd. Leerlingevaluaties worden vanaf 20092010 in digitale vorm afgenomen en verwerkt, zodat een informatieve rapportage mogelijk is. Deze evaluaties worden jaarlijks afgenomen en vormen een agendapunt bij de jaargesprekken met docenten. Intervisie van docenten onderling vormt een persoonlijk instrument van docenten om (zelf)reflectie te stimuleren en van de visie van collega’s op het persoonlijk functioneren kennis te nemen. De schoolleiding hecht veel waarde aan dit instrument en zal docenten stimuleren om daarvan gebruik te maken. Jaargesprekken en gesprekken van de schoolleiding met secties vormen andere middelen om kwaliteitsbewustzijn te stimuleren. Het instrument van personeelsenquêtes is tot op heden niet gebruikt, maar kan als waardevolle bron van informatie over de visie van personeelsleden op verschillende aspecten van de school en het onderwijs, alsook hun tevredenheid over de organisatie, bijdragen aan kwaliteitsbewustzijn en kwaliteit van de school. Tevredenheidsenquêtes onder het personeel zouden twee- of driejaarlijks kunnen worden gehouden, met deels een standaard vragenlijst, deels inzoomend op specifieke onderwerpen. De betrokkenheid van medewerkers bij beleid en organisatie van de school is verder gevat in de wettelijke medezeggenschapsregeling, verschillende commissies en de algemene personeelsvergadering (zie ook Hoofdstuk VI-2 en VI-3). De medezeggenschapsregeling voorziet voor het Gymnasium Felisenum in een MR van 8 personen die voor de helft bestaat uit personeelsleden. De personeelsgeleding van de MR laat zich adviseren door het personeelsoverleg dat in principe voor alle personeelsleden toegankelijk is. Gezien de wettelijk vastgelegde rol van de MR betreft deze vorm van betrokkenheid vaak pas het laatste stadium van beleidsvorming. De algemene personeelsvergadering (APV) komt driemaal per jaar bijeen. De APV heeft een belangrijke functie in informatievoorziening van het personeel, maar biedt ook mogelijkheden als discussieforum aangaande belangrijke ontwikkelingen in de school. Tevens biedt de APV de mogelijkheid om de mening van het personeel over belangrijke aangelegenheden te peilen en te gebruiken bij de beleidsvorming. Beoogd wordt om de laatst genoemde functies van de PV de komende tijd te versterken. Een andere vorm van opiniërend en beleidsvoorbereidend overleg met docenten is het overleg van clustervertegenwoordigers met de schoolleiding. Dit overleg heeft een structureel karakter en vindt regelmatig plaats (7 maal per jaar). Voor verbetering van onderwijsprogramma’s en werkvormen wordt – afgezien van de hierop gerichte inspanningen binnen secties die altijd plaatsvinden – gebruik gemaakt van studie(mid)dagen, eventueel incidenteel te intensiveren tot werkconferenties, en van tijdelijke commissies of werkgroepen, zoals in 2008-2009 de profielwerkstukcommissie, de ELOcommissie en de commissie evaluatie vernieuwde onderbouw. Van belang in dit opzicht is ook de structurele commissie kwaliteit, die een belangrijke adviserende rol heeft met betrekking tot kwaliteitszorg in het algemeen en onderwijsverbetering in het bijzonder. Ten slotte wil de school een actief beleid voeren ten aanzien van de professionalisering van docenten. Professionalisering dient in eerste instantie proactief te zijn en docenten uit te rusten voor nieuwe ontwikkelingen in hun programma, en breder, hun vak. Daarnaast is professionalisering een instrument dat reactief gebruikt kan worden op basis van de (tegenvallende of onvoldoende geachte) uitkomsten van onderwijsevaluaties (enquêtes, 48
analyse van de resultaten, analyse van het programma e.d.). Het belang van professionalisering als onderdeel van het kwaliteitsbeleid van de school, geldt evenzeer voor het OOP.
IX-3.2 Betrokkenheid van leerlingen Het Gymnasium Felisenum streeft op diverse wijzen betrokkenheid van haar leerlingen bij school na. Buitenschoolse en extracurriculaire activiteiten spelen daarin een belangrijke rol, evenals de leerlingenvereniging Meden Agan, die met name het aan school gelieerde sociale leven vorm geeft. De rol van leerlingen in kwaliteitszorg is drieërlei. (i) Leerlingen vormen de doelgroep voor de meeste evaluatie-enquêtes en tevredenheidsonderzoeken; (ii) De school kent een leerlingenraad die de leerlingenvertegenwoordigers in de MR afvaardigt en overlegt met de schoolleiding en deze adviseert over allerlei school- en onderwijszaken. Er wordt gewerkt aan het definiëren van een duidelijker rol voor de raad. De leerlingenraad onderhoudt contacten met jaarvertegenwoordigers uit alle jaarlagen. (iii) Er bestaan klankbordgroepen van leerlingen die de schoolleiding adviseren over specifieke aangelegenheden. Met dit laatste instrument wordt in de bovenbouw gewerkt sinds de start van de vernieuwde tweede fase in 2007. De klankbordgroepen reflecteren op en adviseren over de invulling en uitvoering van deze onderwijsvernieuwing. De ervaringen met de klankbordgroepen zijn waardevol en dit model zal derhalve vaker worden gebruikt.
IX-3.3 Betrokkenheid van ouders Ouders vormen een natuurlijke partner van de school. De school vult de opvoedkundige rol van ouders aan en draagt naast de ouders een belangrijk deel van de dag de verantwoordelijkheid voor de merendeels nog minderjarige leerlingen. School en ouders dienen elkaar dan ook goed te informeren over de vorderingen, ontwikkelingen en eventuele problemen van of rond de kinderen. Een goed contact met ouders is uit dien hoofde van groot belang. Het contact met ouders vindt op het Gymnasium Felisenum op diverse wijzen plaats. Naast de drie cijferrapporten per jaar, worden in de onderbouw voor elk rapport tussentijdse cijferkaarten verstrekt, die een beeld geven van de resultaten van de leerling tot dan toe. Het ligt in de bedoeling om in 2010-2011, wanneer de ICT-infrastructuur van de school dat mogelijk zal maken, ouders inzage te geven in de cijferregistratie van hun kind in Magister. De school informeert ouders verder via de reguliere nieuwsbrief Mercurius, de in 2010 vernieuwde en frequent geupdate website van de school, ouderavonden en tienminutengesprekken, en de jaarlijkse schoolgids, alsmede, waar nodig, incidentele brieven. Daarnaast kunnen ouders individueel contact opnemen met docenten, mentoren of de schoolleiding. De ouderavonden zijn bedoeld als informatieve bijeenkomsten voor verschillende doelgroepen en met verschillende thema’s. Vaste avonden zijn de ouderavond over ‘de nieuwe school’ voor de eerste klassen (oktober), de avond voor de derde klassen over de profielkeuze (februari), voor de vierde klassen over de Tweede Fase (september), voor de vijfde klassen over de Rome- en Griekenlandreis (april) en voor de zesde klassen over o.a. het examen en studeren (september). Het voornemen is vanaf 2010-2011 ook voor de
49
ouders van de tweede klassen in het begin van het schooljaar een ouderavond te organiseren. Een belangrijke rol in het verkeer tussen ouders en school speelt de oudervereniging, die één- tot tweemaal per jaar een avond voor ouders organiseert, regelmatig overlegt met de rector, en op verschillende wijzen de school ondersteunt. De oudervereniging vaardigt daarnaast één ouder als lid van de oudergeleding in de MR af. In overleg met de oudervereniging is sinds 2008-2009 ook het instituut van contactouders voor de klassen één en twee ingesteld. Deze ouders faciliteren het contact tussen de ouders van leerlingen uit deze jaarlagen en de school. Zij hebben daartoe regelmatig overleg met de leerjaarcoördinator 12. De rol van ouders in het proces van kwaliteitszorg kan worden versterkt door ook onder ouders tevredenheidsenquêtes af te nemen. De school is voornemens dat te doen, enerzijds op regelmatige basis, bijvoorbeeld eens per drie jaar voor iedere jaarlaag, en incidenteel op specifieke onderwerpen. IX-3.4 Betrokkenheid van alumni Alumni kunnen een belangrijke bron van feedback zijn op het functioneren van de school. Meningen en oordelen van alumni, gevormd door hun ervaringen in het hoger onderwijs en/of de praktijk van een baan kunnen de opleiding helpen de doelstellingen en het daaruit voortvloeiende onderwijsprogramma af te stemmen op de eisen van het hoger onderwijs en de beroepswereld. De school onderhoudt niettemin weinig tot geen gestructureerde contacten met alumni. De ooit bloeiende alumnivereniging is al lang niet meer actief en het instrument van alumni-enquêtes wordt niet gebruikt. Het alumnibeleid zal daarom de komende tijd (moeten) worden versterkt met als doelstellingen: een goede registratie van alumni, mogelijk door het middel van een alumnivereniging; het verkrijgen van feedback van alumni op de opleiding, door een enquête binnen een jaar na verlaten van de school; het verkrijgen van inzicht in het succes van alumni in hun studieloopbaan. Alumni kunnen ook een belangrijke schakel met de maatschappij vormen en inzet van alumni voor specifieke doeleinden, gastrollen zowel binnen als buiten het curriculum, kan diverse (buiten)schoolse activiteiten faciliteren en op een hoger plan tillen. Daarbij kan gedacht worden aan bijdragen in de vorm van voorlichting over studies en beroepen, gastlessen, gastvrijheid voor excursies naar instituten waar alumni werken e.d. Van deze mogelijkheid wordt door de school wel in sterke mate gebruik gemaakt bij de voorlichting van leerlingen over studie- en beroepskeuze: een groot aantal studerende evenals werkende alumni draagt jaarlijks bij aan de studie- en beroepskeuzeavond alsook aan andere voorlichtingsactiviteiten van de school. Een goede registratie van alumni zal ook van nut zijn in het bijhouden, c.q. uitbouwen van een bestand van alumni die bereid zijn gastbijdragen te verzorgen binnen het kader van de opleiding.
50
51
