Schiphol en Radiofrequenties
Schiphol en Radiofrequenties Betrouwbare en structurele radioverbindingen voor spraak- en data communicatie
NFO, 12 september 2012 Ing. P. van Moerkerken A/ASM
Inhoud presentatie
• • • • • • • •
2
Wat is en doet Schiphol Group? Wettelijke kader en invulling Gebiedsindeling Schiphol Airport Situatie van aanwezige en toekomstige radionetwerken Bedrijfsvoeringrisico’s Radiotechnische ontwikkelingen Samenvatting & Prioriteiten Ether Control Aanbevelingen voor nationaal frequentiebeleid
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
NFO bijeenkomst 12-09-2012
NFO. 12-09-2012
Schiphol en Radiofrequenties
NFO. 12-09-2012
Wat is en doet Schiphol Group? Aviation
Alliances & Participations
Real Estate 3
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
Consumers Creating Airport Cities www.schipholgroup.nl
Business Continuity Management Amsterdam Airport Schiphol. •
•
• • •
4
Voldoen aan vigerende en toekomstige regelgeving en tijdig anticiperen op EU regelgeving (frequentie gebruik luchtcorridors, luchthavens) Waarborgen continuïteit van bedrijfsprocessen (overslag) (eigen en derden b.v. CNS, afhandelaren, Operators, draadloze bedrijfsnetwerken, etc.) Voldoende capaciteit aan en hoge betrouwbaarheid van energie-, data en communicatievoorzieningen Samenhangende integrale (vlieg)veiligheid (Veiligheidsregio, - platform) Beperken omvang schades (directe -, gevolg, milieu, imago-).
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
NFO bijeenkomst 12-09-2012
Schiphol en Radiofrequenties
NFO. 12-09-2012
Wettelijk kader en invulling Onder andere zijn van toepassing:
• Luchtvaartwet, Schiphol Group is aangewezen als wettelijke exploitant van de luchthaven en is daarmee een privé terrein
• Regeling Toezicht Luchtvaart: Luchthavengebied Vaste antenne zendvermogen < 5 Watt Eirp volgens RR59540 art. 4150 VHF marifoon (1W-5W) op vliegtuigen
• Wet Luchtverkeer (landingsterrein + omgeving) Verbod op oprichten en gebruik • • • •
van een zend-/ontvangpunt zonder vergunning van exploitant. Luchtverkeersreglement / Schiphol Regels Bouwbesluit / Gebruiksbesluit gebouwen (gemeente Haarlemmermeer) ICAO / IATA / Internationale regelgeving / EU richtlijnen / normen, Regeling Veilig Gebruik Luchthavens en andere Terreinen (RVGLT) De RVGLT verplicht de exploitant van een luchtvaartterrein gecertificeerd te zijn voor een veilige aanleg, inrichting, gebruik en exploitatie van het luchtvaartterrein met het oog op de orde en de veiligheid op die luchthavens en terreinen. Deze zijn vastgelegd in Schiphol Regels.
5
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
Gebiedsindeling Schiphol Airport
6
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
NFO bijeenkomst 12-09-2012
Schiphol en Radiofrequenties
NFO. 12-09-2012
Situatie van aanwezige en toekomstige radionetwerken Primaire bedrijfsprocessen • Passagiers afhandeling met bagage overslag • Vliegtuig afhandeling en vrachtoverslag Secundaire bedrijfsprocessen Personenvervoer (transfer van / naar vliegtuig) Betaald Parkeren Commerciële voorzieningen (Horeca, winkels) (poortjes)
• • •
Communicatie- & Navigatie Systems Air Traffic (CNS) • Air Traffic Management (LVNL, Eurocontrol, Luchtvaart) • Air Trafic Control, Airport Management • Elektronische geleidingsysteem landen/starten Ondersteunende voorzieningen • Safety en Security • Openbare Orde & Veiligheid • Terreinbewaking, gebiedsbegrenzing,vogeldectectie (radar) • Draadloze spraak & data communicatie • Media (Live uitzending, straalverbindingen, SNG wagens) • Openbaar Vervoer (NS, Connexxion)
7
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
Gebruik van ether: integraal risicomanagement (proactief) EtherControl ControlSchiphol Schiphol(ECS) (ECS)beoogt, beoogt,nu nuen enininde de toekomst, toekomst,een eenbetrouwbare betrouwbarecommunicatieoverdracht communicatieoverdracht Ether vooreen eenveilige veiligeen enstoringsvrije storingsvrijeoperatie operatievan vanluchthavenprocessen luchthavenprocessenen endaaraan daaraangerelateerde gerelateerdeprocessen processentete voor waarborgen. waarborgen. Hetgebruik gebruikvan vanether ethervoor voorcommunicatie communicatieisissterk sterkininbeweging bewegingen enmeer meercomplex complexen enstoringsgevoeliger storingsgevoeligerdan dan Het toepassingvan vanvaste vastenetwerken. netwerken. toepassing HetECS ECSvoert voerteen eenintegraal integraalrisicomanagement risicomanagementininde deether etherover overbedrijfskritieke bedrijfskritiekeapparatuur apparatuurmits mitstoekenning toekenning Het vaneenduidige eenduidigeverantwoordelijkheden, verantwoordelijkheden, van
Draadloze systemen
Ether/Lucht
Voorbeelden van draadloze communicatiesystemen: baankanaal, GSM, Radar, Wifi, GPS, RFID, C2000, portofoons (Tetra), FM-radio, DVB-T etc.
Diverse draadloze systemen, gebruik makend van radiospectrum
1) Eindgebruiker Terminal
Fysieke systemen
3) Ether Control Grond
2) Systeemeigenaar: gebruiker van de ether
Vb fysieke infrastructuur: Gas, ICT, elektra, gas water, CAI, baanverllichting etc.
Netwerk op SPL
Landelijk Netwerk Koppel punt
8
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
NFO bijeenkomst 12-09-2012
Schiphol en Radiofrequenties
NFO. 12-09-2012
Bedrijfsvoeringsrisico Top-10 Gerelateerd aan telecommunicatie:
1
Airside systemen
5
Draadloze verbindingen PMR
8
mobiele telefonie en data
Bij de risicoweging is gekeken naar de drukke uren (aanpassing load/duration en faalfrequentie) en zijn de effecten van back-up voorzieningen en ingrijpen / begeleiden door Proces Control meegenomen. bron: FMECA onderzoeken Infrastructuur Schiphol Airport 2008 e.v.
9
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
Verschillende gebruikerscategorieën beïnvloeden de vitale bedrijfsprocessen van Schiphol
Antenne WTC DTRS-netwerk
Antenne C2000 Terminal West
Antenne TETRA Bedrijventerrein
10
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
NFO bijeenkomst 12-09-2012
Schiphol en Radiofrequenties
Landingsterrein Luchthaven Schiphol
11
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
ECS 338 T-Mobile Straalverbindingen maart 2009
12
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
NFO bijeenkomst 12-09-2012
NFO. 12-09-2012
Schiphol en Radiofrequenties
ECS 352 KPN Toren Haarlem – Schiphol Straalverbinding 9 maart 2009
13
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
ECS 339 Project Tulips KLPD 23 april 2009 Straalverbindingen 38 GHz + WiMax
14
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
NFO bijeenkomst 12-09-2012
NFO. 12-09-2012
Schiphol en Radiofrequenties
NFO. 12-09-2012
Stakeholders: etherbeheer, SPL gebruikers van de ether en eindgebruikers 3. Beleid/ Toezicht Ether Schiphol Veiligheids Platform Schiphol
2. Gebruikers Ether Schiphol EMC beleid Schiphol
LVNL VtsPN
ST
ICT
Defensie SITA
ministerie Agentschap Telecom
Ether Control Schiphol
samenwerken
KPN
Arinc
Tele2
Vodafone samenwerken
T-Mobile
Ziggo4
Airlines
Handlers
LVNL
15
Concess.
KMAR
Overig.
Defensie
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
Radiotechnische Ontwikkelingen • Communicatie & Navigatie systemen (CNS) EGNOS, Radar • GON/DAS (Gemeenschappelijke Operator (antenne) Netwerken (P2000 + C2000 + DTRS + TETRA civiel / GSM + UMTS / WiFi + WiMAX)
• Cognitieve Radio • Positiebepaling vliegtuigen, voertuigen (GPS) LBS, Galileo, Geo systemen • Digitale communicatie- en data netwerken voor logistieke vervoersketens (ORLAN) N.B. Grootste bouwplaats in Nederland in dynamische fysieke omgeving: met besteding van bijna 1 mio euro per dag !!!
16
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
NFO bijeenkomst 12-09-2012
Veilige, storingsvrije operatie
1. Eindgebruikers ProceseigenaarAAS: AAS:Aviation Aviation/ / Proceseigenaar AirportOperations Operations/ /Airside Airside Airport Operations Operations
Storingsvrije communicatie
KMAR
Schiphol en Radiofrequenties
Ontwikkelplan Radiodekking in relatie met uitbreiding bebouwing
•Masterplan Radio ontwikkelingsplan 2025 • Masterplan Schiphol 2050 (infrastructuur) • Gebiedsindeling naar EM zonering • Radiodekking in gebieden en in gebouwen • Antenne positionering Masterplan (3D) • Telekwetsbaarheid
17
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
Wat zijn de kansen voor Schiphol Group? • WiMAX • •
Specifieke verbindingen voor camera’s op afstand OMNI directional mobiele camera’s, data communicatie beveiliging
• Cognitieve Radio •
bij juiste toepassing van CR kan de betrouwbaarheid van de bedrijfsvoering op een luchthaven worden gewaarborgd, anders kan deze ernstig verstoord worden door onbeheersbare zender intermodulatie producten
• Nieuwe operators • •
betekent wens/eis op indoor integrale dekking in Terminalcomplex oplossing Gemeenschappelijk Operator Netwerk (GON) / (DAS)?
• Automatiseren luchtvaartproces d.m.v. radiotechnieken • • •
18
automatisch landen en opstijgen, glijvlucht (één frequentie per vlucht?) begeleiden taxiënde vliegtuigen (korte afstanden, beter radar) Check-in via internet, traceren, volgen koffer, passagier, informatie “on the route”(LBS)
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
NFO bijeenkomst 12-09-2012
NFO. 12-09-2012
Schiphol en Radiofrequenties
NFO. 12-09-2012
Samenvatting & Prioriteiten Ether Control • • • • • • • • •
19
Storingsvrij houden baankanaal (LVNL) en baankanaal Schiphol openhouden van analoge communicatie met vliegtuigen in de 90 (150) miles zone kritieke vliegtuigroutes (‘troggen’) vrij houden van straalverbindingen Naleving en optimaliseren procedurele afspraken voor gebruik van SNG-wagens op Schiphol en omgeving (= nacontrole exacte locatie op Schiphol) betrouwbare communicatie- en dataverbindingen t.b.v. luchthavenproces efficiënt beheer van antenne opstelpunten, gebruikers, voorzieningen, databank consolideren toekomstige groei door te anticiperen op toekomstig gebruik (capaciteit luchtvaart Schiphol + EU) actief EM zone beheer maakt systemen robuust en verlaagt kan op storingen in radioverkeer. het entameren of mede inrichten van nieuwe samenwerkingsvormen met operators.
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
Aanbevelingen voor nationaal frequentiebeleid • •
•
Telecomwet: t.a.v. uitrolverplichting en dekkingsplicht uitzondering maken voor private gebieden. We hebben in Nederland al een NFP. In de toekomst hebben we ook radiodekkingsplan nodig. (d.w.z. met zendbereik, sterkte uitgezonden vermogen, mate van ontvangstgevoeligheid). Tijdig vrije frequenties bestemmen voor bedrijfsprocessen.
Discussie ! 20
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
NFO bijeenkomst 12-09-2012
Schiphol en Radiofrequenties
Passagiers- en Procesgebonden Communicatie- en Data systemen op Schiphol • • • • • • • • • • • • •
21
Publiek - PABX / GSM / UMTS Passagiers FISS / FIS / Blue tooth / RFID Airliners PABX, DECT, TETRA Trunking, AM Afhandelaren PABX, DTRS, GSM, UMTS, AM Concessionarissen PABX, TETRA Trunking (DTRS / Civil ) Security en Service diensten DTRS, GSM, UMTS Veiligheidsystemen (inbraaksystemen en antidiefstal systemen) Bouw(werkzaamheden en -verkeer) PMR, GSM, UMTS (ook in het landingsterrein) Openbare Orde- en Veiligheidsdiensten C2000 (KMAR, Douane, BRW, Ambulance) Reddingsdiensten PMR, C2000 (Bedrijfsbrandweer en Ambulance) Bedrijfshulpverlening in gebouwen DTRS, DECT Straalverbindingen (satelliet met SNG) Straalverbindingen Point to Point van providers, media uitzendingen, veiligheidsdiensten (KLPD)
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
Procesgebonden (passagiers-, bagage-, vrachtoverslag – commercie) Draadloze Communicatie- en Data Netwerken • • • • • • • • • • • • • • • • • • 22
Air Traffic Management (LVNL, Eurocontrol, Luchtvaart) Air Trafic Control, Airport Management Elektronische geleidingsysteem landen/starten, verkeer Volgsysteem voor taxiënde vliegtuigen (MLT) Luchtvaart Radiocommunicatie- en dataverkeer GrensbewakingVeiligheid C2000 Vogeldectectie, voertuigdetectie, i-fence (radar systemen) Vliegtuig- en Pax-afhandeling SITA en ARINC Bagageafhandeling WLAN / RFID Vrachtoverslag WLAN /RFID Security systemen (draadloze overdracht) Toegangsbeheersystemen, toegangspoortjes, liften Personenvervoer WLAN, Connexxion, Buscom Parkeerbeheer Control management systemen Commercie WiFi KPN hotspots, Media tijdens evenementen en optredens met draadloze microfoons, Live (TV, Radio) uitzendingen, Horeca (RFID, 2,4GHz voorraadbeheersing) Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
NFO bijeenkomst 12-09-2012
NFO. 12-09-2012
Schiphol en Radiofrequenties
NFO. 12-09-2012
2. Gebruikers en systemen op Schiphol (Airside) Systeem
Gebruiker
Eigenaar
Functioneel Beheer
Technisch Beheer
Integraal radio technisch beheer
“Baankanaal 1”
LVNL
LVNL
LVNL
A/AMS
ECS
“Baankanaal 2”
SPL, LVNL, trekkers, AirsOps
SPL
AOM
A/AMS
ECS
Sleepkanaal
* Onderverdeeld naar deelgebieden * SPL sleepregie
SPL
AOM
A/AMS
ECS
OPS-1
Airside operations
SPL
AOM
A/AMS
ECS
OPS-2
Airside operations
SPL
AOM
A/AMS
ECS
VHF kanalen luchtvaart
Vliegtuigmaatschappijen Afhandelaren
Divers
AT
Diverse TD’s
ECS
23
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
2. Gebruikers en systemen op Schiphol (vervolg) Systeem
Gebruiker
Eigenaar
Functioneel Beheer
Technisch Beheer
Integraal radio technisch beheer
Wifi 2,4 Ghz
ST / KPN (exploiteert)
ST
?
ST
ECS
ILS / MLS
LVNL/Airlines
LVNL?
LVNL
LVNL
ECS
Bluetooth 2,4 Ghz
Airport Ops
ST
ST
ST
ECS
C2000
OOV-diensten
Schiphol
Overheid + Schiphol (nu: TRE)
VTSPN
ECS
Tetra (DTRS)
KPN
KPN
DTRS-platform (SPL, KLM, KPN)
KPN
ECS
GSM/UMTS
Telco’s
Telco’s
Telco’s (of uitbesteedt)
Telco’s / uitbesteedt
ECS
SITA (PAX /Freight)
Divers (wo KLM)
SITA
SITA
SITA
ECS
Arinc (Freight / PAX
Divers
Arinc
Arinc
Arinc
ECS
Gebruik vrije frequenties
Media, Horeca, Security, PMR, detailhandel
Omroep, Concessionar issen
AT
Diverse partijen
ECS
24
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
NFO bijeenkomst 12-09-2012
Schiphol en Radiofrequenties
Welke middelen heeft het Ether Control Schiphol? Afspraken kaders met stakeholders • Monitorstation (AT), afspraken incidentbehandeling, veiligheidsplannen, bedrijfsnoodplan • uitgangspunten beheer frequentiespectrum Schiphol (AT) • afspraken beheer & Bedrijfsvoering met providers, operators, specifieke gebruikers • Schiphol regels (www.schiphol.nl) Antennedatabase (Schiphol) • SGIS, Fuse, Terminal Viewer • antenne register (Schiphol) Ondersteuning plaatsingsvergunning FGV • Functie Gebruik Verklaring, Plaatsingsvergunning, Werkvergunningen • Intake formulier, Excel-overzicht aanmeldingen/issues, email (
[email protected]) Frequentieconflicten • conflictberekeningen (software), radiospecialisten • afstemming met FM-AT, Handhaving AT, communicatie via SPL/CC en Intranet/extranet
25
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
iFence <<..>>
26
Schiphol en Radiofrequenties NFO 12 september 2012
NFO bijeenkomst 12-09-2012
NFO. 12-09-2012