Schermfases ontleden in milliseconden

MAANDBLAD VAN DE VLAAMSE INGENIEURSKAMER

04-2012

INGENIEURSMAGAZINE

Schermfases ontleden in milliseconden

IceCube is grootste neutrinotelescoop ter wereld Europarlement pleit voor meer innoverende ingenieurs Jenever stoken op ambachtelijke wijze

VIK, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem jaargang 50, nummer 4, april 2012 maandelijks tijdschrift, verschijnt niet in juli en augustus afgiftekantoor HASSELT 1- P2A8632

Commentaar I-mag Ingenieursmagazine is een uitgave van de Vlaamse Ingenieurskamer vzw Stichtend lid CIBIC – www.cibic.be Lid van Ex-Change vzw – www.ex-change.be Stichtend lid van European Young Engineers EYE – www.e-y-e.org

Naam en inhoud

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers (U.P.P.) VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Ing. Bart Demol MSc, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem HOOFDREDACTEUR Ing. Noël Lagast MSc EINDREDACTIE Luc Vander Elst REDACTIERAAD Ing. I. Born MSc - Ing. B. Demol MSc Ing. H. Derycke MSc - Ing. K. De Wever MSc Ing. N. Lagast MSc - Ing. G. Roymans MSc Ing. W. Samyn MSc - Ing. L. Wezenbeek MSc REDACTIESECRETARIAAT Francine Demaret SECRETARIAAT VIK Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem Tel. +32 3 259 11 00 - Fax +32 3 259 11 01 Website: www.vik.be - e-mail: [email protected] Doorlopend open van 08.30 uur tot 17.00 uur Voor advertentieruimte of redactionele bijdragen: mail naar [email protected]. LIDMAATSCHAPSBIJDRAGEN rek.nr.: 406-0098501-56 € 62,00 voor technisch en industrieel ingenieurs, die meer dan drie jaar gediplomeerd zijn; voor geassocieerde leden € 34,00 voor hen, die 3 jaar of minder dan drie jaar gediplomeerd zijn; voor een samenwonend lid; voor gepensioneerden € 17,00 voor studenten-industrieel ingenieur

Dit aprilnummer verschijnt onder de u vertrouwd in de oren klinkende naam I-mag. Als lezer vind je er de herkenbare rubrieken die je als industrieel ingenieur aanbelangen of die je na aan het hart liggen. De activiteiten van de vele geledingen zijn een leidraad voor je agenda van de volgende maanden en leiden naar de website voor meer informatie en inschrijvingen. Volgende maand zal dat iets anders zijn. Op 25 april houdt ie-net het nieuwe tijdschrift van en voor alle ingenieurs boven de doopvont. Tegen 1 mei ligt het ook bij jou in de bus. Het voorrecht de naam van het nieuwe tijdschrift openbaar te maken laten we aan de creatieve makers op de dag van de doop. Een nieuwe naam voor een tijdschrift met een inhoud die alleen ruimer en beter zal zijn: dat is het opzet. In elk geval moet de lezer er alle vertrouwde informatie in terugvinden. Als daar wat aan mocht schorten, dan horen we graag jouw positieve kritiek. Dit aprilnummer is dus geen eindpunt, maar een aanloop naar een nieuwe start met een ruimer aanbod, gericht naar alle ingenieurs en naar iedereen met interesse voor onze aandachtspunten. Onder een nieuwe naam, met een ruimere en betere inhoud, voor een iets breder publiek. Onderwijsdecreten Ook bij de oefening die momenteel loopt rond onze standpunten en rond de actualisering van het memorandum, struikelen we al eens over naam en inhoud. De titel ‘industrieel ingenieur’ was misschien ooit niet onze eerste keuze, maar de naam is ondertussen als een begrip ingeburgerd in ons taalgebruik. ‘Industrieel’ is er geen adjectief in. Want heel velen onder ons zijn geen industrieel en evenmin werkzaam in de industrie. Ook de overheid en de dienstensector doen ruimschoots een beroep op de toepassingsgerichte kennis en kunde van industrieel ingenieurs. Dus vragen we met aandrang: raak niet aan die benaming. Maar vergeet tegelijk niet dat het een ingenieurstitel is. Dat ‘ingenieur’ daarbij belangrijker is dan alle mogelijke adjectieven. Dat die kern ook terug te vinden moet zijn in de naam van het studiegebied en in de structuren, waarbinnen de opleiding van industrieel ingenieurs met dat eigen en specifieke karakter georganiseerd wordt. Wie daar nog aan twijfelt, leest het best nog even het ‘brandpunt’, verderop in dit blad. Daarin zetten enkele auteurs van de actualisatie van onze standpunten hun bekommernissen daaromtrent uiteen. Ing. René PEETERS Voorzitter VIK en bestuurder ie-net [email protected]

€ 79,00 voor leden woonachtig in het buitenland DRUKKERIJ & LAY-OUT Drukkerij SLEURS nv, Overpelt Tel. +32 11 80 90 90 - Fax +32 11 80 90 95 Voor de ondertekende artikels zijn alleen de auteurs aansprakelijk. COVER Schermen © Piet WAUTERS

Het kader van de opleiding industrieel ingenieur is de laatste jaren flink dooreengeschud. We moeten onze standpunten daaraan flexibel aanpassen. Maar omtrent het intact houden van het specifieke en eigen opleidingsprofiel van de industrieel ingenieur mag er geen enkele toegeving zijn. Dat is niet alleen voor ons cruciaal. De idee van onderscheiden en duidelijke profielen wordt gedragen door de hele ingenieursgemeenschap in ie-net.

3

I-mag april 2012

Inhoud

Commentaar Naam en inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Inhoudstafel .................................................................

Een naam die de inhoud dekt Brandpunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

03 04 05

Veel eetbaar voedsel ten onrechte weggegooid Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Modern Times Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

De geschiedenis van de fiets Technologie

.........................................................................

IceCube: de grootste neutrinotelescoop ter wereld Technologie

.........................................................................

Ing. Luc Van Lancker MSc werkt voor de CERN Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Jeneverstokerij Van Damme blaast 150 kaarsjes uit Samenleving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kruishoutem bouwt volledige basisschool volgens passiefnorm Samenleving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Piet Wauters ontleedt schermfases in milliseconden Samenleving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

In de kijker: Young Potential Weekend Vik-Jongeren

........................................................................

Nieuws van de afdelingen .....................................................................................

Eye-weekend in Rotterdam Netwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Howest bouwt nieuw 3D-competentiecentrum Netwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Europarlementsleden pleiten voor meer innoverende ingenieurs Netwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nieuws van de studiegroepen VIK Studiegroepen

..................................................................

Molenmuseum en streekmuseum Mariekerke Centra

..............................................................................

Radiomuseum Olen Centra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Projectplanning en -management VIK Vorming

.........................................................................

Planning en scheduling van onderhoudsactiviteiten VIK Vorming

.........................................................................

TOC-sturing van projecten / Verkopen kun je leren VIK Vorming

.........................................................................

Vloeistofdichte betonconstructies ontwerpen en uitvoeren VIK Vorming

.........................................................................

Medewerkers coachen VIK Vorming

.........................................................................

Cursusagenda januari - april 2012 VIK Vorming

.........................................................................

Fellow in machinery safety VIK Vorming

I-mag april 2012

.........................................................................

4

06 09 10 12 14 18 22 24 27 28 36 37 38 40 42 42 43 43 44 45 45 46 48

brandpunt BRANDPUNT

Geef het studiegebied en de structuren waar industrieel ingenieurs worden opgeleid een naam die de inhoud dekt We worstelen blijkbaar met heel eenvoudige begrippen, maar er komt geen consensus. De structuren waarin nu en vooral straks bij de integratie industrieel ingenieurs worden opgeleid, krijgen een veelheid aan namen. Weinig verhelderend en daardoor ergernis voor veel ingenieurs en voor de verdediger

In elk geval moet erover gewaakt worden dat de beroepstitel van industrieel ingenieur in curricula, diploma’s en studieomschrijvingen steeds uitdrukkelijk vermeld wordt.

van hun beroepsbelangen, de Vlaamse Ingenieurskamer. En dat echt niet uit Naargelang de universiteiten kiezen voor aparte faculteiten of voor één faculteit voor de ingenieursopleidingen, zal de naamgeving van die structuren daar dan het best dicht bij aansluiten.

corporatistisch eigenbelang, maar vooral vanuit bezorgdheid voor het imago dat het beroep zo meekrijgt. Een imago dat juist door wat sexy te kleuren en door meer duidelijkheid ons mooie beroep bij jongeren aantrekkelijker zou moeten maken.

Niemand is blijkbaar gelukkig met de omschrijving van het studiegebied als ‘master of science in de industriële wetenschappen’. Die vlag dekt de lading helemaal niet. • De verwijzing naar de ingenieur ontbreekt. • Industrieel als adjectief dekt hoe langer hoe minder het ruime gebied waarin industrieel ingenieurs actief zijn en prachtig werk leveren. Het is blijkbaar niet alleen de wens van de vele industrieel ingenieurs, verenigd in de Vlaamse Ingenieurskamer, om de kerngedachte ‘ingenieur’ op te nemen en te laten doorklinken in studiegebied en faculteiten of departementen. Veel (alle?) opleidingen, nu nog in het hogeschoolkader, hebben de terminologie ‘ingenieurswetenschappen’ in hun benaming opgenomen. Maar dan nog leiden de gevoeligheden tot een amalgaam, zoals: • Toegepaste ingenieurswetenschappen • Industriële ingenieurswetenschappen • En uitwassen zoals ‘industriële bio-ingenieurswetenschappen’ en wellicht nog andere, weinig heldere of zelfs misleidende benamingen Al die gekunstelde benamingen roepen daarenboven ongewenste connotaties op in het Nederlands. En bij de vertaling naar het Engels – in de internationale context toch de referentie – wordt het vaak nog erger.

(Internationaal heeft men het over conceptual en applied or practical oriented engineer. Daarenboven is een “industrial engineer” een specifiek opgeleide specialist in bedrijfskundige systeemtechnieken.)

Nu er aan onderwijsdecreten, integratie en de daaraan gekoppelde hertekening van het landschap wordt gewerkt, is er misschien ruimte om daarin een positieve stap te zetten. Een stap naar duidelijkheid en een kernachtige benaming van het studiegebied en de structuren waarin de industrieel ingenieurs worden opgeleid. Benaming die tegelijk het eigen en specifiek karakter van de opleiding en het profiel valoriseert. We durven daarvoor suggereren: • Master of Science in de ingenieurswetenschappen: toegepaste afstudeerspecialiteit of optie. en • Master of Science in de bio-ingenieurswetenschappen: toegepaste afstudeerspecialiteit of optie. Of blijft het standpunt uit onze leidraad titulatuur toch een betere keuze? • Master of Science in de toegepaste ingenieurswetenschappen: afstudeerspecialiteit of optie. en • Master of Science in de toegepaste bio-ingenieurswetenschappen: afstudeerspecialiteit of optie.

5

Het is mogelijk dat ook daar weer gevoeligheden in de weg staan door associatie met terminologie die al jaren niet meer in gebruik is. Misschien zijn er bedenkingen over de duidelijkheid rond het onderscheid tussen de profielen. Maar laat ons dan toch oog hebben voor de nieuwe context, waarin we binnen enkele jaren zullen opereren. Die zal nog in weinig lijken op de structuren van vandaag. Industrieel ingenieurs die al enkele jaren geleden afstudeerden (voor enkelen nog als technisch ingenieur, een titel die ze ook gedurende enkele jaren met fierheid droegen) zullen hun hogeschool, hun alma mater, sowieso al moeilijk herkennen in het nieuwe landschap. Daar hebben fusies, associaties en adres- en naamsveranderingen en straks de integratie aan de universiteit debet aan. En het daarmee teloorgaand alumnigevoel is meer dan nostalgie. Het genereert ook een groepsband die wervend kan werken voor de nieuwe generatie. En daarvoor doen we het toch? Voor de wervende kracht die uit duidelijk herkenbare benamingen van succesvolle collega’s voor een succesvol beroep uitgaat. Die herkenbaarheid is broodnodig om nieuwe lichtingen ingenieurs te werven waaraan onze maatschappij nood heeft. Die herkenbaarheid komt er alleen, als de naam van de titel, het studiegebied en de opleidingsstructuren eenvormig en duidelijk zijn.

Ing. Paul Bertels Ing. Marc Demolder Ing. Noël Lagast Ing. René Peeters

I-mag april 2012

technologie

Veel eetbaar voedsel ten onrechte weggegooid Houdbaarheidsdata zijn maar een stukje van het probleem BRUSSEL - Britse huishoudens gooien jaarlijks 8,3 miljoen ton voedsel in de vuilnisbak. Volgens onderzoek zou vijf miljoen ton daarvan nog perfect eetbaar geweest zijn. De vorige Britse minister van Leefmilieu, Hilary Benn, had al plannen om een einde te maken aan de vermelding ‘te gebruiken tot’ en ‘ten minste houdbaar tot’ op voedselverpakkingen. Maar is dat wel de goede keuze? En hoe zit het in Vlaanderen?

“Enkele onderzoeken zijn nog aan de gang”, zegt Jan Verheyen van Ovam. “Het is nog een beetje te vroeg voor conclusies. Maar we hebben wel recente cijfers van de periodieke sorteeranalyse van het restafval in Vlaanderen. Deze keer hebben we ook specifiek voedselverlies en meer in het bijzonder vermijdbaar voedselverlies meegenomen in onze analyse.” “Er komt een debat op gang rond dat vermijdbaar voedselafval. Afgelopen jaar doken ook cijfers op uit andere Europese regio’s en het valt steeds op hoe moeilijk die cijfers te vergelijken zijn. In Wallonië en Brussel vinden we 15 kg per persoon per jaar vermijdbaar voedselverlies in het restafval. In Vlaanderen is dat ongeveer 5,4 kg per persoon per jaar. Voor Vlaanderen geeft dat een totaal van 33.948 ton vermijdbaar voedselafval in ons restafval.” “Dat is zeker geen volledig cijfer van het voedselafval per persoon in Vlaanderen. Er is nog de selectieve inzameling van gftafval en er wordt ook aan thuiscomposteren gedaan. Het is bijzonder moeilijk om daaruit te analyseren wat er nog aan vermijdbaar voedselafval in zit. We zijn een van de weinige regio’s in Europa met een

Enkele cijfers Over de hele wereld wordt 25% van de geproduceerde voeding weggegooid zonder opgegeten te worden. Inefficiënt oogsten, transport, opslag en verpakken zorgen voor een groot deel van het voedselverlies. Verder zijn er significante verliezen bij het verwerken en verkopen van voedsel en ook in huishoudens en in de horeca wordt er veel weggeworpen. In de VS lopen de verliezen in de distributie op tot wel 50% bij de kleine fastfoodhandelaars. In de hele voedingsketen in de Verenigde Staten wordt 40 tot 50% van het geproduceerde voedsel niet opgegeten. Er wordt nog steeds veel afval gestort in de VS en 17% daarvan bestaat uit voedsel. In het Verenigd Koninkrijk neemt voedsel 19% van het gewicht van het restafval in. Ongeveer

I-mag april 2012

6

TECHNOLOGIE

En de producent?

Jan Verheyen

Ellen Mols

heel doorgedreven selectieve inzameling van het organisch biologisch afval via het groenafval.” “Zowel het Vlaamse cijfer als dat van de andere regio’s in België ligt beduidend lager dan de cijfers uit andere Europese regio’s (zie kaderstukje). Nederlandse, Oostenrijkse en Britse cijfers liggen beduidend hoger, in termen van 50, 60 tot 80 kg per persoon per jaar. Als we onze Vlaamse verhouding restafval versus gft vergelijken met die in de andere regio’s, dan kunnen we wat extrapoleren, maar zelfs als we onze Vlaamse cijfers verdubbelen en daar nog een beetje bijdoen, dan eindigen we nog altijd ver onder de Europese gemiddelden.”

facetten meenemen van landbouw, van het zaaien tot het oogsten, productie, productieverlies, distributie, groothandel, kleinhandel, consument, voedselverlies en later ook verwerking van organisch biologisch afval. Dat laatste is in veel regio’s in Europa nog heel ver weg: er wordt nauwelijks voedselafval gecomposteerd of vergist, er wordt weinig groene stroom uit gehaald, grondverbeteraar van gemaakt, enzovoort. In enkele landen komt het organisch afval nog altijd op een stortplaats terecht. Daarom is het voor ons belangrijk dat het verschijnsel in zijn hele keten wordt bekeken.”

Ketenperspectief “Er is een interdepartementeel onderzoek bezig naar vermijdbaar voedselafval. Het debat richt zich nogal sterk op de consument, maar Ovam wil de problematiek in een ketenperspectief zien. We moeten alle

een derde van het gekochte voedsel komt er in de vuilnisbak terecht en dat heeft in totaal 12,8 miljard Britse pond gekost. Ongeveer 8% van dat voedsel was nog binnen de vervaldatum. Per persoon zou er jaarlijks 70 kg voedsel weggeworpen worden. In Nederland wordt jaarlijks in totaal 3 miljoen ton voedsel weggeworpen over heel de keten. De Nederlandse consument werpt ongeveer 51 kg voedsel per persoon per jaar weg. In Vlaanderen is 21% van de ongeopende, weggegooide verpakkingen niet eens vervallen. In een proefproject werden zes Brusselse gezinnen intensief begeleid om hun voedselverspilling te verminderen. Daarbij werd een daling tot 80 % bereikt. Bron: Literatuurstudie Ovam.

DVE

“ Nog moeilijker dan het voedselverlies bij de consument te berekenen, is het om het voedselverlies in de ketting te berekenen, de zogenaamde voedseluitval.” “Er wordt onderzocht welke de mogelijkheden zijn om voedselverlies te beperken. Hoe kunnen we vermijden dat voedsel terecht of ten onrechte weggegooid wordt door de (beperkte) houdbaarheid? In welke mate ontstaat voedselverspilling, omdat een houdbaarheidsdatum verstreken is? Welke mogelijke maatregelen zijn er om dat tegen te gaan? Kunnen we het aanbod aanpassen of bijkomende gebruiksmogelijkheden bieden? Zijn er alternatieve gebruikskanalen te ontwikkelen, zoals voedselbanken of sociale kruideniers?” “En ook: welke mogelijkheden zijn er om de informatie over de houdbaarheid te verbeteren, want inderdaad: veel consumenten kennen de details van die data niet. Het onderzoek moet specifiek focussen op welke mogelijkheden er zijn om in Europees verband iets te doen aan de verschillende terminologie op de producten en ook om te onderzoeken hoe we de consument daarover beter kunnen informeren.”

7

Bij Biscuiterie Willems uit Eeklo maken ze producten die geen groot risico dragen. “Wij maken droge koeken en bakkerijproducten”, zegt Ellen Mols. “Die hebben een vrij lange houdbaarheid. Gemiddeld geven wij negen maanden mee. Sommige klanten, meestal in de verre exportlanden, vragen om de einddatum op een jaar te zetten, omdat het sowieso al enkele maanden duurt eer de producten ginds bij de consument zijn. Wij onderbouwen die verlenging door onderzoek te doen. Wij volgen het product eerst een jaar op met microbiologische analyses en smaaksensorische tests.” “Van elke productie wordt een staal genomen dat tot einde houdbaarheidsdatum wordt bijgehouden. Qua voedselveiligheid zal er nooit een probleem zijn, maar wanneer smaak, kleur of geur niet meer perfect zijn, dan onderzoeken wij tot hoelang de optimale smaak blijft en afhankelijk daarvan wordt de houdbaarheidsdatum weer ingekort. Smaak blijft natuurlijk een subjectief gegeven: de ene klant wil zijn koekjes krokant, de andere heeft ze liever zachter. Als de klant niet akkoord gaat met een kortere houdbaarheidsdatum, dan vragen we dat hij verantwoordelijkheid neemt, als hij langer dan negen maanden op de verpakking wil.” “Steekproefsgewijs doen wij microbiologische tests en maandelijks worden proeftests gedaan van elk staal dat uit de productie geselecteerd wordt.” “De soort of het type van de verpakking speelt ook een rol. Met metaalfolie kunnen we gegarandeerd twaalf maanden geven. In de verpakking spelen drie parameters mee: de zuurstofbarrière, de waterdampbarrière en de aromabarrière. Er zijn folies die een goede zuurstofbarrière hebben, maar een slechte waterdampbarrière, waardoor de houdbaarheid veel korter kan zijn. Ook voor export is het zoeken naar de juiste verpakking. Landen met een hoge vochtigheidsgraad hebben een ander verpakkingstype nodig dan andere.” DVE

I-mag april 2012

TECHNOLOGIE

“Er is nu een studie bezig op Vlaams niveau. Op Europees niveau is het finale rapport van de Preparatory Study on Food Waste opgeleverd in oktober 2010. Die trekt de problematiek veel verder open en behandelt ook de datalabeling en doet een aanbeveling om te werken aan goede informatie over houdbaarheid van producten.”

In Vlaanderen is 21% van de ongeopende, weggegooide verpakkingen niet eens vervallen.

het zwaartepunt ligt van het voedselverlies.” “Als we kijken naar onze cijfers van bedrijfsafval, die mogelijk gerelateerd kunnen worden aan voedselverlies, dan zien we heel hoge cijfers. Maar ook die cijfers zijn niet helemaal duidelijk, want de afvalcodes die gebruikt worden voor bedrijfsafvalstoffen stemmen niet helemaal overeen met voedsel en voedselverlies. Ook daar moeten we een duidelijker

zicht krijgen op hoe groot het probleem van dat voedselverlies is.” “Op basis van al die studies en rapporten volgen in de loop van 2012 beleidsaanbevelingen voor de Vlaamse overheid. Vlaanderen moet natuurlijk de Europese regelgeving toepassen, maar afval is een geregionaliseerde materie en dus kunnen we veel zelf aanpakken.” Tekst: Dirk VANDER ELST

“Een ander aspect gaat over de verpakking van voedsel. Welke aanknopingspunten hebben we in alle punten van de keten om verlies te vermijden of maximaal te beperken en op zoek te gaan naar nieuwere, betere verpakkingsmethoden met betere houdbaarheid, betere hersluitbaarheid, betere monitoring?”

Voedseluitval “Nog moeilijker dan het voedselverlies bij de consument te berekenen, is het om het voedselverlies in de ketting te berekenen, de zogenaamde voedseluitval. Het valt nochtans te verwachten dat daar eigenlijk

Twee verschillende houdbaarheidsdata “Europese regelgeving verplicht de voedingssector een houdbaarheidsdatum op de meeste producten te zetten. Er zijn twee verschillende data en onderzoek toont aan dat consumenten niet altijd goed het verschil kennen tussen de twee aanduidingen”, zegt Lieve Busschots van het Federaal Agentschap voor de Voedselveiligheid (FAVV). “De eerste datum is de uiterste gebruiksdatum (te gebruiken tot): die is verplicht voor producten die gevoelig zijn aan microbieel bederf. Die moeten altijd koel bewaard worden. Voorbeelden zijn een voorverpakte kip of biefstuk. Tot die datum is de voedselveiligheid van het product gegarandeerd. Zodra die datum voorbij is, mag het product niet meer in de handel gebracht worden. Die producten worden schadelijk verklaard en het bedrijf moet ze uit de rekken halen.” “De andere datumaanduiding is de minimale houdbaarheid (ten minste houdbaar tot (einde)). In de discussie over vermijdbaar voedselafval gaat het hoofdzakelijk om die datumvermelding. Het gaat daar niet over voedselveiligheid, want de producten, zoals conserven, pasta en koekjes, zijn veel langer houdbaar. De datum die hier wordt vermeld, is de dag tot wanneer de producent van dat product een goede kwaliteit, goede samenstelling, correcte kleur en geur garandeert, enzovoort.” “Er zijn ook producten die geen vervaldatum moeten meekrijgen, zoals verse groenten en fruit, alcoholische dranken met een alcoholgehalte van 10 of meer procent, azijn, suikers of keukenzout.” “In het debat over vermijdbaar voedselafval is de juiste interpretatie van de twee data door de consument een belangrijke factor. Maar het gaat om Europese regelgeving: die kan niet land per land aangepakt worden, want binnen Europa is er vrij verkeer van goederen. Er is een nieuwe Europese verordening die van toepassing zal zijn op 13 december 2014. Dezelfde houdbaarheidsdata zijn daarin opgenomen.” “Het FAVV probeert de consument voor te lichten met omzendbrieven op onze website, affiches, allerlei communicatie. In april lanceren we een speciale nieuwsbrief voor de consument waarin we het verschil tussen die twee data nog eens uitleggen.” “Je voelt dat het debat rond die voedselverspilling in beweging komt. Wij volgen dat op en zullen de voorlichting in onze communicatie voor de consument zo goed als mogelijk doen.” DVE

I-mag april 2012

8

technologie

MODERN TIMES Als het waait… Het zal jullie niet ontgaan zijn dat we almaar vaker op zoek gaan naar alternatieve energie. Eén aloude energiebron lijkt daarbij almaar steviger naar de koppositie te duikelen en dat is windenergie. Maar hoe moet dat dan met die windmolens? Vroeger waren die toch een stuk mooier en romantischer dan de exemplaren die we heden ten dage her en der in ons landschap zien verrijzen? Als er nog verzet is van omwonenden, dan komt daarbij vaak ook het esthetische aspect – of net het gebrek daaraan – als argument naar boven. En dus werd het tijd om eens te gaan sleutelen aan het uitzicht van onze windmolens. De modellen die inmiddels werden ontworpen, voldoen niet alleen aan hoge designnormen. Ze werden ook zodanig ontworpen dat ze beter geschikt zijn om bijvoorbeeld meer energie op te wekken, waar er weinig wind is. Ze hebben maar kleine luchttrillingen nodig of ze hoeven niet zo hoog te zijn als de andere windmolens van vandaag. Niet alleen design dus, maar ook doordachte functionaliteit. En ze kunnen – naargelang het model – gebruikt worden voor grote projecten of voor kleinschaligere thuismodellen. www.designboom.com

Ademen en toestellen opladen

Sticker meet versheid van voedsel

Uit Rio de Janeiro, Brazilië, introduceren we graag Joco Paulo Lammoglia, uitvinder van het ‘Aire mask’, een toestel waarmee je uitgeademde lucht omzet in energie. Lammoglia had ook al door dat meer en meer gadgets op de markt energie vragen. Gsm’s, iPhones, iPods, … Noem maar op. Als al die toestelletjes hun energie voortdurend aan het elektriciteitsnet onttrekken, dan werkt dat (milieu)belastend. Met zijn ‘Aire mask’ zet onze Joco uitgeademde lucht om in elektrische energie, die je kunt gebruiken om – bijvoorbeeld al joggend – je iPod op te laden. In het masker zitten kleine turbines die voor de omzetting zorgen. Je hoeft zelfs geen atleet te zijn om het masker te gebruiken. Ook terwijl je slaapt of op een andere manier ‘in rust’ bent, wordt je ademhaling gebruikt om er energie uit te halen, 24 uur op 24, zeven dagen per week.

We kunnen vanuit deze rubriek eens verwijzen naar een artikel elders in deze I-mag over de houdbaarheidsdatum van voedingswaren. Onderzoekers van de Tufts University in Amerika ontwikkelden een kleine, vierkanten, zijden sticker die op voedingswaren wordt bevestigd en die aangeeft of het voedsel nog veilig en vers is. Je kunt de sticker scannen met je smartphone en daarna gewoon mee opeten. Tenminste, als hij voordien had aangegeven dat het voedsel waarop hij bevestigd was nog ok was voor consumptie. De sticker neemt chemische veranderingen in het voedsel waar via een dunne, gouden antenne. Op basis daarvan produceert hij een elektromagnetisch signaal. De optische sensoren worden gemaakt van milieuvriendelijk geproduceerde zijdeproteïnen. Ze worden aangemaakt in water zonder extreme temperaturen en zonder chemische processen. www.smartplanet.com

www.xead.nl

Tekst: Luc VANDER ELST

9

I-mag april 2012

technologie

Ingenieur baron Drais von Sauerbronn vond de fiets uit Op weg naar fiets van vandaag volgden uitvindingen elkaar op WOMMELGEM. Met het wielerseizoen voor de deur grasduinden we door ons archief naar aanleiding van het interview dat we indertijd in Kortrijk hadden met wielerlegende en tweevoudig wereldkampioen Briek Schotte (1919-2004). Hij vertelde ons toen dat hij voor ‘technisch’ ingenieur had willen studeren. De fiets was immers ingenieurswerk. In zijn café op de markt in Kortrijk werd enkele decennia geleden de VIK-afdeling Zuid-West-Vlaanderen opgericht. Briek Schotte was er toen bij om over de geschiedenis van de ‘velo’ te vertellen. De fiets waarmee hij in 1939 de ‘Tour de l’Ouest’ won, stond die avond symbool voor de ‘technisch’ opgeleide ingenieur. ! Van onze hoofdredacteur

Op het einde van de achttiende eeuw konden de wandelaars in het park van het Palais Royal in Parijs tot hun grote verbazing kennismaken met een graaf die zich op een stokpaardje voortbewoog door zich af te zetten met zijn voeten op de grond.

Het stokpaardje op twee wielen lag aan de basis van de ontwikkeling van de fiets. Op het einde van de achttiende eeuw konden de wandelaars in het park van het Palais Royal in Parijs tot hun grote verbazing kennismaken met een graaf zich op een stokpaardje voortbewoog door zich af te zetten met zijn voeten op de grond. De célerette of célerifère, zoals het tuig werd genoemd, had geen draaibaar stel. We weten niet of het de graaf zelf was die de célerifère had uitgevonden. Wel is bekend dat het bij de Parijzenaars zeer populair was en dat het al vlug de naam vélocifère kreeg. De vélocifère werd de sport van de gegoede burgers, een kaste van snobs die bekendstonden als ‘les incroyables’ en, door de introductie van de ‘vélocifère’, vélocipèdes werden genoemd, een woord dat van het Latijn velox, velocis (vlug) en pes, pedis (voet) komt.

I-mag april 2012

Draaibaar stuurwiel Tijdens de Napoleontische oorlogen kwijnde de belangstelling voor de célerifères weg. Pas na de verbanning van Napoleon naar Sint-Helena, doken de célerifères in de weilanden rond de Champs Elysées opnieuw op. Ingenieur baron Drais von Sauerbronn bedacht het draaibaar stuurwiel door het voorwiel met een stuurstang te verbinden. Het harde zadel verving hij door een zadel met veertjes. Met zijn uitvinding ging hij de geschiedenis in als de uitvinder van de fiets. Als zoon van een jurist studeerde hij aanvankelijk voor houtvester (bosbouwkundige). Een houtvesterij was destijds een gebied van één boseigenaar, zoals dat van graaf de Sivrac, waar Drais von Sauerbronn in dienst kwam. Later studeerde hij voor ingenieur aan de universiteit van Heidelberg.

‘Vocation international’ Van zijn Franse collega’s, de ingenieurs Jean Perronet en Gaspard de Prony, twee oud-studenten van de ‘Ecole Nationale des Ponts et Chaussées’ in Parijs, leerde de jonge Drais von Sauerbronn hoe een nieuw product succesvol kon worden ver-

10

markt. Dat gebeurde het best aan de hand een ‘bravourestuk’. Dus ‘fietste’ von Sauerbronn het tachtig kilometer lang speldenbocht traject van Karsruhe naar Straatsburg in vier uren. Ingenieur Gustave de Coriolis, een jonge professor aan de ‘Ecole Nationale des Ponts et Chaussées’, riep het bravourestuk uit tot ‘une vocation international’. De ‘bicyclette’ was volgens de professor een mooi praktisch bewijs ‘pour le théorème sur le mouvement relatif’, een onderdeel van de ingenieursopleiding aan de ‘Ponts et Chaussées’.

In 1869 vond op het traject Parijs-Rouen de eerste wielerwedstrijd plaats. De overwinnaar reed de afstand van 126 km met een gemiddelde snelheid van 12 km per uur. Aanvankelijk was Karl von Drais de Sauerbronn als houtvester in dienst van de groothertog van Baden. Die kwam stilaan onder de indruk van het praktisch nut van de uitvindingen van de jonge ingenieur. Uit waardering voor zijn bijdrage aan de voortgang van de praktische dingen van het dagelijks leven hoefde Karl zich

TECHNOLOGIE

alleen nog met zijn uitvindingen bezig te houden, zoals met de verbetering van de draisienne, een fiets die naar hem werd genoemd. De draisienne werd niet enkel een rage onder de jeugdige ‘beau monde’ van Parijs. Ook bij de ‘regency bucks’ van Londen werd de draisienne een weergaloos succes, maar de Engelsen noemden hem ‘dandy horse’ of ‘hobby horse’.

van de organische natuurstoffen. Zo wordt natuurrubber via een behandeling met zwavel chemisch veranderd en ontstaat er gevulkaniseerd rubber. Het nieuw ontwikkelde product heeft veel betere technische eigenschappen dan natuurrubber. De ontwikkeling van de fiets is bijgevolg een combinatie van diverse technisch-wetenschappelijke ontwikkelingen.

Grotere snelheid Kwaad bloed De arrogante vélocipèdes hadden de gewoonte om op de voetpaden te rijden. De nieuwe ‘wielpaarden’ zetten ook kwaad bloed bij de hoefsmeden. Ze vreesden immers een teloorgang van hun job. Ze vielen de vélocipèdes aan en vernielden met hamers hun draisienne. In 1839 bouwde een Schotse smid een draisienne met trappers die, met lange stangen naar een naafkruk, het achterwiel aandreef. De eerste met pedalen aangedreven drie- en vierwielers dateren van rond 1850. Het waren primitieve zware vervoermiddelen. Pierre Michaux, een Parijse kinderwagenfabrikant, bevestigde op zijn beurt een stel pedalen aan het voorwiel van een tweewieler. De draaiende beenspierbeweging van de pedaalvélocipède deed daarmee zijn intrede.

Rubberen banden Vooraleer de rubberen banden hun intrede deden, moest de rubberindustrie eerst tot een zekere rijpheid te komen. Dat ging gepaard met de chemische ontwikkeling die een gevolg was van de chemische experimenten van Antoine Lavoisier, de vader van de scheikunde. Aansluitend bij het experimenteel werk van Lavoisier zien we de eerste sporen van de ontwikkeling

Voorwielen met een grotere diameter van gemiddeld 1 tot 1,40 meter, zorgden voor en grotere snelheid. De grootte van de diameter van het wiel werd een statussymbool. Het eerste type tweewieler met een groot voorwiel en een klein achterwiel was in 1872 het meest populaire rijwiel in Engeland. Hoewel de tweewieler er hoogst ongewoon uitzag, werd het ‘the ordinary’ genoemd. Later noemde men de tweewieler ‘penny farthing’. Het was eerder een gevaarlijk onding dat omzeggens alleen door atletische jongelui kon worden bereden. In 1869 vond op het traject Parijs-Rouen de eerste wielerwedstrijd plaats. De overwinnaar reed de afstand van 126 km met een gemiddelde snelheid van 12 km per uur. Remmen gebeurde met een wrijvingsblok die de vorm van een lepel had en bovenop het voorwiel was gemonteerd. Frankrijk was vele jaren een vooraanstaand wielrijdersland, maar in 1870 ging de aandacht van het land naar de oorlog met Duitsland en kwijnde de belangstelling voor de fiets weg.

stad Coventry vond het draadspaakwiel uit, waarop hij in 1874 een patent nam. De eerste fietsen met draadspaken werden onder de naam Ariel op de markt gebracht. James Starley wordt vaak de ‘vader van de Britse fietsenindustrie’ genoemd. Zijn landgenoot bracht tussen de twee wielen pedalen aan voor een kettingverbinding met het achterwiel. De eerste contouren van de moderne fiets werden langzaam zichtbaar. In 1879 introduceerde de Engelsman H.J. Lawson fietsen die op de Franse modellen geleken. Hij noemde ze om die reden ook in Engeland ‘bicyclette’. Kort daarop kwam de Engelsman Bowden met een soepele kabelrem op de markt en werden de eerste drukluchtbanden op een driewieler aangebracht.

Luchtbanden De moderne veredeling van het wiel door de luchtband danken we aan een Ierse veearts uit Belfast, namelijk John Dunlop (1840-1921). De zoon van Dunlop had er zich bij zijn vader over beklaagd dat zijn driewieler, uitgerust met volle rubberbanden, een pijnlijk tuig voor het zitvlak was. Vader Dunlop dacht als veearts onmiddellijk aan de soepele ingewanden van dieren. Op een ronde stok wond hij verschillende bladen rubber die boven op elkaar werden aaneengeplakt. De ene kant van de rubberen buis werd afgesloten en de andere kant kreeg een kleine afsluitbare klep. Dat stel werd vervolgens als een worst op het wiel zelf vastgelegd… en in 1888 was de eerste luchtband klaar.

Verbeteringen ‘Derailleurs’ In de daaropvolgende tien jaar evolueerde de fiets naar een vorm zoals we die vandaag kennen. Er werden ook enkele technische verbeteringen aangebracht die vaak ideeën van ingenieurs waren. De eerste verbetering werd mogelijk gemaakt door de Fransman Suriray, die het kogelkussenblok uitvond in 1869. De Brit James Starley, een industrieel uit de industrie-

De Britse firma Sturmey-Archer nam in 1902 voor het eerst een patent op een drieversnellingsnaaf. In 1909 namen de Fransen een patent op hun ‘derailleur’, waarbij de ketting van het ene tandwiel naar het andere wordt overgebracht. Tekst: Ing. Noël LAGAST MSc

Albéric (Briek) Schotte won in zijn lange loopbaan als wielrenner heel veel wedstrijden. Daaronder tweemaal de Ronde van Vlaanderen, waaraan hij twintig keer deelnam. Hij nam ook vier keer deel aan de Ronde van Frankrijk. In 1948 eindigde hij tweede achter de Italiaan Gino Bartali. IJzeren Briek fietste een indrukwekkend palmares bijeen. Na zijn loopbaan als wielrenner was hij dertig jaar actief als ploegleider. De laatste Flandrien - zoals hij werd genoemd - is ereburger van Waregem, de stad waar hij begraven ligt. Briek Schotte woonde jarenlang in Desselgem. Hij was gehuwd met Gilberte Lecoutere uit Bredene. Zijn monument staat in zijn geboortedorp Kanegem. NL

11

I-mag april 2012

technologie

Grootste neutrinotelescoop ter wereld staat op de Zuidpool IceCube heeft volume van één kubieke kilometer BRUSSEL. Op Antarctica (het continent rond de Zuidpool) doen wetenschappers uit verschillende landen wetenschappelijk onderzoek. Sommigen verblijven er permanent, maar de meesten zijn er slechts in bepaalde seizoenen. De onderzoeksdomeinen zijn – onder meer – geneeskunde, klimatologie, aardmagnetisme, meteorologie, geofysica en technologie. In 2010 werd op de Zuidpool, na jaren van plannen en testen, het laatste element van het IceCube-observatorium geïnstalleerd. Aan de grootste neutrinotelescoop ter wereld werkten wetenschappers mee van de Vrije Universiteit Brussel en van de Universiteit Gent. Grofweg 100 ingenieurs waren er bij betrokken. Prof. dr. Nick van Eijndhoven (VUB) legt uit wat het wetenschappelijk ! Van onze hoofdredacteur

project inhoudt.

“IceCube is een wetenschappelijk instrument dat inzichten van de astrofysica, de deeltjesfysica en de kosmologie combineert. De relatief jonge wetenschappelijke discipline wordt astrodeeltjesfysica genoemd. De hoogenergetische neutrino’s die men met de neutrinotelescoop kan waarnemen, geven interessante informatie over de kosmologische verschijnselen die zich aan de rand van het heelal afspelen. Hoogenergetische neutrino’s detecteert men met het IceCube-observatorium. Het is het hoofdthema van het onderzoek. Het gigantisch project heeft meer dan tien jaar van plannen, ontwikkelen en testen gekost. Eind december 2010 werd het laatste element van het IceCube-observatorium op de Zuidpool geïnstalleerd.”

Neutrino “Tot het einde van de jaren 1920 waren er slechts drie subatomaire deeltje bekend: (mantel)elektronen en de kerndeeltjes protonen en neutronen. In het begin van de jaren dertig ontdekte men dat er bij bepaalde processen - het zogeheten betaverval - elektronen met een hoge energie uit de atoomkern vrijkwamen. Hun energie is heel wat groter dan die van de elektronen die rond de kern draaien, de mantelelektronen. Een nauwkeurige bestudering van het betaverval toonde aan dat bij een beschrijving van het proces als een verval van een neutron in een proton en een elektron de energie niet behouden bleef. Wolfgang Pauli loste dat probleem op. Hij stelde dat er bij het betaverval nog een derde deeltje ontstond dat geen lading had en ook niet werd waargenomen. Dat uit de atoomkern vrijgekomen ‘spookdeeltje’ noemde de Italiaanse natuurkundige Enrico Fermi in 1934 ‘neutrino’, wat het Italiaanse equivalent is van ‘klein neutraaltje’. Een neutrino is een lepton, wat ‘klein’ betekent in het Grieks. Pas in 1956, twee jaar na het overlijden van Fermi, slaagde men erin om neutrino’s langs experimentele weg te bepalen. Neutrino’s hebben geen lading en zijn dus ongevoelig voor elektromagnetische interacties. Neutrino’s zijn ook ongevoelig

I-mag april 2012

12

TECHNOLOGIE

Nick van Eijndhoven Nick van Eijndhoven werd in 1960 in ‘s Hertogenbosch geboren. Hij studeerde experimentele hoge-energiefysica aan de universiteit van Nijmegen. In 1983 specialiseerde hij zich aan de Vrije Universiteit van Amsterdam in het domein van de hoge-energieneutrino’s. Daar promoveerde hij ook tot doctor. Hij werkte 8 jaar op de CERN, keerde daarna terug naar Nederland waar hij gedurende 17 jaar professor was aan de universiteit van Utrecht. Sinds drie jaar is hij professor aan de Vrije Universiteit van Brussel, waar hij het vak ‘experimentele hoge-energiefysica’ doceert. Hij staat bekend voor zijn heldere uitleg van de complexe moderne fysica. Dat ondervonden ook wij bij dit interview. NL

stelsel is de naam die het sterrenstelsel kreeg, omdat het vanaf de aarde lijkt op een melkkleurige penseelstreek langs de nachtelijke hemel.”

Zon “De meeste neutrino’s die de aarde bereiken zijn afkomstig van de zon, die ook een ster is aan de rand van ons sterrenstelsel. In de zon botsen waterstofkernen tegen elkaar. Zo vormen ze heliumkernen. Bij dat kernfusieproces komt er energie vrij. De oppervlakte van de zon, de zogenaamde fotosfeer, zendt het zichtbaar licht uit dat we op aarde zien. De oppervlakte van de zon is korrelig. Dat komt doordat hete gassen naar boven stijgen en koelere naar beneden zakken, naar de convectiezone eronder. Fotonen die uit de kern van de zon komen, botsen op ionen en dragen kleine hoeveelheden energie over. Per seconde passeren er miljarden zonneutrino’s per vierkante centimeter.”

Herkomst “Neutrino’s zijn zo oud als het heelal. Men ontdekte dat ze hun ontstaan te danken hebben aan kosmologische bronnen of aan het botsen of uitsterven van sterren. Volgens optimistische schattingen zijn er niet meer dan tienduizend sterren vanaf de aarde zichtbaar, terwijl het sterrenstelsel vele miljoenen sterren telt. Interstellair waterstof en stof ontneemt ons evenwel het zicht op sterren die verder weg staan. Bovendien wordt het waterstofgas niet gelijkmatig door het heelal verspreid, maar in plekken met hoge concentraties, want de zwaartekracht trekt het gas bijeen. Die moleculaire wolken zijn de wieg voor nieuwe sterren. Na enkele miljoenen jaren valt de grote gaswolk in kleine gaswolken uiteen. Daaruit wordt dan opnieuw een ster geboren. Sterrenbeelden zijn configuraties van sterren, zoals we ze vanaf de aarde kunnen zien. Het Melkwegstelsel bestaat uit meer dan tweehonderd miljard sterren en een onmetelijke hoeveelheid interstellair gas en stof. Melkweg-

Grootste telescoop

Prof. dr. Nick van Eijndhoven: “Het IceCube-observatorium bestaat uit twee componenten. De eerste - de ‘InIce-component’ - bevindt zich op een diepte tussen 1.450 en 2.450 meter in het Zuidpoolijs. De tweede - de ‘IceTop-component’ - bevindt zich aan de oppervlakte van het ijs. De InIce-component bestaat uit 86 verticale kabels of strings. Elke kabel heeft 60 ‘glazen bollen’ waarin heel wat hightech elektronica is aangebracht. De wetenschappelijke naam van zo’n ‘glazen bol’ is ‘digital optical module’ of DOM, optische module of fotonmultiplier.”

“IceCube is een van de meest ambitieuze wetenschappelijke projecten die ooit werden gebouwd. Het heeft een volume van één kubieke kilometer. Er werd voor Antarctica gekozen, omdat het de koudste plek op aarde is. De temperaturen schommelen met de jaargetijden. Afhankelijk van de plaats ligt de temperatuur tussen 20 C en -60 °C. In het Vostok-station, op een duizend kilometer van de Zuidpool, werd de laagste temperatuur ooit op aarde gemeten: -89 °C. Antarctica is praktisch volledig met ijs bedekt. Het continent heeft de laagste luchtvochtigheid. De ijsdikte bedraagt gemiddeld 3 km. Negentig procent van al het ijs op de wereld ligt op Antarctica. De Zuidpool is ook een solide laag ijs die zich op een rotsachtige ondergrond bevindt. Dat voorkomt de vervorming van de detectoren. De ‘ondergrond’ van de Noordpool bestaat uit water. Een groot gebied eromheen is met ijs bedekt: geen landijs zoals op Antarctica en Groenland, maar zee-ijs dat gemiddeld 1 tot 4 meter dik is en uit bevroren oceaanwater bestaat. In de zomer neemt de totale oppervlakte van het ijs op de Noordpool af door de sterke stijging van de luchttemperatuur. De Noordpool is dus onvoldoende stabiel voor wetenschappelijke metingen, zoals die met de IceCube. Bij het IceCube-project zijn 35 instituten betrokken uit verschillende landen, zoals China, Duitsland, Engeland, Zweden, de VS, België, Zwitserland, Japan, Nieuw-Zeeland en Australië. Antarctica wordt wel eens beschouwd als het wetenschappelijk paradijs”.

“In totaal bevinden er zich 86 keer 60 of 5160 van die ‘glazen bollen’ in het ijs. Aan de oppervlakte bevinden zich bij elke string 2 grote tanks die gevuld zijn met

Tekst en foto’s: Ing. Noël LAGAST MSc

Muonneutrino

voor sterke kernkrachten, maar volgens Einsteins algemene relativiteitstheorie zijn ze wel gevoelig voor zwaartekracht, net als trouwens de massaloze fotonen of lichtdeeltjes.”

zeer helder ijs. Eerst worden die tanks met water gevuld. Dat bevriest na een tijdje. Elke tank heeft 2 ‘glazen bollen’ om ook in die tanks de lichtsignalen te kunnen waarnemen die de geladen deeltjes produceren die door de tank gaan. Die tanks met glazen bollen vormen de zogeheten IceTop-detector die de kosmische straling meet. Een IceTop heeft dus 2 keer 86 of 172 tanks en bijgevolg 2 keer 86 keer 2 of 344 ‘glazen bollen’. Een foton dat door het glas onderaan de DOM gaat, treft een soort metaal en maakt een elektron vrij. Het wordt door de hoogspanning, die via een kabel naar de DOM wordt toegevoerd, versneld. Het treft op zijn weg een volgend plaatje, maakt opnieuw een elektron vrij, enz.”

“Een muonneutrino is de tweede generatie neutrino’s uit het standaardmodel van drie generaties. De eerste generatie is het elektronneutrino, de derde generatie heet de tauneutrino. Neutrino’s gaan bijna ongehinderd door gewone materie heen. Met IceCube willen we de bronnen achterhalen van de deeltjes die met een enorme energie onze aardatmosfeer doordringen. Zo kan men nagaan welke fenomenen de kosmische straling veroorzaken. Het onderzoek van de VUB focust daarbij op de signalen van de sensoren die zich diep in het Antarctisch ijs bevinden.”

IceCube

13

I-mag april 2012

technologie

Op zoek naar het Higgsdeeltje Ing. Luc Van Lancker MSc werkt voor de CERN BRUSSEL. Het onderzoek naar de microwereld van het atoom heeft de deuren voor allerlei nieuwe toepassingen geopend: moleculaire biologie, gentechnologie, geneeskunde, computer, laser, kernenergie e.a. In de CERN nabij

ca hadden we met collega Van Lancker een boeiend gesprek.

CERN

Genève doet men fundamenteel onderzoek naar elementaire deeltjes. Men laat er deeltjes met lichtsnelheid op elkaar botsen in de hoop inzicht te krijgen in het volgende diepteniveau van het atoom, de quarks. Een nevenproduct is het wereldwijde web dat de Vlaming ir. Robert Cailliau in 1989 bij de CERN ontwikkelde. ! Van onze hoofdredacteur

Bij de CERN werken rechtstreeks ongeveer 2.500 mensen. Daarnaast nemen zowat 7.500 wetenschappers uit 38 landen deel aan experimenten. 75 Belgen houden zich met het onderzoek bezig, een 400-tal met ondersteunende taken. Een van hen is collega Ing. Luc Van Lancker MSc, die

sinds 1973 teamlid ‘Elementaire deeltjes en fysica’ is. Hij is verbonden aan de ‘Compact Muon Solenoid Detector’ (CMS), één van de vier detectiestations waar men de botsing van de protonen observeert. Over het grootste wetenschappelijk onderzoek in de deeltjesfysi-

“ Het elektron is het werkpaard van de elektronica en het eerste elementaire deeltje dat voor het proton en neutron werd ontdekt.”

I-mag april 2012

14

Oorspronkelijk stond het letterwoord voor ‘Conseil européen pour la recherche nucléaire’. In 1954 werd de Raad opgeheven en vervangen door ‘l’Organisation européenne pour la recherche nucléaire’. Na enkele jaren bleek ook die nieuwe naam de lading niet echt meer te dekken, maar de naam bleef toch behouden voor de huidige experimenten van de CERN, met name die van de deeltjesfysica. “Aan de basis van die fundamentele ontdekking ligt de opkomst van de elektronische industrie en van allerlei dagelijkse toepassingen van de elektronica tot in alle hoeken van de samenleving”, zegt Luc Van Lancker.

TECHNOLOGIE

Subatomaire deeltjes

Luc Van Lancker Luc Van Lancker werd in 1948 in Liedekerke geboren. Hij volgde de A3- en A2-opleiding aan technisch instituut Don Bosco in Sint-Denijs-Westrem. Daarna studeerde hij voor technisch ingenieur elektromechanica aan de toenmalige Sint-Antoniushogeschool in Gent. Na een korte periode in een verkoopsbureau voor mechanisch materiaal te hebben gewerkt solliciteerde hij bij de VUB. Hij moest een toegangsexamen afleggen met specifieke vragen in verband met fysica en de wetten van de Duitse sterrenkundige Johannes Kepler. Zijn loopbaan begon in het laboratorium voor hogere energieën van prof. dr. Jacques Lemonne, toen nog in de KMS aan de Hobbemastraat in Brussel. Ing. Luc Van Lancker MSc is sinds 1973 teamlid elementaire deeltjes en fysica. NL

“Het werkpaard van de elektronica is het elektron, één van de lichtste van alle elementaire deeltjes. Omdat het een lading heeft, is het met behulp van een elektrisch veld eenvoudig aan te sturen. In een computerchip gebeurt dat miljoenen keren per seconde. We staan er allang niet meer bij stil. Amper een goede eeuw geleden was de ontdekking door Thomson en zijn team het resultaat van fundamenteel onderzoek. Die ontdekking heeft de wereld behoorlijk veranderd. Zo zal het ook gaan met het fundamenteel onderzoek van de

CERN. Fundamenteel onderzoek is immers onze hoofdopdracht. In het standaardmodel van de deeltjesfysica worden de krachten en de deeltjes van alle materie beschreven. Het werd voor het eerst in de jaren ’70 opgezet. Dankzij het standaardmodel konden wetenschappers de uitkomst van hun experimenten voorspellen. Maar niet alle voorspellingen waren juist. Volgens het standaardmodel zijn neutrino’s massaloos. Maar dat is niet het geval volgens onze metingen.”

“Er zijn ongeveer 200 subatomaire deeltjes bekend. Subatomaire deeltjes zijn enerzijds het fermion (elektron, muon en quark) en het boson (foton en gluon) en anderzijds het hadron (proton en neutron). Een hadron is een subatomair deeltje dat uit quarks bestaat. Het Griekse woord hadros betekent sterk. Vier procent van de massa van het heelal bestaat uit hadronen. De positief geladen protonen en de elektrisch neutrale neutronen worden in de atoomkern door een sterke kracht, ook wel kernkracht genoemd, bijeengehouden. De quarks – deeltjes van protonen en neutronen – zijn ook aan een sterke kracht onderhevig. De ‘lijmdeeltjes’ die de quarks bij elkaar houden, de zogeheten gluonen (glue=lijm), zijn de dragerdeeltjes van de sterke kracht. Vlak na de oerknal toen ons heelal ongeveer tien microseconden oud was, bestonden er geen protonen, neutronen of atoomkernen.”

Oerknalimitatie In een cirkelvormige tunnel van 27 kilometer, op een diepte van 100 meter, nabij de Frans-Zwitserse grens bij Genève, worden twee tegenovergestelde protonen-

Kosmologie De kosmologie is het onderzoek van de oorsprong, evolutie en structuur van het heelal. Dat onderzoeksgebied werd eeuwenlang beheerst door ideeën, die gestoeld waren op een religieuze leer en die het creationisme aanhingen: een of meerdere goden hadden het complete heelal geschapen. In 1927 opperde UCL-professor en priester Georges Lemaitre dat het heelal zijn oorsprong had in de explosie van een ‘oeratoom’. Dat werd bekend als de oerknal of ‘Big bang’. Fred Hoyle bedacht de term ‘Big bang’ en bedoelde het eerder denigrerend. Hij had immers een statisch heelal vooropgesteld. Zijn ‘steady-state-theorie’ bepaalde dat het heelal ‘eeuwig en oneindig in tijd en grootte’ is. De klap voor de steady-state-theorie werd in 1963 gevolgd door de ontdekking van krachtige radiobronnen, die ‘quasars’ werden genoemd. Men ontdekte dat quasars niet alleen radiogolven uitzenden, maar ook verschillende andere golven. Men berekende dat quasarbronnen miljarden lichtjaren van de aarde zijn verwijderd. Quasars maken deel uit van de vroege stadia van het heelal en van de theorie van de oerknal waarover het experimenteel onderzoek vandaag doorgaat. NL

15

I-mag april 2012

Detectoren De vier detectoren worden aangeduid met een eigen benaming. Alice, Atlas, LHCb en CMS hebben ook elk enkele specifieke kenmerken. Je vindt ze hieronder.

Atlas (grootste detector) L: 46 meter - H: 25 meter - B: 25 meter Gewicht: 7.000 ton Personeel: 1.900 fysici e.a. uit 164 instituten van 3 landen Ligging: Meyrin, Zwitserland

Alice (A Large Ion Collidor Experiment) L: 26 meter - H: 16 meter - B: 16 meter Gewicht: 10.000 ton Personeel: 1.500 fysici e.a. uit 104 instituten van 31 landen Ligging: St.-Genis-Pouilly, Frankrijk

LHCb (Large Hadron Collider beauty) L: 21 meter - H: 10 meter - B: 13 meter Gewicht: 5.600 ton Personeel: 650 fysici e.a. uit 47 instituten van 14 landen Ligging: Ferney, Voltaire, Frankrijk

bundels met een snelheid van het licht met elkaar tot botsing gebracht. Op die manier imiteert men de oerknal, het moment waarop het universum 13,7 miljard jaar geleden ontstond. De installatie die daarvoor is gebouwd, omvat de grootste deeltjesversneller ter wereld. De wetenschappelijke inzet is enorm. Ze hopen dat het experiment de ontbrekende sleutel van de natuurkunde oplevert. Met de 27 kilometer lange deeltjesver-

I-mag april 2012

sneller (Large Hadron Collider, afgekort LHC) hoopt men het Higgsdeeltje te vinden. Dat is het enige deeltje dat werd voorspeld, maar nog niet werd waargenomen. Het deeltje is van groot belang om de massa van alle andere deeltjes te verklaren. Het deeltje ontleent zijn naam aan de Schotse fysicus Peter Higgs. Terwijl het mechanisme werd opgesteld samen met twee Belgen: Francois Englert en Robert Brout.

16

CMS (Compact Muon Solenoid Detector) L: 21 meter - H: 15 meter - B: 15 meter Gewicht: 12.500 ton Personeel: 2.500 fysici e.a. uit 181 instituten van 8 landen. Ligging: Cessy, Frankrijk. Bron: CERN NL

“Het Higgsdeeltje is de drager van het Higgsveld dat in het hele universum aanwezig is. De experimentele zoektocht naar het Higgsdeeltje begon al met de LEP-deeltjesversneller, de Large Electron-Positron Collider. LEP had een omtrek van 27 km en lag 100 meter onder de grond in een ringvormige tunnel aan de grens tussen Frankrijk en Zwitserland. Die versneller was tussen 1989 en 2000 in

TECHNOLOGIE

bedrijf en was destijds de grootste deeltjesversneller ter wereld. In de elf jaar dat LEP in gebruik was werden belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen gedaan. De LEP bestond net als alle ringvormige versnellers uit enkele magneten die de elektrisch geladen deeltjes in een cirkelvormige baan houden en quadrupolen die de deeltjes gebundeld houden. LEP had vier detectoren. De massa van het zogenoemd Z-boson en het W-boson werden precies gemeten door LEP. Door nauwkeurige metingen van de massa’s van het Z- en W-boson kan men het aantal neutrino’s bepalen die in het standaardmodel passen. In december 2011 werden op de CERN misschien aanwijzingen gevonden dat het Higgsdeeltje werkelijk bestaat. Het zou waargenomen moeten worden door de Atlas- en CMS-detectoren. Pas in de tweede helft van 2012 zullen we meer zekerheid hebben of het Higgsdeeltje werd gevonden.”

Versnellers Luc Van Lancker: “De protonen worden in verschillende stappen versneld tot 99,9 % van de lichtsnelheid, 300.000 km per seconde. Dat gebeurt eerst in een reeks voorversnellers. Maar het belangrijkste onderdeel is de 27 kilometer lange cirkelvormige tunnel, de Large Hadron Collider. De LHC is geen perfecte cirkel, maar bestaat uit verschillende sectoren. In elke sector zijn er 154 reusachtige elektromagneten ondergebracht. Het versnellen en op juiste koers houden van de protonen gebeurt met ongeveer 9.500 supergeleidende magneten die samen 32.000 ton wegen en een magnetisch veld opwekken dat 100 keer krachtiger is dan dat van de aarde. Omdat zoiets enkel mogelijk is bij extreem lage temperatuur, worden de buizen gekoeld tot 271 graden Celsius onder nul. De dipoolmagneten geven een ‘kromming’ aan de bundel protonen. De quadrupool magneten houden de deeltjes bijeen of focussen. De versneller heeft 2 parallelle bundelpijpen waar de protonenstralen in tegenovergestelde richting doorheen komen. Op 4 plaatsen van het traject komen de 2 schachten samen en leiden de botsingen tussen de protonen tot miljoenen sporen die we observeren en vastleggen. Elke botsingsplaats heeft zijn eigen detectiecentrum en wordt aangeduid met de letterwoorden CMS, LHCb, Atlas en

Alice. Drie detectoren staan op het grondgebied van Frankrijk, één op dat van Zwitserland. Computers kunnen 100 botsingen per seconde selecteren en in 3D weergeven.”

Bundels In elke bewegingsrichting bedraagt de energie van de protonen 3,5 tera elektronvolt. Voor de twee richtingen bedraagt de totale energie 7 tera elektronvolt. “In de toekomst gaan we naar 7 tera elektronvolt in elke richting dus 14 tera elektronvolt totale energie”, zegt Ing. Luc Van Lancker. “Op elk van de 4 observatieplaatsen vinden 40.000.000 botsingen per seconde plaats. De lange bundeldeeltjes noemen we een bunch. Dat zijn kleine pakketjes microscopische deeltjes die in de ring 11.000 keer per seconde ronddraaien. Op de 4 plaatsen waar de detectoren staan – de interactiepunten – worden ze gesqueezed, d.w.z. samengedrukt tot een diameter van 1 mm en in het interactiepunt tot een diameter van ongeveer 17 micron. De diameter van een bundel verandert naargelang de plaats in de LHC. Ter vergelijking: een mensenhaar is ongeveer 50 micron dik.”

Onderzoek Ing. Luc Van Lacker toont een elektronische schakeling of stripdetector om gegevens uit te lezen van de CMS-detector. Het is een voorbeeld van internationale samenwerking onder ingenieurs en vorsers van verschillende disciplines. Ingenieurs van de universiteit van Pisa hebben een deel van de schakeling ontworpen. Een andere deel van de schakeling is een realisatie van de ingenieurs van het Imperial College in Londen, van ingenieurs uit China, maar ook van Belgische ingenieurs. Microstrippen die hun toepassing in de ruimtevaartprogramma’s vonden, dienen als signaal en voedingskabel voor de verbinding van de detector in de LHC met de computers. Miljoenen gegevens moeten worden verwerkt. “In de CERN ontstaat heel vaak een technologie die men voorheen niet kende. Daar heeft men vooral praktische ingenieurs voor nodig, maar met kennis van fysica. Mijn job is niet meteen iets om op een familiefeest uit te leggen. Ik heb gaande-

17

weg wel geleerd om de essentie bondig aan buitenstaanders over te brengen, maar het blijft een moeilijke materie. Leg maar eens uit hoeveel protonen in een vingerhoed passen. Dat is helaas niet in mensentaal uit te drukken. Fundamenteel onderzoek krijgt vaak jaren later erkenning en waardering. Het is zoals een foto maken van iemand: het heeft weinig waarde op het moment dat men de foto maakt. Pas vele jaren later waardeert men de opname. Men realiseert zich vaak niet dat de wetenschap zich ook met andere dingen bezighoudt dan met natuurkundige opdrachten, biologische verklaringen of wiskundige berekeningen. De productie van technische apparatuur is vaak een uitvloeisel van wetenschap. De eerst gebouwde mechanische rekenmachine van de wiskundige Blaise Pascal was een wetenschappelijk ontwikkeld apparaat. In de 19de en 20ste eeuw zagen tal van technische wetenschappen het licht. Denk maar aan de MNR-scanner. De industrieel ingenieur is daar ook een ‘product’ van. Daarom is het begrip ‘toegepaste ingenieurswetenschappen’ een begrip dat bij de industrieel ingenieurs behoort. Ook binnen het kader van de chemie is er sprake van technische wetenschap. In de CERN doet men aan fundamentele experimentele fysica.”

“ Steinberger is 90 jaar en komt bij goed weer dagelijks met de fiets naar de CERN.”

Nobelprijswinnaars In 1974 kreeg de Chinees Sam Ting de Nobelprijs fysica. In 1984 was het de beurt aan de Italiaan Carlo Rubbia, samen met de Nederlander Simon Van der Meer. In 1988 was het de beurt aan de Duitser Jack Steinberger. In 1992 kreeg Georges Charpark de Nobelprijs. Allen werkten ze voor de CERN. “Steinberger is 90 jaar en komt bij goed weer dagelijks met de fiets naar de CERN”, zegt Luc Van Lancker. “Als het sneeuwt, komt hij met de auto. Drie weken geleden zaten we samen in de cafetaria. Steinberger leidde een experiment en ontdekte voor de fysica fundamentele deeltjes.”

Tekst: Ing. Noël LAGAST MSc Foto’s: CERN

I-mag april 2012

samenleving

Zeg nooit zomaar jenever tegen graanjenever Stokerij Van Damme, de laatste landbouwstokerij ter wereld, blaast 150 kaarsjes uit BALEGEM. Hier en daar kleven nog wat restjes sneeuw aan daken en wegbermen, die dag dat we naar Oosterzele-Balegem, in de OostVlaamse Zwalmstreek, rijden. Tekenen van moderniteit worden gecamoufleerd, geluiden gedempt in het zacht glooiende landschap. De ideale sfeer voor een bezoek aan ‘Stokerij Van Damme’, de laatst overgebleven landbouwjeneverstokerij in de Benelux. En op 26 december van dit jaar bestaat die precies 150 jaar.

In tijden van overvloedige graanoogsten gebruikten boeren de graanoverschotten om er graanalcohol uit te distilleren. Zo voorkwamen ze dat de graanprijzen en de landbouwinkomens te fel zouden dalen door overaanbod. Bij het verwerken van graan tot alcohol komt tijdens het stookproces een spoeling vrij. Die spoeling is rijk aan vitaminen en eiwitten en werd als veevoeder gebruikt. Door het succes van de veeteelt indertijd werden de arme

bodems weer rijkelijk bemest en dat maakte weer een nieuwe, grote graanoogst mogelijk. Zo leidde een landbouwstokerij tot een biologische, gesloten cyclus: een ideale combinatie voor een landbouwbedrijf.

Laatste baken Vandaag blijft evenwel alleen ‘Stokerij Van Damme’ nog over als laatste baken

van een rijke traditie die verloren gaat. Komt daar nog bij dat de Belg absoluut geen chauvinist is: jeneverkenners zijn dun gezaaid, terwijl je op zowat elke straathoek wel iemand vindt die een exposé over Schotse whisky’s kan houden. “Er wordt minder jenever gedronken tegenwoordig", zucht Dominique Kerckhof (48) in de woonkamer van haar middeleeuwse vierkantshoeve. Samen met haar man, Ludo Lampaert (53), runt zij de stokerij en de boerderij. “De verkoop stagneert. Whisky heeft een jong, sexy imago, terwijl dat toch ook pas gedronken wordt op iets oudere leeftijd, net als jenever? Maar fruitjenevers spreken jonge mensen wel aan.” Daarom produceert ‘Stokerij Van Damme’ ook citroen- en kriekenjenever. De vruchtensappen komen van elders, het suikerwater en de jenever zijn huisbereid. Maar het bedrijf is vooral bekend om zijn ‘Balegemse graanjenever’. “Het is een natuurproduct volgens een authentiek recept dat 150 jaar teruggaat. Het moutmeel of de gekiemde gerst betrekken we van mouterij Dingemans in Stabroek. Mouten is immers iets aparts: dat doen wij niet zelf. Het is ook onze gerst niet die daar gemout wordt. Je bent immers toch nooit zeker of je wel je eigen ‘gerief’ terugkrijgt. Maar de rogge die we

Stamboom Landbouwer Jozef De Backer begon met stokerij Van Damme in 1862. Hij was de eigenaar van een grote boerderij met uitgestrekte graanakkers. Zijn dochter Sidonie huwde in 1884 met Gustaaf Van Damme. Toen die in 1929 stierf, nam zoon Henri de boerderij over die hij ‘Stokerij Van Damme’ noemde. Henri bleef ongehuwd en overleed in 1950. Zijn ongehuwde broer Odilon en zijn drie zusters volgden hem op. Zo kwam André van Hecke, in 1958 gehuwd met Cécile Gijs, enige dochter van Maria Van Damme (en Raphaël Gijs), zuster van Henri, in de feitelijke vereniging ‘Stokerij Van Damme’. Het echtpaar bleef kinderloos. Sinds 1981 werkte neef Hugo Lampaert in het bedrijf om er later, na het overlijden van André en zijn vrouw, samen met zijn vrouw Dominique Kerckhof eigenaar van te worden. Zij hebben drie dochters, Sofie (23), Eva (22) en Ilse (21). WP Ludo Lampaert en Dominique Kerckhof zijn terecht trots op hun product. I-mag april 2012

18

SAMENLEVING

bij het moutmeel mengen komt wel van onze eigen akkers.” De landbouwuitbating ‘Stokerij Van Damme’ is een gemengd bedrijf met akkerbouw (meer dan 70 ha) en veeteelt. Ludo teelt op zijn akkers tarwe, rogge, gerst, aardappelen, suikerbieten en maïs. Een groot aantal hectare is weiland, waarop zowat 200 dieren grazen. Mestvee van het type Witblauw van de Ardennen of Blonde d’Aquitaine.

Identieke kopieën Op 8 februari 2010 werd het beschermingsbesluit voor ‘Stokerij Van Damme’ ondertekend. Daarmee zijn de hoeve en de originele stookinstallatie uit 1862 als erfgoed beschermd. Maar momenteel ontbreken er verschillende toestellen en wordt er flink verbouwd. “Tja, na tal van reparaties door de jaren heen werden herstellingen op den duur onmogelijk. We moeten dus nieuw materiaal aankopen”, aldus Dominique. “Zo laten we in Kruishoutem een identieke kopie van onze kookketel bouwen en wordt er in Duitsland een nieuwe stookkolom vervaardigd. Ook de koelvaten, de elektriciteit en de waterleiding worden vernieuwd, terwijl de bottelarij onderdak zal krijgen in een nieuw gebouw. De oude bottelmachine ruimde 15 jaar geleden plaats voor een nieuw, volautomatisch exemplaar dat ook de zelfklevende etiketten op de flessen aanbrengt. Maar omdat onze stookinstallatie beschermd is, moeten alle nieuwe exemplaren identiek zijn aan de oude. En in dezelfde materialen: wat van koper was mag niet door inox vervangen worden. Het stookproces ligt nu al een paar maanden stil, terwijl we dat anders van Nieuwjaar tot Pasen doen. We hopen tegen het einde van dit jaar terug

De imposante stoomketel.

de eerste stookstappen te kunnen zetten. Want het 150-jarig bestaan van ons bedrijf willen we vieren.”

ale drama’s fungeren. Een uniek stuk levende industriële archeologie.

Bijzonder lokaal Sociaal drama We wandelen de binnenkoer over en de stokerij in. Daar staan we oog in oog met een gigantische stoomketel. Hier zijn de evoluties van zowat anderhalve eeuw onopgemerkt voorbijgegaan, zodat nagenoeg alles authentiek negentiende-eeuws oogt. De maalderij en het systeem om de graanzakken naar de zolder te hijsen, de weekkuip en pomp worden ook nu nog alle aangedreven door de 8 pk krachtige Engelse ‘Birmingham’-stoommachine uit 1892. Het met kolen gestookte gevaarte zorgt daarnaast ook voor de elektriciteitsvoorziening en alle stoom, nodig om de granen te koken, te distilleren en ‘over te halen’. Naast de boerderij werd daar een enorme schoorsteen voor opgetrokken. De werkruimte kan zo als decor voor soci-

We stappen dieper in het hart van de, nu halfontmantelde, stokerij. Hier wordt duidelijk van alles gedaan, jeneverstoken uitgezonderd. Een rommelige werf, bedekt met een laag stof. Ook de beslagkuip, de recipiënt waarin het graan moet weken in warm water, waarna het moutmeel toegevoegd wordt, ontbreekt. Het mengsel dat daar normaal in gemaakt wordt, gaat vervolgens in de gistingskuip en dan kan het eigenlijke 'stoken' beginnen: de gegiste vloeistof wordt in een metershoge koperen distilleerkolom omgezet in ruwe alcohol: de ruwstook. Daarbij worden de vluchtige stoffen van het vergiste beslag door verhitting gescheiden van de nietvluchtige. Dat levert het kleurloze flegma en de spoeling op. Het flegma bevat ongeveer 35% vol alcohol. Dat stroomt daarop

O’de Flander In 1990 werd de Orde van de Oost-Vlaamse Meester-Distillateurs vzw opgericht, een initiatief van de Economische Raad voor Oost-Vlaanderen (EROV) en enkele jeneverproducenten. De orde bundelt de krachten van de Oost-Vlaamse jeneverproducenten en zet zich in voor de erkenning van de verschillende OostVlaamse graanjenevers. Met het oog daarop werd het kwaliteits- en herkomstlabel O’de Flander gecreëerd. Jenever krijgt het label O'de Flander, als hij in OostVlaanderen vervaardigd is op basis van graanalcohol en met een minimum alcoholgehalte van 35 % vol. De bekendste zijn: Balegemse - Stokerij Van Damme, Braeckman Oude Graanjenever - Graanstokerij Braeckman bvba, Buggenhoutse - Thyssen bvba, Oude Dirk Martens - Likeurstokerij De Moor nv, Filliers Graanstokerij Filliers nv, Hertekamp - Peterman Platinum - Etn. P. Bruggeman en Van Hoorebeke - Graanstokerij Filliers nv. WP

Hier rijpt de Balegemse jenever. 19

Een foto vervangt voorlopig de distillatiekolom. I-mag april 2012

Haremvrouwen Distilleren is van alle tijden en plaatsen. In de prehistorie werd al een soort alcohol gedronken, weliswaar geen distillaten, maar dranken uit toevallig ontdekte gistingsprocessen. Rond 3000 voor Christus kenden de Egyptenaren wellicht als eersten de distilleerkolf, al werd die toen nog gebruikt voor de vervaardiging van parfums en maquillage. Ook in die periode maakten de Chinezen een soort rijstbier en de Mongolen bereidden een alcoholische drank uit verhitte, vergiste melk. Maar het Westen heeft het distilleren in elk geval van de Arabieren geleerd. Het woord alcohol is afgeleid van het Arabische ‘al Koh’l’, door sommigen als ‘de geest’ vertaald. Anderen verwijzen naar het zwarte, glanzende poeder dat haremvrouwen gebruikten om hun oogleden bij te kleuren. WP

rij bepaalt de smaak”, aldus Dominique. “Ofwel meer rogge ofwel meer mout, maar de hoeveelheden krijg je niet, want dat is ons geheime recept. Het smaakverschil tussen de 41° en de 54° zit, behalve in het alcoholgehalte, in de verschillende moutsoort die we voor beide gebruiken. Bovendien rijp de 54° ook minstens 3 jaar op eikenvat en daarna in een inox vat om minder te verdampen. We maken 500 hectoliter alcohol per stookbeurt, drie keer per week, vier maanden per jaar. We hebben altijd een alcoholstock voor twee tot drie jaar. Onze enorme eikenhouten vaten raken nooit leeg: in de winter stoken we bij wat er in de zomer af gaat.”

Vieux système naar het ‘bijzonder lokaal’ waar het meetvat staat. Daar controleren de accijnsbeambten de alcoholsterkte en het gestookte volume. De staat pikt immers ook graag een stevig graantje, of druppeltje, mee.

Componenten Na die meting wordt het flegma naar de alambiek gepompt om de dag daarna nog een keer gedistilleerd te worden. Dat is de fijnstook, het ‘overhalen’. De kunst van het fijnstoken bestaat in het scheiden van het flegma in voorloop, middenloop en naloop. De voorloop of de ‘kop’ bevat de meest vluchtige alcohol, zoals methanol, de aldehyden, de zuren en de esters. De middenloop, het ‘hart’ of de ‘ziel’, bestaat voornamelijk uit de drinkbare alcohol, de beoogde ethanol. De naloop of de ‘staart’ bevat de minder vluchtige foezeloliën. De intensiteit waarmee die scheiding plaatsvindt, is bepalend voor de hoeveelheid geur- en smaakcomponenten. De fijnstook, die hoogstens 70% vol. ethanol bevat, rijpt gedurende minstens zes

maanden in eikenhouten vaten. Tijdens die rijping verdampen gewenste componenten, zoals ethanol, geurige esters en aldehyden en ongewenste componenten, zoals dimethylsulfide. Er treden complexe reacties op met het eikenhout. In die periode verdwijnt de scherpte van de alcohol om plaats te maken voor een geurig, belegen graanaroma.

Balegemse steen In de laatste fase wordt de alcohol op kleinere vaten getapt en naar de andere kant van de vierkantshoeve gerold, waar hij uiteindelijk wordt versneden tot jenever. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Hasseltse jenever worden bij Balegemse geen kruiden of jeneverbessen gebruikt, maar enkel kalkrijk water. Dat komt uit een 30 meter diepe put van onder de ‘Balegemse steen’. Het resultaat is een pure, robuuste drank met een diep en krachtig graanaroma, de typische eigenschap van deze jenever. “De mengeling van het graan in de stoke-

Landbouwstokerij Van Damme. I-mag april 2012

Het hele proces gebeurt nog steeds op ambachtelijke wijze en daar zijn ze hier niet weinig trots op. ‘Vieux système’ staat dan ook op het etiket: geen gratuite bewering, maar een soort keurmerk dat de landbouwstokers al in de 19de eeuw invoerden om zich te onderscheiden van de grote industriële producenten. Die brachten en brengen massaal goedkope jenever op de markt op basis van neutrale alcohol, gemaakt uit aardappelen of melasse. Zonder graansmaak dus. Er zijn overigens nog maar vijf ‘warme stokers’ in België, het leeuwendeel van de meer dan driehonderd Belgische merken wordt vervaardigd op basis van aangekochte alcohol. Stokerij Van Damme produceert drie graanjenevers van respectievelijk 31, 41 en 54 graden. Daarnaast ook nog citroenen kriekenjenever, advocaat en – door een extern bedrijf – jeneverpralines. Die producten zijn allemaal te koop in gespecialiseerde drankenhandels in heel België en ook in de gelagzaal van de boerderij. Die

De stokerij is een uniek stuk levende industriële archeologie. 20

SAMENLEVING

gelagzaal was vroeger de stal voor een 25tal runderen, maar hij werd te klein en veranderde in een ontvangstzaal voor bezoekers. Men kan er nog steeds de vroegere functie zien: de kribben met bijbehorende waterpomp werden behouden, net als de naar het midden aflopende stenen vloer. Wie van plan is om eens flink door te proeven, kan best ter plekke een kamer boeken. Want sinds enkele jaren zijn er op de boerderij zeven gastenkamers met ontbijt beschikbaar. Tekst en foto’s: Wouter PEETERS

Jenever is niet altijd jenever Een van de eerste vermeldingen van jenever staat in het ‘Constelijck Distileer Boec’ van Philippus Hermanni uit 1552. Hij had het over ‘jeneverbessenwater’ of aqua juniperi, gemaakt door jeneverbessen op wijn te trekken. Dat was dus nog brandewijn. Al spoedig werd overgestapt naar distillatie, omdat de geur en smaak van jeneverbessen dan veel geconcentreerder in het eindproduct terechtkwamen, terwijl dat ook veel langer houdbaar bleef. Jonge jenever: de term slaat niet op een korte bewaartijd, maar wel op jenever waarvan de jeneverbes het hoofdingrediënt is. Jonge jenever is een industrieel product waarbij neutrale, goedkope melassealcohol de hoofdrol speelt. Om de teruggang in smaak te camoufleren werd de naam ‘jonge jenever’ bedacht. Bij oude jenever (vieux système) is moutwijn of graanalcohol het belangrijkste bestanddeel. Dat product wordt nog gemaakt volgens de ambachtelijke methodes van voor 1900. Volgens die methode gebruikte men moutwijn en lagerde elke stoker naar eigen recept. De term ‘oud’ zegt dus niets over de leeftijd van het product, wel over het recept. Belegen jenever is meestal van betere kwaliteit en rijpt op eikenhouten vaten. Moutwijnjenever is niet officieel gedefinieerd. De benaming wijst op het gebruik van moutwijn, maar het gebruikte percentage ligt niet vast. Voor de meestal zeer krachtige moutwijnjenevers wordt vaak een afrondende houtlagering toegepast. Korenwijn is een drank die, nog meer dan oude of belegen jenever, appelleert aan weleer. Vroeger, nog voor de naam jenever bestond, sprak men over korenwijn of korenbrandewijn. De basis voor korenwijn is moutwijn, waar bij het laatste distillaat de smaakmakers worden toegevoegd. Die rijpt daarna nog ettelijke jaren op vat. WP

Wat zou er achter deze deur zo bijzonder zijn?

De stal werd omgebouwd tot verbruikszaal. 21

I-mag april 2012

samenleving

“Nuttige ervaring voor toekomstige bouwprojecten” Kruishoutem bouwt volledige basisschool volgens passiefnorm KRUISHOUTEM. In deze laatste I-mag voleindigen we ook onze reeks over de passiefscholen. Er ontbrak nog één provincie en voor West-Vlaanderen wenden we dan ook de steven naar Kruishoutem, waar het gemeentebestuur een volledige basisschool passief laat bouwen. De gemeente opteerde ervoor om de twee bestaande locaties samen te brengen op één site en daar een passiefschool te bouwen met een totale oppervlakte van ruim 2.700 m².

Met het passiefschoolproject wil Kruishoutem een voortrekker zijn voor de regio inzake energiezuinig bouwen. Het project bevat vier kleuterklassen, zeven klassen lagere school, een expressielokaal, een snoezelruimte, een taakklas, een polyvalente zaal, die onder andere als refter zal dienstdoen, een turnzaal, sanitair en administratieve lokalen. Het project zit momenteel in de ruwbouwfase. Het gebouw kost 5,3 miljoen euro en de gemeente betaalt daarvan 1,8 miljoen euro. Voor Kruishoutem is de passiefschool het grootste en duurste bouwproject tot nu toe. De timing is dat de school bij het begin van het schooljaar 2013-2014 kan worden in gebruik genomen. Dirk Gistelinck volgt als deskundige bij openbare werken de bouwwerken aan de school van nabij op: “De plannen voor de school bestaan al langer. Oorspronkelijk rees zelfs het idee om alle basisscholen van Kruishoutem op één plek in de gemeente samen te brengen. Dat idee werd later opzijgeschoven. De plannen om de gemeentelijke basisschool op één

I-mag april 2012

site samen te brengen bestaan evenwel ook al een hele tijd. Pas later is daar de passiefschoolgedachte aan toegevoegd.”

2008 Via het grote wereldwijde web konden we inderdaad nagaan dat oud-burgemeester Paul Tant in een interview de opening van de nieuwe school vooropstelde voor september 2008, lang voor er sprake was van passiefbouw voor scholen. Even later

Het ontwerp van de school in Kruishoutem was bijna klaar, toen de gemeente in het passiefproject stapte.

22

kwam toenmalig minister Frank Vandenbroucke met zijn initiatief voor passiefscholen en Kruishoutem turnde de plannen om naar passiefbouw, stelde zich kandidaat en behoorde wat later tot het kransje van – aanvankelijk – 25 scholen die hun passiefgedeelte volledig zouden gesubsidieerd krijgen. "Meer isolatie, een grote luchtdichtheid en betere ventilatie- en verwarmingstechnieken doen de bouwkosten wel stijgen, maar de energiefactuur daalt ook. Op termijn ligt het energieverbruik vier keer lager dan in een gebruikelijke nieuwbouwschool. Kruishoutem neemt hier het voortouw als voorbeeldgemeente. Maar er zijn ook nadelen aan pionier zijn. Zo blijkt dat er heel weinig ervaring voorhanden is bij

SAMENLEVING

bijvoorbeeld aannemers om passiefscholen te bouwen. Het Passiefhuisplatform heeft de plannen doorgelicht en beoordeeld, maar ze volgen de werken zelf niet op. Het is wel de bedoeling dat zij uiteindelijk het hele project beoordelen op de passiefhuisnorm.”

Meerkosten Het passiefaspect van de school is goed voor zowat 730.000 euro meerkosten, maar die worden dus in principe betaald door Agion, het Agentschap voor Infrastructuur in het Onderwijs. Het ontwerp van de school in Kruishoutem was bijna klaar, toen de gemeente in het passiefproject stapte. “Een en ander moest uiteraard worden herwerkt, want bouwtechnisch ligt er natuurlijk een wereld van verschil tussen een gewoon schoolgebouw en een passiefbouw. Zeker op het vlak van energie, constructie en dergelijke. Voor de gemeente Kruishoutem is het bovendien het allereerste passief gebouw. Dat betekent dus dat we van nul vertrekken en niet kunnen terugvallen op tradities of ervaring. De ervaring die we bij dit project opdoen, is zeker nuttig met het oog op de toekomst.” Net zoals de overige projecten in het passiefscholenverhaal gaat ook in Kruishoutem de aandacht vrijwel uitsluitend naar het energetische. Daar vallen immers de meeste rendementen uit te halen. Aandacht voor het gebruik van herbruikbare materialen is niet echt prioritair. Die leveren immers wel meerkosten op, maar genereren op termijn geen blijvend economisch voordeel. “Ik moet dat toch een beetje relativeren. Voor de ruwbouw is het natuurlijk niet altijd even eenvoudig om daar met duurzame of bio-ecologische materialen te werken, maar bij de binnenafwerking kan dat later wel aan bod komen. Zo kan bijvoorbeeld overwogen worden om voor de binnenmuren met kurk te werken en dat is toch een natuurlijk en nagroeibaar materiaal.”

Sensibiliseren Onderdeel van het project van minister Vandenbroucke en voorwaarde om in aanmerking te komen als voorbeeldproject voor passiefscholenbouw is dat de school bereid is om het idee van passiefbouw actief te verspreiden. Hoe gaat Kruishoutem daarmee om?

Architect Dirk Martens.

De architect Voor de passiefschool in Kruishoutem tekende Architectuurbureau Dirk Martens bvba uit Zingem voor de architecturale kwaliteit. Dirk Martens: “Architecturale kwaliteit heeft niet enkel te maken met de verschijningsvorm van een gebouw, maar evenzeer met de functionaliteit en de bouwtechniek. De omgevingsfactoren moeten daarbij optimaal worden geïntegreerd. Bij elk ontwerp kiezen wij sowieso resoluut voor energiezuinigheid. Waar het om een passiefgebouw gaat, schenken wij op het vlak van het architecturale concept extra aandacht aan o.a. de oriëntatie van de ramen, de zonwering, de inertie van het gebouw en een goed geïsoleerde en luchtdichte gebouwschil. Ook gaan we op zoek naar de meest optimale technische installatie voor elk type gebouw dat zijn specifieke gebruiksprofielen heeft. Doorgaans opteren we niet voor actieve koeling, maar voor koeling via nachtventilatie.” LVE “De school behoort tot een scholengroep waarin ook heel wat omringende gemeenten scholen hebben. Wij willen natuurlijk als model fungeren voor andere scholen. Voorts willen we ook ouders, leerkrachten en leerlingen sensibiliseren voor passiefbouw. Aanvankelijk leek dat niet echt te leven bij de leerlingen en de leerkrachten, maar nu de school ook echt vorm krijgt, begint dat echt wel te leven. Ze zien hun passiefschool echt in opbouw en beginnen daarrond meer en meer te werken. Zo hebben de hogere klassen al een soort van ontwerp gemaakt over hoe ze hun klas willen inrichten. Heel het ontwerp is gesteund en opgebouwd in samenwerking met de huidige lerarengroep: hoe willen zij hun school uitbouwen, hoe zien zij hun school in de toekomst fungeren. Uiteraard binnen vooropgestelde budgettaire krijtlijnen.”

Nuttige ervaring “De E- en K-waarden van woningen en gebouwen wordt decretaal voortdurend verlaagd en de energieprijzen zullen niet direct dalen. In de toekomst moeten we dus maximaal inzetten op laagenergiebouw en passiefbouw en daarmee doen wij hier nu in Kruishoutem al heel nuttige ervaringen op.” Tekst: Luc VANDER ELST Foto’s: Dirk MARTENS

“Voor de gemeente Kruishoutem is het het allereerste passiefgebouw. Dat betekent dus dat we van nul vertrekken en niet kunnen terugvallen op tradities of ervaring. De ervaring die we bij dit project opdoen, is zeker nuttig met het oog op de toekomst.”

23

I-mag april 2012

samenleving

Schermfases ontleden in milliseconden Ing. Piet Wauters MSc reist de wereld rond met zelf ontworpen systeem voor arbitrage bij het schermen

KURINGEN. Een groot schermland is het kleine België niet: onze schermers blijven hangen in de staart van het peloton. Toch zijn we op veel internationale topwedstrijden prominent en tegelijk discreet aanwezig: Kuringenaar Piet Wauters ontwierp en ontwikkelde ‘Atlas’, één van de drie gehomologeerde systemen voor de arbitrage in het schermen op wereldniveau.

Piet Wauters (45), van opleiding ingenieur elektronica en software, begon midden van de jaren ’80 van vorige eeuw te schermen, is nationaal en was even internationaal scheidsrechter en geeft les aan de kleintjes bij schermclub Herckenrode in Hasselt. Nu legt hij zich op internationaal vlak toe op de videoarbitrage. Hij zorgt voor camera’s, schermen, computers en verbindingen. En hij zorgt ervoor dat de scheidsrechters weten hoe ze het systeem moeten bedienen. Hoe verloopt de arbitrage bij het schermen? “Wij gebruiken altijd een treffermelder, van de kleintjes tot de groten. Daarnaast is sinds een jaar of twee in de topwedstrijden ook videoarbitrage verplicht. Ik heb zowel treffermelders ontworpen als een systeem van videoarbitrage.” “Rond de loper stonden vroeger twee keer twee scheidsrechters en een hoofdscheidsrechter die moesten bepalen of er een treffer goed was en zo ja, welke schermer het snelst was geweest. Dat was vaak een onmogelijke opgave, omdat er bij het schermen dikwijls een verschil van milliseconden speelt. Bij de discipline degen heb je bijvoorbeeld na een geïncasseerde steek nog 40 milliseconden de tijd om tegen te steken. Dan gaan beide lampen aan en krijgen beide schermers een punt. Dat gebeurt heel dikwijls. Refs kun-

I-mag april 2012

nen zulke kleine tijdsverschillen met het blote oog niet zien.” “Er is nog een tijd geweest dat er een watje rond de wapenpunt zat dat gedrenkt was in koolstof. Dat liet een markeerpunt achter op de witte schermkledij en zo konden de refs zien of de treffer al dan niet correct was.” Hoe werkt zo’n treffermelder? “Die bestaat al sinds de jaren ’30. Dat was toen een log elektrisch toestel met enkele relais die bepaalden wanneer contacten gesloten waren en zo. De treffermelder geeft aan welke schermer een geldig punt heeft gescoord en wie het snelst was. De taak van de scheidsrechter is het vooral om te interpreteren of de ‘conventies’ - de spelregels - zijn gerespecteerd. Het is namelijk niet altijd zo dat je een punt scoort, als je de tegenstander raakt. Het moet ook op een correcte manier gebeuren. Er zal dus altijd werk blijven voor de scheidsrechter.” “Aan de punt van een degen of een floret zit een soort drukknopje dat eigenlijk een schakelaar is, die via een draadje in het lemmer naar het handvat loopt. Dat handvat is op zijn beurt aangesloten op een elektrisch circuit via een enroulleur: die rolt de draden af, als de schermer vooruitloopt en weer op als hij achteruitgaat, zodat hij niet struikelt. De schermers staan op een geleidende loper. Zo wordt

24

er geen treffer gemeld, als een wapenpunt de loper raakt.” Waarom begon je zelf zo’n treffermelder te maken? “We hadden in mijn toenmalige club in Leuven twee oude toestellen met zulke relais, die toentertijd bijzonder veel geld kostten. Ik dacht bij mezelf dat het niet moeilijk kon zijn om zoiets te ontwerpen en begon gewoon te ontwikkelen. Dat deed ik puur in mijn vrije tijd, ten behoeve van de club. Het heeft allemaal wat langer geduurd en het bleek uiteindelijk iets moeilijker dan ik had gedacht, maar het is dan toch gelukt.” “Zelf zorg ik voor het technisch ontwerp en de functionele kant van het verhaal. Via een Spaanse vriend heb ik toegang tot de Spaanse schermfederatie, die mij kan helpen bij de homologatie door de FIE, de internationale schermfederatie. In wezen is zo’n treffermelder een eenvoudig toestel; veel mogelijkheden tot technologische evolutie zie ik daar niet in.” “De enige uitdaging in de treffermeldertechnologie is het draadloos maken, zodat we de enroulleurs kunnen weglaten. De commerciële ontwikkeling daarvan vraagt evenwel specifieke meettoestellen en labo-opstellingen die voor een hobbyist niet meer toegankelijk zijn, ook al heb ik ooit wel eens een werkend prototype gebouwd.”

SAMENLEVING

Videoarbitrage verplicht Vanaf het niveau van Wereldbekerwedstrijden, Grand Prix, Europese kampioenschappen, Olympische Spelen, enzovoort volstaat zo’n treffermelder alleen niet meer en moet er verplicht videoarbitrage gebruikt worden. Net zoals bij tennis mogen schermers de beslissing van de scheidsrechter tweemaal in twijfel trekken en dan moet de video uitsluitsel brengen. Hoe werkt die videoarbitrage? “Voor die videoregistratie is een laptop aan de ene kant verbonden met een camera op statief en aan de andere kant met de treffermelder. Ook is er nog een verbinding naar een monitor die aan de piste staat, waarop de scheidsrechter de wed-

dat vooreerst bijzonder duur zijn, je zou een geweldig lastenboek moeten schrijven en wellicht zou je eindigen met een toepassing waarmee je weinig kunt aanvangen.”

Tennis Piet Wauters

hogedefinitiebeelden gebruiken en minstens 25 beelden per seconde verwerken. Eigenlijk is de apparatuur heel vrijblijvend. De componenten zijn gewone standaardapparaten in de markt: camera’s, statieven, laptops, ... De kracht van het systeem is gewoon pure software.” “Het horlogemerk Tissot is de grote spon-

“ Wanneer je de schermacties extreem gaat vertragen (tot vier keer zo traag), dan verliest de scheidsrechter alle gevoel van timing en dat is vaak nefast voor de videobeslissingen. De ref begint te twijfelen en doordat de snelheid van de actie weg is, werkt ons geheugen niet meer zoals het moet.” strijd kan volgen. Alles gebeurt automatisch: het apparaat meldt dat er ‘iets’ gebeurd is, de software interpreteert dat als een feit dat een herhaling noodzakelijk maakt en de actie wordt vanaf enkele seconden voordien automatisch weer afgespeeld voor de ogen van de scheidsrechter. Zo kan de scheidsrechter zijn beslissing heel even uitstellen, eerst kijken naar de monitor en pas nadien zijn beslissing nemen, met inachtneming van de spelregels.” Is zo’n systeem aan strenge eisen onderworpen? “Er bestaat wel een soort lastenboek dat enkele normen oplegt, maar die zijn behoorlijk minimaal. Je moet onder meer

sor van de schermfederatie en zij hebben die software voor het eerst laten ontwikkelen voor de Olympische Spelen van 1996 in Atlanta. Zij waren toen de enige die dat hadden en hebben min of meer beschreven wat hun apparatuur kon en dat is ondertussen de norm geworden. Veel technische details staan er niet in.” “Technisch is het dus allemaal niet moeilijk om te maken, maar je moet heel veel veldervaring hebben om dat in elkaar te steken: je moet weten wat werkt en wat niet, met veel scheidsrechters gaan praten, wat vinden zij gemakkelijk, enzovoort. Als je zelf geen schermer bent, is dat moeilijk. Ik weet nu precies wat ik nodig heb. Als zoiets zou moeten ontworpen worden door een extern bedrijf, dan zou

Is er gelijkenis met Hawk-Eye uit het tennis? “De apparatuur voor het schermen is technologisch veel eenvoudiger: het enige wat dit toestel moet doen, is een actie opnieuw weergeven. Hawk-Eye genereert met algoritmen en met supersnelle camera’s op basis van een tiental camerabeelden zelf het traject van de bal. Dat hebben wij allemaal niet nodig.” “Ook geeft onze videoarbitrage de kans aan de schermers om een beslissing van de scheidsrechter te betwisten. De schermer tekent dan met zijn handen een rechthoek in de lucht, die een tv-scherm symboliseert. Daarop gaat de scheidsrechter naar de computer, waar de tweede scheidsrechter zit, de video consultant. Die kijkt mee en vormt zelf zijn eigen opinie. Ze bekijken samen de beelden, discussiëren erover en nemen een beslissing. De video moet worden gebruikt om je beslissing te bevestigen of te herroepen.” “Wanneer je de schermacties extreem gaat vertragen (tot vier keer zo traag), dan verliest de scheidsrechter alle gevoel van timing en dat is vaak nefast voor de videobeslissingen. De ref begint te twijfelen en doordat de snelheid van de actie weg is, werkt ons geheugen niet meer zoals het moet. Dat is een vreemde sensatie, maar het is daadwerkelijk zo: de scheidsrechter kent de acties zo goed dat hij een correcte beslissing in real time kan nemen, maar hij krijgt het moeilijk wanneer hij diezelfde actie vier keer vertraagd ziet op een

De beoordeling van een treffer in slowmotion is vaak moeilijker voor een scheidsrechter dan de beoordeling op het moment zelf tegen werkelijke snelheid. 25

I-mag april 2012

SAMENLEVING

“ De apparatuur voor het schermen is technologisch veel eenvoudiger: het enige wat dit toestel moet doen, is een actie opnieuw weergeven. Hawk-Eye genereert met algoritmen en met supersnelle camera’s op basis van een tiental camerabeelden zelf het traject van de bal. Dat hebben wij allemaal niet nodig.”

scherm. Videobeelden worden daarom vaker gebruikt om de interpretatie van de conventies te verifiëren of om na te gaan of de schermer nog wel op de loper dan wel erbuiten stond of ze tegen elkaar gelopen zijn, enzovoort. Let op, hé: scheidsrechterlijke beslissingen gaan voor schermers vaak om heel veel geld, of bijvoorbeeld om een plaats op de Olympische Spelen.” Wat gebeurt er met al die beelden? “De beelden van alle internationale wedstrijden worden digitaal bewaard en moeten aan de FIE bezorgd worden. Ze kunnen ook gebruikt worden om technieken van schermers te ontleden of om trainingen mee op te bouwen. De federaties gebruiken ze ook om scheidsrechters mee op te leiden. Wie internationaal scheidsrechter wil worden, moet op een stage twee dagen lang niets anders doen dan videoanalyse.” Hoeveel van zulke systemen voor videoarbitrage zijn er? “Buiten het mijne, nog drie: Tissot, een Chinees en een Canadees systeem. Tissot is het oorspronkelijke systeem en het is zo goed als onaantastbaar, omdat zij ook de sponsor van de federatie zijn. Wij zijn

sinds goed een jaar gehomologeerd. In de schermwereld wordt ons product, dat ‘Atlas’ heet, ‘het Spaans systeem’ genoemd. Het Chinees systeem krijgt weinig bijval bij de Europese organisatoren, maar het heeft wel de Aziatische markt in handen. De Canadezen leggen een moeilijk parcours af om de homologatie in orde te krijgen.” “Misschien komt er nog wel een systeem of twee bij, maar er zijn ook niet zoveel tornooien waarin die videoarbitrage verplicht is. Er zit eigenlijk geen businesscase in. De Spanjaarden hebben daarin geïnvesteerd, omdat zij vier of vijf wereldbekerwedstrijden per jaar organiseren en zo sparen ze telkens de kosten uit om een ander systeem te moeten huren. Zij gebruiken de videobeelden natuurlijk ook in hun trainingscentra voor sportieve analyse om hun topschermers nog beter te maken.”

Olympische Spelen Heeft uw systeem uitzicht op de Olympische Spelen in Londen? “Neen, die zijn voor Tissot, daar kunnen we niet bij. We hopen op Rio 2016. De Brazilianen leunen wat meer aan bij de

“ Wij hopen erbij te zijn op de Olympische Spelen van 2016 in Rio de Janeiro”

I-mag april 2012

26

Spaanse federatie. We hebben al goede contacten gelegd, maar het blijft altijd afwachten. Tissot blijft natuurlijk de grote federatiesponsor, daar geraak je moeilijk tussen.” “Het is goed dat er concurrentie gekomen is in de arbitragetechnologie. Systematisch zal het niveau van de wedstrijden waarbij videoarbitrage verplicht is, verlaagd worden. Misschien komt er ooit nog wel een businesscase uit voort.” Ziet u nog nieuwe evoluties? “Niet binnen het huidige denkpatroon: zodra je met verscheidene camera’s tegelijk werkt, wordt het moeilijker voor je laptop om al die hogedefinitiebeelden aan te kunnen. Technisch zie ik die arbitrage niet zo geweldig evolueren, maar wel bijvoorbeeld andere aspecten, zoals automatische trackingsystemen of zelfs beeldanalyse, zoals bij het tennis. Maar dan komen we er niet meer met een gewoon laptopje.” “Binnen het schermen zie ik nu meer heil in een vlotte afhandeling van wedstrijden: daar moet de techniek het schermen tegemoetkomen. Het tornooischema moet nu nog steeds op papier uitgehangen worden, wie staat op welke loper, enzovoort. Dat kan allemaal veel beter. Een schermer draagt sensoren, die het mogelijk zouden moeten maken om meteen aan te geven waar hij zich bevindt, zodat de trainers op hun iPad weten waar hun schermers bezig zijn, enzovoort.” Tekst: Dirk VANDER ELST Foto’s: Piet WAUTERS

in de kijker

VIK-Jongeren

Young Potential Weekend

vrijdag 27 april 2012

Na succesvolle edities in 2010 en 2011 waarop we ruim 80 à 90 deelnemers mochten verwelkomen, zetten de KVIV-jongeren en de VIK-jongeren zich in voor een succesvolle derde editie van het Young Potential Weekend. Alle jong-werkenden die er vorig jaar niet bij waren: hier is jullie kans! Concept Het Young Potential Weekend staat synoniem voor een weekend boordevol interessante workshops, netwerkgelegenheid, kennismaking met potentiële werkgevers, ...! Het Young Potential Weekend, georganiseerd door KVIV-jongeren en VIK-jongeren, nodigt jonge werkende ingenieurs uit op een verrijkend event in een ontspannen sfeer. Het geheel vindt plaats aan de kust in de verzorgde accommodatie van de Duinse Polders in Blankenberge. Het pakket ‘Young Potential Weekend’ biedt je een all-inmix van opleiding en ontspanning, van netwerken en socializen, kortom: alles wat nodig is om een weekend niet enkel relaxed, maar ook interessant door te brengen! Laat de frisse zeewind door je haren waaien en geef je soft skills een nieuwe boost! Young Potential Weekend = absolute must voor young potentials! Doelpubliek Van 0 tot 10 jaar werkervaring - een brede waaier aan workshops biedt voor iedereen een boeiend programma! Ingenieur of geen ingenieur, iedereen is welkom Workshops Eerste workshop: • Me and the team • Salarisonderhandeling • Timemanagement en delegeren • Jobfit • Persoonlijkheidstesten en valkuilen bij een assessment Tweede workshop: • Companyfit • Timemanagement en delegeren • Leadership • Me and the team • Complex-project sales techniques and the need for cross-disciplinary methods Derde workshop: • Smart reading • Sociale netwerking • Het Simply Specialconcept • Help, ik verzuip in mijn e-mail! Deelnameprijs: Volledig programma: 95 euro voor leden van KVIV/VIK en ingenieursstudenten; 120 euro voor anderen. Voor wie enkel zaterdag komt (avondactiviteit niet inbegrepen) is er een gereduceerde prijs: 70 euro voor leden van KVIV/VIK en ingenieursstudenten; 90 euro voor anderen. Na inschrijving dient dit bedrag overgeschreven te worden op rekening 390-0568888-38 van KVIV-Jongeren. Vergeet niet de naam van de deelnemers in de mededeling te vermelden. Ben je ingenieur maar geen lid van KVIV/VIK? Het prijsverschil voor leden en niet-leden is ongeveer gelijk aan het lidgeld dat je in het 2de jaar na afstuderen zou betalen. Maak jezelf nu dus KVIV-lid of VIK-lid alvorens voor het Young Potential Weekend te registreren en voor dezelfde totaalprijs kun je als extra voordeel het hele jaar door aan activiteiten deelnemen tegen ledenprijs! Locatie: Duinse Polders, Ruzettelaan 195, Blankenberge Info en inschrijvingsformulier: www.youngpotentialweekend.be [email protected]

27

I-mag april 2012

afdelingen

Antwerpen

• PRAKTISCH Plaats: Ford, Henry Fordlaan 8, Genk. Ingang via poort 1 en melden aan de receptie; vóór de receptie rechts is er een bezoekersparking Datum: dinsdag 8 mei 2012 om 13.45 uur stipt Kostprijs: 5 euro ‘inschrijvingswaarborg’ voor VIK-leden; de aanwezige VIK-leden krijgen die 5 euro terug; niet-leden betalen 5 euro. Bedrag vóór 1 mei te betalen bij inschrijving op rekening BE60 4189 0821 3170 van de VIK-afdeling Kempen met vermelding ‘Ford Genk’ en aantal deelnemers. Uw inschrijving is pas geldig na betaling. Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten

24/06/2012 Bezoek Planckendael, Muizen, 13 uur

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Dierenpark Planckendael zondag 24 juni 2012 Tijdens de rondleiding door een gespecialiseerde gids bekijkt u het dierenpark Planckendael letterlijk en figuurlijk van elke zijde. U verneemt meer over het transport van de dieren, hun dagelijkse verzorging, de kweekprogramma’s, hoe het faunapark samenwerkt met buitenlandse zoos, enz...

Group Coek

U maakt ook kennis met de verschillende diensten en mensen die in Planckendael werken. En in het bijzonder met de bonobo’s, die Planckendael een wereldwijde uitstraling hebben gegeven en u met plezier zullen inwijden in hun leefwereld.

woensdag 13 juni 2012 De group Coek is een toeleverancier, een apparatenbouwer voor grote chemische en petrochemische complexen: warmtewisselaars, drukvaten, reactoren, … in exotische materialen. Vroeger was dat staal, nu zijn dat ‘cladmaterialen’: een cladplaat bestaat uit een staalplaat die bekleed wordt met een corrosiebestendig materiaal, zoals titanium of zirkonium. Dat bekleden gebeurt bij een toeleverancier met explosieven, waarbij het corrosiebestendige materiaal letterlijk op het staal wordt ‘geploft’. Het vraagt heel wat knowhow om zulke cladplaten tot een volledig afgewerkt drukvat te verwerken. De corrosiebestendige laag is meestal immers maar 2 tot 3 mm dik en is de enige bescherming van het drukvat tegen de agressieve chemische producten waaraan het in het bedrijf wordt blootgesteld.

Het dierenpark is een behoorlijk uitgestrekt domein met prachtige fauna en flora en het nodigt uit tot een zeer aangename wandeling. Na de rondleiding is vrij verblijf mogelijk tot sluitingstijd.

• PRAKTISCH Plaats: Dierenpark Planckendael, N26 Leuvensesteenweg 582, Muizen-Mechelen. Er is een ruime parking. Datum: zondag 24 juni 2012 om 13 uur stipt. Samenkomst aan de ingang om 12.45 uur. Kostprijs: normaal tarief te betalen aan de kassa Kinderen zijn toegelaten, als ze vergezeld zijn. Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten uiterlijk op 4 juni 2012. Maximum 40 deelnemers.

Tot in het midden van vorig decennium was Coek wereldleider in zijn sector. Wereldwijd leverde de groep de beste kwaliteit en klanten wisten dat ze bij Coek expertise en knowhow vonden, waarvoor ze graag een beperkte meerprijs betaalden. Maar de financiële crisis van 2008 heeft de markt helemaal dooreengeschud en de nieuwe concurrentie uit China en Korea greep wild om zich heen. Vooral dankzij de economische steun die hun overheden hen boden. De volgende jaren worden bepalend voor de sector. Ze zijn er tot op heden goed doorgekomen en er is weer een positieve evolutie.

KeMpen 08/05/2012 Bezoek Ford, Genk, 13.45 uur 28/05/2012 Familiewandeling, Lommel, 10 uur 13/06/2012 Bezoek Group Coek Engineering nv, Geel, 17.30 uur

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

• PROGRAMMA 17.30 uur: 18.00 uur: 18.45 uur: 19.45 uur:

Ford Genk dinsdag 8 mei 2012 Ford Genk is – naast Saarlouis, Keulen en Valencia – een van de vier grote Ford-fabrieken in Europa. In Genk worden de Mondeo, de S-Max en de Galaxy geproduceerd.

• PRAKTISCH Plaats: Couk engineering nv, Liessel 13, Geel Datum: woensdag 13 juni 2012 om 17.30 uur Kostprijs: 5 euro ‘inschrijvingswaarborg’ voor VIK/KVIVleden, de aanwezige VIK-leden krijgen die 5 euro terug; niet-leden betalen 5 euro. Bedrag te betalen op rekening BE60 4189 0821 3170 van de VIK-afdeling Kempen vóór 1 juni, met vermelding van ‘KPN Coek Geel’ en aantal deelnemers. Uw inschrijving is slechts geldig na betaling.

De activiteit is volgeboekt. Je kunt nog inschrijven, maar je komt wel op een wachtlijst terecht.Volledige tekst in I-mag januari en op www.vik.be.

I-mag april 2012

ontvangst bedrijfspresentatie bedrijfsbezoek napraten en vraagstelling bij een ‘natje’

28

ACTIVITEITEN

LiMburg

Het kapitaal van de jonge weduwe Hanna Glawari dreigt verloren te gaan, omdat ze in Parijs een vrolijk leven leidt en het risico bestaat dat ze met een Fransman een tweede huwelijk zal sluiten. Baron Mirko Zeta, de gezant van haar geboorteplaats Pontevedro, is met zijn hele staf naar Parijs gevlucht. Hij wil alles doen om het huwelijk te voorkomen. Vanwege hun afkomst hebben ze het plan opgevat om te vluchten naar veiliger oorden, maar daarvoor hebben ze het geld van Hanna nodig. Hij stelt de gezantschapssecretaris, graaf Danilo Danilowitsch, voor met Hanna te trouwen en zodoende het geld veilig te stellen. Maar graaf Danilo is geen onbekende voor Hanna. Jaren geleden was hij verliefd op haar, maar omdat ze toen een arm meisje was had zijn familie bezwaar tegen een huwelijk. Die bezwaren gaan nu niet langer op. Alleen wil Danilo haar nu niet ten huwelijk vragen, omdat ze zou kunnen denken dat hij op haar geld uit is. Baron Zeta’s plannetje dreigt dus te mislukken. Hij is daarvan danig in de war. Zozeer zelfs dat hij niet in de gaten heeft dat zijn vrouw, Valencienne, nogal vriendschappelijk omgaat met de Fransman Camille de Rossillon. Op een gegeven moment gaat hij toch argwaan koesteren, maar hij slaagt er niet in een overtuigend bewijs van Valenciennes ontrouw te krijgen. Wanneer hij haar namelijk met Camille meent te kunnen betrappen, neemt Hanna de plaats in van Valencienne. Hanna maakt daarna zelfs haar verloving bekend met Camille de Rossillon, hetgeen graaf Danilo nu niet bepaald vrolijk stemt. Als graaf Danilo verneemt dat Hanna door een testamentaire bepaling al haar geld kwijtraakt, als ze hertrouwt, voelt hij zich niet langer geremd en vraagt hij haar ten huwelijk. Pas dan hoort hij dat die bepaling slechts inhoudt dat bij een tweede huwelijk al het vermogen naar haar man gaat. Zo blijft Hanna’s kapitaal veilig en worden de Pontevedrijnen in staat gesteld om een nieuwe toekomst op te bouwen in een vrij land.

17/04/2012 Bezoek vliegbasis Kleine Brogel, Peer, 10 uur 17/06/2012 Zomeropera 2012, 'Die Lustige Witwe', Bilzen, 20.15 uur 24/06/2012 Fiets- en wandeldag, Diepenbeek, 7 uur

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Militaire vliegbasis Kleine Brogel dinsdag 17 april 2012 De Vliegbasis Kleine-Brogel is een NAVO-luchtmachtbasis in Kleine-Brogel, een deelgemeente van de stad Peer. Kleine-Brogel is de belangrijkste en grootste basis van de Belgische luchtmacht. De basis is de thuisbasis van de 10th Tactical Wing. Naast de klassieke verdedigingsopdrachten in het kader van de NATO kan de 10 W Tac ook ingezet worden voor crisisbeheersing, zoals getoond tijdens de operaties in Bosnië, Kosovo en Afghanistan. Detachementen van de 10 W Tac nemen deel aan nationale operaties en zendingen onder de vlag van de Europese Unie of de Verenigde Naties. Op de vliegbasis van Kleine-Brogel werken ongeveer 1.700 mensen om 38 F-16’s te kunnen inzetten. De bevelhebber van de 10 W Tac wordt bijgestaan door een kleine staf en de commandanten van drie groepen: • de vlieggroep • de maintenancegroep • de verdedigings- en steungroep De activiteiten van de 10 W Tac worden ook ondersteund door een medisch detachement, een territoriale onderhoudsploeg (4RCI) en het Amerikaanse 701ste Munitions Support Squadron.

Njegus, de dommige klerk van het gezantschap, redt met diplomatieke zetten menige situatie, waardoor alles (uiteraard) weer op zijn pootjes terechtkomt. Dwars door alles heen zweven twee dwaze aristocraten, Cascada en St. Briche, die flirtend met alle mogelijke getrouwde dames plotseling hevig verliefd worden op mevrouw Glawari - en haar 50 miljoen -, en de oude brommerige Kromow die steeds moet letten op zijn flirtende vrouw.

• PROGRAMMA • Ontvangst met briefing • Rondrit op de basis • Take-off • Lunch • Bezoek maintenance • Bezoek museum

Voor de hoofdrol van Valencienne werd Ilse Eerens, een Belgische sopraan met wereldfaam, aangetrokken. Opmerkelijk is dat ook Koen Crucke zal te zien zijn op de binnenplaats van de landcommanderij.

• PRAKTISCH Plaats: Militaire vliegbasis Kleine-Brogel, Vliegveld, Peer Datum: dinsdag 17 april 2012 om 10 uur Kostprijs: gratis voor het bezoek; lunch op eigen kosten Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten met opgave van naam, adres, nationaliteit, geboortedatum en -plaats. Maximum 25 deelnemers

• PRAKTISCH Plaats: Landscommanderij Alden Biesen, Kasteelstraat 6, Bilzen Datum: zondag 17 juni 2012 om 20.15 uur Kostprijs: 37 euro voor een ticket Inschrijving vereist: www.vik.be/.activiteiten (liefst voor 1 april) en te bevestigen door het juiste bedrag over te maken op rekeningnummer BE68 4518 5278 5134 van de VIK-afdeling Limburg met vermelding ‘zomeropera’. Gereserveerde tickets moeten worden betaald en kunnen niet worden geannuleerd. U kunt zelf een vervanger zoeken, als u toch verhinderd zou zijn.

Zomeropera 2012: Die Lustige Witwe zondag 17 juni 2012 Deze operette van Frans Lehàr is zeker bekend bij het grote publiek. Het verhaal gaat als volgt.

29

I-mag april 2012

MecheLen

Hockeyinitiatie en huifkartocht zaterdag 5 mei 2012

20/04/2012 Bezoek werken RER (GEN)expressnet, Rixensart, 14 uur 05/05/2012 3de Huifkartocht, Lier, 10 uur 25/05/2012 Bezoek Webo, Sint-Katelijne-Waver, 14 uur 23/06/2012 Stadswandeling, Mechelen, 14 uur 13/09/2012 Bezoek Umicore, Hoboken, 14 uur

Het bestuur en de spelers van een der grootste Belgische hockeyclubs, ‘Herakles’, wil ons een voormiddag hockeyinitiatie geven. Bijeenkomst om 10 uur aan het stadion van Herakles in Lier. Met een filmpje en demo’s met bekwame uitleg worden we ondergedompeld in de wereld van de hockeysport. Daarna kunnen we ‘live’ een wedstrijd volgen vanaf de tribune. Wie dat wil, kan ook zelf op het terrein ‘een balletje slaan’. Ons bezoek wordt afgerond met een broodmaaltijd met koffie of thee.

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Werf GEN-expresnet vrijdag 20 april 2012

Om 12.30 uur staan de huifkarren klaar en rijden we gedurende ongeveer een halfuur via ‘Boshoek’ naar een melkveebedrijf in Boechout-Hove, waar landbouwer Tom ons zal rondleiden op zijn familiebedrijf met 230 melkkoeien, die dankzij een ingeplante chip allemaal individueel opgevolgd worden.

In het kader van het GEN-expresnet van Brussel worden er gigantische werken uitgevoerd op de spoorlijn 161 NamenBrussel om er de spoorinfrastructuur uit te breiden van 2 naar 4 sporen. De twee buitensporen zullen dienen voor het IC-verkeer en de twee binnensporen voor het lokale verkeer. Zo krijgt men 2 keer 2 sporen die het mogelijk maken om het treinverkeer van en naar de hoofdstad met twee verschillende snelheden te regelen.

Volledige tekst in I-mag januari en op www.vik.be.

• PRAKTISCH Plaats: Herakles, Hockeyweg 1, Lier - www.herakles.be voor clubinfo & route Datum: zaterdag 5 mei 2012 om 10 uur Kostprijs: 35 euro per persoon voor VIK-, KVIM- en VAM-leden; niet-leden betalen 40 euro Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten. Onmiddellijk betalen bij inschrijving door over te schrijven op de rekeningnummer BE86 4050 1063 3150 van de VIK-afdeling Mechelen, met vermelding ‘Huifkartocht 2012’. Alle inschrijvingen en betalingen vóór 14 april 2012. Er worden geen latere inschrijvingen aanvaard. Min. 10, max. 30 deelnemers.

Maar eerst moeten er heel wat kunstwerken worden aangepast. Over een afstand van 3 km gebeurt in Rixensart de volgende 3 jaren het volgende: bouw van een 200 m lange, overdekte sleuf met dubbele parkingverdieping, verbreding van een brug en vergroting van drie tunnels. Het project kost 50 miljoen euro. Tussen de verschillende kunstwerken worden er ‘groene muren’ gebouwd die een akoestische functie hebben in dit dichtbebouwd gebied.

Webo

De werken evolueren boven, naast en onder een spoorweg die steeds in dienst blijft. Het is dus een zeer uitdagend project om in zo’n situatie de nodige bouwwerken te realiseren binnen de krappe planning van duizend kalenderdagen. Dat leidt tot het gebruik van niet-alledaagse uitvoeringsmethoden. Afspraak dus op de werf om het vervolg in beeld mee te maken.

vrijdag 25 mei 2012 Borgerstein is een indrukwekkend gebouwencomplex op de grens met de stad Mechelen. Bij de bouw ervan in 1936 heette het nog 'Sint-Jozefsseminarie’ en gedurende 37 jaar werden er priesters opgeleid. Nadien vestigde de vzw Borgerstein er zich, bekend om zijn sociaal-economische tewerkstelling, gehandicapten- en ouderenzorg. Het instituut telt nu 140 werknemers en beschikt over een centraal internaat en dagcentrum. Ook de beschermde werkplaats Webo is er gevestigd.

Helm, geel fluohesje en laarzen zijn ter plekke beschikbaar op de werf.

• PRAKTISCH Plaats: A. Collinstraat 1, Rixensart Datum: vrijdag 20 april 2012 van 14 tot 17 uur Kostprijs: 5 euro inschrijvingswaarborg voor VIK- en KVIM-leden, voor de aanwezige VIK- en KVIM-leden wordt de waarborg teruggestort; niet-leden betalen 5 euro, VAM-leden betalen 2,5 euro. Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten vóór 6 april 2012. Daarna bedrag overmaken op rekening BE86 4050 1063 3150 van de VIK-afdeling Mechelen met vermelding ‘Bezoek GEN-expresnet’. Uw inschrijving is pas geldig na ontvangst van de betaling. Maximum 20 deelnemers

I-mag april 2012

Binnen de muren van de grote kapel bevinden zich prachtige art deco glas-inloodramen. De Bisschopszaal, waar de president van het seminarie zijn gasten ontving, straalt nog steeds de 'grandeur' van weleer uit.

30

ACTIVITEITEN

Het geleid bezoek duurt 3 uur en bestaat uit volgende onderdelen: • Rondgang in de operationele beschermde werkplaats voor mindervaliden met activiteiten als verpakking, elektromontage, groendienst en de mobiele werkplaats • Bezoek aan het laagbouwproject voor zelfstandig wonen • Bezoek aan de kapel van de instelling met de art deco glasramen en de Bisschopszaal.

oude en defecte gsm’s te recycleren. Eén van de grote recyclagebedrijven die dat doet, is Umicore. Umicore is gespecialiseerd in materiaaltechnologie. De vestiging in Antwerpen (Hoboken) – Umicore Precious Metals Refining – is wereldleider op het gebied van recyclage van complexe edelmetaalhoudende materialen. Het bedrijf raffineert industriële bijproducten uit de non-ferro-industrie en recycleert industriële katalysatoren en consumentengoederen op het einde van hun levenscyclus, zoals gsm’s, laptops of autokatalysatoren. Daaruit worden op de meest milieuvriendelijke manier 17 metalen herwonnen, waaronder zuiver goud en zilver.

Lokale gidsen begeleiden ons bezoek.

• PRAKTISCH Plaats: Vzw Borgerstein, IJzerenveld 147, Sint-KatelijneWaver Datum: vrijdag 25 mei 2012 om 12 uur Kostprijs: VIK, KVIM, VAM-leden en studenten betalen 5 euro, niet-leden betalen 10 euro. Bedrag te betalen bij inschrijving op rekening BE86 4050 1063 3150 van de VIK-afdeling Mechelen met vermelding ‘Webo’. Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten vóór 11 mei 2012 Maximum 40 deelnemers

Als eerste in de wereld beschikt Umicore over een installatie om op industriële schaal herlaadbare batterijen uit laptops, gsm’s en elektrische voertuigen te recycleren. Die installatie werd in mei 2010 in gebruik genomen en heeft een capaciteit van 7.000 ton per jaar. Dat komt overeen met 250 miljoen batterijen van gsm’s of met 150.000 batterijen van elektrische voertuigen. Hoewel de elektrische wagen nog niet echt is doorgebroken, is er nu al wel productieafval, zoals afgekeurde batterijen.

Stadswandeling zaterdag 23 juni 2012

De verschillende recyclageprocessen die Umicore Precious Metals Refining toepast, zijn gebaseerd op het principe van ‘bovengrondse mijnbouw’. Grondstoffen worden daarbij niet langer uit ondergrondse mijnen gehaald, maar uit afgedankte toestellen, machines en auto’s. Zo is bij klassieke goudwinning uit mijnen de opbrengst ongeveer 5 gram per ton erts; recyclage kan ongeveer 300 gram goud uit een ton afgedankte computers halen.

Tijdens onze stadswandeling door Mechelen wandelen we door het groot en klein begijnhof, maar begijntjes treffen we er niet meer aan. Wie waren die dames? Vrome, spirituele, zelfstandige vrouwen? Kwezels of toch ketters? De prille begijnenbeweging ondervond heel wat tegenstand en niet in het minst van de Kerk zelf. In het begin van de 17de eeuw bouwden de begijnen in de wijk Groenendaal hun nieuw begijnhof met een infirmerie, een grootmeesteressenhuis en een sfeervolle kerk. Hoewel dit stadsgedeelte vandaag bruist van activiteiten, kun je nog steeds de ingetogen sfeer van het begijnhof van weleer opsnuiven.

Het bezoek begint met een businesspresentatie waarbij de activiteiten worden toegelicht, gevolgd door een bezoek aan de fabriek en een afsluitend drankje. Met het oog op jullie veiligheid wordt gevraagd om bij het fabrieksbezoek gepaste kledij te dragen: plat, gesloten schoeisel en armen en benen moeten bedekt zijn.

• PRAKTISCH Plaats: Dienst voor toerisme (aan Op Sinjoorke), Grote Markt, Mechelen Datum: zaterdag 23 juni 2012 om 14 uur Kostprijs: 5 euro voor VIK-, KVIM- en VAM-leden, partner en kinderen; niet-leden betalen 10 euro. Bedrag te betalen bij inschrijving op rekening BE86 4050 1063 3150 van de VIKafdeling Mechelen met vermelding ‘stadswandeling Mechelen 23.06.2012’. Uw inschrijving is pas definitief na ontvangst van de betaling. Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten vóór 12 juni 2012. Latere inschrijvingen en betalingen worden niet meer aanvaard. Maximum 30 deelnemers

Bezoekers die thuis nog een oude gsm hebben liggen, mogen die altijd meebrengen bij het bezoek en hem bij de receptie in de gsm-collectebus werpen.

• PRAKTISCH Plaats: Umicore, Adolf Greinerstraat 14, Hoboken. Aanmelden bij de receptie. Wagens mogen geparkeerd worden op de bezoekersparking ter hoogte van ingang A. Datum: donderdag 13 september 2012 om 14 uur Kostprijs: 5 euro ‘inschrijvingswaarborg’ voor VIK- en KVIM-leden, de aanwezige VIK- en KVIM-leden krijgen die 5 euro teruggestort; niet-leden betalen 5 euro; VAM-leden betalen 2,5 euro. Bedrag te betalen bij inschrijving op rekening BE86 4050 1063 3150 van de VIK-afdeling Mechelen met vermelding ‘Umicore’. Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten vóór 20 augustus 2012. Inschrijving is pas definitief na ontvangst van de betaling. Latere inschrijvingen en betalingen worden niet meer aanvaard.

Umicore donderdag 13 september 2012 Een gsm bevat waardevolle metalen. Je hebt 50.000 gsm’s nodig om 1 kilo goud te krijgen. Het loont dus de moeite om

31

I-mag april 2012

nOOrD-west-VLAAnDeren

Wij verwachten jullie uiterlijk om 9 uur in Nieuwpoort. Afspraak aan de steiger G7 (grote parking aan de Kustweg).

06/06/2012 Regionale ledenvergadering, Brugge, 20 uur

Het programma ziet er als volgt uit: 09.00 uur: aankomst, crewindeling en briefing. 09.30 uur: trossen los 12.30 uur: middagmaal op zee 17.00 uur: binnenvaren havengeul 17.30 uur: ontschepen en debriefing 18.00 uur: facultatief: etentje in ’t Fermetje of De Vierboete

OOst-VLAAnDeren 28/04/2012 04/06/2012 09/06/2012 23/06/2012 01/09/2012 18/09/2012 01/10/2012

Rondvaart in de haven van Gent, 13.45 uur Vikafee: Energie-uitdagingen, Zwijnaarde, 20 uur VIK-Sailing 2012, Nieuwpoort, 9 uur Regionale ledenvergadering, Oudenaarde Familiedag, Beervelde, 14 uur Bezoek De Lijn, Gentbrugge Lezing 'Luchtdichtheid van gebouwen', Zwijnaarde, 20 uur

Prijs per persoon voor deze dag: 85 euro inclusief middagmaal en 4 drankjes. Bijkomende comsumptie voor 1,25 euro. De eventuele motoruren zijn in de prijs inbegrepen. Zeilpakken met laarzen zijn, indien nodig, beschikbaar tegen 7 euro per persoon.

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

We zijn er alvast stellig van overtuigd dat jullie zoals vorig jaar een aangename dag voor de boeg zullen hebben.

Rondvaart in de haven van Gent

Opgelet: het aantal plaatsen is beperkt!

zaterdag 28 april 2012

Schrijf u om praktische redenen zo snel mogelijk in via onze website www.vik.be/activiteiten en geef het aantal personen en hun namen door. Daarna betaalt u vóór 8 april 2012 85 euro per persoon op rekeningnummer BE86 4430 6286 0150 van de VIK-afdeling Oost-Vlaanderen met vermelding van het aantal personen en de referentie VIK Sailing 9 juni 2012.

Het Havenbedrijf Gent telt 160 personeelsleden. Op het havenjacht ‘Jacob van Artevelde’ beleven we de haven van op het water.De tocht duurt twee uur en onderweg wordt er uitleg gegeven over Gent als toegangspoort tot Europa. Het jacht vaart helemaal tot aan het Kluizendok en terug langs de dokken, kaaien, zeeschepen die van over heel de wereld afmeren en binnenvaartschepen die laden en lossen.

Voor vragen of inlichtingen kunt u contact opnemen met het organiserend VIK-lid Guy Van Beneden: [email protected] of 0479 70 34 40.

De activiteit is volgeboekt. Je kunt nog inschrijven, maar je komt wel op een wachtlijst terecht.Volledige tekst in I-mag maart en op www.vik.be.

VLAAMs-brAbAnt-brusseL

• PRAKTISCH Plaats: Havenbedrijf Gent, Rigakaai, Gent Datum: zaterdag 28 april 2012 om 13.45 uur. Tijdig aanwezig zijn is de boodschap. De boot vertrekt stipt om 14 uur Kostprijs: gratis voor VIK/KVIV-leden en partner; nietleden betalen 10 euro Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten Maximum 80 deelnemers

26/04/2012 Bezoek Audi Brussels, Vorst, 14.15 uur 06/05/2012 Koninklijk museum voor Midden-Afrika, Tervuren, 13.45 uur 08/09/2012 Familiewandeling in Averbode, Veerle-Laakdal, 14 uur 07/12/2012 Bowling Berkerijs, Keerbergen, 19.30 uur

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

VIK Sailing

Audi Brussels

zaterdag 9 juni 2012

donderdag 26 april 2012

Wij zijn blij dat we jullie nu al een nieuwe datum in het voorjaar kunnen voorstellen voor onze jaarlijkse eendaagse zeiltocht op de Noordzee: zaterdag 9 juni 2012.

Met de vierde Europese productie-eenheid schept Audi de voorwaarden om de tot nu toe gerealiseerde groei duurzaam voort te zetten. Sinds 2007 loopt de Audi A3 Sportback van de Brusselse band. In 2010 ging de productie van de Audi A1 van start. In de onmiddellijke nabijheid van de huidige Audifabriek werd in 2006 het ‘Automotive Park’ geopend. Dat moderne logistiek- en leveringscentrum garandeert uiterste efficiëntie en productieprocessen met een toegevoegde waarde voor Audi.

De organisatie van VIK Sailing verloopt deze keer in samenwerking met de chartermaatschappij ‘Zeiltochten Hanne’, met als thuishaven Nieuwpoort. Zie hun website www.zeiltochten.be.

I-mag april 2012

De activiteit is volgeboekt. Je kunt nog inschrijven, maar je komt wel op een wachtlijst terecht.Volledige tekst in I-mag januari en op www.vik.be.

32

ACTIVITEITEN

• PRAKTISCH

• PROGRAMMA

Plaats: Audi Brussels nv, Britse Tweedelegerlaan 201, Vorst Datum: donderdag 26 april 2012 om 14 uur Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden; 15 euro voor niet-leden. Inschrijving: voor 7 juni 2011 via www.vik.be/activiteiten. Inschrijving is definitief na betaling op rekening BE78 4310 6475 9186. U kunt uw inschrijving tot één week voor aanvang van de activiteit kosteloos annuleren. Bij latere annulatie wordt het inschrijvingsgeld volledig ingehouden. Materiaal voor geluids- of beeldopnamen en mobiele telefoons zijn niet toegelaten. Alles kan worden achtergelaten in een kluis in het bezoekerspaviljoen. Er worden aangepaste schoenen gedragen. Parkeerfaciliteiten bij de Audi-fabriek zelf. Maximum 30 deelnemers.

19.30 uur: samenkomst aan de bowling 20.00 – 20.45 uur: avondmaal – steengrill met 6 vleessoorten start bowling 21.00 uur: 23.00 uur: gezellig nog even napraten met een drankje

• PRAKTISCH Plaats: Bowling Berkerijs, Putsebaan 198, Keerbergen Datum: vrijdag 7 december 2012 om 19.30 uur Kostprijs: 35 euro voor VIK- & KVIV-leden (eten en bowling) en 15 euro enkel bowling; 40 euro voor bedrijfsleden (eten en bowling) en 20 euro enkel bowling; niet-leden betalen 50 euro (eten en bowling) en 25 euro enkel bowling. Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten uiterlijk tot en met 5 november 2012. Inschrijving pas geldig na betaling op rekening BE78 4310 6475 9186 met de vermelding ‘Bowling 2012’. Maximum 20 deelnemers

Familiewandeling te Averbode zaterdag 8 september 2012 Het natuurontwikkelings-project Averbode Bos en Heide, is een van de hefboomprojecten in het globale plattelandsproject ‘de Merode’. Het gebied was vroeger voor het publiek niet toegankelijk. Nu wil men het maximaal toegankelijk maken, in een gezond evenwicht met natuurbehoud.

wAAsLAnD 21/04/2012 Bezoek aan het waterproductiecentrum Kluizen, 14 uur 10/05/2012 Bezoek Omco Metals, Hamme, 19 uur 07/06/2012 Bezoek Radaralarm, aansluitend regionale ledenvergadering, Overmere, 19 uur 13/10/2012 Bezoek Biogas Boeye, Haasdonk, 10 uur

Ervaren gidsen van Natuurpunt geven uitleg over het project, inzicht in de plannen en we wandelen langs de mooiste plekjes. Wandeling geschikt voor kinderwagens met grote wielen. Wandelschoenen of stevige schoenen zijn noodzakelijk.

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Waterproductiecentrum Kluizen zaterdag 21 april 2012

• PRAKTISCH Plaats: vertrek aan afspanning Den Eik, Grensstraat 45, Veerle-Laakdal. Datum: zaterdag 8 september 2012 om 14 uur. De wandeling duurt 2,5 tot 3 uur Kostprijs: 5 euro voor VIK/KVIV-leden; 7,5 euro voor bedrijfsleden; 10 euro voor niet-leden (gids en versnapering inbegrepen) Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten De inschrijving is pas definitief na betaling op rekeningnummer BE 78 4310 6475 9186 van de VIK-afdeling VVB met de vermelding ‘Averbode 2012

Vanuit het waterproductiecentrum van Kluizen levert de VMW drinkwater aan een groot deel van Noord-OostVlaanderen, van het Meetjesland tot het Waasland. Het productiecentrum van Kluizen kan tot 60 miljoen liter drinkwater per dag produceren op basis van oppervlaktewater. Het waterproductiecentrum van Kluizen werd in 1974 in dienst genomen en in 1996 uitgebreid met een tweede spaarbekken. De oorspronkelijke productiecapaciteit bedraagt 40.000 kubieke meter drinkwater per dag. In oktober 2007 werd een bijkomend productiecentrum in gebruik genomen dat de capaciteit heeft opgetrokken tot 60.000 kubieke meter (of 60 miljoen liter) per dag. In de toekomst zal die capaciteit nog verder verhogen tot 80.000 kubieke meter per dag.

Bowlingavond vrijdag 7 december 2012

De spaarbekkens hebben een gezamenlijke inhoud van 10,9 miljoen kubieke meter. Het oppervlaktewater dat daarin wordt opgeslagen, is afkomstig van een waterwingebied van maar liefst 25.000 ha. Het omvat de wateringen Burggravenstroom, Kale en Meirebeek, een deel van de watering Lovendegem-Zomergem en het bekken van de Poekebeek.

Naar jaarlijkse traditie organiseert de afdeling VlaamsBrabant-Brussel een gezellig samenzijn met eten en bowling. Deze keer gaan we naar Keerbergen. Er zijn prijzen voor de beste mannelijke en voor de beste vrouwelijke ingenieur. De voorlaatste krijgt een troostprijs.

Op 21 april bezoeken we dit boeiend waterproductiecentrum onder begeleiding van een deskundige gids. Op het domein verplaatsen wij ons met onze eigen wagens.

33

I-mag april 2012

brandbeveiliging, toegangscontrole en vooral camerabewaking die totaaloplossingen uitwerkt op maat van de noden van de klant, zowel voor privéwoningen als voor bedrijfsgebouwen. Om dat te verwezenlijken worden de evoluties op de markt op de voet gevolgd en worden nieuwigheden uitvoerig getest, alvorens die aan de klant aan te bieden.

• PRAKTISCH Plaats: WPC Kluizen Nieuwe weg 30, Evergem-Kluizen Datum: zaterdag 21 april 2012 om 14 uur Kostprijs: 5 euro Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten Maximum: 25 deelnemers

• PROGRAMMA

Omco Metals

• Ontvangst • Introductie • Inbraakbeveiliging: nieuw op de Belgische markt: communicatie via radio. Vervanger van de traditionele telefoon en alarmcommunicatiesystemen met een gsm. • Brandbeveiliging: brandmeldcentrales melden niet alleen brand, maar doen nog tal van externe sturingen. Uiteenzetting door ir. Roeland Naessens, medewerker van nv Limotec, Belgisch fabrikant van brand-, gas- en COmeldcentrales. • Camerabewaking: analoog, IP, HD, compressietechnieken, sturingen via smartphone. Uiteenzetting door Yvan De Meyer, cameraspecialist binnen Radaralarm.

donderdag 10 mei 2012 Sinds begin jaren ‘70 produceert Omco gietstukken in een eigen gieterij in Hamme, aanvankelijk nog als Europese tak van het Amerikaanse Overmeyer Mould Corporation. Maar in 1984 werd Omco een Belgisch bedrijf door een management buy-out in samenwerking met de Gimv en de groep Seyntex. In 1990 is de gieterij volledig vernieuwd met de meest geavanceerde machines. Een jaar later volgde de fusie met BMT tot een beursgenoteerde onderneming. Daarna groeide het bedrijf voort met ook vestigingen in het voormalige Oostblok.

Aansluitend heeft de statutaire regionale ledenvergadering van de VIK-afdeling Waasland plaats.

Vandaag werken er 85 mensen in de gieterij in Hamme. Ongeveer 4.500 ton wordt jaarlijks geproduceerd. Een groot deel daarvan is voor de export bestemd. Op 10 mei kunt u dat bloeiend Belgisch bedrijf van binnen uit bekijken.

• PROGRAMMA • Voorstelling werking VIK-Waasland • Activiteitenkalender VIK-Waasland • Verkiezing bestuursfuncties. Alle industrieel ingenieurs die lid zijn van de VIK en behoren tot de afdeling Waasland kunnen zich kandidaat stellen om lid te worden van de raad van bestuur van de afdeling Waasland. Kandidaturen voor voorzitter, ondervoorzitter, penningmeester, secretaris kunnen worden doorgeven via het VIK secretariaat. • Informele kennismaking met collega’s industrieel ingenieurs.

• PRAKTISCH Plaats: Omco Metals Industrieterrein Zwaarveld 20, Hamme Datum: donderdag 10 mei 2012 om 19 uur Kostprijs: gratis voor leden en partner, 5 euro voor niet-leden Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten Maximum 15 deelnemers

• PRAKTISCH

Radaralarm en ledenvergadering

Plaats: Radaralarm, B. De Lausnaystraat 32, Overmere Datum: donderdag 7 juni 2012 om 19 uur Kostprijs: gratis voor leden, 5 euro voor niet-leden Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten Maximum 20 deelnemers

donderdag 7 juni 2012 Radaralarm is een familiale beveiligingsonderneming met meer dan 30 jaar ervaring op vlak van inbraakbeveiliging,

ZuiD-west-VLAAnDeren 28/04/2012 05/05/2012 07/06/2012 07/07/2012 27/10/2012

Berg vol geheimen, Kemmel, 12.45 uur Stadswandeling Werelderfgoed, Brugge, 14 uur Lezing Smartphone, Kortrijk, 19.30 uur Barbecue Workshop chocolatier Sjola

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Berg vol geheimen zaterdag 28 april 2012 De Kemmelberg heeft een rijke, maar vooral duistere geschiedenis. Nadat de Kelten de berg als hun fort hadden

I-mag april 2012

34

ACTIVITEITEN

de hand van enkele opdrachten en raadsels gaan we op zoek naar zijn identiteit. Elke goed opgeloste opdracht licht een tipje van de sluier. Op het einde van de wandeling kunnen we hem, bij een streekbiertje, hopelijk ontmaskeren.

ingericht en de geuzen verschillende vernietigende plundertochten hadden gehouden op en rond die West-Vlaamse heuvel, vochten Duitsers er met man en macht tegen Britse en Franse troepen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Zowel het dorp als de berg werden compleet verwoest. Maar ook na die grote oorlog verborg de berg nog tal van geheimen… Zo zou er nog niet zo heel lang geleden een uiterst geheime bunker gebouwd zijn onder de Kemmelberg.

• PRAKTISCH Plaats: Op de Dries, Marktplein, Kemmel Datum: zaterdag 28 april om 12.45 uur. Duur: een halve dag Kostprijs: 5 euro voor VIK-leden en partner; niet-leden betalen 8 euro. Inbegrepen: gids, toverdrankje onderweg, tickets commandobunker, streekbiertje op het einde. Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten uiterlijk op vrijdag 20 april met het engagement zeker aanwezig te zijn en bij afwezigheid zeker tijdig telefonisch te verwittigen 0472 24 58 81 (Frederik Delobelle). Na inschrijven sturen we per kerende het rekeningnummer waarop je zo snel mogelijk het juiste bedrag overmaakt met als mededeling ‘wandeltocht + naam + aantal personen’.

Tijdens deze 4 km lange wandeling gaan we op zoek naar de geheimen van de Kemmelberg: we gaan op zoek naar sporen van Kelten en geuzen, vinden de schuilplaatsen van Britse soldaten uit de Eerste Wereldoorlog, stoten op een Frans massagraf, luisteren naar het verhaal van de kinderput en duiken 15 meter diep de berg in op ontdekking in de geheime bunker uit de Koude Oorlog. Maar dat is nog niet alles! Ooit zou een duister en gevaarlijk man door de bossen van de Kemmelberg getrokken zijn. Aan

35

I-mag april 2012

netwerk

EYE-Rotterdam van 1 tot 3 juni 2012 zoals sociale media en mobiele toestellen, bedrijven ondersteunen, nu en in de toekomst? Kennis: Organisaties, zoals universiteiten en bedrijven, kunnen innoveren dankzij het delen van kennis. Internet is zonder twijfel hét middel om allerlei kennis te delen met elkaar. Zal het verder blijven evolueren of gaan we iets beters ontdekken? Energie: Onze huidige manier van leven is grotendeels afhankelijk van ons stijgende energieverbruik. De veranderende energiemarkt draait volledig rond netwerken. Zullen zogenaamde ‘smart grids’, energienetten waaraan een meet- en regelsysteem is toegevoegd, de volgende generatie vormen? Hoe zal de nieuwe energietoevoer de marktprijzen beïnvloeden? Handel: Transport is cruciaal voor een handelsnatie zoals Nederland. ‘Mainports’, zoals de haven van Rotterdam of de luchthaven van Amsterdam, zijn essentieel om verbonden te zijn met de wereldmarkt. Wat is hun toekomst en met welke technologieën zullen ze zich voort ontwikkelen?

European Young Engineers (EYE) is een snelgroeiend, dynamisch netwerk van meer dan 150.000 ingenieurs, gegroepeerd in 19 ingenieursverenigingen uit 11 Europese landen: van Denemarken tot Malta, van Ierland tot Bulgarije. Om het half jaar organiseert een van de ingenieursverenigingen de driedaagse EYE-conferentie. Gedurende die driedaagse worden er workshops georganiseerd, lezingen gehouden en bedrijfsbezoeken afgelegd, maar is er ook tijd om wat cultuur op te snuiven en te genieten van de lokale drank- en eetgewoontes.

De gaststad voor deze editie is Rotterdam, bekend voor zijn uitgestrekte en moderne haven. De stad ligt strategisch in het hart van een uitgebreid trein-, weg-, lucht- en waterwegdistributiesysteem dat tot ver in Europa reikt. Het is de grootste haven van Europa en het was de drukste haven ter wereld van 1962 tot 2004. Na Wereldoorlog II was Rotterdam de eerste haven die gebruikmaakte van hoogtechnologische systemen om de containers te verwerken. Dat zorgde voor sterk verlaagde transportkosten en het ondersteunde de internationale handel. Dat alles maakt van de stad een perfecte locatie voor een EYE-conferentie met als thema ‘Engineering connections’.

Van vrijdag 1 juni 2012 tot en met zondag 3 juni 2012 vindt de eerstvolgende conferentie plaats in Rotterdam. Het thema van de voorjaarsconferentie is ‘Engineering connections’. Met de groeiende wereldbevolking en een stijgende levensverwachting zal onze vraag naar energie, voedsel en opleiding drastisch stijgen gedurende de volgende decennia. Op zijn eentje kan niemand die uitdagingen tot een goed einde brengen en dus moeten we samenwerken om te slagen. Het samenbrengen van de voornaamste industriële takken is cruciaal, als we onze huidige levensstandaard en die van anderen willen laten groeien.

Geïnteresseerd? Meer info omtrent inschrijving, kostprijs, enz. is te vinden op de website www.eyeholland2012.nl

Er zijn vier categorieën die we moeten samenbrengen: mensen, kennis, energie en handel.

Ing. Kevin LECLEIR MSc

Mensen: Mensen samenbrengen en studie en ontwikkeling promoten, zijn de hoekstenen van onze kennisgedreven economie. Hoe kunnen moderne technologieën,

I-mag april 2012

36

netwerk

Howest bouwt nieuw 3D-competentiecentrum Op weg naar master in ‘gamen en 3D’ Lode De Geyter

KORTRIJK. Op 10 februari legde Lode De Geyter, algemeen directeur van de Hogeschool West-Vlaanderen (Howest), de eerste steen van het nieuwe 3Dcompententiecentrum ‘The Level’. In de gebouwen van de Oude Blekerij tussen de Meersstraat en de Blekerstraat in Kortrijk komt binnen enkele jaren de professionele bacheloropleiding ‘digital arts and entertainment’ (DAE), maar er is ook ruimte voor jonge starters. I-mag sprak met Ing. Rik Leenknegt MSc, opleidingscoördinator van DAE. ! Van onze hoofdredacteur Howest begon in 1998 met de opleiding ‘multimedia en communicatietechnologie’ voor professionele bachelors, het vroegere graduaat. De opleiding moest een antwoord aanreiken voor de groeiende belangstelling van jongeren voor alles wat met moderne media en ICT te maken heeft. Ing. Bart Leenknegt MSc stampte de opleiding uit de grond onder het motto ‘individueel sterk, samen onklopbaar’. De opleiding ging van start met 183 studenten in het eerste jaar en groeide jaar na jaar.

cialisten van de grote studio’s. Bovendien is dat een curriculum in beweging: elk jaar wordt het aangepast aan de nieuwste trends en technieken. Het is intussen geëvolueerd naar een programma met een gemeenschappelijk eerste jaar en twee trajecten voor het tweede en het derde jaar. Daarmee speelt het in op de behoefte aan enerzijds ‘technical artists’ met een meer artistieke bagage en ‘technical artists’ met een meer grafisch-technische bagage.

Internationaal Digital arts Howest houdt de vinger aan de pols! Als een marktonderzoek aangeeft dat Vlaanderen rijp is voor games en het bredere toepassingsveld van 3D, vliegt Rik Leenknegt met enkele gelijkgestemden erin. Op hun studiereizen naar de Verenigde Staten ontdekten ze schitterende bedrijven, waar de gamingindustrie en andere 3D-toepassingen een groot succes zijn. Ze schrijven het curriculum uit in samenwerking met het internationale werkveld en leggen het voor aan de spe-

Jaar na jaar gaan de studenten van DAE lopen met belangrijke internationale awards, zoals de ‘Imagine cup’ van Microsoft, waar de opleiding elk jaar opnieuw teams in de finale heeft zitten. De afgestudeerden van DAE vinden meteen werk en ook zij trekken zowat overal in de wereld, naar gamestudio’s en bedrijven. Hun contacten leveren stageplaatsen op voor de studenten in opleiding. Het internationaal karakter van de opleiding bleef niet zonder gevolg: met ingang van het academiejaar 2010-2011 ging DAE International van start, helemaal in het Engels. Studenten kunnen nu kiezen of ze de opleiding in het Nederlands of in het Engels willen volgen.

Master gaming en 3D Naarmate het succes van de opleiding groeide, ontstond de behoefte aan een master. Die is intussen in de maak. Zoals bij elke professionele bachelor komt er een schakeljaar, waarna de studenten aan

hun master kunnen beginnen. In een eerste fase zou die ondergebracht worden bij de faculteit van de burgerlijke ingenieurs als een specifiek keuzetraject onder ICT. Ideaal zou volgens Howest een aparte master in ‘gaming en 3D’ zijn. DAE is een opleiding die zich niet beperkt tot de ontwikkeling van games. Het 3Dgebeuren heeft veel toepassingen. De belangrijkste toekomstmogelijkheden in de regio liggen in de vertaling van de interactieve 3D-technologie die gebruikt wordt in de game-industrie naar kmo’s die in andere sectoren actief zijn. De mogelijkheid om zaken op een virtuele en interactieve manier voor te stellen biedt enorm veel potentieel naar verkoop, marketing en trainingsdoeleinden. Precies daarom heeft Howest vorig jaar het competentiecentrum interactieve 3D gestart: ‘3D square’ of ‘The Level’.

The Level Omdat de lokalen en mogelijkheden wat krap begonnen te worden, investeerde Howest in ‘The Level’, een competentieen expertisecentrum dat helemaal aan 3D is gewijd. De studenten zullen er over geavanceerde technologische snufjes beschikken. The Level zal volledig in de geest van 3Dtechnologie staan. Zowel de architectuur als de uitrusting zal 3D ademen. Naast onderwijscapaciteit voor meer dan 500 studenten zal het ook een van de meest gesofisticeerde greenkey- en mocapstudio’s van België bevatten. Een ultramoderne en aan het curriculum en de technologie aangepaste lesinfrastructuur zal ervoor zorgen dat de kwaliteit van het DAE-curriculum voort kan evolueren. Daarnaast is er ruimte voor startende bedrijven die zich specialiseren in games of 3D. Op die manier groeit een belangrijke synergie tussen hogeschool en bedrijfsleven.

Tekst: Ing. Noël LAGAST MSc Foto’s: Ing. Hilaire DERYCKE MSc

Ing. Rik Leenknegt MSc 37

I-mag april 2012

netwerk

Europarlementsleden pleiten voor meer innoverende ingenieurs Ook internationale mobiliteit van ingenieurs moet beter BRUSSEL. Begin dit jaar vierde de ‘European Federation of National Engineering Associations’ (Feani) haar zestigste verjaardag. Associaties van ingenieursverenigingen uit 32 Europese landen zijn lid van Feani. Ons land is in Feani vertegenwoordigd door het ‘Comité des Ingénieurs belges - Belgisch Ingenieurscomité’ (Cibic). De feestzitting vond plaats in de Solvay-bibliotheek in Brussel. Gastspreker was Europees parlementslid Guy Verhofstadt. ! Van onze hoofdredacteur

have a thorough knowledge of the principles of engineering, based on mathematics, physics and computer scienceappropriate to their respective discipline’. Feani is ook medeoprichter van de ‘World Federation of Engineering Organizations’ (WFEO). Het is voor mij een grote eer om Maria Pietro-Laffargue, past president van WFEO, te mogen verwelkomen”.

Bytoft: “De professionele kaart beantwoordt aan de Richtlijn 2006/36. Vooraleer de EngCard overal werkelijkheid wordt, moeten er in enkele landen nog heel wat praktische zaken worden geregeld. Eind 2011 voerden Duitsland en Nederland de EngCard in. Andere landen zullen binnenkort hun voorbeeld volgen.”

Beter afstemmen

In zijn welkomstwoord verwees de Deen Lars Bytoft, voorzitter van Feani, naar de succesvolle Belgische industrieel, mecenas, wetenschapper, denker en sociaal geëngageerde Ernest Solvay (1838-1922). In de 19de eeuw was hij de verpersoonlijking van het Belgisch industrieel succes. “Op deze plaats kwamen honderd jaar geleden Albert Einstein, Marie Curie, Max Planck, Henri Poincaré en zoveel andere vooraanstaande intellectuelen bijeen. Deze plek, dicht bij het Europees Parlement, was ook de locatie voor de eerste Europese top van Herman Van Rompuy. Vandaag zijn we hier bijeen voor een andere top: die van de Europese ingenieurs. Voor de Europese Commissie is Feani een belangrijk adviserend orgaan. In haar verklaring van 10 maart 1994 prijst ze Feani aan als ‘an excellent example of self-regulation by a profession, through the provision of it’s EurIng title to engineers who

I-mag april 2012

“ Europa moet meer naar de ingenieurs luisteren en hun advies inzake de technologische voortgang niet in de wind slaan. De techniek is de motor voor Europa.”

EngCard De uitbreiding van de EU verplichtte de Europese Commissie om de regelgeving rond het ingenieursberoep op de agenda te zetten. In september 2005 resulteerde dat in de ondertekening van een richtlijn voor ‘de erkenning van de professionele kwalificaties’. Feani kreeg daarvoor van het Algemeen Directoraat voor Werk en Sociale Aangelegenheden van de Europese Commissie de opdracht om een concept voor de beroepskaart voor ingenieurs uit te werken. Het werd enkele jaren geleden op een werkvergadering van Feani in Brussel besproken. De EngCard vergemakkelijkt de mobiliteit van ingenieurs in Europa en bewaakt mee de erkenning per lidstaat van de graad en het diploma van de ingenieur.

38

Het Brits Europarlementslid Emma McClarkin brak een lans voor de mobiliteit van de Europese ingenieurs: “Feani is een fantastische vereniging van professionele ingenieurs die in heel wat belangrijke Europese domeinen werkzaam zijn. Dat is een troef voor de Europese welvaart. Ingenieurs spelen een belangrijke rol bij innovatie, onderzoek en de verbetering van de globale Europese economie. Maar Europa moet ook mee de kwaliteit van het ingenieursberoep bewaken. Daarom hecht ik veel belang aan de mobiliteit van de Europese ingenieurs. Het werkveld van een ingenieur stopt niet bij een landsgrens. Europese ingenieurs moeten competitief zijn met hun collega’s uit grotere landen, zoals China en India. De beroepskwalificaties van de Europese ingenieurs moeten daarom beter op elkaar worden afgestemd.” De toespraak van het Brits Europarlementslid Malcolm Harbour lag in dezelfde lijn: “Europa moet meer naar de ingenieurs luisteren en hun advies inzake de technologische voortgang niet in de wind

Ernest Solvay

Cibic

Solvay werd in 1832 - twee jaar na de Belgische onafhankelijkheid - geboren. Hij stierf in 1922, vier jaar na het einde van de Eerste Wereldoorlog. In die tussentijd was het aanzien van België al fel veranderd: van een voornamelijk agrarische maatschappij naar een zwaar geïndustrialiseerde samenleving. De fabrieken van Solvay die in die periode overal in ons land en elders in Europa uit de grond schoten, illustreerden perfect die ontwikkeling. De eerste Solvay-fabriek werd in Couillet bij Charleroi gebouwd. Daar werd ook de kiem voor het wereldomspannende Solvayconcern gelegd.

Cibic werd op 9 december 2005 opgericht, niet als nieuwe vereniging van ingenieurs, maar als overlegorgaan van de huidige Vlaamse en Franstalige ingenieursverenigingen in België. Cibic verenigt de KVIV, de VIK, Fabi (Fédération francophone des Associations d’Ingénieurs civils, d’Ingénieurs agronomes et bio-ingénieurs asbl) en de UFIIB (Union francophone des associations Belges d’Ingénieurs Industriel de Belgique asbl). De zetel van Cibic bevindt zich in de Hobbemastraat 1 in Brussel. Ing. André Toye MSc (UFIIB) is voorzitter van Cibic. Het secretariaat van Feani ligt in de Roger Vandendriesschelaan 18 in 1150 Brussel. NL

De wortels van Ernest Solvay lagen niet in Couillet, maar in Rebecq in Waals-Brabant. Toen hij 21 jaar was, kwam Ernest Solvay in dienst bij zijn oom, die een gasfabriek in Sint-Joost-ten-Node had. In een verlaten fabriek in Schaarbeek richtte hij een laboratorium op, waar hij proeven deed om de sodaproductie te verbeteren. Hij slaagde in zijn opzet en patenteerde zijn vinding. Solvay bouwde kort daarna ook elders in Europa en zelfs in de Verenigde Staten sodafabrieken. Hij geraakte alombekend voor zijn sociaal werk. Aan de universiteit van Brussel financierde hij de oprichting van het Instituut voor Psychologie en van dat voor Sociologie. In het vroegere Instituut voor Sociologie in het Leopoldpark is sinds 1981 de Solvay-bibliotheek ondergebracht. NL

slaan. De techniek is de motor voor Europa. Zorg dat die niet gaat sputteren door de brandstof af te sluiten of te verminderen. Ik weet wat een motor is. Ik werkte vele jaren in de auto-industrie.”

Innoverende ingenieurs Europarlementslid Guy Verhofstadt: “Europa heeft voor de domeinen waar vooral ingenieurs in thuis zijn, nood aan een actie en een investeringsplan, zoals in de domeinen van transport, energie, informatie- en communicatietechnologieën, onderzoek en ontwikkeling. De lidstaten moeten hun budget naleven. De Europese Unie moet in die domeinen investeren en acties ondernemen. Voor de heropstart van een ‘economische EU’ zijn meer dan ooit goedopgeleide, innoverende ingeni-

Britse Europarlementsleden Emma McClarkin (°1978) studeerde rechten aan de universiteit van Bournemouth. In 2009 werd ze voor het eerst verkozen tot Europees parlementslid voor de Britse Conservatieve Partij. Ze is het jongste Europees parlementslid. Malcolm Harbour (°1947) studeerde mechanica aan het befaamde Trinity College in Cambridge en aan de universiteit van Aston. Hij begon zijn loopbaan in de motorindustrie en werd directeur van Austin Rover. Hij werd lid van de West Midlands Conservative MEP Team in Coventry. In 2005 kwam hij in dienst van de Europese Commissie in Brussel waar hij hoofd is van de ‘Internal Market and Consumer Protection Committee’. NL

eurs nodig. Dertig Europese landen tellen ongeveer 3,5 miljoen professionele ingenieurs. Tientallen miljoenen euro’s gaan naar de oprichting van spin-offs in belangrijke onderzoekscentra. Toponderzoekscentra werken aan nieuwe realisaties, maar die vinden onvoldoende hun weg naar de economie.”

“ Het afschaffen van alle regels die het vrij verkeer van personen en diensten in de EU hinderen, wordt een van de hoofdpunten van de EU. De regels voor het vrij verkeer van personen en diensten moeten vereenvoudigd worden. Ik kijk met u uit naar de invoering van de EngCard.”

“Tal van factoren, zoals de bureaucratische procedures voor de wederzijdse erkenning van diploma’s en certificaten, bemoeilijken het vrij verkeer van ingenieurs in de Europese lidstaten. Dat geldt ook voor het vrij verkeer van ingenieurs uit landen met een overschot aan die afgestudeerden. Ik steun ten volle de Richtlijn 2005/36 van het Europees Parlement en de Europese Raad inzake de erkenning van de professionele kwalificaties. Het afschaffen van alle regels die het vrij verkeer van personen en diensten in de EU hinderen, wordt een van de hoofdpunten van de EU. De regels voor het vrij verkeer van personen en diensten moeten vereenvoudigd worden. Ik kijk met u uit naar de invoering van de EngCard.” Tekst: Ing. Noël LAGAST MSc

39

I-mag april 2012

studiegroepen

beDrijfsbeLeiD

• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem Datum: dinsdag 17 april 2012 om 20 uur, ontvangst vanaf 19.30 uur Spreker: Peter Blokland, zaakvoerder Byaz bvba Kostprijs: 10 euro voor VIK/KVIV-leden; 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 25 euro voor niet-leden. Te betalen op rekeningnummer BE09 4060 0985 0257 van VIK Vorming met de vermelding ‘BED 17.04.2012 ’ of cash de avond zelf. Een factuur wordt alleen opgesteld voor bedragen van minimum 25 euro. Per factuur wordt 5 euro extra administratiekosten aangerekend. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. Je kunt je inschrijving tot 48 uur voor aanvang van de activiteit kosteloos annuleren. Bij latere annulatie wordt het inschrijvingsgeld volledig ingehouden. Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten

Systeemdenken: waarom, wat, hoe? dinsdag 17 april 2012 Waarom is systeemdenken vandaag zo belangrijk? We leven in een steeds complexer wordende wereld. Alles verandert tegen een almaar hoger tempo. Traditionele denkwijzen volstaan niet meer om tot de juiste beslissingen te komen. Het je soms ook het gevoel dat: • je vaak enkel reageert op gebeurtenissen in je bedrijf of je organisatie? • je vooral brandjes blust, maar de echte oorzaken onvoldoende aanpakt? • dezelfde problemen steeds opnieuw opduiken? Dan bots je op de grenzen van het logisch denken dat je op school hebt geleerd en heb je een dringende behoefte aan systeemdenken.

hAVentechnOLOgie

Wat is systeemdenken eigenlijk? Systeemdenken is een meer geëvolueerde manier van denken, die situaties en problemen in een groter geheel plaatst om tot oplossingen te komen. Daardoor zie je gemakkelijker de trends en patronen in gebeurtenissen en kan je meer anticiperen. Je werkt aan de echte oorzaken, waardoor je verbeteringen een sterk hefboomeffect krijgen. Je bereikt veel meer dan brandjes blussen: je levert een grondige bijdrage aan de ontwikkeling van je bedrijf of organisatie!

Staalkabels donderdag 19 april 2012 Over staalkabels lijkt alles al gezegd en geweten. Wie er in de praktijk mee werkt, moet toch vaak toegeven dat ook de theoretische kennis niet altijd even diepgaand is. Keuze bij aanschaf, afkeurcriteria, onderhoud, nieuwe technieken en materialen, testen en inspecteren? En dit van Space Mountain in Disneyland, uw kraan, de skilift of offshore. Verzamel al uw vragen en problemen, breng ze mee op de avondlezing over staalkabels en ze zullen professioneel worden behandeld.

En wat levert systeemdenken je op? Als systeemdenker draag je bij tot de ontwikkeling van je organisatie en kun je: • complexe dynamieken sneller doorgronden • de juiste strategische beslissingen nemen • verbeteringen met hefboomeffect realiseren • je organisatie duurzaam performanter maken • flexibel inspelen op een snel veranderende business • enz.

Ing. Ronald Verreet MSc is een gedreven en internationaal bekend spreker op het gebied van staalkabels. Hij geeft lezingen voor tal van beroepsorganisaties en gerenommeerde organisaties met telkens lovende kritiek, een must voor iedereen die met staalkabels in aanraking komt.

Hoe doe je dat, systeemdenken? Het antwoord op deze en alle bovenstaande vragen krijg je tijdens een interactieve presentatie van Peter Blokland. Mis die kans niet! Vanuit zijn 30 jaar ervaring als piloot, instructeur, luchtvaartongevallenonderzoeker en stafofficier bij de Belgische luchtmacht heeft Peter een passie opgebouwd om mensen, teams en organisaties naar een hoger niveau te begeleiden. Zowel persoonlijke groei, teamleren als organisatieontwikkeling zijn daarbij het werkterrein. Een pragmatische en systematische benadering met respect voor alle betrokkenen, zijn daarbij het uitgangspunt. Peter is ook de grondlegger van ‘Total respect management’ (TR³M), een geïntegreerde managementmethode, gebaseerd op respect, risico en resultaat. Het leidt rechtstreeks tot maatschappelijk verantwoord ondernemen door ondernemen op een systematische manier te Peter Blokland benaderen.

I-mag april 2012

De lezing is in het Engels

• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem Datum: donderdag 19 april 2012 om 19.30 uur, ontvangst om 19.00 uur Spreker: Ing. Ronald Verreet MSc Kostprijs: 10 euro voor VIK/KVIV-leden; 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 25 euro voor niet-leden. Te betalen op rekeningnummer BE09 4060 0985 0257 van VIK Vorming met de vermelding ‘HAV 19.04.2012 ’ of cash de avond zelf. Een factuur wordt alleen opgesteld voor bedragen van minimum 25 euro. Per factuur wordt 5 euro extra administratiekosten aangerekend. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. U kunt uw inschrijving tot 48 uur voor aanvang van de activiteit kosteloos annuleren. Bij latere annulatie wordt het inschrijvingsgeld volledig ingehouden. Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten

40

ACTIVITEITEN

Productiviteit en veiligheid van spreaders

• PRAKTISCH Plaats: Genzyme, Cipalstraat 8, Geel Datum: dinsdag 24 april 2012 om 18.30 uur Kostprijs: 10 euro voor VIK/KVIV-leden; 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 25 euro voor niet-leden. Te betalen op rek.nr. BE09 4060 0985 0257 van VIK Vorming met de vermelding ‘VOE 24.04.2012 “ Er kan niet cash betaald worden. Een factuur wordt alleen opgesteld voor bedragen van minimum 25 euro. Per factuur wordt 5 euro extra administratiekosten aangerekend. U kunt uw inschrijving tot 48 uur voor aanvang van de activiteit kosteloos annuleren. Bij latere annulatie wordt het inschrijvingsgeld volledig ingehouden. Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten

donderdag 31 mei 2012 Containerterminals zijn grosso modo opgebouwd uit vier elementen: uitrusting, proces, operaties en mankracht. Normaliter zijn die vier elementen in evenwicht met mekaar, maar soms kan de balans uit evenwicht geraken. Dat kan het geval zijn, als het proces de technische ontwikkelingen niet kan volgen. Een voorbeeld daarvan zijn kranen, uitgerust met tandemspreaders. Hoewel de tendens bestaat om tandemspreaders in te zetten, is het proces daar nog niet op afgestemd. Aan- en afvoer van de containers lopen niet synchroon met de mogelijkheden van de kranen. Dat, en nog veel meer, willen we onder uw aandacht brengen door middel van de lezing: Productiviteit en veiligheid van spreaders. De heren Bert De Bever (Stinis) en Jan De Wacker (Ram), spreaderleveranciers en -bouwers, geven hun visie over het onderwerp.

stuDiegrOep wegenbOuw Beschoeiing en bekalking

• PRAKTISCH

woensdag 6 juni 2012

Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem Datum: donderdag 31 mei 2012 om 19.30 uur, ontvangst om 19.00 uur Sprekers: Bert de Bever (Stinis) en Jan De Wacker (Ram). Kostprijs: 10 euro voor VIK/KVIV-leden; 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 25 euro voor niet-leden. Te betalen op rekeningnummer BE09 4060 0985 0257 van VIK Vorming met de vermelding ‘HAV 31.05.2012 ’ of cash de avond zelf. Een factuur wordt alleen opgesteld voor bedragen van minimum 25 euro. Per factuur wordt 5 euro extra administratiekosten aangerekend. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. U kunt uw inschrijving tot 48 uur voor aanvang van de activiteit kosteloos annuleren. Bij latere annulatie wordt het inschrijvingsgeld volledig ingehouden. Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten

Na een toelichting bij grondstabilisatie en beschoeiingtechniek door prof. dr. ir. Herman Peiffer, Apha-Studieb.u.r.o. bvba / UGent – labo voor Geotechniek gaat Ing. Pascale Goeminne MSc van Stadsbader nv uitgebreid in op de praktijk van grondverbetering. Daarna discussiemogelijkheid.

• PRAKTISCH Plaats:VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem Datum: woensdag 6 juni 2012 om 18 uur Sprekers: prof. dr. ir. Herman Peiffer en Ing. Pascale Goeminne MSc Kostprijs: 15 euro voor VIK/KVIV-leden; 20 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 30 euro voor niet-leden. Te betalen op rekeningnummer BE09 4060 0985 0257 van VIK Vorming met de vermelding ‘STU Wegenbouw 06.06.2012 ’ of cash de avond zelf. Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten

VOeDing & fArMA

AgenDA bijeenKOMsten

Genzyme dinsdag 24 april 2012

Studiegroep Bedrijfsbeleid 17/04/2012 Systeemdenken, VIK-huis, 20 uur

Bij Genzyme in Geel worden actieve farmaceutische componenten geproduceerd via celculturen. Het belangrijkste product is een eiwit voor de behandeling van de ziekte van Pompe, een zeldzame genetische spierziekte die levensbedreigend is.

Studiegroep Haventechnologie 19/04/2012 Staalkabels, VIK-huis, 19.30 uur 31/05/2012 Spreaders, productiviteit en veiligheid, VIK-huis, 19.30 uur Studiegroep Voeding en farma 24/04/2012 Bezoek aan Genzyme, Geel, 18.30 uur

Daarnaast vind je in de vestiging in Geel een productielijn voor monoklonale antistoffen. De productievestiging werd geopend in 2005. In 2010 werd beslist om in Geel een bijkomende productie-eenheid te bouwen om de wereldwijde capaciteit voor het medicijn voor de ziekte van Pompe nog te verhogen. Bij Genzyme Geel werken nagenoeg 600 personeelsleden.

Studiegroep Wegenbouw 06/06/2012 Lezing: Sociale wetgeving (of grondstabilisatie), VIK-huis, 18 uur 06/06/2012 Lezing ‘Van veilige werkomstandigheden tot duurzame wegen’, VIK-huis, 18 uur 03/10/2012 Lezing: Veiligheid bij wegenwerken, VIK-huis, 18 uur 28/11/2012 Lezing: Geluidsarm asfalt, VIK-huis, 18 uur

We krijgen de unieke kans om een bezoek te brengen aan één van 's werelds meest toonaangevende biotechnologiebedrijven

41

I-mag april 2012

centra SENIOR INGENIEUR

Molenmuseum en streekmuseum Mariekerke woensdag 25 april 2012 De werkgroep ‘Industriële archeologie’ plant een streekbezoek aan Sint-Amands/Mariekerke op 25 april 2012. In de voormiddag brengen we een geleid bezoek aan het Molenmuseum, Centrum voor molinologie, Kerkstraat 3, Sint-Amands aan de Schelde.

Blikvanger is een vergevorderd model in opbouw, schaal 1/10, van een zeventiende-eeuws koopvaardijschip.

• AGENDA 09.45 uur: samenkomst aan de kerk van Sint-Amands 10.15 tot 12.00 uur: bezoek aan het Molenmuseum 12.30 tot 14.00 uur: middagpauze en picknick in de verbruikzaal van het Streekmuseum 14 tot 15.30 uur: bezoek aan het Streekmuseum.

De thema’s van het bezoek zijn: • Algemene inleiding • De molen in de industriële revolutie van de middeleeuwen: 11de, 12de en 13de eeuw. Van watermolen tot windmolen.

• PRAKTISCH

Na de middag bezoeken we met een gids het streekmuseum ‘Scheepvaart en Visserij’ in de Ommegangstraat 34 in Mariekerke (Bornem).

Plaats: samenkomst aan de kerk van Sint-Amands Datum: woensdag 25 april 2012 om 09.45 uur Kostprijs: 6 euro per persoon (afrekening ter plaatse) picknick zelf meebrengen Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten Aantal deelnemers: minimum 10, maximum 25.

Het museum gaat over de binnenscheepvaart en -visserij en brengt het leven en de woonaccommodatie van de schippers in beeld. Er zijn scheepsmodellen en uitrustingen tentoongesteld.

Olens radiomuseum is uniek in Vlaanderen donderdag 19 april 2012 In een werkplaats achter het museum worden oude toestellen terug tot leven gebracht. Elk toestel in het museum kan spelen! Dit wordt vast een schitterend bezoek voor liefhebbers van oude radiotechniek.

Op donderdag 19 april 2012 wordt er een bezoek georganiseerd aan het Olens radiomuseum. Het museum is een initiatief van Pieter Van Opstal, die het opende op 10 april 1992. Het is uniek in Vlaanderen en herbergt een schat aan informatie op radiotechnisch gebied.

We zullen rondgeleid worden door de gids van het museum. De rondleiding duurt ongeveer 70 minuten. Nadien is er gelegenheid voor een drankje in de gezellige cafetaria van het museum. Voor meer informatie: www.radiomuseum-olen.be

De tentoongestelde stukken vertegenwoordigen de prille pioniersperiode van de twintiger jaren tot de jaren zestig, zowat het einde van de radiotoestellen met elektronenbuizen. Het museum heeft ook een uitgebreid document a t i ecent rum, dat toegankelijk is voor leden van de vereniging.

I-mag april 2012

• PRAKTISCH Plaats: Olens radiomuseum, Gerheide 59, Onze-Lieve-Vrouw Olen. Verzamelen in de cafetaria, ingang langs achterterras Datum: donderdag 19 april 2012 om 13.30 uur Kostprijs: 1,50 euro per persoon Inschrijving vereist: www.vik.be/activiteiten Maximum 25 deelnemers

42

Projectplanning en -management vanaf donderdag 3 mei 2012 Het is voor een projectmanager niet eenvoudig om budgetten onder controle te houden, termijnen niet te overschrijden en een hogere kwaliteit te leveren tegen lagere prijzen. Om die doelen te bereiken is een gestructureerde aanpak noodzakelijk. Wie zijn projectdoel en einddatum wil bereiken, moet het project degelijk kunnen plannen, organiseren, leiden en opvolgen. Dat vergt niet alleen inzet, maar ook inzicht en aangepaste technieken.

• • • • • • • • • • • • • • • • • •

Project en projectmanagement: een definitie Projectorganisatie Profiel en vaardigheden van de projectleider Projectfasering Work breakdown structure Netwerkplanning en kritisch pad met uitgewerkt voorbeeld Gantt chart Risicomanagement Het projectteam samenstellen Communicatie binnen de projectomgeving Conflicthantering Projectcontrole & voortgang Belang van Metrics Een baseline creëren Earned value analysis Performance indicators Forecasting Kwaliteit binnen projecten

• • • •

Integratie van wijzigingen (change requests) Stakeholderanalyse Conflicthantering Projectmanagement offices

• Praktisch donderdag 3, 10, 24, 31 mei en 7 juni 2012 telkens van 10 tot 18 uur, VIK-huis in Wommelgem. Info: www.ie-academie.be/projectplan of [email protected] of 03 259 11 06.

Onderhoudsactiviteiten plannen en schedulen vanaf dinsdag 8 mei 2012 • Praktisch

Met deze opleiding krijgt u enerzijds de basisvorming mee over hoe onderhoudsactiviteiten het best kunnen worden voorbereid. Anderzijds gaan we in meer in op de randaspecten van werkvoorbereiding. De opleiding is zeer praktisch opgevat met een grote interactie tussen de deelnemers en u krijgt heel wat praktijkvoorbeelden om uit te werken.

dinsdag 8, 15 en 22 mei 2012 telkens van 14 tot 21 uur, VIK-huis in Wommelgem. Info: www.ie-academie.be/planonderhoud of [email protected] of 03 259 11 06.

U krijgt gratis het boek ‘Managing maintenance planning & scheduling’ van Michael V. Brown.

• • • • • • • •

Programma Inleiding tot de onderhoudsorganisatie Werkvoorbereidingtechnieken Werkinstructies Preventief onderhoud en standaardonderhoud Risicoanalyse Planning Werkvoorbereidinganalyse

43

I-mag april 2012

TOC-sturing van projecten – critical chain vanaf dinsdag 8 mei 2012 • De docent heeft ruime ervaring met verschillende projecten in

Als leidinggevende is het uw taak uw organisatie continu zodanig bij te sturen dat u en uw team de vooropgestelde doelstellingen bereiken. Daarbij wordt u niet enkel geacht steeds te weten wat moet veranderen, maar ook in welke richting het moet evolueren en welke maatregelen u moet nemen om efficiënt en effectief te werk te gaan. Zelfs een doorgewinterde professional kan daarbij allicht wat hulp gebruiken! Vandaar deze opleiding: ze reikt u de nodige denkwijzen, technieken en ‘kapstokken’ aan om zelfs in de meest complexe omstandigheden de juiste acties te nemen.

verschillende vakgebieden en is uitermate praktijkgericht.

• Zo haalt hij verschillende door hem uitgevoerde cases aan, zoals bouw van een satelliet, ontwikkeling van software, design en ontwikkeling van een prototype of grote investeringsprojecten.

• Praktisch dinsdagen 8 en 15 mei 2012 telkens van 10 tot 17 uur, VIK-huis in Wommelgem. Info: www.ie-academie.be/tocproject of [email protected] of 03 259 11 06.

• Programma • Projecten afwerken: - binnen budget - binnen de deadline - binnen de vereiste specificaties • De cursist verwerft inzicht in de dynamiek van een project en de verwachtingen/drijfveren van de verschillende actoren, ook in multiprojectomgevingen. • De deelnemer ervaart waarom en hoe bepaalde situaties op een bepaalde manier verlopen. Die analyse op basis van de TOC-principes stelt hem in staat om de gepaste oplossingen te formuleren en de bovenvermelde doelstellingen te halen.

Verkopen kun je leren vanaf woensdag 25 april 2012 • Praktisch

De vraag vanuit de bedrijfswereld naar vakbekwame ‘verkopers’ wordt alsmaar groter. De afzet bestendigen en de opbrengst opbrengst maximaliseren is immers voor elk bedrijf cruciaal. De professionele verkoper speelt daarbij een centrale rol. Deze praktijkgerichte cursus maakt van u de gewenste professionele verkoper met uitzicht op een rijkgevulde carrière.

woensdag 25 april en donderdag 26 april telkens van 10 tot 17 uur en een terugkomsessie op 10 mei van 19 tot 22 uur, VIK-huis in Wommelgem. Info: www.ie-academie.be/verkopen of [email protected] of 03 259 11 06.

• Programma Pragmatisch, interactief, met camera en rollenspel. • Potentiële klanten zoeken en identificeren • Telefonisch contact en afspraken maken • De beslisser identificeren en benaderen • Non-verbale communicatie • Empathie en projectie • Sympathie opwekken • Het verkoopsgesprek • Het argumenteren • Het reageren op tegenwerpingen • Prijzen, prijszetting en ‘funny money’ • Prijsverdediging • De verkoop sluiten • Verkoopsovereenkomsten • Offertes

I-mag april 2012

44

Vloeistofdichte betonconstructies ontwerpen en uitvoeren vanaf zaterdag 5 mei 2012 • Programma

Het vloeistofdicht ontwerpen van betonconstructies blijft een actueel thema voor ontwerpers en uitvoerders. Vandaag bestaan er nog veel onzekerheden en niet in het minst discussies over de definitie van vloeistofdichtheid. Vooreerst bestaan geen integrale criteria in binnen- of buitenland voor de vloeistofdichtheid van betonconstructies. Dat leidt bij het ontwerp tot discussies over aan te houden ontwerpeisen zonder dat altijd de geschikte gegevens beschikbaar zijn. Een tweede reden is dat de overheid vloeistofdichtheid oplegt ter voorkoming van bodemverontreiniging. Vloeistofdicht betekent in principe een volledige dichtheid van het beton. Daarbij dient opgemerkt dat betonconstructies door fysieke en mechanische werking scheurvorming gaan vertonen, zodat scheurbeheersing een essentieel aspect van het probleem wordt. Dat leidt in de praktijk bij vele van die ontwerpeisen tot zeer hoge wapeningspercentages of zelfs tot het voorspannen van beton. Nochtans leert de ervaring dat heel wat betonconstructies, ondanks veel lagere wapeningspercentages, toch een voldoende vloeistofdichtheid hebben.

In een eerste deel krijgt u een overzicht van de definities en criteria van vloeistofdichtheid. Daarna worden de constructieve en vooral dimensioneringsaspecten van vloeistofkerende betonconstructies besproken. De dimensioneringsregels worden toegelicht aan de hand van voorbeelden.

• Praktisch zaterdagen 5 en 12 mei 2012 telkens van 9 tot 12 uur, VIK-huis in Wommelgem. Info: www.ie-academie.be/vloeistofdicht of [email protected] of 03 259 11 06.

Medewerkers coachen vanaf zaterdag 5 mei 2012 • een team hebt dat zich mee verantwoordelijk voelt voor de doel-

Deze cursus is als workshop opgevat. We ontwikkelen samen een nieuwe visie op leidinggeven en werken aan concrete aandachtspunten, zodat u: • sterkere en slagvaardigere medewerkers krijgt • over meer tijd beschikt voor uw echte managementstaken • over beter gemotiveerde medewerkers beschikt

stellingen De cursus verandert de tijd die u investeert in het begeleiden van uw medewerkers, van een vervelende klus in een rendabele activiteit. De actieve inbreng van de deelnemers is het fundament waarop wordt voortgebouwd. Vanuit de concrete ervaringen van alle deelnemers worden tips, algemene regels en een theoretisch kader gevonden.

• • • • • • •

Programma Is coachen begeleiding of controle? Hoe bepaal ik doelstellingen en hoe motiverend zijn ze? Ben ik nog wel de baas? Iedereen is verschillend, dus ook de wijze van coachen Hoe hou ik mijn medewerkers een spiegel voor? Concrete vaardigheden en mogelijke valkuilen

• Praktisch dinsdag 24 april en 8 mei telkens van 14 tot 21 uur en op 15 mei van 14 tot 17 uur, VIK-huis in Wommelgem. Info: www.ie-academie.be/coachen of [email protected] of 03 259 11 06.

45

I-mag april 2012

cursusagenda april – juni 2012 STARTDATUM

EINDDATUM

AANTAL DAGEN

UREN (VAN…TOT…)

Piping & engineering Energietechnieken: verwarming en koeling Drupal hands-on workshop Ladders, steigerwerken en stellingen - toegangen naar andere niveaus en ondersteuningen Veiligheidskleppen in de procesindustrie Vloeistofdichte betonconstructies ontwerpen en uitvoeren Afbraak en sloopwerken: Vlaamse regelgeving Energietechnieken: verlichting Drupal hands-on development Eex - Atex Theming met Drupal Dia Lux: lichtberekeningssoftware correct gebruiken

17/04/2012 18/04/2012 18/04/2012 23/04/2012 03/05/2012 05/05/2012 07/05/2012 23/05/2012 23/05/2012 05/06/2012 06/06/2012 06/06/2012

15/05/2012 02/05/2012 25/04/2012 30/04/2012 24/05/2012 12/05/2012 21/05/2012 23/05/2012 30/05/2012 05/06/2012 06/06/2012 06/06/2012

4 3 2 2 3 2 3 1 2 1 1 1

14-21 14.30-20.30 14-21 10-17/10-13+bezoek 9-17 9-12 14-21/14-17 12.45-18.45 14-21 10-18 14-21 14-18

Energietechnieken: energieprestatie en ontwerp

13/06/2012

20/06/2012

2

17/04/2012 18/04/2012 20/04/2012 23/04/2012 24/04/2012 03/05/2012 03/05/2012 08/05/2012 09/05/2012 10/05/2012 14/05/2012 23/05/2012 29/05/2012 01/06/2012 06/06/2012 06/06/2012 07/06/2012 08/06/2012 19/06/2012

17/04/2012 18/04/2012 20/04/2012 23/04/2012 24/04/2012 07/06/2012 03/05/2012 22/05/2012 09/05/2012 24/05/2012 14/05/2012 23/05/2012 29/05/2012 01/06/2012 20/06/2012 06/06/2012 21/06/2012 08/06/2012 19/06/2012

24/04/2012 25/04/2012 05/06/2012 14/06/2012

15/05/2012 10/05/2012 12/06/2012 14/06/2012

NAAM

LOCATIE

LEDENTARIEF

VIK IH VIK VIK VIK VIK VIK LAC VIK VIK VIK VIK

1130 1050 620 440 810 300 630 350 620 340 360 150

14.30-20.30

UGENT

700

1 1 1 1 1 5 1 3 1 2 1 1 1 1 3 1 3 1 1

14-20.30 10-18 14-21 14-20.30 14-17 10-18 14-18.30 14-21 10-20.30 10-18 10-16 09-17 14-17 14-21 10-18 09-17 10-18 14-21 14-17

IH VIK VIK IH IH VIK IH VIK AFIRST VIK VIK IH IH VIK VIK IH VIK VIK IH

270 730 340 270 135 1450 270 680 270 730 300 270 135 340 1040 270 1040 340 135

1 3 2 1

14-21 10-17/19-22 14-21 10-18

TECHNOLOGIE

BEDRIJFSKUNDE Fire safety engineering: branddynamica en brandbeheersing Productiviteit en ergonomie Contractenbeheer Fire safety engineering: automatische blusinstallaties Octrooirecht: Inbreukhandelingen: directe en indirecte inbreuk Projectplanning en -management Fire safety engineering: risicoanalyses Onderhoudsactiviteiten plannen en schedulen Fire safety engineering: rook- en warmteafvoer Denkfouten in kwaliteit REACH voor downstream users Fire safety engineering: industriële brandbeveiliging (gebouwen en installaties) Octrooirecht: uitzonderingen op inbreuk Business-to-business marketing Lean administration office Fire safety engineering: workshop & test fire safety SMED technologisch bekeken Humanresourcesmanagement Octrooirecht: bewijs van inbreuk - beslag inzake namaak

VAARDIGHEDEN Medewerkers coachen Verkopen kun je leren Teammanagement Hoe meer gedaan in weinig tijd? - Focussing

VIK = VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem IH = Ingenieurshuis, Desguinlei 214, Antwerpen LAC = Philips Lighting Application Centre, gebouw EEE, Mathildelaan 1, 5611 BD Eindhoven. AFIRST = A-first, Louvain-la-Neuve UGENT = Universiteit Gent, Instituut voor permanente Vorming, Zwijnaarde

I-mag april 2012

46

680 660 570 230

meer info en updates op www.ie-academie.be tarieven geldig tot 01.01.2013

Fellow in

t n e m e g a n a m t e ass 2 Start 24 april 201

eerste promotie

• 20 lesdagen, telkens op dinsdag van 14 tot 21 uur in het VIK-huis in Wommelgem

• Programma omvat 4 modules asset management: - Beleid en strategie - Concept & plan - Service providing - Enablers en omgeving

• Residentieel weekend - Onderdeel van programma - Coaching van projectcases - Teambuilding

• Zelfstudie - Projectcases in eigen bedrijf - Referentie naslagwerken (inbegr.) - Aangevuld met bedrijfsbezoeken

• Eindwerk - Integratieproject in eigen bedrijf - Presentatie voor jury

Meer informatie?

Praktisch Startdatum: 24 april 2012. Einde: februari 2013 Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643 in 2160 Wommelgem

Kijk op de website

www.ie-academie.be/fiam of vraag een folder aan via [email protected] of 03 259 11 06.